1. Што е правото според нормативистичкото сваќање на правото (нормативистите) Нормативистичкото сфаќање е дека правото се состои од правила, норми кои ги пропишува државата, односно ги санкционира државата. Под право се подразбираат само правните норми, а не и однесувањето на луѓето според тие норми. 2. Според фактицистичкото односно социологистичкото сваќање на правото? Фактицистичкото-социологистичкото сфаќање ги става во втор план нормите на правото и правото го сфаќа не како поредок од норми, туку како систем на општествени односи, значи не нормираното поведение туку фактичкото однесување на луѓето. 3. Како се дефинира правото според стеван габер? Стеван Габер дава поделба на правните науки на три делови и тоа на позитивноправни, историско-правни и општо-воведни и теоретски научни дисциплини. 4. Што го сочинуваат нормативниот елемент на правниот поредок? Норамтивниот елемент на правниот поредок го сочинуваат правните норми и правните акти. Всушност, правните норми ги наоѓаме единствено во правните акти, кои се различни по степен на општост и конкретност, почнувајќи од уставните, законските, подзаконските и завршувајќи со поединечните правни норми. 5. Што го сочинуваат фактичкиот елемент на правниот поредок? Фактичкиот елемент на правниот поредок го сочинуваат однесувањата на луѓето според правните норми,односно човечките телесни дејствија со кои овие норми се применуваат. 6. Што е норма? Под поимот норма се подразбира правило кое го регулира однесувањето на луѓето во нивните меѓусебни односи. 7. Која е потербата од постоење на нормата? Потребата од постоење на норми за регулирање на меѓусебните односи на луѓето е елементарен предуслов за поврзување и здружување на човекот во општествената заедница. 8. Кои биле главен регулатор на општествениот живот во родовско племенската заедница? Општествените норми 9. Од кога правните норми стануваат незаменлив фактор и главен регулатор на општествените односи? Која е разликата меѓу природните закони и општествените норми? Постои суштинска разлика меѓу општествените норми како чисто човечки производ и природните закони, според кои неминовно се одвиваат сите појави во природата. Како дејствуваат природните закони? Природните закони дејствуваат независно од човековата свест и волја и нивното дејствување не е предизвикано од човечкиот фактор. Кој е создавачот на природните закони? Природните закони немаат создавач и тие се резултат на бесконечното дејствие на природните сили. Нивното постоење и настанување човекот само може да го констатира. Каква е силата со која дејствуваат природните закони? Силата со која дејствуваат природните закони зависи од нивната причинско-последична врска, со правна неминовност и без оглед дали тоа дејствие е барано или не од луѓето. На пример, ако човек гладува, искрвави или е удрен од гром може да очекува само најлошо односно
дека ќе го изгуби животот, додека може да краде, убие или фалсификува и при тоа дури и да не биде откриен. Која е целта на дејствувањето на природните правила? Подлогата на која дејствуваат природните закони е непосредно материјата како таква, без оглед дали човекот како живо суштество со својата свест и волја се спротиставува на тоа. Целта претставува суштинска разлика во дејствувањето на овие два вида правила на однесување. При дејствување на природните закони бесмислено е прашањето за целта, односно тие немаат цел барем не од аспект на човечкото вреднување. Која е целта на дејствувањето на општествените правила? Целта кај општествените норми секогаш е определена вредност, за чие остварување општествената норма ја има само улогата на средство. На пример, нормата која ја забранува кражбата или убивањето поединецот ќе ја почитува само ако некрадењето и неубивањето претставуваат вредност за него. Што е општествена норма? Општествените норми во потесна смисла на зборот се норми, со кои се пропишува начинот на однесувањето на човекот кон останатите членови на општествената заедница. Како се делат нормите во општеството според средствата? според средствата се делат на две групи: - Технички норми и - Општествени норми во потесна смисла на зборот. Што се технички норми и каква е нивната санкција? Техничките норми во основа се општествени норми. Тие изразуваат определени нужности во областа на остварувањето на дејствието на природните закони во општествениот живот на луѓето. Со нив главно се пропишува начинот на однесување на човекот кон природата. На пример, вакцинирањето на луѓето во одбрана од некоја заразна болест и др. Техничките норми немаат никаква санкција, односно дали некој ќе ги почитува или не оставено е на поединците и нивната волја. Притоа и за општеството и за поединецот од несомнен интерес е целосно почитување на техничките норми, тука не постои судир на интереси меѓу поединецот и општеството. Затоа техничките норми се нарекуваат и упатства до поединецот за тоа како треба да се однесува и да си го олесни животот. Според создавачот на нормата кои видови општествени науки ги разликуваме ? Според создавачот на нормата разликуваме два вида општествени норми: оние кои се творба на општеството како целина и други создадени од бројни општествени заедници, потесни или пошироки од глобалната општествена или државна заедница Какви се нормите според начинот на создавањето? Според начинот на создавањето постојат норми кои се создаваат спонтано, (стихијно) и свесно. Што е обичај? Обичајот е правило за поведение кое се создава во општеството, по пат на повеќекратно повторување со што соодветното спонтано повторувано поведение станува навика, која се зацврстува во сознанието и се пренесува од поколение на поколение. Во какви услови се создаваат обичајните норми? Обичајните норми се создаваат во услови на стабилни и сразмерно непроменливи општествени односи, кои речиси спонтано се повторуваат и кои во свеста не предизвикуваат никаква потреба од нивно
критичко преиспитување. Кои се к-ките на обичајот? Карактеристики на обичајот се еднаквост на правата и обврските на сите припадници на заедницата, отсуство на нивна прецизна регулираност, искажување интерес на сите членови на заедницата, остварување односно применување со силата на општественото мислење, потпирање врз бројни религиозни сфаќања и предубедувања. Кои биле главен регулатор на односите во родовско племенската заедница? Обичаите биле главен регулатор на односите во родовско-племенската заедница Кои се санкциите на обичајот? Санкции за прекршување на обичајните норми се презир, бојкот, потсмев и сл. Што е обичајно право? Кога државата ќе преземе одредени обичајни норми и истите ги санкционира, тие добиваат карактер на општозадолжителни норми и се нарекуваат обичајно право. Што се морални норми? Може да се каже дека моралната норма е чисто автономен производ на самиот човек. Моралните норми не настануваат Кои се санкциите на моралните норми? Внатрешни:каење, гризење на совест, па оди дури и до себеповредување и одземање на сопствениот живот. Надворешни санкции кај моралот се морален презир, морално гнасење кон прекршителот на правната норма, што го чувствува дури и самиот прекршител. Кои се сличности меѓу моралот и превото? Се истакнуваат сличности меѓу моралот и правото во смисла на тоа дека и двата облика се појавуваат во општествената надградба, искажуваат определена нормативна содржина, се појавуваат како регулатори на општествени односи, се засноваат врз истоветноста на социјалноекономските интереси во парцијална општествена заедница, во поголем број доброволно се реализираат, а внатрешна гаранција за нивна реализација е совеста на човекот. Кои се разлики меѓу моралот и правото? Како разлики меѓу нив се истакнуваат следниве: правото настанува заедно со државата, а моралот во првобитната заедница, правото е создадено од систематизирани норми за поведение на луѓето, а моралот има посложена структура, правото се карактеризира со конкретност, определеност, содржина и норми што на луѓето им се однапред познати, додека моралот има многу поширока содржина, зад правото има можност за примена на државна принуда, кај правото постојат однапред предвидени санкции и постои однапред пропишана процедура за постапување на надлежниот орган. Кои се причини за настанување на правото? Причините за настанување на правото се наоѓаат во материјалната способност на производството, во карактерот на економскиот развиток на општеството, неговата култура, историската традиција на народот и др. Потценувањето на оваа состојба доведува до тоа единствено државната дејност да се смета како единствен и определувачки извор на правото и со тоа единствено на државата да í се признава создавањето на правото. Што се подразбира под поимот право? - Правото претставува нормативна творба, која е резултат пред сè на постоење на една цврста организација која се грижи за остварувањето и применувањето на правото – таа организација е државата.
Што се подразбира под поимот право во потесна смисла на зборот? Под поимот право во потесна смисла на зборот се подразбира идеална појава, односно збир на норми од определен вид (species), или оние кои се санкционирани со државна принуда. Во поширока смисла под право значајно е да се определи неговата материјална, но и психичка, општествена, политичка страна. Што се подразбира под поимот право во поширока смисла? Терминот право потекнува од зборовите правилно и справедливо. За правниците терминот право означува правна норма, како дел од општествената стварност. Притоа, за едни правото е реална општествена појава од посебна материјално-психичка природа, просторновременски или само временски определена. За други е идеална појава без просторновременска димензија. За трети е чисто психичка појава, која се случува и трае во времето како чисто внатрешна, психичка појава која единствено се случува во човекот. За четврти, правото е чисто општествена (нормативна) појава, која социолошки гледано претставува посебен збир од општествени процеси поврзани со соодветни норми. Кој го создава правото и кој го обезбедува остварувањето на правото? По правило, него го создава или формулира државата . Дали преку правото се искажуваат интересите на доминантните општествени групи т.е политички сили? Да преку правото се искажуваат интересите на доминантните општествени групи, односно политички сили. Кои се к-ките на правото? Карактеристики на правото се формалната определеност, нормативност, систематичност, динамизам, безличност, општозадолжителен карактер. Што претставува правниот поредок? Правниот поредок се дефинира како организиран ред на општествени односи, регулирани со правни норми. Исто така се дефинира и како општествен нормативен поредок, преку кој се искажува единството на правните норми и човечкото однесување според тие норми во историски определено време. Што претставува општествениот поредок? Општествениот поредок е збир од сите општествени односи, односно збир на сите меѓусебни односи на луѓето и ги опфаќа и сите општествени норми, и правните норми и стварното однесување на луѓето според тие норми и во врска со нив. Општествениот поредок покрај правниот поредок ги опфаќа и кои други? Општествениот поредок покрај правниот поредок ги опфаќа и моралниот, економскиот, државниот и политичкиот поредок. 42. Кои се елементи на правниот поредок? 43. Се пофторува 44. Се пофторува 45. Што претставува законитост? Законитост е односот меѓу елементите на правниот поредок, однос во кој сите пониски елементи треба да бидат во согласност со повисоките елементи, материјалните акти со правните акти, поединечните акти, односно норми со општите акти/норми, пониските со повисоките општи акти/норми, а сите овие елементи со уставот.
