Arheologija rimskih provincija na Balkanu I - Provincije su osvojene teritorije van Italije. Naziv je nastao spajanjem reči PRO VINCIA, što znači „dobijeno pobedom“. U provincijama je živeo mali broj mali broj rimskih građana i prenosioci kulture su
bili sami vojnici. Provincije su služile za davanje dobara Italiji i samom gradu Rimu. Najčešće i najviše naj više se eksploatisalo žito (Egipat) i ruda (Balkan), kao i mnoge druge sirovine. - Prvom provincijom smatra se Sicilija, koja je to postala 241. p.n.e. - Upravljanje provincijama dodeljivalo se propretorima i prokonzulima . Propretori su bili
ljudi koji su morali da se dokažu, kako u vojnom, tako i u administrativnom pogledu, kako bi prešli u zvanje pretora. Prokonzuli su bili stariji konzuli kojima su provincije dodeljivane kako bi se „odmorili“. - Provincije su mogle biti senatske i carske. Senatske , ili „nenaoružane“, bile su provincije koje
su već dugo pod rimskom vlašču i iz kojih se povukla vojska. Porez i prihodi iz ovih provincija išli su u državnu kasu. Carske su bile novoosvojene provincije i prihodi iz njih su odlazili u carsku kasu, a on je mogao da ih rasporedi kako je želeo. - Pre Rimljana u Gornjoj Meziji nije bilo puteva, ni gradova. Stanovništvo je živelo u selima, a postojali su opidumi tj. utvrdjenja na brdima okružena zemljanim rovom i tu je živela aristokratija. Eventualno su Dardanci mogli imati gradove, ali to nije dokazano. Prvi, pravi, gradovi na ovim prostorima nastaju dolaskom Rimljana. - Prvo što su Rimljani radili bila je izgradnja puteva, da bi snabdevali svoje legije. Te puteve su obično gradile same legije koje su u svom sastavu imale i inžinjere. Dobri putevi su im bili potrebni zbog neprestalnog ratovanja. Pravci rimskih puteva ostali su sačuvani u itinerarima , odnosno rimskim kartama. Jedan od glavnih puteva bio je Via Militaris, koji je pratio granicu i povezivao utvrđenja Rimska osvajanja:
168. p.n.e. – osvajanje osvajanje Makedonije 148. p.n.e. – Makedonija Makedonija postaje provincija Prva polovina 1. veka – ratovi ratovi sa Dardancima 77. – 72. 72. – Gaj Skribonije Kurion prvi put izlazi na Dunav 6 – 9. 9. n.e. – Panonski Panonski ustanak; Ilirik podeljen na Dalmaciju, Panoniju u Meziju. Prve legije koje dolaze ovde su IV Skitika (Scythica) i V Makedonica (Macedonica) 57. – dolazi dolazi VII Klaudija - Domicijan vodio ratove protiv Dačana 80ih, ali bezuspešno - Trajan ih je osvojio početkom II veka Pravci osvajanja: - Savski pravac (severozapadni)
- Vardarsko – moravski (južni)
II - Rimljani na Balkanu nisu mogli da prave gradove kao što su navikli. Kada bi došli, prvo bi
gradili utvrđenja tako što bi iskopavanjem rova zemlja bila nasipana na jednu stranu, a onda su u taj nasip pobadani kočevi.
- Ostaci tih prvih građevina su gotovo nikakvi, jer su se objekti pravili od priručnog, trošnog materijala (zemlja, drvo), s obzirom da Rimljani nisu odmah organizovali eksploataciju kamenoloma.
Kasnija, kamena utvrđenja, uništila su 95% starijih. - Najstariji rimski grad na teritoriji današnje Srbije je Sirmium. Đerdapski put: - Put koji je povezivao rimska utvrđenja u đerdapskoj klisuri i omogućio kontrolu plovidbe
- Put preko Dunava je bio izuzetno opasan. Brodovi su čak, na jednom delu puta, morali da
menjaju kapetane, kako bi što sigurnije prošli. Put je probio Tiberije i njegovi ostaci su bili
vidljivi sve do 70ih godina XX veka. Duž puta postojalo je nekoliko carskih natpisa. Prvi natpis postavio je Tiberije i na njemu je stajalo
obaveštenje o tome ko je izgradio put. Domicijan i Klaudije su potavili natpise o proširenju puta.
