1. Operativna definicija soc. medicine Soc. Medicina je nauka iz oblasti javnog zdravstva, koja podrazumijeva prolongiranje života i promociju zdravlja, a i društvo. 2. Predmet i opći ciljevi Soc. Medicine Zajednički cilj svih nauka iz oblasti javnog zdravstva je : 1. prom promoc ocij ijaa zdrav zdravlj ljaa 2. unapre unapređenj đenjee i očuvanj očuvanjee zdra zdravlj vljaa 3. preve prevenc ncij ijaa bol boles esti ti i 4. zašt zaštit itaa od od bol boles esti ti 3. Šest ciljeva soc. medicine 1. da ljudi sami doprinose svom zdravlju zd ravlju 2. da se mobilišu sve raspoločite resursa za zdravlje 3. da odnos doktora dok tora i pacijenta ne smije niti individualistički 4. da je doktor član tima sa medisinskim medisinskim i patronažnim sestrama, soc. radnikom, psihologom i dr. 5. da je doktor profesionalac i za pacijenta i zdravog korisnika u okruženju, 6. da zdravstveni sistem i drugi sistemi doprinose zdravlju 4. Područje djelovanja javnog zdravstva Aspekti zdravlja i bolesti 1. preventivni, 2. socijalni, socijalni, 3. ekonomski, 4. vaspitni i 5. organizacijski Ostali aspekti 1. okolin okoline, e, 2. zajed zajednic nice, e, 3. grupe grupe i 4. indi individ vidue ue 5. Odnos soc. medicine i drugih nauka Socijalna medicina je „most“ između kliničke medicine i drugih nauka koje proučavaju socijalne dimenzije. 6. Historijski značaj Hipokrata u razvoju soc. medicine Hipokrat (460-377 pr.n.e)- pokušao je tražiti uzroke oboljenja uticajem spoljnih faktora. Prvi je ukazao na vezu epodemiologije bolesti sa faktorima kao što su: voda, klima, način života, ishrana, stanovanje i dr. Socio-ekonomski Socio-ekono mski uslovi života. 7. Historijski značaj Ser George Newman u razvoju soc. medicine Ser George Newman 1847- definiše da d a je „medicinska nauka esencijalno socijalna nauka“ i to treba što prije shvatiti, zatima definiše 3 osnovna principa: 1. zdravlje zdravlje ljudi ljudi je stvar stvar društven društvenee zajednice, zajednice, koja koja je obavezna obavezna da ga čuva čuva i unapređuje; 2. Socijalno-ek Socijalno-ekonomsk onomskii uslovi uslovi imaju imaju značajnu značajnu pa i ključnu ključnu ulogu ulogu na zdravlje zdravlje i bolesti, pa se moraju proučavati; 3. Unapređenje Unapređenje zdravlja zdravlja je društveni društveni i medicinski medicinski zadatak zadatak..
8. Historijski značaj Alfred Grojtjhana u razvoju soc. medicine Alfred Grojtjahan (1869-1931) je najznačajnije ime u socijalnoj medicini Evrope. 1. obj objasn asnio io je soci socijal jalnu nu prirod priroduu bolest bolesti,i, 2. definisao definisao “socija “socijalne lne bolesti” bolesti” i koncipirao koncipirao socijal socijalnu nu medicinu medicinu kao nauku. nauku. 3. Multidisci Multidisciplinar plinarni ni karakter karakter nauke: statist statistika, ika, antropologi antropologija, ja, demografij demografija, a, ekonomija i sl. 4. Istica Isticaoo je zdra zdravst vstveno veno vaspit vaspitanj anje. e. 9. Historijski značaj Julies Rene Guerin u razvoju soc. medicine Julies Rene Guerin (1848) – duhovni duho vni začetnik socijalne medicine (hirurg-ortoped) 1. uveo je termin termin “socija “socijalna lna medicina” medicina” u časopisu časopisu “Medici “Medicinske nske novine” novine” Francuska, Francuska, 2. Zdravlje Zdravlje populacije populacije i socija socijalno-eko lno-ekonomski nomski faktori, faktori, 3. Očuv Očuvan anje je zdr zdrav avlj lja. a. Radove socijalne medicine klasifikuje u 4 podgrupe: socijalna patologija, socijalna psihologija, socijalna higijena i socijalna terapija. Zalagao se da socijalna medicina služi svima ali da se ne identifikuje ni sa kim (npr. Medicinske, filozofske, političke teorije). 10. Historijski značaj Edwin Chadwick, Viliem Farr u razvoju so. medicine Edwin Chadwick, Viliem Farr (viktorijanska epoha u Engleskoj) prvi su dokumentovano ukazali na vezu između epidemija zaraznih bolesti i okoline u kojoj čovjek živi i radi. Edwin Chadwick (1832) 1. ističe ističe vezu između između ekonoms ekonomsko-soc ko-socijal ijalnih nih faktora faktora i zdravlja zdravlja 2. naglaš naglašava ava potreb potrebuu investi investiran ranja ja u zdravlj zdravlje. e. Chadwick, Smith i statističar Fare 1. inicirali inicirali su reform reformee javnog javnog zdravst zdravstva va u Engleskoj: Engleskoj: 2. uspostavlja uspostavljanje nje nove ljekarske ljekarske prakseprakse-ljekar ljekaraa javnog zdravstva zdravstva 3. prvi prvi školov školovani ani stru stručnj čnjaci aci za rad rad u zajedn zajednici ici sanitarna inspekcija, praćenje bolesti u populaciji, preventivne aktivnosti i izolaciju zdarvih od bolesnih. 11. Historijski značaj soc.medicine kao samostalne nauke SOCIJALNA MEDICINA KAO SAMOSTALNA NAUKA SE POJAVILA U XIXst 1. Prvo Prvo se bavi bavila la nekim nekim grup grupama ama u zaje zajedni dnici ci 2. Zatim Zatim se baila baila individu individualnim alnim uticajem uticajem na zdravl zdravlje je i bolest bolest 3. Sada Sada se bavi determ determina inantam ntamaa zdravlja zdravlja i bolest bolesti.i. Na univerzite uni verzitettima se 40-tih 40-t ih godina godin a XXst 1. javlja javlja ideja da se javno javno zdravstvo zdravstvo nazove socija socijalna lna medicina medicina:: 2. John Ryle – profesor profesor socijalne socijalne medicine medicine navodi navodi da da je to novi izazov u medicinskoj edukaciji koji integriše socijalne i medicinske nauke.