46. Што претставува правната норма? Правната норма или правното правило е задолжително општествено правило за однесување на луѓето, донесено или санкционирано од државата и заштитено со државниот апарат за принуда. 47. Што е нормативниот исказ? Нормативниот исказ на правната норма односно нејзината јазична компонента го претставува нејзиниот јазичен облик, јазичен израз на нејзината содржина, која треба да се разликува од нејзиниот нормативен став. 48. Што е нормативниот став на правната норма? Правната норма како нормативен став претставува мисла за она што треба да биде (de lege ferenda) на пример, не убивај, не кради и др. 49. Кои се основни елементи на правната норма? Секоја правна норма е составена од два елемента – дипозиција и санкција. И двата елемента претставуваат правила за поведението на луѓето, кои ги среќаваме и кај другите видови општествени норми. 50. Што е хипотеза (претпоставка) на диспозицијата? Хипотезата, претпоставката односно условот е оној елемент од правната норма со кој се предвидува определена фактичка состојба или се претпоставуваат определени факти кои задолжително треба да настапат за да може диспозицијата да биде применета. На пример, уставната норма дека секој граѓанин стекнува избирачко право со наполнување на 18 години. Со исполнување на условот одредено лице стекнува активно избирачко право. 51. Што е диспозиција? Диспозицијата на правната норма, како суштински елемент на правната норма, е насочена кон оние што треба да ја применат кон субјектите на правната норма.Таа претставува заповед за поведението на луѓето, заповед на една волја, волја на власта, односно на државата упатена кон друга волја, кон оние кои треба да ја применат. 52. Која е наредувачка диспозиција? Наредувачка е онаа диспозиција која од правниот адресат бара нешто да стори (да плати данок, да врати долг и др.) 53. Која е забранувачка диспозиција? Наведи пример Забранувачка диспозиција наметнува определена обврска на субјектот на правото нешто да не стори (да не убива, да не краде и др). 54. Која е овластувачка диспозиција? Наведи пример Овластувачка е онаа диспозиција која на субјектот на правото му дозволува нешто да прави, да бара (да користи право на жалба, да избира, да биде избран и др.) 55. Што е правниот стандард? Правниот стандард е еден од видовите диспозиции (најмалку неопределени) во кои се употребуваат недоволно определени поими. На пример, родителите имаат право и должност да ги издржуваат своите малолетни деца, согласно Законот за семејство. 56. Кои се алтернативни диспозиции? Наведи пример Алтернативните диспозиции се оние диспозиции кои за предмет на регулирање имаат
две или повеќе дејствија на правниот адресат, од кои тој избира само едно. Во овој случај кога субјектот ќе изврши една од предвидените и правно регулирани диспозиции ќе се смета дека ја исполнил правната норма, односно диспозиција. Пример за алтернативна диспозиција би била законската одредба за изборот на семејно име, според која брачните другари можат да го задржат своето семејно име, на своето семејно име можат да го додадат семејното името на брачниот другар, како заедничко семејно име двајцата можат да го земат семејното име на идниот сопруг, како заедничко семејно име да послужи семејното име на идната сопруга. 57. Диспозициите кои даваат дискрециона власт се однесуват на: Диспозициите кои даваат дискрециона власт се однесуваат на доносителите на правните норми, односно на органите на државната власт да можат да избираат една или повеќе алтернативи што им се ставени на располагање. 58.Која е суштинската разлика меѓу алтернативните диспозиции и оние со дискрециона власт? Суштинската разлика меѓу алтернативните диспозиции и диспозициите со дискрециона власт е тоа што кај првите изборот на однесување го извршува субјектот на обврската (правниот адресат), а кај вторите тој избор го извршува државниот орган надлежен за примена на дискреционата диспозиција. 59. Кои се нарекуваат императивни правни норми? Правните норми чија примена не зависи од правните адресати се нарекуваат императивни правни норми (jus cogens). 60. Која е основната разлика меѓу императивните и диспозитивните норми? Основната разлика меѓу императивните и диспозитивните правни норми е во тоа што кај последните постои можност диспозицијата дадена во правната норма со слободно изјавена волја на правните адресати да биде заменета со нова диспозиција. Кај диспозитивните (заменливи) диспозиции има најмала поврзаност на субјектите за диспозицијата во правната норма. Примената на заменливата диспозиција зависи од волјата на страните во правниот однос, а не од волјата на доносителот на диспозитивната правна норма. На пример, во законите за облигации често се среќаваат вакви норми, позајмен подвижен предмет, ако странките поинаку не се договориле, се враќа во рок од една година. Според тоа првиот и наједноставен начин е употребата на зборот ако, кој по правило е присутен кај овие диспозиции. 61. Како настанува деликтно поведение? Во случај кога имаме прекршување на диспозицијата на правната норма настанува деликтно поведение. 62. Што е деликт? Деликтот е човечко дејствие, волева и свесна активност спротивна на она однесување што го предвидува диспозицијата на правната норма. 63. Со што може да биде сторен деликтот? Деликтот може да биде сторен со дејствување (убиство, крадење, проневера и др.) и со недејствување (невраќање на долг, неплаќање данок и др.) 64.Во зависност од тоа во која гранка на правото припаѓаат како можат да се поделат деликтите? Деликтите можат да се поделат на казнено-правни деликти, граѓанско-правни деликти, трговско-правни деликти, дисциплински повреди и прекршоци. 65. Дефинирај санкција? Sankcija e onoj del od pravnata norma koja gi sodrzi pravnite posledici(kaznite) vo slucaj na prekrsuvanje na na dispozicijata na pravnata norma .
66. Во поширока смисла на зборот што регулира санкцијата? Во поширока смисла на зборот санкцијата го регулира однесувањето на прекршителот на диспозицијата на правната норма и на државниот орган, кој за деликвентот треба да примени соодветна правна норма. Во оваа смисла и санкцијата се нарекува секундарно правило за однесување. 67. Што е санкцијата во потесна смисла на зборот? Санкцијата во потесна смисла се изедначува со принудната мерка на државниот орган изречена против прекршителот на правната норма. Значи, во овој случај санкцијата не претставува дел од правна норма или правило на однесување. На пример, кога државниот орган ќе уапси сторител на казнено дело и др. 68 Што претставува легалитетот? Поради големата важност на санкциите во правниот поредок тие однапред се определуваат, а ова правило се нарекува принцип на законитост. Овој принцип се состои во тоа што се бара деликтот и санкцијата, кои задолжително треба да бидат однапред определени, односно пропишани пред настанување на деликтот, значи да постои легалитет. 69. Какви видови санкции постојат? Четири видови санкции и тоа: казнено - правни (казни и мерки за безбедност), граѓанско - правни (наплата на штета), дисциплинско - правни (дисциплински казни) и административно - правни (слични казни на казнено – правните, но поблаги). 70. Цел на Казнено – правните санкции? Казнено-правните санкции имаат за цел, преку еден вид одмазда на општеството кон сторителот на прекршокот да се предупредат сите идни потенцијални сторители на казненоправни деликти тоа да не го прават. 71. Цел на Граѓанско – правните санкции? Граѓанско-правните санкции имаат за цел надоместување на штетата, односно restitutio in integrum, поврат на претходната имотна состојба на оштетениот. Главната разлика меѓу овие два вида санкции се состои во нивната различна цел, односно целта кај првите е одмаздата (ретрибутивни санкции) на прекршителот и предупредување на другите да не го сторат истото, а кај вторите надополнување на штетата (реститутивни санкции). 72. Од што се состојат дисциплинските санкции? Дисциплинските санкции се состојат во одземање на извесни права што потекнуваат од работен однос, односно извршување на јавната служба. Административните санкции се слични на казненоправните, но се значително поблаги затоа што не се сметаат за повреда на некоја позначителна општествена цел. 73. Кон кого можат да бидат применети санкциите во правото? Санкциите во правото можат да бидат применети кон физичките и кон правните лица, како субјекти на правото,кои ја прекршиле диспозицијата на правната норма и спрема правните акти. 74. Во случај кога станува збор за незаконски правни акти, кои два вида на санкции може да се применети? Во случај кога станува збор за незаконски правни акти, можат да бидат применети два вида санкции и тоа: ништавност (поништување) и рушливост (укинување) на правниот акт. Доколку станува збор за незаконски материјални акти (дејствија)
санкцијата се применува на лицата што истите ги сториле. 75. Кои се условни правни норми? Условни се оние правни норми за чие настанување е потребно да настане одреден услов. Тој услов се наоѓа во хипотезата на диспозицијата и може да биде од различна природа. Условните правни норми се донесуваат за состојби кои се уште не настанале, но кои се очекува да настанат. По правило такви се оние правни норми содржани во општите правни акти. 76. Кои се општите правни норми? Општите правни норми се однесуваат на идентични случаи, односно на неопределен број случаи. На пример, животот на човекот е неограничен. 77. Кои се конкретни правни норми? Конкретни се оние правни норми што се однесуваат на определен случај или настан. На пример, на лицето Н.Н. му се наложува да плати .... денари за сторениот прекршок. 78. На кого се однесуваат посебните норми? Посебните норми се однесуваат на определени категории на лица. На пример, кодексот на адвокатите, јавните службеници и др; студентите со остварен просечен успех над 9 во тековната година се ослободени од плаќање партиципација за студирањето. 79. На кого се однесува поединечната норма? Поединечната норма се однесува само на еден адресат, односно правен субјект. 80. Дефинирај што претставува правен акт? Правниот акт се определува како средство за создавање и применување на правото. 81. Кои се к-чни својства на правниот акт? Има две карактеристични својства. Тој е внатрешен акт и е краткотраен акт. 82. Зошто правниот акт првично е внатрешен акт? Зошто е создаден во човечката психа и како таков во моментот на создавањето е непознат за другите луѓе.