Tipični nalazi iz gradova I veka : - Pribor za pisanje – Veruje se da je pribor za pisanje na Balkan došao sa Rimljanima, jer ne postoje tragovi koji ukazuju na prethodno korišćenje od strane lokalnog stanovništva. Sastojao se od olovaka,
tablica za pisanje i, jako upečatljivih, kapsula za pečate. Za tablice i pečate korišćen je pčelinji vosak. Tablice su mogle da se preklope, u vidu sveske, i često su služile za vežbanje alfabeta u školama.
- Bronzane posude – Ubrajaju se među najraniji rimski materijal. Ove posude su spadale u prtljag
rimskog vojnika i služile su za kuvanje, piće, ili da se iz njih jede. Česte su i posudice za mirisna ulja – balsamarium . Balsamariumi su bile samo neke od posudica koje su se nosile u kupatila. Male posude
bi se kačile na nosač, zajedno sa nožem za kupatilo, koji se naziva strigila . Ovaj nož je služio za skidanje viška mirisnih ulja nakon masaže. - Srebrno posuđe – Je bilo mnogo skupocenije od
bronzanog. Na teritoriji Srbije pronađeno je nekoliko ostava, koje se najčešće objašnjavaju pljaćkom, ili kao ratni plen nekog vojnika. Najpoznatija je ostava iz Jabučja kod Lazarevca u kojoj je otkriveno preko 10 tanjira, čaše, kašike... Posuđe je izuzetno dobro dekorisano, i to u helenističkom stilu. Takođe, reljefi nisu nastali iz kalupa, već su pravljeni ručno. Posuđe nije iz jednog dela, već je spajano i kucano, što iziskuje visok stepen umešnosti.
- Vojnički pribor – Neki od najranijih, i
najupečatljivijh, nalaza rimskih vojničkih šlemova na teritoriji Balkana su šlemovi iz Sremske Rače. Pored šlemova često se nalaze i mačevi, i to najčešće gladiusi tipa majnc. Njihovo sečivo je bilo dužine između 40 i 50 cm, najveća širina sečiva je bila kod korena, a nalažene su i ukrašene futrole (kania).
- Figurlana plastika – Je u I veku malih dimenzija, verovatno da bi je vojnici nosili sa sobom kao amajliju. - Amfore – Vrlo česti nalazi amfora ukazuju na živu trgovinu. Na vratu i drškama česti su pečati
radionica. Amfore su bile potrošni materijan i služile su samo kao ambalaža, pa su vrlo često razbijane. Tak ođe, na njima su postojali natpisi o vlasniku i sadržini. Najčešće su se uvozili maslinovo ulje, vino i omiljeni rimski sos – garum (sos od ribljih glava, iznutrica, repova...). - Svetiljke – Su takođe jedna od stvari koja se pojavila dolaskom Rimljana. Najčešće su pravljene od keramike, pa su zbog toga brzo pucale i bile zamenjivane. Bogata kuća je mogla da ima i po nekoliko desetina lampi, kako bi osvetlila celu kuću. Radile su na
maslinovo ulje, koje nije bilo toliko jeftino, što je još jedan pokazatelja da nije svako mogao da ima mnogo njih.
su bile ukrašavane. U kasnijem periodu počele su da se metala, što im je omogućilo mnogo duže korišćenje.
od Neretko prave od
- Uvozna keramika – Najpopularnija bila je terra sigilata. Ova vrsta
posuda potiče iz helenističke tradicije i one su rađene u kalupima.
- Staklo – Za I vek karakteristična je tehnika „hiljadu cvetova“ (millefiori) . To je tehnika
kojom su se dobijale jako vedre i šarene posude. Drugi tip su bile rebraste posude i on nisu bile bojene.
