Semantik

Sesuatu perkataan yang dibaca, didengar dan disebut tergambar dalam fkiran

dan ditasir sehingga memberi makna yang abstrak. abstrak. Imej yang dimaksudkan dimaksudkan ini bagaimanapu bagaimanapun n tidak bersiat visual visual kerana kerana tidak menepati menepati gambaran gambaran sebenar yang yang

dima dimaks ksud udka kan n

seca secara ra

tepa tepat. t.

Hal Hal

ini ini

berg bergan antu tung ng

kepad epada a

kelua eluasa san n

pengalaman dan ilmu yang dimiliki oleh individu itu sendiri. Individu mungkin mempunyai beberapa imej bagi satu ungkapan atau pun dalam situasi yang lain mung mungkin kin wuju wujud d pula pula bebe bebera rapa pa ungk ungkap apan an yang yang berk berkon ongs gsii imej imej yang yang sama sama.. Contoh Contohnya nya ialah ialah ‘tok ‘tok mudim’ mudim’.. agi agi golong golongan an orang orang dewasa dewasa khusus khususnya nya pada pada !aman dahulu" tok mudim ini dihormati kerana jasanya mengkhatankan anak# anak kecil di kampung. $ituasi yang berbe!a berlaku jika panggilan ‘tok mudim’ ini disebut kepada kanak#kanak kanak#kanak lelaki. %ambaran yang terbayang dalam fkiran mereka imej lelaki tua yang mempunyai raut wajah yang garang" mempunyai misai lebat sambil memegang pisau yang tajam berkilat. $eterusnya ialah teori analisis komponen. &eori &eori ini menghuraikan kata#kata yang mempunyai hubungan makna antara satu dengan yang lain. Hubungan ini dikenali sebagai struktur leksikal. 'akna bagi sesuatu perkataan bukan dianalisis sebagai sebagai satu unit" tetapi tetapi secara secara terperinci terperinci sebagai sebagai satu komponen#ko komponen#kompone mponen n yang kompleks. kompleks. (omponen omponen tersebut tersebut dinamakan dinamakan sebagai sebagai komponen komponen semantik semantik yang terdiri dari perbendaharaan perbendaharaan kata sesuatu bahasa. $ecara ringkasny ringkasnya a teori ini digunakan digunakan untuk untuk menentukan menentukan istilah istilah berdasarka berdasarkan n hubungan hubungan kekeluar kekeluargaan gaan sesuatu perkataan. )i samping itu teori ini turut menghuraikan makna perkataan dengan dengan memasu memasukk kkan an unsur unsur pertent pertentang angan. an. 'isaln 'isalnya ya teruna teruna#da #dara ra dan suami# suami# isteri. *ntara perkara yang diperhatikan dalam mengkaji makna melalui teori ini ialah melihat sejumlah ciri rujukan bagi sesuatu perkataan" melihat kemungkinan adan adanya ya hubu hubung ngan an ruju rujuka kan n anta antara ra sesu sesuat atu u kata kata deng dengan an kata kata yang yang lain lain dan dan melihat ciri khusus bagi kata yang mempunyai hubungan rujukan" iaitu yang membe!akan ftur semantik kata itu dengan kata yang lain. l ain. +itur atau ciri semantik merupakan hubungan makna bagi sejumlah kata yang masing#masi masing#masing ng mempunyai mempunyai ciri#ciri ciri#ciri tersendiri. tersendiri. Ciri semantik semantik bermaksud" bermaksud" perkataan#p perkataan#perkat erkataan aan dimasukkan dimasukkan ke dalam golongan golongan masing#masi masing#masing ng menurut menurut makna perkataan berkenaan. +itur semantik ini dapat menjelaskan secara lebih menda mendala lam m tent tentan ang g eleme elemen n sema semant ntik ik.. (aeda (aedah h ini ini digu diguna naka kan n bagi bagi meli meliha hatt kehadiran kehadiran atau ketidakha ketidakhadiran diran elemen semantik semantik bagi satu set kata. *nalisis *nalisis ciri semantik menggunakan tanda ,- atau ,#. &anda ,- bermaksud bahawa ciri terseb tersebut ut hadir hadir atau atau wujud wujud pada pada perkat perkataan aan yang yang hendak hendak dianal dianalisi isis s manaka manakala la tanda ,# pula menunjukkan bahawa kata itu tidak mempunyai ciri tersebut. Ini /

kakak

dijelaskan

lagi

+ orang

abang

+ orang

semantik ‘abang’