12. Historijski značaj soc. Medicine u SAD-u U SAD-u javno zdravstvo je dominantna disciplina: 1872. – Američka asocijacija javnog zdravstva, 1879. – nacionalno zdravstveno tijelo za brigu oko sprečavanja zaraznih bolesti. Reforma shvatanja javnog zdravstva sa edukacijom stručnjaka iz: javnog zdravstva, sociologije, ekonomije, statistike i političkih nauka 13. Historijski značaj Charles Edward Winslow u razvoju soc. medicine Charles Edward Winslow sa univerziteta u Yalu: 1. Defi Defini niše še jav javno no zdr zdrav avst stvo vo 2. Promoviše Promoviše zdravs zdravstveni tveni odgoj kao kao “ključ “ključ novog novog javnog javnog zdravlja zdravlja““ i 3. smatra smatra da je njegovo njegovo uvođenje uvođenje u prevent preventivnu ivnu medicinu medicinu isto isto značajno značajno kao i bakteriološka teorije bolesti. 1947. u SAD-u se otvara prvi Insitut za socijalnu medicinu koji integriše preventivne i kurativne discipline u sveobuhvatne programe zaštite zdravlja u zajednici. Sa medicinskom sociologijom se razvija nova nauka “sociologija zdravlja”. 14. Historijski značaj Andrija Štampara u razvoju soc. Medicine Dr Andrija Štampar (1888-1958) 1. stvori stvorioo je naš konc koncept ept soci socijal jalne ne medici medicine ne 2. i primje primjenjiva njivaoo ga u organiza organizaciji ciji zdravstvene zdravstvene službe, službe, 3. unio koncept koncept zdravlja zdravlja i zaštite zaštite zdravlja zdravlja u praksu praksu kod kod nas, nas, 4. radio radio je na na suzbij suzbijanj anjuu zarazni zaraznihh bolesti bolesti,, 5. osniva osnivaoo higije higijensk nskee ustan ustanove ove i zavode, zavode, 6. osmislio osmislio i organizovao organizovao u praksi praksi ideje ideje o domovima domovima zdravl zdravlja, ja, 7. jeda jedann jjee od od osn osniv ivač ačaa WHO WHO 8. za njega njega se vezuje prva definicija definicija zdravlja zdravlja (07.04.19 (07.04.1948) 48) 9. njegove njegove ideje su još još uvijek uvijek aktuelne aktuelne i polazište polazište su mnogih mnogih reformi reformi u zdravstvu zdravstvu 1923. osnovao je prvi Institut za socijalnu medicinu na čijem čelu je bio dr Bogoljub Konstantinović 15. Historijski značaj Franka, Grojtjahana i Guerina u razvoju soc. medicine Frank, Grojtjahan i Guerin – pioniri socijalne medicine 1. XIXs XIXstt borb borbaa za zdra zdravl vlje je,, 2. zalaganje zalaganje za sveobuhvatnu sveobuhvatnu strategij strategijuu zdravlja zdravlja bazira baziranu nu na reformi društva i podizanju zdravstvene kulture 2. XXst Univerzite Univerziteti ti i katedre katedre za socijalnu socijalnu medicinu medicinu Klasično javno zdravstvo ima cilj “da učini za ljude ono što oni sami za sebe ne čine ”
16. Šta je prema Susseu odredio pojma Socijalne medicine Susser smatra da su 3 paralelne struje odredile nastanak socijalne medicine i to: 1. porast porast društ društven venee odgovorn odgovornost ostii za medici medicinu, nu, 2. proučavanje proučavanje bolesti bolesti na na nivou koji nije nije samo samo individual individualan, an, nego i grupni i masovni, 3. porast saznanja saznanja o čovjeku, čovjeku, pacijentu, pacijentu, korisn korisniku iku kao socija socijalnom lnom biću. biću. danas se dodaje nemogućnost medicinske nauke da nađe odgovore na rastuće zdravstvene potrebe i izazove. 17. Navedite tri korijena Soc. Medicine prema Jakšiću Jakšić navodi 3 korijena socijalne medicine: 1. prirodnoznanstvena oblast koja podrazumjeva: ekološka, demografska i epidemiološka posmatranja čovjekove i ljudske zajednice I iznalaženje odgovarajuće tehnologije i metoda za rješavanje odgovarajućih zdravstvenih problema, 2. sociološka oblast koja obuhvata analiziranje: društvenih odnosa, uzroka i posljedica društvenih nejednakosti u području zdravlja i bolesti za štite, i traženje adekvatnih mijera socijalne politike i zaštite, 3. znanstveno područje analize: zdravstvenog sistema i organizacije zdravstvene zaštite. 