83. Зошто внатрешниот акт е краткотраен? Тој е краткотраен бидејќи психичките доживувања се краткотрајни и променливи, настануваат едни по други и брзо се менуваат. 84. Кој е надворешниот елемент на правниот акт? Надворешниот елемент на правниот акт, односно материјализираниот правен акт е оној акт со кој секојдневно се среќаваме во животот, кој навистина дејствува во правото. 85. Што е заблудата (eror)? Заблудата (eror) е погрешна претстава за нешто или некој, за лице или предмет. 86. Што е измамата (dolus)? Измамата (dolus) е свесно, намерно доведување на некое лице во заблуда. На пр. продавач на коњ тврди дека станува збор дека е првокласен коњот, а тој не е. 87. Што е принуда (metus) или само закана?
Принуда (metus), или само закана дека ќе биде применета, постои тогаш кога со физички или психички средства на насилство се дејствува врз определен субјект да донесе акт, односно да докаже волја каква што не сака. На пример, со физичка или психички закана се изнудува некое лице да ја продаде својата куќа. 88. Во случај кога постојат причини за непоклопување на внатрешната воља и надворшниот облик на актот тогаш како се смета истиот? Во случај кога постојат надворешните причини за непоклопување на внатрешната волја и надоврешниот облик на актот, правните акти не се сметаат за полноважни акти и не се признаваат нивните последици. Всушност, тие не се сметаат за донесени, туку како непостоечки и се ништовни. 89. Кои се елементите на правниот акт? Правниот акт се одликува со тоа што се донесува во определен облик (форма) и што регулира соодветна содржина (материја). 90. Што претставува обликот на правниот акт? Обликот (формата) на правниот акт е начинот на кој се создава и се покажува актот и воедно, збир на материјални средства со чија помош тој се остварува. 91. Кога постои стварна надлежност? Стварна надлежност постои кога на определени органи и други субјекти им се дава правото да донесуваат соодветни акти во врска со определен вид премети, односно правни дела. 92. Кога постои месна односно територијална надлежност? Кога станува збор за надлежност на државните и другите органи на определена територија станува збор за месна односно територијална надлежност.
93. Што е матерјализација на правниот акт? Материјализацијата на правниот акт е надворешно, материјално, телесно дејствие со кое материјалниот акт надворешно се изразува како и материјално средство со кое евентуално на актот му се обезбедува подолго траење. 94. Што претставува постапка според која се донесува правниот акт? 95. Што претставуваат материјалните извори на правото? Во материјална смисла под извори на правото се подразбираат оние општествени факти или факт од кои настанува правото, односно онаа причина која се смета дека го предизвикува настанувањето на правото. 96. Што претставуваат формалните извори на правото? Во формална смисла се подразбира општ правен акт или акти што значи средство со чија помош се изразува материјалниот извор на правото. Формалните извори на правото, кои уште се сметаат за секундарен извор на правото ги дели правните акти на општи и поединечни правни акти. 97. Какви видови правни акти постојат? Два вида Општи правни акти Поединечни правни акти. 98. Што поставуваат општите правни акти? Општите правни акти поставуваат правило кое се однесува за сите (неопределен број
на лица) и преставува основа од која произлегуваат поединечните акти (пр: кривичен закон). 99. Дефинирај што претставува уставот? Уставот е врхониот и најзначајниот општ правен акт во државата. 100. Што е уставот во формална смисла? Во формална смисла уставот е акт со највисока правна сила, кој го донесува уставотворен орган или претставнички орган според уставотворна постапка, или законодавен орган, според посебна постапка и во пишан облик.
101. Во материјална смисла содржи општи начела (принципи) и норми чија содржина, односно општествените односи што се со него регулирани се сосема прецизно дадени во однос на законот во материјална смисла. 102. При определување на законот во формална смисла не се навлегува во неговата содржина, туку се определуваат само неговите формални карактеристики 103. Закон во материјална смисла се подразбира оној правен акт што содржи општи правни норми, не и поединечни, односно секој општ правен акт, без оглед на неговиот облик, што значи и кога не е донесен во определен облик (форма) на закон, туку во кој било облик на подзаконски општ правен акт. Во таа смисла под закон во материјална смисла се подразбираат и уредбата и правилникот и сл. 104. се состои од делови, глави, членови, ставови/параграфи, алинеи и др. 105. Може да се издвојат неколку фази или етапи, кои треба да се поминат при донесување на законите (донесени во редовна постапка), а тоа се: иницијатива, поднесување на предлози, претрес, гласање, санкција (потврдување), промулгација, објавување и стапување во сила. 106. Иницијатива за донесување на закон може да поднесат различни органи, самите пратеници, односно законодавното тело и самите граѓани. При поднесувањето на иницијативата се поднесува и предлогот на закон. Најчесто предлог законот се подготвува во определени стручни тела, најчесто тоа се извршните и управните органи во зависност од нивниот делокруг на работа. 107. Претресот по предлогот може да биде различен и сложен, и тој се извршува во разните тела на законодавниот орган, во комисии и сл., како и на пленарна седница на законодавниот орган. Инаку, претресот се извршува во начело и по секој член поединечно, по што се пристапува кон гласање. 108. Гласањето по однос на текстот на предлог-законот може да биде различно, односно може да се бара различни видови мнозинство. Така, доколку се гласа за донесување на основни или системски закони може да се бара поголем број гласови, па дури и квалифицирано мнозинство. 109. Потврдувањето, односно санкционирањето на законот се состои од прифаќање на законот од страна на претседателот на државата. Притоа тој може да го искористи правото на вето и зависно од карактерот на ветото (апсолутно или суспензивно) да го оспори донесувањето на законот.
110. Промулгацијата или обнародувањето на законот е потврдување дека истиот е донесен на начин и согласно постапка предвидена со уставот и дека треба тој да се применува. Промулгацијата ја извршува претседателот на државата со указ, како специфичен општ правен акт исклучиво во негова надлежност. 111. Објавувањето односно публикувањето на законот се извршува на различни начини во современи услови на живеење при постоење на различни средства за комуникација (радио, печат, телевизија и др.). Во Република Македонија законите и сите други подзаконски правни акти задолжително се објавуваат во Службен весник на Република Македонија. Притоа само текстот на така објавениот закон во службените гласила се смета за вистински, автентичен текст. 112. Стапување во сила на законот не настапува веднаш по публикувањето на законот. 113. Претходно стана збор за поделба на законите во формална и материјална смисла. 114. Како особено значајна поделба се истакнува поделбата на законите на уставни и обични закони. Уставниот закон го дополнува постојниот устав, односно тој се смета за негов составен дел и неговите норми имаат подеднаква важност како и оние во важечкиот устав. Обичниот закон непосредно се разработуваат уставните начела, или рамковно дадените норми во уставот на државата и тие се должни да се придржуваат кон определениот правец,кој го определува уставотворецот со таквите норми. 115. Со обичниот закон непосредно се разработуваат уставните начела, или рамковно дадените норми во уставот на државата и тие се должни да се придржуваат кон определениот правец,кој го определува уставотворецот со таквите норми. 116. Уставниот закон го дополнува постојниот устав, односно тој се смета за негов составен дел и неговите норми имаат подеднаква важност како и оние во важечкиот устав. 117. Под системски закони се сметаат оние кои разработуваат особено значајни општествени прашања и тоа во комплексна смисла, односно регулираат односи во цели општествени области, поради што за нивно донесување се бара значително поголемо мнозинство гласови во претставничкото тело. За разлика од нив обичните закони се донесуваат со обично мнозинство, апсолутно или релативно. 118. Латентни закони, кои се применуваат вонредно. Овие закони се составен дел на позитивното право на една држава, но не се применуваат секојдневно, туку кога ќе настанат определени околности нужни за нивна примена. Пример за овие закони би биле Законот за елементарни непогоди, Законот за заштита од заразни болести и др. 119. ? 120. Уредбата за извршување на закон или обичната уредба има за цел единствено спроведување на законот. Основа за донесување е т.н. извршна клаузула според која законодавното тело ја овластува владата дури и изрично и наложува да донесе уредба со која ќе го определи начинот и ќе ги обезбеди механизмите за остварување на некој закон. 121. За разлика од неа уредба со законска сила Владата може да донесе или врз основа на уставно овластување или врз основа на одлука на претставничко тело со
која без уставно овластување за такво постапување се пренесува на извршната власт еден дел од законската регулатива. 122. Наредбата како акт од општ карактер се донесува од ресорните министерства и со нив обично се наредува или забранува одредено поведение. 123. Упатства можат да донесуваат министерствата и другите државни органи, но не и најниските бидејќи под нив нема друг орган кој би требало да постапува по тие упатства. 124. Во рамки на функционирањето на локалната самоуправа значајно е да се спомене донесувањето на статутот како општ и најзначаен акт. 125. Договорот е двостран или повеќестран правен акт, кој настанува со согласност на волјата на две или повеќе страни и со кој се засновуваат, се менуваат или престануваат правните односи. 126. Во внатрешното право големо значење имаат колективните договори кои се заклучуваат меѓу комората на работодавачите и синдикалните организации како претставници на работниците. Со нив на општ начин се регулираат правата, обврските и одговорностите на работниците во работен однос и пред сè прашањата за висината на платата и начинот на нивна исплата. Според кругот на учесниците тие можат да бидат општи (за целата држава), посебни (за одделни стопански гранки) и поединечни (за одделни срезмерно големи претпријатија). 127. Елементи се хипотеза (претпоставка) на диспозицијата и хипотеза (претпоставка) на санкцијата. Споредните елементи на правната норма се само опис на една фактичка состојба до која доколку дојде (хипотеза на диспозицијата) или ако веќе настапила (хипотеза на санкцијата) нужно треба да биде остварено едно од двете нормативни правила за поведение. 128. Поединечните и конкретните правни норми, се донесуваат врз основа на општите и тие имаат помала правна сила, така што е нужно да се во согласност со општата норма. Но, не може да се каже ниту дека сите општи правни норми имаат ист степен на општост, односно постојат повисоки и пониски правни норми, при што меѓу нив се воспоставува однос на хиерархија. 129. Во случај кога е донесена врз основа на толкување на општа правна норма се смета дека на некој начин е остварена поврзаност на општите со поединечните норми иако не може да се каже дека станува збор за стриктно почитување на принципот на хиерархија. 130. Поединечните и конкретните правни норми 131. Уставните норми, кои најчесто се дадени како основни начела, односно принципи врз кои се темели целокупниот правен поредок имаат поголема правна сила од законските норми, кои својот извор го наоѓаат во уставот.