dalam

1

+ dewasa

+ dewasa

- lelaki

+ lelaki

+ wanita

- wanita

daripada

ftur

‘kakak’

dan

jadual 0 berikut

 2adual 0 1 +itur semantik ‘kakak’ dan ‘abang’ 'erujuk kepada jadual 0" 3-orang4" 3-dewasa4" 3#lelaki4 dan 3-wanita4 adalah komponen

daripada perkataan ‘kakak’ manakala ftur makna untuk

perkataan ‘abang’ pula ialah 3-orang4" 3-dewasa4" 3-lelaki4 dan 3#wanita4. Ini  jelas menunjukkan terdapat ciri pembe!a di antara ‘kakak’ dan ‘abang’ iaitu 3# lelaki4 dan 3#wanita4.  &eori terakhir dalam kajian semantik ini ialah teori logik simbolik. ini adalah lebih lengkap dan menyeluruh jika dibandingkan dengan ketiga#tiga teori sebelumnya. Hal ini adalah kerana teori ini mengkaji makna bukan sahaja dari peringkat perkataan" malahan juga pada peringkat ayat dan perlakuan manusia" sebagai reaksi kepada tanggapan yang mereka terima mengenai sesuatu perkataan. ahasa menurut defnisi teori ini ialah sejenis sistem lambang. 'enurut teori ini" ciri#ciri situasi dan tingkah laku yang mengiringi bahasa adalah sebahagian makna perkataan itu. &akri makna seperti ini adalah takri  ungsional yang merupakan pendekatan yang lebih berkesan untuk mengkaji makna kerana mengambil kira proses bagaimana sesuatu perkara itu mendapat maknanya. &eori logik simbolik mengatakan sesuatu perkataan memperoleh maknanya melalui kata atau perkataan yang disebut dengan istilah keperihalan keadaan atau konteks situasi yang wujud semasa perkataan itu digunakan. 5

(ajian makna yang mengutamakan tingkah laku melihat bahasa sebagai sejenis tingkah laku. 6leh itu" bagi teori ini" bahasa bukan setakat petunjuk apa yang ada dalam fkiran manusia semata#mata. &erdapat tiga sub bahagian dalam kajian yang diteliti oleh teori ini" iaitu semantik" sintaktik dan pragmatik. $emantik dalam teori ini didefnisikan sebagai kajian tentang hubungan di antara simbol dengan rujukan atau boleh juga dikatakan sebagai hubungan antara perkataan dengan benda. 7ujukan atau benda tidak terhad bilangannya di dalam sesuatu bahasa kerana sesuatu lambang itu mewakili sekumpulan benda atau pun peristiwa yang mempunyai persamaan antara satu dengan lain. 'anakala simbol pula biasanya dirujuk kepada kumpulan benda yang mempunyai persamaan. $intaktik pula merupakan bidang kajian yang mengkaji hubungan di antara perkataan dengan perkataan lain untuk menentukan makna. 'akna sesuatu ayat bukan hanya diperoleh dengan mencampurkan makna satu perkataan dengan perkataan lain dalam ayat itu. $ebaliknya" makna ayat juga bergantung kepada susunan perkataan dalam ayat. Contohnya istilah ‘orang kecil’ boleh membawa maksud orang yang sai! badannya kecil atau juga orang yang berpangkat rendah atau biasa sahaja. 'anakala pragmatik pula ialah bidang kajian yang mengkaji hubungan antara lambang dengan tingkah laku. 2ika dibandingkan dengan kedua#dua sub bahagian teori logik simbolik tersebut" pragmatik merupakan satu aspek menarik kerana dalam proses komunikasi" makna dalam sesuatu perkataan itu dinilai daripada sudut adakah makna itu sampai kepada penerimanya atau tidak. 2usteru" kajian makna jenis ini bergantung kepada bagaimana perkataan menyebabkan manusia bertindak balas melalui tingkah laku. Contohnya seperti panggilan 8perempuan"9 8wanita9 dan 8betina9. 8:anita9 ialah perkataan paling manis untuk seorang perempuan" manakala 8betina9 ialah panggilan untuk seorang perempuan yang rendah akhlaknya. (etiga#tiga panggilan ini merujuk kepada makna yang sama" iaitu seseorang yang

mempunyai

jantina

perempuan. agaimanapun"

