SAWAH Srengenge durung katon njedul, nanging semburat abang ing sisih etan wus katon mbranang. Manukmanuk pating bleber mangkat golek pangan ninggalke anak-anake sing isih cilik-cilik, pating cruit nguntapke lungane biyunge, kanthi pangarep-arep gek ndang mulih terus ngloloh dheweke. Mengkono uga para manungsa kang duwe pakaryan bakul menyang pasar. Padha nggendong tenggok munjungmunjung isi dagangan. Kabeh padha ngajab, muga-muga laris, entek dagangane, mulih kari nggawa tenggok kosong lan lembaran-lembaran rupiah. Esuk kuwi, Mbah Wongso uga katon menyang sawah nggawa pacul sing disampirke ing pundhake. angane kiwa katon kelip-kelip amarga ing slempitane driji ana mawane, mawa rokok lintingan dhewe alias tingwe. Klempas-klempus sak dalan-dalan katon nikmat banget. Wektu Wektu kuwi Parja lagi nyapu n yapu latar sing kebak godhong jambu. !Mruput, Mbah" indak sabin#! !$enah nggawa pacul ngono, mosok arep njagong"! semaure Mbah Wongso Wo ngso sakkecekele. Mbah Wongso Wongso sanajan wis tuwa nanging isih seneng guyonan. gu yonan. Malah ana sing ngarani Mbah $aul. !Penjenengan niku nggih aneh, Mbah" %ek kula mboten aruh-aruh mengke diarani cah enom mboten ngerti unggah-ungguh.! !&oo...ya wis, bener 'e..., la kowe gek nyapu#! !Mboten, Mbah. niki nembe dhahar"! Parjo mbales Mbah Wongso. !(hahar gundulmu kuwi, diamput"" Kakekane...lha kok malah mbales,! wong loro terus padha ngguyu. ekan ekan sawah Mbah Wongso nyelehake pacule. (heweke terus lungguh nyawang tanduran pari sing wis merkatak. Sawise ngentekke udute, Mbah Wongso terus mak nyat, ngadeg terus mbabati suket sak kiwa tengene tanduran pari. Sukete diklumpukke kanggo pakan wedhus. )dakara jam sanga esuk, Suminah anake wadon katon nggawa sarapan lan wedang teh sing ginasthel, legi panas tur kenthel. Kringet wis dleweran, weteng ya wis pating kluthuk njaluk diisi. !Sarapan rumiyin, Pak"! !Kene nduk, wah kebeneran keb eneran banget. Wetengku Wetengku wis kluruk terus je"! !Wau sak derenge tindak kapurih sarapan riyin mboten purun, wong nggih sampun mateng sedanten.! !Mangan kuwi paling enak ki nek wis luwe ngene kiyi"! Mbah Wongso anggone dhahar katon dhokoh nyenengke tenan. Mula ora mokal sanajan wis sepuh isih katon gagah. *marga olah ragane macul ora tau leren lan dhahare ya akeh tenan. +ar dhahar terus ngunjuk benteran ginastel kalajengaken udud. Kesenengan sing keri kuwi jan-jane wis dilarang dening anake wadon. !Pak, mbok ses-ipun dipun kirangi, nek saget malah mboten sah udud mawon, cobi njenengan waos nggen bungkus rokok niku. Merokok dapat menyebabkan kanker,! durung rampung wis dipunggel Mbah Wongso. !ak dapat menyebabkan jarene Pardi wingi kae, dapat menyebabkan kuwi tegese ora mesthi, isa lara isa ora, iya ta# arene nek wong-wong ora udud, pabrik rokok isa bangkrut, karyawane padha nganggur, mbako ora payu, petani mbako klenger, pemerintah ora nampa pajek, jarene pajek saka rokok kuwi paling gedhe nduk# 'ho, piye# *ku udud iki rak membantu pemerintah ta#! !Penjenengan niku nek diaturi mesthi ngeyel, mengke nek gerah paru-parune mang raoske piyambak"! Suminah katon mrengut. &ra let suwe sak rampunge Mbah Wongso Wongso dhahar, saka wetan katon k aton wong loro lanang-wadon numpak pit montor nyedhak marang lungguhe Mbah Wongso. Wong Wong loro mau terus nyelehke heleme hele me terus mudhun nyalami Mbah Wongso Wongso lan Suminah. !%yuwus pirsa, ingkang nggarap nggara p sabin niki sinten, Mbah#! wong wadon mau takon marang Mbah Wongso. !Kula"! semaure Mbah Wongso. !Penjenengan nyewa saben niki dateng sinten#! !'ho, nyewa pripun. Sampeyan ampun golek perkara, niki sabin kula. Kula tumbas pun sedasa tahun kepengker" Malah wonten surate, surtipikat niku lho"! !Pak, jenenge sertiikat"! Suminah njawil bapake. !%ggih ngoten niku"! semaure Mbah Wongso. &leh keterangan saka Mbah Wongso, wong loro lanang-wadon mau pada ulat-ulatan semu gumun. !Sabar riyin, Mbah" %geten nggih, sabin niki sabin kula. Kula tumbas kalih welas tahun kepungkur. *margi kula merantau, kula ken nggarap tiyang sing gadhah riyin, jenenge Prapto. %iki kula mboten merantau malih, kala wingi kula madosi Prapto, kabaripun Prapto malah sampun tilar donya, mula kula nglacak mriki.! !Mboten saged, niki riyin nggih sawahe Prapto, ning sing numbas kula" Sampeyan mesti ajeng apus-apus"! Mbah Wongso katon arep nesu. !%geten mawon, kula mboten ajeng apus-apus. +enjang Sabtu dicocoke mawon sertiikate, kula tak sowan ndalem penjenengan. %ek penjenengan ragu, nyuwun dipun sekseni perangkat desa, napa sinten mawon sing ngertos babagan niki.! (ina sing dipilih kanggo rembukan wis teka. Mbah Wongso ngaturi para-para kang dianggep mangerteni babagan sertiikat lemah. %eng kono ana kanca-kancane kanca- kancane Mbah Wongso Wongso sing umure sak barakan, sing mangerteni sejarah tanah sawahe Mbah Wongso. Wongso. /ng kono uga rawuh Pak lan lan Pak W, malah wis disiapke ponakane saka kepolisian sing nganggo preman, kanggo nyekel pawongan sing bakal apus-apus.