132. Судскиот акт е актот кој го донесува судот решавајќи прашања од своја надлежност. Судскиот акт во формална смисла е оној акт донесен од судот според опредлена судска постапка. Во различни системи постојат различни видови судови и тоа судови од општа надлежност, специјализирани судови, воени судови и др. Пример за специјализиран суд во Република Македонија е Управниот суд. Судскиот акт по
правило се изразува во писмена форма и најчесто се јавува како пресуда, но може и како одлука, решение и др. Во материјална смисла судскиот акт содржи поединечна правна норма, која може да има различна содржина со оглед на тоа што судот регулира различни видови односи (граѓанскоправни, казненоправни и сл.). По правило судскиот акт е нецелосен правен акт, бидејќи ја нема диспозицијата како нормативен елемент, туку единствено ја содржи санкцијата. Постои исклучок кога ќе се содржи и диспозицијата и санкцијата кога на пример судот ќе го определи и однесување на казнетото лице (да ја врати позајмицата или долгот на оштетеното лице). 133. Правните дела се изјава на волја на еден или повеќе субјекти во правото со цел да предизвикаат правно допуштени ефекти (правни последици). Во формална смисла него го создаваат недржавни субјекти (организации или приватни лица) според определена постапка. Правните дела можат да бидат изразени во писмен облик, но може да бидат заклучени и со израз на лицето, гест дури и молчеливо дејствување. Правното дело во материјална смисла содржи поединечни правни норми. Тие можат да регулираат различни општествени односи (семејни, имотни, стопански и др.), можат да бидат целосни (да содржат и диспозиција и санкција) и можат да се создаваат од различни субјекти. 134. Човечкото општество е севкупност од односи (економски, политички, правни, морални, културни и др.) кои се резултат на меѓусебното дејствување на луѓето. 135. Поимот однос означува заемно содејствие на луѓето кои располагаат со соодветна свест и волја и кои на тој начин остваруваат определени цели. Своите дејствија субјектите подобни за стапување во соодветен општествен однос ги потчинуваат во правец кон остварување определен резултат или определена цел. 136. Општествените односи се појавуваат како односи создадени од самите луѓе во процесот на нивната активност и затоа тие не можат ни да постојат ни да се променат независно од човековата волја. Според обликот можат да се разликуваат различни видови општествени односи, меѓу кои се и правните односи како еден вид општествени односи. Притоа на преден план доаѓаат до израз следните вредности: предвидливост на резултатот од содејствувањето, прогнозирање на поведението на странките во конкретниот однос, еднаквост на странките во содејствието. Кога станува збор за правните односи треба да се истакне дека тие се нужен составен дел на правниот поредок и неопходна алка на патот за практично остварување на правните норми. 137. Поимот правен однос може да се употребува во две значења. Едното значење е за правниот однос општо, на пример односите на родителите и децата, брачните другари, купувачот и продавачот и др. Второто значење се однесува на конкретен правен однос, кој вистински настанал во животот. На пример лицето Н.Н. стапило во однос со лицето П.П. продавајќи го станот, автомобилот, купувајќи земја и др. Во таа смисла се прави разлика меѓу апстрактен правен однос и конкретен правен однос. 138. Апстрактниот правен однос се однесува на сите оние општествени односи кои со општи правни правила (правни норми) ги регулира државната власт. Правните односи регулирани со овие правни норми имаат апстрактен карактер и тие самите по себе имаат апстрактен карактер, бидејќи самите по себе претставуваат општозадолжителни правила за поведение и со нив државната власт со различен интензитет ги регулира општествените односи. 139. Конкретниот правен однос е однос кој фактички настанува во општествениот живот меѓу конкретни правни субјекти. Тој е индивидуално-конкретен однос кој настанува во облик на заемна врска на конкретни лица односно субјекти.
140. Правниот однос се карактеризира со следните карактеристики: настанува само врз основа на норми на правото; ја искажува волјата на јавната власт, однoсно автономната волја на учесниците во граѓанско-правните односи и државната принуда е гаранција за неговото остварување 141. Најсуштинската разлика на правниот однос во споредба со другите општествени односи се однесува на тоа што државата со својот принуден апарат ќе интервенира во сите оние случаи кога субјектите во правниот однос не ги извршуваат своите обврски. Поради тоа правниот однос се дефинира како општествен однос регулиран со правото. 142. правниот однос има само два чисто правни елемента: правно овластување (субјективно право и надлежност) и правно задолжение.. 143. Правното овластување е можност за определено однесување на субјектот на правото, заштитено со правото. Притоа никој не смее да го попречува правото, а во спротивно тоа ќе се смета за прекршок. Овластувањето во некои случаи значи дека некој друг субјект, кој е носител на правно задолжение во правниот однос, ќе биде должен да се однесува на начин определен од субјектот на правното овластување. Правното овластување, како елемент на правниот однос, е заеднички поим за остварување на свој сопствен, но и туѓ интерес. Во случаи кога преку правното овластување се остварува сопствен интерес тогаш станува збор за субјективно право, а кога се остварува туѓ интерес станува збор за надлежност. 144. Под субјективно право се подразбира овластување на субјектот на правото, засновано врз објективното право, со цел да го заштити својот сопствен интерес. Така врз основа на општата правна норма на субјектот на овластувањето му се дозволува нешто да прави или нешто да поседува во своја сопственост. Притоа субјектот на правното властување целосно е слободен да се однесува како што сака, а што е негов интерес и дали ќе сака истиот да го заштити ќе зависи единствено од него. 145. Надлежноста е правно овластување на субјектот на правото со која се штити туѓ, а не свој интерес. Тој туѓ интерес е субјективно право на некој друг правен субјект, во чие име и интерес субјектот на надлежноста дејствува во правото. Во однос на правното овластување постои суштинска разлика меѓу субјектот на субјективното право и субјектот на надлежноста. Притоа првиот е неспоредливо послободен во однос на вториот. Субјектот на субјективното право врз основа на објективното/позитивно право може да прави што сака, додека субјектот на надлежност е обврзан да дејствува онака како што тоа би го правел оној чиј интерес го остварува кога би бил во состојба рационално да дејствува или кога би бил во состојба тоа да го прави. Поради тоа надлежноста не е чисто правно овластување, туку е и правно задолжение. Притоа субјектот на надлежноста врз субјектот на субјективното право се појавува како субјект на обврска, субјект на правно задолжение. Субјектот на надлежност своите овластувања треба секогаш рационално да ги извршува, за разлика од субјектот на субјективното право кој не е обврзан на тоа. Тоа е така, бидејќи лицето чии интереси субјектот на надлежност треба да ги штити и да ги остварува или нема психичка волја или самото не е во состојба да ги искаже (поради болест или слично). Така додека субјектот на субјективното право може на пример, да му го прости долгот на својот должник, субјектот на надлежноста тоа не смее да го направи. Исто така доверената надлежност не може да ја пренесе по своја волја на друг што не е случај со субјектот на субјективното право. 146. Правото на тужба е правно средство кое можеме да го користиме доколку сметаме дека нашите права се доведени во прашање. Се поаѓа од тоа дека правното
овластување на субјектот на правото му дава можност за определено дејствување во правото, во правниот поредок кое е заштитено со можност од примена на државна принуда. Тоа значи дека државата ќе интервенира со примена на сила во сите оние случаи кога правното овластување е загрозено на некој начин. За да може тоа да се оствари на субјектот на правното овластување, на располагање треба да му стои правно средство со кое кај државниот орган (судот) ќе бара заштита. Тоа правно средство се нарекува право на тужба. 147. Злоупотреба на правното овластување (abusus) може да настане на начин што со неговото извршување може на друг субјект во правото да му биде оневозможено да го оствари своето сопствено овластување. Во таа смисла зборуваме за два вида на злоупотреби на правното овластување злоупотреба на субјективното право и злоупотреба на надлежноста 148..Кога се зборува за злоупотребата на правото во општа смисла се мисли на тоа што при користењето на своето субјективно право се доаѓа до состојба на целосно или делумно оневозможување на друг субјект во користењето на неговото субјективно право. 149. Според субјективната теорија злоупотреба на правото постои, ако се констатира дека постои намера кај субјектот во извршувањето на своето субјективно право да му попречува на друг субјект во остварувањето на неговото право или со тоа да му нанесе штета на друг. 150. Според објективната теорија злоупотреба на правото постои во секој случај без оглед дали постоела намера или не, доволно е да се констатира дека извршувањето на едно субјективно право го попречува извршувањето на субјективното право на друг субјект. 151.Злоупотреба на надлежноста - Надлежноста во себе содржи и овластување и обврска или должност и во таа смисла може да биде злоупотребена единствено кога се јавува како овластување. Злоупотреба на надлежноста постои кога субјектот на надлежноста со користење на своето овластување целосно или делумно го оневозможува остварувањето на субјективното право на некој друг субјект. 152. Правното задолжение е таква состојба во која на определен субјект врз основа на правните прописи е задолжен нешто да трпи, да даде или нешто да направи во интерес на друг правен субјект. Во спротивно неговото однесување ќе се смета за прекршување на правото и ќе биде санкционирано. 153. Правна состојба е збир од правни овластувања и правни задолженија со кои како целина, во дадено време располага и е товарен субјектот на правниот однос. Правните односи се крајно динамична категорија, тие непрекинато настануваат, се менуваат и исчезнуваат менувајќи ги постојано и овластувањата и задолженијата на субјектите во правото, а со тоа и нивната статусна положба. 154. Настанување на правниот однос имаме во оној момент кога една правна норма ги задолжува субјектите на правото на определено поведение, односно наместо слободно или фактички да се однесуваат нормативно. И спротивно на ова правниот однос престанува во оној момент кога за субјектите на правото престанува да дејствува таквата правна обврска. Правниот однос се менува тогаш кога постојната обврска не престанува, туку се трансформира во друга. На пример, со склучување на брак настанува правен однос меѓу сопружниците, а со разводот престанува претходно воспоставениот правен однос.