konteks

keadaan individu itu mempengaruhi cara panggilan. )alam kajian ilmu semantik mencakupi kelas makna iaitu makna leksikal dan makna gramatikal. 'akna leksikal bermaksud makna perkataan yang terdapat dalam kamus atau makna perkataan itu sendiri. )engan erti kata lain" makna leksikal adalah gambaran yang nyata tentang sesuatu konsep yang dilambangkan oleh sesuatu kata. 'akna leksikal biasanya dikaitkan dengan kata sedangkan kosa kata tidak hanya terdiri daripada kata sahaja" tetapi juga terdiri daripada beberapa kata. 'akna gramatikal pula adalah makna yang berubah# ;

ubah sesuai dengan konteks penggunaan ayat. $ebagai contoh ‘anak emas’. 'aksud anak emas bukan merupakan penggabungan makna perkataan anak dan emas namun mempunyai maksud yang tersendiri iaitu ‘anak yang sangat disayangi’. 'aka" sesuatu makna tidak dapat ditasir melalui kata yang membentuk sesuatu perkataan tersebut kerana mempunyai makna berdasarkan konteksnya yang dikenali sebagai makna gramatikal. ,'ashudi (ader 1 0==>. 7ingkasnya" kelas makna ditunjukkan dalam rajah 0 di bawah1

(elas 'akna 'akna %ramatikal

7ajah 0 1 (elas 'akna 'akna @eksikal $ehubungan dengan itu" kata#kata adalah berhubungan antara satu dengan yang lain. Hal ini menunjukkan terdapat hubungan antara makna dengan kata tersebut dan tidak boleh digunakan secara sewenang#wenangnya. &erdapat istilah yang digunakan bagi menjelaskan hubungan tersebut yang ditunjukkan dalam rajah / berikut1

$inonim

Homoni m

Hubungan kata dengan makna bahasa 'elayu


*ntoni m

Hiponi m

7ajah / 1 Hubungan kata dengan makna bahasa 'elayu

?

erpandukan rajah / di atas" hubungan kata dengan makna bahasa 'elayu dapat dibahagikan kepada lima iaitu sinonim" antonim" hiponim" homonim dan polisem. )arwis Harahap ,0==;" menyatakan sinonim ialah kesamaan makna yakni dua perkataan atau lebih yang mempunyai makna yang sama atau hampir sama. $inonim disebut juga sebagai perkataan seerti. )alam semantik" ada beberapa jenis sinonim" iaitu sinonim pinjaman" sinonim konteks" laras sosial" dan kolokasi yang dapat dilihat daripada rajah 5 berikut 1

Pinjaman

Laras sosial

Jenis-Jenis Sinonim

Konteks

Kolokasi

7ajah 5 1 2enis#jenis sinonim erdasarkan rajah 5" terdapat empat jenis sinonim iaitu pinjaman" konteks. kolokasi dan laras sosial. Contoh bagi sinonim pinjaman ialah" ‘belalang’ yang

bermaksud

pepatung

dalam

kebanyakan

dialek

'elayu.

:alau

bagaimanapun" dalam dialek
>

$eterusnya" )r. +aridah Aa!ir dan +ai!iah $hamsudin ,/B0;" mentakrikan antonim

ialah

perkataan

yang

mempunyai

maksud

berlawanan.

$ecara

umumnya" antonim disebut sebagai perkataan berlawanan" pertentangan makna dan mempunyai makna yang berbe!a misalnya sejuk lawannya panas" baik lawannya jahat dan cantik lawannya hodoh. &erdapat tiga jenis antonim seperti yang dapat dilihat dalam rajah ; di bawah 1

Pasangan komplemen Jenis-jenis antonim Hubungan pertentangan

Hubungan darjah

7ajah ; 1 2enis#jenis antonim ajah ! menunjukkan tiga jenis antonim iaitu pasangan komplemen, hubungan darjah dan hubungan pertentangan" #ntonim pasangan komplemen ialah pasangan perkataan berlawanan yang saling melengkapi antara satu sama lain" $ontohnya, perkataan tidur-jaga, hidup-mati, dan duduk-bangun" Selain itu, perkataan-perkataan seperti tidak hidup-mati, dan tidak mati-hidup, tidak tidur-jaga dan tidak jaga-tidur dan sebagainya juga termasuk dalam antonim jenis pasangan komplemen ini" %anakala antonim hubungan darjah pula menunjukkan hubungan darjah seperti perkataan besar-kecil, tebal-nipis, dan tinggi-rendah"