- Ostava iz Tekije – Pronašli su je građevinari u bronzanom sanduku. U njoj je pronadđen veliki broj
srebrnih predmeta i novca, a najpoznatiji su ostaci vojničkog kaiša, na osnovu koga se smatra da je to vojnička ostava.
III - Detaljne opise rimskih utvrđenja na ovim prostorima daju špijuni iz 20. veka. Dobro očuvana utvrđenja
potiču najranije iz perioda Antonina, kada su organizovane tri velike građevinske faze. Prva faza je trajala 101. i 102. godine i podudara se sa prvim Trajanovim r atom protiv Dačana. U tom periodu obnovljen je put, ali i neka utvrđenja radi pripreme invazije. Duž puta su podizani horeumi (žitnice) - Utvrđenja od kamena podizana su duž granice na Dunavu, ali je najveći broj njih potopljen izgradnjom
hidroelektrane Đerdap. U tom periodu, za svega 5 godina, istraženo je na desetine utvrđenja. Naravno, zbog brzine rada, većina utvrđenja je loše istražena, a za neka se nagađa i sam položaj zidina. - Utvrđenja su bila tipične rimskog oblika. Bila su četvorougaona, sa unutrašnjim kulama. Na sredini se
nalazio veliki objekat, dok su se duž zidova nalazio prazan prostor, zbog lakšeg kretanja vojske ka kulama
- Rimljani su urezali Đerdapski put u stenje, što je bilo jako teško, a kako bi dodatno olakšali putovanje i kako bi omogućili mimoilaženjel, u ivice puta su bušili rupe, a onda su u njih stavljali drvenu građu
kako bi put bio širok 3,5m
- Uz put je podignuta i čuvena Trajanova tabla na kojoj se pominje rat sa Dakijom i izgradnja puta i mosta. Tabla se ne nalazi na originalnom mestu, jer je podignuta, usled podizanja nivoa vode pri
izgradnji hidroelektrane. Trajanov most je napravljen kako bi vojska lakše prešla na Dačku obalu i bio je najveći most ikada izgrađen preko ove reke. Stupci mosta bili su od opeke i kamena, ali je sama konstrukcija bila od drveta. Most je srušen već u doba Hadrijana, jer su varvarska plemena sve više pretila. Danas su od mosta ostala samo delovi dva stuba
- U ovo vreme dolazi do značajnog poboljšanja infrastrukture. Razvijaju se ciglane, najpre vojne, a
potom i civilne. Najčešći načini gradnje bili su Opus Mixtum, Opus Cvadratum i Opus Spicatum. Cigla
počinje masovno da se koristi zbog lakše libacije, ali i zato što nije hidropropusna - Dva glavna oblika opeka su bile tegule i ibrex.
Tegule su bile nešto slično današnjem crepu, bile su četvorougaonog oblika, sa podignutim ivicama. Ibrexi su bili ovalnog oblika i povezivali su tegule - Na opekama su se javljali pečati o izradi, ali su tu
mogle da se nađu i pošalice, vežbanja abecede, crteži, pa i otisci stopala ljudi, pasa i drugih životinja
- Takođe, u ovo vreme pojavljuje se i hipokaust. Hipokaust podrazumeva
postojanje ložišta sa spoljne strane zgrade, dok je toplota išla ispod poda. Topao vazduh cirkuliše i zagreva pod, ali su i zidovi građeni od šupljih opeka, koje su sprovodile toplotu i kroz njih
Sredstva za osvetljenje:
- Rimljani su se tokom dana osvetljavali prirodnom svetlošću, a noću veštačkom. Veštačko svetlo su dobijali uz pomoć baklji, sveća, lampi i kandelabr a - Antički naziv za svetiljke je lucerna . Najčešće su se koristile keramičke svetiljke koje su mogle da budu otvorene ili zatvorene. U zatvorene se sipalo ulje, a u otvorene loj. One su se masovno proizvodile
i to najčešće u kalupu koji se sastojao iz dva dela. Na lampama se često nalazio pečat radionice
IV Rimsko staklo - Prvi predmeti od stakla javljaju se još u 6. veku p.n.e., ali puni zamah dobijaju sa Rimljnima. Staklo je