&ra let suwe ana mobil mlebu pekarangane Mbah Wongso. Penumpange cacah papat. Wong lanang cacah telu lan wong wadone siji. Sing loro wis dikenal Mbah Wongso, nanging sing medhun nggawa tas koper lan sing nggawa stopmap durung diwanuhi. ibake sing nggawa tas koper pakaryane pengacara lan sing nggawa stopmap pegawai sing ngurusi sertiikat lemah. Wong-wong mau padha rembukan gayeng nganggo bahasa /ndonesia. Mbah Wongso mung domblangdomblong, ora mudheng apa sing diomongke. &ra wetara suwe sajake rembukan wis rampung. %anging kabeh padha meneng. !Pripun, +u# ak nggen kula ta sertipikat sing asli# 'ha wong dituku nganggo dhuwit tenan, mbiyen tak rewangi adol sapi pirang-pirang arep diaku-aku, mesthi nggen kula sing asli,! Mbah Wongso katon yakin banget. !%geten nggih, Mbah. %iki pun disekseni saking bapak-bapak ingkang mangertos babagan niki, babagan sertiikat, tibakipun ingkang asli menika e...e..., gadhahan kula, Mbah"! pawongan wadon mau menehi keterangan. !Pripun""" %apa leres, Pak#! wong-wong sing pada rembugan nganggo bahasa /ndonesia mau padha manthuk alon. %anging kanggona Mbah Wongso kaya disamber nggelap. !Pak""" Eling, Pak" Pak...! Suminah mbengokmbengok amarga bapake semaput.
Unsur Intrinsik 1. Tema : Mbah Wongso udur babagan sawah 2. Latar (a) Latar Panggonan : Sawah “ekan sawah Mbah Wongso nyelehake pacule. (heweke terus lungguh nyawang tanduran pari sing wis merkatak ” (b) Latar Wektu : Esuk “Srengenge durung katon njedul, nanging semburat abang ing sisih etan wus katon mbranang” (c) Latar Suasana : Geger
!Mboten saged, niki riyin nggih sawahe Prapto, ning sing numbas kula" Sampeyan mesti ajeng apusapus"! Mbah Wongso katon arep nesu. 3. Penokohan (1) Mbah Wongso : Ora gelem ngalah, gaul, seneng guyon “!Mboten saged, niki riyin nggih sawahe Prapto, ning sing numbas kula" Sampeyan mesti ajeng apusapus"! Mbah Wongso katon arep nesu.” , “!Mruput, Mbah" indak sabin#! !$enah nggawa pacul ngono, mosok arep njagong"! semaure Mbah Wongso sakkecekele.” () Sum!nah : Sabar, "erhat!an “+ar dhahar terus ngunjuk benteran ginastel kalajengaken udud. Kesenengan sing keri kuwi jan-jane wis
dilarang dening anake wadon. !Pak, mbok ses-ipun dipun kirangi, nek saget malah mboten sah udud mawon, cobi njenengan waos nggen bungkus rokok niku. Merokok dapat menyebabkan kanker,!” (#) Pawongan Wa$on : %"!k, ora grusa&grusu
!%geten mawon, kula mboten ajeng apus-apus. +enjang Sabtu dicocoke mawon sertiikate, kula tak sowan ndalem penjenengan. %ek penjenengan ragu, nyuwun dipun sekseni perangkat desa, napa sinten mawon sing ngertos babagan niki.! (') Par$!
: %"!k, seneng guyon
!&oo...ya wis, bener 'e..., la kowe gek nyapu#! !Mboten, Mbah. niki nembe dhahar"! Parjo mbales Mbah Wongso. 4. Aur "a# $ks%os&s&
: Ma!u : Pengenaan
0Kabeh padha ngajab, muga-muga laris, entek dagangane, mulih kari nggawa tenggok kosong lan lembaran-lembaran rupiah. Esuk kuwi, Mbah Wongso uga katon menyang sawah nggawa pacul sing disampirke ing pundhake. angane kiwa katon kelip-kelip amarga ing slempitane driji ana mawane, mawa rokok lintingan dhewe alias tingwe. Klempas-klempus sak dalan-dalan katon nikmat banget. 0 "b# 'om%&(at&on : Mua& ana masaah “&ra let suwe sak rampunge Mbah Wongso dhahar, saka wetan katon wong loro lanang-wadon numpak
pit montor nyedhak marang lungguhe Mbah Wongso. Wong loro mau terus nyelehke heleme terus mudhun nyalami Mbah Wongso lan Suminah. !%yuwus pirsa, ingkang nggarap sabin niki sinten, Mbah#! wong wadon mau takon marang Mbah Wongso. !Kula"! semaure Mbah Wongso. !Penjenengan nyewa saben niki dateng sinten#! !'ho, nyewa pripun. Sampeyan ampun golek perkara, niki sabin kula. Kula tumbas pun sedasa tahun kepengker" Malah wonten surate, surtipikat niku lho"! !Pak, jenenge sertiikat"! Suminah njawil bapake. !%ggih ngoten niku"! semaure Mbah Wongso. &leh keterangan saka Mbah Wongso, wong loro lanang-wadon mau pada ulat-ulatan semu gumun.” "(# )&maks
: Pun(ake masaah
“!Sabar riyin, Mbah" %geten nggih, sabin niki sabin kula. Kula tumbas kalih welas tahun kepungkur.