155. Правни факти се разни ситуации, природни настани, човечки дејства и слично, во животот на луѓето кои се предвидени со објективното право и под чие непосредно дејствие настануваат, престануваат или се менуваат постојните правни односи. Од правните факти зависи дали ќе настане или исчезне еден правен однос. 156. Правните факти се класифицираат според различни критериуми. Наједноставна поделба е онаа што разликува два вида правни факти: обични факти, односно факти кои не се правни појави и правни факти кои исклучително се определени во правото и претставуваат специфични правни појави. На пример, обични факти се раѓањето, смртта, пожарот, поплавата и др. додека правни се правната, деловната способност, деликтното поведение, умислата, небрежноста и др. 157. Природните настани се такви околности во природата кои настануваат независно од човековата свест и волја, односно тие се неминовни и независни од волјата и свеста на човекот. Такви се: раѓање, смрт, душевна или телесна болест, земјотрес и сл. 158. Под човечки дејствија се подразбираат телесни или психички дејствија предизвикани од човек врз основа на здрава свест и зрела волја. Такви се на пример изградбата на куќата, копање бунар, донесување општ правен акт или склучување договор за купопродажба, како и други психички дејствија на човекот мислење, чувствување и др. 159. Според одредени критериуми човечките дејствија се класифицираат на: правни дејствија зависни од вољата на законодавецот, но независни од волјата на субјектите чие поведение се регулира. Тука спаѓаат сите општи правни акти и други дејствија на органите на државната власт, вклучително и уставот и законите како најважни меѓу нив. Така при донесување на еден устав, закон, уредба, наредба се поаѓа од општиот интерес, кој покрај тоа што е непосреден интерес на владејачката структура претставува и интерес на општествената заедница како целост. правни дејствија зависни од волјата на субјектите во правото се во согласност со нормите на објективното право, односно на правниот поредок. Тука спаѓаат сите правни дејствија именувани како правни дела. Значи тоа се ситуации кога поединци, физички или правни лица, во рамки на своите правни овластувања и својата сопственост, стапуваат во правни односи со други физички или правни лица. За нив основен услов е автономијата на волјата на субјектите да не ги пречекори со законот определените рамки. правни дејствија зависни од волјата на субјектите во правото, а се во спротивност со волјата на објективното право. Тука се вбројуваат оние дејствија кои се деликтни поведенија. 160. Деликтот е извршување на недозволено, односно противправно дејствие од страна на субјектот во правото. Значи тогаш кога физичкото или правното лице не се однесува според диспозицијата на правната норма, општата или поединечната, тоа искажува сопствена волја за поинакво однесување од она што е дозволено со објективното право. Недозволени дејствија се на пример убиство, кражба, телесна повреда, противправен блуд и др. 161. Како правно релевантен факт дали се смета и протокот на време? Како правно релевантен факт се смета и протокот на време. На пример, законот по правило стапува во сила откако претходно во определен временски период граѓаните ќе се запознаат со него и дури потоа предизвикува правни последици. -
162. Што е застареност ? Застареноста е протек на време, како резултат на што се губат извесни правни овластувања, односно извесни правни односи престануваат да постојат. На пример, согласно законската регулатива е предвидено дека наплатата на потрошена електрична енергија може да биде извршена најдоцна за определен временски период од три години. За да настапи застареност потребно е да се констатира дека субјектот бил во можност непречено да го остварува тоа свое право и дека свесно не го правел тоа. 163. Што е оддржување ? - Одржување е стекнување на извесни правни овластувања, односно настанување нов правен однос како резултат на проток на определено време. Всушност, тука станува збор за оригинерен начин на стекнување сопственост. Имено, доколку несопственик поседува определен предмет врз која нема право на сопственост, со протек на определено време, врз основа на институтот одржување, станува негов сопственик, а дотогашниот сопственик врз основа на институтот застареност го губи правото на сопственост. 164. Во каков облик се појавува самозаштитата ? - Самозаштитата како мерка на заштита во правото се појавува во облик на самопомош, нужна одбрана, крајна нужда, лична пленидба и посебна арбитража. 165. Што е нужна одбрана ? - Нужната одбрана е неопходна во случаите кога е потребно субјектот од себе или друг да отстрани противправен напад. 166. Што е крајна нужда ? - Крајна нужда е дејствие што го презема определен субјект од себе или друг благовремено да отстрани неприкриена опасност, која на друга начин не би можела да биде отстранета. Притоа настанатото зло не треба да биде поголемо од заканувачкото. Тука станува збор за настанување на штета, за да се спречи настанување на поголема штета. На пример, за да се спречи поголем пожар насилно се влегува во куќата. 167. Што е лична пленидба ? - На лична пленидба е упатен сопственикот на посев на кој туѓа стока му предизвикала штета. Оштетениот има право на запленување на толку грла стока колку што е потребно за надоместување на штетата. Сепак, по истекот на определено време должен е да се спогоди со сопственикот на стоката или да поднесе тужба до надлежниот суд за надомест на штетата, во спротивно е должен да ја врати запленетата стока. 168.Што се подразбира под посебна арбитража ? - Под посебна арбитража се подразбира правото на странките во спор, а во врска со нивните заемни правни овластувања и правни задолженија од определен правен однос, самите да го изберат надлежниот суд. 169. Што има за цел жалбата ? - Жалбата или инстанционен пат има за цел да ја обезбеди сигурноста во остварувањето на правичноста, а со тоа и сигурноста во остварувањето на законитоста, односно што подобро и поефикасно да биде остварувањето на правниот поредок. 170. До кој орган се вложува жалбата ? - Жалбата се вложува до органот кој во прв степен ја донел одлуката, за да ја
проследи до надлежниот орган од инстанционо повисок степен. Притоа првостепениот орган може самиот да ја поништи сопствената одлука и да донесе нова, а може и да ја достави до второстепениот орган за да одлучува по жалбата. 171. Кога настапувала формалната правосилност ? Во непосредна врска со заштитата на правните односи е правосилноста на управните и судските акти. Имено во определен момент потребно е управниот или судскиот акт да станат конечни, односно странките повеќе да не можат да ги напаѓаат. Со тоа настапува формалната правосилност. 172. Кои се ништовите акти ? - Ништовните акти се акти кои нарушуваат вредности од поголем општествен интерес. 173. Како е дејствието на актот ex tunc ? - Тие се ништат ex tunc оттогаш, односно од моментот на стапувањето во сила на противправниот акт! *Со тоа актот се отстранува од правниот поредок и се поништуваат сите правни последици кои во меѓувреме тој акт ги предизвикал. Барањето за поништување на правните акти не застарува.* 174. Кои се соборливи (рушливи акти ) ? Други причини поради кои е дозволено напаѓање на правните акти е кога станува збор за соборливи (рушливи) акти односно кога актот засега помали општествени вредности поради што и постапката за соборување на таквиот противправен акт е препуштена на заинтересираните странки.
175. Какво е дејствието на актот ex nunc ? - Дејствието на таквиот акт е ex nunc, односно од моментот на констатирањето на противправноста на стариот правен акт. Тоа значи дека од моментот на донесувањето на новиот правен акт престанува да важи стариот правен акт. 176. Што представуваат вондредни правни средства или правни лекови (дефиниција). - Правните средства со кои странката или јавниот обвинител ја започнува постапката за ништење, соборување или за промена на формално правосилен акт се именуваат како вонредни правни средства или правни лекови. 177. Наброј ги правните лекови : - Тука спаѓаат обнова на постапката, жалба за поништување на пресудата, инстанционен надзор 178. Која е целта на правните лекови ? - Нивната цел е враќање во поранешна состојба (restitutio in integrum). 179. Што представува restitutio in integrum? -Враќање во поранешна состојба. 180. Што представува извршноста ? Кога станува збор за заштитата на правните односи голема улога има извршноста, со која на присилен начин и со посредување на соодветен надлежен орган (орган на принуда) се остваруваат правата создадени и предвидени со
правните односи. 181.Дефинирај што представува обијект на правниот однос ? Под објект на правен однос се подразбира предмет што е дел од надворешниот материјален свет со кој човекот може да господари, или човечко дејствие, човечки квалитет, во врска со што се засновува правниот однос. 182.Кои се 5-те видови обијекти што можат да се јават во правниот однос ? - Се јавуваат повеќе видови објекти на правниот однос: 1. физички предмет 2. човечко дејствие 3. човечко бездејствие 4. човечка добродетел 5. специфични човечки субјективни својства 183.Дефинирај го физичкиот предмет како обијект на правниот однос ? - Физички предмет, се материјални предмети како дел од човековата околина кои му служат на човекот за неговите потреби 184.Какви видови физички предмети постојат ? -
Тие се најчест објект на правниот однос.