prvenstveno bilo uvozni prozivod i ono se naziva „plastikom antičkog sveta“. Oblasti bogate kvarcnim peskom bile su pogodne za proizvodnju stakla. Antički termin za staklo bio je vitrum - Za proizvodnju stakla bili su potrebni klešta, makaze, šaploni i kalupi i pontil (staklarska ploča za stanjivanje stakla). Boja stakla je zavisila od primesa. Tako je, na primer, dodavanjem gvožđa dobijana crvena boja, kobalta – plava, a hlora – žuta. U smesu se ponekad dodavalo olovo kako bi se dobio kristal. - Legenda o nastajanju stakla može se naći u knjizi Plinija Starijeg – Naturalis
Historia. U ovoj knjizi Plinije izučava najznačajnije prirodne pojave. U priči o staklu on pominje da su feničanski trgovci zapalili vatru koju su uokvirili silicijumom i peskom, iz čega je nastalo staklo - Prvi predmeti od stakla potiču iz Egipta oko XV veka p.n.e. Ono nije bilo
prozirno i radjeno je u tehnici peščanog jezgra, koje podseća na tehniku milefiori. - Staklo je pronađeno i u Asiriji (XIV v.p.n.e.) i to figuralna predstava boginje
Astarte, rađena u kalupu - Staklarske peći imale su kalotasti oblik i nekoliko spratova bog razlike u temperaturi. Na najvišem spratu, gde je temperatura najviša, smesa se topi i ka o takva, pada na sprat ispod. Odatle se smesa uzima
i uduvava u željeni oblik. Na kraju, na donjem spratu se gotovi proizvodi „hlade“, jer bi značajna i nagla promena u temperaturi dovela do pucanja posude
Tehnike izrade stakla: - Tehnika presovanja i livenja – staklo se lije ili presuje u oblik
koji želimo da dobijemo. Ovakvu izradu karakteriše velika debljina zidova. - Milefiori tehnika – šipke stakla različite boje se seckaju i stavljaju u kalup, gde se tope. Ovom tehnikom se dobijaju izuzetno šarene posude. - Tehnika mozaičkog ahat stakla – sjedinjuju se delovi stakla, a
ornament imitira drago kamenje, najčešće ahat ili alabaster. - Tehnika mozaičkog trakastog stakla – slično kao prethodna tehnika. Delovi se stavljaju u kalup, a potom se tope.
- Rebrasto staklo duvano u kalup – tipičan tim rimskih posuda. Staklo se uduvava u kalup. - Kameo staklo – nosi naziv od reči kameja, dobija se
brušenjem materijala čiji su slojevi različitih boja. Najpoznatiji posuda pravljena u ovoj tehnici je čuvena Portland vaza
- Posebna vrsta reljefno
ukrašenih
posuda
su
cirkuski pehari . Oni na sebi imaju prikaze iz Circus Maximus-a, ili gladijatorskih borbi. Na njima su se nalazili i natpisi najpoznatijih boraca i
vozača kočija
- Merkur boce – imaju pravougaono telo, a na dnu se obično nalazi predstava Merkura - Urne sa omega drškom – posebne urne, najčešće se javljaju u okviru kamene posude - Riton posude – imitiraju oblik roga - Ornitomorfne posude – služile su za parfeme - Mrežasta dijatreta – najkomplikovanije posude. Imaju mrežastu strukturu koja je pravljena iz istog
komada. Na njima se često javlja natpis koji obično govori „pij u zdravlje“ ili „živeli“, ali i ime naručioca. Drugi oblik dijatreta su figuralne dijatrete
- Pehar sa saćem – karakterističan za III i IV vek. Predstavlja imitaciju dijatreta. - Pehar sa konhilijama (morska bića) – neki bizarni oblici posuda iz kelnske radionice. Ornamenti su nalepljivani na njih. - Pehar sa ukrasom u vidu kapi – ukras je bio druge boje, najčešće teget, u vidu kapi. Služile su kao lampe i stajale su u polikandilima. - Fondi d’oro – između dva sloja stakla stavlja se zlatan
list, a onda se to brusi. Često se javljaju hrišćanski ukrasi. - Posude u obliku goluba – malih dimenzija, služile su za parf eme. Vrh bi se odsecao kako bi se došlo do sadržaja.