*margi kula merantau, kula ken nggarap tiyang sing gadhah riyin, jenenge Prapto. %iki kula mboten merantau malih, kala wingi kula madosi Prapto, kabaripun Prapto malah sampun tilar donya, mula kula nglacak mriki.! !Mboten saged, niki riyin nggih sawahe Prapto, ning sing numbas kula" Sampeyan mesti ajeng apus-apus"! Mbah Wongso katon arep nesu.” *. +udut %andang : wong keteu s&ng %erane kanggo %engamat “ekan sawah Mbah Wongso nyelehake pacule. (heweke terus lungguh nyawang tanduran pari sing wis
merkatak. Sawise ngentekke udute, Mbah Wongso terus mak nyat, ngadeg terus mbabati suket sak kiwa tengene tanduran pari. Sukete diklumpukke kanggo pakan wedhus. )dakara jam sanga esuk, Suminah anake wadon katon nggawa sarapan lan wedang teh sing ginasthel, legi panas tur kenthel. Kringet wis dleweran, weteng ya wis pating kluthuk njaluk diisi.” -. Amanat : !o waton ngengke, n&ng ngengkeo nganggo waton / “!Pripun, +u# ak nggen kula ta sertipikat sing asli# 'ha wong dituku nganggo dhuwit tenan, mbiyen tak
rewangi adol sapi pirang-pirang arep diaku-aku, mesthi nggen kula sing asli,! Mbah Wongso katon yakin banget. !%geten nggih, Mbah. %iki pun disekseni saking bapak-bapak ingkang mangertos babagan niki, babagan sertiikat, tibakipun ingkang asli menika e...e..., gadhahan kula, Mbah"! pawongan wadon mau menehi keterangan. !Pripun""" %apa leres, Pak#! wong-wong sing pada rembugan nganggo bahasa /ndonesia mau padha manthuk alon. %anging kanggona Mbah Wongso kaya disamber nggelap. !Pak""" Eling, Pak" Pak...! Suminah mbengokmbengok amarga bapake semaput.”
GURU
S1jatin1 aku ora pati sr1g dadi guru. %ang2ng piy3 man4h. W5ngtuwaku guru, masku dhos4n, mbakyuku bojon3 k1pala s1kolah SMP, kakangmasku s2ng sijin3 guru SMK, banj6r aku s2ng rag2l ya kudu dadi guru. !M6l, ija7ahmu luwi rak s8k8 /K/P. 'ha y4n ora g1l1m mulang tr6s ar1p nyamb6t gaw3 8p8# &l4hku ngragati kow3 ora sith2k. 94n ng4lmumu ora k5k gunakak3 t1r6s piy3#! ng1ndikan3 +apak. 94n w2s ngono kuwi lan k1b1n1ran kab4h s1dul6r nglump6k, k8y8 ol4h dalan angg5n3 ngrumpy6ng aku. *ku ya m6ng m1n1ng, karo m4s1m. Sidan3 aku k1p1ks8 nglamar guru, pas 8n8 l5w5ngan dadi guru k5ntrak ut8w8 guru bantu. S1najan ab5t nyang ati, nang2ng bar1ng tak lak5ni kanthi s1n1ng, j1b6l dadi guru kuwi ny1n1ngk3. Sab1n dina anan3 m6ng kump6l w5ng ak4h, k8nc8 ak4h, lan m1sthi wa3 sisw8 s2ng ak4h. Panc4n aku dur6ng duw3 sisihan, w5ng j1n1ng3 pacar wa3 dur6ng duw3. &l4h3 ar1p gol4k pacar wa3 caran3 piy3# Saiki y4n ora numpak pit m5nt5r sing ap2k, cah wad5n nol4h wa3 1m5h. Pil2h w5ng s2ng nduw3 s1p3dha m5t5r s2ng ap2k. 94n bis8 y8 mobil. *ku dadi w1di. 94n istilah3 sing ng1tr4n jar3n3 mindh1r. S1tah6n angg5nku dadi guru. M1sthi wa3 wis kump6l k8nc8 ak4h. Malah adan3 k8nc8-k8nc8 p8r8 guru bantu nggaw3 paguyuban. !S1dul6r s1dul6r, kita iki s1nas2b lan s1p1rjuangan. Mul8 y4n kita ruk6n, kompak m1n8w8 8n8 8p8-8p8, bisa ngur6s kanthi c1th8 lan tum8t8. Mula kab4h kudu ml1bu anggota, s2ng rum8ngs8 bis8, m8ngg8 dadi k1tua lan p1ngur6s liyan3. /ki kanggo k1p1ntingan b1rsama !m1ngkono p1mbukan3 k8nc8 guru s2ng nduw3 kar1p gaw3 paguyuban. Kab4h p8dh8 saruj6k, anggotan3 cacah3 sat6s s4k1t guru s8k8 sadh1ngah tataran. 