Tema 1. INTRODUCCIÓN Y CUESTIONES GENERALES 1. BREVE HISTORIA DE LA PSICOL INGÜÍSTICA Desde hace mucho tiempo, os estudiosos de a me!te se i!te"esa"o! po" e estudio de e!#ua$e. %a"a Aristóteles, e&ist'a! po" u! ado o($etos i!depe!die!tes de e!#ua$e ) po" ot"o, paa("as *a"(it"a"ias+ ) !osot"os as hemos u!ido. E co!cepto, e o($eto es e mismo pe"o e! cada u#a" o de!omi!amos de u!a o"ma.
Paul Broa *1-1+/ 0ucho despus, e! 1-22, se o(tu3ie"o! datos espec'4cos, a5! 3i#e!tes e! a actuaidad. Se ide!ti4c6 e 7"ea de 8"oca, di"ectame!te "eacio!ada co! e e!#ua$e *da9o e! e c6"te& p"e"o!ta i:;uie"do. Desc"i(i6 a pacie!tes co! patoo#'as de e!#ua$e. !arl "er#i$e *1-<+/ E! este si#o tam(i! se descu("i6 e 7"ea de =e"!ic>e. Se o(se"36 como u!a esi6! e! a pa"te poste"io" de 6(uo tempo"a i:;uie"do causa(a p"o(emas de e!#ua$e. "il%el& "u#'t/ ?ue e p"ime" cie!t'4co e! c"ea" u! a(o"ato"io de psicoo#'a. E! e a(o"ato"io de =u!dt se ea(o"6 u!a p"ime"a teo"'a de a p"oducci6! de e!#ua$e. Co#'utis&o *a9os @2 mediados de os B2+ E&isti6 u! pe"iodo co! u!a ue"te i!ue!cia co!ductista *oh! 8. =atso!, 1@2+ e!t"e os a9os @2 ) B2 de si#o pasado, ) como co!t"aposici6! a esta co""ie!te, su"#i6 u! i!te"s mu) ue"te po" os p"ocesos co#!iti3os, ) e! pa"ticua" po" e e!#ua$e. I!cuso os i!#Fistas !o psic6o#os se u!ie"o! a esta !ue3a co""ie!te, da!do u#a" a co!cepto de a psicoi!#F'stica. 1B1 ) 1B/ Socia Scie!ce Resea"ch Cou!ci/ Co!e"e!cias ;ue "eu!ie"o! a impo"ta!tes psic6o#os ) i!#Fistas de a poca. Se puede co!side"a" e i!icio de a cie!cia psicoi!#F'stica.
Noa& C%o&s$() i!#Fista ) dee!so" de a cie!cia co#!iti3a, mu) c"'tico co! e co!ductismo, estu3o p"ese!te e! e !acimie!to de esta co""ie!te, ) hasta e p"ese!te sus ideas si#ue! 3i#e!tes. ?ue u! #"a! estudioso de a psicoo#'a de e!#ua$e. E! 1B< pu(ic6 HEst"uctu"as si!t7cticas. U!a de as ideas u!dame!taes de Choms>) es ;ue e! a #"am7tica e&iste u! !ume"o 4!ito de paa("as ;ue com(i!adas de die"e!tes ma!e"as p"oduce! u! !5me"o i!4!ito de o"acio!es #"amaticaes. 1
Ot"a idea "ee3a!te "especto a a ad;uisici6! de e!#ua$e es a e&iste!cia de u!a #"am7tica i!!ata, ;ue e&iste de!t"o de !osot"os cua!do !acemos, es u!i3e"sa ) se apica"'a a todas as e!#uas huma!as co!ocidas. Esta idea es mu) co!t"o3e"tida ) es "echa:ada po" a#u!os estudiosos. *A#u!as e!#uas p"imiti3as de t"i(us de ama:o!as !o puede! a$usta"se a as "e#as #"amaticaes ;ue postu6 Choms>)+. A ha(a" de i!!atismo, "ecaca a di4cutad de u!a pe"so!a aduta pa"a ad;ui"i" u! !ue3o idioma. Choms>) !os da u!a 3isi6! co!t"a"ia ) ate"!ati3a a a 3isi6! co!ductista de e!#ua$e.
A*os +, - atuali'a' E! este pe"iodo a psicoo#'a se e!cue!t"a m7s ae$ada de a i!#F'stica ) de oco de ate!ci6! de a si!ta&is. E&iste u! #"a! peso de a psicoo#'a co#!iti3a e! e estudio de e!#ua$e. Cua!do ha(amos de co#!iti3ismo ha(amos de p"ocesamie!to de a i!o"maci6!, e cua es u!dame!ta e! e e!#ua$e. Ja) acto"es muchos acto"es ;ue i!te"3ie!e! e! este p"ocesamie!to/ K
Ni3ees i!e"io"es/ Reco!ocimie!to de paa("as. La ate!ci6! ) a pe"cepci6! *eeme!tos 3isuaes ) auditi3o e! e e!#ua$e esc"ito u
K
o"a+ Ni3ees supe"io"es/ a(a"ca aspectos m7s compe$os como a comp"e!si6! de u! discu"so e! todo su co!$u!to.
E! esta poca e#a a i!3esti#aci6! e! situacio!es co!t"oadas de a(o"ato"io a t"a3s de a psicoi!#F'stica e&pe"ime!ta ) a psicoi!#F'stica de desa""oo. A 4!aes de os a9os -2 destaca a idea de Co#eio#is&o/ 0odeo de "edes !eu"o!aes, do!de se i!cu)e e e!#ua$e. Ja(a! de a e&iste!cia de !odos i!te""eacio!ados. La i!o"maci6! ;ue se amace!a e! a memo"ia cue!ta co!e&io!es e!t"e esa i!o"maci6!. E! e e!#ua$e a#o se pa"ecido, ) a) i!o"maci6!ocu""e tam(i! compa"te esta(ece co!e&io!es.
Atuali'a'
@
Estudio desde di3e"sas discipi!as, e! as ;ue cada u!a a9ade su #"a!o de a"e!a pa"a a comp"e!si6! de e!#ua$e. %sicoo#'a/ 0emo"ia, ate!ci6! ) pe"cepci6!, e!#ua$e, !eu"opsicoo#'a, "esouci6! de p"o(emas. Li!#F'stica/ est"uctu"a ) aspectos m7s o"maes de e!#ua$e. 8ioo#'a ?ioso'a a!t"opoo#'a I!o"m7tica/ E&t"acci6! de ca3es de e!#ua$e huma!o pa"a apica"o e!#ua$e i!o"m7tico. a 0edici!a etc.
/. ASPECTOS DE LA PSICOLOGÍA DEL LENG0AE La psicoo#'a de e!#ua$e se ce!t"a e!/ K
K K K
Co!oce" e e!# ua$e ) os p"o cesos co#!iti3os impicados e! su us o ha(itua/ cua!do ha(amos de uso ha(itua !os "ee"imos p"i!cipame!te a e!#ua$e o"a, ;ue ue e p"ime"o ;ue apa"eci6. Tam(i! e&iste e e!#ua$e esc"ito, mu) poste"io". Tam(i! co!tamos co! e!#ua$e !o 3e"(a, e!#ua de si#!osM A!ai:a" as !o"mas sociaes ;ue co!e3a u! uso adecuado de e!#ua$e E&ami!a" os meca!ismo ce"e("aes asociados/ %o" e$empo, i!o"maci6! Estudia" a i!co!#"ue!te o"ma e! ;uee!ase e!#ua$eM pe"so!as ad; uie"e!, comp"e!de! ) p"oduce! e e!#ua$e. Ad;ui"i"/ se ad;uie"e i#ua e e! #ua$e e! a i!a! cia ;ue e! a edad aduta e&iste! meca!ismos die"e!tes Comp"e!de"/ Como pe"ci(imos ) e!te!demos e ha(a ) e e!#ua$e esc"ito. %"oduci"/ Como co!st"uimos emisio!es desde u!a idea hasta u!a o"aci6! competa.
E e!#ua$e es impo"ta!te po";ue/ 1. Es u!a ha(i idad ca"acte"'stica ) e&cusi3a de a especia huma!a. Es deci", disti!#ue a os se"es huma!os de "esto de a!imaes. %"o(a(eme!te o"me pa"te de dise9o #e!tico decomo !uest"a especie. Se a!ai:a! aspectos si es cie"to ;ue e e!#ua$e es i!!ato, o si estamos a(ie"tos a !ace" a cua;uie" tipo de e!#ua$e ) despus !os ce""amos ) especiai:amos e! u!ci6! a e!#ua$e de co!te&to a ;ue estamos e&puestos.
@. Todos os huma!os co!ocemos ) utii:amos, a me!os u!a e!#ua *ha) ;ue te!e" e! cue!ta as e&cepcio!es e! casos de pe"so!as ;ue se ha! c"iado e! estado sa3a$e, e! soedad etc.+ . E e!#ua$e desempe9a u! pape u!dame!ta e! !uest"a 3ida dia"ia pues !os pe"mite comu!ica" !uest"os pe!samie!tos ) se!timie!tos *se a!ai:a"7 c6mo aecta e aisamie!to e! e co!te&to de u!a p"isi6!, o a i!capacidad de comu!ica"se e! u! pa's !ue3oM as' como a impo"ta!cia ) !ecesidad de comu!ica"!os pa"a p"ese"3a" !uest"a esta(iidad emocio!a+. P. Utii:amos e e!#ua$e de ma!e"a espec'4ca pa"a comu! ica"!os e! die"e!tes situacio!es *die"e!cia e!t"e e e!#ua$e e! u!a e!t"e3ista de t"a(a$o o co! ami#os toma!do u! caQ tipo de e!to!aci6!, "ases ;ue utii:amosM+ Esta capacidad es espec'4ca de a especie huma!aQ os a!imaes !o tie!e! a capacidad de disc"imi!a" situacio!es ) co!te&tos pa"a utii:a" e e!#ua$e adecuado e! cada mome!to. B. Au!;ue a ad;ui sici6! de e!# ua$e !os "e sute a#o mu) ce"c a!o ) amiia", )a ;ue apa"ece so("e e p"ime" a9o de 3ida ) !os acompa9a e! a ma)o"'a de !uest"as acti3idades, !o de(emos pe!sa" ;ue es a#o ta! se!cio. Comp"o(amos su di4cutad cua!do t"atamos de ad;ui"i"o como adutos. . Su ad;uisici6! !o pa"ece "e;ue"i" #"a! esue":o, au!;ue a 3eces es !ecesa"ia u!a cie"ta ate!ci6!, po" e$empo a a ho"a de/ a. Ap"e!de" u! se#u!do idioma (. Ja(a" e! u!a situaci6! socia comp"ometida c. Desci"a" u! me!sa$e am(i#uo o di'ci de comp"e!de" d. I!te!ta" "eco"da" u!a paa("a e&acta *He! a pu!ta de a e!#ua+ e. Comete" u! e""o" !o deseado *deci" u!a paa("a po" ot"a+ E estudio de e!#ua$e se ce!t"a p"i!cipame!te e! e estudio de os p"ocesos de e!#ua$e e! pe"so!as !o"maes. Au!;ue tam(i! se puede o(se"3a" e e!#ua$e de pe"so!as co! p"o(emas i!#F'sticos *a7sicos o co! esio!es ce"e("aes+.
2. CONCEPTOS DEL LENG0AE La "espuesta a u es e e!#ua$e es mu) di'ci de co!testa"
P
%a"a C%o&s$( *1B<+ se"'a HU! co!$u!to *4!ito o i!4!ito+ de o"acio!es, cada u!a de eas de o!#itud 4!ita ) co!st"uida a pa"ti" de u! co!$u!to 4!ito de eeme!tos.
Pesa'or, 1-/ HSistema de si#!os o s'm(oos *!atu"aes o a"ti4ciaes+ ;ue ope"a! como c6di#os de "ep"ese!taci6! )o de comu!icaci6! pa"a a#u!os sistemas *3i3os o m7;ui!as+. Beli#%ó#) I3oa ( Ri4i5re, @22B/ Hsistema de e&p"esi6!, "ep"ese!taci6! ) comu!icaci6! ;ue se (asa e! u! sistema de si#!os ) "e#as o"maes (ie! de4!idos *c6di#o+, cu)a utii:aci6! po" u! o"#a!ismo impica u!a modaidad pa"ticua" de compo"tamie!to. E e!#ua$e, po" e hecho de esta" compuesto po" si#!os, p"esupo!e u!a cie"ta capacidad pa"a esta(ece" co""espo!de!cia e!t"e si#!i4cado ) si#!i4ca!te. K K
Si#!i4ca!tes/ es a"(it"a"io, puede 3a"ia" *7"(o, t"ee+ Si#!i4cado/ Es a idea de o($eto, es 4$a, i!amo3i(e.
Coi!cide!cias
e!
todas
as
de4!icio!es/ Sim(6ico *si#!i4ca!tes+ Es sistem7tico ou!ta"io/ a pe"so!a, 3ou!ta"iame!te decide t"a!smiti" i!o"maci6! pa"a comu!ica"se. 0odaidades Comu!icaci6! Compo"tamie!to T"es dime!sio!es o compo!e!tes de de4!ici6! m7s comu!es/ 1. Di&e#sió# 6or&al o estrutural/ E estudio de e!#ua$e esta"'a di"ectame!te 3i!cuado a a !ecesidad de co!oce" ) da" cue!ta de Hcomo es e sistema i!#F'stico e! s' mismo. Este sistema, m7s "eacio!ado co! a i!#F'stica, tie!e die"e!tes o($etos o s'm(oos ;ue se "eacio!a! co! a "eaidad. HComo es e sistema i!#F'stico/ es u! sistema de eeme!tos *se9aes, s'm(oos o si#!os+, "ee3a!tes po";ue "emite! a o($etos o aspectos de a B
"eaidad disti!tos a eos mismos. Cua!do ha(amos de os si#!os, decimos ;ue estos so! a"(it"a"ios, os ee#imos !osot"os ) os asociamos a os co!ceptos.
E sistema de si#!os se puede desc"i(i"/ I!di3iduame!te/ Si#!i4cado, !atu"ae:a ic6!ica o a"(it"a"ia.
o"i#e!
!atu"a
o
co!3e!cio!a,
Como pa"te de u! sistema ;ue tie!e u!a cie"ta o"#a!i:aci6! i!te"!a.
De este sistema podemos die"e!tes pu!tos de a!7isis/
a. 9. . '. e.
destaca"
7o#olo38a :or6olo38a Si#tais Se&;#tia Pra3&;tia
A. 7ONOLOGÍA Estudia os so!idos de e!#ua$e, de ha(a. Es e sistema m7s se!cio, (asado e! e o!ema, o u!idad m7s pe;ue9a de so!ido *sistema o!o6#ico+. La o!oo#'a estudia as "e#as ;ue "e#ua! como se cooca! $u!tos os so!idos. Fonema/ Rep"ese!taci6! me!ta a(st"acta de as u!idades de so!idos e! u!a e!#ua. Somos os huma!os capaces de "eco!oce" ) die"e!cia" todos os so!idos e&iste!tes e! todas as e!#uas
B. :OR7OLOGÍA Estudia a est"uctu"a i!te"!a de as paa("as pa"a deimita", de4!i" ) casi4ca" sus u!idades. Ja(amos de a o"ma de as paa("as. Las paa("as est7! compuestas po" u!idades m7s simpes, os mo"emas.
Morfema/ U!idad m7s pe;ue9a co! si#!i4cado. K Ra': K %"e4$os/ i!K$ustKicia K Su4$os/ LLu3iKoso E$empos de mo"oo#'a/ K K K K
1 mo"ema/ ma", soM @ mo"emas/ #atKo, #atKa mo"emas/ #atKoKs
C. C. C. C. SINTA
<
E o"de! de as paa("as es mu) "ee3a!te pa"a su si#!i4cado, puede si#!i4ca" cosas totame!te die"e!tes depe!die!do de o"de! (Un perro muerde a un hombre – Un hombre muerde a un perro). Es tam(i! impo"ta!te, adem7s de o"de!, as "e# as ;ue e aecta!. (Un perro es mordido por un hombre).
Estas "e#as so! especiame!te impo"ta!tes e! casos de am(i#Fedad.
D. SE:=NTICA Se e!ca"#a de si#!i4cado de as o"acio!es ) as paa("as. Te!emos ;ue ha(a" a;u' tam(i! de as "edes sem7!ticas ) e e&ic6!. E Leió# es e &ico ;ue cada pe"so!a te!emos amace!ado e! u!a especie de Hdiccio!a"io e! !uest"a memo"ia. Todas esas paa("as se "eacio!a! e!t"e s' a t"a3s de as "edes sem7!ticas. U! co!cepto se cooca p"6&imo a ot"o co! e ;ue tie!e "eaci6!, ) as' se 3a te$ie!do esta "ed. Estas "edes so! die"e!tes pa"a cada i!di3iduo, e! u!ci6! de a co!!otaci6! ;ue cada u!o e demos a u!a paa("a, #"acias a !uest"a e&pe"ie!cia, co!ocimie!tos p"e3ios etc. Las "edes sem7!ticas so! o($eto de a!7isis ) estudio. De!t"o de a sem7!tica se a!ai:a! tam(i! cosas como a a"(it"a"iedad de as paa("as, es deci", a asi#!aci6! a"(it"a"ia de paa("as a co!ceptos. As' como a 3a"iaci6! de esta asi#!aci6! depe!die!do de a e!#ua. La paa("a *si#!i4ca!te+ es disti!ta de co!cepto *si#!i4cado+/ as paa("as so! s'm(oos 3i!cuados a co!ceptos *"ep"ese!tacio!es me!taes+. %odemos cam(ia" e !om("e paa("as pe"o !o cam(ia"7 e co!cepto. > Palabra E e&ic6! me!ta/ paa("as ;ue co!ocemos *u!a pe"so!a co!oce e! to"!o a 2.222 paa("as+ Las paa("as est7! "ep"ese!tadas ) o"#a!i:adas a t"a3s de 3a"ios acto"es/ K K K K
as de4!icio!es de diccio!a"io ca"acte"'sticas !ecesa"ias ) su4cie!tes ista de ca"acte"'sticas "edesM
-
%aa("as ) am(i#Fedad &ica/ a 3eces u!a paa("a tie!e 3a"ios si#!i4cados, C6mo decidimos cua es e co""ecto Es u! "ecu"so a me!udo utii:ado e! os chistes.
E. PRAG:ATICA> Estudia cuaes so! as co!dicio!es sociaes id6!eas pa"a utii:a" cada uso de e!#ua$e, es deci", e&pica as !o"mas sociaes ;ue e!t"a9a e uso de e!#ua$e. La p"a#m7tica estudia po" ta!to como adaptamos e e!#ua$e a die"e!tes pe"so!as ) a die"e!tes mome!tos. Las "ases so! m7s ;ue a e&posici6! de hechos. Se p"o!u!cia! pa"a "eai:a" accio!es. K K K
Die"e!tes "e#ist"os Impicacio!es co!3e"sacio!aes Los actos de ha(a
Aspectos u!dame!taes pa"a u!a (ue!a comu!icaci6!/ K K K K
Ca!tidad/ o id6!eo es t"a!smiti" a i!o"maci6! usta ) !ecesa"ia. !o u!a ma)o" i!o"maci6! es me$o". Caidad/ a i!o"maci6! ;ue t"asmitimos es a ;ue !ecesitamos, es a pe"ti!e!te e! cada caso. Reaci6!/ t"a! smiti" a "eaci6! e!t"e os co! ceptos ) a i!o "maci6! "ee3a!te. ?o"ma/ se" di"ectos ) !o am(i#uos e! a comu!icaci6!.
A#u!os tipos de e!#ua$e ;ue estudia tam(i! a p"a#m7tica. Le!#ua$e di"ecto/ E&p"esa di"ect ame!te u!a idea, u!a o"de! *e$. %o" a3o", a("e a 3e!ta!a+ hom("es Le!#ua$e i!di"ecto/ %uede #e!e"a" cie"ta am(i#Fedad *%od"'as a("i" a 3e!ta!a S' pod"'a, pe"o me ;uedo se!tada+ Es m7s ha(itua e! mu$e"es. Le!#ua$e meta6"ico/ ) su compe$idad pa"a comp"e!de".
/. Di&e#sió# 6u#io#al %ARA UE SIRE EL LENGUAE
La ad;uisici6! ) e desa""oo de e!#ua$e est7! i#ados a a "eai:aci6! de acti3idades taes como a comu!icaci6! ) a i!te"acci6! socia, a e&p"esi6! emocio!a, e co!ocimie!to de a "eaidad, ) tam(i! e! os huma!os, a co!ducta 3ou!ta"ia ) e pe!samie!to "acio!a, e!t"e ot"os. Es u! i!st"ume!to de comu!icaci6! co! ot"os. Es u!a i!te"acci6! socia, ;ue !os puede e3a" a u!a comu!icaci6! aecti3a, de co!ocimie!tos o sociaM Se despa:a a ate!ci6! desde e e!#ua$e e! sí mismo hacia e usuario ;ue co!oce ) usa e e!#ua$e e! sus i!te"cam(ios comu!icati3os o e! sus "eacio!es #e!e"aes co! e medio. Las u!cio!es (7sicas de e!#ua$e so! dos/ K K
?u!ci6! "ep"ese!tacio!a o sim(6ica. ?u!ci6! comu!icati3a.
?u!ci6! "ep"ese!tacio!a 1. Despa:amie!to "ee"e!cia o ape"tu"a situacio!a. Jace "ee"e!cia a ;ue os si#!os i!#F'sticos !o est7! i#ados de o"ma !ecesa"ia o di"ecta a "ee"e!tes i!mediatame!te p"ese!tes e! e tiempo o e! e espacio, pudie!do po" ta!to "ee"i"se a os aspectos de a "eaidad p"ese!tes pasados o utu"os, "eaes o ima#i!a"ios. @. Se#u!do sistema de se9aes de e!#ua$e. Es deci", !o "ep"ese!ta di"ectame!te a "eaidad si!o ;ue "ep"ese!ta "ep"ese!tacio!es me!taes co!st"uidas de esa "eaidad. Estas dos ca"acte"'sticas so! mu) impo"ta!tes po";ue i(e"a! e e!#ua$e ) a su uso de a "eaidad 'sica co!c"eta e i!mediata ) e pe"mite! ope"a" como u! sistema "ep"ese!tacio!a de p"op6sitos #e!e"aes. ?u!ci6! comu!icati3a de e!#ua$e 1. Sistema de comu!icaci6! (io6#ico o !atu"a, especiai:ado e! a t"a!smisi6! de i!o"maci6! si#!i4cati3a. @. La t"a!smisi6! de i!o"maci6! puede te!e" u#a" ta!to e!t"e pe"so!as como de o"ma i!t"ape"so!a. . Sistema de comu!icaci6! e&t"ao"di!a"iame!te "edu!da!te. E e!#ua$e !os pe"mite t"a!so"ma" a co!ducta, e co!ocimie!to ) as emocio!es de os ot"os. Campos de apicaci6!/
12
K K K K
%sicote"apia %u(icidad I!st"ucci6! educati3a Comu!icaci6! de masas
2. Di&e#sió# o&?orta&e#tal> HCO0O SE UTILIA EL LENGUAE cua!do se p"oduce! ) comp"e!de! os me!sa$es comu!icati3os. E e!#ua$e se"'a u! tipo de co!ducta, de acti3idad o de compo"tamie!to ;ue e$ecuta! o "eai:a! cie"tas cases de o"#a!ismos. La co!ducta i!#F'stica se co!side"a u!a co!ducta inteligente, intencional y propositia, cu)a "eai:aci6! est7 dete"mi!ada po" e p"e3io esta(ecimie!to de u!as metas u o($eti3os. Los sie!cios est7! i!cuidos e! a co!ducta i!#F'sti ca, so! i!te!cio!aes ) tie!e! u! p"op6sito. E sie!cio o e !o e!#ua$e tam(i! !os t"a!smite mucha i!o"maci6!. Esos sie!cios so! "ee3a!tes e! co!te&tos como e de a pa"e$a, e! u!a e!t"e3ista, e! sitios p5(icos ) 3ia$a!do *(usca! a !o comu!icaci6! de ma!e"a dei(e"ada+. E! a dime!si6! compo"tame!ta ha) ;ue ha(a" de emisor ) de receptor/ am(os compa"te! u! me!sa$e utii:a!do u! c6di#o de si#!os compa"tidos po" am(os. K K
Co!ducta de emiso"/ Codi4ca" ) p"oduci". Co!ducta de "ecepto"/ Reci(i", descodi4ca" e i!te"p"eta".
CONCL0SIONES K
K
E e!#ua$e es u!a ha (iidad o acti3idad e&t"emadame!te compe$a *esto podemos ap"ecia"o ca"ame!te cua!do estudiamos aspectos como a met7o"a o a am(i#Fedad e! e si#!i4cado+ ) o($eto de i!3esti#aci6! cie!t'4ca. %a"a estudia" e e!#ua$e se puede! usa" die"e!tes !i3ees de a!7isis *!eu"o4sio6#ico, co!ductua, co#!iti3o, socia, i!#F'stico etc.+ sie!do !ecesa"ia a coa(o"aci6! i!te"discipi!a".
11
Tema @. Tc!icas e&pe"ime!taes e! e estudio de Le!#ua$e T@CNICAS E
e!doX. Soo te!emos acceso a os p"oductos 4!aes de p"ocesamie!to, pe"o !o a os i!te"medios. Dichos p"ocesos de(e! se" e&te"!ai:ados media!te a#u!a ta"ea e&pe"ime!ta. @ pa"adi#mas, te!ie!do e! cue! ta e tipo de medi da ) e mome!to de medici6!, es deci", a "eaci6! tempo"a e!t"e os i!dicado"es o(te!idos ) os p"ocesos estudiados. :EDIDAS O77LINE %oste"io"es a a comp"e!si6!. Empea! medidas de memo"ia como e "ecue"do i("e ) e "eco!ocimie!to. Apu!ta! a p"oducto 4!a de p"ocesamie!to du"a!te a comp"e!si6!. %"ocesos de "ecupe"aci6! ) !o de codi4caci6!. E&pe"ime!to Co"(ett ) Doshe"/ i!dica ;ue a eecti3idad de u!a ca3e de "ecue"do imp'cita !o puede se" co!side"ada como u! i!dicado" de 1@
u!a i!e"e!cia o!Ki!e. Adem7s e! p"ue(as de "ecue"do ) "eco!ocimie!to puede ;ue se est! (asa!do e! su co!ocimie!to p"e3io ) !o e! e p"opio te&to, po" o ;ue !o i!dica u!a p"ue(a de comp"e!si6! ecto"a. Aume!ta!do e i!te"3ao e!t"e a ectu"a ) a p"ue(a e ecto" co!'a cada 3e: m7s e! sus p"opios co!ocimie!tos. 1. Recue"do i("e/ se soicita e "ecue"do de u! te&to t"as a "eai:aci6! de u!a ta"ea dist"acto"a. Se hace !ecesa"io postua" u!a u!idad de si#!i4cado te&tua ) demost"a" su "eaidad U!idad o"mada po" u! p"edicado ) u!o o m7s a"#ume!tos *>i!tsch+. %"e3iame!te se de(e "eai:a" u! a!7isis p"oposicio!a de te&to. E pu!ta$e se asi#!a se#5! u! c"ite"io de todo o !ada, se co!side"a cada p"oposici6! como "eco"dada o !o "eco"dada. impo"ta!cia de a co!siste!cia de os pu!ta$es. ha) ;ue te!e" e! cue!ta as simiitudes supe"4ciaes @. Reco!ocimie!to/ t"as u!a as e de estudio se pasa a u!a p"ue(a e! ;ue de(e "espo!de" si e 'tem es !ue3o o a!ti#uo. Especia i!te"s e! as "espuestas de asa aa"ma. Se p"oduce! m7s asas aa"mas cua!do am(as o"acio!es desc"i(e! u!a situaci6! espacia id!tica au!;ue di4e"a! i!#F'stica ) p"oposicio!ame!te. 8"a!so"d/ a "ep"ese!taci6! me!ta de co!te!ido de u! te&to es u!a "ep"ese!taci6! de u!a situaci6!, u! estado de cosas ) !o su est"uctu"a i!#F'stica.
