Ang seleksyong ito ay tumatalakay sa mga uri ng Tayutay. Ito ay mga matatalinhagang pahayag na masining,mahiraya, at malalim na nagbibigay-kulay sa isang pahayag. Ito ay sinadyang paglayo sa…Full description
banghay aralin
Ito ay isang Banghay Aralin sa AP 10 Limitasyon sa pagsukat ng GNP
Aralin 1.3 Panitikan: Tuwaang – Epiko ng Bagobo Wika: Pang-abay na Pamaraan Pamantayang Pangnilalaman - Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa: - Epiko bilang isang akda na nilikha batay sa kababalaghan at nagtataglay ng mga dikapani-paniwalang pangyayari na kasasalaminan ng kultura ng rehiyong pinagmulan na tunay na maipagmamalaki - Pang-abay na pamaraan na naglalarawan kung paano ginawa, ginagawa at gagawin ang kilos na ipinahahayag ng pandiwa Pamantayan sa Pagganap Ang mga mag-aaral ay makabubuo ng biopoem biopoem tungkol sa taong kanilang hinahangaan. Pokus na Tanong - Bakit mahalagang kilalanin at unawain ang epiko bilang akdang nagtataglay ng mga di-kapani-paniwalang pangyayari na kasasalaminan ng kultura ng rehiyong pinagmulan nito? - Paano inilalarawan ng pang-abay na pamaraan ang tiyak na mga pangyayari sa epiko?
ALAMIN (UNANG ARAW) 1. Pagganyak Kilalanin ang mga superheroes na nasa larawan. Gabay na Tanong: 1. Kilala mo ba ang mga nasa larawan? 2. Ano ang iyong pagkakakilala sa kanila bilang tauhan? 3. Ano ang mga katangian nila na hindi makikita sa karaniwang tao? 4. Maituturing ba silang bayani? Bakit? 2. Gawain Gamit ang maalamat na bote ng Epiko 78º, bigyan ng katumbas na kahulugan ang bawat letra base sa inyong dating kaalaman tungkol sa Epiko. Maaaring makipagtulungan sa katabi.
PAUNLARIN (IKALAWANG ARAW) A. PAGLINANG NA TALSALITAAN
Pagtapatin ang kasingkahulugan ng mga salita mula sa Hanay A sa Hanay B. Hanay A 1. Patung 2. Sinaunang gong 3. Gintong salumpuwit 4. Nganga 5. Gintong bansi
Hanay B a. instrumentong pangmusika b. tropikal na halaman c. inukit na batong imahe ng isang tao d. gintong plawta e. upuang ginto
B. PAGTALAKAY
EPIKO Dala ng mga ninunong nandayuhan sa Pilipinas ang mga epiko. Isa itong mahabang tulang pasalaysay tungkol sa kabayanihan ng pangunahing tauhan. Naglalaman ang epiko ng mga pangyayaring hindi kapani-paniwala. MGA ANDA NG EPIKO 1. Ang pag-alis o paglisan ng pangunahing tauhan sa sariling tahanan. 2. Pagtataglay ng agimat o anting-anting ng pangunahing tauhan. 3. Ang paghahanap ng pangunahing tauhan sa isang minamahal. 4. Pakikipaglaban ng pangunahing tauhan. 5. Patuloy na pakikidigma ng bayani. 6. Mamamagitan ang isang bathala para matigil ang labanan. 7. Ang pagbubunyag ng bathala na ang naglalaban ay magkadugo. 8. Pagkamatay ng bayani. 9. Pagkabuhay na muli ng bayani. 10. Pagbabalik ng bayani sa sariling bayan. 11. Pag-aasawa ng bayani. C. GAWAIN
1. Gamit ang mga anda ng epiko, magbigay ng mga pangyayaring kumakatawan dito mula sa Epiko ng Bagobo – Tuwaang at ang Dalaga ng Buhong na Langit (pasalitang paraan)
2. Suriin ang pangunahing tauhan. Batay sa mga detalye at pangyayaring nakapaloob sa epiko, bumuo ng Character Profile tungkol sa pangunahing tauhan.
3. Isa sa mga katangiang taglay ng epiko ay ang pagkaroon nito ng mga pangyayaring may kababalaghan. Isa-isahin ang mga kababalaghang nakapaloob sa binasang epiko.
