Tumor Ganas Ginekologi DISUSUN OLEH :
Sandriolahdisa 101007010016
S!" IL!U O#STET$I D%N GINE&OLOGI $U!%H S%&IT U!U! D$' (I$NG%DI !ED%N 017
TUMOR GANAS ALAT GENITAL A. VULVA 1. Karsinoma Vulva a. Epidemiologi 80-85 !"r#a$a! $a#a %ani!a $as&a m"no$aus"' !"ru!ama (an) #alam #"*a#" *"-+ s",a)ai $un&a* insi#"nsi' $alin) !i#a* m"n)"nai 0. Karsinoma vulva aran) #i!"mu*an $a#a )olon)an umur / 50. 2ari!as #an su*u 3 ras !i#a* m"m$un(ai $"ran. b. Etiologi Ti#a* ,an(a* #i*"!a4ui m"n)"nai "!iolo)i "nis !umor )anas ini' m"s*i$un #is",u! !"n!an) lam,a!n(a m"nar&4" 15-1+ !a4un #an a%aln(a m"no$ous 60 !a4un #alam ri%a(a! $"n(a*i!n(a. 7a*!or "!ni* !i#a* ,"r$"n)aru' m"s*i$un l"si )ranuloma!osa s"rin) #i!"mu*an $a#a su*u n")ro. c.
Faktor resiko terjadinya kanker vulva
1. In"*si 92V a!au *u!il *"lamin *u!il )"ni!alis 92V m"ru$a*an virus $"n(",a, *u!il *"lamin #an #i!ular*an m"lalui 4u,un)an s"*sual. :. 2"rna4 m"n#"ri!a *an*"r l"4"r ra4im a!au *an*"r va)ina . In"*si siilis 6. ;ia,"!"s 5. O,"si!as <. T"*anan #ara4 !in))i. +. Usia Ti)a$"r"m$a! $"n#"ri!a *an*"r vulva ,"rusia #ia!as 50 !a4un #an #ua $"r!i)an(a ,"rusia #ia!as +0 !a4un *"!i*a *an*"r $"r!ama *ali !"r#ia)nosis.Usia ra!a-ra!a $"n#"ri!a *an*"r invasi a#ala4 <5-+0 !a4un.
8. 9u,un)an s"*sual $a#a usia #ini =. >"r)an!i-)an!i $asan)an s"*sual 10. M"ro*o* 11. In"*si 9IV 9IV a#ala4 virus $"n(",a, AI;S. Virus ini m"n(",a,*an *"rusa*an $a#a sis!"m *"*",alan !u,u4 s"4in))a %ani!a l",i4 mu#a4 m"n)alami in"*si 92V m"na4un. Golon)an sosial"*onimi r"n#a4.9al ini ,"r4u,un)an #"n)an $"la(anan *"s"4a!an (an) a#"*ua!' !"rmasu* $"m"ri*saan *an#un)an (an) ru!in. 1:. N"o$lasia in!ra"$i!"l vulva NIV 1. Li*"n s*l"rosus 2"n(a*i! ini m"n(",a,*an *uli! vulva m"na#i !i$is #an )a!al. 16. 2"ra#an)an vulva m"na4un 15. M"lanoma a!au !a4i lala! a!i$i* $a#a *uli! s"lain vulva. d. Patologi L"si $rim"r s"rin) ,"ru$a ul*us #"na) !"$i in#ura!i ul&"ro)ranula!in) a!au s",a)ai !um,u4an "*soi!i* %ar! 3 *u!il #"n)an !"m$a! $r"#il"*si !"ru!ama #i la,ia ma(ora' la,ia minora' *li!oris #an *omisura $os!"rior. L"si ,ila!"ral !i#a*la4 aran)' ,a4*an *"#ua la,ia ma(ora #a$a! sim"!ris !"r*"na kissing . e. Tingkatan pra-maligna Kuran) l",i4 50 #ari s"mua *arsinoma vulva #i#a4ului ol"4 sua!u *"a#aan (an) s"#i*i! ,an(a*#a$a! #i!"!a$*an s",a)ai $"n#a4uln(a. ?an) $alin) s"rin) a#al4 #is!roia vulva s"$"r!i $a#a vulvi!is a!roi*' vulvi!is #ia,"!i*' l"u*o$la*ia' li&4"n a!au li&4"noi# s"$"r!i $a#a li&4"n s&l"rosus "! a!ro$4i&us' *raurosis vulva #"na)an 4i$"r$lasi. ?an) san)a! $o!"nsial
m"na#i $"n#a4ulu *")anasan vulva a#ala4 *on#iloma a*umina!a a!au *on#oloma la!a' in"*si ol"4 9V2 9uman 2a$iloma Virus !i$"-1< #an mun)*in u)a !i$"-18. $a#a N"o$lasma In!ra"$i!"lial va)ina NIV !i#a* a#a ,u*!i ,a4%a NIV a*an ,"rlanu! m"na#i *an*"r vulva (an) invasi ,ila #i,iar*an !an$a $"n)o,a!an. NIV-I' II' III' ,iasan(a !"r#a$a! $a#a %ani!a / <0-+0 !a4un. S"&ara umum #i!"rima' ,a4%a $a#a *an*"r s"rvi*s !"r#a$a! $"rio#" la!"n 5-10 !a4un s","lim l"si $ra-mali)na NIS-I ' II ' III ' KIS m"na#i *an*"r (an) invasi. M"n)in)a! lo*asi !omur $rim"r karsinoma epidermoid ) 4am$ir <0 $a#a la,ium maus' :0 $a#a la,ium minus a!au v"i!i,ulum' 1: #i *li!oris #an < #i *omisura $os!"rior' $"r"m,"!an *" arin)an s"*i!ar a*an m"luas *" ur"!4ra' *an#un) *"mi4' va)ina' r"*!um #an malalui $"m,ulu4 )"!a4 ,"nin) s"&ara "m,olisasi. Ru!" $rim"r $"n(",aran *" *"l"nar in)uinal a#ala4 malalui *"l"nar "moral luar su$"risial' *"mu#ian *"l"nar "moral #alam $roun#al un!u* a*4irn(a m"nuu *"l"nar )"!a4 ,"nin) $an))ul m"lalui *"l"nar ilia* luar 3 "*s!"rn' o,!ura!or' ilia*a *omunis#an *"l"nar $ara-aor!a. f. Pembagian tingkat keganasan karsinoma vulva M"nuru! *lasii*asi 7IGO +< Tin)*a!
Kri!"ria
0
Karsinoma in si!u' *arsinoma in!ra"$i!"l s"$"r!i $a#a $"n(a*i! >o%"n' $"n(a*i! 2a)"! (an) noninvasi
I
Tumor !"r,a!as $a#a vulva #"n)an #iam"!"r !"r,"sar : &m 3 *uran) *"l"nar #i li$a! $a4a !a* !"ra,a' a!au !"ra,a !i#a* m"m,"sar
#an
mu#a4
#i)"ra*an
mo,il'
*linis
!i#a*
m"n&uri)a*an a#an(a ana* s",ar #i si!u. II
Tumor !"r,a!as $a#a vulva #"n)an #iam"!"r : &' *"l"ar #i li$a! $a4a in)uinal !i#a* !"ra,a ,ila!"ral' !i#a* m"m,"sar #an mo,il' *linis !i#a* m"n&uri)a*an a#an(a ana* s",ar #i si!u.
III
Tumor #ari s"!ia$ u*uran #"n)an @ 1 2"rluasan *" ur"!4ra' a!au va)ina' $"rin"um #an anus : 2"m,"saran *"l"nar li$a! $a#a uni3 ,ila!"ral' mo,il !a$i *linis m"n&uri)a*an !"la4 !"rinil!rasi ol"4 s"l !umor.