:EDIDAS ONLINE
Tc!icas de !atu"ae:a c"o!omt"ica. La comp"e!si6! se desa""oa e! tiempo "ea, estudia" os p"ocesos du"a!te a comp"e!si6!. Tiempos de p"ocesamie!tos m7s a"#o s impica! u!a ma)o" ca"#a de p"ocesamie!to, ;ue depe!de de a accesi(iidad de as "ep"ese!tacio!es !ecesa"ias ) de as dema!das de a memo"ia de t"a(a$o. La comp"e!si6! depe!de de a acti3aci6! de a i!o"maci6!. ue se 3a i!te#"a!do co! as "ep"ese!tacio!es ) esta acti3a e! a memo"ia de t"a(a$o. Memoria de traba!o a largo pla"o de E"iccso! ) i!tsch, du"a!te a ectu"a accede" a os co!ocimie!tos p"e3ios, m7&imo cua!do se t"ata de te&tos !a""ati3os o tc!icos. 0edidas de acti3aci6!/ tiempos de ectu"a, tc!icas de decisi6!, tc!icas de !om("ado, de ide!ti4caci6! pe"cepti3a ) eect"o4sio6#icas 1. T#ias 'e tie&?o 'e letura/ autoadmi!ist"a(es, a!7isis de os tiempos pe"mite estudia" os p"ocesos. E supuesto de i!mediate:/ e su$eto t"ata de comp"e!de" cada u!idad de te&to ta! p"o!to como e sea posi(e. Supuesto o$oKme!te/ a me!te p"ocesa a u!idad e! a cua est7 4$ado e o$o, !o ha) demo"a e!t"e a mi"ada ) e p"oceso de comp"e!si6!. 1
C"'tica/ soo se "e#ist"a! cam(ios e! a ca"#a de p"ocesamie!to ) e p"i!cipio de i!mediate: !o se ma!tie!e siemp"e, *puede! a3a!:a" si! comp"e!de" o comp"e!de" si! ha(e"o e'do a5!+. Dos tc!icas/ a. Re#ist"o de mo3imie!tos ocua"es/ most"a" te&to e! a pa!taa, mo3imie!tos sac7dicos, 4$acio!es ) "e#"esio!es. ?i$aci6! media @B2 m. 0i"ada/ suma de 4$acio!es ocua"es so("e u!a paa("a. E&iste u!a #"a! 3a"ia(iidad, i!te" e i!t"asu$eto. Se "ecomie!da! 3a"ias medidas de 4$aci6!/ p"ime"a 4$aci6!, du"aci6! de a mi"adaM KD6!de se empea E! e estudio de os eectos i!t"apaa("a ) e estudio de as i!te"e"e!cias Ke!ta$as/ pe"mite "e#ist"a" datos du"a!te a comp"e!si6! si! ate"a" a ta"ea. KI!co!3e!ie!te/ di4cutad e! ma!e$o e i!te"p"etaci6! de os datos. No ha) teo"'as s6idas so("e a "eaci6! e!t"e os p"ocesos i!te"!os ) os '!dices de medida de os mo3imie!tos ocua"es. (. Tc!icas de 3e!ta!a/ e su$eto 3a descu("ie!do e te&to pusa!do u!a teca, os i!te"3aos e!t"e as tecas so! e tiempo de ectu"a de a 3e!ta!a. La co""eaci6! e!t"e os tiempos de ectu"a ) du"aci6! de a mi"ada es "Z.B<. Cua!do as tc!icas de mo3imie!tos ocua"es ) as de ectu"a di4e"e!, se da m7s impo"ta!cia a "e#ist"o de os mo3imie!tos ocua"es. a"ias tc!icas/ La 3e!ta!a m63i e! a ;ue apa"ece! #uio!es ) espacios "ep"ese!ta!do as paa("as ) os espacios ) cada 3e: ;ue pusa u!a teca apa"ece u!a paa("a ) desapa"ece a a!te"io". %"ese"3a e! #"a! medida as ca"acte"'sticas de a ectu"a !o"ma, pe"o !o se puede! "eai:a" mo3imie!tos "e#"esi3os. La 3eocidad de ectu"a es me!o" ;ue e! co!dicio!es !atu"aes. e!ta$as/ he""amie!ta de i!3esti#aci6!, costo (a$o ) "esutados pa"ecidos a os de mo3imie!to. Ocua"es. Adem7s es m7s se!cio pa"a e e&pe"ime!tado" ) pa"a os su$etos. Tc!ica 3e!ta!a 4$a/ "esutados simia"es a mo3imie!tos ocua"es pe"o a co""eaci6! me!o" ;ue e! 3e!ta!a m63i Tc!ica 3e!ta!a m63i pe"o si! 3o3e" a cu("i" as paa("as u!a 3e: puestas, se"ias dudas po";ue puede ;ue e de! "7pido a a teca ) ue#o ea! todo.
/. T#ias 'e 'eisió# O($eti3o/ O(te!e" u! i!dicado" de a acti3aci6! de os co!ceptos Re;uie"e! u!a decisi6! "7pida, e$empo ta"ea de decisi6! &ica ) ta"ea de "eco!ocimie!to "7pido. Se mide a ate!cia de "espuesta ) se 1P
asume ;ue "ee$a a acti3aci6!, i!3e"same!te p"opo"cio!a/ Cua!do ma)o" sea a acti3aci6! me!o" se"7 e tiempo de "espuesta. e!ta$as/ KSe utii:a! ampiame!te po";ue pe"mite! seeccio!a" os est'muos de p"ue(a ) os pu!tos p"ecisos de u! te&to. %"ocesos de acceso &ico ) p"ocesos de #e!e"aci6! de i!e"e!cias. K0a)o" co!t"o de a situaci6! e&pe"ime!ta, ap"ecia" os cam(ios di!7micos de a acti3aci6!. C"'ticas/ e hecho de ;ue u! estimuo se acti3e !o "e3ea as "a:o!es de dicha acti3aci6!. Tam(i! es di'ci medi" a p"opa#aci6! de a acti3idad %uede #e!e"a"se u!a co!usi6! e!t"e a acti3aci6! ) a ta"ea e&pe"ime!ta )a ;ue am(as i!u)e! e! e tiempo de "espuesta. •
•
a. Ta"ea de Decisi6! &ica/ paa("a o pseudopaa("a. Eectos &icos ) post&icos. %aa("a de p"epa"aci6! "eacio!ada o !o. Impo"ta!cia de os acto"es de "ecue!cia/ as paa("as "ecue!tes se "eco!oce! m7s "7pido Impo"ta!cia de simiitud o"ma/ as paa("as ;ue posee! pocas 3eci!as o!o6#icas se "eco!oce! m7s "7pido *i!dica p"ocesos de seecci6! e!t"e paa("as p"6&imas+ (. Reco!ocimie!to "7pido. I!dica" si a paa("a ha apa"ecido e! e te&to. Late!cia de "eco!ocimie!to de as "espuestas co""ectas, a p"o(a(iidad de acie"to, os "echa:os "ee$a co""ectos ) as asas aa"mas. La ate!cia de "eco!ocimie!to a acti3aci6! de co!cepto. C"'tica/ e "e!dimie!to e! a p"ue(a i!cu)e heu"'sticos de su$eto como est"ate#ias de "ecupe"aci6! di"ecta o $uicios de pausi(iidadQ e su$eto e3a5a e! ;u medida a paa("a es compati(e co! e te&to. La eecci6! de a est"ate#ia depe!de"7 de tipo de dist"acto", si a paa("a !o tie!e ;ue 3e" co! e pasa$e utii:a a pausi(iidad mie!t"as ;ue si tie!e ;ue 3e" utii:a! a "ecupe"aci6! di"ecta.
2. T#ia 'e 'e#o&i# aió##a&i#3 E su$eto p"o!u!cia a "espuesta a ee" u!a paa("a. La ate!cia de "espuesta se mide desde a apa"ici6! de a paa("a hasta ;ue e su$eto empie:a a ha(a". La de!omi!aci6! se (asa e! e co!cepto de acti3aci6!. Los co!ceptos m7s acti3ados so! m7s accesi(es de p"o!u!cia". Tc!ica "epetici6! e! e e!#ua$e ha(ado/ e su$eto escucha u!a paa("a ) tie!e ;ue "epeti"a "7pido. e!ta$as desde e pu!to de 3ista eco6#ico, a i!cide!cia de e""o" es me!o" ;ue e [ C"itica/ "ee$a soo e acceso &ico o cua !o es ap"opiado pa"a estudia" a #e!e"aci6! de i!e"e!cias. Au!;ue potts >ee!a! ) #odi! *1--+ e!co!t"a"o! eectos de p"epa"aci6! o p"imi!# at"i(ui(es a i!e"e!cias.
1B
Las a"ticuacio!es de paa("as se pa!i4ca! desde a memo"ia de t"a(a$o, cua!to m7s compe$a sea m7s ta"da. Des3e!ta$a/ a tc!ica de de!omi!aci6! puede e$ecuta"se si! accede" a &ico po" medio de "e#as de co!3e"si6!, esta des3e!ta$a es ma)o" e! castea!o ;ue e! i!#es.
F. T#ias 'e i'e#ti aió# au'iti4a KTc!ica e&pe"ime!ta m7s simpe pa"a e estudio de a pe"cepci6! de ha(a es a tc!ica pe"cepti3a. Los "esutados su#ie"e! ;ue a "ecue!cia de as paa("as ) su "eaci6! de simiitud o!o6#ica co!stitu)e! p"i!cipios de est"uctu"aci6! de &ico me!ta. KTc!ica #ati!# o de3eamie!to. 0edi" cua!ta i!o"maci6! se!so"ia es !ecesa"ia pa"a "eco!oce" u!a paa("a Usos/ po!e" a p"ue(a a 3aide: de dete"mi!adas p"ediccio!es te6"icas "especto de a !oci6! de Hpu!to de ide!ti4caci6! de u!a paa("a KTc!ica de detecci6! de o!emas, detecte a secue!cia de o!emas i!iciaes e! cada paa("a ;ue se e p"ese!ta auditi3ame!te. Escucha paa("as ) tie!e ;ue detecta" ese o!ema. Esta ta"ea e&i#e ;ue e su$eto "espo!da so("e a (ase de a!7isis de p"opiedades su(&icas de as paa("as.
. T#ias eletrosioló3ias Eect"oe!ceao#"a'a EEG. %ote!cia e3ocado *%E+/ osciacio!es e! e 3ota$e. Se eimi!a! as se9aes aeato"ias. Uso/ tc!icas de i!3esti#aci6! so("e os p"ocesos de !i3e de a paa("a ) a o"aci6!. e!ta$as/ !o "e;uie"e! ta"eas secu!da"ias como as tc!icas de decisi6!. No so! i!3asi3os. CONCL0SIONES Los estudios oVi!e !os ha! dado muchos co!ocimie!tos, aho"a p"edomi!a! os o!i!e de(ido a ;ue ha) m7s tec!oo#'a ) !ue3os i!te"eses "especto a os p"ocesos ;ue ope"a! du"a!te a ectu"a. Lo"ch ) a! de! 8"oe>. La com(i!aci6! de estos dos e!o;ues est7 e3a!do a a ea(o"aci6! de modeos ;ue desc"i(a! como as acti3acio!es o!i!e co!st"u)e! #"aduame!te u!a "ep"ese!taci6! me!ta ;ue pe"du"a e! a memo"ia. Au!;ue est7 a5! po" e#a", !o e&iste u! mtodo simpe ) pe"ecto, o cua dice ;ue ha) ;ue utii:a" 3a"ias tc!icas.
1
Psiolo38a 'e la letura ( ?roesa&ie#to lio 4isual> 0#a re4isió# 'e t#ias e?eri&e#tales ( 'e ?roe'i&ie#tos 'e a#;lisis. Tc!icas empeadas e! a i!3esti#aci6! psicoi!#F'stica %"ime"a pa"te/ %"ocedimie!tos pa"a estudia" e "eco!ocimie!to 3isua ) su(p"ocesos "eacio!ados 0u) impo"ta!te a i!te#"aci6! de teo"'a ) mtodo.
1. T#ias 'e estu'io e# el reo#oi&ie#to 4isual 'e ?ala9ras> p"oceso (7sico de cua su"#e! e "esto de p"ocesos de ectu"a. Ide!ti4ca" os t"asto"!os de ectu"as ) apica" te"apias. Capacidades pe"ceptuaes ) co#!iti3as de p"ocesamie!to de a i!o"maci6!. 1.1 T#ias tauistoó?ias a*os,J,. Ta"eas de ide!ti4caci6! de um("aes. Se med'a a D/ p"ecisi6! de as "espuestas. Actuame!te e! desuso po";ue os pa"ticipa!tes pod'a! adi3i!a" a paa("a a t"a3s de a i!o"maci6! se!so"ia pa"cia. 1./ T#ias ro#o&trias a*os K, . os est'muos se p"ese!ta! si! de#"ada" ) co! du"aci6! iimitada hasta ;ue e su$eto eect5e a "espuesta. La D de ma)o" i!te"s es e tiempo de "eacci6!. 0edi" e cu"so tempo"a de os p"ocesos me!taes. Supuestos (7sicos/ e p"ocesamie!to e!#ua$e es me!ta u!a secue!cia se t"a!so"ma u!a de "ep"ese!taci6! i!#F'stica de e! ope"acio!es, ot"o tipoQ cada decisi6! puede esta" dete"mi!ada po" 3a"ios sistemas de p"ocesamie!to die"e!tesQ a decisi6! se (asa e! e sistema ;ue 4!aice a!tes, au!;ue aecta! tam(i! a accesi(iidad ) e tiempo "e;ue"ido. a"ias tc!icas 1 Ta"eas de casi4caci6!/ tie!e ;ue casi4ca" u! est'muo i!#F'stico. TAREA DE DECISIÓN L\]ICA. Ta"ea de 3e"i4caci6! sem7!tica *si a paa("a pe"te!ece a u!a cate#o"'a+ / Ta"eas de p"o!u!ciaci6! 2 Ta"eas de ide!ti4caci6!/ cu7!do se ide!ti4ca e est'muo. Ta"ea de dese!masca"amie!to p"o#"esi3o. Se puede medi" e tiempo de "eacci6! adem7s as tasas de e""o"es so! mu) (a$as
1.2 :to'os ' e r o#o&etrae ' e le tura. medida i!di"ecta de cu"so tempo"a de p"ocesamie!to i!te"!o. DOS JI%OTESIS La hip6tesis de a i!mediate:/ e su$eto p"ocesa u!idades estimua"es $usto cua!do apa"ece!, paa("a po" paa("a. Jip6tesis de a simuta!eidad o$oKme!te/ !o ha) demo"a tempo"a e!t"e e mome!to ;ue 3es u!a paa("a ) a p"ocesas. 0todo m7s utii:ado/ se#uimie!to ocua". Se capta! os mo3imie!tos ocua"es du"a!te a ectu"a. 0o3imie!tos sac7dicos pe"i6dicos ) si!c"6!ico. a 3e!ta$a de ;ue se puede p"ecisa" e cu"so tempo"a de eecto de a 3a"ia(e i!depe!die!te. 0uchas 3a"ia(es depe!die!tes. 1<
1.F T#ias #eurosioló3ias / co""eatos de acti3aci6! ce"e("a. %ote!ciaes e3ocados. %22 acti3aci6! a!te e est'muo decisi6! de "espuesta NP22 p"ocesamie!to i!o"maci6! a!6maa. 1.. Cu7 es e me$o" p"ocedimie!to/ PROBLE:AS Las ta;uitoscopias tie!e! u! compo!e!te de adi3i!aci6! ;ue !o puede se" desp"eciado. De os mtodos de casi4caci6! se cuestio!a su !atu"ae:a i!t"us i3a e! os p"ocesos de a ectu"a. La situaci6! de test puede i!t"oduci" p"ocesos adicio!aes disti!tos. Es me$o" a ta"ea de dec isi6! &ica simpe *me!os e""o"es ) tiempos de "eacci6! m7s (a$o+ po";ue os pa"ticipa!tes de(e! accede" a a "ep"ese!taci6! e! su p"opio &ico mie!t"as ;ue e! a est7!da" tie!e! ;ue decidi" ;ue teca pusa". E p"o(ema de as ta"eas de p"o!u!ciaci6! es ;ue a 3eces puede "eai:a"se si! p"ocesamie!to &ico. No podemos esta" se#u"os de ;ue e tiempo de "eacci6! es e tiempo de acceso a &ico *c6di#o o!o6#ico p"eK&ico+. Ot"o p"o(ema es ;ue a p"o!u!ciaci6! de u!a paa("a "eati3ame!te a"#a puede "eai:a"se a!tes de ;ue se ha)a te"mi!ado su p"ocesamie!to &ico. Los mtodos de se#uimie!to ocua" so! a ate"!ati3a m7s desea(e, si! em(a"#o po!e e! duda a hip6tesis de a i!mediate: *eectos de a""ast"e, a!ticipaci6!...+ U!a se#u!da c"'tica es a pausi(iidad de as o"acio!es. U!a te"ce"a c"'tica es ;ue estos p"ocedimie!tos so! poco 3e"s7ties, es di'ci o#"a" o"acio!es i#ua de pausi(es E! cua!to a as ta"eas de medici6! !eu"opsico6#ica se po!e! e! duda po";ue !o se sa(e mu) (ie! o ;ue se est7 midie!do. Las im7#e!es ce"e("aes !o posee! u!a "esouci6! tempo"a ata, a die"e!cia de os pote!ciaes e3ocados. E p"o(ema de os pote!ciaes e3ocados es ;ue !o pe"mite! aisa" co! p"ecisi6! as "e#io!es ;ue p"oduce! os eectos. Se de(e compeme!ta" co! im7#e!es ce"e("aes ;ue te!#a! u!a (ue!a "esouci6! espacia, pe"o esto es mu) di'ci. E! de4!iti3a, cada mtodo posee sus p"opias 3e!ta$as e i!co!3e!ie!tes, de ma!e"a ;ue !o ha) !i!#u!o pe"ecto. Todos eos capta! os p"ocesos ce!t"aes de a ide!ti4caci6! de paa("as, $u!to co! ot"a se"ie de p"ocesos espec'4cos de p"opio mtodo *SOLA%A0IENTO ?UNCIONAL+ Se "ecomie!da a utii:aci6! de 3a"ios mtodos pa"a ;ue te!#a m7s 3aide: e&pe"ime!ta, pa"a ;ue e eecto (a$o estudio sea &ico. Se de(e te!e" e! cue!ta cu7es so! os p"ocesos su()ace!tes a as ta"eas, pa"a o cua se p"ecisa u!a a";uitectu"a u!cio!a co! os pasos "e;ue"idos pa"a eectua" a ta"ea, ) cu7es so! os e!6me!os de i!te"s.
1-
Ta! impo"ta!te como a eecci6! de mtodo es a seecci6! de mate"ia estimua" ) a pa!i4caci6! de co!t"oes e&pe"ime!taes adecuados pa"a !eut"ai:a" os p"ocesos espec'4cos de a ta"ea. Tam(i! es impo"ta!te e mtodo de a!7isis de os "esutados.
1
TE0A . LOS ?UNDA0ENTOS 8IOLÓGICOS DEL LENGUAE 1. G#esis 'el le#3uae /. Estruturas ere9rales 'el le#3uae a. Estruturas ere9rales 9. A6asias . Or3a#iMaió# 'el le#3uae e# el ere9ro 2. ERPs ( le#3uae F. Perio'o r8tio ?ar a el 'esarroll o 'el le# ua e 1. G@NESIS DEL LENG0AE A ha(a" de #!esis o o"maci6! de e!#ua$e podemos "ee"i"!os a/ K
0ic"o#!esis/ secue!cia de p"ocesos me!taes ;ue co!stitu)e! a acti3idad i!#F'stica. Los p"ocesos de uso de e!#ua$e. * I!3esti#aci6! +. %"ocedimie!tos e&pe"ime!taes ) mtodos simuados
K
O!to#!esis/ ?acto"es ) meca!ismos ;ue dete"mi!a! a o"maci6! de e!#ua$e a o a"#o de desa""oo de !i9o. Los p"ocesos de desarrollo. *I!3esti#aci6! O(se"3aci6! !atu"a ) e!#ua$e espo!t7!eo e! !i9os, estudio de disti!tas ases de desa""oo ) estudios o!#itudi!aes+.
K
?io#!esis/ E3ouci6! de e!#ua$e e! a especia huma!a. Los p"ocesos de eoluci#n. *I!3esti#aci6! Di4cutad po" o ae$ado de campo de estudio ) a di4cutad de a co!t"astaci6! emp'"ica+.
Cada u!a de estas o"ie!tacio!es "espo!de a t"es p"e#u!tas u!dame!taes/ 0ic"o#!esis/ ;u acutades, co!ocimie!tos ) p"ocesos se empea! e! a pe"cepci6!, comp"e!si6! ) p"oducci6! de e!#ua$e O!to#!esis/ C6mo se desa""oa! e! e !i9o as capacidades de e!#ua$e ?io#!esis/ C6mo e3oucio!a"o! taes capacidades ) e su(st"ato !eu"o!a pe"i"ico ) su()ace!te a eas
E e!#ua$e apa"ece "ecie!teme!te e! a histo"ia de a e3ouci6! huma!a. Se desco!oce e&actame!te ;ue p"opici6 este e&t"ao"di!a"io a3a!ce.
@2
Impo"ta!cia de co!oce" a (ioo#'a de e!#ua$e/ Co!oce" as "e#io!es ce"e("aes "eacio!adas co! e e!#ua$e !os pe"mite/ K K
E!te!de" c6mo se e3a a ca(o a comprensión ) a producción de e!#ua$e. Ampia" a desc"ipci6! de p"oceso de adquisición de e!#ua$e.
/. ESTR0CT0RAS CEREBRALES DEL LENG0AE Reame!te se puede a4"ma" ;ue e&iste u!a ocai:aci6! p"ecisa pa"a as 7"eas de e!#ua$e, :o!as "eacio!adas co! su p"oducci6! etc. E&iste po" ta!to e! e ce"e("o u!a especiai:aci6! pa"a desempe9a" ta"eas co!c"etas. A t"a3s de !ue3as tc!icas, como as tc!icas u!cio!aes *po" e$empo, a !eu"oima#e!+ se "eca(a! datos ;ue apo)a! esta idea. No"mame!te se estudia e! pe"so!as sa!as, se o(se"3a a pa"te impicada e! a "eai:aci6! de ta"eas *ee" o ha(a"+ e! pe"so!as si! da9o ce"e("a. E p"o(ema de as pe"so!as co! da9os es a ata de muest"a pa"a pode" compa"a", a imposi(iidad de sa(e" c6mo e"a su ce"e("o a!te"io"me!te etc.
E compo"tamie!to i!#F'stico se "eai:a a t"a3s de est"uctu"as ce"e("aes. E e!#ua$e es e&t"emadame!te suti ) poiactico po" o ;ue su "ep"ese!taci6! e! e ce"e("o es especiame!te compe$a. De!t"o de as est"uctu"as de e!#ua$e podemos ha(a" de/ a. Est"uctu"as ce"e("aes (. Aasias c. O"#a!i:aci6! de e!#ua$e e! e ce"e("o
A. Estruturas ere9rales Cada pa"te de ce"e("o est7 "eacio!ada co! cie"tas ha(iidades i!#F'sticas, ) os da9os ce"e("aes p"oduce! e! ocasio!es patoo#'as so"p"e!de!tes. Los die"e!tes aspectos de !uest"a capacidad "ep"ese!tacio!es sepa"adas ) espec'4cas e! e ce"e("o.
i!#F'stica
tie!e!
Los da9os ce"e("aes suee! aecta" soo a dete"mi!ados aspectos de e!#ua$e. @1
E ce"e("o est7 di3idido e! dos hemise"ios, ) cada hemise"io est7 especiai:ado ) desempe9a disti!tas ta"eas. E hemise"io i:;uie"do se ocupa u!dame!tame!te de p"ocesamie!to a!a'tico (asado e! e tiempo. Est7 especiame!te "eacio!ado co! e e!#ua$e, es u! ce"e("o m7s a!a'tico ) "acio!a E de"echo se ocupa u!dame!tame!te de p"ocesamie!to ho'stico co! (ase espacia. Tie!e ot"as u!cio!es, m7s "eacio!adas co! a c"eati3idad, a espo!ta!eidad, os se!timie!tosM E! e p"ocesamie!to de e!#ua$e, e hemise"io I:;uie"do Es m7s a!a'tico ) detaista mie!t"as ;ue e de"echo p"ocesa a u! !i3e m7s #e!e"a. %a"a e [ de as pe"so!as diest"as, as u!cio!es de e!#ua$e se ocai:a! u!dame!tame!te e! e hemise"io i:;uie"do, es e domi!a!te. I!cuso e <2[ de as pe"so!as :u"das tie!e! u! hemise"io i:;uie"do domi!a!te, a ate"aidad !o es ta! p"o!u!ciada e! este caso pe"o si#ue e&istie!do. La ocai:aci6! es id!tica a p"oduci" a e!#ua de si#!os.
Lesio#es e! "e#io!es ce"e("aes asociadas a e!#ua$e/ Las pe"so!as co! esio!es ce"e("aes muest"a! pat"o!es i""e#ua"es de co!ducta i!#F'stica/ K K
A#u!as u!cio!es desapa"ece!. Ot"as u!cio!es se 3e! !ota(eme!te me$o"adas.
Re3io#es ce"e("aes asociadas a e!#ua$e/
Di6ere#ias 'e 3#ero ( le#3uae> Ni9osas/ Ni9as, so! me$o"es e! a#u!as ta"eas 3e"(aes, empie:a! a ha(a" a!tes *U!a a!teaci6! de ap"o&imadame!te 1 mes+ ) de o"ma m7s e4cie!te. Tie!e! me$o" memo"ia 3e"(a. So! me$o"es ecto"as ) comete! me!os atas de o"to#"a'a. 0oti3o/ E 7"ea de ("oca se acti3a de disti!ta ma!e"a e! !i9os ) !i9as a "eai:a" u!a ta"ea i!#F'stica. *E! u! e&pe"ime!to se es p"ese!ta(a u!a @@
ta"ea/ E!t"e dos no$palabras, detecta" si "ima(a! o !o. Las !i9as e"a! me$o"es, adem7s, se 3e'a ;ue stas acti3a(a! ta!to a pa"te de"echa como a i:;uie"da de su ce"e("o, *pa"tes de c6"te& p"e"o!ta+. %o" su ado os !i9os soo acti3a(a! e hemise"io i:;uie"do, most"a!do u!a ma)o" ate"ai:aci6!. Adutos/ Los 3a"o!es tie!e! ma)o" ate"aidad ;ue as mu$e"es. Tie!e! u!a ma)o" 3e!ta$a de hemise"io I:;uie"do ) o'do de"echo pa"a pe"ci(i" so!idos de ha(a. E! as mu$e"es se 3io ;ue t"as u!a esi6! ce"e("a de hemise"io I:;uie" do, su aasia e"a me!o" ) se "ecupe"a(a! m7s "7pido, de(ido a ;ue e uso e!t"e die"e!tes :o!as es m7s diuso, ) u!as :o!as puede! asumi" u!cio!es ) ta"eas de ot"as :o!as die"e!tes. U! ce"e("o me!os ate"ai:ado #e!e"a po" ta!to me!os p"o(emas. Supo!e u!a 3e!ta$a pa"a e p"ocesamie!to de e!#ua$e, ta 3e: po";ue pe"mite utii:a" am(os hemise"ios. Adem7s, Cada 3e: se co!side"a e! ma)o" medida ;ue am(os hemise"ios i!te"3ie!e! e! e e!#ua$e.
B. A6asias Los p"ime"os t"a(a$os so("e a u(icaci6! de e!#ua$e utii:a(a! as e3ide!cias o(te!idas a estudia" esio!es ce"e("aes. Aasia/ De4cie!cia e! comp"e!de" )o p"oduci" e e!#ua$e, !o"mame!te asociado a u!a esi6! ce"e("a. Casos cu"iosos de a aasia/ capacidad pa"a de!omi!a" cie"tos eeme!tos pe"o !o ot"os. %o" e$empo, capacidad pa"a de!omi!a" as pa"tes de cue"po o os coo"es pe"o imposi(e de!omi!a" "utas ) 3e"du"as. Tam(i! puede da"se di4cutad pa"a accede" a u!a cate#o"'a soo e! u!a modaidadQ po" e$empo a auditi3a. E&iste! die"e!tes tipos/ K K
8"oca o e&p"esi3a =e"!ic>e o "ecepti3a
K
Aasia de3e"(a co!ducci6! *p"o(ema "eacio!ado e co! a "epetici6!+ So"de"a *p"o(ema pa"a comp"e!de" e!#ua$e auditi3o, pe"o !o pa"a e esc"ito+.
1. A6asia 'e Broa o e?resi4a> Supo!e u!a p"dida de a capacidad de e&p"esa" e e!#ua$e, ta!to de o"ma o"a como esc"ita. So! i!capaces de e&p"esa"se co! m7s de u!a paa("a.