- Balsamarijumi u obliku svećnjaka – često se nalaze u grobovima. Pogrešno se nazivaju
lakrimarijumi, jer se dugo smatralo da su se u njih skupljale suze ožalošćenih, koje su onda polagane u grob
V Sirmivm
- Sirmium se nalazi na dominantnom položaju u dolini Save. Pre rimljana tu su bila autohtona plemena, a sam Sirmium se vezuje za populaciju Sirmiensis ili Sirmijce (Plinije Stariji). Interesovanje za ovo mesto je pre svega ekonomske prirode. U Sirmium su prvo stizali trgovci, koji su onda izveštavali Rim. - Sirmium se nalazi na močvarnom reljefu koji ne odgovara teškim rimskim građevinama. Rimljni su
morali da odvode ogromne količine vode kako bi nesputano gradili. - Preko puta Sirmiuma nalazile su se dve ade – Kasia i Karbonaria. Grad je sa njima bio povezan
mostovima, a na Kasii je nešto kasnije podignuto i naselje.
- Bili su potrebni izvori čiste, pijaće vode i ona je bila donošena akveduktima sa Fruške Gore
- Na početku, Sirmium je bio civitas, obično naselje. Kasnije je prerastao u nivo municipiuma , da bi na kraju postao kolonija . Kolonije je verovatno postao posle 79. godine, jer ga Plinije Stariji u svom delu ne pominje kao takvog. U kasnijim izvorima Sirmium se pominje kao „kolonija Flavija“, pa se zbog toga smatra da ga je Domicijan proizveo u to zvanje. Jedna od glavnih beneficija koje grad dobija kad
postane kolonije je mogućnost kovanja novca, pre svega bakarnog, i postojanje gradskih magistrata (političari po uzoru na Rim). - Što se tiče vojske, Sirmium nikad nije dokazan kao sedište jedne legije, ali se sa sigornošću zna da je
11. Gemina (Leg XI Gem) učestvovala u izgradnji bedema. - Grad ima relativno četvorougaounu osnovu, a od građevina tu su hipodrom, forum, carska palata,
zanatska četvrt, „žitni trg“ (slika) na kome su se nalazile radnje ispred kojih je stajala tenda duž cele ulice
- U Sirmiumu su boravili razni carevi, između ostalih Hadrijan i Marko Aurelije, pa je zbog toga bila potrebna i carska palata. Kao i u Rimu i Konstantinopolju, palata se nalazila tik uz hipodrom i bila je
okrenuta ka njemu. Bila je to kompleksna građevina sa hipokaustom i luksuzno ukrašena. Do nedavno je bila potpuno izložena, ali je sada stavljena pod zaštitu. - Hipodrom je bio uobičajenog oblika, sa spinom po sredini. Na delu koji je stajao pored palate nalazila
se carska loža. Građevine ovog tipa izuzetno su retke na ovom području. - Postavlja se pitanje da li je Sirmium imao amfiteatar? To nikada nije dokazano, ali postoje istorijski
izvori koji govore o izgradnji novog teatra, a poznato je da su se amfiteatri često pravili pored njih. - U kasnoj antici, Sirmium je promenio mnoge „vlasnike“ – Gote, Gepide, Avare... - Sirmium je konačno pao 582. godine i iz tog perioda postoji grčki natpis na
opeci: „Hriste Gospode, pomozi gradu i zaustavi Avare, spasi Rimsko Carstvo i onoga ko ovo piše. Amin!“
VI Romanizovanim stanovništvom smatraju se ljudi koji poseduju rimsko pravo . Rimsko pravo se sastoji iz nekoliko „delova“: - IUS CONNUBII – pravo na brak i nasledstvo - IUS COMMERCII – pravo na sud - IUS SUFFAGI – pravo da bira - IUS HONORUM – pravo da budem biran
Singidvnvm
- Singidunum je podignut u vreme cara Trajana. Napravljen je po klasičnom rimskom modelu grada, koji su oni preuzeli od Etruraca. Etrurci su pravili grad u odnosu na nebi, koje je, po njima, bilo podeljeno na četiri dela. U sredini se nalazio glavni gradski forum, a oko njega građevine od javnog