IV
Tumor #ari s"!ia$ u*uran (an) @
1 T"la4 m"n)inil!rasi *an#un) *"mi4' mu*osa r"*!um' a!au *" #ua-#uan(a !"rmasu* ,a)ian $ro*simal #ari ur"!4ra : T"la4 m"n(",ar *" !ulan) a!au m"!as!asis au4.
g. Gambaran klinis dan diagnosis 2"n#"ri!a ini #a!an) #"n)an *"lu4an samar-samar m"n)"nai iri!asi vulva a!au $ruri!us )a!al-)a!al vulva.;ia)nosis a*an l",i4 mu#a4 #i,ua! ,ila #i!"mu*an ,"nolan' ul*us a!au l"si (an) ,"r#ara4. N("ri ,iasan(a #i*"lu4*an ,ila l"sin(a !"r#a$a! #"*a! *li!oris a!au ur"!4ra' *ar"na $"#i4 %a*!u *"n&in). Su$"rin"*si #ari l"si )anas u)a m"nim,ul*an rasa sa*i! #an l",i4 ,an(a* iri!asi a*i,a! *"$u!i4an (an) !"rus-m"n"rus. 9an(a s"*i!ar 5 (an) #a!an) #"n)a $"m,"saran *"l"nar li$a! $a4a a!au a,s"s s",a)ai *"lu4an u!ama. h. iagnosis dini 2"rasaan )a!al a!au !"r,a*ar #i vulva 4arus m"n#a$a!*an $"r4a!ian' un!u* m"n&ari ar"a (an) m"n&uri)a*an a*an *")anasan. ;a"ra4 !"rs",u! #a$a! ,"ru$a %ar! *u!il' ,"nolan *"&il (an) ,"r%arna *"m"ra4an' *"$u!i4an a!au ,"ri)m"n' a)a* m"nin))i' a!au ul*us #a!ar (an) mu#a4 ,"r#ara4 #"n)an !"$i in#ura!i. Kalau $ros"sn(a su#a4 a)a* lanu!' mun)*in a*an #i!"mu*an lu*a (an) #alam' (an) !"la4 m"n)alami in"*si #an n"*ro!i*' a!au !am$a* s"$"r!i ,un)a *o,is 3 *ool. Golon)an r"si*o !in))i iala4 %ani!a (an) m"m$un(ai a*!or $r"#is$osisi @ 1 ;ia,"!"s M"li!us : O,"si!as 9()i"n" s"*sual (an) !i#a* ,ai* 6 Li&4"n s&l"rosus a!ro$4i&us 5 L"u*o$la*ia *raurosis vulva i. Penanganan
2a#a !in)*a! *lin* 0 KIS 3 In!ra"$i!"lial *arsinoma #i*"ra*an vulv"*!omi #"n)an m"n)an)*a! *"#ua la,ia ma(ora' la,ia minora' s",a)ian mons v"n"ris #an 4im"n. 2a#a !in)*a! *lini* I #an II #ila*u*an vulv"*!omi ra#i*al #"n)an lima#"n"*!omi ,ila!"ral *"l"nar in)uinal luar #an #alam' #alam sa!u !a4a$ enblok . Kom$li*asi vulv"*!omi ra#i*al #"n)an lima#"n"*!omi ,ila!"ralis (an) $"rlu #iama!i iala4 in"*si lu*a #an #"4is"nsi' limo"#"ma ' $ar"s!"sia sara "moralis' $"r#ara4an s"*un#"r asal #ari ar!"ri #an v"na "moralis' *is!a )"!a4 ,"nin) (an) s"*un#"r !"rin"*si #an m"nim,ul*an n("ri (an) san)a!' $"n(a*i! !rom,o-"m,oli*' in"*si saluran *"mi4' #isun)si s"*sual !"ru!ama san)a! m"nurunn(a li,i#o )aira4 s"*sual' anor)asm" #an #is$ar"unia. :. M"lanoma vulva M"lanoma vulva a#ala4 *")anasan nomor #ua $a#a vulva s"su#a4 *arsinoma. 9am$ir 5 #ari s"mua m"lanoma mali)na mun&ul #i vulva (an) m"ru$a*an 4an(a 1 #ari *uli! $"rmu*aan s"luru4 !u,u4. T"r#a$a! $r"#il"*si #i la,ia minora #an *li!oris' s"rin) m"luas *" va)ina #an ur"!4ra ,"ru$a ,"nolan no#ul (an) ,"r%arna 4i!am *",iruan. M"n(",ar s"&ara limo)"n #"n)a m"m,"n!u* no#ul sa!"li! s"*"lilin) !umor $rim"r un!u* *"mu#ian ,"rm"s!as!asis *" *"l"nar lima r")ional. >ila !"ra#i $"n(",aran s"&ara 4"ma!o)"n' ana* s",ar !"r#a$a! #i $aru-$aru !"ras"rin)' *"mu#ian o!a*' 4a!i #an an!un) u)a !i#a* aran). . A#"no*arsinoma 2a#a vulva aran) #an umumn(a ,"rasal #ari *"l"nar ,ar!4olini. 6. >asalioma ,asal s"l *arsinoma >iasan(a #i!"mu*an #i #a"ra4 (an) ,"ram,u!' s"s"*ali $a#a la,ia ma(ora s",a)ai ma*ula *"m"ra4an3 *"&o*la!an a!au s",a)ai no#ul *"&il (an) m"n)alami uls"rasi #i !"n)a4n(a ul*us ro#"ns. L"si ini 4am$ir !a* $"rna4 m"n(",ar *" *"l"nar )"!a4 ,"nin)' s",a, i!u "*sisi lo*al (an) luas su#a4 m"ma#ai un!u* !uuan *ura!i. 5. 2"n(a*i! 2a)"!
M"ru$a*an l"si in!ra "$i!"lial vulva (an) s"rin) ,"rsama-sama #"n)an mun&uln(a a#"no*arsinoma *"l"nar a$o*rin
<. Karsinoma v"ru*osa Karsinoma ini a#ala4 *")anasan $a#a vulva ,"r,"n!u* !umor "*soi!i* s"$"r!i $a$il $a#a *on#iloma a*umina!a' a!au s"$r!i ,un)a *ol cauliflo!er like. +. Sar*oma $a#a vulva Sar*oma vulva san)a! aran) !a$i m"!as!asis ,"rara* au4 umum !"ra#i. Tumor ini 4is!olo)i* #a$a! ,"ru$a l"iomiosar*oma $alin) s"rin)' li$osar*oma' r4a,miosar*oma' i,rosar*oma' an)iosar*oma' limosar*oma' #an "$i!"loi#sar*oma. 2"n(",arann(a san)a! &"$a!' *ar"na s"&ra 4"ma!o)"n. 2ro)nosis&san)a! ,uru*. 2"ran ra#io!"ra$i #an a!au *"mo!"ra$i s",a)ai a#uvans $"rlu #i$"r!im,an)*an. 8. Tumor )anas s"*un#"r $a#a vulva >"rasal #ari arin)an #"*a! vulva s"$"r!i s"rvi*s u!"ri' va)ina' u!"rus (an) m"r"m,"! lan)sun) a!au s"&ra limo)"n a!au "m,olisasi m"lalui $"m,ulu4 #ara4 ,ali*. 2alin) s"rin) #i!"mu*an a#al4 m"!as!asis *orio*arsinoma (an) m"m,"ri )am,aran *4as (an) ,"r%arna ,iru *"4i!aman. 2"nan)anan #"n)an *"mo!"ra$i !un))al MTB a!au *om,inasi' !"r)an!un) #ari a*!or r"si *on(a. >. VAGINA Tumor )anas $rim"r #i va)ina san)a! aran). >ilamana s"rvi*s u!"rus i*u! !"rli,a! #alam $ros"s' ma*a #ian))a$ s",a)ai !umor )anas s"rvi*s u!"ri. >")i!u u)a ,ilamana vulva i*u! !"rli,a! #alam $ros"s' ma*a #ian))a$!umor )anas i!u a#ala4 !umor )anas vulva. Gejala Kan*"r vulva mu#a4 #ili4a! #an !"ra,a s",a)ai ,"nolan' $"n",alan a!au$un lu*a !"r,u*a $a#a a!au #i s"*i!ar lu,an) va)ina.Ka#an) !"r,"n!u* ,"r&a* ,"rsisi* a!au $"ru,a4an %arna.Carin)an #i s"*i!arn(a m"n)*"ru! #is"r!ai )a!al-)a!al.2a#a a*4irn(a a*an !"ra#i $"r#ara4an #an *"luar &airan (an) "n&"r. G"ala lainn(a a#ala4@
a. N("ri *"!i*a ,"r*"mi4 ,. N("ri *"!i*a m"la*u*an 4u,un)an s"*sual. &. 9am$ir :0 $"n#"ri!a (an) !i#a* m"nunu**an )"ala. 1. Karsinoma va)ina a. Epidemiologi Kan*"r va)ina aran) !"ra#i' ,iasan(a #i#"ri!a ol"4 %ani!a ,"rumur 50 !a4un *" a!as. Insi#"nsi. b. Patologi T"r,an(a* 4am$ir == a#ala4 sDuamous &"ll &arsinoma' sisan(a a#"no*arsinoma #an "m,rional r4a,#omiosar*oma sar*oma ,o!rioi#"s. c. Tingkat pra-maligna S","lum m"na#i inasi' l"si i!u m"lalui !in)*a!an $ra-mali)na (an) #is",u! s",a)ai NIV "eoplasia #ntraepitelial $agina I' II' III ;is$lasia rin)an' s"#an)' ,"ra! #an KIS karsinoma in situ)' (an) ,"rlan)sun) ,","ra$a !a4un #an #a$a! #i#"!"*si a%al m"lalui 2a$sm"ar a!au ,ilamana $"rlu ,io$si !"rara4 #"n)an ,im,in)an *ol$os*o$ !"r4a#a$ Fl"si (an) m"n&uri)a*an. d. Penyebaran >ila $ros"s !"r#a$a! $a#a s"$"r!i)a ,a)ian a!as va)ina' $"n(",arann(a a*an !"ra#i s"$"r!i $a#a *arsinoma s"rvi*s,ila ,"rlo*asi $a#a s"$"r!i)a ,a)ian #is!al va)ina' $"n(",arann(a a*an m"n("ru$ai *arsinoma vulva. e. Pembagian tingkat keganasan Umumn(a *arsinoma "$i#"rmoi# $a#a va)ina mun&ul #i :3 #i ,a)ian $ro*simal va)ina. Lo*asi $alin) s"rin) #i #in#in) $alin) a!as $ro*simala!au #"$an ,a%a4#is!alva)ina',"r,"n!u*
"*so$i!i*
uls"ra!i'inil!ra!i a!au $a$iloma!osa. 2"m,a)ian !in)*a! *")anasan m"nuru! 7IGO 1
s"$"r!i
,un)a
*ol'
"n#oi!i*
Tin)*a!