@
E&iste di4cutad e! a a"ticuaci6! de ha(a. Suee! co!se"3a" susta!ti3os ) 3e"(os, pe"o omite! a"t'cuos, co!$u!cio!es ) desi!e!cias *a#"amaticaidad+. Su capacidad de comp"e!si6! est7 me!os aectada ;ue a p"oducci6!. *E! u! p"i!cipio se pe!sa(a ;ue esta 5tima e"a pe"ecta, pe"o !o es as' totame!te+. E! a aasia de 8"oca se ha p"oducido u!a esi6! e! as "e#io!es "o!taes de hemise"io ce"e("a i:;uie"do. *L6(uo "o!ta, e!ca"#ado de a i!tei#e!cia, e "a:o!amie!to, a pa!i4caci6! o a "esouci6! de p"o(emas.+
/. A6asia 'e "er#i$e> %"oduce! so!idos si! co!te!ido. Es u! e!#ua$e uido pe"o si! ape!as 3ao" i!o"mati3o. Au!;ue te!#a! #"a! i!capacidad pa"a comp"e!de" e e!#ua$e, "espo!de! co""ectame!te a 6"de!es a&iaes o ce!t"aes. %o" e$empo/ le%ntese, gírese, inclínese y mire hacia arriba, p#ngase recto, o retroceda dos pasos, gírese y uela a sentarse. *Gesch^i!d, 1B+. Lesio!es e! e 6(uo tempo"a i:;uie"do. L6(uo tempo"a/ Le!#ua$e, memo"ia *"ecue"do de paa("as ) !om("es+, comp"e!si6!. Aasiade8"oca Aasiade=e"!ic>e Ja(a 3acia!te ) a#"amatica Aecta"'a! a a comp"e!si6!, pe"o e de(ido a u!a i!te""upci6! e! e pacie!te ha(a"'a co! uide: au!;ue p"oceso de co!3e"si6! de si! 3ao" i!o"mati3o. secue!cias e! coma!dos moto"es, t"asto"!o ;ue !o aecta"'a a a comp"e!si6!.
C. Or3a#iMaió# 'el le#3uae e# el ere9ro :o'elo 'e "er#i$e> ?ue e p"ime" modeo ;ue ha(6 de a o"#a!i:aci6! de e!#ua$e e! e ce"e("o, ) co("a u!a #"a! "ee3a!cia, )a ;ue os modeos poste"io"es hasta a actuaidad se (asa! e! este, au!;ue desa""o7!doo m7s, )a ;ue este e"a mu) simpe.
@P
Los modeos mode"!os so! m7s detaados, pe"o ma!tie!e! a ese!cia de es;uema de =e"!ic>e/ K K K
E! e 7" ea de =e"!ic>e se ama ce!a! as Him 7#e!es de os so !idos de os !om("es de os o($etos. A ha(a", se e!3' a esta i! o"maci6! a t"a3s de as c'cuo a"cuato *asc'cuo o!#itudi!a supe"io" de ce"e"o+ a 7"ea de 8"oca. E! e 7"ea de 8"oca, se t" aduce! estas im7#e!es de os so!idos e! mo3imie!tos pa"a co!t"oa" e ha(a.
A9os despus se p"opuso ot"o modeo, ;ue se i!co"po"6 a de =e"!ic>e, pe"o se especiai:6 mucho m7s. Es e modeo 'e "er#i$eGes%i#'. *Gesch^i!d, 1<@+/ K K K
A escucha" u!a pa a("a, a i!o"maci6! u)e de c6"te& auditi3o a 7"ea de =e"!ic>e. A p"o!u!cia" u!a paa("a, a i!o"maci6! u)e de 7"ea de 8"oca *se acti3a a i!o"maci6! a"ticuato"ia+ a 7"ea mot"i: "espo!sa(e de ha(a. A ee" u!a paa("a/ _"ea 3isua ci"cu!3ouci6! a!#ua" 7"ea de =e"!ic>e.
Se#5! este modeo, p"o!u!cia" u!a paa("a o'da o u!a paa("a esc"ita acti3a ) dese!cade!a u! eecto e! as si#uie!tes "e#io!es/
Pala9rao8'a Pala9raesrita 1. Re#io!es auditi3as 1. _"ea 3isua @. _"ea de =e"!ic>e @. Ci"cu!3ouci6! a!#ua" . ?asc'cuo a";ueado . _"ea de =e"!ic>e P. _"ea de 8"oca P. ?asc'cuo a";ueado B. C6"te& moto" *m5scuos de B. _"ea de 8"oca . C6"te& moto" *m5scuos de ha(a+ . A"ticuaci6! ha(a+ <. A"ticuaci6!
@B
Acti3idad "e#ist"ada se#5! a ta"ea/
Escucha!do paa("as ie!do paa("as %"o!u!cia!do paa("as %e!sa!do paa("as
e!
E! a actuaidad, e modeo =e"!ic>eKGesch^i!d se co!side"a u! modeo demasiado se!cio/ K K K K K K K K K
E! a ma)o"'a de as pe"so!as as u! cio!es de e!#ua$e est7! u!dame!tame!te ocai:adas e! e hemise"io i:;uie"do, pe"o !o se imita! a este. A#u!as u!cio!es impo"ta!tes de e!# ua$e est7 ! ocai:adas e! e hemise"io de"echo. Impo"ta!te pape de hemise"io de"echo e! a dise&ia p"ou!da. I!cuso e! e c6"te& i:;uie"do, as "e #io!es de ce"e("o ue"a de 7"eas =e"!ic>eK8"oca desempe9a! u! pape impo"ta!te e! as e e!#ua$e. Las "e#io!es su(co"ticaes tam(i! desempe9a! u! pape impo"ta!te pe"o poco co!ocido. Las esio!es ce"e("aes !o tie!e! u! eecto ca"ame!te de4!ido, como p"edice e modeo. E! #e!e"a, co! i!depe!de!cia de do!de est ocai:ada a esi6!, as pe"so!as co! aasia p"ese!ta! a#u!a a!oma'a/ Di4cutad pa"a e!co!t"a" os !om("es de as cosas. La estimuaci6! ect"ica de dis ti!tas "e#io!es de ce"e("o suee! te!e" e mismo eecto. U!a estimuaci6! seecti3a de a s 7"eas de 8" oca ) de =e"!ic>e !o p"oduce os se!cios eectos die"e!ciados ;ue ca("'a espe"a".
RESU0EN CONCLUSIONES Au!;ue e modeo de =e"!ic>e sea co""ecto ) 3e"dade"o, puede !o se" 5!ico. A#u!as pa"tes de ce"e("o so! m7s impo"ta!tes ;ue ot"as pa"a as u!cio!es de e!#ua$e.
@
Resuta di'ci a ocai:aci6! de p"ocesos co!c"etos e! 7"eas o est"uctu"as ce"e("aes espec'4cas. %osi(eme!te, e&ista! m5tipes "utas e! e ce"e("o pa"a a p"oducci6! ) a comp"e!si6! de e!#ua$e. *%uede! e&isti" dos 3'as ) utii:a"se de ma!e"a co!$u!ta, o ;ue ha(ituame!te se utiice u!a de eas ) e! caso de u!a esi6! ha(iita"se a ot"a 3'a como ate"!ati3a pa"a co!t"a""esta" a discapacidad #e!e"ada+. E&iste! "e#io!es co!c"etas de ce"e("o *6(uos "o!ta ) tempo"a+ ;ue desempe9a! papees impo"ta!tes e! e e!#ua$e. Si! em(a"#o, e estudio de as esio!es ce"e("aes demuest"a ;ue os sistemas !eu"o!aes su()ace!tes a e!#ua$e so!/ K K K
a"ia(es ?e&i(es Se dist"i(u)e! e! muchas "e#io!es de ce"e("o
E ce"e("o tie!e u!a pasticidad ma)o" de a ;ue c"e'amos. Y !os hace "ee&io!a" so("e si a c"ee!cia de ;ue a e&i(iidad se pie"de de adutos !o es cie"ta de todo.
E$empo de e&i(iidad/
Estudio de tumo"es ce"e("aes e! e hemise"io i:;uie"do *aasia+ ) a compe!saci6! de hemise"io de"echo. *Thie et a., @22+ E! ocasio!es os tumo"es !o so! ope"a(es, ) esta i!3esti#aci6! hi:o u! se#uimie!to de a e3ouci6! de esos tumo"es, ;ue p"o3oca"o! p"o(emas de aasias.
Resulta'os/ soo pacie!tes cu)as esio!es ce"e("aes p"o#"esa(a! e!tame!te ue"o! capaces de "ecupe"a" a u!cio!aidad #"acias a a i!te"3e!ci6! de hemise"io de"echo. Cua!do a e!e"medad p"o#"esa(a de ma!e"a e!ta, e hemise"io de"echo a!7o#o a e!#ua$e asum'a pa"te de as u!cio!es, ) a aasia me$o"a(a ) pe"mit'a "ecupe"a" pa"te de a u!cio!aidad. Cua!do e tumo" p"o#"esa(a !ecesa"ias, m7s "7pido e !o te!'a tiempoasumi" de esta(ece" as co!e&io!es ) ce"e("o po" ta!to !o pod'a compete!cias de ot"o hemise"io.
Co#lusió#/ %o" ta!to, e tiempo *a du"aci6! de a e!e"medad+ es u! acto" c"'tico ) dete"mi!a!te e! e &ito de a i!co"po"aci6! de hemise"io de"echo e! a compe!saci6! de a u!ci6! de e!#ua$e. *Este estudio se hi:o co! adutos, demost"a!do a pasticidad de ce"e("o de estos+.
@<
2. ERPS LENG0AE (Potenciales relacionados con eventos) A estudia" e e!#ua$e de(emos desc"i(i" os disti!tos compo!e!tes "espo!sa(es de p"ocesamie!to de a i!o"maci6!/
?o!o6#ico 0o"o6#ico Si!t7ctico
Sem7!tico Siemp"e ;ue ha(amos de u! ER% ) desc"i(imos as "eacio!es e!#ua$eK ce"e("o te!emos ;ue t"ata" dos aspectos/ K K
La ocai:aci6! de as disti!tas 7"eas ce"e("aes impicadas. *E$. La :o!a occipita capta os est'muos 3isuaes+. E cu"so tempo"a de os p"ocesos. Es deci", e mome!to e! e ;ue os p"ocesos aco!tece!.
%a"a e3a" a ca(o u!a ocai:aci6! p"ecisa de u!a acti3idad ) pode" ocai:a" as :o!as ;ue i!te"3ie!e! e! a "eai:aci6! de os disti!tos p"ocesos impicados e! a comp"e!si6! de e!#ua$e, as tc!icas m7s adecuadas so!/ K K
Tomo#"a'a po" emisi6! de posit"o!es *%ET+ Reso!a!cia ma#!tica u!cio!a *0RI+.
%a"a a!ai:a" e tiempo, estas dos tc!icas !o so! mu) (ue!as, e&iste! ot"as tc!icas ;ue so! m7s ap"opiadas pa"a estudia" e urso te&?oral de os p"ocesos, "e#ist"a!do a acti3idad ect"ica co! u!a "esouci6! tempo"a de miise#u!dos. K $
0a#!etoe!ceao#"a'a *0EG+ Eect"oe!ceao#"a'a *EEG+/ De!t"o de esta se i!cu)e! os pote!ciaes "eacio!ados co! e3e!tos * &ent$'elated Potencial, &'Ps).
La tc!ica de os ER%`s asume ;ue e&iste "eaci6! e!t"e os pote!ciaes ) os p"ocesos co#!iti3os. E&iste! dos est"ate#ias pa"a e estudio de e!#ua$e/ K K
A pa"ti" de u! pote!cia dete"mi!ado *Co!ocie!do u!a cu "3a+ t"ata" de a3e"i#ua" os p"ocesos co#!iti3os su()ace!tes A pa"ti" de u! p"oceso co#!iti3o dado, se t" ata! de ide!ti4ca" os pote!ciaes "eacio!ados.
U! pote!cia est7 asociado co! u! p"oceso, !o co! e est'muo. Cada :o!a ce"e("a e3a a ca(o p"ocesos die"e!tes.
@-
%"i!cipaes ER%`s asociados a os p"ocesos de comp"e!si6!. Cada u!o est7 asociado a u! mome!to tempo"a ) a u!a ocai:aci6! co!c"eta. K K K K K
%ote!cia de "eco!ocimie!to Ne#ati3idad i:;uie"da a!te"io" temp"a!a %22 NP22 N22
K K
H% positi3o HN Ne#ati3o
U! soo eect"odo puede p"oduci" u! ER%s *si te!#o muchos pa"ticipa!tes, o u!o soo co! muchos est'muos die"e!tes+. Si! em(a"#o, co! u! 5!ico se#me!to !o puedo 3e" u! pote!cia. Es u! ?ro&e'io de a acti3idad ;ue se p"oduce e! u!a :o!a espec'4ca e! u! mome!to espec'4co *co! u! soo se#me!to, !o puede hace"se u! p"omedio+. Los eect"odos "eco#e! acti3idad "eacio!ada co! a ta"ea ) ot"as acti3idades ;ue !o tie!e! !ada ;ue 3e" *"uido+. T"as hace" u! p"omedio de muchos eeme!tos, comie!:a a apa"ece" a;uea cu"3a ;ue es sistem7tica ) tie!e ;ue 3e" co! a acti3idad. E p"omedio se "eai:a co! 3a"ios est'muos. Es u! p"omedio po" eect"odo, de se#me!tos espec'4cos.
1. Pote#ial 'e reo#oi&ie#to PR Se "e4e"e a a "espuesta ect"ica ce"e("a ;ue !uest"o ce"e("o #e!e"a cua!do "eco!oce ;ue o ;ue te!#o e!"e!te es u!a paa("a *au!;ue !o sepa
@
;ue si#!i4ca o sepa compa"a"a co! ot"a+. Es a ima#e! "eco!oci(e de u!a paa("a. &studio ('udell, **+) Participantes natios ingleses se les presentaban palabras en ingl-s y en chino. $ $
#lo cuando las palabras aparecían en ingl-s aparecía un pico positio /++$/0+ ms (reconocían los materiales). Palabras chino 1o aparecía este pico.
&n estudios posteriores, incluyeron en el estudio participantes chinos (su lengua materna), y ieron 2ue los resultados se inirtieron, el pico aparecía ahora con las palabras chinas. 3ieron 2ue las personas natias presentan este pico de reconocimiento siempre en su idioma.
Lo#3itu'> ?ro#u#iaió# 'e la ur4a Late#ia> si a?aree a#tes o ' es?us.
Ja) 3ie"tas 3a"ia(es ;ue puede! modi4ca" estos acto"es/ La ampitud de %R 3a"'a depe!die!do de tipo de paa("a p"ese!tada. La ate!cia de %R i!c"eme!ta o dismi!u)e depe!die!do de as co!dicio!es e&pe"ime!taes. La ate!cia de %R se i!c"eme!ta cua!do/ K
Las paa("as se p"ese!ta! de#"adadas *peo" caidad de ima#e!+ ('udell, **. 'udell y 4ua, **0).
K
Se i!c"eme!ta a di4cutad de as paa("as *paa("as me!os "ecue!tes). ('udell y 4ua, **5).
%o" e co!t"a"io, a ate!cia se "educe
2
K
Cua!do e&iste u! eecto de priming ('udell y 4ua, **6)
Ta!to a ampitud como a ate!cia !os ha(a! de di4cutad, si !os cuesta m7s o me!os e$ecuta" a ta"ea "e;ue"ida *cu"3as m7s o me!os p"o!u!ciadas+. %o" e$empo, cua!do e&iste priming *aciitaci6!+ a ate!cia dismi!u)e. Las paa("as m7s di'cies de p"ocesa" po" se" me!os "ecue!tes p"ese!ta(a! ma)o" ate!cia de %R. Se 3io ;ue estas die"e!cias de %R te!'a! ;ue 3e", o e"a u! p"edicto" de a ha(iidad ) comp"e!si6! ecto"a. Die"e!cias e! misimas de se#u!do puede! supo!e" e!o"mes die"e!cias a a ho"a de "eai:a" u!a ta"ea de comp"e!si6! o "esouci6! de p"o(emas. *Los i!di3iduos co! ma)o"es pu!tuacio!es e! e 7raduate 'ecord &8amination 3erbal te!'a! u! %R de me!o" ate!cia. 'udell y 4ua, **5).
Co#lusió#> E %R puede esta" "ee$a!do a 3eocidad de pe"cepci6! de as paa("as ) esta" "ee$a!do p"ocesos sem7!ticos co! u!a ate!cia co!side"a(eme!te me!o" ;ue e NP22 *e ot"o compo!e!te "eacio!ado co! e p"ocesamie!to sem7!tico+.
/. Ne3ati4i'a' iMuier'a a#terior te&?ra#a NIAT Te!emos dos tipos de paa("a Case ce""ada o u!ci6!/ K A"t'cuos, p"eposicio!es, p"o!om("es, co!$u!cio!es etc. K Tie!e! a u!c i6! #"amatica de "e acio!a" paa("as de ca se a(ie"ta. Case a(ie"ta o co!te!ido/ K e"(os, !om("es, susta!ti3os, ad$eti3os, etc. K %aa("as ;ue tie!e! co!te!ido sem7!tico. Estudio de Ne3ie et a. *1@+/ %"ese!taci6! de paa("as de case a(ie"ta ) ce""ada de!t"o de 3a"ias o"acio!es. Estas paa("as pod'a! se" uidas o co!#"ue!tes S paa("as i!co!#"ue!tes, !o e!ca$a(a! e! e co!te&to.
Resulta'os a!te as paa("as i!co!#"ue!tes/
Las paa("as de case erra'a e3oca(a! N/+,. ?"e!te a este 5timo #"upo de paa("as se p"oduc'a u! pote!cia N@-2, ;ue soo apa"ec'a
1
a!te as paa("as ce""ada *se!saci6! a escucha" u! e""o" #"amatica, po" e$empo, e'smos+. Ree$a so"p"esa cua!do a#o !o e!ca$a. Las paa("as de case a9ierta e3oca(a! u! pote!cia NF,, *apa"ece m7s ta"d'o+.
Estos "esutados se 3ie"o! mati:ados po" i!3esti#acio!es poste"io"es i!sistie!do e! a impo"ta!cia de te!e" e! cue!ta a 6reue#ia de as paa("as. ?"iede"ici *1+ pa!tea u! modeo e&picati3o i!te#"ado", i!cu)e!do e pote!cia N@-2, NP22 ) e %22. K
A os @22KP22 ms. Se co!st"u)e u!a est"uctu"a si!t7ctica i!icia de a o"aci6!. La i!te""upci6! de este p"oceso dese!cade!a e pote!cia N@-2 o NIAT.
2. P2,, Es u! pote!cia positi3o ;ue se p"ese!ta 22 ms t"as a apa"ici6! de est'muo. %a"a su estudio a ma)o"'a de as i!3esti#acio!es suee! utii:a" e pa"adi#ma de "a"e:a *H oddball paradigm+. La de!omi!aci6! de "a"e:a 3ie!e po" a case de est'muo utii:ado. Es poco "ecue!te ) po" eo #e!e"a e&t"a9e:a. La acti3idad ce"e("a ;ue se p"oduce se de(e p"ecisame!te a esa "a"e:a, a a amada de ate!ci6!. %a"a a o(te!ci6! de este %E se p"ese!ta! dos est'muos. La die"e!cia es ;ue u!o de eos se p"ese!ta muchas 3eces ) e ot"o se p"ese!ta me!os 3eces *2K-2[ 3s @2[+. %a"a ;ue e %22 apa"e:ca/ K Se de(e p"ese!ta" u!a secue!cia aeato"ia de est'muo. K Los est'muos se de(e! casi4ca" e! dos cate#o"'as despus de apica" u!a dete"mi!ada "e#a. K U!a de as cate#o"'as de e3e!tos se de(e p"ese!ta" co! me!o" "ecue!cia. Desde os a9os 2 se co!oce ;ue a p"ese!taci6! de u! est'muo poco "ecue!te e3oca u!a acti3idad ect"ica positi3a e! e c6"te& pa"ieta.
@
Su ate!cia media de apa"ici6! se e!cue!t"a e!t"e os 22 ) B22 ms poste"io"es a a p"ese!taci6! de est'muo, es positi3o, ) se ocai:a, o tie!e u!a m7&ima p"ese!taci6! e! e c6"te& pa"ieta.
Resulta'os/ E %22 se o(tie!e po" ta!to a!te est'muos poco "ecue!tes *odd(a+ ) est'muos "ecue!tes *sta!da"d+. Las cu"3as muest"a! a apa"ici6! de pote!cia %22 soo a!te est'muos poco "ecue!tes.
Experimento Palabras$estímulo s imagen$ estímulo Palabras estímulo Marcas de ropa deportia. 9res tipos de estímulo $ Poco frecuente $ Frecuente $ igni:catio para el su!eto ;ctiidad contar las eces 2ue aparecía el estímulo poco frecuente.
?a cura ro!a indica el estímulo ob!etio, 2ue es el poco frecuente. @ura erde estímulo no$ob!etio. &n el caso de la imagen el potencial tiene una latencia menor, (eo una imagen y la recono"co casi al instante). &l estímulo est%ndar comprobar si un elemento desconocido prooca la misma sorpresiidad 1A. A9'A &BP&'
&n otro e8perimento se reali"# con estímulos auditios. e les pedía presionar un bot#n cada e" 2ue escuchasen un sonido. 1o había 2ue diferenciar entre frecuentes y poco frecuentes. &n este caso se anali"aba solamente la atenci#n prestada a los estímulos presentados.
9ambi-n se anali"# como afectaban los estímulos a diferentes grupos de participantes poblaci#n normali"ada s poblaci#n con alcoholismo (aun2ue tambi-n hay diferencias entre el tiempo 2ue llean con la enfermedad). &ra una tarea CoddballD isual empleando su!etos control y su!etos alcoh#licos.
e encontr# 2ue los su!etos control presentan una amplitud mayor de onda. ?as curas muestran una reducci#n de la amplitud del P++ en alcoh#licos. ?o 2ue ocurre, es 2ue los alcoh#licos utili"an menos recursos en la tarea, ya 2ue su sistema est% m%s deteriorado.
&n otros estudios se han presentado palabras con contenido emocional. &stas palabras re2uieren de m%s recursos, el sistema debe poner un mayor esfuer"o para procesarlas. @uando medimos la actiidad de la corte"a e8iste una mayor amplitud del P++ cuando las palabras son de carga emocional (como necesitamos m%s recursos y un mayor esfuer"o, nuestro cerebro genera este tipo de onda). ?os resultados por tanto, son congruentes con la idea de 2ue el re2uerimiento de una mayor atenci#n supone una mayor amplitud de onda.
E pote!cia %22 "ee$a p"ocesos impicados e! a e3auaci6! de u! est'muo e! "eaci6! co! a p"o(a(iidad de ocu""e!cia de mismo. Si (ie! e %22 !o es u! compo!e!te ;ue "ee$e e&cusi3ame!te p"ocesos i!#F'sticos, s' pa"ece se!si(e a dete"mi!ados aspectos de
P
os mismos como, po" e$empo, e ma)o" o me!o" co!te!ido emocio!a. La ampitud de a %22 !os da i!o"maci6! so("e a di4cutad de a ta"ea ) a ca!tidad de "ecu"sos utii:ados e! a misma.
F. NF,, E NP22 tam(i! "ee$a so"p"esa, e&t"a9e:a, a imp"esi6! de ;ue a#o !o 3a (ie!M co! esta o!da se t"ata de ide!ti4ca" como act5a e sistema cua!do e Hchoca a#o.
Experimento Eutas y 4illyard (*+) se presentan isualmente frases de siete palabras. e presentaban de forma aislada, palabra por palabra (cada 5++ ms). &n el 50G de los casos las oraciones eran correctas, solo el /0G concluía con una palabra sem%nticamente incongruente con el conte8to de la frase. ?os :nales incongruentes eocaban un componente negatio entre los ++$6++ ms. @on una amplitud m%8ima en "onas centroparietales derechas (e!. Final sorprendente en un chiste). A a i:;uie"da se puede 3e" a acti3idad ect"ica ce"e("a #e!e"ada po" paa("as co!#"ue!tes e i!co!#"ue!tes e! a :o!a "o!ta, ce!t"a ) pa"ieta. E! ot"os estudios e3ados a ca(o se ha 3isto ;ue e ce"e("o e! hom("es ) mu$e"es "eaccio!a de o"ma mu) simia" a!te estos est'muos.
B
Ot"as situacio!es/ Datos so("e a a&?litu'/ E pote!cia NP22 !o soo apa"ece e! e co!te&to de u!a o"aci6!. Es posi(e o(te!e" este ER% p"ese!ta!do pa"es de paa("as. E pote!cia NP22 p"ese!ta ma)o"es ampitudes cua!do a se#u!da paa("a !o est7 "eacio!ada co! a p"ime"a. *Jocom( ) Ne3ie, 12+.
Datos so("e a late#ia/ 1. A ma)o" tasa de p"ese!taci6! de as paa("as, ma)o" ate!cia de NP22 ) dist"i(uci6! m7s "o!ta. *utas, 1-<+. La ma)o" ate!cia "ee$a u!a ma)o" di4cutad de comp"e!si6!. Cua!do a 3eocidad de p"ese!taci6! es m7s "7pida, m7s ta"da e! apa"ece" este pote!cia. *E! test de i!tei#e!cia, pe"so!as co! me!o"es pu!tuacio!es coi!cide! co! %E m7s e!tos, ha) u!a ma)o" ate!cia.+ @. A compa"a" !i9os ) adutos se o(se"3a u!a dismi!uci6! de a ate!cia e! os adutos a esta" aciitado e acceso &ico ) os p"ocesos de i!te#"aci6! sem7!tica *es deci", tie!e! u! ma)o" desa""oo i!#F'stico+. Ocu""e tam(i! ;ue a ate!cia 3ue3e a aume!ta" e! os a!cia!os, de(ido a ;ue e acceso a ese &ico es m7s e!to, au!;ue !o o ha)a! pe"dido. *No depe!de po" ta!to de !5me"o de paa("as co!ocidas, si!o ;ue a ca"acte"'stica c"'tica es e tiempo de acceso a &ico+. *Gu!te", 1+.
Estudio de =e(e"Ko&, Ja"t b Sp"ui, @22. Demuest"a como a NP22 tam(i! apa"ece e! !i9os. Se estudi6 como !i9os de K12 a9os p"ocesa(a! "ases co! o si! a!oma'as sem7!ticas. Los "esutados i!dica(a! u! "o(usto eecto NP22 asociado a as a!oma'as sem7!ticas e! !i9os e! edad escoa". Adem7s, se co!4"ma(a adecuadame!te.
;ue
os
&!emplos Frases sin anomalías sem%nticas $
&l coche se 2ued# sin gasolina.
!i9os
comp"e!d'a!
as
"ases
$
?os niHos aprenden a leer y escribir en la escuela.
Frases con anomalías sem%nticas
$ $
&l sol brillaba y los p%!aros estaban acampando. ?as rosas son una especie de piscina.
Co#lusio#es/ La ampitud de NP22 "ee$a a aciidad co! a ;ue se empea! 3a"ias ue!tes de co!ocimie!to *&ico, si!t7ctico ) sem7!tico+ pa"a dota" de cohe"e!cia a a "ep"ese!taci6! de u! discu"so. A ma)o" di4cutad pa"a i!te#"a" u!a pa"te de a i!o"maci6! e! a "ep"ese!taci6! e! cu"so, ma)o" ampitud de pote!cia NP22 e3ocado po" dicha i!o"maci6!.
PJ,, a&9io si#t;tio ?ositi4o
<
E! este caso es u! pote!cia m7s compe$o, !uest"o ce"e("o hace u! a!7isis si!t7ctico, a!ai:a si os compo!e!tes e!ca$a! po" ca"acte"'sticas si!t7cticas, )a !o soo sem7!ticas. K K K K
Es u! compo!e!te positi3o. Locai:aci6! ce!t"opa"ieta. Apa"ece cua!do se p"oduce! 3ioacio!es si!t7cticas e! a est "uctu"a de a o"aci6!. Tam(i! apa"ece du"a!te e p"ocesamie!to de est" uctu"as si!t7cticas i!"ecue!tes. *?"iede"ici, 1<+
A die"e!cia de pote!cia Niat *N@-2+, "eacio!ado co! p"ocesos si!t7cticos temp"a!os, e %22 "ee$a p"ocesos si!t7cticos secu!da"ios ;ue i!cu)e! e "ea!7isis de a o"aci6!. Los auto"es Oste"hout ) Jocom( o p"opusie"o! po" p"ime"a 3e: e! 1@. Se ha o(se"3ado e! die"e!tes tipos de 3ioacio!es si!t7cticas/ K K K K
I!co""eccio!es e! e o"de! de as paa("as ioacio!es e! a co!co"da!cia su$etoK3e"(o A!oma'as e! os tiempos 3e"(aes A!oma'as e! a co!co"da!cia e!t"e di3e"sos compo!e!tes de a o"aci6! e! #!e"o ) !5me"o.