185. Кои се предмети во јавниот сектор ? Предмети во јавниот промет се оние кои сопственикот или плодоуживателот ги користи за себе или му ги препушта или продава на друг и кои не се изземени од правниот промет. 186. Кои се предмети во јавна употреба ? Предметите во јавна употреба се изземени од правниот промет, на пример сообраќајници, плоштади, паркови, канализација и др. 187. Која е основна поделба на физичките предмети ? - Како основна поделба на физичките предмети е на недвижни и подвижни. 188. Кои се недвижни предмети ? - Недвижни предмети се земјата и шумата и разни видови градби (куќа, стан) 189. Кои се подвижни предмети ? Подвижни предмети се оние предмети кои можат да се преместуваат од едно на друго место без никаква последица на нивните квалитативни својства. 190. Кои се потрошни предмети? - Потрошни се оние кои со нивната употреба се трошат. Такви се облеката, храната, обувките и др. 191. Кои се непотрошни предмети ? - Непотрошни се оние кои со употребата не можат да се уништат или консумираат. Такви примери се шумата, зградите, земјата и др.
192. Дефинирај го човечкото дејствие како објект на правниот однос ? -Човечко дејствие претпоставува извесна човечка активност (дејствие), работа која во врска со нешто едната страна ја (се) бара, а другата за определен надомест ја дава. На пример, договарање за изградба на куќа,за предмет ја нема куќата туку работата за изградба на куќата.
193. Дефинирај го човечкото бездејствие како објект на правниот однос . - Човечко бездејствие има кога се инсистира субјектот да се откаже или да се воздржи од дејствување или извршување на нешто што поинаку во нормални услови тој редовно го остварува. 194. Дефинирај го човечки добродетел како објект на правниот однос . - Човечка добродетел преставуваат особини врзани за човекот како на пример: честа, угледот, достоинството, изгледот итн. е современа придобивка која ја следи хуманизацијата и сè поголемата еманципација на човекот. Пример би биле барањата за компензација за нарушена чест и углед на поединци од јавниот и уметничкиот живот. 195. Дефинирај ги специфични човечки субјективни својства како објект на правниот однос . - Специфични човечки субјективни својства опфаќаат специфични интелектуални и творечки човекови способност искажани преку заштитата на авторското, патентното и лиценцното право. Тоа значи дека секој автор кој ќе создаде нешто ново што е корист за човештвото или неговиот напредок има право на заштита на својата умствена творба. 196. Што е правен модалитет ? - Правен модалитет е споредна одредба во поединечниот правен акт од чие остварување или неостварување зависи судбината на тој акт. 197. Што е услов ? - Условот претставува споредна правна одредба која означува идна, неизвесна, но претпоставена состојба, настан, барање на која инсистира една од договорните страни со што и го условува остварувањето на правниот акт. На пример, лицето Н.Н. купувач ја прифаќа цената на продавачот на возилото доколку со него помине 10.000 км без никаков дефект. Или одредено лице ќе ја купи куќата значи и ќе ја плати договорената цена доколку од нејзината источна страна не е предвидена градба на повеќекатна станбена зграда. 198 . Што представува одложниот услов ? - Се истакнува постоење на два вида услови одложен и раскинлив услов. Кај одложниот услов конечноста на постигнатиот договор за купопродажба на половното моторно возило се одложува, сè додека не биде потврдено кога ќе помине 10.000 км со возилото без никаков дефект. 199. Што представува раскинлив услов ? - Вториот пример упатува на раскинлив услов затоа што како купувач лицето може за кусо време, но не и бесконечно да го провери постојниот урбанистички план и да ја констатира реалната состојба.
200. Што е рок ? -. Рокот претставува споредна одредба што е поврзана со проток на точно определено време како резултат на што се извршува или раскинува правниот акт. 201. Кои се видови на рокови ? - И рокот може да се појави како одложен и раскинлив. 202. Што е налог ? - Налогот е специфичен правен модалитет кој се сфаќа како пренесување на посебни правни овластувања од еден на друг правен субјект како резултат на тоа што налогопримачот прифатил, во корист или по желба на налогодавачот, во еден иден временски период да ја оствари неговата желба или интерес. Пример за тоа претставува договорот за доживотно издржување. 203. Што е субјект на правото ? - на правото е лице индивидуално или колективно опредлено што врз основа на прописите на позитивното (објективното) право стапува во правен однос со друго лице во рамките на своите правни овластувања и правни задолженија. 204. Кои видови субјекти на правото постојат ? - физичко и правно лице 205. Што представува физичкото лице? - Физичко лице е секое човечко суштество на кое правото му признава можност да биде носител на правни овластувања и правни задолженија. 206. Со каква способност може да располага физичкото лице ? -Во правото, поради неможноста секој човек активно да дејствува во правниот сообраќај се прави разлика според видот на способноста со која физичкото лице како субјект во правото може да располага. Во таа смисла станува збор за правна и деловна способност. 207. Кои два услови треба да постојат за да постои физичко лице ? Физичко лице е секое човечко суштество на кое правото му признава можност да биде носител на правни овластувања и правни задолженија. 208Што представува правна способност ? - Правната способност е способност на физичкото лице како субјект на правото да биде носител на правни овластувања. 209 Што представува деловната способност ? - Деловната способност е способност на физичкото лице како субјект на правото да може самостојно со свои лични дејствија активно да учествува во правниот сообраќај, да создава, да менува или укинува правни односи.
210.Што представува политичката дејност ?
- Политичката способност ја предвидува уставното право и претставува способност на лицето да учествува во државната власт, односно да ги избира државните органи (активно избирачко право) и да биде избирано во државните органи (пасивно избирачко право). 211.Што представува деловната способност ? Деловната способност е способност на физичкото лице како субјект на правото да може самостојно со свои лични дејствија активно да учествува во правниот сообраќај, да создава, да менува или укинува правни односи. 212. Што представува деликатна граѓанска способност ? - Деликтната способност е способност за преземање, извршување на противправни дела односно способност за правна одговорност за сторени прекршоци, деликти. 213. Што представува процесно правната способност ? - Процесноправната способност е способност да се биде странка во парница односно да се има легитимација на странка во евентуален спор. 214. Што представува правно лице ? - Правно лице е збир на повеќе физички лица кои се здужиле, врз основа на правните прописи, да остварат некаква заедничка цел. 215. Што е правна фикција ? - Со правната фикција се смета дека некој факт е точен, вистинит иако со сигурност се знае дека тоа не така. Пример е во случај на зачнато дете, ако тоа е во интерес на уште нероденото дете. Значи кај фикцијата се замислува нешто неточно, невистинито, нешто што не постои, а кај претпоставката нешто се насетува, се претпоставува дека нешто постои како точно, па се дозволува или не се дозволува докажување на спротивното. 216 . Што е еманципација ? - Еманципацијата е стекнување деловна способност на физичкото лице и пред навршувањето на законски предвидениот минимум на старосна возраст за стекнување деловна способност. Пример за тоа е стапување во брак на малолетно лице. Можностa за стекнување ограничена деловна способност различно е степенувана. Така неа ниту во ограничен облик не може да ја имаат лицата кои немаат навршено 10 години. Имено, лицата од 10 до 14 години правото ги третира како деца, од 14 до 16 како помлади малолетници, а од 16 до 18 години како постари малолетници.
217. Што представува непознавање на правото ? - За да може правната норма да биде почитувана таа претходно треба да допре до свеста на субјектите. Со цел правилно да се формира правната свест државата презема активности во насока на објавување на правните норми, или службено публикување на сите општи правни и позначајни поединечни правни акти и давање соодветни објаснувања или толкувања на правните норми.
218.Дали непознавањето на правото може да доведе до ублажување на казната ? - Сепак, постојат инструменти преку кои се ублажува строгоста на ова правно начело. На пример, можноста за поблаго казнување на прекршителот на правната норма има кога судијата ќе се увери дека во конкретниот случај навистина постои непознавање на правото од објективни причини (на пример тешка болест, отсутност и др.), при што може да доведе до ублажување на казната, но не и отстранување на одговорноста. 219. Дали непознавањето на правото може да доведе до отсранување на одговорносра ? И покрај тоа што и по преземањето на ваквите активности тоа не значи дека сите луѓе се запознаени со содржината на нормите, сепак се применува принципот дека непознавањето на правните норми никого не го ослободува од евентуалната обврска, односно одговорност што му ја наметнува нормата. 220. Што се подразбира под применување на правото ? - Под применување на правото подразбираме однесување на луѓето, субјектите на правото според правните норми, односно според правилата содржани во нив. 221. [to se dokazi? Со цел да се утврди постоењето на фактите, од што зависи и примената на нормата, односно правно-релевантни факти потребно е да се применат соодветни средства т.е. докази. 222.
Za {to se primenuvaat dokazite? Со цел да се утврди постоењето на фактите
223. Kakvi mo`at da bidat dokazite? Доказите можат да бидат или материјални средства или човечки дејствија. 224. Koi se neposredni dokazi? Непосредни докази се оние што на непосреден, директен начин го утврдуваат постоењето на фактите поврзани со примената на правните норми. Така до нив се доаѓа преку увид на лице место, на пример на сообраќајна несреќа, сторено злосторство и др. 225. Koi se posredni dokazi? Посредните докази се такви средства на докажување преку кои на посреден (индиректен) начин се утврдува фактот (фактите) што е предмет на докажување. Такви докази би биле наодите на вештите лица, сослушување на сведоци и др. 226. [to pretstavuvaat pravni pretpostavki? Правната претпоставка е правен пропис, кој пропишува извесен правно-релевантен факт да се смета за точен иако не е докажан, односно да се смета за точен и без потреба да биде докажуван. 227. Kakvi mo`at da bidat pravnite pretpostavki? Претпоставките можат да бидат различни зависно од предметот на изучување. Се смета за најзначајна поделбата на претпоставките на соборливи и несоборливи. 228. Koi se soborlivi pretpostavki? Соборливи се оние претпоставки што можат да се докажуваат. Се поаѓа од тоа дека извесни претпоставки се точни затоа што во животот тоа се нормални факти и кои веројатно се точни, поради што субјектот што ја оспорува нивната точност треба тоа да го докажува за да ја собори нивната точност. Таква претпоставка во правото би била дека обвинетиот е невин се додека не се докаже спротивното, мажот на жената е татко на нејзините деца и др. 229.