18. Navedite četri sinonima soc. medicine Socijalna medicina je 1. “soc “socij ijal alna na pato patolo logi gija ja”” , 2. “nauka “nauka koja koja proučava proučava soci socijal jalne ne relaci relacije” je”,, 3. “jedinstv “jedinstvoo terapi terapijske jske i preventivne preventivne medicine”, medicine”, 4. “jedi “jedinst nstvo vo socija socijalni lnihh nauka i medic medicine ine”. ”. 19. Definicije autora soc. Medicine iz domena soc. Odnosa i soc. Faktora 1.Andrija Štampar (1923) “socijalna medicina je nauka koja se bavi ispitivanjem međusobnog utjecaja socijalnih odnosa i patoloških pojava u narodu pronalaženjem mijera socijalnog karaktera za unapređenje narodnog zdravlja” 2.Konstantinović (1928) “socijalna medicina je nauka o zdravstvenom stanju naroda u vezi sa društvenim odnosima”. 3.Sasser “socijalna medicina je nauka koja se bavi proučavanjem socijalnih relacija u medicini” 4.Roemer “socijalna medicina je akademska disciplina koja proučava socijalne faktore u bolesti i zdravlju kao i način funkcionisanja socijalnih (zdravstvenih) institucija”.
20. Definicije autora Soc. Medicine iz domena odnosa čovjeka i okoline 1.Hobson “socijalna medicina je studija onih faktora koji utječu na zdravlje i aplikacija tih studija u korist čovjeka. Socijalna medicina proučava čovjeka u njegovoj okolini da bi mu pružila bogatiji život”. 2.Ćatović „socijalna medicina je nauka koja proučava utjecaj svih faktora koji djeluju na zdravstveno stanje naroda, njihovom povezanošću i preduzimanjem mijera za rješavanje problema zdravlja z dravlja i bolesti”. 21. Definicije autora Soc. Medicine iz domena organizacijske dimenzije Organizacijska dimenzija je primarna u definiciji socijalne medicine: 1.Gerić “socijalna medicina podrazumjeva organizovanu brigu zajednice za zdravlje svojih članova”. 2.Mićović, Cucić, Janjić “socijalna medicina je nauka o zaštiti zdravlja ljudi u zajednici i organizaciji te zaštite”. 22. Navedite autore i osnov definisanja soc. medicine Osnov definisanja predstavlja nabrajanje oblasti kojima se bavi socijalna medicina Savić, Jakovljević “Socijalna medicina je organizovana briga zajednice za zdravlje svojih članova”. 23. Navedite sveobuhvatnu defi. soc. medicine, prema domenima djelovanja 1. Istraživa Istraživanje nje socijalnih socijalnih faktora faktora koji koji utjeću utjeću na zdravlje zdravlje ili incide incidenciju nciju bolesti bolesti i to pomoću anketnih istraživanja, studija slučaja i statističkih istraživanja, 2. Recipročnu Recipročnu vezu koja koja postoji postoji između između medicine medicine i društva društva uključujuć uključujućii i kolektivnu odgovornost medicine prema društvu, koja podrazumjeva ukazivanje na socijalne probleme koji mogu da oštete zdravlje. 3. Ustanove Ustanove socijalne socijalne terapije: terapije: socijal socijalno no osiguranje, osiguranje, socijalne socijalne aspekte aspekte zdravlja, zdravlja, zdravstvene i socijalne službe. 24. Navedite skandinavsku definiciju soc. Medicine “socijalna medicina pokriva široku oblast zdravstvene zaštite i zajednice uopšte. To uključuje teorijske nauke i praktičnu primjenu kao što je: organizacija zdravstvenih i socijalnih službi, ali i široki dijapazon medicinskih i socijalnih uslova i problema sa kojima se te službe sreću”. 25. Navedite def. Soc. Medicine prema svjetskoj zdrav. Org WHO “socijalna medicina predstavlja aspekt savremene društvene medicine s posebnim osvrtom na organizaciju zdravstvene zaštite”.