Kri!"ria
0
Karsinoma in si!u' *arsinoma in!ra "$i!"lial
I
2ros"s masi4 !"r,a!as $a#a#in#in) va)ina
II
2ros"s su#a4 m"luas sam$ai arin)an $ara va)ina'!"!a$i ,"lum m"n&a$ai #in#in) $an))ul
III
2ros"s !"la4 m"luas sam$ai *" sala4 sa!u3*"#ua #in#in) $an))ul
IV
2ros"s su#a4 *"luar #ari $an))ul *"&il'a!au su#a4 m"n)inil!rasi mu*osa r"*!um3*an#un) *"mi4
f.
Gambar klinik dan diagnosa Karsinoma in si!u l",i4 s"rin) #i#a$a! s",ai $ros"s (an) mul!io*al.Ia #a$a! #i!"mu*an ,"rsama-sama #"n)an !umor s""nis #i ,a)ian lain #ari !ra*!us )"ni!alis'a!au s"!"la4 $"m,"#a4an (an) !i#a* ra#i*al $a#a *arsinoma in si!u s"rvi*s u!"rus'a!au $as&a ra#iasi *arsinoma s"rvi*s u!"rus.A#"no*arsinoma va)ina (an) aran)'#a$a! ,"rasal #ari ur"!4ra'*"l"nar >ar!4olin'a!au s",a)ai m"!as!asis #ari *arsinoma "n#om"!rium3ovarium. 2a#a $"m"ri*saan in s$"*ulo #a$a! #i!"mu*an ul*us #"n)an !"$i (an) in#ura!i a!au $"r!um,u4an !umor "*soi!i* s"$"r!i ,un)a *ol &aulilo%"r (an) mu#a4
,"r#ara4
$a#a
s"n!u4an.>io$si
4arus
#i,ua!
$a#a
#a"ra4
(an)
,a4an
un!u*
#i&uri)ai's"4in))a ,u*!i 4is!olo)i* #a$a! m"n")a**an #ia)nosis. g. iagnosis dini 2a#a
$"m"ri*saan
ru!in
s"&ara
,"r*ala'$"n)am,ilan
$"m"ri*saan si!olo)i* #ari #in#in) va)ina $"rlu $ula $"n)am,ilan,a4an #ari "*!o#an"n#os"rvi*s. 2a#a *lini* (an) su#a4 mau'$"m"ri*saan *ol$os*o$i*',io$si !"rara4 #"n)an ,im,in)an *ol$os*o$' *ol$omi*ros*o$i #ila*u*an un!u* m"m,ua! #ia)nosis #ini. h. Penanganan Un!u* !in)*a! *lini* 0' #a$a! #ila*u*an va)in"*!omi' "l"*!ro*o!"risasi' ,"#a4 *rio &r(o-sur)"ri' $"n))unaan si!os!a!i*a !o$i*al a!au sinar las"r.Un!u* !in)*a! *lini* I #an II #ila*u*an o$"rsi a!au $"n(inaran.O$"rasi $a#a !umor #i ,a)ian a!as va)ina sama #"n)an o$"rasi $a#a *arsinoma s"rvi*s u!"rus'4an(a va)in"*!omi
#ila*u*an l",i4 luas13: $un&a* va)ina 4arus #ian)*a!'s"#an) o$"rasi $a#a ,a)ian ,a%a4 va)ina m"n#"*a!i o$"rasi $a#a *arsinoma vulva. K"mo!"ra$i
#"n)an
$"ra!uran
VAH
Vin&ris!in"'A*!inomisin-;
#an
H(!oan3En#oan 4an(a un!u* $"n)o,a!an "m,rional ra,#omiosar*oma sar*oma ,o!rioi#"s $a#a ana*-ana*'(an) !"rn(a!a ""*!i. Tumor ini ,"r,"n!u* $oli$oi# s"$"r!i ,ua4 an))ur (an) ,"rasal #ari ,a)ian a!as va)ina #an #a$a! m"nonol *"luar sam$ai #i in!roi!us va)ina. 2"n(",aran s"&ara 4"ma!o)"n *" $aru-$aru a!au !ulan) H. A;NEKSA 1. Tu,,a 7allo$ii saluran !"lur a. Patologi % 9su' Ta(mor' #an 9"r!i) m"m,a)i 4is!olo)i* !umor ini #alam "nis m"nuru! *")anasann(a@ 1 C"nis $a$il"r @ !umor ,"lum m"n&a$ai o!o! !u,a #an #i""nsiasi s"ln(a masi4 ,ai*' ,a!as #a"ra4 normal #"n)an !umor masi4 #a$a! #i!unu**an. : C"nis $a$ilo-alv"olar a#"noma!osa @ !umor ini !"la4 m"masu*i o!o! !u,a #an m"m$"rli4a!*an )am,aran *"l"nar. C"nis alv"o-m"#ul"r @ !"rli4a! mi!osis (an) a!i$i* #an !"rli4a! invasi s"l )anas *" #alam saluran lima !u,a. b. Penyebaran % 2a#a umumn(a !"ra#i s"&ara lan)sun) *" ala! s"*i!arn(a' *"mu#ian m"lalui $"m,ulu4 )"!a4 ,"nin) *" a,#om"n' l"4"r' #a"ra4 in)uinal' va)ina' !u,a' ovarium #an u!"rus. c.
Tingkat &linis &eganasan
Tin)*a!
Kri!"ria
Klini*
IA
2"r!um,u4an !umor !"r,a!as $a#a sala4 sa!u !u,a !i#a* a#a as&i!"s. 1. Ta* #i!"mu*an !umor #i $"rmu*aan luar' *a$suln(a u!u4. :. Tumor !"r#a$a! #i $"rmu*aan luar' a!au *a$suln(a $"&a4 a!au *"#ua-#uan(a.
I>
2"r!um,u4an !umor !"r,a!as $a#a *"#ua !u,a !i#a* a#a asi!"s. 1. Ta* a#a !umor #i $"rmu*aan luar' *a$suln(a u!u4. :. Tumor !"r#a$a! #i $"rmu*aan luar' a!au *a$suln(a $"&a4' a!au *"#ua-#uan(a.