&8perimento 4agoot et al. /++ Frases en alem%n. ;lgunas frases incluían iolaciones sint%cticas &l erbo se coloc# en una posici#n gramaticalmente incorrecta teniendo en cuenta el conte8to sint%ctico. 'esultados ?as iolaciones sint%cticas producían el P6++.
La late#ia e! este pote!cia "ee$a !ue3ame!te di4cutad de(ido a a compe$idad a "ase, a po" esue":o ;ue "e;uie"e a ta"eaM deci", a ate!cia est7de dete"mi!ada a compe$idad de os p"ocesosesde "e3isi6! est"uctu"a de a o"aci6!. As', se o(se"3a ;ue a ma)o" compe$idad de a "ase ma)o" ate!cia de %22. Esto se demuest"a e! e estudio de 0u!te et a. *1<+, d6!de p"ese!t a"o! 3ioacio!es si!t7cticas e!/ -
K K
O"acio!es simpes deca"ati3as O"acio!es su(o"di!adas.
Resutados/ me!o" ate!cia de %22 pa"a as i!co""eccio!es si!t7cticas i!cuidas e! sa o"acio!es simpes deca"ati3as. A 0AYOR CO0%LEIDAD 0AYOR LATENCIA Estudios "ecie!tes most"a"o! eectos simia"es a pote!cia %22 cua!do as "ases co!te!'a! !o soo e""o"es si!t7cticos si!o tam(i! e""o"es se&;#tios e i!cuso orto3r;os.
:o'elo i#te3ra'or N/+,) NF,,) PJ,, _!#ea D. ?"iede"ici p"opuso u! modeo e&picati3o ;ue i!cu'a e pote!cia N@-2, e NP22 ) e %22. E modeo p"ete!de e&pica" c6mo se est"uctu"a! os p"ocesos ;ue co!duce a a o&?re#sió# de u!a o"aci6!. a+ @22KP22 ms/ Se co!st"u)e u!a est"uctu"a si!t7ctica i!icia e! a o"aci6!. La i!te""upci6! de este p"oceso dese!cade!a e pote!cia N@-2 o NIAT. (+ 22K22 ms/ Tie!e! u#a" p"ocesos de '!doe &icoKsem7!tico. Cua!do !o ocu""e!, apa"ece e pote!cia NP22. c+ B22K-22 ms/ Se i!te#"a! os "es utados de os a!7isis si!t7cticos ) sem7!ticos. E %22 apa"ece si a i!te#"aci6! !o se e3a a ca(o.
F. PERIODO CRÍTICO PARA EL DESARROLLO DEL LENG0AE E&iste u!a c"ee!cia #e!e"ai:ada de ;ue a capacidad de ad;ui"i" e e!#ua$e dismi!u)e a medida ;ue 3a aume!ta!do a edad. Los !i9os mu) pe;ue9os est7! pa"ticua"me!te (ie! adaptados pa"a a ad;uisici6! de e!#ua$e.
Jip6tesis de pe"iodo c"'tico/
1. Dete"mi!ados sucesos (io6#icos "eacio!ados co! e desa""oo de e!#ua$e soo se puede! p"oduci" e! u! pe"iodo c"'tico temp"a!o. La especiai:aci6! hemis"ica se p"oduce du"a!te e pe"iodo c"'tico. E! ese mome!to os !i9os posee! u! #"ado de e&i(iidad ;ue se pie"de cua!do te"mi!a e pe"iodo c"'tico. @. Dete"mi!ados sucesos i!#F'sticos de(e! p"oduci"se e! e !i9o du"a!te es te pe"iodo pa"a ;ue e desa""oo se p"odu:ca de ma!e"a !o"ma.
?ue!tes ;ue apo)a! a e&iste!cia de pe"iodo c"'tico/
Desarrollo 'e la laterali'a' P2
Laterali'a' e# #i*os &u( ?eue*os A'uisiió# 'el se3u#'o i'io&a Ni*os ue o(e# o# ?a'res o# 'eie#ias au'iti4as. Q Desarrollo 'e la l aterali'a'
La est"uctu"a de ce"e("o se desa""oa t"as e !acimie!to ) du"a!te a i!a!cia Maduraci#n.
*i!cuso
du"a!te
a
adoesce!cia+.
E ce"e("o, u!dame!tame!te e c6"te&, muest"a cie"to #"ado de pasticidad.
E&picacio!es de c6mo su"#e a ate"aidad a+ Jip6tesis de a e ;uipote!ciaidad * Le!!e"(e"#, 1<+. K
A !ace", e he mise"io i:;uie"do ) de"echo de ce"e("o so! e;uipote!ciaes. No ha) asimet"'a.
K
La ate"aidad se p"oduce de(ido a a ma du"aci6!.
K
La ate"aidad se des a""oa "7pidame!te e!t"e os do s ) os ci!co a9os.
K
La e&i(iidad hace ;ue se pue da! desa""oa" u!cio!es ce"e("aes e! ocai:acio!es ate"!ati3as.
(+ Jip6tesis de dete"mi!ismo i""e3e"si(e. c+ E&picaci6! eme"#e!tista. Apo)o emp'"ico K K K
T"as u!a esi6!, as capacidades i!#F'sticas de os !i 9os se "ecupe"a! mucho me$o" ;ue e! os adutos. Cua!do m7s $o3e! es e !i9o, ma)o"es so! as p"o(a(iidades de ;ue se p"odu:ca u!a "ecupe"aci6! competa. Casos de hemideco"ticaci6! tota. E&ti"paci6! de todo u! hemise"io. Adutos/ dest"ucci6! casi competas de as capacidades de e!#ua$e. Ni9os e! pe"io do c"'tico/ pa"ece! capaces de "ecu pe"a"se casi po" competo. Cua!do e hemise"io i:;uie"do desapa"ece, e de"echo pa"ece capa: de asumi" p"7cticame!te todas sus u!cio!es.
P1
Q Laterali'a' e# #i *os &u( ?eue*os
%a"adi#ma de ha(ituaci6! a chupa".
Cu7!do i!3esti#amos co! !i9os de meses, como podemos sa(e" ;ue !os est7 e!te!die!do C6mo sa(emos ;ue pe"ci(e ;ue e idioma e! e ;ue e ha(amos es e mate"!o o es ot"o die"e!te E&iste u!a tc!ica co!4"mada ;ue a4"ma ;ue a "ecue!cia co! ;ue e !i9o succio!a e chupete tie!e ;ue 3e" co! a ate!ci6! a!te est'muos. U! cam(io m7s ma"cado e! e "itmo de chupeteo cua!do se p"ese!ta(a! est'muos ha(ados a!te e o'do de"echo *3e!ta$a de hemise"io i:;uie"do+. A!te est'muos disti!tos de ha(a *po" e$empo m5sica+ a 3e!ta$a es de o'do i:;uie"do, hacia e hemise"io de"echo.
K
%ote!ciaes "eacio!ados co! e3e!tos. ER%s *0is et a., 1<+
Se ha! e!co!t"ado die"e!cias hemis"icas de ha(a ) de so!ido e! (e(es de ta! soo u!a sema!a.
%"ee"e!cia de hemise"io i:;uie"do pa"a e ha(a.
K
E! !i9os mu) pe;ue9os se ha e!co!t"ado u! pe"iodo se!si(e a a pe"cepci6! o!tica ;ue desapa"ece cua!do cumpe! 12K1@ meses.
K
A (e(es e!t"e 1K@2 meses se es p"ese!ta(a! paa("as co!ocidas ) !ue3as.
K
Los dos tipos de paa("as p"oduc'a! disti!tos ER%`s.
K
E!t"e os 1 ) 1< me ses as die"e!cias se "epa"t'a! po" todo e ce"e("o.
K
A os @2 meses as die"e!cias se imita(a! a as "e#io!es m7s ce!t"aes de hemise"io i:;uie"do.
K
Los datos apu!ta! a ;ue se est7 p"oducie!do cie"ta especiai:aci6! co!side"a(eme!te a!tes de a 3e!ta!a tempo"a p"opuesta po" Le!!e"(e"# pa"a e pe"iodo c"'tico.
Q A'uisiió# 'el se3u#'o i'io&a K K K
%e"iodo c"'tico e! a#u!as acetas de desa""oo si!t7ctico. Ca"o pe"iodo c"'tico e! e desa""oo o!o6#ico. No disco!ti!uidad d"7stica, deci3e #"adua.
Q Ni*os ue o(e# o# ?a'res o# 'eie#ias au'iti4as>
Caso de HIim P@
a+ Ni9o de pad"es so"dos ;ue soo o)6 T hasta a #ua"de"'a. (+ Sus pad"es !o se comu! ica(a! co! medi a!te e e!#ua$e de si#!os. *Este caso !os hace "ee&io!a" "especto a (ii!#Fismo, "especto a cua se a!ai:a si es p"ee"i(e ;ue e ap"e!di:a$e sea di"ecto, media!te co!tacto 'sico o (ie! a t"a3s de u!a #"a(aci6!, o "ep"oducci6!. T"as o ocu""ido co! im, se 3io ;ue e co!tacto 'sico es totame!te dete"mi!a!te+. Resutados de caso de im/ K
E!to!aci6! pa!a
K
A"ticuaci6! mu) maa
K
E&p"esio!es i!desci"a(es
K
G"am7tica mu) idiosi!c"7sica
K
Te!'a e co!cepto de pu"aidad pe"o !o usa(a a s.
K
Tampoco comp"e!d'a e e!#ua$e adecuadame!te.
T"as u!a i!te"3e!ci6!, a ca(o de u!os meses, e e!#ua$e de im e"a casi e adecuado pa"a su edad.
La e&posici6! a e!#ua$e !o es su4cie!te pa"a ap"e!de" u! e!#ua$e, si!o ;ue de(e da"se e! u! co!te&to socia, i!te"acti3o ) ap"opiado. Este caso po!e de "eie3e a impe"iosa !ecesidad huma!a de usa" e e!#ua$e. E co!tacto huma!o es u!dame!ta pa"a ap"e!de" adecuadame!te as ca"acte"'sticas de !uest"o e!#ua$e.
P
TE0A P. %ERCE%CIÓN DEL 1. LA ESTR0CT0RA DEL HABLA /. PERCEPCIN DE SEG:ENTOS AISLADOS DEL HABLA 2. PERCEPCIN DEL HABLA CONTIN0A
LENGUAE (9ema J @arroll)
1. LA ESTR0CT0RA DEL HABLA K K K
?acto"es p"os6dicos ?o!tica a"ticuato"ia ?o!tica ac5stica
7atores ?rosó'ios> ae#to) e#to#aió# ( 4eloi'a'. Ae#to> !asis ;ue se da a dete"mi!adas s'a(as de u!a o"aci6!. %e"mite disti!#ui", po" e$empo, e!t"e Hca!ta"a, c7!ta"a, ca!ta"7. %o!e" e ace!to e! u!a u ot"a s'a(a puede cam(ia" totame!te e si#!i4cado. Es u!a codi4caci6! o!o6#ica id!tica, soo se disti!#ue! po" a s'a(a t6!ica. %o" ta!to, pa"a e!te!de" e ha(a te!emos ;ue disti!#ui" do!de !uest"o i!te"ocuto" est7 po!ie!do e !asis.
E#to#aió#/ Es e to!o utii:ado pa"a "ee"i"se a die"e!tes si#!i4cados. K K
%"e#u!tas totaes *"espuesta de s' o !o+. E! este caso, a e!to!aci6! ascie!de a 4!a *po" e$empo, K3ienesL K@ierrasL+. E! as p"e#u!tas pa"ciaes *p"o!om("e, co!$u!ci6!, ocuci6! o ad3e"(io i!te""o#ati3o+ ) o"acio!es deca"ati3as. No ha) u! asce!so e! a e!to!aci6! (K2ui-n ieneL)
Veloi'a'/ Se modi4ca ate"a!do e !5me"o ) du"aci6! de pausas ) e tiempo dedicado a a"ticua" se#me!tos de ha(a.
PP
Tam(i! puede t"a!smiti" si#!i4cado/ *e$. t#mate tu tiempo tenemos 2ue irnos+. La 3eocidad tam(i! 3a"'a se#5! a u!ci6! ;ue desempe9e a paa("a de!t"o de a o"aci6!.
7o#tia artiulatoria K
?o!tica/ estudio de os so!idos de ha(a
K
7o#tia artiulatoria/ estudio de a p"o!u!ciaci6! de os so!idos de ha(a. Se puede! desc"i(i" todos os so!idos de u!a e!#ua (as7!dose e! os mo3imie!tos de as est"uctu"as 'sicas de t"acto 3oca. E ai"e se emite desde os pumo!es ) pasa po" as cue"das 3ocaes e! di"ecci6! a a ca3idad o"a o !asa. E! a#u!as e!#uas os so!idos de ha(a se puede! "eai:a" i!haa!do ai"e e! 3e: de e&haa!do. Voales/ se emite! de$a!do ui" e ai"e desde os pumo!es si!
o(st"uccio!es.
Co#so#a#tes/ se p"oduce! impidie!do e paso de ai"e e! u! dete"mi!ado pu!to.
PB
K
Lu#a" de a"ticuaci6! 8ia(ia/ (, p, m De!ta/ d, t A3eoa"/ s, ", ! %aata/ $ ea" #, >
K
0odo de a"ticuaci6! Ocusi3a. O(st"u)e! competame!te e u$o de ai"e pa"a despus sota"o. (, d, #, p, t, > ?"icati3a. O(st"u)e! a saida de ai"e si! dete!e"a po" competo. , s A"icada. O(st"u)e! a saida de ai"e pa"a pasa" #"aduame!te hacia u!a "icaci6!. ch Nasa/ m, ! Late"a/ i("a!te/ "
K
So!o"idad/ I!dica si as cue"das 3ocaes est7! $u!tas o sepa"adas cua!do e ai"e as at"a3iesa. So"da/ Se p"oduce! cua!do as cue"das 3ocaes est7! sepa"adas, p. So!o"a/ Se p"oduce! cua!do as cue"das 3ocaes est7! u!idas, (.
7o#tia astia Estudia as p"opiedades ac5sticas de os so!idos de ha(a.
%o" ;u !os i!te"esa co!oce" a o"ma e! ;ue e se" huma!o p"ocesa as se9aes de ha(a &8isten dispositios inform%ticos, e!. C;llreaderD, cuya funci#n consiste en leer con una o" clara, con perfecta melodía y entonaci#n natural en los idiomas ingl-s, franc-s, espaHol y alem%n, documentos impresos (libros, reistas etc.) o digitali"ados (archios de te8to).
Jo) d'a es posi(e toma" u!a et"a, ad$u!ta"e e so!ido ;ue e co""espo!de ) despus u!i"o a ot"os so!idos de a o"aci6!, pe"o e "esutado NO se ap"o&ima mucho a so!ido de ha(a !atu"a. E pa"aeismo e!t"e se#me!tos o!ticos ) et"as de aa(eto !o es a(souto. Adem7s, codi4camos de @B a 2 se#me!tos o!ticos po" se#u!do, o ;ue supe"a co! c"eces a 3eocidad a a ;ue p"ocesamos ot"as o"mas de pe"cepci6! auditi3a.
KPor 2u- percibimos los segmentos del habla con tanta rapide"L P
Necesitamos co!oce" a est"uctu"a ac5stica de a se9a de ha(a pa"a e!te!de"o.
a+ Espect"o#"amas Estudia as p"opiedades ac5sticas de os so!idos de ha(a. ?o!tica ac5stica (+ T"a!smisi6! pa"aea. ?e!6me!o e ;ue die"e!tes o!emas de a u! misma codi4ca! a se9a depo" ha(a simut7!eame!te, si! e&isti" co"tes'a(a 'sico se ("usco e!t"ee! os so!idos ad)ace!tes de esa s'a(a. U!a misma et"a !o sue!a i#ua e! todas as ocasio!es, sue!a! die"e!te e! u!ci6! de a et"a ;ue 3a)a a co!ti!uaci6!. c+ a"ia(iidad depe!die!te de co!te&to. E aspecto espect"o#"74co e&acto de u! so!ido dete"mi!ado est7 i#ado a co!te&to de ha(a e! e ;ue se e!cue!t"a. E co!te&to es u!a 3a"ia(e ;ue dete"mi!a como p"o!u!ciamos ) tam(i! !os a)uda a comp"e!de" cua!do escuchamos e e!#ua$e. Los acto"es p"os6dicos tam(i! co!t"i(u)e! a a 3a"ia(iidad de a se9a de ha(a. E$. eocidad. A aume!ta" a 3eocidad de ha(a, se "educe a du"aci6! de as 3ocaes ) co!so!a!tes. A pesa" de todas as 3a"iacio!es e&iste!tes e! as se9aes o!ticas, os se"es huma!os somos capaces de "eco!oce" 7cime!te so!idos de ha(a. I!cuso os (e(es. De ah' a di4cutad de ;ue u! sistema i!o"m7tico e#ue a desa""oa" u! sistema de ha(a como e huma!o. Jasta aho"a, os p"o#"amas dise9ados pa"a "eco!oce" so!idos de ha(a !o ha! a3a!:ado mucho. *E$. Co!testado"es autom7ticos de u!a compa9'a tee6!ica+. Los huma!os !os acostum("amos a a o"ma de ha(a" de os ot"os ) o comp"e!demos me$o" *e$. A mi p"oeso"a de i!#s si a e!tie!do, pe"o a ot"a !o+.
/. Pere?ió# 'e se3&e#tos aisla'os 'el %a9la Ni4eles 'e ?roesa&ie#to 'el %a9la. E p"oceso de pe"cepci6! de ha(a se puede di3idi" e! t"es !i3ees/
P<
a+ Ni3e auditi3o/ "ecue!cia, i!te!sidad, tiempo. (+ Ni3e o!tico/ com(i!aci6! de se9aes ac5sticas. c+ Ni3e o!o6#ico/ co!3e"si6! de se#me!to o!tico e! o!ema.
Estas co! est'muos auditi3os como 3isuaes *e$. A ee"+
t"esp"e#u!tasocu""e!ta!to
El %a9la o&o u# siste&a &o'ular C"ite"ios de modua"idad de u! sistema co#!iti3o (Fodor, *)
K K K K
Es espec'4co se#5! e campo Ope"a de o"ma impe"ati3a No se 3e aectado po" os "esutados o(te!idos Es "7pido Reaci6! co! a o"#a!i:aci6! de ce"e("o pa"a e e!#ua$e
E ha(a es u! sistema modua"/ pe"cepci6! cate#6"ica. Co!t"a"iame!te a o ;ue ocu""e co! a pe"cepci6! de coo", e! e cua somos capaces ta!to de disti!#ui" e!t"e coo"es como de pe"ci(i" estos de o"ma co!ti!ua, e! e ha(a ocu""e a#o especiaQ pa"a comp"e!de" e ha(a es !ecesa"io impo!e" u! "eco!ocimie!to a(souto o cate#6"ico de a se9a de ha(a. K
Nuest"o o($eti3o es "eco!oce" si u! so!ido es p o (.
Teor8a &otora 'e la ?ere?ió# 'el %a9la %a"a pe"ci(i" e ha(a de ot"a pe"so!a !os 4$amos e! e modo de p"oducci6!. Los o)e!tes utii:a! su co!ocimie!to a"ticuato"io imp'cito como a)uda a a pe"cepci6!. *E$. Ap"e!di:a$e de u! se#u!do idioma o !i9os pe;ue9os ;ue ap"e!de! a ha(a" se es aie!ta a ;ue se 3isuaice! a eos mismos a"ticua!do paa("as pa"a co""e#i" e""o"es+. (?iberman y cols., *65)
&fecto Mc7urN/ Se com(i!a e so!ido de u!a s'a(a co! a a"ticuaci6! 3oca de u!a s'a(a die"e!te. La i!o"maci6! 3isua !os da ca3es pa"a pe"ci(i" e ha(a. Co! este eecto o(se"3amos ;ue pe"ci(imos e so!ido de u!a u ot"a ma!e"a, au! sie!do e mismo, si te!emos os o$os ce""ados o a(ie"tos.
P-
Cua!do as i!o"macio!es 3isua ) auditi3a e!t"a! e! co!icto, se utii:a! am(as ue!tes de i!o"maci6! pa"a e#a" a u!a pe"cepci6! esta(e.
Impicacio!es e! a ad;uisici6! de a L@ *se#u!da e!#ua+. Se "ecomie!da p"actica" a a"ticuaci6! de so!idos pa"a pode" escucha"os me$o". (@atford y @ols., **) E!se9a" a p"oduci" os so!idos de L@ e! sie!cio a)uda
a "eco!oce" os so!idos !ue3os. A)uda"'a a ap"ecia" p"ocesos moto"es suties si! se" ecipsados po" as se!sacio!es auditi3as. Esta teo"'a es mu) impo"ta!te po";ue "eacio!a die"e!tes aspectos de e!#ua$e/ K K
%"opo!e !e&o !eu"o6#ico e!t"e 7"eas "espo!sa(es de pe"cepci6! ) p"oducci6! i!#F'sticas. 06duo o!tico e!a:a pe"cepci6! co! p"oducci6! 0eca!ismo i!!ato impo"ta!te e! a ad;uisici6! de e!#ua$e.
2. Pere?ió# 'el %a9 la o#ti#ua PollacN y PicNett (*6J) K K
G"a(a"o! co!3e"sacio!es depa"a u!a poste"io"me!te saa de espe"a. p"ese!ta"as E&t"a$e"o! paa("as suetas A p"ese!ta"as aisadas, soame!te e B2[ de as paa("as se "eco!oce! co""ectame!te.
La i!o"maci6! ac5stica es i!su4cie!te po" s' misma pa"a pe"miti" e "eco!ocimie!to de os so!idos de ha(a. La est"uctu"a ac5stica de u! so!ido de ha(a 3a"'a e! u!ci6! de su co!te&to o!tico i!mediato. Sia(as 3eci!as desempe9a! u!a u!ci6! "ee3a!te.
7atores ?rosó'ios e# el reo#oi&ie#to 'el %a9la K
E!to!aci6!/ E$. Die"e!cia de e!to!aci6! e!t"e p"e#u!tas a"#as ) co"tasQ KienesL K@ierrasL 3s KPuedes cerrar la puerta, por faorL Adem7s, i!cuso escucha!do u!a co!3e"saci6! e! ot"o idioma, a soa e!to!aci6! !os puede da" i!o"maci6! de estado de 7!imo de a pe"so!a, a5! si! comp"e!de" e si#!i4cado.
K
Ace!to de i!te !sidad/ Nos da pis tas, ce!t"a!do !uest"a ate!ci6! e! as s'a(as ace!tuadas, )a ;ue esta ace!tuaci6! !os puede hace" disti!#ui" u!a paa("a de as ot"as. *E$. Plato s plat#+.
P
E ace!to !os da ca3es ;ue !os pe"mite! a!ticipa" o ;ue 3ie!e a co!ti!uaci6!. La pe"cepci6! de o)e!te se o"#a!i:a e! to"!o a as s'a(as ace!tuadas. Adem7s, as s'a(as t6!icas se detecta! m7s "7pido e! e ha(a. (Martin, *5/)
I!te"p"etamos e ha(a co!ti!ua se#5! pat"o!es de ace!tuaci6! 7atores se&;#tios ( si#t;tios e# la ?ere?ió# 'el %a9la K Co!te&to ) "eco!ocimie!to de ha(a. Cua!to m7s p"edeci(e es u! discu"so, me$o" se "eco!oce (Miller O
E$empo/
a+ Los accide!tes mata! a moto"istas e! as ca""e"as. %"ocesamie!to (+ Los accide!tes t"a!spo"ta! mie e!t"e a casa Desce!de!te c+ Ace"ca de os accide!tes pa's mie o dispa"a K
Restau"aci6! o!o6#ica
I!te"p"etamos i#uame!te a paa("a au!;ue se omita u! so!ido. E! u! e&pe"ime!to, os pa"ticipa!tes a4"ma(a! ha(e" escuchado a et"a Hs omitida.
B2
Tema B. EL L\]ICO INTERNO *Cap'tuo B @arroll+
1. ORGANIACIN DEL L@
1. ORGANIACIN DEL L@
Si#!i4cado Deet"eo %"o!u!ciaci6! Reaci6! co! ot"as paa("as Ot"os tipos de i!o"maci6!
Aeso al lio
Porue es i&?orta#te la or3a#iMaió# 'el lio i#ter#o La o"#a!i:aci6! de &ico aecta a a aciidad de "ecupe"aci6! de mismo. Es impo"ta!te sa(e" c6mo se o"#a!i:a! as paa("as, )a ;ue as' descu("i"emos tam(i! a ma)o" o me!o" di4cutad ;ue te!d"emos pa"a accede" a as mismas *e$. Esc"i(i" paa("as ;ue empie:a! po" a et"a HaQ amo", ama!te, amistad, ami#oM Las paa("as ;ue !om("amos !o so! paa("as aisadas, est7! "eacio!adas e!t"e eas+. La i!o"maci6! se "ecupe"a e! #"upos de co!te!idos, e! (o;ues de paa("as "eacio!adas, au!;ue se ha)a soicitado "ecupe"a"as po" ot"a ca"acte"'stica, como a et"a de i!icio. La edad de ad;uisici6! de as paa("as tam(i! i!u)e e! a o"#a!i:aci6!. Las p"ime"as paa("as ;ue ap"e!demosQ pap7, mam7, a#uaM so! mu) impo"ta!tes e! a est"uctu"a de &ico, ta!to ;ue esta est"uctu"a pa"te de as paa("as ca3e ;ue se ad;uie"e! a i!icio de a 3ida. La edad de ad;uisici6! tie!e u!a "eaci6! di"ecta co! a aciidad de acceso a &ico.
B1
1.1. Co#e?to 'e re' se&;#tia E &ico se o"#a!i:a, o est7 i!te#"ado e! u!a "ed sem7!tica co! eeme!tos o !odos i!te"co!ectados. A medida ;ue ad;ui"imos 3oca(ua"io, ste se i!te#"a e! a "ed sem7!tica, a pa"ti" de os !odos ) e 3oca(ua"io ;ue )a e&iste. Es deci", a (ase de esta est"uctu"a so! as p"ime"as paa("as ad;ui"idas. Cada eeme!to es u! co!cepto o !odo, co!ectado co! ot"os se#5! die"e!tes "eacio!es. LE
1./. :o'elos 'e re 'es er;ruias Estamos ha(a!do de u! modeo pi"amida, e! e ;ue destaca!, po" u! ado, a supe"io"idad o i!e"io"idad de u!os eeme!tos "e!te a ot"os. La "ed sem7!tica se"7 $e"7";uica si a#u!os eeme!tos destaca! po" su supe"io"idad o i!e"io"idad. @ollins y uillian (*6*) p"opusie"o! u!a "ed sem7!tica $e"7";uica. E$. A!imaes
B@
Reacio!es ta&o!6micas/ K
K K
4iponimia/ Ree$a u!a "eaci6! de i!e"io"idad de!t"o de u!a "ed $e"7";uica *E$. Go""i6! es hip6!imo de a3e+. E hip6!imo posee "as#os sem7!ticos de ot"a paa("a supe"io", pe"o i!cu)e ot"as ca"acte"'sticas pa"a die"e!cia"se. 4iperonimia/ "eaci6! i!3e"sa a a a!te"io". Ree$a u!a "eaci6! de supe"io"idad de!t"o de u!a "ed $e"7";uica. *E$. A3e es hipe"6!ima de #o""i6!+. @oordinaci#n Se p"ese!ta cua!do dos paa("as e&iste! e! u! mismo !i3e de $e"a";u'a. Compa"te! as mismas ca"acte"'sticas ;ue e hipe"6!imo, pe"o posee! ca"acte"'sticas ;ue os die"e!cia!. *E$. %e""o ) #ato, e hipe"6!imo se"'a a!ima+.