26. Predmet i sadržaj proučavanja soc.medicine 1. Proučavanje Proučavanje i mjerenje mjerenje zdravlja zdravlja i zdravstvenog zdravstvenog stanja stanja na na nivou kategor kategorija ija stanovništva i zajednice (djeca, omladina, žene, ž ene, radnici, stari, prihički i fizički ometene osobe itd.). 2. Problemi Problemi narodne narodne patologije patologije (hronič (hronične ne nezarazne nezarazne bolesti, bolesti, socijalna socijalna patolog patologija, ija, traumatizam, profesionalne bolesti, i dr.) 3. Zdravstveni Zdravstveni sistem sistem i organi organizacioni zacioni oblici oblici zdravstvene zdravstvene zaštite zaštite 4. Zdravstvene Zdravstvene potrebe potrebe,, kao i determinant determinantee zahtjeva zahtjeva i korištenja korištenja zdravst zdravstvene vene službe službe 5. Proučavanje Proučavanje utjeca utjecaja ja socijalnosocijalno-ekonoms ekonomskih kih aspekata aspekata i okoliša: okoliša: Ekonomika u zdravstvu Menadžment u zdravstvu Kvalitet u zdravstvu Planiranje za zdravlje Obrazovanje za zdravlje, kadar za zdravlje Ponašanje i zdravlje Odgoj za zdravlje Zdravstveno informativni sistem Istraživanja u zdravstvu 27. Socijalna medicina i socijalno-ekonomskih aspekata i okoliša Proučavanje utjecaja socijalno-ekonomskih aspekata i okoliša: Ekonomika u zdravstvu Menadžment u zdravstvu Kvalitet u zdravstvu Planiranje za zdravlje Obrazovanje za zdravlje, kadar za zdravlje Ponašanje i zdravlje Odgoj za zdravlje Zdravstveno informativni sistem Istraživanja u zdravstvu.
28. Navedite i objasnite epidemiološke metode u soc. medicini Sociološki metod, epidemiološki metod, dispanzerski metod. 1. Sociološki metod: Socijalna medicina kao pragmatična nauka koristi one metode koje su joj na raspolaganju i mogu da odgovore njenim ciljevima, Svaka od nauka koja je odredila multidisciplinarnost u socijalnoj medicini unijela je u nju ponešto pon ešto od svoje metodologije, shodno postavljenim ciljevima. Da bi se objasnio jedan fenomen u socijalnoj medicini često je potrebno koristiti više teorijskih koncepata. U socijalnoj medicini se najčešće nekoliko uzroka proizvede mnogo opserviranih efekata. Od istraživačkih tehnika koriste se one preuzete iz socijalnih nauka, kao što su metode anketnog istraživanja, mjerenje stavova i sl. 2. Epidemiološki metod u socijalnoj medicini podrazunjeva: uočavanje i definisanje problema, opis karakteristika problema, postavljanje hipoteze o mogućim uzročno-posljedičnim vezama koje određuju problem, provjera-testiranje i dokazivanje uzročno-posljedičnih veza, zaključak i praktična primjena. 3. Dispanzerski metod rada podrazumjeva aktivni nadzor nad bolesnim i zdravim. 29. Navedite i objasnite epidemiološke metode u soc. medicini Epidemiološki metod u socijalnoj medicini podrazunjeva: uočavanje i definisanje problema, opis karakteristika problema, postavljanje hipoteze o mogućim uzročno-posljedičnim vezama koje određuju problem, provjera-testiranje i dokazivanje uzročno-posljedičnih veza, zaključak i praktična primjena. 30. Objasnite dispanzerski metod u soc. medicini Dispanzerski metod rada podrazumjeva aktivni nadzor nad bolesnim i zdravim. 31. Navedite izazove za budućnost u oblasti soc. medicine “ZDRAVSTVENU KRIZU STOLJEĆA” čine: 1. promjene promjene u strukturi strukturi obolijevanj obolijevanjaa i uzroka smrti, smrti, 2. nemogu nemogućnos ćnostt medici medicine ne da na sve sve to odgov odgovori ori,, 3. nagli nagli razvoj razvoj visoke visoke tehnol tehnologi ogije, je, 4. enormn enormnii porast porast troškova troškova zdravs zdravstve tvene ne zaštite zaštite,, Raste pritisak korisnika za zauzimanje aktivnije uloge u donošenju odluka u zdravstvenom sistemu i za regulisanje prava pacijenata;
model ide ka boljem razumjevanju Zdravstvena politika iz usko medicinskog model zdravlja i njegovih determinanti; Socijalno-medicinski argumenti zdravlja i bolesti koriste se sve više i u drugim medicinskim disciplinama
32. Definište zdravnstvene indikatore Zdravstveni indikatori su osnovni instrumenti za procjenu stanja zdravlja stanovništva, prikazani relativnim brojevima, a izračunati prema podacima po dacima dobijenih iz slijedećih izvora: 1. matične knjige, 2. popis stanovništva, 3. rutinska zdravstvena statistika, 4. registri bolesti, 5. epidemiološki nadzor, 6. intrevju, 7. drugi izvori podataka. 33. Navedite izvore podataka za zdravstvene indikatore 1. matične knjige –sadrže podatke vitalne statistike:rađanje, umiranje, sklapanje i razvodi braka, usvojena; 2.popis stanovništva sadrži podatke: pod atke: ukupan broj stanovnika, distribucija d istribucija stanovnika po spolu i dobu; 3. rutinska zdravstvena statistika sadrži podatke: rad zdravstvenih službi, utrošena sredstva za rad; 4. registri bolesti sadrže podatke o masovnim nezaraznim oboljenjima; 5. epidemioločki nadzor sadrži podatke o kontroli zaraznih bolesti i bolesti koje podliježu obaveznoj imunizaciji; 6. intervju- ispitivanje zdravlja u populaciji prema potrebama stanovnika; 7. drugi izvori podataka (statistika) 34. Navedite indikatore zdravstvene politike koju zemlja vodi Ustav, Zakon o zdravstvenoj zaštiti, Zakon o zdravstvenom osiguranju, Strandardi i normativi; Raspodjela sredstava za zdravstvenu zaštitu- % izdvajanja za zdravstvenu zaštitu iz ND; Stepen jednakosti u raspodjeli sredstava-troškovi za zdravstvenu zaštitu po stanovniku, broj stanovnika na jednog doktora ili broj doktora na 10.000 stanovnika, br. Postelja na 1000 stanovnika; Stepen uključenosti zajednice u zadovoljavanju zahtjeva i potreba stanovnika; Postojanje uspješne komunikacije u zdravstvenom sistemu (komiteti,ekspertne grupe i sl). 35. Navedite socijalno-ekonomske indikatore koji su povezani sa zdravljem Prirodni naraštaj i unutrašnja migracija stanovnika ND ili društveni proizvod po glavi stanovnika Prosječni prihodi po radno- aktivnom stanovniku Stopa nezaposlenosti, prosječna zaposlenost žena, pokazatelj po kazatelj zavisnosti stanovništva (zbir mađih od 15 i starijih od 65 godina na 100 osoba u straosti od 15-64 godina) Pokazatelj pimenosti Uslovi stanovanja Dostupnost adekvatnoj ishrani stanovništva • • • •
• • •
36. Definišite obuhvat stanovništva zdravstvenom zaštitom Obuhvat stanovništva određenim nivom zdravstvene zaštite, imunizacijom, preventivnim aktivnostima, vodosnadbjevanjem, obrazovanjem i zdravljem, itd.