značaja. - Na samom forumu se nalazio hram posvećen rimskoj trijadi, Jupiteru, Junoni i Minervi - Singidunum nije rimsko ime. Za dunum se zna da je keltska reč za utvrđenje (skraćeno od opidum). Ali, nepoznanica je šta znači singi. Neke od teorija kažu da je to staro ime za belu boju,
naziv za „utvrđenje pored reke“ ili ime plemena koje je tu nekad živelo. Ova treća je najverovatnija. Herodot čak navodi primer da su Argonauti, na svom putovanju, naišli na pleme Sinda koje je živelo na Dunavu. Garašanin smatra su oni Dačani, jer je u Dakiji postojalo mesto pod nazivom Singidaja („grad Singa“). - O starom, domorodačkom, naselju nema puno podataka. Poznata je činjenica da su Rimljni voleli da grade svoja utvrđenja dalje od već postojećih. Iskopavanja na nekropoli u Karaburmi ukazuju na
grobove iz I veka, koji su pripadali Ilirima i Keltima. To ukazuje da je na Karaburmi možda bili i njihovo naselje, a druga mogućnost je Zvezdara, zbog svog položaja. - Rimljani su u I veku ovde napravili prvi vojni logor od lake građe na Kalemegdanu. Gradila ga je IV
Flavija (Legio IIII Flaviae), koja je došla u Meziju 86. godine. U užem centru današnjeg Beograda, pronađen je kameni spomenik na kome se nalazi titula Augustalis (sveštenici carskog kulta u provincijama) i na tom spomeniku je najstariji pomen Singidunuma kao municipijuma. Poslednji pomen
grada kao municipijuma je za vreme Severa, a prvi kao kolonije za vreme Dioklecijana. Ne zna se tačno kad je postao kolonija, ali se veruje da je to bilo za vreme Gordijana III, kada je ujedno i Viminacijum dobio to zvanje (239.). - Grad je statustom kolonije dobio teritorijalno proširenje, ali iz pravnog ugla nije dobio bog zna šta. Teritorija koju je obuhvatao u tom periodu je: - Confluentes – deo oko Ušća, gde je bila granica sa provincijom Panonijom - Ad Sextum – Mali Mokri Lug - Tricornium – Ritopek - Ad Sextum Miliarem – Grocka - Užu teritoriju grada činili su: - Kastrum – vojni logor - Kanabe - Naselje – otvorenog tipa - Akvadukt - Nekropole Kanabe i naselje:
- Kanabe su pratile veće vojne logore, činile su ih zanatlije, trgovci, a često i same porodice vojnika. Kanabe su se pravile neposredno uz kastrume, a glavna ulica ove iz Singidunuma bi se danas poklapala sa Knez Mihajlovom ulicom. - Samo nasel je se širilo u pravcu Dorćola i Terazija. Kanabe i naselja nisu bili striktno odvojeni, a u jednom trenutku su
se verovatno i spojili, time postavši municipijum. - U Singidunumu je postojao i akvadukt, verovatno su crpljeni izvori oko Malog Mokrog Luga. Kanali su bili dobro ukopani i voda se dovodila gravitacijom. Pretpostavlja se da je na Terazijama bio veliki rezervoar, odakle je voda dalje
sprovođena ka kastrumu, gde se nalazio manji rezervoar, a zatim dalje u terme. Postojala su tri reda odvoda. Donji je bio za česme po gradu, srednji za terme, a gornji za privatne potrošače. Ako bi došlo do nestašice vode, presušio bi prvo dovod za privatne potrošače, pa za terme i na kraju za česme. - Postojale su tri ili četiri terme. Nalazile su se kod zgrade Patrijaršije, kod Filozofkog Fakultete, kod
Studentskog trga, a pronađena je i luksuzna građevina na Kosančićevom vencu, za koju se pretpostavlja da su ili terme, ili vila.