MGA KABABALAGHAN
PAGNILAYAN AT UNAWAIN (IKATLONG ARAW)
A. PAGTALAKAY
Pang-abay na Pamaraan Ang pang-abay na pamaraan ay naglalarawan kung paano naganap, nagaganap o magaganap ang kilos na ipinapahayag ng pandiwa. Dalawa ang panandang ginagamit sa pang-abay na pamaraan: (1) ang panandang nang at (2) ang na/ng Halimbawa: 1. Binato nang napakalakas ni Tuwaang ang binata na naging sanhi ng paglubog nito sa lupa. 2. Agad-agad na naghanda si Tuwaang upang makarating agad sa kaharian ni Batooy. 3. Dahil sa kakisigan ni Tuwaang ay mabilis na nahulog ang loob dito ng Dalaga ng Buhong. B. GAWAIN
1. #PARA-PARAAN Lagyan ng guhit ang mga pang-abay na pamaraan na makikita sa teksto. Biag ni Lam-ang Sa lambak ng Nalbuan sa baybayin ng Ilog Naguilian sa La Union ay may magasawang kilala sa pangalang Don Juan at Namongan. Nang malapit nang magsilang ng sanggol si Namongan ay nilusob ng tribo ng Igorot ang nayon at walang awang pinatay ang maraming tauhan ni Don Juan. Sa labis na galit ay nilusob naman ni Don Juan ang mga Igorot upang ipaghiganti ang mga tauhan niya ngunit hindi na siya nakabalik simula noon. Isinilang ni Namongan ang kanyang anak. Ang sanggol ay nagsalita agad at siya na ang pumili ng pangalang Lam-ang maging ng mga magiging ninong niya. Nang malaman niya ang masaklap na nangyari sa kanyang ama ay isinumpa niyang ipaghihiganti niya ito. Sa gulang na siyam na buwan pa lamang ay malakas, matipuno at malaking lalaki na siya. Naging mariin man ang pagtanggi ng ina sa kanyang pagnanais na ipaghiganti ang ama ay hindi rin siya napigilan nito sa kanyang pag-alis. Kasama niya sa pagtungo sa lupain ng mga Igorot ay isang mahiwagang tandang, ang tangabaran, at ang mahiwagang aso. Baon din niya ang kanyang talisman mula sa punong saging. Sa tulong nito ay madaling narating ni Lam-ang pook ng mga Igorot. Nakita niya ang ulo ni Don Juan na nasa sarukang, isang haliging kawayan. Hinamon niya ang mga Igorot ngunit pinauwi lamang siya ng mga ito upang hindi na matulad sa kanyang ama. Sumi gaw ng ubos lakas si Lam-ang at nayanig ang mga kabundukan. Ang tinig ni yang naghahamon ay narinig ng marami kaya’t dumating ang maraming Igorot at pinaulanan si Lam -ang ng kanilang mga sibat. Hindi man lamang nasugatan si Lam-ang at nang maubusan ng sibat ang mga Igorot ay siya naman ang kumilos. Hinugot niya ang mahaba niyang itak at para lamang siyang tumatabas ng puno ng
saging dahil mabilis na nagapi ang mga kalaban. Matapos nito ay naligo siya sa Ilog Amburayan at dahil sa dungis niya ay nangamatay ang mga isda sa ilog at nagsiahon ang mga igat at alimasag sa pampang. Matapos mamahinga ay gumayak na si Lam-ang sa pagtungo sa Kalanutian upang manligaw sa isang dilag na nagngangalang Ines Kannoyan. Sa daan patungo sa Kalanutian ay nakalaban niya ang higanteng si Sumarang. Pinahipan ni Lam-ang sa hangin si Sumarang at ito ay sinalipadpad sa ikatlong bundok. Sa kanyang pagdating sa bahay ni Ines ay hindi siya napansin dahil sa dami ng tao. Dahil dito ay nagpakitang gilas si Lam-ang. Tumahol ang kanyang mahiwagang aso at nabuwal ang bahay, tumilaok naman mahiwagang tandang at muling tumayo ang bahay. Napansin si Lam-ang. Ipinagtapat ng kanyang mga alaga ang layunin ng binata na pakasalan si Ines. Hindi naman tumutol ang mga magulang ni Ines kung magbibigay lamang si Lam-ang ng panhik o bigay-kaya na kapantay ng kayamanan ni Ines. Nagpadala si Lam-ang ng dalawang barkong puno ng ginto at nasiyahan ang mga magulang ni Ines. Ikinasal nang marangya si Ines at Lam-ang sa simbahan. Pagkatapos ng kasalan, bilang pagtupad sa kaugalian ng mga tao sa Kalanutian ay kailangan niyang manghuli ng mga isdang rarang. Nakikinikinita na ni Lam-ang na may masamang mangyayari sa kanya, na siya ay makakain ng pating berkahan kaya’t ibinilin niya sa asawa ang dapat gawin kung sakaling mangyayari ito. Sa kanyang pagsisid sa dagat ay nakain nga siya ng berkahan. Sinunod ni Ines ang bilin ni Lam-ang. Ipinasisid niya ang mga buto nito, tinipon at tinakpan ng kanyang saya, pagkatapos ay inikut-ikiutan ng mahiwagang tandang at aso. Tumahol at tumilaok ang mga ito. Walang anu- ano’y kumilos ang mga butong may takip ng saya. Nagbangon si Lam-ang na parang bagong gising sa mahimbing na pagkakatulog. Nagyakap siya at si Ines. Niyakap din nila ang mahiwagang tandang at aso. At maligaya silang namuhay sa mahabang panahon.
2. Doble-Karaman! Gamit ang Venn Diagram, paghambingin ang Epiko ng Bagobo-Si Tuwaang at ang Dalaga ng Buhong na Langit at ang Epiko ng Ilokano-Biag ni Lam-ang.
PAGKAKAIBA
PAGKAKATULAD
PAGKAKAIBA
3. FILL NA FILL! Punan ang mga patlang.
Ang paggamit ng mga pang-abay na pamaraan sa Epiko ay nakatutulong upang maging
__________________________ ang kilos ng mga ______________________. Sa
ganang ganito, magiging ________________________________ ang daloy ng mga
______________________________________________.
C. PICTOKWENTO!
Punan ng mga angkop na pang-abay na pamaraan ang mga patlang ayon sa iminumangkahi ng larawan. Gawing gabay ang Biag ni Lam-ang.
1. _____ na _____ si Lam-ang
2. Si Ines ay __________
3. Ang aso at tandang
nang makita ang pugot na ulo
naghintay sa muling pag-
ang dahilan ng ___
ng kanyang ama.
babalik ni Lam-ang.
__ na pagkabuwal at muling pagbangon ng bahay.
Pamimilian:
Galit na galit
tuwang-tuwa sabik na sabik
matiyagang kagila-gilalas
ILIPAT Gumawa ng biopoem tungkol sa taong inyong hinahangaan. Gamit ang mga pormula sa ibaba.