Reacio!es at"i(uti3as o de p"opiedad. I!dica! ;u p"opiedades puede! at"i(ui"se a os eeme!tos e! die"e!tes !i3ees de a "ed sem7!tica. E hecho de ocai:a" u!a paa("a de!t"o de esa $e"a";u'a !os pe"mite at"i(ui"e u!a se"ie de p"opiedades. %o" e$. E hecho de e!co!t"a"se e! u! !i3e i!cu)e posee" as ca"acte"'sticas de os !i3ees supe"io"es. K K
E$. Ao"tu!adame!te, Aristóteles !o pe"di6 a 3ista a a causa de accide!te s Ao"tu!adame!te, la roa !o pe"di6 a 3ista a a causa de accide!te
?a roca !o posee as ca"acte"'sticas ;ue se e at"i(u)e! e! a "ase. Nuest"o sistema detecta a i!co!#"ue!cia, i!cuso ue"a de co!t"o co!scie!te. Sa(emos ;ue a#o !o est7 (ie!. E modeo de as "edes $e"7";uicas p"opo!e ;ue e espacio dispo!i(e de amace!amie!to ) !uest"os "ecu"sos co#!iti3os so! imitados. %o" o ;ue te!demos a amace!a" a i!o"maci6! de ta ma!e"a ;ue sea se!cio "ecupe"a"a. Las "edes $e"7";uicas !os dice! ;ue todas as ca"acte"'sticas amace!adas e! os !i3ees supe"io"es )a !o se tie!e! ;ue amace!a" e! os !i3ees i!e"io"es. Es deci", a i!o"maci6! s6o se amace!a e! os !odos supe"io"es. *E$. Las ca"acte"'sticas asociadas a a paa("a ae !o se 3o3e"7! a "epeti" e! a paa("a canario+. Todos estos p"ocesos "espo!de! a co!cepto de eo#o&8a o3#iti4a.
B
%a"a comp"o(a" c6mo u!cio!a a eco!om'a co#!iti3a 3amos a 3e" u! e$empo de ta"ea de 4eriaió# se&;#tia/
?"ase tipo HUn ; es un Q man"anas son comida.
, como H ?as man"anas son frutas s H las
E tiempo de "eacci6! "ee$a a o"#a!i:aci6! de a i!o"maci6! e! e &ico i!te"!o. Cua!ta m7s dista!cia e&ista e!t"e os die"e!tes eeme!tos de!t"o de a $e"a";u'a ma)o" se"7 e tiempo de "eacci6!. Es deci", cua!do m7s ata sea a posici6! $e"7";uica de 8 e! "eaci6! co! A, ma)o"es so! os TR.
Tam(i! se ha e!co!t"ado e eecto de ti?ii'a'/
Los eeme!tos m7s t'picos de u! dete"mi!ado !i3e "e;uie"e! me!os tiempo de 3e"i4caci6! e! e!u!ciados 3e"dade"os *e$. Man"ana o naran!a frente a chirimoya+. Los eeme!tos m7s t'picos "e;uie"e! m7s tiempo de 3e"i4caci6! e! e!u!ciados asos. E hecho de se" t'picos e! a cate#o"'a, hace ;ue cua!do a "ase es i!co""ecta, !os cueste m7s tiempo 3e"i4ca"o.
1.2. :o'elos 'e ?ro?a3aió# 'e la ati4aió# Se#uimos ha(a!do de a e&iste!cia de u!a "ed sem7!tica ) de !odos i!te"co!ectados, pe"o a a ho"a de ha(a" de as ta&o!om'as o casi4cacio!es, !o e&iste! u!os e&t"actos ta! "'#idos como e! e modeo a!te"io", si!o ;ue e&iste u!a dista!cia die"e!te e! u!ci6! de a ma)o" o me!o" p"o&imidad de os co!ceptos. E! esta "ed podemos i!cui" muchos eeme!tos die"e!tes. La dista!cia e!t"e os !odos "ee$a ca"acte"'sticas, "eacio!es ) co!side"acio!es ta&o!6micas *tipicidad, #"ado de asociaci6!M+ U!os !odos so! m7s accesi(es ;ue ot"os de(ido a acto"es como a "ecue!cia de uso, a tipicidad etc. (@ollins y ?oftus, *50)
BP
La #"a! die"e!cia, po" ta!to, es a "i#ide: de as "edes sem7!ticas e! as "edes $e"7";uicas, "e!te a a e&i(iidad de modeo de p"opa#aci6! de a acti3aci6!. E! este se#u!do modeo podemos i!cui" die"e!tes co!ceptos e! u!ci6! de !uest"a e&pe"ie!cia ) ap"e!di:a$es.
Pro?a3aió# 'e la ati4aió#> Se e3a a ca(o de o"ma a(soutame!te autom7tica ) ue"a de co!t"o co!scie!te de a pe"so!a. E$. Cua!do escuchamos a paa("a escuela, autom7ticame!te se pie!sa e! autob=s *ame"ica!os+. A;u' se 3e c6mo u!a "ed asociati3a ame"ica!a puede se" die"e!te de a espa9oa. E hecho de ;ue autob=s se ha)a acti3ado, hace ;ue ot"os co!ceptos se acti3e!, po" e$empo, amarillo. Au!;ue a i!te!sidad 3a dismi!u)e!do. E$. Escuea
auto(5s
ama"io
p7ta!o.
Cua!do 3emos u!a paa("a/ 1. Su !odo co""espo!die!te se acti3a. @. La acti 3aci6! se t"a!smite a !odos "eacio!ados. La ue":a de a acti3aci6! descie!de a ae$a"se de !odo o"i#i!a.
0odeo de p"opa#aci6! de a acti3aci6! de QocN y ?eelt (**J)
E&iste! t"es !i3ees e! e co!ocimie!to de as paa("as/
BB
K K K
Ni3e co!ceptua/ I!cu)e !odos co!ectados a ot"os !odos e! u!ci6! de sus "eacio!es. Ni3e de emas/ aspectos si!t7cticos de co!ocimie!to de as paa("as. Ni3e de e&emas/ p"opiedades o!o6#icas de u!a paa("a.
/. ACCESO AL L@
7reue#ia 'e las ?ala9ras/ "ecue!cia de p"oducci6!/ Ta"ea de decisi6! &ica/ se p"ese!ta u!a cade!a de et"as ) ha) ;ue decidi" "7pidame!te si es o !o u!a paa("a. Los "esutados o(te!idos muest"a! ;ue os tiempos de 3e"i4caci6! so! ma)o"es e! paa("as de (a$a "ecue!cia (Rhaley, *5). Estos e&pe"ime!tos se "eai:a! e! e e!#ua$e p"opio o mate"!o. A co!oce" pe"ectame!te as paa("as ;ue apa"ece! e acto" ca3e ;ue i!te"3ie!e es e tiempo de "eacci6!. Las paa("as m7s t'picas se "eco!oce! a!tes, e#amos a!tes a eas. Lectu"a !o"ma. Tam(i! se e!cue!t"a ;ue as paa("as de (a$a "ecue!cia "eci('a! u!a ma)o" 4$aci6! *m7s tiempo+ ;ue as paa("as de ata "ecue!cia ('ayner y SuTy, *6+.
K
Varia9les 6o#oló3ias/ e "eco!ocimie!to de paa("as es se!si(e a acto"es como/ Ace!to E!to!aci6!
B
Cate3or8a si #t;tia> E eecto de a "ecue!cia de as paa("as s6o se apica a as paa("as de case a(ie"ta. No ha) die"e!cia e! a 3eocidad de acceso o "ecupe"aci6! de as paa("as de case ce""ada m7s o me!os "ecue!tes.
K
7ailitaió# se&;#tia/ La e&posici6! a u! est'muo aciita e p"ocesamie!to de ot"o est'muo. Si se p"ese!ta u!a paa("a ;ue )a se p"ese!t6 e! u!a ta"ea a!te"io", se "espo!de mucho m7s "7pido. E co!tacto
p"e3io co! e mate"ia aciita a ta"ea poste"io". %e"o !o soame!te ocu""e co! a paa("a p"ese!tada, si!o ;ue a p"opa#aci6! de a acti3aci6! se e&tie!de a os co!ceptos p"6&imos. E$. La p"ese!taci6! p"e3ia de escuela aciita poste"io"me!te e co!cepto amarillo. Si! em(a"#o, tam(i! puede e&isti" u! eecto de %"imi!# !e#ati3o. E! este caso, a e&posici6! p"e3ia a u! est'muo i!te"4e"e e p"ocesamie!to de ot"o est'muo.
9area de facilitaci#n sem%ntica o priming $ Fase se presenta un estímulo $ Fase / s e presenta un segundo estímulo (diana o targ et). e registra 9'.palabra &!. Se tareas 1ombrar una palabra decir si es oelno 'esultado 9iempos de respuesta (9') menores cuando e8iste facilitaci#n.
K
A&9i3We'a' lia/ sucede cua!do u!a paa("a tie!e m7s de u! si#!i4cado.
B<
E TR pa"a ide!ti4ca" e p"ime" o!ema de a paa("a si#uie!te a a am(i#Fedad so! ma)o"es.
B-
Tema . CO0%RENSIÓN Y 0E0ORIA DE ORACIONES 1. PROCESA:IENTO IN:EDIATO DE ORACIONES a. %"ocesamie!to si!t7ctico (. Est"ate#ias de p"ocesamie!to si!t7ctico c. modua"esi!competas "e!te a modeos i!te"acti3os d. 0odeos Rep"ese!tacio!es o imp"ecisas /. CO:PRENSIN DEL LENG0AE 7IG0RADO a. Tipos de e!#ua$e 4#u"ado (. Estudios so("e a comp"e!si6! de e!#ua$e 4#u"ado 2. :E:ORIA DE ORACIONES a. 0emo"ia sem7!tica "e!te a o"ma supe"4cia (. I!e"e!cias ) memo"ia de o"acio!es c. %"oposicio!es ) memo"ia de o"acio!es
1. PROCESA:IENTO IN:EDIATO DE ORACIONES a Proesa&ie#to si#t;tio Co!siste e! casi4ca" eeme!tos e! cate#o"'as i!#F'sticas. E "esutado es u!a "ep"ese!taci6! i!te"!a de as "eacio!es i!#F'sticas p"ese!tes e! u!a o"aci6!. Esta "ep"ese!taci6! "eci(e e !om("e de est"uctu"a a"(6"ea o ma"cado" si!ta#m7tico. Este p"ocesamie!to se puede e!te!de" como u!a o"ma de "esouci6! de p"o(emas o toma de decisio!es. %"i!cipio de i!mediate: S pospo!e" a decisi6! Ja(ituame!te actuamos se#5! e p"i!cipio de i!mediate:, es deci", cua!do escuchamos o eemos u!a paa("a accedemos i!mediatame!te a su si#!i4cado desde a memo"ia pe"ma!e!te, ide!ti4camos su "ee"e!te pote!cia ) a casi4camos e! a est"uctu"a si!t7ctica. La ate"!ati3a se"'a pospo!e" esa i!te"p"etaci6! hasta escucha" a o"aci6! competa, au!;ue esto se da e! me!os ocasio!es. Su me!o" uso se de(e a ;ue si "etu3i"amos m7s de u!a i!te"p"etaci6! e! cada eecci6! ;ue de(emos hace", esta"'amos so("eca"#a!do a memo"ia ope"ati3a. La i!mediate: "educe esa ca"#a, au!;ue puede p"oduci" e""o"es. Esto ocu""e co! a#u!as o"acio!es ;ue utii:a! u!a c7usua de "eati3o. Estas o"acio!es so! m7s di'cies de comp"e!de" po" dos moti3osQ po" u! B
ado, e! ocasio!es utii:a! u!a c7usua de "eati3o "educida *i!#s+, ) adem7s, so! me!os "ecue!tes ;ue as o"acio!es deca"ati3as. &!. &l orista eni# las oresV estaba muy satisfecho 3 &l orista al que eniaron las ores estaba muy satisfecho
9 Estrate3ias 'e ?roesa&ie#to si#t;tio Estrate3ia 'e ierre tar'8o> %"ee"imos ad$u!ta" eeme!tos !ue3os a compo!e!te m7s "ecie!te. U!a de sus 3e!ta$as es ;ue "educe a ca"#a de memo"ia ope"ati3a. &!. 9om%s io a su primo yendo a la tienda E S puede ad$u!ta"se a Tom7s o a su p"imo. Se#5! a est"ate#ia de cie""e ta"d'o p"ee"imos a se#u!da opci6!, m7s ce"ca!a.
Fra"ier y 'ayner (*/). ?i$acio!es ocua"es/ Los tiempos de 4$aci6! e! as 5timas paa("as de este tipo de o"acio!es e"a m7s a"#o. Se ha('a e!te!dido ma e se!tido de a o"aci6! ) se "e;ue"'a de a$ustes poste"io"es.
Este tipo de o"acio!es se de!omi!a! o"acio!es de 48a &uerta . I!te"p"etamos u! si#!i4cado ) ce"ca de 4!a !os damos cue!ta de ;ue e"a i!co""ecta. Esto u!dame!ta e p"i!cipio de i!mediate:.
Estrate3ia 'e la a'u#ió# &8#i&a / p"ee"imos ad$u!ta" eeme!tos !ue3os a ma"cado" si!ta#m7tico utii:a!do e me!o" !5me"o posi(e de !odos. &!. &rnesto bes# a María y a su hermanaV %uede i!te"p"eta"se como dos si!ta#mas !omi!aes u!idos po" u!a co!$u!ci6! o como e comie!:o de u! si!ta#ma !ue3o. E&iste p"ee"e!cia po" a p"ime"a opci6!.
:o'elos &o'ulares 6re#te a &o'elos i#tera ti4os E! e e#6oue &o'ular se pie!sa ;ue a comp"e!si6! #o(a de e!#ua$e es "esutado de 3a"ios m6duos die"e!tes, cada u!o dedicado a u! aspecto co!c"eto de a comp"e!si6! *Fodor, *). E! este se!tido, ?"a:ie" a4"ma ;ue e p"ocesamie!to si!t7ctico se "eai:a a pa"ti" de u! m6duo si!t7ctico ) ;ue os acto"es co!te&tuaes aecta"'a! a a comp"e!si6! e! u! estadio poste"io".
:o'elo 9asa'o e# restriio#es / Si!ta&is ) sem7!tica i!te"act5a!. Se#5! este modeo, e! e p"ocesamie!to si!t7ctico i!icia de u!a o"aci6!
2
utii:amos simut7!eame!te toda a i!o"maci6! dispo!i(e *si!t7ctica, &ica ) discu"si3a, as' como a !o 3e"(a ) a co!te&tua+.
'ayner, @arlson y Fra"ier (* + se pa!tea"o! si a pausi(iidad de os aco!tecimie!tos aecta(a a p"ocesamie!to. %a"a eo compa"a"o! as 4$acio!es ocua"es de dos o"acio!es/ 9he orist (Who) sent the oWersV Was ery pleased. 3 9he actor (Who) sent the oWersV Was ery pleased.
%od"'a espe"a"se ;ue e! e se#u!do a a4"maci6! de ;ue H el actor recibi# las oresD pa"e:ca m7s pausi(e. Si! em(a"#o, os a!7isis i!iciaes !o esta(a! "eacio!ados co! esta posi(e pausi(iidad ) se haa"o! eectos de 3ía muerta e! am(os casos.
?e""ei"a ) Cito! *1-+/ ;uisie"o! comp"o(a" si e p7""ao como co!te&to pod"'a i!3aida" a est"ate#ia de a ad$u!ci6! m'!ima. Co!stata"o! ;ue os ecto"es se#u'a! utii:a!do este p"i!cipio. Los tiempos de "eacci6! e"a! ma)o"es e! os casos e! ;ue se i!"i!#'a e p"i!cipio, pe"o !o hu(o die"e!cias e!t"e die"e!tes co!te&tos.
T"ues^e ) cos. *1P+. %o" e co!t"a"io, esto auto"es ha)a"o! ;ue e&iste dete"mi!ada i!o"maci6! ;ue aecta a as decisio!es i!iciaes. &!. 3i a un caballo con un telescopio 3 3i a mi ecino con un telescopio
E! e p"ime" caso a posi(e am(i#Fedad si!t7ctica ;ueda desca"tada #"acias a as "est"iccio!es sem7!ticas, mie!t"as ;ue e! e se#u!do caso !o e&iste! "est"iccio!es ;ue a)ude! a a desam(i#uaci6! si!t7ctica. %o" o ta!to, e! co!t"a de as teo"'as a!te"io"es, s' e&iste i!o"maci6! ;ue puede aecta" a as decisio!es i!iciaes. Los estudios actuaes a4"ma! ;ue as 3a"ia(es &icas aecta! a p"ocesamie!to si!t7ctico de o"ma m7s "7pida ) cohe"e!te ;ue as discu"si3as. Esto puede de(e"se a hecho de e acceso a &ico es u! meca!ismo m7s "7pido ) autom7tico, mie!t"as ;ue e p"ocesamie!to de discu"so es co!t"oado.
' Re?rese#taio#es i#o&?letas o i&?reisas Los modeos modua"es e i!te"acti3os coi!cid'a! e! a4"ma" ;ue a "ep"ese!taci6! de u!a o"aci6! se hace de o"ma competa, detaada ) p"ecisa.
1
@hristianson y cols. (/++) cuestio!a! esta idea, se9aa!do ;ue e! ocasio!es os "ecepto"es pe"siste! e! a i!te"p"etaci6! e""6!ea de u!a o"aci6! de 3'a mue"ta.
A!te a p"e#u!ta CK;nna estía al bebeLD, muchos pa"ticipa!tes "espo!die"o! ma. &!. Rhile ;nna dressed the baby played in the crib.
Ferreira (/++) Tam(i! comp"o(6 ;ue os ecto"es !o e&t"ae! e si#!i4cado competo de u!a o"aci6!, si!o ;ue a 3eces capta! u!a pa"te de ma!e"a co""ecta ) ot"a de ma!e"a i!co""ecta.
&l hombre mordi# al perro si cada o"aci6! e"a pausi(e. E! as o"acio!es acti3as ace"ta"o! e Se pidi6 a os pa"ticipa!tes dete"mi!a" &l hombre fue mordido por el perro &l perro mordi# al hombre &l perro fue mordido por el hombre
La "ee3a!cia de estos e""o"es se de(e a dos moti3os. %o" u! ado !os a)uda! a comp"e!de" me$o" a comp"e!si6! e! situacio!es "eaes, mie!t"as ;ue po" ot"o ado co!stata a i!ue!cia de as e&pectati3as e! a comp"e!si6! de o"acio!es. A 3eces, as ideas p"eco!ce(idas o as p"ee"e!cias se impo!e! ) e si#!i4cado ;ue at"i(uimos a u!a o"aci6! es deectuoso.
/. CO:PRENSIN DEL LENG0AE 7IG0RADO E e!#ua$e 4#u"ado es u! tipo de e!#ua$e ;ue si#!i4ca ite"ame!te u!a cosa pe"o adopta ot"o si#!i4cado disti!to. Es u! aspecto om!ip"ese!te e! e e!#ua$e. %e"mite comu!ica" u!a ama de si#!i4cados mucho ma)o" ;ue e e!#ua$e ite"a.
a Ti?os 'e le#3uae 3ura'o Atos 'el %a9la i#'iretos> (&nunciar una petici#n de forma cort-s) A#u!as de4!icio!es p"e3ias/ E acto de deci" a#o se de!omi!a acto ocuti3o, mie!t"as ;ue a acci6! "eai:ada a e!u!cia" a o"aci6! se"'a a ue":a ocuti3a. %o" ot"o ado, e eecto so("e e o)e!te se de!omi!a eecto pe"ocuti3o. U! acto de ha(a i!di"ecto es a;ue e! e ;ue e si#!i4cado deseado !o se co""espo!de co! e ite"a. E$. KPuedes cerrar la puertaL Se"'a u!a petici6! i!di"ecta ;ue si! em(a"#o !o #e!e"a !i!#5! p"o(ema de comp"e!si6!.
@
La capacidad o disposici6! de "ecepto" pa"a "eai:a" a acci6!, as' como a "a:6! de a misma so! as co!dicio!es de satisacci6!. Si estas co!dicio!es !o est7! p"ese!tes a petici6! se co!side"a "a"a o sociame!te i!adecuada.
:et;6ora> (9ransmitir ideas y sentimientos difíciles de e8presar) Es u!a ca"acte"'stica om!ip"ese!te e! e e!#ua$e. So! 7cies de comp"e!de", po" o ;ue tie!e! "eaci6! co! os p"ocesos de comp"e!si6! de e!#ua$e. De hecho, amp'a! !uest"a comp"e!si6!, )a ;ue os si#!i4cados de as paa("as se com(i!a! pa"a c"ea" !ue3as met7o"as. Co!sta! de t"es pa"tesQ e tema o te!o", e 3eh'cuo, ) e u!dame!to, ;ue es a simiitud imp'cita e!t"e e te!o" ) e 3eh'cuo. Las met7o"as suee! empea"se pa"a t"asmiti" i!o"maci6! emp'"ica, ;ue de ot"a o"ma se"'a di'ci e&p"esa". Adem7s, es u! i!te!to de ce""a" a ("echa e!t"e a e&pe"ie!cia ) as paa("as, ampia!do e si#!i4cado de esas paa("as.
9 Estu'ios so9re la o&?re#sió# 'el le#3uae 3ura'o Teor8a ?ra3&;tia> La comu!icaci6! i!#F'stica se desa""oa e! e ma"co de u! co!ocimie!to p"e3io so("e a comu!icaci6!. Este co!ocimie!to se co!oce como co!3e!cio!es, e! u!ci6! de as cuaes se i!te"p"eta o ;ue ;uie"e! deci" os dem7s. CANTIDAD, CALIDAD, RELACIÓN Y 0ANERA *e se" huma!o t"ata de se" i!o"mati3o, ca"o, "ee3a!te ) 3e"a:+. La T %"a#m7tica a4"ma ;ue co!side"amos p"ime"o e e!#ua$e ite"a pa"a despus "echa:a"o ) dete"mi!a" o ;ue ;ue"'a deci" e ha(a!te. Impicacio!es/ K K K
Si e e! #ua$e ite"a p"ecede a 4# u"ado, e p"im e"o de(e"'a se" m7s e!to. Si! em(a"#o, a!te u! co!te&to ap"opiado as die"e!cias desapa"ece!. Es posi(e comp"e!de" e si#!i4cado 4#u"ado au!;ue e it e"a sea acepta(e. No se puede pasa" po" ato u!a met7o"a *a pedi" e si#!i4cado ite"a aume!ta e TR+.
Teor8a 'e le &et;6ora o#e?tual S 0et7o"a 3e"(a (?aNoT y Iohnson, *+) La met7o"a !o es u!a e&p"esi6! c"eati3a, si!o "ep"ese!tacio!es de met7o"as co!ceptuaes su()ace!tes. E$. &l tie mpo es dinero perder el
tiempo, gastar el tiempoV
E modeo co!ceptua se (asa e! a idea de ;ue !uest"os p"ocesos de pe!samie!to so! de ca"7cte" meta6"ico, es deci", ;ue utii:amos a met7o"a pa"a comp"e!de" !uest"a p"opia e&pe"ie!cia.
7ibbs y AQrien (**+) / Se9aa! ;ue, como se 3io e! e&pe"ime!tos p"e3ios, os TR pa"a emisio!es ite"aes ) co!ceptuaes es i#ua de "7pido po";ue estos 5timos "ep"ese!ta! met7o"as co!ceptuaes. Los demuest"a! media!te u! e&pe"ime!to e! e ;ue se pide desc"i(i" u!a esce!a a pa"ti" de u! modismo *Montar en c#lera+ o u!a e&p"esi6! !o a la calle idiom7tica *&char Se comp"o(6 ;ue cohe"e!cia e! os modismos a a desc"ipci6! e"a mucho m7s+.homo#!ea, ) esta se de(e a i!ue!cia "est"icti3a de as met7o"as co!ceptuaes.
1ayaN y 7obbs (**+) / Los ecto"es co!side"a! ;ue u! modismo es m7s ap"opiado e! su co!te&to e! u!ci6! de amodamie!to e!t"e a met7o"a co!ceptua su()ace!te a modismo ) a co!te&to. *E$. I"a, depe!die!do de co!te &to, se puede aseme$a" a modismos como Hestaba a punto de e8plotar o Hse rasga las estiduras+.
Gi((s *1@+/ e&iste u!a ue"te "eaci6! e!t"e a comp"e!si6! de modismos ) a de temas.
%a"ece ;ue a teo"'a co!ceptua e&pica me$o" os "esutados de os estudios psicoi!#F'sticos, ) como accedemos autom7ticame!te a si#!i4cado 4#u"ado.
C"eamos u!a "eaci6! !ue3a e!t"e paa("as * :o'elo ?ra3&;tio ( TX I#lusió# 'e lases+ Cuesti6! u!dame!ta Recupe"amos met7o"as co!ceptuaes )a amace!adas * :o'elo o#e?tual+ Cua!do comp"e!demos u!a met7o"aM
Teor8a 'e la i#lusió# 'e lases / Las met7o"as so! e!u!ciados de i!cusi6! e! cases. Adem7s, su#ie"e! ;ue u! t"mi!o puede pe"te!ece" a 3a"ias cate#o"'as supe"io"es die"e!tes, ) e! u!ci6! de co!te&to ee#i"emos u!a u ot"a. *E$. Mi o:cina es una c%rcel %odemos e!te!de" a paa("a c%rcel de!t"o de a cate#o"'a edi:cios, o de a cate#o"'a castigos+.
Co!c"eci6!/ espec'4cos.
Ide!ti4camos
os
t"mi!os
#e!e"aes
co!
si#!i4cados
7luncNsberg, Manfredi y Mc7lone (**5 +/ a!te a p"ese!taci6! de met7o"as p"ecedidas de aciitado"es, os su$etos ta"da(a! m7s e! comp"e!de" as met7o"as ;ue i(a! p"ecedidas po" o"acio!es i""ee3a!tes (asadas e! e ehículo.
P
Estos auto"es !os muest"a! como di"i#i" a ate!ci6! hacia e si#!i4cado m7s ite"a di4cuta a comp"e!si6!. La T de a i!cusi6! de cases a)uda a e&pica" e hecho de ;ue as met7o"as sea! i""e3e"si(es, )a ;ue !o se puede cam(ia" u!a cate#o"'a i!e"io" po" u!a supe"io". Esta teo"'a tam(i! a4"ma ;ue e t"atamie!to ;ue damos a e!#ua$e 4#u"ado es simia" a a o"ma e! ;ue accedemos a &ico i!te"!o, po" o ;ue es 5ti pa"a comp"e!de" e e!#ua$e ) e &ico.
2. :E:ORIA DE ORACIONES La memo"ia de o"acio!es se"'a u!a me:ca de si#!i4cado, a o"muaci6! ) as i!e"e!cias ;ue hacemos e! e mome!to de a comp"e!si6!.
a :e&oria si#t;tia 6re#te a 6or&a su?erial La idea e! este tipo memo"ia es a3e"i#ua" si "ete!emos a o"muaci6! e&acta o te&tua de u!a o"aci6! o simpeme!te su si#!i4cado.
Fillenbaum (*66+/ T"as a o"muaci6! de u!a o"aci6!, a su$eto se e p"ese!ta(a! ot"as co! e mismo o disti!to si#!i4cado, (ie! co! e uso de ad$eti3os co!t"adicto"ios o co!t"a"ios. o(se"36 ;ue os su$etos e&t"a$e"o! i!e"e!cias a pa"ti" de ad$eti3osSeco!t"adicto"ios, pe"o !o de co!t"a"ios. E$. ?a entana no est% cerrada o la entana est% abierta *co!t"adicto"ios+ 3s Iuan es alto o Iuan no es ba!o *co!t"a"ios+.
Ranner (*5J)/ Cua!do se da! "espuestas ate"!ati3as a a o"aci6! o"i#i!a ;ue modi4ca! e si#!i4cado se o(se"3a ;ue a memo"ia sem7!tica es e&cee!te *122[+, pe"o !o suced'a o mismo co! "esutados "eati3os a a o"muaci6! *B2[+. (Xour correct s correct your marN carefully s carefully marN).
I#ter4alo 'e rete#ió#> Los estudios a!te"io"es "espada! a idea de ;ue e se" huma!o empea a est"uctu"a si!t7ctica pa"a e&t"ae" e si#!i4cado su()ace!te. achs (*65)/ a "ete!ci6! de o"ma ) si#!i4cado es e&cee!te i!mediatame!te despus de escucha" a o"aci6!, pe"o t"as u! i!te"3ao de "ete!ci6! *P2 s'a(as, -2 s'a(asM+ a memo"ia de a o"ma empeo"a !ota(eme!te, mie!t"as ;ue a memo"ia sem7!tica es m7s du"ade"a.