9a guru S(, guru SMP, guru SM* lan guru SMK. Kab4h guru k5ntrak, suw3n3 t1l6ng tah6n. 94n w2s ramp6ng 1mb6h bakal3 piy3 dur6ng ng1rti.. :n8 crita s2ng nggar1s nyang ati. ansah k4lingan nang2ng kudu bis8 dilal4kak3. alaran aku iki guru, sanajan guru bantu. K8nc8 guru m1sthi y8 ak4h, nang2ng s2ng g1l1m c1dhak ut8w8 g1l1m tak ajak 5m5ng-5m5ng bab p1ngalaman dadi guru ora ak4h. !+u, sampun dangu ngast5 w5nt1n mriki# 'aj1ng d5spundi ngg2h dadi guru s2ng ap2k, b1n1r lan pas niku#! pitak5nku. !*h panj1n1ngan ki k8y8 cah anyar wa3. 'ho panc4n y8 anyar n2ng w2s dadi guru y8 k8y8 n4k prakt4k biy4n nalik8 kuliyah ka3 lho Pak,! m1ngkono wangsulan3. Sabanjur3 kat5n rumak1t. 94n 8n8 8p8-8p8 aku tak5n lan nyuw6n pitud6h. *sman3 +u utik. ar3n3 dadi guru a;orit, lan guru t1ladan. /s2h k1ny8 sanajan umur3 w2s k1pala t1lu, nang2ng is2h kat5n kaya umur kur-kuran. Sawijin2ng dina dh4w4k3 ng1ndik8 y4n ar1p njag5ng, nang2ng ora 8n8 s2ng ng1t1rk3. 'an kanthi prasaja dh4w4k3 njal6k marang aku supaya g1l1m ng1t1rak3. !Pak k1rs8 nulungi aku t8# *ku ki ar1p njag5ng, nang2ng ora 8n8 s2ng ng1t1rak3, tul6ng Pak y8#! m1ngkono kandhan3 +u utik. Sanajan m6ng njag5ng, nang2ng kab4h p8dh8 ng1rti, malah t1r6s m5y5ki aku, jar3n3 aku pacaran karo +u utik. Sanajan batinku ora nang2ng nyatan3 m1ngkono. 'an uga +u utik y8 ora nat3 nolak 5m5ngan3 k8nc8-k8nc8, nang2ng ug8 ora ngiyani. Kab4h lumaku t1r6s tanp8 8n8 bab s2ng m1njil8. !Pak M6l, jar3 k8nc8-k8nc8 guru bantu p8dh8 ar1p dh3monstrasi nyang kant5r# +1n1r#! m1ngkono pitakon3 +u utik, lan aku malah r8d8 kag4t. !:p8 y8 t8 +u, kapan, s8p8 s2ng ng1ndik8, t1r6s piy3#! aku malah g1nti tak5n. !'ho nj1n1ngan ki piy3 t8. S2ng dadi anggota ki rak Panj1n1ngan dudu aku. *ku m6ng krungu s8k8 k8nc8, lan t1nan3 k1priy3 program3 8p8 y8 kudun3 %j1n1ngan s2ng nlus6r!. !Wah ngapunt1n +u. *ku k5k ya bodho bang1t. %uw6n ya +u diparingi ng1rti. *ku tak nggol4ki k8nc8 liyan3! wangsulanku c1kak karo klincutan. Sidan3 aku nggol4ki k8nc8 s2ng p8dh8 nasib3. !Piy3 jar3 ar1p dh3mo, kapan, nyang ng1ndi Kar#! pitak5nku nalik5 k1t1mu Karn5 k8nc8 kuliyah biy4n. !Wah kow3 kuwi jan b3nto t1nan. Mulang yo ora, gaw3yanmu m6ng pacaran, mul8 ora ng1rti kahanan, ora ng1rti p1rk1mbangan. (hasar b3nto M6l,! ngono wangsulan3 karo m1nc1r1ng. !*h ya sory. Mb5k un4kk3 8p8 wa3 aku g1l1m, nang2ng aku ki y8 m6ng mulang t5k. &ra pacaran kaya 5m5ngan3 w5ng. Malah aku ng1s2r murid wa3 lup6t.