Obuhvat zdravstvene zaštite majke i djeteta, zdravstvene zaštite starih ili hendikepiranih osoba,.
37. Definišite dostupnost zdravstvene zaštite stanovništva Dostupnost zdravstvene zaštite stanovnicima (općina, kanton/županija, entitet, država);dustupnost doktora ili zdravstvene ustanove 38. Definišite pristupačnost zdravstvene zaštite stanovništva Pristupačnost zdravstvene zaštite (% očekivanih korisnika zdravstvene zaštite prema fizičkim, ekonomskim i kulturnim barijerama) 39. Definišite korištenje zdravstvene zaštite stanovništva Korištenje zdravstvene zaštite (broj pregleda i usluga po stanovniku, stopa hospitalizacije, prosječna zauzetost postelja) 40. Definišite kvalitet zdravstvene zaštite stanovništva Kvalitet zdravstvene zaštite (procjena ishoda liječenja pacijenta ili zadovoljstva korisnika radom zdravstvene službe). 41. Navedite kombinaciju indikatora fizičkog kvaliteta života Indikator fizičkog kavliteta života je kombinacija: Stopa mortaliteta dojenčadi Očekivanog trajanja života za dojenčad, Stope pismenosti u populaciji. • • •
42. Navedite kombinaciju indikatora ljudskog razvoja Indikator ljudskog razvoja je kombinacija: Očekivanog trajanja života na rođenju, Osnovne kupovne moći stanovništva i Stepena obrazovanja stanovništva. • • •
43. Navedite 10 mežunarodnih indikatora ljudske patnje Mežunarodni indikator ljudske patnje je kombinacija 10 mjera ljudskog blagostanja: 1. očekiv očekivano anogg trajan trajanja ja život životaa na rođen rođenju, ju, 2. dnevne dnevne kalor kalorijs ijske ke potroš potrošnje nje namir namirnic nicaa 3. dost dostupn upnos osti ti pije pijeće će vode vode 4. obuhvat obuhvataa novorođ novorođenč enčadi adi imun imuniza izacij cijom, om, 5. obuhvat obuhvataa srednjoč srednjočkol kolski skim m obrazova obrazovanje njem, m, 6. društv društveno enogg proizv proizvoda oda po po stanov stanovnik niku, u, 7. stop stopee inf infal alac acij ijee 8. razvoj razvojaa komunik komunikaci acijsk jskih ih tehnol tehnologi ogija, ja, 9. step stepen enaa polit politič ički kihh slobo sloboda da i 10. poštovanja poštovanja građanskih građanskih prava. prava.