B
Estos estudios se co""o(o"a"o! co! e!#ua de si#!os *Sachs, 1
7atores ?ra3&;tios> E! cie"tas situacio!es s' "eco"damos a o"ma e&acta de discu"so *cua!do a#o es desco!ce"ta!te, co!uso, i""ita!te+, o ;ue muest"a a i!ue!cia de os acto"es p"a#m7t icos, ;ue i!te"act5a! co! as co!side"acio!es sem7!ticas ) si!t7cticas. Eeenan, MacRhinney y MayheW (*55) / dete"mi!a"o! ;ue e co!te!ido de i!te"acci6! es u! acto" ca3e a a ho"a de "ete!e" a o"ma de discu"so. Las emisio!es ;ue t"a!smite! a actitud de ha(a!te se"'a de este tipo *("omas, i!sutosM+. Cua!do os mismos e!u!ciados e"a! sacados de co!te&to as die"e!cias de "ete!ci6! desapa"ec'a!.
9 I#6ere#ias ( &e&oria 'e oraio#es Ea(o"aci6!/ %"oceso po" e ;ue a i!o"maci6! !ue3a se "eacio!a co! a ;ue )a est7 amace!ada e! a memo"ia pe"ma!e!te. Las u!cio!es p"a#m7ticas tam(i! u!cio!a! como (ase pa"a a ea(o"aci6!. I!e"e!cia/ E&t"aemos i!e"e!cias e! e p"oceso de comp"e!si6! de situacio!es !ue3as, ;ue se i!co"po"a! a as "ep"ese!tacio!es de !uest"a memo"ia.
I#6ere#ias ( errores 'e reo#oi&ie#to 6also> c"ee" ;ue se ha 3isto o escuchado a#o ;ue e! "eaidad !o se ha p"ese!tado. Se p"oduce! i!e"e!cias du"a!te a comp"e!si6! cua!do !os "esuta! de a)uda pa"a i!te#"a" o"acio!es e! u! discu"so. El ?a?el 'e las i#6ere#ias e# la ?u9lii'a'> La i!capacidad pa"a disti!#ui" 7cime!te e!t"e os me!sa$es i!#F'sticos ) sus i!e"e!cias ha sido u! acto" utii:ado e! e 7m(ito pu(icita"io co! e o($eti3o de i!ui" e! !uest"as opi!io!es. E! u! estudio so("e a!u!cios pu(icita"ios se co!stat6 ;ue os su$etos !o e"a! capaces de disti!#ui" (ie! e!t"e e!u!ciados di"ectos e imp'citos. U! e!o;ue ate"!ati3o !os ha(a de ;ue cua!do os su$eto so! ad3e"tidos p"e3iame!te de ;ue NO i!te"p"ete! os e!u!ciados imp'citos como ase"cio!es, sus "esutados me$o"a!. %o" ta!to, cua!do se o"ma a as pe"so!as de os "ies#os de e&t"ae" i!e"e!cias i!$usti4cadas se "educe su suscepti(iidad.
Pro?osiio#es ( &e&or ia 'e oraio#es Como se ha 3isto a!te"io"me!te, a memo"ia de o"acio!es suee da"se a !i3e de si#!i4cado, !o de o"ma, e i!te"3ie!e! acto"es p"a#m7ticos. %o" eo, u!a o"aci6! puede e!te!de"se como u!a p"oposici6! compuesta po" dos o m7s co!ceptos ) u!a "eaci6! e!t"e eos, i!depe!die!teme!te de c6mo este o"mada dicha o"aci6!. Comp"e!si6! de u!a o"aci6!/ 1f E&t"aemos e si#!i4cado ) ea(o"amos u!a p"oposici6!. @f Rete!emos a o"ma supe"4cia *8"e3e apso de tiempo+. f Rete!emos e si#!i4cado *m7s "ecu"sos de p"ocesamie!to+. Pf Si a est"uctu"a supe"4cia e"a si#!i4cati3a p"a#m7ticame!te aume!ta a ate!ci6! ) po" ta!to a "ete!ci6!.
<
Tema <. CO0%RENSIÓN Y 0E0ORIA DEL DISCURSO 1. CO:PRENSIN DEL DISC0RSO a. Est"uctu"a de discu"so oca ) #o(a (. Cohesi6! c. Est"ate#ias utii:adas pa"a esta(ece" u!a cohe"e!cia d. E pape de a memo"ia ope"ati3a /. :E:ORIA DEL D ISC0RSO a. Rep"ese!tacio!es supe"4ciaes (. Rep"ese!tacio!es p"oposicio!aes c. 0odeos situacio!aes d. I!3esti#acio!es simut7!eas de os t"es !i3ees 2. ESU0E:AS PROCESA:IENTO DEL DISC0RSO a. Es;uemas (. G!e"os de discu"so !a""ati3o c. La i!accesi(iidad de co!ocimie!to F. I:PLICACIONES ED0CATIVAS a. %"ocesamie!to acti3o de discu"so (. Co!e&i6! de p"oposicio!es e! e discu"so c. Ide!ti4caci6! de os pu!tos ca3e d. C"eaci6! de est"uctu"as #o(aes e. Co!3e"si6! de acti3idades de comp"e!si6! e! test
1. CO:PRENSIN DEL DISC0RSO a Estrutura 'el 'is urso loal ( 3lo9al K K
Estrutura loal o mic"oest"uctu"a/ Reacio!es e!t"e as die"e!tes o"acio!es de discu"so. Estrutura 3lo9al o mac"oest"uctu"a/ Nuest"os co!ocimie!tos p"e3ios so("e e tema a t"ata" !os pe"mite! comp"e!de" e te&to. Am(os !i3ees co!t"i(u)e! a a cohe"e!cia de te&to. (+ Co%esió#> *(usca u! a!tecede!te+ U! discu"so es cohe"e!te si e&iste! "eacio!es sem7!ticas e!t"e o"acio!es sucesi3as. Se e!tie!de po" cohesi6! as posi(iidades ;ue pe"mite! 3i!cua" a#o co! o ;ue ha apa"ecido a!te"io"me!te. Cate3or8as 'e o%esió#> K
Ree"e!cia/ Reaci6! sem7!tica. '!cuos e!t"e paa("as. %"o!omi!a/ ?a mu!er perdi# a su hijo en la calle, pero lo encontr# pronto.
Demost"ati3o/ Ése fue el peor e8amen 2ue tue Compa"ati3o/ &s la misma canci#n 2ue escuchamos la semana pasada
-
K
Sustituci6!/ "eempa:amos u! eeme!to &ico po" ot"o. ?uis traba!a con el ordenador y María hace lo mismo.
K K
Eipsis/ sustituci6! de u! si!ta#ma po" u! eeme!to !uo A!al% tuiera m%s talento. Mi hermana tiene muchomás 2ue yo,
Cohesi6! co!$u!ti3a/ e&p"esa cohesi6! e!t"e o"acio!es po" medio de co!$u!cio!es. Melisa sacaba malas notas,así que est% buscando traba!o.
K
L&ica/ Reaci6! e!t"e o"acio!es a t"a3s de dete"mi!adas paa("as. Reite"aci6!/ 3i a un chico ganar el concurso, el chico estaba encantado.
Si!o!imia/ 3i a un chico ganar el concurso, el chaval estaba encantado.
Jipo!imia/ 3i a un chico ganar el concurso, el encantado.
niño estaba
Re6ere#ia a#a6ória ( ata6ória> K
K
Ree"e!cia a!a6"ica/ Utii:amos u!a e&p"esi6! pa"a hace" "ee"e!cia a u! eeme!to me!cio!ado co! a!te"io"idad. La m7s impo"ta!te e! e estudio de a psicoo#'a )a ;ue pe"mite estudia" e pape de a memo"ia ope"ati3a e! a comp"e!si6! de discu"so. Ree"e!cia cata6"ica/ hace "ee"e!cia a u! eeme!to poste"io" (&!. Xa lo es, Pedro lleg# tarde a la cita).
Estrate3ias utiliMa'as ?ara esta9leer u#a o%ere#ia Estrate3ia 'e I#6or&aió# o#oi'aY#ue4a / E p"oceso de comp"e!si6! de u!a o"aci6! se compo!e de su(p"ocesos/ 1+ Ide!ti4ca" a i!o"maci6! co!ocida ) !ue3a @+ Locai:a" e! a memo"ia a!tecede!tes de esa i!o"maci6! co!ocida + A#"e#a" a !ue3a i!o"maci6! a a memo"ia. A!7isis de tiempo de ocai:aci6! de a i!o"maci6! amace!ada *ase @+ e! die"e!tes casos/ K
Co""espo!de!cia di"ecta/ a i! o"maci6! co!ocida de a i!o" maci6! dia!a se co""espo!de di"ectame!te co! u! a!tecede!te de a o"aci6! co!te&tua. Lo impo"ta!te NO es a "epetici6! de paa("as, si!o de co!ceptos. * &!. acamos unas cere"as del maletero, las cere"as estaban calientes+.
e!a:a" o"acio!es si!pue!te. a!tecede!te di"ecto. "eai:a" K %ue!tes/ u!a i!e"e!cia ;uedos u!cio!a como (&!. Paco no paraSe de de(e ir a :estas, esta noche se ha emorrachado otra e"). Estas o"acio!es se ta"da! m7s e!
comp"e!de" ;ue as a!te"io"es.
K Rei!cusi6! de i!o"maci6! a!ti#ua/ a i!o"maci6! me$o"a co! a ce"ca!'a. E 3'!cuo ce"ca!o me$o"a a memo"ia ope"ati3a. Cua!do a i!o"maci6! "ee3a!te se e!cue!t"a e! se#u!do pa!o *de(ido a a e$a!'a+ de(emos "ei!cui"a e! !uest"a comp"e!si6!, a cua e3a"7 m7s tiempo.
I'e#tiaió# 'e #ue4os te&as 'isursi4os> So! 7cies de detecta" cua!do se utii:a! ma"cado"es e&p'citos. La i!o"maci6! !ue3a suee su(o"di!a"se a a a!ti#ua, pasa!do a o"ma" pa"te de ea ) co!3i"ti!dose e! a!tecede!te pa"a o"acio!es poste"io"es.
' El ?a?el 'e la &e&oria o?erati4a Sus impicacio!es se estudia! a t"a3s de u!a ta"ea de Haca!ce de ectu"a. Las aca!ce de ectu"a p"ese!ta! capacidad m7spe"so!as pe;ue9aco!de me!o" memo"ia ope"ati3a, o ;ue di4cuta u!a a comp"e!si6! de "ee"e!cias ae$adas e! a o"aci6!. Los ecto"es co! ma)o" aca!ce de ectu"a so! capaces de hace" i!e"e!cias so("e e te&to m7s #e!e"aes, po" ta!to co! ma)o"es posi(iidades de i!te"p"etaci6! ) tam(i! de "esuta" 4!ame!te co""ectas.
/. :E:ORIA DE DISC0RSO a Re?rese#taio#es su?eriales *Recue"do de as paa("as e&actas+ La o"ma supe"4cia o te&tua de u!a o"aci6! se amace!a e! a memo"ia ope"ati3aAu!;ue s6o hasta ;ue u!a se hae&cepci6!, comp"e!dido su si#!i4cado, ) despus eimi!a. e&iste ) es ;ue soemos "eco"da"sea o"muaci6! e&acta cua!do e mate"ia es ca"acte"'stico ) 7cime!te sepa"a(e de "esto de discu"so.
9 Re?rese#taio#es ?ro?osiio#ales A eimi!a" de a memo"ia ope"ati3a a o"muaci6! e&acta, ;ueda a est"uctu"a p"oposicio!a. E !5me"o de p"oposicio!es est7 "eacio!ado co! e tiempo de ectu"a. Cua!tas me!os p"oposicio!es te!#a u! discu"so su ectu"a co! 4!es "eco"dato"ios se"7 m7s "7pida. E! ta"eas de aciitaci6! se o(se"36 ;ue cua!do as o"acio!es p"e3ias *aciitado"as o de co!te&to+ so! cercanas e! cua!to a est"uctu"a discu"si3a se p"oduce! ma)o"es eectos de aciitaci6! ;ue a!te as cercanas e! cua!to a est"uctu"a supe"4cia. Esto "eue":a !ue3ame!te ;ue a memo"ia epis6dica amace!a a est"uctu"a p"oposicio!a, ) !o a "ep"ese!taci6! 3e"(a.
I#6ere#ias ( re?rese#taio#es ?ro?osiio#ales Las i!e"e!cias so! i!t"'!secas a a est"uctu"a de discu"so. E auto" omite a i!o"maci6! ;ue e ecto" puede p"esupo!e". %o" ta!to, a cohe"e!cia !o
<2
depe!de ta!to de as paa("as de discu"so, si!o ;ue a apo"ta e p"opio "ecepto". La i!e"e!cia es u!a p"oposici6! su()ace!te de a est"uctu"a discu"si3a. E ecto" as "eai:a de o"ma autom7tica cua!do se da! as si#uie!tes co!dicio!es/ K K
Necesa"ia pa"a a cohe"e!cia de te&to. La i!o"maci6! e! a ;ue se (asa a i!e"e!cia de(e acti3a"se 7cime!te.
Las i!e"e!cias hechas se amace!a! $u!to a as p"oposicio!es e&picitas, ) au!;ue e! u! p"ime" mome!to somos capaces de die"e!cia"as, pasado u! apso de tiempo !o se disti!#ue! de as e&p'citas. *Simia"es tiempos de "eacci6!+.
:o'elos situaio#ales Estado de cosas a ;ue hace "ee"e!cia u! te&to. 0odeo me!ta o situacio!a de mu!do ta ) como apa"ece desc"ito e! dicho te&to. E modeo situacio!a aecta a a accesi(iidad de a i!o"maci6! a!te"io" a discu"so. Adem7s de os modeos situacio!aes de ca"7cte" espacia, e&iste! ot"os modeos como e causa, e! e ;ue as pa"tes de u! te&to est7! co!ectadas po" "eacio!es causaes.
' I#4esti3aio#es si&ult;#eas 'e los tres #i4eles La memo"ia de "eco!ocimie!to es peo" cua!do a die"e!cia e!t"e a o"aci6! de p"ue(a ) a opci6! e""6!ea se e!cue!t"a a u! !i3e supe"4cia. Los "esutados so! simia"es cua!do as die"e!cias so! a !i3e supe"4cia ) p"oposicio!a ) apa"ece! me$o"es "esutados cua!do di4e"e! e! os t"es !i3ees.
<1
Ni3e de "eco!ocimie!to a o a"#o de tiempo/ La memo"ia supe"4cia s6o tie!e ue":a de o"ma i!mediata, deca)e!do "7pidame!te poco despues. E "eco!ocimie!to p"oposicio!a comie!:a tam(i! co! ue":a ) decae co! e tiempo, pe"o !u!ca e#a a 2 *ata de memo"ia+. La memo"ia de situacio!es, comie!:a co! mucha ue":a ) ape!as dismi!u)e.
2 ESU0E:AS PROCESA:IENTO DEL DISC0RSO a Esue&as U! es;uema es u!a est"uctu"a de a memo"ia sem7!tica ;ue especi4ca a disposici6! #e!e"a o espe"ada de u! cue"po de i!o"maci6!. La memo"i:aci6! !o es u! p"oceso de "epetici6! o "ep"oducci6!, si!o u!a acti3idad po" a cua "ete!emos a ese!cia #e!e"a de u!a situaci6! pa"a despus "eco!st"ui" os detaes. Cua!do e!co!t"amos u! eeme!to di3e"#e!te "especto a !uest"o e!te!dimie!to ha(itua, !os "esuta di'ci e!ca$a"o e! !uest"os es;uemas, po" o ;ue o modi4camos, ate"a!do sus detaes pa"a H!o"mai:a"o ) e!ca$a"o a dichos es;uemas. *Qartlett+
Ati4aió# 'e esue&as a?ro?ia'os> Es !ecesa"io acti3a" os es;uemas ap"opiados pa"a comp"e!de" adecuadame!te u! "eato. %e"o puede ocu""i" ;ue ca"e:camos de ese es;uema. Tam(i! puede pasa" ;ue e&istie!do e es;uema e! !uest"a memo"ia NO podamos acti3a"o. %o" o ta!to, a comp"e!si6! ) a memo"ia se"7! i!su4cie!tes si ca"ecemos de u! es;uema ap"opiado o e te&to es ta! poco ca"o ;ue !os es imposi(e dete"mi!a" dicho es;uema. Reo#struió# 'e 'etalles es?e8os 'el esue&a / La pe"specti3a ;ue o"ece u! es;uema acti3ado e! a codi4caci6! $ue#a u! pape impo"ta!te e! a "ecupe"aci6! de i!o"maci6!. Los es;uemas e$e"ce! u!a u!ci6! di"ecti3a e! e p"ocesamie!to discu"si3o. E es;uema e! cu"so du"a!te a comp"e!si6! tie!e u! eecto o"#a!i:ado" e! a memo"i:aci6!. I!cuso, cua!do hacemos u! cam(io de pe"specti3a, puede! "eacti3a"se detaes ;ue e! a pe"specti3a a!te"io" !o ue"o! te!idos e! cue!ta. * Punto de ista policía o ladr#n+.
9 G#ero 'el 'isurso>
*Es;uemas/ Co!te!ido 3s Disposici6!+
Los es;uemas se (asa(a! e! e contenido, au!;ue tam(i! e&iste! ot"os #!e"os pa"a e discu"so. Co! 7-nero se hace "ee"e!cia a tipo de discu"so ;ue posee u!a est"uctu"a ca"acte"'stica. ?aciita as e&pectati3as #e!e"aes <@
e! "eaci6! co! a disposici#n de a i!o"maci6! e! u! discu"so. (&!. 1oticias de un peri#dico organi"aci#n piramidal. Formato de la ;P; para los artículos de Psicología. Siscurso narratio s Siscurso e8positio)
Proesa&ie#to 'el 'isurso #arrati4o K
K
G"am7tica !a""ati3a/ es;uema de a memo"ia sem7!tica ;ue ide!ti4ca a disposici6! ha(itua o espe"ada de os aco!tecimie!tos de u! "eato. \stos suee! compo!e"se de u! co!te&to, u!o o 3a"ios episodios ) u! 4!a. aide: psico6#ica de as #"am7ticas !a""ati3as/ E co!cepto de episodio es impo"ta!te e! e estudio de p"ocesamie!to de "eatos. U! episodio suee "eco"da"se de o"ma tota *todo o !ada+. No se aecta! e!t"e eos !i se 3e! aectados po" su du"aci6!.
Los tiempos de ectu"a se i!c"eme!ta! a p"i!cipio ) a 4!a de cada episodio, de(ido a i!c"eme!to de as acti3idades co#!iti3as. A i!icio e ecto" se c"ea e&pectati3as, ) a 4!a se hace u! "esume! o "ecapituaci6! de co!te!ido. E! cua!to a a memo"i:aci6!, se suee! "eco"da" os aspectos o($eti3os de u! "eato, au!;ue esto !o impide ;ue tam(i! se ha#a! i!e"e!cias so("e as "espuestas emocio!aes de os pe"so!a$es. Cua!do os "eatos tie!e! episodios i!se"tados, os !i3ees de memo"ia so! me!o"es, ) se p"esta m7s ate!ci6! a os episodios i!competos.
I#4esti3aio#es i#terulturales> Se ha o(se"3ado u!a simiitud e! as pautas de memo"i:aci6! e!t"e die"e!tes cutu"as co! die"e!tes !i3ees de aa(eti:aci6!, e! !i9os ) adutos. Todos os #"upos "eco"da(a! co!te&tos, comie!:os, i!te!tos ) eectos me$o" ;ue "eaccio!es ) 4!aes. Los !i9os p"ese!ta(a! me!o" !i3e de memo"i:aci6! e! am(as cutu"as. Esto apo)a a idea de ;ue a #"am7tica !a""ati3a posee u! es;uema u!i3e"sa, au!;ue e&ista! die"e!cias cutu"aes. U!a e&picaci6! es ;ue a me!te huma!a ) sus imitacio!es ha)a! p"o3ocado ;ue as o"mas !a""ati3as ha)a! su"#ido de ma!e"a sistem7tica e! as die"e!tes cutu"as de mu!do.
La i#aesi9ili'a' 'el o#oi&ie#to Es posi(e comp"e!de" u! "a#me!to de u!a histo"ia si! acti3a" a pa"te "ee3a!te de co!ocimie!to. E co!cepto de sus?e#se a#ó&alo, e! este se!tido, hace "ee"e!cia a u! "eato e! e ;ue e co!ocimie!to "ee3a!te !o est7 accesi(e de o"ma i!mediata. %o" e$empo, cua!do u!a histo"ia si#ue i!spi"a!do suspe!se a pesa" de ha(e" e&pe"ime!tado esa se!saci6! a!tes. <
A ee" u! "eato, os ecto"es se sie!te! initados a e&pe"ime!ta" i!ce"tidum("e. E co!cepto de e&pectati3as so("e e&cusi3idad ha(a de a i!te!ci6! de auto" de ;ue e ecto" co!side"e a o("a como a#o !ue3o, au!;ue !o o sea. E discu"so !a""ati3o, po" ta!to, puede p"oduci" "espuestas emocio!aes ) co#!iti3as, a die"e!cia de discu"so e&positi3o.
FI:PLICACIONES ED0CATIVAS E! e p"oceso de comp"e!si6! se oto"#a cohe"e!cia a te&to, se amace!a su est"uctu"a su()ace!te ) esto es u!dame!ta pa"a ap"e!de" su co!te!ido. Si! em(a"#o, e! e!to"!os educati3os a 3eces !o ocu""e as'. %uede ;ue a comp"e!si6! sea i!su4cie!te, ) a memo"ia tam(i! os se"7. U!a posi(e causa es a ata de amiia"idad co! e co!te!ido estudiado, po" o ;ue !o te!emos es;uemas ap"opiados pa"a su ea(o"aci6!. Esto tie!e eectos !e#ati3os so("e e "e!dimie!to. E! ause!cia de u! es;uema ap"opiado, as "eacio!es cohesi3as ocaes de(e! desempe9a" u! pape m7s impo"ta!te.
Estrategias para la mejora de los niveles de comprensión ! memoria"
a Proesa&ie#to ati4o 'el 'is urso Acti3idades como "eacio!a" a !ue3a i!o"maci6! co! a ;ue )a e&iste e! a memo"ia pe"ma!e!te, o"mua" p"e#u!tas so("e e mate"ia, esc"i(i" "es5me!es etc. A)uda! a a "ete!ci6! de i!o"maci6!.
9 Co#eió# 'e ?ro?osiio#es e# el 'isurso E! u! te&to os co!ceptos suee! apa"ece" e!a:ados co! co!ceptos poste"io"es e! o"ma de depe!de!cias secue!ciaes. Si (uscamos de o"ma e&p'cita "eacio!es e!t"e os co!ceptos de u! discu"so, esto !os a)uda"7 e! su memo"i:aci6!. A hace" esto, c"eamos u!a "ed de co!ceptos i!te""eacio!ados ;ue a)uda! a "ecupe"a"os, adem7s a (5s;ueda acti3a de "eacio!es pe"mite p"ou!di:a" e! !uest"o p"ocesamie!to de a i!o"maci6!.
%o" 5timo, se9aa" ;ue as p"oposicio!es se suee! o"#a!i:a" de o"ma $e"7";uica, o ;ue !os a)uda e! a memo"i:aci6! ) "esume! de co!te!ido.
I'e#tiaió# 'e los ?u#tos la4e A 3eces esta ide!ti4caci6! es di'ci de(ido a detaes ;ue p"o3oca! dist"acci6! o co!usi6!, au!;ue e "e!dimie!to me$o"a cua!do se i!dica de ma!e"a e&p'cita o "ee3a!te e! u! te&to. *Esto a)uda a pe"so!as co! de4cie!te capacidad de comp"e!si6!+. Tam(i! u!cio!a, i!cuso de o"ma m7s e4ca:, u!a p"epa"aci6! est"at#ica ;ue e!se9e a ecto" a ide!ti4ca" os pu!tos impo"ta!tes. Ot"a opci6! es omiti" detaes de te&to ) p"ese!ta" este de o"ma co!de!sada, omitie!do as a!ao#'as o e mate"ia He&t"a9o de mismo.
' Creaió# 'e estru turas 3lo9ales A medida ;ue !os amiia"i:amos co! e co!te!ido ) est"uctu"a de u! te&to o memo"i:a"emos me$o". %a"a a)uda"!os es aco!se$a(e hace" u! "esume! de co!te!ido e! e ;ue te!#amos ;ue ide!ti4ca" as p"oposicio!es m7s impo"ta!tes ) #e!e"ai:a" co!ceptos.
e Co#4ersió# 'e ati4i'a'es 'e o&?re#sió# e# test Es co!3e!ie!te adapta" a est"ate#ia de comp"e!si6! a tipo de test ;ue 3a)amos a "eai:a". Adem7s, se ha comp"o(ado ;ue a "ete!ci6! es me$o" cua!do estudiamos e mate"ia de o"ma simia" a como de(emos codi4ca"o e! e e&ame!.
Tema -. %"oducci6! de ha(a ) de e!#ua$e 1. La?sus Li#3uae a. Tipos de e""o"es de ha(a (. %"opiedades comu!es de os e""o"es de ha(a c. E&picacio!es de os e""o"es de ha(a /. 7or&ulaió# 'e ?la #es li #3W8stios a. 0odeos se"iaes de pa!i4caci6! i!#F'stica (. %"ocesos de edici6! c. 0odeos pa"aeos de pa!i4caci6! i!#F'stica 2. Puesta e# &ar%a 'e ?la#es li#3W8stios a. A"ticuaci6! (. AutoKsupe"3isi6! F. Visió# 'es'e el l e#3uae 'e si 3#os a. Lapsus #estuaes (. eocidades de p"oducci6!
1. LAPS0S LING0AE Errores 'el %a9la Se utii:a! pa"a estudia" e pape de as u!idades i!#F'sticas e! a p"oducci6! de ha(a. I!te"s so("e si e&iste! pausas u!io"mes e! esos e""o"es, as' como e! a o"ma e! ;ue se p"oduce!. Se p"oduce! e! todas as pe"so!as, co! m7s o me!os "ecue!cia, pe"o so("e todo (a$o situacio!es de a!siedad, (a$o p"esi6!, ca!sa!cio o em("ia#ue:.
a Ti?os 'e errores 'el %a9la
Suee! se" sistem7ticos K Des?laMa&ie#to/ U! se#me!to de ha(a desapa"ece de a u(icaci6! ;ue e co""espo!de ) apa"ece e! ot"o u#a". K I#tera&9io/ Despa:amie!tos do(es, dos u!idades i!#F'sticas i!te"cam(ia! sus "especti3as u(icacio!es. K A#tii?aió#/ U! se#me!to poste"io" ocupa e u#a" de u!o a!te"io". Se da co! m7s "ecue!cia e! emisio!es co!ocidas.
<
Perse4eraió#/ U! eeme!to a!te"io" sustitu)e a u!o poste"io". 07s ha(ituaes e! pacie!tes a7sicos, !i9os pe;ue9os ) co! emisio!es NO amiia"es. * A'iió#/ Se a9ade mate"ia i!#F'stico. O&isió#/ se p"esci!de de a#5! eeme!to. Sustituió#/ U! se#me!to es sustituido po" u! eeme!to i!t"uso *!o apa"ece e! a o"aci6!+. 7usió#/ Dos eeme!tos se usio!a! e! u!o soo.
K K K K K
9 Pro?ie'a'es o&u#es e# los errores 'el %a9la 1. Los eeme!tos ;ue i!te"act5a! e!t"e s' p"ocede! de e!to"!os i!#F'sticos simia"es. *Se#me!tos o!o6#icos i!iciaes, i!te"medios o 4!aes+. (Me doy a bormir). @. Los eeme!tos ;ue i!te"act5a! e!t"e s' tie!e! cie"ta simiitud. *I!te"cam(io e!t"e co!so!a!tes o simiitud o!o6#ica+. (&ntre la espalda y la pared).
. Se ci9e! a as "e#as o!ot7cticas de a e!#ua (Produ!ido). P. Si#ue! pautas de ace!tuaci6!.
E?liaio#es 'e los err ores 'el %a9la E?liaió# 7reu'ia#a/ Los ha(a!tes tie!e! e! a me!te m7s de u!a idea a mismo tiempo. E e""o" se p"oduce po";ue e&iste u!a se#u!da idea ;ue "esuta moesta e i!te"4e"e co! a p"ime"a a !o pode" se" ce!su"ada. %a"a ?"eud oss6o e""o"es deapsus ha(aco! se si#!i4cado de(e! a ideas "ep"imidas de i!co!scie!te. *Se!tido e! os emocio!a+. (&!. &stamos traba!ando mucho para sa2uear a &spaHa de la crisis. Qy @ospedal).
E?liaió# Psioli#3W8stia> Los aos de e!#ua$e p"opo"cio!a! i!o"maci6! mu) 5ti pa"a e!te!de" e u!cio!amie!to de mismo.