ngr1mb6g bab ngono kuwi. Sirikan3 guru y4n tumindak3 k8y8 m1ngkono. K1j8b8 sisw8 liya s1kolah sak kar1pmu. P5k5k3 ng3n3, s6k S1l8s8 aku karo k8nc8-k8nc8 ar1p nggrud6g t1l6ng pangg5nan. S1pisan nyang kant5r P dan K. 'oro sowan p8r8 wak2l rakyat, lan t1r6s nyang balaikota. %gur6s nas2b. S1bab awak3 dh3w3 iki w2s m4h 1nt4k kontrak3 8p8 t1r6s k5n ngangg6r man4h. W2s k1bac6t dadi guru k5k ora j1las nasib3. S1bab jron3ng rapat p1ngur6s kab4h w2s p8dh8 s1tuju. alaran iki mau ndulu p1ngalaman3 p8r8 t1naga k5ntrak s2ng biy4n. au t8 8n8 kamra k5ntrak, banj6r bubar, ak4h s2ng str4s 8n8 s2ng 3dan.! kandhan3 Karn5 k8y8 p1mimp2n s2ng dur6ng nat3 dadi. !'ha t1r6s m1ngko y4n ditolak, dibubark3 lan dik5n nggaw3 p1rnyataan piy3#! !%g3n3 ya cah bag6s b3nto. S3s6k Minggu kuwi rapat um6m, kab4h kudu t1k8. +anj6r nggaw3 c8r8, nggaw3 syarat. 9a kuwi usulan, k1kar1pan lan tuntutan. %g1rti ta kow3. M5s5k sarjana k5k ra mudh1ngan ki piy3.! Karn5 s8y8 m1nc1r1ng k8y8 biasan3. !/ya ya aku mudh1ng. S2ng dur6ng mudh1ng ar1p us6l piy3 t1r6s nunt6t piy3#! pitak5nku man4h. !W4h k8y8 n1rangk3 cah 4sd3 wa3 k5k. =ah bag6s +3nto ad4n M6l, rung5kna y8. *wak3 dh3w3 ki k5ntrak, y8 kudu t1r6s. Sabanjur3 p1m1rintah sup8y8 g1l1m ngangkat awakk3 dh3w3 y8 kab4h guru bantu dadi p1gaw3 n3gri. S3bab nyatan3 kan is2h mbut6hak3 t8 s2ng j1n1ng3 guru. &ra susah t4sting man4h, s1bab biy4n y8 wis t4sting. Kuwi p5k5k sing kudu dip1rjuangk3 sampai kapanpun.! Kandan3 Karn5 makantar kantar. kab4h guru 1kan din8 sing w2s disaruj6k3 bantu nglump6k ing lapangan. %ganggo s1ragam3 guru. Kanthi p1rc8y8 diri lan kapitayan s2ng w2s k1pl1ng, kab4h budhal nyang kant5r P dan K. !S1dul6r-s1dul6r, aku w2s ng1rti 8p8 s2ng k5k kar1pk3. %ang2ng kab4h kudu p8dh8 ng1rti lan kudun3 w2s ng1rti. W3ktu iki 8n8 sap3rangan n1g8r8 /ndon3sia s2ng lagi nandhang sungk8w8, yaiku k1pada g1mpa lan banj2r sarta tanah l5ngs5r. Mul8 gandh4ng kab4h w2s p8dh8 ng1rti, liy8 din8 wa3 bakal tak s1ngkuy6ng 8p8 s2ng dadi kar1pmu,! m1ngkono pidhaton3 K3pala (inas P dan K. Kab4h m6ng p8dh8 m1n1ng lan nd5mbl5ng. &ra 8n8 s2ng bisa 5m5ng. *ku iki panc4n sarjana, nang2ng y4n diun3kak3 aku jan3 y8 s1r2k. (up4h sarjana, nj6r kar1p3 dh3w3 ora ng1rti kahanan3 b8ngs8. 'iyan3 p8dh8 s1ngs8r8 malah nyaru wuw6s njal6k w1rn8 w1rn8. >33 k5k y8 k1bang1t3n. Saw1tara s1pul6h m1n2t ora 8n8 s2ng mangsuli. K1pala (inas ml1bu kant5r3 man4h, lan k8nc8 k8nc8 bubaran tanp8 sw8r8 tanp8 pam2t. !&oh guru, iki nasibku.! M6ng kuwi batinku.
Unsur Intristike :
?. Plot @ *lur A biyasa, maju B. Watak A tokoh aku A manutan, seneng tetulung. Karno A Seneng kekancan, wicaksono, bu utik A apikan, C. Penokohan A tokoh aku, bu tutik, karno D. Point o ;iew A orang pertama tokoh utama . Setting A omah karno, dalan. F. *manat A duwe ilmu lan kemampuan kudu di manaatke kanggo wong akeh.
SANDAL ANYAR
/ng pasar adhine Eka ngrengek njaluk sandal anyar. Sandale adhine emang wis bodol lan wis ora ana rupane. *dhine Eka jenenge ina,sing umure taun. Eka sayang banget karo adhine, merga iku adhine siji-sijine. Eka saking keluarga sing ora mampu, bapake mung kerja dadi buruh bangunan lan ibune dadi tukang ngumbai ing desane. 0Mba tukokake sandal sing werna pink iku loh, ketone apik temen,G njaluke ina sing arep nangis. 0Mba ora duwe duwit,in. Kiye duwite arep nggo tuku sayur tok,G jawabe Eka sing melas karo adhine. Senajan ora ditukokke ina tetep meneng nerima. +ocah cilik kuwe wis ngerti angger kehidupane rekasa, nggo mangan bae kurang apa maning tuku sandal. Sewise saking pasar lan tuku sayuran Eka bali menyang omahe sing kaya gubuk tapi tetep rapi angger disawang, amarga Eka bocah sing sregepan lan manutan. &mahe saking pring sing dianyam lan atepe wis pada rapuh dipangan rayap, nanging ngarep omahe akeh wit kembang sing pada mekar. Senajan Eka saking keluarga sing ora mampu, nanging bapake pingin Eka dadi wong sukses lan pingin nyekolahke nganti perguruan tinggi. +apake ora kecewa amarga Eka termasuk siswa sing pinter ing sekolahane. Wengine pas Eka arep sinau lan bapake sing nembe bali kerja mereki Eka. 0Ka, kowe harus dadi wong sing berguna lan ngelebihi bapak sing mung dadi buruh bangunan,G ngendikane bapake Eka. 0%ggih pak,kula ajeng usaha,G Esuk-esuk sing atis banget Eka wis tangi lan nyiapake sepeda sing arep dienggo neng sekolah. Eka nguja mangkat esuk merga Eka arep melu lomba =erdas =ermat sing dianakake SM*. Sewise siap Eka pamitan karo wong tuwane. 