IH
Tumor #ari !in)*a!an *lini* 1A #an I>' !"!a$i a#a asi!"s a!au &u&ian ron))a $"ru! $osi!i.
II
2"r!um,u4an !umor m"li,a!*an sa!u a!au #ua !u,a' #"n)an $"rluasan *" $an))ul.
IIA
2"rluasan $ros"s #an3 a!au m"!as!a!is *" u!"rus a!au ovarium.
II>
2"rluasan $ros"s *" arin)an $an))ul lainn(a.
IIH
Tumor #ari !in)*a! *lini* IIA a!au II>' !"!a$i #"n)an asi!"s #an3a!au &u&ian ron))a $"ru! $osi!i.
III
Tumor m"li,a!*an sa!u a!au #ua !u,a #"n)an $"n(",aran *"l"nar lima in!ra$"ri!on"al' a!au *"#ua-#uan(a. Tumor !"r,a!as $a#a $an))ul
*"&il
#"n)an ,u*!i
4is!olo)i*
$"n(",aran *" usus 4alus a!au om"n!um.
IV
2"r!um,u4an !umor m"li,a!*an sala4 sa!u a!au *"#ua !u,a #"n)an m"!as!asis ,"rara* au4. >ilamana #i#a$a!*an "usi $l"ural' 4arus a#a si!olo)i $osi!i un!u* m"n(",u!n(a s",a)ai !in)*a! *lini* IV. >")i!u $ula #i!"mu*ann(a m"!as!asis *"$ar"n*im 4a!i.
d. Gambaran klinik dan diagnosis 2a#a a%al $"n(a*i! !i#a* m"nim,ul*an )"ala #ia)nosis s"rin) !"rlam,a! #i,ua! *ar"na l"!a*n(a (an) san)a! !"rs"m,un(i #an $"m"ri*saan 4is!olo)i* a!as s$"sim"n (an) #i*irim. Kalau su#a4 a#a *"lu4an' ,iasan(a su#a4 !"rlam,a!. ;"!"*si #ini !umor )anas !u,a 7allo$$ii su*ar #iu$a(a*an. 2"rlu #a$a! $"r4a!ian *4usus ,ila %ani!a ,"rusia 65-55 !a4un' #i!"mu*an !umor a#n"*sa !umor ra#an)@ 4i#rosal$in)' $iosal$in) a!au a,s"s !u,o-ovarial #an s",a)ain(a #is"r!ai rasa n("ri #an a#an(a )"!a4 va)ina (an) s"mula *"*unin)-*unin)an *"mu#ian ,"r&am$ur #ara4' $"rlu #i&uri)ai *"mun)*inan a*an a#an(a !unor )anas !u,a !"ru!ama $a#a nulli$ara a!au $rimi$ara. Jani!a ,"rana* sa!u s!"rili!as sa!u ana* ,iasan(a ol"4 *ar"na m"n)alami in"*si )ono*o*us (an) m"nim,ul*an $"ra#an)an !u,a #an m"na#i ,un!u. 2"rasaan n("ri ini #a$a! in!"rmi!"n a!au !"rus m"n"rus #an m"nalar *" $an)*al $a4a #an $un))un) ,a)ian ,a%a4 r")io sa*ro*o*si)"al. Rasa sa*i! ini (an) m"n(",a,*an $"n#"ri!a #a!an) *" #o*!"r. 2"m"ri*sa si!olo)i usa$an s"rvi*s !i#a* ,an(a* m"m,an!u. A*an !"!a$i ,ilamana 4asiln(a s"l )anas $osi!i' s"#an)*an #i s"rvi*s mau$un #i *avum u!"ri #a$a! #in(a!a*an !i#a* a#a *")anasan' ma*a $"rlu #i$i*ir*an *"mun)*inan *")anasan #i !u,a a!au ovarium' l",i4 l",i4 i*a a#a mas !umor $a#a a#n"*sa. 9is!"ro-sal$in)o)rai 9SG !i#a* #ianur*an *ar"na #a$a! ,"ra*i,a! m"luasn(a $ros"s )anas3ra#an). Kul#os*o$i #an la$aros*o$i u)a !a* ,an(a* ,"rar!i *ar"na suli! m"m,"#a*an !umor )anas !u,a #ari !umor ra#an)' *"&uali ,ilamana $"m"ri*saan !"rs",u! #is"r!ai !in#a*an ,io$si. Transva)ina3!ransr"*!al USG #a$a! m"m,an!u un!u* m"n")a**an #ia)nosis. e.
Penanganan 2"nan)anan u!ama (an) #ianur*an a#ala4 TA9 >SO OM A22 To!al
A,#ominal
9(s!"r"&!om(
>ila!"ral
Sal$in)o-Oo$4or"&!om(
Om"n!"&!om( A$$"n#"&!om(. ;a$a! #i$"r!im,an)*an O$!ional ins!ilasi 24os$4or : ra#ioa*!i a!au *4"mo!"ra$i $roila*sis. Sa(a!an #in#in) $"ru! 4arus lon)i!u#inal lin"a m"#iana' &u*u$ $anan) un!u* m"mun)*in*an m"n)#a*an "*s$lorasi s"&ara gentle l"m,u! s"luru4 ron))a $"ru! #an $an))ul' *4ususn(a #i #a"ra4 su,#iara)ma!i*a #an m"n)irim*an sam$l" &u&ian ron))a $"ru! un!u* $"m"ri*saan si!olo)i "*solia!i. Ra#io!"ra$i 4an(a #i*"ra*an $a#a tumor bed #an "nis 4is!olo)i* *")anasan !"r!"n!u s"$"r!i #is)"rminoma. ;. KANKER 2A;A UTERUS KANKER RA9IM
Kan*"r Ra4im a#ala4 !umor )anas $a#a "n#om"!rium la$isan ra4im.Kan*"r ra4im ,iasan(a !"ra#i s"!"la4 masa m"no$aus"' $alin) s"rin) m"n("ran) %ani!a ,"rusia 50-<0 !aun.Kan*"r ,isa m"n(",ar m"!as!as" s"&ara lo*al mau$un *" ,"r,a)ai ,a)ian !u,u4 misaln(a *analis s"rvi*alis' !u,a alo$ii' ovarium' #a"ra4 #i s"*i!ar ra4im' sis!"m )"!a4 ,"nin) a!au *" ,a)ian !u,u4 lainn(a m"lalui $"m,ulu4 #ara4. '. Penyebab 2"n(",a,n(a (an) $as!i !i#a* #i*"!a4ui' !"!a$i !am$a*n(a $"n(a*i! ini m"li,a!*an $"nin)*a!an *a#ar "s!ro)"n.Sala4 sa!u un)si "s!ro)"n (an) normal a#ala4 m"ran)san) $"m,"n!u*an la$isan "$i!"l $a#a ra4im. S"umla4 ,"sar "s!ro)"n (an) #isun!i**an *"$a#a 4"%an $"r&o,aan #i la,ora!orium m"n(",a,*an 4i$"r$lasia "n#om"!rium #an *an*"r. Jani!a (an) m"n#"ri!a *an*"r ra4im !am$a*n(a m"mili*i a*!or r"si*o !"r!"n!u.
a*!or
r"si*o
a#ala4
s"sua!u
(an)
m"n(",a,*an
,"r!am,a4n(a
*"mun)*inan s"s"oran) un!u* m"n#"ri!a sua!u $"n(a*i!.Jani!a (an) m"mili*i a*!or r"si*o !i#a* s"lalu m"n#"ri!a *an*"r ra4im' s",ali*n(a ,an(a* $"n#"ri!a *an*"r ra4im (an) !i#a* m"mili*i a*!or r"si*o. Ka#an) !i#a* #a$a! #i"las*an m"n)a$a s"oran) %ani!a m"n#"ri!a *an*"r ra4im s"#an)*an %ani!a (an) lainn(a !i#a*. 2"n"li!ian !"la4 m"n"mu*an ,","ra$a a*!or r"si*o $a#a *an*"r ra4im@
a. Usia Kan*"r u!"rus !"ru!ama m"n("ran)a %ani!a ,"rusia 50 !a4un *"a!as. ,. 9i$"r$lasia "n#om"!rium &. T"ra$i Suli4 9ormon TS9 TS9 #i)una*an un!u* m"n)a!asi )"ala-)"ala m"no$aus"' m"n&")a4 os!"o$orosis #an m"n)uran)i r"si*o $"n(a*i! an!un) a!au s!ro*". Jani!a (an) m"n)*onsumsi "s!ro)"n !an$a $ro)"s!"ron m"mili*i r"si*o (an) l",i4 !in))i. 2"ma*aian "s!ro)"n #osis !in))i #an an)*a $anan) !am$a*n(a m"m$"r!in))i r"si*o ini.Jani!a (an) m"n)*onsumsi "s!ro)"n #an $ro)"s!"ron m"mili*i r"si*o (an) l",i4 r"n#a4 *ar"na $ro)"s!"ron m"lin#un)i ra4im.