?"om>i!, 1<1/ Las u!idades i!#F'sticas co!stitu)e! u!idades de pa!i4caci6! du"a!te a p"oducci6! de u!a emisi6!. Ga""et, 1-2/ E&iste!cia de u! p"ocesado" si!t7ctico aut6!omo. De ) Reich, ?"om>i! ) Ga""et/ ?ases e! a p"oducci6! de a emisi6! i!#F'stica.
Freud Motiaciones inconscientes del ?engua!e
#$ PsicolingYística
Mecanismos
/. 7OR:0LACIN DE PLANES LINGÜÍSTICOS Co#e?tualiMaió# 'el &e#sae ue se uiere tra#s&iti Pasos e# la ?ro'uió# 'e u#a e&isió#7or&ulaió# 'el &e#sae e# 6or&a 'e ?la# li#3W8stio. Artiulaió# eeuió# 'el ?la#. Autosu?er4isió#.
<<
Respecto a p"ime" paso, os auto"es coi!cide! e! ;ue e&iste u!a o"ma p"eK i!#F'stica de as ideas, a!tes de t"a!so"ma"se e! paa("as, au!;ue !o ha) co!se!so so("e as p"opiedades ;ue te!d"'a esta "ep"ese!taci6! me!ta.
a :o'elos seriales 'e ?la#iaió# li#3W8stia
I#'e?e#'e#ia 'e las u#i'a'es 'e ?la#iaió#> se ha
demost"ado "ases
;ue
a!te"io"es
as so!
i!depe!die!tes e!t"e s' #"acias a os e""o"es de ha(a, )a ;ue estos ocu""e! s6o e! u!o de os !i3ees de pa!i4caci6!. (&!. Un estudiado aplicante, error en la fase 0).
Seue#ia 'e las u#i'a'es 'e ?la#iaió#> Cua!do u! eeme!to se despa:a a ot"o espacio adopta a o"ma co""espo!die!te a ese u#a". *E$. E pu"a. Ao&o'aió#. Este tipo de e""o" da co!sta!cia de ;ue as di3e"sas ases se p"oduce! e! u! o"de! esta(ecido.
Esto mismo se demuest"a co! os "ecie!tes a!7isis so("e e estadio si!t7ctico, e! e ;ue apa"ece e e!6me!o de as depe!de!cias disco!ti!uas/ U!a paa("a de u!a c7usua depe!de de a o"ma de ot"a paa("a !o ad)ace!te. (&!. ?a hora de la diersi#n y los !uegos ha han terminado.)
9 Proesos 'e e'iió# Dete"mi!a! si a emisi6! pa!i4cada es acepta(e desde u! pu!to de 3ista i!#F'stico ) socia. Esto se da e! ocasio!es cua!do )a se ha o"muado a emisi6!, pe"o ocu""e tam(i! a!tes
Errores 'e %a9la 'e la9oratorio / Tc!ica de aciitaci6! o!o6#ica/ esta(ece, media!te simiitud o!o6#ica, u! pa! de ha(a ate"!ati3o ;ue compite co! as paa("as "eaes. K Eecto de ses#o &ico/ os e""o"es de ha(a p"o3ocados ;ue da! u#a" a paa("as so! m7s "ecue!tes ;ue os ;ue "esuta! e! pseudopaa("as.
<-
La (a$a "ecue!cia de dete"mi!ados tipos de e""o"es "e3ea"'a a e&iste!cia de u! p"oceso de edici6! ;ue ope"a t"as a est"uctu"aci6! de u!a o"aci6! pe"o a!tes de su a"ticuaci6!.
Nue4a &ira'a a la teor8a 'e 7reu'> Nue3os e&pe"ime!tos ha(a! de a e&iste!cia de u! Hpat"imo!io co#!iti3o de su$eto. Las ideas ;ue tie!e e! a me!te i!u)e! e! os e""o"es de ha(a ;ue se come!te!. C"'ticas/ E p"oceso ;ue p"opuso ?"eud puede se" co""ecto, a i!te"p"eta" ;ue e&iste! 3a"ios pa!es t"as a p"oducci6! de ha(a, au!;ue este ca"7cte" es die"e!te de ;ue p"opo!e! ot"os i!3esti#ado"es.
:o'elos ?aralelos 'e ?la#i aió# li#3W8stia Ate"!ati3a a os modeos se"iaes. Los modeos pa"aeos ha(a! de 3a"ios !i3ees de p"ocesamie!to ;ue act5a! simut7!eame!te e! e cu"so de a p"oducci6! de e!#ua$e.
De, -/ Cuat"o !i3ees de !odos e! a memo"ia pe"ma!e!te/ Se&;#tio) si#t;tio) &or6oló3io ( 6o#oló3io. Las "ep"ese!tacio!es i!di3iduaes de me!sa$e se p"oduce! e! cada !i3e de o"ma pa"aea.
Ati4aió# e?a#'i'a/ Cua!do se acti3a u! !odo de u! !i3e, tam(i! puede! acti3a"se ot"os !odos de mismo !i3e o de ot"os die"e!tes. Este modeo e&pica e eectope"o de esto ses#oNO&ico/ Las as paa("as aut!ticas p"ese!ta! !odos mo"o6#icos, pasa co! pseudopaa("as. %o" ta!to, os e""o"es ;ue a3o"ece! a apa"ici6! de paa("as aut!ticas puede! p"oduci"se po" e&pa!si6! "e#"esi3a *se dese!cade!a su acti3aci6! e! ot"os !i3ees+, o ;ue !o e ocu""e a as pseudopaa("as. E&pa!si6! "e#"esi3a/ "e;uie"e u! tiempo desacti3a" os mo"emas i!co""ectos. A ha(a" m7s "7pido, este eecto desapa"ece. Se come!te! e""o"es po" i#ua. Reaci6! co! e eecto de simiitud o!o6#ica/ Te!de!cia de os o!emas Hi!t"usos a se" o!o6#icame!te simia"es a os o!emas dia!a e! su composici6! de "as#os disti!ti3os. E modeo pa"aeo !os dice ;ue os "as#os disti!ti3os acti3a! u!a se"ie de o!emas ;ue compa"te! esos "as#os, as' se i!c"eme!ta a p"o(a(iidad de ;ue e o!ema i!t"uso sea simia" a o!ema dia!a. eocidades de ha(a/ e ha(a e!ta suee asocia"se a u! me!o" !5me"o de e""o"es, )a ;ue se dispo!e de m7s tiempo pa"a ;ue a acti3aci6! se e&pa!da desde e mo"ema actua hasta os so!idos co""ectos. *%"ediccio!es so("e as pautas de e""o" e! die"e!tes 3eocidades de ha(a+.
<
2. P0ESTA EN :ARCHA DE PLANES LINGÜÍSTICOS a Artiulaió# La i!o"maci6! es e!3iada desde e ce"e("o a os m5scuos de sistema de ha(a, pa"a ;ue pueda! e$ecuta" os mo3imie!tos !ecesa"ios pa"a p"oduci" os so!idos deseados. ALGUNOS AS%ECTOS SO8RE LA ARTICULACIÓN/ / %"oducci6! TresRes?iratorio 3ru?os 'e & sulos de ha(a Emisi6! de ai"e desde os pumo!es. 3e: tie!e! ot"as *A suLar8#3eo / Cue"das 3ocaes *So!ido so"do so!o"o. ?i!a de as p"e#u!tas totaes+. u!cio!es+ Su?ralar8#3eo o t"acto 3oca/ Se#me!tos o!ticos.
K
Co#trol &otor 'el %a9la / Comie!:a co! os coma!dos moto"es emitidos po" e ce"e("o. Se c"ee ;ue so! 6"de!es di"i#idas a ;ue as 4#u"as a"ticuato"ias se despace! a u!a u(icaci6! dete"mi!ada. Coa"ticuaci6! a!ticipato"ia pe"se3e"a!te/ a o"ma de t"acto 3oca a a ho"a de emiti" u! so!ido dete"mi!ado se acomoda a a o"ma !ecesa"ia pa"a os so!idos ad)ace!tes. Suee! se" 3e!ide"os, pe"o tam(i! se da co! os a!te"io"es. I!"aKa"ticuaci6!/ Su"#e como "esutado de o a!te"io". E ha(a es ta! "7pida ;ue a 3eces e t"acto 3oca !o o#"a aca!:a" u!a posici6!.
K
Cilos 'e Pla#iaió# ( ?ro'uió# / os auto"es coi!cide! e! ;ue se 3a ate"!a!do e!t"e a ase de pa!i4caci6! ) os p"ocesos a"ticuato"ios. Je!de"so! ) cos. Comp"o(a"o! ;ue e&iste u! cico de acilaci#n$uide" e! e ha(aQ pa!i4camos !uest"as emisio!es po" cicos. Esto se de(e a ;ue a pa!i4caci6! i!#F'stica es mu) e&i#e!te co#!iti3ame!te, ) es mu) di'ci pa!i4ca" u!a emisi6! competa de u!a soa 3e:. Las pausas se p"oduce! e! os pe"iodos ;ue m7s se duda. a"ia(es ;ue i!u)e! e! as pausas de ha(a *"ecupe"aci6! &ica+/
%aa("as de ata (a$a "ecue!cia Tota de paa("as a !uest"a disposici6! pa"a ee#i" *0a)o" opci6! de paa("as co!duce a m7s pausas+.
Uso de #estos/ a)uda! a a o"muaci6! de se#me!tos de ha(a cohe"e!tes. *Los #estos est7! i#ados a as p"opiedades espaciaes de as paa("as+.
Compe$idad mo"o6#ica, am(i#Fedad &ica, edad de ad;uisici6! o mome!to de utii:aci6! *aciitaci6!+ tam(i! aecta! a a "ecupe"aci6! &ica. -2
%"ocesamie!to i!c"eme!ta/ capacidad de po!e" e! p"7ctica pa!es mie!t"as !os dedicamos a o"mua" ot"os. Este modeo e! pa"aeo tie!e mucho m7s se!tido pa"a a p"oducci6! de ha(a ;ue e modeo se"ia. E!o;ue &ico/ a est"uctu"a si!t7ctica se esta(ece p"e3iame!te pa"a despus e!ca$a" as paa("as de co!te!ido e! dicha est"uctu"a. Simia" e! ese!cia a a T de a acti3aci6! e&pa!dida de a p"oducci6!.
9 Autosu?er4isió# Jip6tesis se#5! a cua editamos !uest"as emisio!es de o"ma e!cu(ie"ta a!tes de a a"ticuaci6!.
A0TOCORRECCIONES/ A 3eces du"a!te e ha(a i!te""umpimos !uest"o discu"so espo!t7!eame!te ) o modi4camos. Este p"oceso co!sta de t"es ases/
Autoi#terru?io#es> 1ooteboom, **/ E P[ de os e""o"es so! o($eto de co""ecci6!. Se co""i#e! m7s as a!ticipacio!es. La i!te""upci6! se "eai:a e! e p"ime" 'mite de a paa("a t"as e e""o" *ue":as co!t"a"ias e!t"e e impuso de co""e#i" ) de aca(a" a paa("a+.
?eelt, */
K K
E 1-[ de co""eccio!es se p"oduc'a de!t"o de a paa("a E B1[ t"as a paa("a de e""o". E 1[ se "et"asa(a e! u!a o m7s paa("as.
K E'iió# 'e e?resio#es> Es u!a e&p"esi6! de edici6! ;ue t"a!smite a o)e!te a case de p"o(ema ;ue est7 co""i#ie!do e emiso". * &!. &hV, 2uiero decir, me!or dicho, digo +. Cada e&p"esi6! utii:ada e&p"esa e tipo de edici6! ;ue est7 "eai:a!do e emiso", po" o ;ue !o so! totame!te i!te"cam(ia(es. ?aciita! a comp"e!si6!.
Re?arar la e&isió#> Autoorreió#. ?eelt, * T"es tipos de co""ecci6! Co""ecci6! i!sta!t7!ea/ e ha(a!te "e#"esa a u!a paa("a p"o(em7tica pa"a sustitui"a po" ot"a co""ecta. ReKt"a:ado a!ticipato"io/ E ha(a!te 3ue3e a u! pu!o a!te"io" a e""o".
Nue3o ha(a!te p"esci!de de a est"uctu"a si!t7ctica o"i#i!acomie!:o/ ) empie:aEde ce"o. 07s "ecue!te si a e&p"esi6! o"i#i!a es co!te&tuame!te i!ap"opiada.
-1
F. VISIN DESDE EL LENG0AE DE SIGNOS a La?sus 3estuales. *So! simia"es a os de ha(a+ I#'e?e#'e#ia 'e los ?ar;&etros/ Las i!3esti#acio!es most"a"o! ;ue a i#ua ;ue e! e!#ua$e ha(ado, e e!#ua$e de si#!os est7 su(di3idido e! pa"7met"os i!depe!die!tes e!t"e s'. Se p"odu$e"o! e""o"es a!7o#os a os i!te"cam(ios, a!ticipacio!es ) pe"se3e"acio!es. Restriio#es 6o#ot;tias / Se 3io c6mo e! e ha(a e""o"es o(edec'a! a u!a est"uctu"a dea!te"io"me!te mo"emas, ) esta tam(i! e&isteos e! a #"am7tica de a e!#ua de si#!os. As' mismo, os e""o"es de ha(a se "i#e! po" "e#as o!o6#icas. De i#ua modo, os apsus #estuaes da! u#a" a si#!os i!e&iste!tes pe"o posi(es. E! #e!e"a, estos apsus e3ide! cia! ;ue am(os e!#ua$es se "i#e! po" p"i!cipios de o"#a!i:aci6! simia"es, o ;ue apu!ta a "est"iccio!es co#!iti3as (7sicas (asadas e! a o"ma de est"uctu"aci6! ) uso de a i!o"maci6! i!#F'stica, com5! e! am(os casos.
9 Veloi'a'es 'e ?ro'uió#
*Die"e!cias+
Los emiso"es e! e!#ua de si#!os !o est7! su$etos a a o(i#aci6! de hace" pausas pa"a "espi"a". Qellugi y Fischer, *5// Se p"oduce! m7s pausas e! e discu"so ha(ado ;ue e! a p"oducci6! de si#!os, pe"o si se eimi!a"a! as pausas, e p"ime"o se"'a e do(e de "7pido ;ue e se#u!do, de(ido a a impicaci6! de m5scuos mucho ma)o"es e! e caso de a LSA *Le!#ua de Si#!os Ame"ica!a+. Si! em(a"#o, a a!ai:a" a 3eocidad de e&p"esi6! de p"oposicio!es se 3io ;ue a sta ue simia" e! am(os casos. 7ros!ean, *5+ / E! 3eocidades de p"oducci6! !o"maes emiso"es e! LSA a"ticua(a! m7s e!tame!te ) usa(a! me!os pausas., as cuaes e"a! de me!o" du"aci6!. Adem7s, pa"a "e#ua" a 3eocidad 3a"ia"o! ta!to a "ecue!cia * du"aci6! de os se#me!tos i!#F'sticos + como a du"aci6! de sus pausas, mie!t"as ;ue os emiso"es o"aes soo modi4ca"o! a "ecue!cia. Se c"ee ;ue estas die"e!cias se de(e! a a acti3idad "espi"ato"ia, ;ue i!u)e e! e ha(a, pe"o NO e! e e!#ua$e de si#!os.
-@
TE0A . EL 8ILINGgIS0O 1. @. . P.
%e&nición 'ontextos del ilingismo ipos de ilingismo 'onsecuencias del *ilingismo
1.Bili#3Wis&o> De#iió# Ja(iidad pa"a ha(a" dos e!#uas *L1 ) L@+ K K
L1/ %"ime"a e!#ua L@/ Se#u!da e!#ua
RAE/ Uso ha(itua de dos e!#uas e! u!a misma "e#i6! o po" u!a misma pe"so!a. 8ILINGgE/ %e"so!a ;ue ha(a uidame!te dos e!#uas. &rrores comunes K
K
Se pie!sa e""6!eame!te, e! pe"so!as ;ue ha! estado e&puestas a dos e!#uas desde e !acimie!to. Si! em(a"#o, podemos ad;ui"i" u! idioma como adutos ) se" (ii!#Fes, si te!emos e su4cie!te domi!io de am(as. Se c"ee !ec esa"io te !e" a mis ma u ide: e! as dos e!#uas. E! cam(io, pa"a se" (ii!#Fe, soo se de(e se" 0UY compete!te e! a se#u!da e!#ua. *No soo so! (ii!#Fes as pe"so!as ;ue !ace! e! te""ito"ios co! dos e!#uas o4ciaes+
/.Co#tetos 'el 9ili#3Wis&o &l bilingYismo puede darse cuandoV 1. Se "eside e! :o!as #eo#"74cas o comu!idades (ii!#Fes. 8ii!#Fismo simut7!eo. a. 7ales
-
E e!to"!o amiia" es e ;ue !os po!e e! co!tacto, e! ocasio!es, co! esa se#u!da e!#ua. La amiia ha(a u!a e!#ua die"e!te e! casa ;ue a ;ue se tie!e e! e coe#io o e! e t"a(a$o. Esto ocu""e, po" e$empo, cua!do u!a amiia emi#"a ue"a de su pa's, pe"o e! casa si#ue! ha(a!do e! su e!#ua mate"!a *L1+. %osi(e secue!cia *e$. Los !i9os(ii!#Fismo ap"e!de! as e!#uas e! die"e!tes mome!tos. a) &&UU Unos J. millones son bilingYes de ingl-sespaHol. b) Filipinas, una de las 5+ leng uas se habl a en el entorno familiar, y en la escuela el :lipino o el ingl-s. Es u! e!6me!o mu) e&te!dido de(ido a a IN0IGRACIÓN. . La coo!i:aci6! es impo!e ot"a e!#ua. P. Se ha c"ecido e! ho#a"es do!de se ha( a! dos e!#uas *E$. %ad"e espa9o ) mad"e i!#esa, ha(a! os dos idiomas de!t"o de ho#a"+. Compicaci6! pa"a decidi" e! ;u idioma ha(a" a os !i9os. B. Se ha estudiado u!a e!#ua e&t"a!$e"a hasta se" (ii!#Fes.
QilingYismo, KPor 2u- estudiarloL %o";ue cada d'a de(emos "espo!de" a !ue3as situacio!es ) co!te&tos ) pa"a ate!de"os es !ecesa"io te!e" i!o"maci6! so("e as actuacio!es m7s co!3e!ie!tes e! cada caso. $ $ $
Países multilingYes &&UU, @anad%, ui"a, &ritrea,
-P
*ilingismo+ algunas cuestiones" $ $ $
K@#mo se almacenan los dos con!untos de palabrasL K@u%ntos le8icones tiene una persona bilingYeL K;lmacenes independientes o com=nL
:o'elo 'e al&ae#ae i#'e?e#'ie#te> p"opo!e a e&iste!cia de e&ico!es sepa"ados pa"a cada e!#ua. Los e&ico!es esta"'a! co!ectados e!t"e s' a !i3e sem7!tico *Potter, o, on &cNardt, O Felman, *J + %uede e&isti" u!a co!e&i6! e!t"e am(os. Lo ;ue sucede, es ;ue cua!do u!a pe"so!a es (ii!#Fe ) ha(a e! u!a dete"mi!ada e!#ua, tie!e ;ue i!hi(i" a ot"a e!#ua. Es deci", pa"a ;ue !o p"odu:ca i!te"e"e!cias, de(e i#!o"a"a. *E$. %uede ocu""i" ;ue ha(a!do e! a L@ te p"e#u!te! e si#!i4cado de u!a paa("a de tu L1, ) e! ese mome!to, de(ido a esa i!hi(ici6!, !os cueste esta(ece" "7pidame!te a co!e&i6! ) !o Hnos sale a paa("a.+ 0odeo de amac! i!depe!die!te/ E4i'e#ia a 6a4or/ K
K
Despus de su"i" u! dispa"o e! a ca(e:a, u! (ii!#Fe i!#es #"ie#o pe"di6 seecti3ame!te su co!ocimie!to s6ou!a de pa"te #"ie#o.de *Si se ha da9ado ce"e("o ;ue aecta soame!te a u!a de as e!#uas, C6mo se"'a posi(e ;ue est! co!ectadas ) se e!cue!t"e! e! e mismo u#a"+ Nume"osos t"a(a$os ha! e!co!t"ado ;ue t"as su"i" u!a
-B
K
K
esi6! ce"e("a se puede p"oduci" u! dete"io"o seecti3o e! u!a de as e#uas. Tam(i! se ha e!c o!t"ado ;ue a "ec upe"aci6! t"as u!a es i6! es die"e!te e! L1 ) L@. Se ha e!co!t"ado ;ue a u!cio!aidad de as dos "edes sem7!ticas !o es pa"aea, ) po" ta!to se "ecupe"a! de ma!e"a die"e!te. E p"imi!# po" "epetici6! es mu cho ma)o" ) m7s du"ade"o e! a misma e!#ua ;ue e!t"e e!#uas. *cua!do pasamos de u!a e!#ua a ot"a, se p"oduce u! "et"aso, u!a i!te"e"e!cia. E!to!ces, La p"opa#aci6! de a acti3aci6! tie!e u#a" e!t"e dos idiomas+ %osi(e p"o(ema/ es posi(e ;ue este tipo de p"imi!# !o est ap"o3echa!do p"ocesos sem7!ticos.
a :o'elo 'e al&a# #io> %"opo!e a e&iste!cia de u! soo e&ic6! ) u! 5!ico sistema de memo"ia sem7!tica. Las paa("as de as dos e!#uas se amace!a! $u!tas e! dicho e&ic6! ) est7! co!ectadas di"ectame!te *Paiio, @larN O ?ambert, *+.
E4i'e#ia a 6a4or> K
Estudios de %"imi!# sem7!tico apo"ta! e3ide!cia a a3o" de estos modeos *Ata""i(a b 0athis, 1<+. &!. @ategoría animales P&''A ?AQA. &studio de la facilitaci#n (si tenemos 2ue identi:car la palabra lobo sin algunas letras, si nos ponen antes la palabra perro, lo haremos m%s r%pido.) %"imi!# asociati3osem7!tico i!t"aKe!#uas/ enfermera $ SA@9A'. %"imi!# asociati3o sem7!tico e!t"eKe!#uas/ "iler$ gold. %aa("as co#!adas/ cua!do compa"te! e mismo si#!i4cado, pe"o adem7s a#u!as de sus ca"acte"'sticas *E$, m=sica $ music. Soctor $ doctor+ H?ase ?"ie!ds/ se esc"i(e! i#ua o mu) pa"ecido, pe"o si#!i4ca! cosas die"e!tes. Au!;ue a paa("a sea a misma, se e!cue!t"a e! ot"a "ed sem7!tica. * &!. @onserante ( i!#s) $ Preseratio (espa9o+.
K K
La ma)o" pa"te de os datos apo)a! a hip6tesis de amac! 5!ico e! (ii!#Fes. Si! em(a"#o, pe"so!as ;ue ap"e!de! p"o!to ) ta"d'ame!te ot"a e!#ua muest"a! pat"o!es disti!tos de p"imi!# e!t"e sus e!#uas. Cua!do a se#u!da e!#ua se ap"e!de m7s ta"de se o(se"3a! me!o"es !i3ees de p"imi!#.
-
Esta disti!ci6! de u! 5!ico amac! o dos puede esta" de4!ida po" e mome!to e! e ;ue se ad;ui"ie"o! as e!#uas. La edad de ad;uisici6! de a L@ dete"mi!a a o"ma e! ;ue se "ep"ese!ta! ) se accede a as paa("as/ K Cua!do a L@ se ad;uie"e a edades temp"a!as pa"ece ;ue se t"ata de u! 5!ico amac!. K Cua!do a L@ se ad;uie"e m7s ta"de, pa"ece ;ue e&iste! e&ico!es sepa"ados mediados a !i3e co!ceptua.
2.Ti?os 'e 9ili#3Wis&o
Disti!ci6! %"opuesta po" 8ia)stoc> *@221+/
8ii!#Fismo ?ro'uti4o/ %e"so!as ;ue puede! p"oduci" ) comp"e!de" dos e!#uas. 8ii!#Fismo ree?ti4o/ pe"so!a ;ue puede comp"e!de" dos e!#uas pe"ectame!te *e!tie!de os matices, as e&p"esio!es, os e""o"esM+ pe"o tie!e! u!a imitada capacidad de "ep"oducci6! e! a se#u!da e!#ua.
8ii!#Fismo SI:0LT=NEO/ Se ad;uie"e! as dos e!#uas a mismo tiempo. L1 Z L@ L@ Z L1 8ii!#Fismo SEC0ENCIAL TE:PRANO/ e !i9o ad;uie"e p"ime"o u!a e!#ua pe"o a se#u!da se ap"e!de "eati3ame!te p"o!to *hasta os < a9os+. Depe!de de ;ue sea! L1 )esta L@. ta"ea, A#u!os idiomas compa"te!tam(i! u!a o!oo#'a mu)e!#uas pa"ecida, ;ueaaciita como es e caso de #"ie#o ) e espa9o. 8ii!#Fismo TARDÍO/ a pe"so!a ad;uie"e a se#u!da e!#ua despus de a adoesce!cia.
a BILINGÜIS:O SI:0LT=NEO> A?re#'e# los &o#oli#3Wes
#i*os
9ili#3Wes
o&o
lo
%ae#
los
E p"oceso e3outi3o es mu) simia" e! am(as e!#uas *De Joe^e", 1B+ La secue!cia de desa""oo #"amatica e! cada e!#ua de (ii!#Fismo es a misma ;ue e! a ad;uisici6! i!a!ti mo!oi!#Fe. *0eise, 1+ E! #e!e"a, os p"ocesos de ad;uisici6! de (ii!#Fismo so! simia"es a os de e!#ua$e mo!oi!#Fe. *8ia)sto>, @221+
-<
E&iste u! pe"iodo c"'tico e! e cua se p"oduce u! deci3e e! a ad;uisici6! de u! !ue3o e!#ua$e e! u!ci6! de a edad de ad;uisici6!.
Disc"imi!aci6! o!tica E&iste! estudios ;ue a!ai:a! a disc"imi!aci6! de so!idos e! die"e!tes e!#uas a!tes de a9o de edad.
Eecto de a edad so("e a disc"imi!aci6! de os so!idos i!#eses e! (e(s ame"ica!os ) $apo!eses (Euhl et al, /++6). Se o(se"36 u!a me$o"'a e! a disc"imi!aci6! de so!idos de a e!#ua mate"!a e! e p"ime" a9o de 3ida. Desce!so e! a disc"imi!aci6! de so!idos de ot"a e!#ua.
Eecto de a edad so("e a disc"imi!aci6! de so!idos e! ma!da"'! e! (e(es Tai^a!eses ) ame"ica!os.
--
E&posici6! a u!a e!#ua e&t"a!$e"a *ma!da"'!+ e! (e(es de 12K1@ meses. *uh et a., @22-+
co!dicio!es/ K K K
E&posici6! e! 3i3o E&posici6! a t"a3s de a T E&posici6! soame!te auditi3a
Los !i9os ;ue estu3ie"o! e&puestos soame!te a audio !o me$o"a"o! su capacidad pa"a disc"imi!a" e!t"e as dos e!#uasQ i!cuso se 3io u! empeo"amie!to. E audio s6o, po" ta!to, !o tie!e !i!#5! eecto. Co! e caso de a T ocu""e e&actame!te o mismo. Cua!do os !i9os esta(a! e&puestos a u! 3ideo #"a(ado co! u!a pe"so!a hacie!do a p"ese!taci6! e! u!a e!#ua dete"mi!ada, tampoco es a)ud6 a me$o"a" su capacidad disc"imi!ato"ia. Cua!do a p"ese!taci6! se hace media!te co!tacto di"ecto s' ocu""e u!a disc"imi!aci6!. %o" ta!to, es !ecesa"io ;ue e !i9o i!te"act5e co! co!tacto di"ecto pa"a ;ue su capacidad disc"imi!ato"ia se 3ea i!c"eme!tada *e!t"e so!idos e! chi!o ) e! i!#s+.