0Pak, +u, kula badhe manggat rumiyin. Moga-moga kula saged dados juara lomba lan saget mundut sandal kangge ina,G pamitane Eka karo jabattangan wong tuwane. 09a, *min. *ti-ati ya Ka,G ngendikane bapake. 0Mba, mengko tuku sandal ya#Gadhine sing sumringah ngerti angger arep ditukokke sandal anyar. ibaning sekolahan Eka deg-degan amargi sekolahane wis rame lan ana peserta liya sekolah. /ng sekolah uga dipasang umbul-umbul werna-werni, tembok sekolah wis dicet werna orange sing apik. /ng lomba Eka bisa njawab soal sing diwacakake dewan juri nganti bener. Kiye wektune pengumuman juara ,ternyata sing oleh juara ? kuwe Eka. Eka langsung nerima piala karo amplop sing isine piagam ditambah duwit pembinaan. Eka bali menyang omah karo sumringah gole ngonthel sepedane. 0*ssalamualaikum. +u,pak.G 0WaHalaikum salam, ana apa Ka#Gpitakone ibune Eka. 0+u, kula nrima juara ? lan ina bakal duwe sandal anyar.G 0*lhamdulilah,Ka. *nake /bune pinter temen. /bune tambah sayang maring kowe.Gngendikane ibune sing sumringah lan bangga. Sore-sore,sewise ganti klambi Eka ngajak ina adhine menyang pasar tuku sandal anyar. 0uku sandal sing werna apa in#G pitakone Eka maring adhine. 0Sing werna pink mba"G 'angsung bae Eka tuku sandal sing dipingini adhine. /ng jero atine Eka lega merga wis bisa nuruti kepinginan adhine ngganggo jerih payahe dewek. 0Matur nuwun ya mba.G *tine Eka tambah bungah. UNSUR INTRINSIK CERPEN
?. ema Ekonomi B. okoh Eka ina +apake /bune C. Watek I Eka A
Penyayang. +ukti A 0Eka sayang banget karo adhine,merga iku adhine siji-sijineJG Sregeppan lan manutan. +ukti A 0Sewise saking pasar lan tuku sayuran Eka bali menyang omahe sing kaya gubuk tapi tetep rapi angger disawang, amarga Eka bocah sing sregepan lan manutan.G Pinter. +ukti A 0+apake ora kecewa amarga Eka termasuk siswa sing pinter ing sekolahane.G $elem usaha. +ukti A 00%ggih pak,kula ajeng usaha,G I ina A %erima. +ukti A 0Senajan ora ditukokke ina tetep meneng nrima.G Pengerten. +ukti A 0+ocah cilik ku we wis ngerti angger kehidupane rekasa, nggo mangan bae kurang apa maning tuku sandal.G I +apake A Kerja keras. +ukti A 0Wengine pas Eka arep sinau lan bapake sing nembe bali kerja mereki Eka.G (uwe pinginan sing mulya. +ukti A 0Senajan Eka saking keluarga sing ora mampu, nanging bapake pingin Eka dadi wong sukses lan pingin nyekolahke nganti perguruan tinggi.G I /bune A Penyayang. +ukti A 00*lhamdulilah,Ka. *nake /bune pinter temen. /bune tambah sayang maring kowe.G D. 'atar I Panggonan A /ng pasar. +ukti A 0/ng pasar adhine Eka ngrengek njaluk sandal anyar.G /ng omahe Eka. +ukti A 0Sewise saking pasar lan tuku sayuran Eka bali menyang omahe sing kaya gubuk tapi tetep rapi angger disawang, amarga Eka bocah sing sregepan lan manutan.G /ng sekolahan. +ukti A 0ibaning sekolahan Eka deg-degan amargi sekolahane wis rame lan ana peserta liya sekolah.G I Wektu A Wayah wengi. +ukti A 0Wengine pas Eka arep sinau lan bapake sing nembe bali kerja mereki Eka.G Esuk-esuk. +ukti A 0Esuk-esuk sing atis banget Eka wis tangi lan nyiapake sepeda sing arep dienggo neng sekolah.G I Kahanan A ame ing sekolahan. +ukti A 0ibaning sekolahan Eka deg-degan amargi sekolahane wis rame lan ana peserta liya sekolah. Sumringah. +ukti A 0Eka bali menyang omah karo sumringah gole ngonthel sepedane.G . *lur Maju F. Sesawangan Wasana Purusa wong keteluL . *manat Senajan kita sekalian ora duwe materi utawa harta sing melimpah nanging dewek harus duweni ilmu sing bisa nduwurke derajat. /ng kehidupan harus usaha lan pantang menyerah (adi wong harus kerja keras aja ngandalake wong liya.
PETENG
$egadhangan, gegayuhan, kekudangan, gegancangan, kekarepan iku kabeh hamung wujud panyuwune jalma manungsa. ikala ati ing sajroning ragane manungsa nembe nggrantes, perih utawa nelangsa, lumrah yen luh kang tumetes saka netra kiwa apa dene tengen, kasuntak byah bebasan megung ing bumi. Kosok baline kalamangsane pinaringan rejeki utawa kabungahan kang mbanyu mili, wus jamake girang gumuyune para manungsa sinandhing ana ing kahanan alam donya iki.