44. Masovne nezarazne bolesti, problemi i rješenja problema Problemi nezaraznih bolesti u FBiH: kardiovaskularne, maligne bolesti, akcidenti, šećerna i hroične plućne bolesti, porast oboljenja, invalidnosti i umiranja zahvataju 56% populacije povećani zahtjevi za zdravstvenom zaštitom povećani troškovi liječenja. Rješenje problema – kontrola rizika: kontrolisanje intrevencije: hipertenzija, pušenje duhana, holesterol. Koronarni tip ličnosti, samozaštita, skrinig, pojas, zakonske kaznene odredbe Faktori stila života: body-mass index. Kafa, alkohol i druge ovisnosti, fizička neaktivnost Faktori ekološkog kompleksa: rizična zanimanja, makro i mikro klimatski uvjeti, tvrdoća vode za piće. Ostali faktori: naslijeđe. Spol. Starosti i sl. • • • • •
• • •
•
•
45. Masovne zarazne bolesti, problemi i rješenja Problemi zaraznih bolesti u FBiH: Tuberkuloza, HIV/AIDS, grip, osipne groznice... Rješenje problema: Prijavljivanje i kontrola kontakata Pravilna dijagnostika i liječenje Imunizacija Masovna preventivna edukacija Higijensko sanitarni nadzor Svi nosioci i izvršioci PZ •
• • • • • •
46. Nepravilna ishrana, problemi i rješenja problema 34% djece je anemično 9% predčkolske djece je gojazno Podhranjeno 0,85% školske djece (ruralno) i 11 % (urbano) Rješenje problema: Promocija pravilne ishrane Jačanje glasa potrošača Hemjska kontrola namirnica Bakteriološka kontrola Radioaktivna kontrola • • •
• • • • •
47. Snadbjevanje vodom za piće, problemi i rješenja problema Problemi u FBiH: Globalno je sve manje vode za piće na Zemlji Zemlji Snadbjevanje neispravnom – nekontrolisanom vodom za piće 78% stanovništva se snadbjeva vodom za piće iz centralnih vodovoda Laboratorijski se kontroliše voda za piće kod oko 55 % populacije Rješene problema: Donošenje državnih zakona o kontroli vode za piće Poštivanje postojećih zakona o vodama Preuzimanje odgovornosti • • • •
• • •
48. Upravljanje otpadom, problemi i rješenja problema Problemi u FBiH: 50% otpada se prikuplja i odlaže na nepostojećim deponijama Uzrokuje zagađenje voda, tla, zraka i narušava zdravlje Rješenje problema: Donošenje državnih zakona o kontroli otpada Poštivanje postojećih zakona o kontroli otpada Preuzimanje odgovornosti • •
• • •
49. Poremećaji mentalnog zdravlja, problemi i rješenja problema Udio populacije sa ozbiljnim problemima mentalnog zdravlja je 1-3% Problemi u FBiH- FAKTORA RIZIKA Nezaposlenost, siromaštvo Migracije, ratovi i poslijeratne krize Porast zloupotrebe lijekova, droga i dr. Usamljenost i kidanje socijalnih veza Gubici Rješenje problema u okviru zdravstvenog sistema: Otkrivanje, ispitivanje i liječenje pacijenata sa problemim u mentalnom zdravlju Nadzor nad pacijentima smještenim u kući za zbinjavanje SOS telefon Posebni programi prevencije ovisnosti 50. Zdravlje mladih, problemi i rješenja problema Problemi u FBiH : 46% mladih puši redovno više mladići Poznato je da se proizvodi 22l alkohola po stanovniku Rješenje problema: Razvijati humane odnose među spolovima Sprečavati spolno prenosive bolesti Razvijati stalne fizičke aktivnosti • •
• • •
51. Zdravlje starih, problemi i rješenja problema Problemi u FBiH:
10.9 % ljudi – 65 godina g odina i dalje raste Starost je normalna pojava. Rješenje problema- u zdrvastvenom sistemu: Razvijati poželjne stilove života u poznim godinama Aktivna i pasivna rekreacija Imunizacija Pravilna ishrana Fizička i mentalna rehabilitacija •
• • • • •
52. Zdravlje žena, problemi i rješenja problema Problemi u FBiH : MN dojke i genitalija Rješenje problema – u zdravstvenom sistemu: Samozaštita i samopogled Skrining Rano otkrivanje Liječenje Terapija bola •
• • • • •
53. Palijativna njega, problemi i rješenja problema Maligne bolesti, neurološka oboljenja, Alchaimerova bolest, AIDS 70 – 80% teških bolesti treba palijativnu njegu Rješenje problema- učenje zdravstvenih radnika za palijativnu njegu : Fizičke potrebe bolesnika Psihološke potrebe Psihosocijalne potrebe Socijalne potrebe Duhovne potrebe • •
• • • • •
54. Definišite zdravstvenu zasštitu 55. Definišite zdravstvene usluge 56. Navedite 4 nivoa zdravstvene zaštite 57. Šta je nivo samozaštite 58. Šta je nivo sekundarne zdravstvene zaštite 59. Šta je nivo primarne zdravstvene zaštite 60. Šta je nivo tercijalne zdravstvene zaštite
61. Navedite 7 aktivnosti međunarodne saradnje 1. kontrola epidemija i zaraznih bolesti 2. međunarodna razmjena medicinskih i zdravstvenih informacija 3. međunarodna standardizacija 4. kombinovana istraživanja 5. pomoć zemljama u razvoju 6. savjeti vladama i ministrima zdravlja
7. međunarodni aspekti međunarodne kontrole zloupotrebe droga
62. Navedite osnovne funkcije Svjetske zdravstvene organizacije (WHO) Četri su osnovne funkcije WHO: 1. usmjerava usmjerava i koordinir koordiniraa međunarodn međunarodnee zdravstven zdravstvenee aktivnost aktivnosti,i, 2. postav postavlja lja glob globaln alnee standar standarde de za zdrav zdravlj ljee 3. pruža tehničku tehničku saradnj saradnjuu i pomoć zemljama zemljama članic članicama, ama, 4. razvija razvija i prenosi prenosi tehnolog tehnologije, ije, inform informacije acije i standarde standarde..