Vojna posada Singidunuma:
- Veruje se da je u prvo vreme tu bila smeštena Legio II Adiutrix, ali je potvđena samo opeka sa žigom Legio IIII Flaviae. Postavlja se pitanje da li je postojalo odeljenje dunavske flote? Za sada se zna samo da se flota nalazila u Taurunumu. Hramovi i svetilišta: - Nijedan hram nije pronađen, iako su potvrđeni razni kultovi. Otkriven je spomenik na kome se pominje hram rimskoj Trijadi. Spomenik su podigli legionari. Nekropole:
- Postojale su tri nekropola, jugoistočna, severoistočna i zapadna. Na njima su se ljudi sahranjivali od kraja I do IV veka. Sahranjivanje je bilo biritualno, ali je u početku bilo isključivo kremiranje. Kamen za
grobne konstrukcije je bio lokalan i veoma loš. Na istim nekropolama sahranjivani su i domoroci i došljaci, što je još jedan od dokaza da su kanabe i naselje bili spojeni. Često su nalažene skulpture „nagih mladića genija“. One su verovatno podizane za dečake koji su umrli mladi.
VII
VIII Rimske nekropole i sahranjivanje na teritoriji Srbije - U Rimu kult predaka je bio izuzetno važan. Sam razvoj rimskih portreta tumači se preko ovog kulta. - Glavni oblik sahranjivanja je bila kremacija, a nekropole su se se formirale van naseljenih mesta i to
duž glavnih puteva od i ka gradu. Što se tiče spaljivanja careva, stvari su malo drugačije. Postojale su dve sahrane – intimna i zvanična. Intimna sahrana je bila za užu rodbinu i na njoj se spaljivao sam car. Zvanična sahrana je bila organizovana za široke mase i na njoj se, umesto vladara, spaljivala lutka sa njegovim likom. Takav slučaj je poznat i na teritoriji Srbije – Galerije na Maguri. Na našoj teritoriji konstatovano je nekoliko tipova sahranjivanja: Autohtoni:
- Ovaj tip ima 3 varijante: I - Grobna raka sa jednim nivoom II – Grobna raka sa etažom (grob na dva nivoa) III – Grobna raka sa etažom na kojoj se nalazi neka konstruk cija
- Raka nije bila velike dubine (0,5 do 0,7 m). Sahranjivanje je bilo u obliku kremacije. U nekim
slučajevima otkriven je veliki sloj gareži, ali se pokazalo da ipak nisu spaljivani na tom mestu. Pretpostavlja se da je tu u pitanju bilo „ritualno pročišćenje“ (purifikacija), gde bi se u samom grobu napravila omanja lomača. Spaljivanje se obavljalo noću, a sahranjivanje danju.
Rimski:
Keramičke urne
Kameni sanduci za pepeo
Metalne urne
Kameni recipijent u formi pehara
Dački: - Grobovi sa urnama - Grobovi u obliku bureta - „Grobovi peći“ (sahrana pokojnika u keramičkoj peći) Galski:
- Grobovi bunari – imaju formu i dimenzije binara (od 3 do 12m).
Grob je verovatno imao drvenu oplatu. Najčešće imaju nekoliko nivoa nasipanja koji svedoče o povremenim daćama. Trački: - Grobovi pod humkama. Orijentalni i grčki:
- Ovaj tip sahranjivanja počinje da se koristi od 2. veka nove ere. Karakterišu ga različite forme grobova, ali uvek skeletno sahranjivanje.
- Javljaju se i dve vrste sarkofaga. Kameni sarkofazi, koji mogu imati reljefne predstave, tekst, itd. i
olovni sarkofazi, koji su mogli da imaju čak i hrišćanska obeležja. Oni su nalaženi samo na većim gradskim nekropolama.