#. O,"si!as
Tu,u4 m"m,ua! s",a)ian "s!ro)"n #i #alam arin)an l"ma* s"4in))a %ani!a (an) )"mu* m"mili*i *a#ar "s!ro)"n (an) l",i4 !in))i. Tin))in(a *a#ar "s!ro)"n m"ru$a*an $"n(",a, m"nin)*a!n(a r"si*o *an*"r ra4im $a#a %ani!a o,"s. ". ;ia,"!"s *"n&in) manis . 9i$"r!"nsi !"*anan #ara4 !in))i ). Tamo*si"n Jani!a (an) m"n)*onsumsi !amo*si"n un!u* m"n&")a4 a!au m"n)o,a!i *an*"r $a(u#ara m"mili*i r"si*o (an) l",i4 !in))i. R"si*o ini !am$a*n(a ,"r4u,un)an #"n)an ""* !amo*si"n (an) m"n("ru$ai "s!ro)"n !"r4a#a$ ra4im. K"un!un)an (an) #i$"rol"4 #ari !a mo*si"n l",i4 ,"sar #ari$a#a r"si*o !"ra#in(a *an*"r lain' !"!a$i s"!ia$ %ani!a m"m,"ri*an r"a*si (an) ,"rlainan. 4. Ras Kan*"r ra4im l",i4 s"rin) #i!"mu*an $a#a %ani!a *uli! $u!i4. i.
Kan*"r *olor"*!al
.
M"nar*" m"ns!ruasi $"r!ama s","lum usia 1: !a4un
*. M"no$aus" s"!"la4 usia 5: !a4un l.
Ti#a* m"mili*i ana*
m. K"man#ulan n. 2"n(a*i! ovarium $oli*is!a o. 2oli$ "n#om"!rium. (. Gejala
G"ala *an*"r ra4im !i#a* s$"sii*. S!u#i !"r,aru m"nunu**an ,a4%a $"n#"ri!a *an*"r ra4im ,iasan(a m"n)alami )"ala ,"ri*u! ini s"&ara m"n"!a$@ tekanan abdomen merasa penuh* bengkak atau kembung)
•
Perasaan ingin buang air kecil terus menerus
•
G"ala lainn(a m"li$u!i@ 1 : 6 5 <
Gangguan pencernaan yang menetap gas atau mual) Perubahan kebiasaan +,+ tanpa alasan jelas* seperti sembelit &ehilangan nafsu makan atau cepat merasa kenyang emas letih lesu yang berkelanjutan /akit pada daerah sekitar pinggang0panggul Perubahan dalam siklus menstruasi
+ Perdarahan rahim yang abnormal 8 Perdarahan diantara ( siklus menstruasi pada !anita yang masih mengalami menstruasi) = Perdarahan vagina atau spotting pada !anita pasca menopause 10 Perdarahan yang sangat lama* berat dan sering pada !anita yang berusia diatas 12 tahun) 11 "yeri perut bagian ba!ah atau kram panggul 1: &eluar cairan putih yang encer atau jernih pada !anita pasca menopause) 1 "yeri atau kesulitan dalam berkemih 16 "yeri ketika melakukan hubungan seksual. ;"n)an m"n)"!a4ui )"ala n(a #i4ara$*an ,i#an #a$a! m"#u)a #")r"#asi )anas $a#a *an*"r ra4im #"n)an ,"r!in#a* @
a. M"la*u*an $"m"ri*saan $a$ sm"ar ,. M"la*u*an $"m"ri*saan #alam •
Ra4im a)a* m"m,"sar'luna*
•
S"!"la4 $"m"ri*saan #alam *"mun)*inan !"ra#i $"r#ara4an
•
2a#a $"m"ri*saan s$"&ulum @ - 2"r#ara4an #ari mulu! ra4im - Carin)an *"luar #ari mulu! ra4im
&. Carin)an (an) *"luar #ari muli! ra4im #iam,il #an #i*irim *" #o*!"r a4li $a!olo)i ana!omi #. >i#an s")"ra m"ruu* $"n#"ri!a un!u* m"n")a**an #ia)nos" $as!i *" $us*"smas'#o*!"r a4li *an#un)an a!au *" RS 3. iagnosa iagnosis ditegakkan berdasarkan gejala dan hasil pemeriksaan berikut%
•
Pemeriksaan panggul
•
Pap smear
•
•
4/G transvagina +iopsi endometrium.
Un!u* m"m,an!u m"n"n!u*an s!a#ium a!au $"n(",aran *an*"r' #ila*u*an $"m"ri*saan ,"ri*u!@
•
2"m"ri*saan #ara4 l"n)*a$
•
2"m"ri*saan air *"mi4
•
Ron!)"n #a#a
•
HT s&an !ulan) #an 4a!i
•
Si)moi#os*o$i
•
Liman)io)rai
•
Kolonos*o$i
•
Sis!os*o$i.
>i#an m"m$un(ai !u)as m"n")a**an #ia)nosis #ini *an*"r ra4im #"n)an @
1. M"la*u*an KIE #an Mo!ivasi !"n!an) )"ala *lini* s!a#ium a%al -
>"s"r $u!i4 a!au ,"r&am$ur #ara4
-
2"r#ara4an m"n#a#a*3s"#i*i! s"!"la4 m"no$aus"
-
T"ra#i s"sa* #i ,a)ian ,a%a4 a,#om"n
:. M"la*u*an $"m"ri*saan s"#"r4ana -
2"n)am,ilan $a$ sm"ar
-
2"m"ri*saan #alam un!u* m"nilai ra4im
. M"ruu* $"n#"ri!a un!u* m"n")a**an #ia)nisa $as!i S!a)in) M"n"n!u*an s!a#ium *an*"r S!a#ium I
@ *an*"r 4an(a !um,u4 #i ,a#an ra4im
S!a#ium II
@ *an*"r !"la4 m"n(",ar *" l"4"r ra4im s"rvi*s
S!a#ium III
@ *an*"r !"la4 m"n(",ar *" luar ra4im' !"!a$i masi4 #i #alam ron))a $an))ul #an ,"lum m"n("ran) *an#un) *"mi4 mau$un r"*!um. K"l"nar )"!a4 ,"nin) $an))ul mun)*in m"n)an#un) s"ls"l *an*"r.
S!a#ium IV
@ *an*"r !"la4 m"n(",ar *" #alam *an#un) *"mi4 a!au r"*!um a!au *an*"r !"la4 m"n(",ar *" luar ron))a $an))ul.
1. Pengobatan
2"mili4an $"n)o,a!an !"r)an!un) *"$a#a u*uran !umor' s!a#ium' $"n)aru4 4ormon !"r4a#a$ $"r!um,u4an !umor #an *"&"$a!an $"r!um,u4an !umor s"r!a usia #an *"a#aan umum $"n#"ri!a. e. 5etode pengobatan%
1. 2"m,"#a4an K",an(a*an $"n#"ri!a a*an m"nalani 4is!"r"*!omi $"n)an)*a!an ra4im. K"#ua !u,a alo$ii #an ovarium u)a #ian)*a! sal$in)o-ooor"*!omi ,ila!"ral *ar"na s"l-s"l !umor ,isa m"n(",ar *" ovarium #an s"l-s"l *an*"r #orman !i#a* a*!i (an) mun)*in !"r!in))al *"mun)*inan a*an !"ran)san) ol"4 "s!ro)"n (an) #i4asil*an ol"4 ovarium. . :. T"ra$i $"n(inaran ra#iasi ;i)una*an sinar ,"r"n"r)i !in))i un!u* m"m,unu4 s"l-s"l *an*"r. T"ra$i $"n(inaran m"ru$a*an !"ra$i lo*al' 4an(a m"n("ran) s"l-s"l *an*"r #i #a"ra4 (an) #isinari. 2a#a s!a#ium I' II a!au III #ila*u*an !"ra$i $"n(inaran #an $"m,"#a4an. 2"n(inaran ,isa #ila*u*an s","lum $"m,"#a4an un!u* m"m$"r*"&il u*uran !umor a!au s"!"la4 $"m,"#a4an un!u* m"m,unu4 s"l-s"l *an*"r (an) !"rsisa.