63. Navedite lokalitete kancelarija Regionalnih komiteta Svjetske zdravstvene organizacije 6 Regionalnih komitete – kancelarija : 1. afrički – kancelarija Beldevar, Harare – Zimbabve 2. američki – kancelarija u Vašinktonu 3. južno – istočna azijski – kancelarija Nju Delhi – Indija 4. evropski – kancelarija Kopenhagen – Danska 5. istočno – mediteranski – kancelarija Aleksandrija- Egipat 6. zapadno – pacifički- kancelarija Manila – Filipini 64. Navedite osnovne strateške ciljve Regionalnih ureda Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu 1. Samnjiti nejednakost u zdravlju 2. Dodati život godinama 3. Bolje mogućnosti za hendikepirane 4. Smanjenje bolesti i nesposobnosti 5. Eliminisanje sedam specifičnih bolesti 6. Očekivano trajanje života na rođenju 7. Smanjenje mortaliteta dojenčadi 8. Smanjenje maternalnog mortaliteta 9. Borba protiv bolesti cirkulatornog sistema 10. Borba protiv malignih neoplazmi 11. Smanjenje broja nesrećnih slučajeva 12. Zaustavljanje porasta samoubistva 65. Navedite osnovne strateške ciljve zdravog stila života, Regionalnih ureda Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu 1. formulisanje zdravstvene politike 2. sistemi društvene podrške 3. motivacija za zdravo ponašanje 4. motivacija za zdravo ponašanje 5. unapređenje pozitivnih oblika zdravstvenog ponašanja 6. izbjegavanje rizičnog ponašanja 66. Navedite osnovne strateške ciljve zdrave životne sredine, Regionalnih ureda Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu
1. politika zdravog okoliša 2. praćenje i kontrola rizika 3. kontrola zagađenja vode 4. kontrola zagađenja vazduha 5. zdrava hrana 6. zaštita od štetnog otpada 7. zdravo stanovanje 8. zdravi uslovi rada
67. Navedite osnovne strateške ciljve adekvatne zdravstvene zaštite, Regionalnih ureda Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu 1. sistem zasnovan na PZZ 2. resursi prema potrebama 3. sadržaj PZZ 4. obezbjeđenje PZZ 5. povezivanje resursa u PZZ 6. obezbjeđenje kvaliteta zdrastvenih usluga 68. Navedite osnovne strateške ciljve podrške za razvoj zdravstva, Regionalnih ureda Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu 1. strategije istraživanja 2. politika „ zdravlje za sve“ 3. upravljanje planiranjem i resursima 4. IS u zdravstvu 5. zdravstveni radnici 6. osoblje u drugim sektorima 7. procjena zdravstvene tehnologije 69. Navedite druge međunarodne organizacije i sjedišta NAZIV UNICEF - međunarodni fond UN za pomoć djeci ILO – međunarodna organizacija rada FAO – organizacija za poljoprivredu i ishranu UNESCO – organizacija UN za odgoj, nauku i kulturu UNHCR – visoki komesarijat UN za izbjeglice CIMO CIMOSS- sav savjjet za među međuna narrodne odne orga organi niza zaci cijje med medic iciinski nskihh nau nauka ka IAEA- međunarodna agencija za automasku energiju ECOSOC – socijalno – ekonomski savjet MKCK – međunarodna organizacija CK Međunarodna organizacija za civilni vazduhoplovni saobraćaj 70. Definišite bolest 71. Definišite morbiditet
SJEDIŠTE Njujork Ž e ne va Rim Pariz Ž e ne va Pari ariz Beč Njujork
MORBIDITET, SAŽIMANJESAŽIMANJE- pojma kojim se opisuje skraćenje prosječne dužine života kada hronične bolesti ili nesposobnosti ugrožavaju fizičke, mentalne ili socijalne funkcije. MORBIDITET, ŠIRENJE- uporedo s produženjem očekivanog trajanja života, povećava se i prevalencijadugotrajnih bolesti, posebno među starijim osobama. To predstavlja suprotnost sažimanju morbiditeta.
72. Definišite incidenciju Broj započetih epizoda obolijevanja ili novooboljelih osoba tokom datog perioda u određenoj populaciji. To je broj novih događaja, npr. Novih slučajeva bolesti u definisanoj populaciji tokom određenog vremenskog perioda. 73. Definišite prevalenciju Broj slučajeva pojedinih bolesti kod određenog stanovništva u određenom razdoblju. To je apsolutni broj, mada se nekada nek ada koristi da označi STOPU PREVALENCIJE. 74. Definišite mortalitetnu statistiku Statističke tabele sastavljenje na osnovu informacija sadržanih u POTVRDAMA O SMRTI. Za najveći broj administrativnih područja u svim zemljama sastavljaju se tabele mortalitetne statistike. 75. Definišite stopu prirodnog priraštaja To je mjera rasta populacije (bez migracije) koja se sastoji u dodavanju novorođenih novorođen ih broju stanovnika i oduzimanju umrlih. Rezultat je poznat kao prirodna stopa porasta, a računa se na sljedeći način : Stopa prirodnog priraštaja = živorođeni tokom godine- umrli u mrli tokom godine / populacija sedinom godine X 100 76. Definišite stopu nataliteta Sumarna stopa zasnovana na broju živorođene djece u populaciji tokom određenog perioda, obično u toku jedne godine. Broj živorođene djece u populaciji nekog područja u toku kalendarske godine. 77. Definišite stopu mortaliteta Učestalost umiranja u nekoj populaciji tokom određenog vremena. Brojilac je broj umrlih osoba tokom datog perioda, imenilac je odgovarajuća populacija, obično sredinom godine. 78. Definišite planiranje zdravstvene zaštite Planiranje zdravstvene zaštite je predviđanje šta će se dodgoditi u vitalnim događanjima i zdravlju stanovništva u narednom periodu. Je stručno kontrolisanje događaja Kordinacija i usmjeravanje događaja ka željnom cilju. •