Koi se nesoborlivi pretpostavki? Несоборливи претпоставки се оние за кои не е
дозволено докажување на точноста, односно неточноста на фактите на кои претпоставката се однесува. На пример, некои правни системи и денес не дозволуваат соборување на претпоставката на татковство. 230. [to pretstavuva pravna fikcija? Navedi primer. Правната фикција треба да се разликува од правната претпоставка. Имено, кај фикцијата се смета дека некој факт е точен, вистинит иако со сигурност се знае дека тоа не така. Поради ова таа начелно максимално се избегнува во правниот поредок. Имено, кон неа се посегнува само во случаи кога треба со нејзина помош да се оствари исклучително значајна цел. Пример е во случај на зачнато дете ако тоа е во интерес на уште нероденото дете. Значи, кај фикцијата се замислува нешто неточно, невистинито, нешто што не постои, а кај претпоставката нешто се насетува, се претпоставува дека нешто постои како точно,па се дозволува или не се дозволува докажување на спротивното. 231. [to pretstavuva teritorijalno va`ewe na pravnite normi? Според начелото на територијалност секој поединец има право и должност да го применува правото на својата држава без оглед на тоа каде се наоѓа, дали во својата или во туѓа држава. Денес, иако се поаѓа од територијалниот принцип сепак во извесни случаи се применува и персоналниот принцип. На пример, се смета дека дипломатските претставништва се наоѓаат на територијата на својата држава. Имено, врз странските дипломатски претставници и врз членовите на нивните семејства, како и во просторот и објектите на претставништвата не се применуваат прописите на државата на чија територија се наоѓаат, туку правото на нивната држава. Меѓутоа, ако овие лица го прекршат правото на државата во која престојуваат или ако работат против интересите на таа држава можат да бидат прогласени за непожелни личности (persona non grata), кога им се остава рок во кој треба да ја напуштат државата во која се наоѓаат. 232. [to pretstavuva na~eloto na teritorijalnosta? Според начелото на територијалност секој поединец има право и должност да го применува правото на својата држава без оглед на тоа каде се наоѓа, дали во својата или во туѓа држава. 233. [to pretstavuva personalniot princip? Navedi primer. Денес, иако се поаѓа од територијалниот принцип сепак во извесни случаи се применува и персоналниот принцип. На пример, се смета дека дипломатските претставништва се наоѓаат на територијата на својата држава. Имено, врз странските дипломатски претставници и врз членовите на нивните семејства, како и во просторот и објектите на претставништвата не се применуваат прописите на државата на чија територија се наоѓаат, туку правото на нивната држава. Меѓутоа, ако овие лица го прекршат правото на државата во која престојуваат или ако работат против интересите на таа држава можат да бидат прогласени за непожелни личности (persona non grata), кога им се остава рок во кој треба да ја напуштат државата во која се наоѓаат. 234. [to pretstavuva vremenskoto va`ewe na pravnite normi? Во принцип една правна норма важи сè додека постои определениот општествен однос што со неа се регулира. Со престанувањето на регулираниот општествен однос со нормата престанува и важењето на нормата. Но, може да се случи еден општествен однос кој определено време имал потреба од правно регулирање понатаму да нема таква потреба иако не згаснал. 235. [to pretstavuva vacatio legis? Во поглед на стапувањето во сила на општите правни акти почетокот е определен така што се остава определено време од донесувањето и објавувањето на општиот правен акт до неговото стапување во сила и неговото важење. Овој временски период се нарекува закон на почек (vacatio legis).
236. [to pretstavuva stapuvaweto vo sila na op{tata pravna norma? Во поглед на стапувањето во сила на општите правни акти почетокот е определен така што се остава определено време од донесувањето и објавувањето на општиот правен акт до неговото стапување во сила и неговото важење. 237. [to pretstavuva prestanuvaweto na va`eweto na op{tata pravna norma? За разлика од стапувањето во сила, определувањето на времето за престанување на важноста на општите правни норми (акти) е потешко точно да се определи со оглед на тоа што не е прецизно определено како во случајот со стапувањето во сила. Со престанувањето на важноста на општите правни норми субјектите на правото не се должни да се однесуваат според нив. 238. Koi se dvata na~ina na prestanuvawe na va`eweto na op{tata pravna norma? постојат два начина на престанување на важењето на општите правни норми: изрично укинување (аброгација) и премолчено укинување (дерогација). 239. [to pretstavuva derogacijata? Дерогацијата, односно премолчно укинување на правната норма има кога содржината на ново донесениот општ правен акт е во непосредна спротивност со некој постоен акт. Во овој случај ништо конкретно не се кажува за судбината на претходната норма односно акт. 240. [to pretstavuva retroaktivna sila na pravnata norma? Правото, како збир на правни норми што задолжуваат и овластуваат определени субјекти дејствува во иднина (pro futuro). Но, иако ретко, се случува во практиката на одделни држави да се сретне ситуација кога правните норми имаат повратна, односно ретроактивна сила. Тоа значи дека се применуваат на односи и сoстојби кои настанале пред донесувањето на општата правна норма (акт). Значи, тука правната норма немала vacatio legis ниту нејзиното важење се поклопува со денот на донесувањето на актот (нормата), туку со неа се регулира нешто што настанало порано од нејзиното донесување. Притоа ретроактивно дејствие може да се даде само на онаа општа правна норма по која за предметната материја претходно не е донесен правосилен поединечен правен акт. 241. Dali vo pravniot poredok na Republika Makedonia vo proncip retroaktivnosta e zabraneta? во правниот поредок на Република Македонија ретроактивноста во принцип е забранета. 242. Vo koi slu~ai imame isklu~ok od zabranata na primena na povratna sila na pravnata norma? Ислучок од забраната на примена на повратната сила на правната норма има во случај: а) ако е донесен нов казнен закон, според кој поранешното казниво дело е укинато или за сторителите на таквите дела предвидува поблаги санкции, б) ако постапката водена според постариот казнен закон правосилно сè уште не е завршена. Притоа во казненото право повратната сила на правната норма е поврзана со принципот на хуманизацијата на казната и превоспитување на деликвентите. 243. [to pretstavuva tolkuvaweto? Толкувањето на правото претставува утврдување на точното, вистинското значење на правните норми. 244. Koe e zna~eweto na tolkuvaweto? Значењето на толкувањето на правото е големо, бидејќи не е можна ефикасна и правилна примена на правото без добро извршено толкување на правните норми. 245.
[to e predmet na tolkuvawe? Предмет на толкување на правото се правните
норми содржани во правните акти, што всушност го претставува и толкувањето во потесна смисла 246. Koja klacifikacija na tolkuvawa na pravnite normi e prifatliva? 247. Koja e razlikata pome|u dr`avnite I nedr`avnite tolkuvawa? Прифатено е сфаќањето дека правото го толкуваат државните органи, но и недржавните субјекти, општествени организации и луѓето како поединци. Разликата меѓу нив се состои во правната сила на одделните видови толкувања, односно дали и до кој степен извршеното толкување е задолжително за заинтересираните субјекти. На пример, толкувањето на државните органи е задолжително за правните адресати во зависност од хиерархиското место на органот во државната структура ќе има помала или поголема задолжителна правна сила. Толкувањето, пак, на недржавните субјекти е задолжително само за нив, а не и за другите субјекти. 248. [to e avtenti~no tolkuvawe? автентично толкување би било секое толкување, кое го извршува самиот создавач на нормата, кога тој самиот ја толкува сопствената норма, па дури и без оглед на тоа дали станува збор за државен орган или независно од тоа кој вид државен орган е во прашање. Кога законодавецот автентично толкува определен свој закон односно негова правна норма за која во практиката постојат повеќе интерпретации со различно значење, тој всушност создава нова норма, која е составен дел од законот, односно составен дел на нормата, која автентично се толкува и таа станува составен дел од тој закон. 249. Kakvo mo`e da bide tolkuvawe na pravnite normi spored vidot na dr`avniot organ? Во современата правна теорија постојат бројни класификации на видовите толкувања на правните норми (правото), при што прифатлива е поделбата на: толкување на државните органи, толкување на недржавните субјекти и научно толкување. 250. Koi se sredstva za tolkuvawe na pravnite normi? Логично толкување Аналогија Историско толкување Јазично толкување на нормата 251. [to pretstavuva logi~no tolkuvawe? Логиката, како наука за облиците на човековото однесување, во правото служи полесно да ја запознаеме внатрешната смисла, односно врската и подреденоста меѓу основната и споредната содржина на правната норма. Со оглед на тоа што низ правните норми се искажуваат општествени односи како дел од стварноста, нужно е тие да бидат логични. Тоа значи дека е попотребно преку законите на логиката да се верифицира исправноста на мислата содржана во правната норма. Логиката како средство за толкување, непосредно го дополнува јазикот и без него не може да се изврши ниту логично толкување. При ова толкување често е потребно да биде дополнувано и проверувано со други средства за толкување, а посебно со целното толкување. 252. [to e analogija? Аналогијата како посебно логичко средство за пополнување на правни празнини се состои во барање сличности на постојна и нерешена правна состојба со веќе решен односно правно регулиран случај. 253. [to pretstavuva zakonska analogija? Законска аналогија (analogia iuris) е решавање на правно нерешен случај според случај што претходно е решен и е сличен на нерешениот случај. 254.