. K"mo!"ra$i 2a#a !"ra$i 4ormonal #i)una*an a! (an) mam$u m"n&")a4 sam$ain(a 4ormon *" s"l *an*"r #an m"n&")a4 $"ma*aian 4ormon ol"4 s"l *an*"r. 9ormon ,isa m"n"m$"l $a#a r"s"$!or 4ormon #an m"n(",a,*an $"ru,a4an #i #alam arin)an ra4im. S","lum #ila*u*an !"ra$i 4ormon' $"n#"ri!a m"nalani !"s r"s"$!or 4ormon. Ci*a arin)an m"mili*i r"s"$!or' ma*a *"mun)*inan ,"sar $"n#"ri!a a*an m"m,"ri*an r"s$on !"r4a#a$ !"ra$i 4ormonal. T"ra$i 4ormonal m"ru$a*an !"ra$i sis!"mi* *ar"na ,isa m"m$"n)aru4i s"l-s"l #i s"luru4 !u,u4. 2a#a !"ra$i 4ormonal ,iasan(a #i)una*an $il $ro)"s!"ron. T"ra$i 4ormonal #ila*u*an $a#a@
-
$"n#"ri!a *an*"r ra4im (an) !i#a* mun)*in m"nalani $"m,"#a4an a!au$un !"ra$i $"n(inaran
-
$"n#"ri!a (an) *an*"rn(a !"la4 m"n(",ar *" $aru-$aru a!au or)an !u,u4 lainn(a
-
$"n#"ri!a (an) *an*"r ra4imn(a *"m,ali *am,u4. Ci*a *an*"r !"la4 m"n(",ar a!au !i#a* m"m,"ri*an r"s$on !"r4a#a$ !"ra$i
4ormonal' ma*a #i,"ri*an o,a! *"mo!"ra$i lain' (ai!u si*loosami#' #o*soru,isin #an sis$las!in. E"* sam$in) $"n)o,a!an *an*"r
1. S"!"la4 m"nalani 4is!"r"*!omi' $"n#"ri!a ,iasan(a m"n)alami n("ri #an m"rasa san)a! l"la4. K",an(a*an $"n#"ri!a a*an *"m,ali m"nalani a*!ivi!asn(a
(an)
normal
#alam
%a*!u
6-8
min))u
s"!"la4
$"m,"#a4an.>","ra$a $"n#"ri!a m"n)alami mual #an mun!a4 s"r!a )an))uan ,"r*"mi4 #an ,uan) air ,"sar. :. Jani!a (an) !"la4 m"nalani 4is!"r"*!omi !i#a* a*an m"n)alami m"ns!ruasi #an !i#a* #a$a! 4amil la)i. Ci*a ovarium u)a #ian)*a!' ma*a $"n#"ri!a u)a m"n)alami m"no$aus". 9o! las4"s #an )"ala m"no$aus" lainn(a a*i,a! 4is!"r"*!omi ,iasan(a l",i4 ,"ra! #i,an#in)*an #"n)an )"ala (an) !im,ul *ar"na m"no$aus" alami. . 2a#a ,","ra$a $"n#"ri!a' 4is!"r"*!omi ,isa m"m$"n)aru4i 4u,un)an s"*sual. 2"n#"ri!a m"rasa*an *"4ilan)an s"4in))a m"n)alami *"suli!an #alam m"la*u*an 4u,un)an s"*sual f.
Pencegahan 1 S"!ia$ %ani!a s",ai*n(a m"nalani $"m"ri*saan $an))ul #an 2a$ sm"ar s"&ara ru!in' un!u* m"n"mu*an !an#a-!an#a $"r!um,u4an (an) a,normal.
: Jani!a (an) m"mili*i a*!or r"si*o *an*"r ra4im s",ai*n(a l",i4 s"rin) m"nalani $"m"ri*saan $an))ul' 2a$ sm"ar #an !"s $"n(arin)an !"rmasu* ,io$si "n#om"!rium. A. TUMOR GANAS OVARIUM a. Patologi 2"r!um,u4an !umor $rim" #ii*u!i ol"4 inil!rasi *" arin)an s"*i!ar (an) m"n(",a,*an ,"r,a)ai *"lu4an samar-samar s"$"r!i $"rasaan s",a4' ma*an s"#i*i! !"rasa
&"$a!
m"na#i
*"n(an)'
s"rin)
*"m,un)'
nasu
ma*an
m"nurun.
K"&"n#"run)an un!u* m"la*u*an im$lan!asi #i ron))a $"ru! m"ru$a*an &iri *4as sua!u !umor )anas ovarium (an) m"n)4asil*an as&i!"s. Tumor )anas ovarium m"ru$a*an *um$ulan !umor #"n)an 4is!io)"n"sis (an) ,"ran"*a ra)am' #a$a! ,"rasal #ari *"!i)a #"rmo,las! ektodermal* entodermal* #an mesodermal #"n)an sia!-sia! 4is!olo)is mau$un ,iolo)is (an) ,"ran"*a ra)am. Ol"4 s",a, i!u 4is!io)"n"sis mau$un *lasii*asin(a masi4 s"rin) m"na#i $"r#",a!an. Kira-*ira <0 !"r#a$a! $a#a usia $"ri-m"no$ausal' 0 #alam masa r"$ro#u*si #an 10 $a#a usia (an) au4 l",i4 mu#a. Tumor ini #a$a! ina* benigna' !i#a* "las ina* !a$i u)a !i#a* $as!i )anas borderline malignancy a!au carcinoma of lo!-malignant potential #an (an) "las )anas true malignant . Klasii*asi Tumor Ovrium E$i!"lial m"nuru! J9O (an) #imo#ii*asi @ 1 Tumor E$i!"lial (an) umum @ A. S"rosa' >. Musinosa' H. En#om"!roi#' ;. Hl"ar&"ll mesonephroid @ a. +enigna* b. +orderline malignancy* c. &arsinoma* E. >r"nn"r' 7. E$i!"lial &am$uran' G. Karsinoma !a* !"r#i"r"nsiasi' 9. Tumor !a* !"r*lasii*asi. : S"-&or# s!romal !umours @ A. Tumor Granulosa-!4"&a &"ll @ a. +enigna* b. 5aligna* >. An#ro,las!oma sertoli-leydig ' H. G(nan#ro,las!oma' ;. Ti#a* !"r*lasii*asi. Tumor-!umor li$i# &"ll. 6 Tumor-!umor G"rm-&"ll @ A. ;is)"rminoma' >. Tumor Sinus En#o#"rmal' H. Karsinoma Em,rional' ;. 2oli-Em,rioma' E. K4orio*arsinoma' 7. T"ra!oma @ 1. #mmatur* :. 5atur soli# a!au *is!i*' .monodermal s!roma ovarii #an3 a!au a.