• •
79. Navedite predmete planiranja u zdravstvu Planiranje pojedinačnih djelatnosti •
• • • • • • • •
Planiranje rada jedne radne jedinice Planiranje mjera za rješavanje nekog specifičnog zdravstvenog problema Planiranje zdravlja za neko područje Planiranje kadrova Planiranje investicija u objekte i opremu Planiranje naučnog istraživanja Planiranje mjera zaštite zdravlja, kao sektora društveno – ekonomskog razvoja Planiranje drugih sektora u vezi sa zdravljem
80. Navedite periode za koje se planira zdravstvena i socijalna zaštita Dugoročni, strateški planovi Srednjoročni planovi Kratkoročni planovi, programi Operativni, kvartalni planovi • • • •
81. Navedite faze u sistemu planiranja zdravstvene zaštite Faze planiranja PRVA FAZA- faza pripreme Donošenje odluke o pripremi plana, izrada stručnih i analitičko – dokumentacionih materijala i dodnošenje smjernica plana DRUGA FAZA – faza usaglašavanja Analiza potreba i zahtjeva za zdravstvenom zaštitom, pregled i analiza raspoloživih resursa, određivanje ciljeva prioriteta. TREĆA FAZA – donošenje plana Izrada nacrta plana, prijedloga i donošenja plana. ČETVRTA FAZA – ostvarivanje zdravstvene zaštite Ostvarivanje planskih aktivnosti. 82. Navedite listu pokazatelja za planiranje zdravstvene i socijalne zaštite 1. podaci o području 2. demografski podaci 3. ekonomski potencijal područja 4. ekološki faktori 5. zdravstveno stanje stanovništva 6. kapaciteti zdravstvene djelatnosti 7. sredstva zdravstvene zaštite i finansiranje plana 8. izvori podataka 83. Objasnite programiranje zdravstvene zaštite Predstavlja detaljnu kvantifikaciju i kavalifikaciju planaova razvoja zdravstvene djelatnosti. 1. Program razvoja zdravstvene djelatnosti - mreža Program izgradnje
Investicioni program Program projektne dokumentacije Programiranje pojedinih faza izgradnje Program nabavke opreme Program osposobljavanja kadrova 2. Program rada zdravstvene djelatnosti Aktivnosti Radne operacije Broj pregleda, usluga, dg procedura ( po vrstama)
84. Objasnite evaluaciju planova zdravstvene zaštite Evaluacija je proces ocjene ostvarivanja ciljeva plana, njegove aktivnosti, njegove prihvatljivosti i efikasnosti. Cilj evaluacije je utvrđivanje doprinosa zdravstva u zaštiti i unapređenju zdravlja ljudi. Evaluacija podrazumijeva slijedeće ocjene : 1. Efikasnost Efikasnost je ocjena ocjena stvarne stvarne realiz realizacije acije i postavljen postavljenog og cilja cilja 2. Efikasnost Efikasnost je je ocjena koliko koliko je sredsta sredstava va utrošeno utrošeno u odnosu na na preduzete preduzete aktivnosti aktivnosti u realizaciji ostvarenih ciljeva. 3. Kvalitet Kvalitet usluga usluga je ocjena ocjena u kojoj mjeri mjeri su planir planirane ane usluge usluge u odnosu na usvojene usvojene tehničke standarde. 4. Adekvatnost Adekvatnost je ocjena stepena stepena do do kojeg zdravst zdravstvena vena djelatno djelatnost st zadovolja zadovoljava va prioritete zdravstvene potrebe stanovništva 5. . Ekspeditiv Ekspeditivnost nost je ocjena ocjena brzine brzine donošenja donošenja odluka i ekonomin ekonominizira iziranje nje u vremenu vremenu 6. Fleksbilnos Fleksbilnostt je ocjena prilago prilagođenost đenostii zadravstvene zadravstvene zaštit zaštitee u promjenjeni promjenjenim m potrebama za zdravstvenom zaštitom 85. Navedite i opišite zdravstveno socijalne sisteme Beveridge sistem: sistem centralnog oporezivanja, uz druge finansijske dodatke, sistem univerzalne koristi ( kod bolesti, nezaposlenosti, invaliditeta i penzionisanja). pen zionisanja). Porijeklo vodi iz Engleske i Velsa 1943. Sistem podrazumijeva prevenciju, dijagnostiku i tretman bolesti. Bismarckim sistem : postavljen je od strane Austro – Ugarskog carstva pod kancelarom Bizmarkom u 19 stoljeću. Bolesnički fondovi se stvaraju iz finansijskih doprinosa plaćenih iz bruto palća. Sistem štiti bolesne, nezaposlene i siromašne, a obuhvata veći dio populacije. 86. Mehanizmi finansiranja sistema zdravstvene zaštite POREZ je oblik javnih prihoda koje država naplaćuje od fizičkih i pravnih lica za opće i zajedničke drštvene potrebe (opći: lični i prihodi firmi; specifični : porez na luksuz) DOPRINOS je prinudno davanje odnosno naknada za posebne koristi u uslugama zdravstvene zaštite.
PREMIJA je ugovorno dobrovoljno osiguranje PARTICIPACIJA je lično učešće osiguranika u troškovima zdravstvene zaštite PUNA CIJENA USLUGA DOBROVOLJNI PRILOZI I POKLONI