Jenis

pasangan

kata

antonim

yang

ketiga

dinamakan

hubungan

bertentangan" &alam hal ini, kedua-dua pasangan kata itu dari segi semantik membawa makna yang setara, misalnya jual-beli dan murid-guru" Siti Hajar #bdul #'i' ()**, mendeinisikan hiponim ialah kata yang maknanya terangkum dalam makna kata yang lain" Sebagai contoh, kembung, pari, kerapu, tilapia dan  jelawat ialah hiponim kepada ikan" %enurut #bdullah Hassan ()**., homonim ialah perkataan yang sama bunyi dan ejaan tetapi mempunyai makna yang berbe'a" Sebagai contoh, perkataan /kepala0 yang membawa maksud /ketua0 tidak sama maknanya dengan /kepala kereta api" /kepala manusia0 dan /kepala surat0" Penggunaan homonim dalam pertuturan atau ayat boleh menimbulkan kekeliruan jika tidak berlatarbelakangkan konteks tertentu" Hal ini demikian kerana homonim mempunyai sebutan dan bentuk ejaan yang sama, tetapi berbe'a dari segi makna" %isalnya, 1Kepala mereka seorang yang gagah perkasa2 dan 1Kepala 3amir luka kerana dia terjatuh semasa bermain bola sepak"2



Polisem ialah perkataan yang mempunyai beberapa makna yang berkaitan sama ada secara konseptual atau sedarjah" &engan kata lain, polisem ialah hubungan kata atau rasa yang mempunyai dua makna atau lebih dan mempunyai etimologi yang sama" Sebagai contoh, perkataan /tentang0 boleh bermaksud berkaitan sesuatu perkara" #da masanya perkataan /tentang0 boleh membawa maksud /lawan0, seperti dalam ayat 1Keputusan itu kami tentang2" $ontoh lain ialah perkataan /tentang0 yang membawa maksud berkaitan sesuatu perkara dalam ayat 1 #'rie membincangkan tentang isu masalah kanakkanak autisme dalam kajiannya2" 4egasnya, kewujudan polisem ditinjau dengan berasaskan konteks penggunaan dalam ayat" 5idang kajian semantik turut membincangkan berkaitan medan makna" Siti Hajar   #bdul #'i' ()**, mengatakan medan makna merujuk kepada kumpulan butir leksikal yang maknanya saling berhubung kait disebabkan kehadiran unsur-unsur yang saling berkaitan dalam konteks yang serupa" %edan makna juga merujuk kepada erti yang didukung oleh kata atau kumpulan kata" %edan makna dijelaskan oleh rajah 6 di bawah 7 makmal pensyarah

kertas kerja

Eniversiti kuliah

tesis

ajah 6 7 %edan makna bagi kata /uni8ersiti0

5erdasarkan rajah 6, sesuatu kata atau morem mempunyai medan makna tersendiri" Kata /uni8ersiti0 merupakan makna inti yang menjadi dasar bagi sesuatu perkataan" Kata-kata yang mengelilingi makna inti disebut sebagai makna sampingan" Kajian semantik turut memokuskan perkataan atau susunan beberapa perkataan yang dikenali sebagai ayat" &alam bahasa %elayu, ayat dibahagikan kepada dua iaitu ayat dasar dan ayat terbitan" %enurut 9ik Hassan 5asri 9ik #b" Kadir ()**, ayat dasar dikenali sebagai ayat inti dan melaluinya dapat dibentuk dan diterbitkan pelbagai ayat lain yang mengalami proses transormasi" Penerbitan ayat dalam bahasa %elayu didasarkan dengan teori tatabahasa generati 9oam $homsky" %akna sesuatu ayat dianalisis berpandukan Kerangka :enerati $homsky bagi menunjukkan perubahan semantik serta pengembangan makna sesuatu ayat" 4eori tatabahasa generati mengandaikan terdapat dua peringkat struktur ayat iaitu peringkat struktur permukaan dan peringkat struktur dalaman yang diterbitkan oleh dua jenis hukum atau rumus tatabahasa" Pertama ialah rumus struktur rasa yang menerbitkan ayat pada peringkat struktur dalaman dan kedua ialah rumus struktur  transormasi berungsi untuk menukarkan pola atau struktur ayat tersebut hingga membawa

D

kepada struktur

permukaan"