*arsinoi#' a!au lainn(a. Tumor-Tumor E$i!"lial Ovarium A#a : "nis @ s"rosa #an musinosa. K"#ua-#uan(a m"m$un(ai *"&"n#"run)an un!u* !um,u4 ,ila!"ral #an ,"rim$lan!asi #i ron))a $"ri!on"um. 2"ru,a4an *" ara4
)anas !"ra#i $a#a (an) ,"r"nis s"rosa. &istadenokarsinoma papiliferum pseudomusinosa m"ru$a*an sa!u variasi #ari !umor #"n)an *"mun)*inan $"n(",aran lo*al (an) !in))i. ,. Tumor-Tumor S!roma S"-Hor# ;i#u)a ,"rasal #ari mesenkhim gonad* (an) $o!"nsial mam$u m"n#i"r"nsiasi *" #alam s!ru*!ur )ona# la*i-la*i #an %ani!a 4in))a !umor #a$a! m"n)a*i,a!*an mun&uln(a !an#a-!an#a mas*ulinisasi a!au "minisasi $a#a $"n#"ri!an(a. ,ndroblastoma a!au !umor (an) ,"rasal #ari m"s"n*4im a*an m"n#i"r"nsiasi *" #alam s!ru*!ur )ona#al la*i-la*i @ 1. ,rrhenoblastoma* mi*ros*o$i* !"rli4a! )am,aran !u,ul"r #an ,"r4u,un)an #"na)an )"ala3 !an#a #""minisasi a!au mas*ulinisasi' : Tumor /ertoli cell* a#ala4 ,"n!u* "minisasi #ari An#ro,las!oma. S"l-s"l s"r!oli m"ru$a*an sum,"r #ari "s!ro)"n $a#a )ona# l"la*i' Tmor /el Granulosa* 6 Tumor /el Theca. &.
Tumor-Tumor S"l G"rminal Germcell tumours) Tumor ini ,"rasal #ari s"l )"rminal #an #"riva!n(a. a. isgerminoma >iasan(a !"r#a$a! $a#a %ani!a mu#a #an san)a! ra#ioa*!i. Tumor #"n)an $"rmu*aan ra!a' *onsis!"nsi *"n(al' *"&uali #i ,a)ian-,a)ian (an) m"n)alami #")"n"rasi' ,"r%arna sa%o ma!an) sam$ai *"a,u-a,uan. 2a#a $"m"ri*saan mi*ros*o$i* !"rli4a! )am,aran saran)-saran) s"l !"lur (an) ,"sar' ,un#ar' ovoi#' a!au $oli)onal' !"r$isa4 ol"4 s"$!a arin)an i*a!. 88'< #a$a! #is"m,u4*an 4an(a #"n)an USO Unila!"ral Sal$in)o O"r"&!om(' *alau $"rlu $as&a ,"#a4 #a$a! #i$"r!im,an)*an ra#io!"ra$i $a#a tumor bed *ar"na !umor ini san)a! radiosensitif #an radiocurable. b. Teratoma ;i#u)a ,"r*"m,an) #ari arin)an "m,rional (an) $luri$o!"n #an mam$u m"m,"n!u* "l"m"n-"l"m"n #ari *"!i)a la$isan "m,rional. T"ra!oma ovarium ,isa #i!"mu*an #alam ,"n!u* *is!i* mau$un soli#. T"ra!oma mali)na (an) )anas ,"r,"n!u* soli#' !"r#iri a!as &am$uran arin)an s"l !"lur (an) ma!an) matur #an (an) !i#a* ma!an) immatur . T"ra!oma )anas ,iasan(a #i!"mu*an $a#a ana*ana* #an $a#a $"n#"ri!a #alam masa $u,"r!as. Tumor ini !um,u4 &"$a! #an m"m$un(ai $ro)nosis (an) ,uru*. 2a#a $"m"ri*saan *lini* #i!"mu*an !umor #i
sam$in) u!"rus' *a#an) *ala #is"r!ai $"r#ara4an #ari u!"rus #an as&i!"s. T"ra$in(a $"m,"#a4an #"n)an *4"mo!"ra$i s","lum a!au s"su#a4n(a. c. Tumor sinus endodermal >"rasal #ari jolk sac a!au saccus vitellinus* umumn(a #i!"mu*an $a#a )a#is a!au %ani!a mu#a :0 !a4un #an san)a! )anas. 2a#a $"m"ri*saan mi*ros*o$i* #i#a$a!*an r"!i*ulum #"n)an ruan)an ,"r,"n!u* *is!i* sinus endodermal #i !"n)a4n(a. Sinus !"rs",u! !"r#iri a!as $"m,ulu4 #ara4 #i!"n)a4n(a ol"4 s"l-s"l *u,oi#. d. &horiokarsinoma Tumor $rim"r ,"rasal #ari ovarium aran) #i!"mu*an m"m$un(ai &iri-&iri s"$"r!i *4orio*arsinoma s"su#a4 *"4amilan NTGG "eoplasia Trofoblast Ganas Gestasional . 2a#a $"m"ri*saan mi*ros*o$i* #i!"mu*an sinsio 6 #an sitotrofoblas !an$a villikhoroalis. e. Gonadoblastoma Tumor (an) #i$"r*"nal*an ol"4 S&ull( $a#a !a4un 1=5 #ium$ai #alam ovarium a!au !"s!is (an) #is)"n"!i*' !"r#iri #ari s"l-s"l !"lur #an s"l-s"l (an) m"n("ru$ai sel-sel
/ertoli-eydig
a!au sel-sel
granulosa.
K",an(a*an
$"n#"ri!an(a %ani!a #an s"rin) m"nunu**an *ario-!i$" (an) a,normal #"n)an m"n)an#un) *4romosom ?. Gona#o,las!oma m"m$un(ai $o!"nsi un!u* m"na#i )anas. #. Tumor-Tumor (an) ,"rasal #ari S!roma Ovarium a. Sar*oma Ovarium Tumor )anas ini #a$a! #i*lasii*asi*an s",a)ai ,"ri*u! @
1 /arkoma teratoid @ s"rin) !"r#iri #ari "l"m"n-"l"m"n !an$a #i"r"nsi' a*an !"!a$i unsur-unsur !"ra!oi# masi4 #a$a! #i*"nal. Tumor !um,u4 &"$a! #"n)an $ro)nosis "l"*. : /tromal /arkoma @ ,"rasal #ari arin)an m"s"n*4im #an #a$a! #i!"mu*an #alam : "nis @ 1 /troma-cell sarkoma* #an : eiomiosarkoma. 2ro)nosis umumn(a ,ai*' a$a,ila !umor ,"lum m"luas $a#a %a*!u o$"rasi #ila*u*an.