[to pretstavuva pravna analogija? Правната аналогија е исто така решавање на
правно нерешен случај, со тоа што тука не се служиме со сличноста на нерешениот случај со некоја постојна правна норма, туку нерешениот случај настојуваме да го решиме со логичко толкување на општите начела врз кои почива целиот правен поредок на една земја. Додека аналогијата може да биде применета во граѓанското, семејното, трудовото, управното и некои други права, не може да биде примената во казненото право. 255. [to pretstavuva istorisko tolkuvawe? Преку историјата се согледува правната норма во нејзината историска условеност, односно се утврдува историјатот или развитокот на нормата. Имено, секоја норма има своја причина за настанување, односно во тој момент нужно требало да постојат определени услови,исто така потребни за нејзино натамошно развивање како и услови за нејзино исчезнување. За да биде добро протолкувана една правна норма треба добро да се познаваат тие услови. 256. [to pretstavuva jazi~no tolkuvawe? Досега веќе беше споменато дека јазикот е главно средство при толкувањето, односно при утврдувањето на вистинското значење на правната норма. Јазичното значење добиено со јазично толкување во правото само по исклучок е целосно јасно и определено, така што нема потреба од натамошно разјаснување и определување со други средства. 257. Kakvi vidovi na jazi~na nejasnost na pravnata norma mo`at da postojat? три вида јазична нејасност на правната норма: неопределена правна норма, бесмислена правна норма и правна празнина. 258. [to e besmislena norma? Бесмислена норма е онаа правна норма која нема никакво значење и со неа не може да се открие никаква содржина на волја искажана од адресантот на нормата. Во практиката ретки се случаите на постоење на вакви норми сами по себе, односно најчесто бесмисленоста на нормата се согледува кога се гледа поврзана со другите норми од ист систем на правото. Имено, нормата има смисла, само ако биде поврзана со другите правни норми од ист систем, инаку ја покажува својата бесмисленост. Доколку дојде до судир на значењата на две или повеќе норми од ист систем, тие стануваат бесмислени, бидејќи си противречат една на друга и воедно го губат своето значење. Кога има случај да не може да биде отстранета бесмисленоста на определена правна норма тогаш се смета дека постои правна празнина. 259. [to e pravna praznina? Правната празнина како вид нејасност на нормата се такви општествени состојби, кои претходно со општа правна норма не се решени поради што се пополнуваат со поединечни правни норми. 260. [to pretstavuva po{irokoto tolkuvawe? Екстензивното или поширокото толкување постои кога при утврдувањето на вистинското значење на правната норма на употребените знаци им се дава пошироко значење со цел да бидат опфатени и оние случаи кои во буквална смисла не се опфатени со правната норма. 261. [to pretstavuva restriktivno tolkuvawe? Рестриктивното или потесното толкување на правната норма се дава кога се настојува со неа да се избегнат објектите и случаите, кои инаку би биле опфатени кога правната норма би се толкувала онака како што е дадена. 262. [to pretstavuva vrzano tolkuvawe? Врзано толкување постои кога како за вистинско, точно значење на правната норма земаме едно од јазичните значења сообразно со законикот на значења и тоа едно од повеќето значења до кои сме дошле
преку јазичното толкување. Во случај доколку постои само едно значење за предметот на толкувањето во законикот на значења тогаш работата е значително олеснета. 263. Koga postoi slobodno tolkuvawe? Слободно толкување постои кога толкувачот не е врзан за ниедно јазично толкување и тој е слободен на нормата да í даде онакво значење какво што смета дека е потребно, без оглед на фактот што тоа јазично не е можно. Всушност, ова толкување се оправдува со големата динамика на општествениот живот и честите промени кои настануваат во општествените односи меѓу луѓето. 264. [to pretstavuva subjektivno tolkuvawe? Субјективното толкување е она толкување што како вистинско значење на правната норма го смета она кое нејзе í го дал нејзиниот творец, создавач. Според него толкувачот е обврзан да се придржува кон значењата на адресантот дури и тогаш кога значењето не се поклопува со значењето на знаците дадени во законикот на значења. Овој вид толкување повеќе се забележува кај правните норми кои ги создаваат приватните лица. 265. [to pretstavuva objektivno tolkuvawe? Објективно толкување е она толкување кое вистинското значење на правната норма го определеува според вистинското значење на знаците употребени во нормата, а не според тоа како создавачот го искажал. Се смета дека создавачот на нормата уште при создавањето на нормата треба да внимава на реалните општествени односи, така што неговата волја во тој контекст не може да биде произволно и неодговорно искажана. 266. [to pretstavuva stati~ko tolkuvawe? Статичко толкување е она толкување кое вистинското значење на правната норма го определува според значењето на знаците што го имале во моментот на донесувањето на нормата. Со тоа е загарантирана правната сигурност бидејќи на знаците на нормата не им се дава друго значење освен она што го имале во моментот на нејзиното создавање. 267. [to pretstavuva evolucionisti~ko tolkuvawe? Еволуционистичкото (динамично) толкување е она толкување, според кое вистинското значење на правната норма се определува според значењето на употребените знаци на нормата во моментот кога нормата се толкува. 268. [to pretstavuva sistemot na pravoto? Систем на правото претставува збир од општи правни норми средени според определени правила во соодветни помали или поголеми групи, целини, така што тие претставуваат единствена и непротивречна целина. 269. So {to se zanimava dogmatskiot metod vo prou~uvaweto na pravniot poredok pri tolkuvawe na pravoto? Догматскиот метод во проучувањето на правниот поредок односно при толкување на правото се занимава со утврдување на точното значење на правните норми, за да се определи точното поведение кое правото на луѓето им го наметнува односно дозволува. 270. So {to se zanimava Normativniot metod vo prou~uvawe na pravniot poredok pri tolkuvawe na pravoto? Нормативниот метод, пак, се занимава со правото како целосен нормативен систем со точно определена функција во општеството. Значи, со него само се утврдува нормативниот состав (карактерот и видот на правните норми и тоа општите), се конституираат составните делови, односно елементите на тој систем и се утврдуваат нивните врски и односи.
271. Koi se elementi na pravniot system? Cе разликуваат три елементи (делови) на системот на правото: • правна установа; • правна гранка и • правна област. 272. Koj e osnoven odnosno po~eten element na pravniot sistem? 273. [to pretstavuva pravna ustanova? Правна установа (правна институција, институт) е збир од повеќе истородни правни норми кои што регулираат еден ист општествен однос или помал негов дел, а се засновани врз исти начела. 274. [to pretstavuva pravna granka? Правна гранка е збир од повеќе истородни правни установи кои регулираат ист вид општествени односи. 275. Spored formalnoto sva}awe {to e ustavnoto pravo kako granka na pravoto? Според формалното сфаќање уставното право како гранка на правото е збир на правни норми содржани во уставот како пишан акт со најсилно правно дејствие 276. Spored materijalisti~kiot concept definiraj go ustavnoto pravo Според материјалистичкиот концепт уставното право е збир на правни норми со кои се утврдуваат основите на општественото, државното и правното уредување на една земја, организација на државната власт, механизмите на управување и освојување на власта и положбата на човекот и граѓанинот определена преку неговите слободи и права. 277. Formalnata definicija kako go opredeluva krivi~noto pravo Формалната дефиниција за кривичното право го определува како збир на правни прописи за кривичните дела и кривичните санкции. 278. Spored materijalnata definicija {to pretstavuva krivi~noto pravo? Според материјалната дефиниција кривичното право е инструмент на државата за заштита на основните вредности на човекот и на општествената заедница од криминалитетот. 279. [to e ona {to krivi~noto pravo go razlikuva od drugite granki na pravniot poredok? Она што кривичното право го разликува од другите гранки на правниот поредок е тоа што настапува post factum, односно дури по извршувањето на кривичното дело кога заштитеното правно добро е веќе уништено, оштетено или загрозено 280. [to e karakteristi~no za predmetot na gra|anskoto pravo {to go pravi razli~en od drugite granki? Она што е карактеристично за предметот на граѓанското право што го прави различен од другите гранки на правото е еднаквоста на странките во граѓанско-правните односи и рамноправност на нивната волја, слободна иницијатива, прометливост на граѓанските права и имотната санкција 281. Na koi 3 pozna~ajni delovi se deli semejnoto pravo? Семејното право се дели на три позначајни делови: брачно право, родителско право и старателско право 282. [to ureduva roditelskoto pravo? Родителското право го уредува засновањето на односите меѓу родителите и децата, содржината и извршувањето на правата и должностите на родителите и на децата и престанокот и продолжувањето на родителските права и обврски. 283. [to regulira staratelskoto pravo? Старателското право ја регулира посебната општествена заштита која се обезбедува за малолетниците што се без родителска грижа, како и за полнолетните лица кои поради делумно или целосно лишување од
деловната способност не се во состојба самите да се грижат за себе и за своите права и интереси. 284. [to pretstavuva pravna oblast? Правна област е најширок елемент на правниот систем, составен од поголем број правни гранки кои припаѓаат на иста област општествени односи. Всушност, таа претставува збир од повеќе истородни правни институции кои врз основа на исти начела регулираат цели области од исти општествени односи. 285. Koja e najzna~ajnata podelba na pravnite oblasti koja se istaknuva? Покрај повеќето различни критериуми за класификација на правните области се истакнува поделбата на внатрешно и меѓународно право, материјално и формално или процесно право, јавно и приватно право. 286. Koi pravni granki spa|aat vo javnoto pravo? Имајќи го предвид претходното во јавното право спаѓале уставното, управното, казненото, судското право 287. Koi pravni granki spa|aat vo privatnoto pravo? Vо приватното право граѓанското, семејното, трговското право и др.