-
Estudio 0oo!, La#e"c"a!t: b uh, @21@+ K P2 (e(es e! Suecia K P2 (e(es ame"ica!os Despus de !acimie!to *co! pocos d'as de 3ida+ se p"ese!ta"o! so!idos 3oc7icos p"opios de sueco ) de i!#s. Co! este poco tiempo, os !i9os p"ese!ta(a! u! pat"6! die"e!te de "espuesta a!te a e!#ua mate"!a ;ue a!te ot"a e!#ua. Los i!3esti#ado"es apu!ta! a ;ue a e!#ua escuchada a!tes de !acimie!to aecta a esta "espuesta. La e!#ua a a ;ue est7! e&puestos aecta! i!cuso a!tes de mome!to de !acimie!to, e! e 3ie!t"e mate"!o. Resutados/ Los (e(s de #"upo H!ati3o ) H!o !ati3o "espo!d'a! de ma!e"a die"e!te a os so!idos. E! a co!dici6! H!o !ati3o, p"ese!ta(a! u!a ma)o" "ecue!cia de succi6! *de chupete+. Co!cusi6!/ E e!#ua$e a ;ue se est e&puesto a!tes de !acimie!to aecta a a pe"cepci6! de os so!idos e! e "eci! !acido.
2
Los #i*os 9ili#3Wes a?re#'e# 'os le#3uas a la &is&a 4eloi'a' ue los #i*os &o#oli#3Wes a?re#'e# u#a Resutados co!t"adicto"ios/ K
eocidad de desa""oo simia". Si! i!dicios de "et"aso/
E! #e!e"a, se pie!sa ;ue a acti3idad de ad;uisici6! es simia"Q si! i!dicios de "et"aso e! e desa""oo. Se comp"o(6 ;ue e p"oceso i!#F'stico (ii!#Fe i!a!ti e! i!#sKespa9o e"a mu) simia" a de os mo!oi!#Fes *Dae, 8ates, Re:!ic>, b 0o"isset, 1-+. La He&posi6! de 3oca(ua"io se p"oduc'a ap"o&imadame!te a a misma edad.
Se comp"o(6 ;ue !i9os "a!csKi!#s ) "a!csKsi#!os ad;ui"'a! as dos e!#uas casi a mismo tiempo ;ue os mo!oi!#Fes. *%etitto et a., @221+. K
Los (i i!#Fes 3a! po" det"7s e! 3a"ios asp ectos de desa""oo de e!#ua$e. Datos ;ue i!dica! cie"to "et"aso/
De4cie!cias e! a#u!as ta"eas si!t7cticas como disti!ci6! e!t"e susta!ti3os co!ta(es *elaelas+ e i!co!ta(es *aire+. 0o!oi!#Fes 8ii!#Fes i!me"si6! (ii!#Fes i!#es e! a escuea No se e!co!t"a"o! die"e!cias e! e p"oceso o secue!cia de desa""oo, s6o ;ue e"a! m7s e!tos. *7athercole, /++/+. De4cie!cias e! a ide!ti4caci6! de #!e"o #"amatica *mascui!oeme!i!o+ e! (ii!#Fes i!#sKespa9o *7athercole, /++/+. 0o!oi!#Fes de espa9o 8ii!#ues I!#sKespa9o *ide!ti4caci6! de #!e"o e! espa9o+
E&picaci6!/ E! espa9o se ide!ti4ca! os susta!ti3os po" su #!e"o, pe"o !o sucede as' e! i!#s.
La &eMla 'e le#3uas ( la i#ter6ere#ia e#tre ellas so# 6e#ó&e#os i#e4ita9les Ke producen frases con palabras en ingl-s y otras en espaHolL Ke producen palabras en alem%n con acento ingl-sL E$empos/
,onjat+ - rancs/alemán
Pavlovitch+ $ erio/-rancs
1
$ $
/
Primer caso registrado @ada pa dre hablaba s#lo en una lengua ; los dos aHos era capa" de diferenciar ambas lenguas sin interferencias.
$
/
@ada pa dre hablaba s#lo en una lengua. 9ampoco presentaba interferencias ni confusiones lingYísticas a los / aHos de edad.
%a"ece ;ue e pat"6! ;ue se ha e!co!t"ado es ;ue cua!do cada pad"e ha(a de ma!e"a est"icta e! u!a soa e!#ua, o e! a escuea se ha(a u!a e!#ua ) e! casa ot"a *co!te&to (ie! de4!ido+, !o suee! ocu""i" i!te"e"e!cias. \stas suee! apa"ece" cua!do os pad"es !o so! est"ictos a a ho"a de sepa"a" as dos e!#uas *Ge!esee, 1-, Reich, 1-+. E! !i9os ;ue esta(a! e&puestos a chi!o e i!#s *pad"es ha(a!do e! am(as e!#uas+ se co!4"m6 ;ue as me:cas desapa"ec'a! e! to"!o a os a9os ) meses. E! esta edad e"a! capaces de die"e!cia" pe"ectame!te e!t"e am(as e!#uas. A p"i!cipio e !i9o !o sa(e ;ue ha) dos e!#uas, cua!do toma esa co!cie!cia metai!#F'stica de a e&iste!cia de dos e!#uas pie"de esas i!te"e"e!cias. Co!cusi6!/ La e&posici6! a dos e!#uas desde e !acimie!to !o co!e3a !ecesa"iame!te a p"ese!cia de i!te"e"e!cias !i co!usi6! e!t"e am(as. Au!;ue a sepa"aci6! de posi(es os dos co!te&tos e!t"e die"e!t es e!#uas aciita e ap"e!di:a$e ) e3ita as i!te"e"e!cias.
@
9 BINLINGÜIS:O SEC0ENCIAL TE:PRANO Ku- ocurre si un niHo ya ha alcan"ado una competencia moderada en la primera lengua (?) cuando empie"a a aprender la segunda lengua (?/)L Este tipo de (ii!#Fismo tie!e u#a" hasta os - a9os, como mucho. Ocu""e cua!do u! !i9o )a ha aca!:ado u!a compete!cia mode"ada e! a p"ime"a e!#ua *L1+ cua!do empie:a a ap"e!de" a se#u!da e!#ua *L@+. Datos a te!e" e! cue!ta/ K K K
La compete!cia e! a p"i me"a e!#ua *tie!e ;ue 3e " co! a ed ad de !i9o+ La du"aci6! de a e&posici6! a a se#u!da e!#ua *pe"ma!e!cia o !o e! e !ue3o pa's+. Ca"acte"'sticas co#!iti3as ) de p e"so!aidad de a pe" so!a *Die"e!tes !i3ees de aptitudes e! aspectos como a comp"e!si6! 3e"(a, a uide:...+
I!3esti#aci6! de Dua) b 8u"t, 1
%"ime"o e pu"a *Ks+ Se#u!do, tiempos co!t'!uos *Ki!#+ etc.
BILINGÜIS:O TARDÍO La ad;uisici6! de L@ se p"oduce cua!do se es competame!te compete!te e! L1. Se puede da" de die"e!tes o"mas/ K K
Ap"e!de" a se#u!da ma!e"a &!. ?a persona se ae!#ua a iir de a otro país. !atu"a Ap"e!de" a se#u!da e!#ua po" medio de a educaci6! e! e aua &!. ?a persona recibe clases de ?/ en su propio país.
%o" ;u te!d"'amos p"o(emas e! ad;ui"i" L@ como adutos
1. %e"'odo c"'tico/ A#u!os aspectos de ap"e!di:a$e de e!#ua$e *especiame!te, si!ta&is+ so! m7s di'cies de ad;ui"i" u!a 3e: pasado este pe"'odo. @. 0oti3aci6!/ os !i9os ma)o"es ) adutos suee! te!e" me!os tiempo ) moti3aci6! pa"a ap"e!de" a L@. . Los pa"ecidos ) die"e!cias e!t"e L1 ) L@.
I!3esti#aci6! so("e (ii!#Fismo ta"d'o *8aie), 0adde! b "ashe!, 1
F.Co#seue#ias 'el Bili#3Wis&o I.
Si# o#seue#ias>
0emo"ia a co"to pa:o *0C%+ e! !i9os. Recue"do de cade!as de !om("es de a!imaes, ;ue se i(a! i!c"eme!ta!do p"o#"esi3ame!te. No se e!cue!t"a! die"e!cias e!t"e mo!oi!#Fes ) (ii!#Fes.
0emo"ia de t"a(a$o e! $63e!es ) adutos/ Cade!as de paa("as ;ue se i!c"eme!ta(a!. Ja('a ;ue "eo"de!a"as aa(ticame!te. N5me"os de dos d'#itos ;ue se de('a! "eo"de!a" e! o"de! asce!de!te. No e&ist'a die"e!cia e! os "esutados e! memo"ia de t"a(a$o de (ii!#Fes ) mo!oi!#Fes.
II.
Co#seue#ias Ne3ati4as>
E! ocasio!es se ha! e!co!t"ado i!te"e"e!cias e!t"e a p"ime"a ) a se#u!da e!#ua. La me$o"a de a compete!cia e! L@ e! !i9os i!mi#"a!tes esta(a "eacio!ada co! u!a desacee"aci6! de acceso a a p"ime"a e!#ua. *0a#iste, 1-+.
P
Los (ii!#Fes tie!e! u! i#e"o d4cit de a memo"ia de t"a(a$o pa"a ta"eas "eai:adas e! a se#u!da e!#ua. Se p"oduce u! e!e!tecimie!to e! e acceso a a p"ime"a e!#ua. A esta" ta! ce!t"ado e! a L@, se 3e i!hi(ida a L1.
Los !i9os (ii!#Fes co!t"oa! me!os 3oca(ua"io e! cada e!#ua ;ue sus compa9e"os mo!oi!#Fes. *0aho! b C"utche), @22Q %o"toca""e"o et a., @22<+. Au!;ue, po" supuesto, e 3oca(ua"io tota de os !i9os (ii!#Fes es mucho ma)o".
Los adutos ta"eas/ K K K K
(ii!#Fes tam(i! p"ese!ta! peo"es "esutados e! a#u!as Nom("ado de im7#e!es. Test de uide: 3e"(a. Ide!ti4caci6! de paa("as e!t"e H"uido. Decisi6! &ica.
La e&picaci6! se e!cue!t"a e! p"o(emas e! e acceso &ico, pe"o se desco!oce e po";u.
III.
Co#seue#ias ?ositi4as
Los (ii!#Fes muest"a! ca"as #a!a!cias e!/ (QialystocN, /++Z @ooN, **5) K K K
Se!si(ii:aci6! metai!#F'stica ?e&i(iidad co#!iti3a ?uide: 3e"(a
Se!si(ii:aci6! 0etai!#F'stica/ Ause!cia de 3'!cuo e!t"e a paa("a o!tica *si#!i4ca!te+ ) su si#!i4cado C"eati3idad/ *'icciardelli, **/+ K K K
Ni9os de p"ime"o de p"i ma"ia mo!oi!#Fes *i!#s+ ) (ii !#Fes itaia!oKi!#s. Los (ii!#Fes ita ia!oKi!#s o(t e!'a! me$o "es "esutados e! test de c"eati3idad. Esta ma)o" c"eati3idad !o se o(se"3a(a e! os (ii!#Fes ;ue !o domi!a(a! (ie! u!a de as e!#uas.
B
I!tei#e!cia !o 3e"(a * 4aNura y Sia", *0+ K K K
Ni9os (ii!#Fes espa9oK i!#s Test de i!tei#e!cia !o 3e"(a Resutados/ co""eaci6! positi3a e!t"e a i!tei#e!cia !o 3e"(a ) e !i3e de (ii!#Fismo. Estudio o!#itudi!a/ a medida ;ue se domi!a(a a L@ *i!#s+, me$o"a(a! os "esutados e! e test de i!tei#e!cia !o 3e"(a.
Eecto de (ii!#Fismo so(" e a u!ci6! e$ecuti3a/ sta se 3e especiame!te desa""oada. K K K
I!hi(ici6! ) seecci6! Co!t"o ate!cio!a *ate!ci6! soste!ido ) simuta!ea" ta"eas Hmutita"ea+ 0emo"ia de t"a(a$o
Estudio so("e a u!ci6! e$ecuti3a * Qarac y QialystoN, /+/+ K Ni9os de a9os K U! #"upo mo!oi!#Fe *i!#s+ ) t"es (ii!#Fes/ Chi!oKi!#s
K K
?"a!csKi!#s Espa9oKI!#s Ta"ea de cam(io e!t"e coo"Ko"ma * @olor$shape tasN sWitching+ Resutados/ Los t"es #"upos (ii!#Fes o(te!'a! me$o"es "esutados ;ue e #"upo de mo!oi!#Fes e! esta ta"ea de co!t"o e$ecuti3o.
?u!ci6! e$ecuti3a. Ta"ea de ate!ci6! seecti3a * Eri"man et al., /+/+ Die"e!te "e!dimie!to e! ate!ci6! seecti3a *auditi3aK3isua+ e!t"e mo!oi!#Fes *i!#s+ ) (ii!#Fes *espa9oKi!#s+.
Eecto St"oop
Los mo!oi!#Fes ) os (ii!#Fes "eaccio! a! de o"ma totame!te die"e!te. Ta!to e! e #"upo de $63e!es como de ma)o"es se o(se"3a a 3e!ta$a *me!o" tiempo de "eacci6!+ e! e #"upo de (ii!#Fes. Au!;ue e!t"e as pe"so!as de m7s edad se o(se"3a ;ue os tiempos de "eacci6! ha! aume!tado si#!i4cati3ame!te, au!;ue si#ue! sie!do m7s (a$os pa"a os (ii!#Fes. Esto se de(e a ;ue e hecho de se" (ii!#Fe supo!e esta" co!sta!teme!te 3i3ie!do e! u!a ta"ea St"oop, po" o ;ue a!te a apa"ici6! de co!icto, ste se "esue3e de ma!e"a m7s "7pida ) m7s e4cie!teme!te e! os (ii!#Fes.
Ate!ci6! Go(a oca
Estudio de QialystoN (/++) K Ni9os mo!oi!#Fes ) (ii!#Fes de a9os. K La ta"ea co!sist'a e! p"esio!a" u!a teca pa"a a et"a HJ ) ot"a pa"a a HS
Sistema co#!iti3o co! e aume!to de a edad/
<
Se o(se"3a u! deci3e co#!iti3o si#!i4cati3o *u!ci6! e$ecuti3a+ a pa"ti" de a edad aduta. Este deci3e se i!icia a pa"ti" de os 2 a9os. Las 3e!ta$as de u! (ue! u!cio!amie!to de a u!ci6! e$ecuti3a se hace! m7s pate!tes e! e e!3e$ecimie!to.
Impacto de (ii!#Fismo so("e e sistema co#!iti3o/ K K K
Los (ii!#Fes tie!e! me$o "es "esutados e! ta"eas ;ue "e ;uie"e! a u!ci6! e$ecuti3a. Esta 3e!ta$a se o(se"3a a o a"#o de todo e cico 3ita. E (ii!#Fismo aume!ta a "es e"3a co#!iti3a ) co!t "i(u)e a "et "aso *p"otecci6! co!t"aM+ de !o"ma dete"io"o co#!iti3o asociado a a edad.
Impacto de (ii!#Fismo e! os casos de deme!cia/ os s'!tomas de u!a deme!cia ta"da! m7s tiempo e! apa"ece" e! pe"so!as (ii!#Fes ;ue e! pe"so!as mo!oi!#Fes.
Estudio so("e e i!icio de a deme!cia *@raiN, QialystoN O Freedman, /+++ K @11 pacie!tes co! A:heime" K Los (ii!#Fes ta"da! P, a9os m7s e! se" dia#!osticados. K Los s'!tomas apa"ece! B,1 a9os despus e! os (ii!#Fes K E "et"aso e! e dia#!6stico e! (ii!#Fes !o s6o se o(se"3a e! pacie!tes co! A:heime", si!o ;ue apa"ece tam(i! e! ot"os tipos de deme!cia.
-
Resutados de e&pe"ime!tos 1. I#tro'uió#> Cua!do ha(amos de e!#ua$e, !ecesa"iame!te ha(amos tam(i! de memo"ia. %a"a comp"e!de" e e!#ua$e te!emos ;ue "ecu""i " a as paa("as amace!adas e! !uest"a memo"iaQ e! e Le&ic6!. Le!#ua$e
acceso a a i!o"maci6! p"e3iame!te amace!ada.
%e"o a 3eces cometemos e""o"es, ) p"ecisame!te a est"uctu"a de !uest"o e&ic6! !os e3a a comete" esos e""o"es.
I#'uió# 'e :e&orias 6alsas Paradigma S'M So! istas asociati3as, so! paa("as "eacio!adas, todas eas co! u!a paa("a c"'tica. Au!;ue tam(i! puede ocu""i" ;ue e&ista u!a co!ecti3idad e! os eeme!tos de a ista. E$. Noche
D'a, Lu!a, Oscu"o, Est"ea, Ne#"o, Do"mi".
*A estudia" a ista de paa("as, ) ue#o t"ata" de "eco"da"as, casi4camos H!oche como u!a de as paa("as estudiadas, au!;ue !o ue as'+. E hecho de te!e" cua;uie" tipo de co!tacto co! u!a dete"mi!ada paa("a, hace ;ue se a!aice esa paa("a ) pa"te de a acti3aci6! sea t"a!smitida a ot"os !odos.
7uerMa asoiati4a i#4ersa 8AS *QacNWard associatie strength). Todas as paa("as estudiadas est7! "eacio!adas co! a c"'tica, po" o ta!to, cua!tas m7s paa("as estudiamos, m7s se acti3a a paa("a c"'tica e! !uest"o e&ic6!.
Có&o se (o ue ?ala9ras est;# o#eta'as Estudio !o"mati3o de asociaci6! i("e/ E$. Cu7 es a p"ime"a paa("a ;ue te 3ie!e a a me!te cua!do 3es a paa("a H8a!co K
8a!co/ Ne#"o, !ie3e, !o3iaM Nie3e/ hieo, "'o
Ideas #e!e"aes de p"ocedimie!to DR0 Los p"ocesos de mo!ito"i:aci6!/ K K
K
La p"ese!taci6! de paa("as asociadas a u!a paa("a !o p"ese!ta da *c"'tica+ p"oduce su acti3aci6! ) este p"oceso puede pote!cia" a ocu""e!cia de "ecue"dos asos *error inating processes+ E! e mome!to de a (5 s;ueda de a i! o"maci6! * 'etrieal+ puede apa"ece" u! "ecue"do aso si os p"ocesos de &o#itoriMaió# aa! *error editing processes+. Esto se "e4e"e a ;ue si somos capaces de detecta" a paa("a c"'tica du"a!te a memo"i:aci6!, te!d"emos u! ma)o" #"ado de co!t"o so("e ea, ) es m7s p"o(a(e ;ue !o aemos e! e "ecue"do poste"io". Es u! p"oceso co!scie!te ;ue se p"oduce e! e mome!to de a toma de decisio!es. Es mu) ta"d'o. Si! em(a"#o, a act i3aci6! es u! p"o ceso ;ue es t7 totame!te ue"a de co!t"o co!scie!te. Ta"da u!os 22 ms.
K?a identi:cabilidad del tema de las listas condiciona la producci#n de memorias falsasL 0todo/ Test de memo"ia. Ta"eas de "eco!ocimie!to.
/. Bili#3Wis&o E&pe"ime!to Usa/ Reor'a&os i3ual e# L1 ue L/ Las paa("as estudiadas e! espa9o se "ecue"da! me!os ;ue as paa("as estudiadas e! i!#s, me$o" "eco"dadas. Siemp"e se "ecue"da me$o", de ma!e"a sistem7tica ) si#!i4cati3a, a L@. U!a e&picaci6! es ;ue todos os "ecu"sos ate!cio!aes se ce!t"e! e! as istas e! i!#s, )a ;ue !os pa"ece m7s di'ci, ) a 4!a o hacemos me$o". Lo ;ue ocu""e co! as istas e! espa9o es ;ue !os "ea$amos ) co!4amos. *
Eiste ?ro?a3aió# 'e la ati4aió# S', p"i!cipame!te e! a L1.
122
Co! paa("as co#!adas se p"oduce e! mucho ma)o" po"ce!ta$e e aso "eco!ocimie!to. Cua!do eemos e! i!#s, estamos t"aducie!do a espa9o, ) po" ta!to a acti3aci6! se t"a!smite a as paa("as e! espa9o, po" ta!to, cua!do as paa("as so! co#!adas *m5sicaKmusic+ e aso "eco!ocimie!to es mucho ma)o". Co!dici6! !o/ Die"e!cias de "espuesta e!t"e paa("as c"iticas t"aducidas ) o"i#i!aes Co!dici6! !o/ !i3ees simia"es *atos+ e!t"e c"'ticas t"aducidas ) o"i#i!aes. Jemos cometido ma)o" po"ce!ta$e de e""o".
Eiste u#o o 4arios leio#es Cua!do se da u! ap"e!di:a$e ta"d'o de idioma L@, suee! da"se dos e&ico!es.
2. A'4erte#ias> Ad3e"te!cias ) ue":a asociati3a. Cua!do !o ha) ad3e"te!cias, a;ueas istas co! paa("as cu)a ue":a asociati3a es La p"opa#aci6! de a acti3aci6! e#a a !odos (asta!te dista!tes. 8AS ato ma)o"es e""o"es cua!do !o ha) ad3e"te!cia. Se come!te! m7s e""o"es cua!do se es ad3ie"te/ K
No ha) eecto de ata ) (a$a ide!ti4ca(iidad
Cua!do so) a3isado, a!te a duda so) m7s cauto. Y puedo deci" ;ue NO a u!a paa("a estudiada ) SI a a c"'tica.
F. Pote#iales e4oa'os> ERP s u es u! pote!cia Acti3idad ce"e("a ;ue ocu""e t"as a p"ese!taci6! de u! est'muo. K
S1 paa("as estudiadas
K
S@ paa("a c"'tica
Eecto ad3e"te!cia/ K K
1/ ad3e"te!cia *=ARN+/ a p"opa#aci6! de a acti3aci6! ue much o m7s i!te!sa. @/ Si! ad3e"te!cia *No=ARN+. Resutados simia"es.
E!t"e 1 ) @ !o ha) die"e!cias si#!i4cati3as. 121
K
Ad3e"te!cia i!3e"tida *=ARNKi!3+/ Ad3e"te!cia i!3e"tida, a;u' se pi de ;ue tam(i! se t"ate de ide!ti4ca" a paa("a c"'tica. Es deci", si e su$eto "eame!te sie!te amiia"idad, tie!e ;ue "espo!de" a4"mati3ame!te. Los dist"acto"es dismi!u)e! mucho, a !i3ees po" de(a$o de 12[. As' mismo, ta!to as estudiadas como as c"'ticas aume!ta! mucho e "eco!ocimie!to, ) de$a de ha(e" die"e!cias e!t"e am(as. Esto ocu""e po";ue as estudiadas ) as c"'ticas est7! compitie!do , ) cua!do pedimos ;ue cese esta competici6! aume!ta mucho su "eco!ocimie!to.
?NP22/ *22KB22 ms+/ E tiempo siemp"e empie:a a co!ta(ii:a" desde e mome!to ;ue se p"ese!ta e est'muo. E! este caso *N+, es u! tipo de acti3idad !e#ati3a. *?+/ "o!ta. E! este caso se 3e e eecto de 6a&iliari'a'. Es u! est'muo mu) temp"a!o. Este est'muo demuest"a po" p"ime"a 3e: e eecto de a p"opa#aci6! de a acti3idad. Eecto 3ie$o !ue3o T"es tipos de paa("as/ estudiadas, c"'ticas ) dist"acto"es. E! a o!da, apa"ece! p"7cticame!te soapadas dos de eas/ estudiadas ) c"'ticas, co!4"ma!do a e&iste!cia de a acti3aci6!. Ja) ot"as paa("as c"'ticas *as ;ue se "espo!de! co""ectame!te+, ;ue !o se acti3a! ta!to, es posi(e ;ue est! m7s e$os e! e e&ic6!, pe"o ;ue tam(i! p"ese!ta! u!a cu"3a a#o m7s ata ;ue as dist"acto"as, so("e todo e! os p"ime"os mome!tos, i!cuso au!;ue m7s adea!te se co!teste! de ma!e"a !e#ati3a. K K
Estudiadas ) c"'ticas *SI+ se pa"ece e!t"e eas Dist"acto"as ) c"'ticas *No+/ tam(i! se pa"ece! e!t"e eas.
?"o!ta de"echo ta"d'o *1222K1B22 ms+/ :o#itoriMaió#. Est7 (a$o co!t"o co!scie!te ) co!t"oado. Dei(e"adame!te e3amos a ca(o u!a se"ie de p"ocesos pa"a toma" u!a decisi6!. Co!cusi6!/ o m7s "ee3a!te es ;ue e pat"6! ce"e("a ;ue se di(u$a e!t"e as paa("as estudiadas ) as c"'ticas ;ue se "espo!die"o! a4"mati3ame!te es p"7cticame!te id!tico.
E Ti?o test. F o?io#es. Pe#aliMaió# ,)22. , ?re3u#tas.
Ea&e#> , Z ?or e# i&a ' el 2 ) ?a ra ue la s #o tas se su&e# Pr;tias> ,Z /,Z Ati4i'a'es lase. Partii?aió#. 12@
/,Z Prese#taió# lase. 1,Z Se&i#arios E&ilia#o PE Vier#es 'e u#io> 1,%. Aula &a3#a
12
Re?ro'uió# o Distorsió# ?a memoria es m%s 2ue una película Dr. Pe'ro B. Al9uuerue
%ROCESOS DE 0E0ORIA/ Codi4caci6!
K Depe!de de a ate!ci6! p"estada K
I!te"!a E&te"!a*E! "eaci6! co! as ca"acte"'sticas de est'muo+
Amace!amie!to
Depe!de de co!ocimie!to. Es;uemas co#!iti3os.
Recupe"aci6! Depe!de de tipo de ta"ea "eai:ada. *%o" e$empo, ta"eas de eecci6! m5tipe "e!te a ta"eas de desa""oo+.
INTER\S %OR LAS 0E0ORIAS ?ALSAS/ K K K
Jasta os a9os -2, e&ist'a u!a p"eocupaci6! po" e H"ecue"do co""ecto. Los e""o"es u omisio!es se e!te!d'a! como u! su(p"oducto de esue":o de "ecue"do. U!a idea (7sica/
Pista *Cue+ KKKKKKKKKKKKKKKKKKKK O9eti4o *Ta"#et+ K K K K K
e"(a Espacia ?echa Co!te&to Oo"M
C C Cua!tas m7s pistas est! asociadas a u! ta"#et, me$o" se"7 e "ecue"do. C C
VS
T C %uede ocu""i" ;ue u!a pista est7 asociada a muchos ta"#et *es m7s p"o(em7tico+ T T
T
T
%ROCEDI0IENTO DR0 K K
%"ese!taci6! de istas *despus de paa("asdeasociadas a u!a)o paa("a c"'tica. Ta"eas de "ecue"do cada ista+ "eco!ocimie!to *despus de todas as istas+. %"oducci6! de istas de asociados/
12P
Asociaci6! Di"ecta/ %o" e$empo, u t"mi!os te su#ie"e a paa("a frío K K K K K
I!3ie"!o Caie!te ao" Nie3e Jieo
Asociaci6! i!3e"sa/ K
D0LCE/ No
K apa"ece K K K K
%aste A:5ca" 0ie e! a ista Gooso Saado %ost"e Ca"ameo
de paa("as estudiadas, pe"o e B[ de as pe"so!as o casi4ca! ?ALSO como ta. RECUERDO
Al3u#as Para'oas 'el ?roe'i&ie#to DR: K K
No todas as istas "ep"oduce! "ecue"dos asos *E$. Mariposa, 1aidad, MadreM+ La ad3 e"te!cia *=a"!i!#+ de ;ue as istas est 7! asociadas a u!a paa("a c"'tica !o impide e aso "ecue"do.
Los ?roesos 'e &o#itoriMaió# K K
La mo!ito"i:aci6! NO ocu""e Se c"ea u! aso "ecue"do La mo!ito"i:aci6! SI ocu""e a. Dia#!6stica/ %e!samie!to de tipo H i lo hubiera isto, me acordaría (M;S'& Padre, amor, ternuraV) (. Descai4ca!te Se p"ocesa a i!o"maci6! media!te e desca"te. &!. ;marillo, ro!o erdeV @A?A'&. \sta !o pe"te!ece a a misma cate#o"'a, se eimi!a.
Si ide!ti4co e tema, es me!os p"o(a(e ;ue se p"odu:ca e aso "ecue"do. E$. A!te a apa"ici6! de paa("as como 1otas, melodía, canci#n, grupoM Ide!ti4co M[<@;
CONCLUSIONES E&iste tema. u! !i3e c"'tico de ue":a asociati3a ;ue pote!cia a ide!ti4caci6! de E !5me"o de paa("as ;ue e3a! a a ide!ti4caci6! es "ee3a!te si a ue":a asociati3a c"'tica se co!si#ue. Resutados de os e&pe"ime!tos/ %a"ece e&isti" u!a ide!ti4ca(iidad 6ptima pa"a ;ue se p"odu:ca! asos "ecue"dos.
12B