/arkoma paramesonefrik @ m"ru$a*an mi7ed mesodermal tumor ' !"r#iri a!as s"l-s"l "$i!"l (an) !"rsusun !i#a* ra!a #an s!roma (an) ,"r$roli"rasi &"$a!. Tumor ,iasan(a #i!"mu*an $a#a %ani!a usia lanu!' !um,u4 &"$a! #an #a$a! m"nim,ul*an rasa n("ri #i $"ru! ,a)ian ,a%a4. 2"n(",aran s"l-s"l !umor u)a &"$a! s"&ara 4"ma!o)"n. ,. Karsinoma Ovarium M"!as!a!i* Karsinoma ini ,iasan(a ,ila!"ral #an soli#. Tumor $rim"rn(a ,"rasal #ari *or$us u!"rus' usus-usus' mamma a!au *"l"ar !iroi#. T"rmasu* #alam )olon)an ini a#ala4 Tumor &rukenberg (an) m"m$un(ai )am,aran mi*ros*o$i* *4as' ,"ru$a s"l-s"l (an) m"n("ru$ai &in&in signet #i !"n)a4-!"n)a4 s!roma. S",a)ian ,"sar #ari Tumor Kru*"n,"r) a#ala4 m"!as!a!is #ari karsinoma ventrikuli gaster). ') Penyebaran Tumor )anas ovarium m"n(",ar s"&ara limo)"n *" *"l"nar $ara aor!a' m"#ias!inal' #an su$ra*lavi*ular' un!u* s"!"rusn(a m"n(",ar *" ala!ala! (an) au4' !"ru!ama $aru-$aru' 4a!i #an o!a*. () Penetapan tingkat klinis keganasan
UIHH
T1
Kri!"ria
7IGO
T"r,a!as $a#a ovarium
I
Tia
Sa!u ovarium' !an$a as&i!"s
Ia
Ti,
K"#ua ovarium' !an$a as&i!"s
I,
Ti&
Sa!u3 #ua ovarium' a#a as&i!"s
I&
T:
;"n)an $"rluasan *" $an))ul
II
T:a
U!"rus #an3 a!au !u,a' !an$a as&i!"s
IIa
T:,
Carin)an $an))ul lainn(a' !an$a as&i!"s
II,
T:&
Carin)an $an))ul lainn(a' #"n)an as&i!"s
II&
T
2"rluasan *" usus 4alus3 om"n!um #alam
III
$an))ul' a!au $"n(",aran in!ra$"ri!on"al3 *"l"nar r"!ra$"ri!on"al
M1
2"n(",aran *" ala!-ala! au4
IV
3) iagnosis ;ia)nosis #i#asar*an a!as )"ala3 !an#a (an) ,iasan(a mun&ul #alam $"ralanan $"n(a*i!n(a (an) su#a4 a)a* lanu! @
a Gejala desakan (an) #i4u,un)*an #"n)an $"r!um,u4an $rim"r #an inil!rasi *" arin)an s"*i!ar' , Gejala diseminasi0 penyebaran (an) #ia*i,a!*an ol"4 im$lan!asi $"ri!on"al #an ,"rmani"s!asi a#an(a as&i!"s & Gejala hormonal (an) ,"rmani"s!asi s",a)ai #""minisasi' mas*ulinisasi a!au hiperestrogenisme* in!"nsi!as )"ala ini san)a! ,"rvariasi #"n)an !i$" 4is!olo)i* !umor #an usia $"n#"ri!a. 2"m"ri*saan )in"*olo)i* #an $al$asi a,#ominal a*an m"n#a$a!*an !umor a!au masa' #i #alam $an))ul #"n)an ,"rma&am-ma&am *onsis!"nsi mulai #ari (an) *is!i* sam$ai (an) soli# $a#a!. 2"ma*aian USG 4ltra /ono Graphy #an HTs&an 8omputerised a7ial Tomography scanning #a$a! m"m,"ri inormasi (an) ,"r4ar)a m"n)"nai u*uran !umor #an $"rluasann(a s","lum $"m,"#a4an. La$aro!omi "*s$lora!i #is"r!ai ,io$si $o!on) ,"*u Fro9en section masi4 !"!a$ m"ru$a*an $ros"#ur #ia)nos!i* $alin) ,"r)una
un!u* m"n#a$a! )am,aran s","narn4(a m"n)"nai !umor #an $"rluasann(a s"!a m"n"n!u*an s!ra!")i $"nan)anan s"lanu!n(a. 1) Terapi Tumor Ganas :varium 2a#a !in)*a!an a%al' $ros"#ur a#ala4 TA9 >SO OM A22 optional . Luas $ros"#ur $"m,"#a4an #i!"n!u*an ol"4 insi#"nsi #ari s"rin)n(a $"n(",aran *" s","la4 (an) lain ,ila!"ral #an *"&"n#"run)an un!u* m"n)invasi ,a#an ra4im korpus uteri. Tin#a*an *ons"rva!i 4an(a m"n)an)*a! !umor ovariumn(a saa @ oophorektomi a!au oophoro kistektomi masi4 #a$a! #i,"nar*an i*a !in)*a! *lini* $"n(a*i! T1a' %ani!a masi4 mu#a' ,lum m"m$un(ai ana*' #"raa! *")anasan !uor r"n#a4 s"$"r!i disgerminoma* tumor sel granulosa' #an arrhenoblastoma a!au lo! potential malignancy ; bordeline malignancy. <) =adioterapi S",a)ai $"n)o,a!an lanu!an umumn(a #i)una*an $a#a !in)*a! *lini* TI #an T: 7IGO@ Tin)*a! I #an II' (an) #i,"ri*an *$a#a $an))ul saa a!au s"luru4 ron))a $"ru!. 2a#a !in)*a! *lini* T #an T6 7IGO@ !in)*a( III #an IV #ila*u*an debulking #ilanu!*an #"n)an *4"mo!"ra$i. Ra#iasi un!u* m"m,unu4 s"l-s"l !umor (an) !"rsisa' 4an(a ""*!i $a#a "nis !umor (an) $"*a !"r4a#a$ sinar radiosensitif s"$"r!i #is)"rminoma #an !umor s"l )ranulosa. >) &hemoterapi S"*aran) !"la4 m"n#a$a! !"m$a! (an) #ia*ui #alam $"nan)anan !umor )anas ovarium. S"umla4 o,a! si!os!a!i*a !"la4 #i)una*an' !"rmasu* agens alkylating s"$"r!i cyclophospamide* chlorambucil ' antimetabolit s"$"r!i ,driamisin #an agens lain s"$"r!i 8is-Platinum. 2"nan)anan $alia!i !umor )anas ovarium s"rin) m"n))una*an $r"$ara! 4ormon $ro)"s!a!iva. ?) &omplikasi O,s!ru*si usus m"ru$a*an *om$li*asi (an) s"rin) !"ra#i $a#a *asus !in)*a!an lanu! (an) #i*"lola #"n)an m"la*u*an r"s"*si usus s"*ali a!au ,","ra$a *ali un!u* m"m,ua! by pass ,ila *on#isi $"n#"ri!a m"n)iin*an. @) /econd-look laparotomi
Un!u* m"mas!i*an *","r4asilan $"nan)anan #"n)an ra#io!"ra$i a!au *4"mo!"ra$i' laim #ila*u*an la$aro!omi *"#ua' ,a4*an *a#an) sam$ai *"!i)a third-look laparotomi. 9al ini m"mun)*in*an *i!a m"m,ua! $"nilaian a*ura! $ros"s $"n(a*i!' 4in))a #a$a! m"n"!a$*an s!ra!")i $"n)o,a!an s"lanu!n(a. >isa #i4"n!i*an a!au $"rlu #ilanu!*an #"n)an al!"rna!i $"n)o,a!an lain. 5.
N"o$lasma Ovarium (an) aran) T"ra!oma ovarium !"rmasu* Tumor sinus Endodermal . M"nari* $"r4a!ian *ar"na $"*an(a !"r4a#a$ *4"mo!"ra$i #an 4u,un)ann(a #"n)an $"!an#a !umor tumor marker A72 ,lfa Feto-protein. 2"!an#a !umor ini san)a! ,"r)una un!u* #ia)nosis mau$un $"man!auan moni!orin) #an $"nan)anan3 $"n)o,a!an. Tumor yang mensekresi endokrin a#ala4 $"n!in) *ar"na m"r"*a #a$a! m"nam$a**an #iri #"n)an *"lainan-*"lainan "n#o*rin' #an $"n)o,a!ann(a mun)*in a*an san)a! ""*!i #"n)an m"n)"n#ali*an )"ala-)"alan(a. Pengamatan lanjut Un!u* !umor )anas ovarium s*"ma3 ,a)an $"n)ama!an lanu! ollo% u$ &on!rol a#ala4 s",a)ai ,"ri*u! @
a. Sam$ai 1 !a4un s"!"la4 $"nan)anan' s"!ia$ : ,ulan' ,. K"mu#ian sam$ai !a4un s"!"la4 $"nan)anan' s"!ia$ 6 ,ulan' &. K"mu#ian sam$ai 5 !a4un s"!la4 $"nan)anan' s"!i$a < ,ulan' #. S"!"rusn(a s"!ia$ s"!a4un s"*ali. Kons"$ !a!ala*sana *an*"r ovarium 2r"#is$osisi @
a. Kis!a $a#a ana*3r"maa ,. Kis!a usia lanu! &. Kis!a #i a!as 65 !a4un
#. Ovarium masi4 !"ra,a $a#a m"no$aus" K"lu4an u!ama @
1. Tan$a *"lu4an :. Kis!a &"$a! ,"sar . S!a#ium lanu! @ - Ka4"sia - Tumor $a#a a,#om"n - Asi!"s - M"!as!as"-*a*i "#"ma 2"m"ri*saan *an*"r ovarium @
- Ins$"*si @ 1. T"rli4a! !umor $a#a a,#om"n :. 2"m,ulu4 #ara4 $romin"n . >a#an a!as *urus'"#"ma !un)*ai - 2"m"ri*saan $al$asi @ 1. T"ra,a !umor :. N"r,"nol-,"nol . G"ra* !"r,a!as 6. T"r#a$a! asi!"s 5. Konsi!"nsi@$a#a! *"n(al
- 2"m"ri*saan #alam @ 1. T"rasa !"ra,a !umor a,#om"n :. 2a#a! *"n(al )"ra* !"r,a!as . Ovarium masi4 !"ra,a s"!"la4 m"no$aus"