&alam

menghuraikan bahasa,

transormasi

generati 

menggunakan dua set peraturan sintaksis iaitu peraturan rasa yang menghasilkan struktur  dalaman dan peraturan transormasi yang menukarkan struktur dalaman kepada struktur  permukaan" 4eori ini mengambil kira aspek semantik dalam mendeskripsikan bahasa serta kegramatisan ayat" &i samping itu, struktur dalaman menghasilkan hubungan semantik ayat pada struktur permukaan melalui kaedah transormasi" Struktur dalaman lebih bersiat teknikal yakni satu pengetahuan yang menjelaskan keupayaan manusia bertutur dan memahami sesuatu ayat" Proses dalam penerbitan ayat inilah akan menyebabkan berlakunya proses perluasan, penggantian, pengguguran dan penyusunan semula" 4eori transormasi generati mengetengahkan empat konsep utama dasar analisis iaitu kemampuan berbahasa, perlakuan berbahasa, struktur dalaman serta struktur luaran" Setiap ayat yang diujarkan mempunyai makna" Semua bahasa bergantung kepada makna dalam perkataan dan ayat" Setiap perkataan dan setiap ayat la'imnya dikaitkan sekurang-kurangnya dengan satu makna" &alam bahasa %elayu makna ayat boleh dibahagikan makna konotati dan makna denotati" %akna denotasi ialah makna tersurat yang bersiat umum dan boleh merujuk kamus jika terdapat kekeliruan dalam memahami makna" %anakala, makna konotati pula ialah makna tersirat yang sering kali digunakan dalam karya kreati seperti puisi" Hal ini demikian kerana, pendengar dan pembaca bebas memberi tasiran terhadap maksud atau mesej yang ingin disampaikan oleh penulis" %isalnya, perkataan /kupu-kupu0" 5agi makna denotasi, /kupu-kupu0 ialah sejenis serangga dengan kepak yang berwarna;warni" Perkataan /kupu-kupu0 juga bermaksud sejenis tumbuhan iaitu pokok renek yang kayunya keras digunakan untuk membuat keris" 9amun, dari aspek makna konotasi pula, /kupu-kupu0 membawa makna yang buruk iaitu perempuan yang suka keluar pada waktu malam" $ontoh ayat, 1 Kupu-kupu itu berkeliaran di &ataran %erdeka2" #pabila dikaitkan dengan bidang lain, semantik akan membawa makna yang berbe'a"
,

dahulu

digunakan dengan pengertian bergerak di laut dengan memakai layar, tetapi sekarang semua tindakan mengharungi lautan atau perairan dengan menggunakan apa sahaja alat disebut /berlayar0" #spek yang kedua ialah penyempitan makna iaitu perubahan makna daripada makna yang umum kepada makna yang lebih khusus atau spesiik" %isalnya, kata 0ahli0 membawa makna yang lebih luas iaitu keluarga, sanak-saudara atau orang-orang yang memasuki sesuatu golongan" =alau bagaimanapun kata 0ahli0 juga telah disempitkan kepada makna orang yang mahir atau pandai dalam sesuatu ilmu atau disebut juga pakar  dalam sesuatu bidang" #khir sekali ialah anjakan makna yang mengalami proses perubahan berdasarkan situasi atau keadaan" %isalnya, kata /taman0, pada masa dahulu hanya

=

digunakan untuk merujuk kepada /kebun bunga0, tetapi maknanya sekarang diperluas untuk mencakup makna tambahan seperti / kawasan perumahan0, kawasan perindustrian0 dan /kawasan alam semula jadi seperti 4aman Kinabalu0"

(ajian semantik turut membahaskan aspek lewah dalam ayat. @ewah dapat didefnisikan sebagai berlebih#lebihan sehingga menambah perkara" hal" dan sebagainya yang tidak perlu" misalnya perkataan yang digunakan dalam ayat. (elewahan" atau hal dan keadaan yang berlebih#lebihan ini sering ditemukan dalam komunikasi" sama ada komunikasi lisan ataupun komunikasi tulisan. (elewahan merupakan enomena yang memperlihatkan berlakunya penambahan ataupun

pengulangan

unsur

yang sudah

wujud

dan

pada

hakikatnya tidak diperlukan lagi. )alam bahasa 'elayu" konsep kelewahan berlaku disebabkan pelbagai keadaan seperti pengulangan perkataan seperti semua guru#guru" segala bahan#bahan dan kebanyakan buku#buku. entuk# bentuk ini akan menjadikan ayat yang dibina tidak gramatis.
diperhalusi.

penggunaan

imbuhan

yang

tepat

ialah

memperbesar"

memperoleh" disetujui" dan dihalusi. 'alahan" dalam sesuatu ayat terdapat ketaksaan yang menimbulkan kekeliruan kepada pembaca. (etaksaan makna akan berlaku jika penutur dan pembaca tidak dapat membe!akan makna perkataan ataupun ayat. )arwis Harahap ,0==;" menjelaskan ketaksaan mempunyai kekaburan makna iaitu ayat#ayat yang tidak pasti maknanya.  &ambahan lagi" ilmu semantik turut mengkaji makna dalam tatabahasa.
00