wiwit mlebu sasi kasanga, tambah kerep anggone konsultasi lan priksa menyang dokter. ong minggu sepisan sanja priksa dhokter. anggal D Maret kadhawuhan priksa. *sile priksan dening dhokter samubarange katiti becik, normal, bobote bayine ing sajroning kandhungan wis kena diarani cukup, normal. Ganggal ?O Maret priksa lagi ya, cek darah dan jantung,G dhoktere ngendika. G9a dokter,G aku sakloron rebutan sumaur maneh. anggal ?O Maret, aku tangi esuk-esuk umun-umun udakara jam papatan. am lima bojoku dak gugah saperlu kareben cepak-cepak. ada sauntara anggonku siap-siap, jam enem sida budhal menyang ndhokteran. am pitu tumeka ing ndhokteran, banjur ndaptarake cek laborat karo cek jantung. *sile kabeh normal apik nora nana kang kudu di was sumelangi. Sawise perabot lapuran cek darah karo jantung rampung, aku sakloron leren leyeh-leyeh nyranti rawuhe dhokter kandungan. %yantri sauntara, udakara jam ?O dhoktere rawuh, tekan wanci giliranku karo bojoku tinimbalan mlebu kamar priksan. GSelamat pagi dokterJG aku sakloron aruh-aruh dhoktere. GPagi silakanJ besok pagi jadi operasi ya# am berapaJ ??#G Gerserah dokter saja, silakan jam berapa dokterJG G/ni darah bagus, tidak perlu ditransusi, jantung juga bagusJ ayo kita lihat di )S$,G dhoktere ndhawuhi bojoku munggah bed saperlu niti pirsa kahanan kandhungan. Wetenge bojoku wiwit diolesi krim mbuh apa jenenge aku ora weruh, sawise rata banjur ditutul-tutul nganggo alate. (umadakan raine dhokter katon pucet, getihe kaya mandheg. G'ho kok tidak ada denyut jantungJG (heg, mak jenggirat aku njumbul. Kringet adhem wiwit tumetes. (hoktere katon tansaya tambah bingung, lan pungkasane, G+ayinya meninggalJ"G $laaaarrrrJ. (umadakan peteng, peteng langite, peteng panyawangku, kabeh peteng ndhedhetJ lelimengan.
UNSUR INSTRINSIK CERKAK ”PETENG” A. TEMA : BEBRAYAN B. ALUR : MAU
Paraga aku anggone bebrayan wus nora kena kawastanan saumur jagung, amarga wus ?D taun. /ng semono taun tangising jabang bayi rina klawan wengi tansah diimpi-impi diantu-antu, mbesuk kapan bisa mecah sepining atine paraga aku lan bojone. ?D taun wareg anggone paraga aku kesondhang-sandhung, niba-nangi nglakoni critaning urip, dumadakan nora kanyana-nyana bebasan ketiban ndaru, sisihane paraga aku katiti dening dokter positi ngandhut. Wiwit mlebu sasi kasanga, tambah kerep anggone konsulyasi lan priksa menyang dokter. ong minggu sepisan sanja priksa dokter. anggal ?O Maret, paraga aku lan bojone menyang kedokteran saperlu priksa. %alika bojone paraga aku dipriksa, dumadakan raine dokter katon pucet, getihe kaya mandheg. (oktere kandha yen ora ana denyut jantjng kang bisa dideteksi. (heg, mak jenggirat paraga aku jumbul. Keringet adhem wiwit tumetes. (oktere katon tansaya tambah bingung, lan pungkasane dokter kandha yen bayine meninggal, glaarrr.... dumadakan peteng, peteng langite peteng panyawange paraga aku. C. LATAR : !. L!t!r "!n##$n!n : Ru%!& S!kit
+isa dibuktekake saka penggalan cerkak ing ngisor iki Mula wiwit mlebu sasi kasanga, tambah kerep anggone konsultasi lan priksa menyang dokter. ong minggu sepisan sanja priksa dhokter.anggal D Maret kadhawuhan priksa. *sile priksan dening dhokter samubarange katiti becik, normal, bobote bayine ing sajroning kandhungan wis kena diarani cukup, normal. Ganggal ?O Maret priksa lagi ya, cek darah dan jantung,G dhoktere ngendika. G9a dokter,G aku sakloron rebutan sumaur maneh.
'. L!t!r Su!s!n!
: Tren(u&!ke
+isa dibuktekake saka penggalan cerkak ing ngisor iki (umadakan nora kanyana-nyana bebasan ketiban ndaru, sisihanku katiti dening dhokter positi ngandhut. +yuhJ mbuncah anggonku nampa bebungah, byuhJ makcles garinging telak katetes banyu saclegukan, byuhJ mongkog, bombong lan sapiturute tembung kang nuduhake kabungahan atiku sakloron. ). L!t!r *ektu
: Esuk
+isa dibuktekake saka penggalan cerkak ing ngisor iki. anggal ?O Maret, aku tangi esuk-esuk umun-umun udakara jam papatan. am lima bojoku dak gugah saperlu kareben cepak-cepak. D. PEN+K+HAN : !. Aku : S!'!r, "!n#erten
+ukti tokoh GakuG duwe watak sabar lan pangerten ana ing penggalan cerkak ing ngisor iki +ali maneh ngenani aturku, ?D taun wareg anggonku kesondhang-kesandhung, niba-nangi nglakoni critaning urip, dumadakan nora kanyana-nyana bebasan ketiban ndaru, sisihanku katiti dening dhokter positi ngandhut. Sesasi, rong sasi nganti nem sasi, dhokter ndhawuhi bed rest, dak estokakeJ manut. Pokoke manut lan manut. *ku kang kudu leladi. angi kudu nangekake, mlaku kudu alon-alon anggone jumangkah kapapah. '. B$-$ku : Pen(!(!n#
+ukti tokoh GbojokuG duwe watak penyayang ana ing penggalan cerkak ngisor iki Saben menit bojoku ngelus-elus wetenge, sinambi ndremimil kayadene lagi ngejak rerembugan karo bakal anake, G(hik, aja nakal ya, kok mancal-mancal taJ# *pa selak kepingin ketemu karo Pake +ukeJ#G ). D$kter : R!%!& su%e&
+ukti tokoh GdokterG duwe watak tegas lan bijaksana ana ing penggalan cerkaking ngisor iki %yantri sauntara, udakara jam ?O dhoktere rawuh, tekan wanci giliranku karo bojoku tinimbalan mlebu kamar priksan. GSelamat pagi dokterJG aku sakloron aruh-aruh dhoktere. GPagi silakanJ besok pagi jadi operasi ya# am berapaJ ??#G Gerserah dokter saja, silakan jam berapa dokterJG G/ni darah bagus, tidak perlu ditransusi, jantung juga bagusJ ayo kita lihat di )S$,G E. SUDUT PANDANG : W$n# k!"is!n, !%!r#! t$k$& ut!%!n !n! )erk!k u#! "enu/is )erk!k.
0. AMANAT : Ku1u s!'!r !n##$ne n#!1e"i )$'!nin# uri".
G. GAYA BAHASA G!(! '!&!s! !n! )erk!k PETENG %i#un!k!ke '!s! !*! n#$k$ k!)!%"ur!n '!s! In1$nesi!
+ukti ana ing penggalan cerkak ing ngisor iki anggal D Maret kadhawuhan priksa. *sile priksan dening dhokter samubarange katiti becik, normal, bobote bayine ing sajroning kandhungan wis kena diarani cukup, normal. Ganggal ?O Maret priksa lagi ya, cek darah dan jantung,G dhoktere ngendika. G9a dokter,G aku sakloron rebutan sumaur maneh. U#! %i#un!k!ke te%'un# %'!n#et!ke
+ukti ana ing penggalan cerkak ing ngisor iki $laaaarrrrJ. (umadakan peteng, peteng langite, peteng panyawangku, kabeh peteng ndhedhetJ lelimengan.
2Ke%'!n# Des!”
$riyane 'ik Wakijo dados rame sesampunipun wonten
ema ingkang wonten ing cariyos punika inggih punika tema Panguripan amargi saking cariyos punika saged dipuntingali panguripan manungsa ing bebrayan. Menawi salah satunggalipun tiyang nindhakaken prekawis awon dadosaken wicantenan tiyang kathah. 4.
T$k$& /!n Pen$k$&!n N$ .
T$k$&
?.
B.
'ik Wakijo
C.
ono
D.
$ito
.
*gus
F. . . Q. ?O.
'ik Siti Mbah Waginah Mbok (e Parti Sardi 'ik Sumi
??.
9anto
?B. ?C. ?D.
9u Minah 'ek umirah /buku *gusL
?.
Pen$k$&!n
Kemenakanipun 'ik Wakijo ingkang ramah, pinter Srawung ananging boten purun ngrampungi prekawis. Petani dusun ingkang ramah lan jujur. *dhine *gus igkang seneng geguyon lan nggodani *gus. 'are enem ingkang boten purun ngalah, asiat wuyung lan seneng ndhagel. Panganggit ingkang remen ngalamun, isinan, wedinan, lan boten nate nyariosaken prekawisipun marang tiyang sanes. Seneng takon ananging boten mudengan. Seneng takon Seneng sambat lan anyel. %glinduran. $awe ger-geran 'arenipun 9u Minah ingkang boten purun madhange amargi amargi kelingan kalih lirikanipun
5.
A/ur
/ng cariyos punika ngginaken *lur Maju amargi prastawanipun urut saking awal dumugi pungkasan. %alika
L!t!r
a. ?L BL
Papan &mahe 'ik wakijo. 0&mahe 'ik Wakijo malah dadi rame saploke ketambahan jiwaG. ekan ngarep omahe 'ik Wakijo aku mandheg. &mahe *gus 0ekan omah aku terus nyandhak gawe dandan lampu ruwangan ngarepG. CL &mahe Sri 0*ku mau lak dolan neng omahe Sri, terus aku dicritani ibuneG. b. Wekdal ?L Esuk, awan, sore. 0Esuk, awan, tekan sore, ora tau benggang wongG. BL Sore 0Sorene aku pamit mulih dhisikG. CL (ina-dina candhake. 0(ina-dina candhake aku rumangsa kesiksa. DL Wayah awan. 0&mahe katon sepi pancen iki wayah awan gek panase kaya ngeneG. c. ?L BL CL DL L FL L L
7.
Suasana Seneng 0Kahanan omah katon regeng lan gayeng, padon ngguyu, gojegan, lan ana uga sing nyanyi sambi gitargitaranG. Kisinan. 0*ku mesem kisinanG. Kesiksa. 0(ina-dina candhake aku rumangsa kesiksaG. %galamun. 0
Su1ut P!n1!n#
/ng cariyos punika ngginakaken sudut pandang orang pertama akuantak sertaan irst person peripheralL amargi paraga 0akuG biasanipun namung dados pambiyantu utawi pengantar paraga sanes ingkang langkung wigati. /ng cariyos 0+unga (esaG *gus minangka paraga 0akuG dados pambiyantu paraga
a. b. c.
G!(! '!s!
*pa maneh bocahe jan ngedab-ngedapi tenan...ayune"
g. h. i. j. k.
Kesandhung jeglug,
