SVEUČILIŠTE/ UNIVERZITET VITEZ U TRAVNIKU FAKULT FAKULTET ET INFORMACIO INF ORMACIONIH NIH TEHNOLOGIJA TEH NOLOGIJA U TRAV TRAVNIKU TRAVNIK
PRIRODNA JAVNA JAVNA DOBRA ESEJ
TRAVNIK, TRAVNIK, 2015.
SVEUČILIŠTE/ UNIVERZITET VITEZ U TRAVNIKU
FAKULTET INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA U TRAVNIKU TRAVNIK
PRIRODNA JAVNA DOBRA ESEJ
IZJAVA: Ja, , s!"#$ S%#!&'(')a/U$'%#*+'#a VITEZ- T*a%$', I$"# * , "3%*$ ' !+ 4*a($! ' aa"#4s! "3%*$s '+a%(!#4 "a sa4 %a *a" '+*a"' !$ sa4sa($ !+ *')#$# 6''*a$# ('#*a!*# ' 47 as's#$a "$s$ *8#s*a.
9's:
STU;ENT: 9RE;MET: Os$%' #$4'# 9ROFESOR: ;6. ;* s6' E"'$ A*$a! ASISTENT: M* J#(#$a L!as
SADRŽAJ 1 UVO;.................................................................................................................... . 2
2 9RO
9*#"$s'......................................................................................................... .
2.2
N#"sa6'........................................................................................................ .
= ALTERNATIVE..................................................................................................... . =.1
9*%a a(#*$a'%a............................................................................................... .
=.2
;*!3a a(#*$a'%a............................................................................................ .
> IM9LEMENTACIJA............................................................................................. . 5 ZAKLJUČAK....................................................................................................... 10 ? LITERATURA...................................................................................................... 11
1. UVOD
3
U !s(%'4a *@')$# #$4'#, "*@a%a ' *@')# s# 4#!s$ *#a! $a"!$a%a' #* *@')# $'# sa%*)#$ ! s%a4 s%4 "#(%a$!, %#7 *'+%"' "*##$# $#sa%*)#$s', a s# "*@a%a a%(a a *#* $#3%# $#sa%*)#$s' # 'B 's*a%(a. M$3 # *a+(3a ' !a+!! $a $#B"$s sa$a a%$3 s#*a ' !)7a "*@a%#, 3% +a ) *'%a$' s#* ' *@')$' 4#Ba$'+4' $'s! ! 43!7$s' "a *#a('+!! s%# #$4s# ' s6'a($# 8!$6'#. U*a% s# ! $!"' a%$'B "a*a ' !s(!3a a%$3 s#*a 3(#"a #"a$ " s$%$'B $#"saaa "#(%a$a 4#Ba$'+4a *@')a. Na'4#, "*##$a *'+%"$a '(' "#(a$s' s! a*a#*'s'&$# 4# ) '4a! '+!+#a$ +$a&a +a 8!$6'$'sa$# "*!)%a '+ 6#('$', '+ a *'+'(a+' *#a "a s# $a! ! "4#$! a%$3 %(as$')%a, # "a s# $a a"#%aa$ $a&'$ *#3!(')# $'B% 8!$6'$'sa$# ' "a !"! *3a$'+%a$# s!3(as$ *'$6''4a 4$(a. Š s# s!*sa%(a 4#Ba$'+4! ' *'$6''4a "#(%a$a *@')a.
2. PROBLEMI U FOKUSU Javna dobra su dobra ili usluge koje može koristiti svaki član društva i niko ne može biti isključen iz njihove potrošnje1. Sa #$4s3 as#a a%$ "* #
s%a
1 I%a$'7, M. 9RINCI9I EKONOMIJE, s*. 55.
4
"* # '4a a*a#*''# $#$!*#$$s' ' $#'s(!&'%s' ) 43!7!# *')#$a "*a " s*a$# #"$3 #"'$6a # $# 's(!&!# $'' !4a$!# +$a&a 3 "*a +a "*!33 #"'$6a. Ja%$'4 "*4 s# "a(# s4a*a s%a "* # s(!@' %#7#4 *! *'s$'a, &'# s! *'s' *a)'*#$# $a 6'#(! "*!)%#$! +a#"$'6!, # s! "*a " 'B !(!&'%a$# $%'B *'s$'a ! $'B% *')#$# $# !4a$!# s##$ ' +a"%(s% "sa"a)$'B *'s$'a.
2.1 Prednost Na *'4#*, &'s +*a *'s# "#"$a s%', a !(!&'%a$# $%3 *'s$'a $# !4a$!# 43!7$s *')#$a 3 's3 +*aa s#7'4 *'s$'6'4a $'' *'+%"' ""a$# *)%#. Ja%$ "* s# 4*a $!"'' ' !&'$'' "s!$'4 s%'4 *'s$'6'4a " #"$a'4 !s(%'4a, '+ a s('#"' "a $'# (a !%*"'' $a($s' ' *## *')#$a #"'$'B a%$'B "a*a, #* 'B #$6'a($' *'s$'6' $# @#(# *''.
2.2 Nedost!" Z3 $#43!7$s' $a(a7'%a$a a%$'B "a*a, $a s# $# 43! *a+4#$'%a' $a *@')! ' !4#s *@')a 4*a s# *$a7' $#' "*!3' 4#Ba$'+a4 '4 ' s# *'s$'6' *'%(#(' "a *'! s%# *## +a a%$'4 "*4. T # $a)7# 43!7# ! (''&4 *6#s! "(!&'%a$a D"(!# ! a%$4 s#*! "$s# s# ! *6#s! a%$3 '+*a !#4 3(asa$a. U s%a*$s' $# s' a% "* # # !$ $#$!*#$$ ' $#'s(!&'%. Sa%*#4#$a #$4sa $a!a "#8'$')# ' s's#4a'+!# a%$a "*a (a+#7' " $a)'# "#(# s%'B "a*a $a *'%a$a ' a%$a. U *')#$! a%$'B s*#"sa%a *')#$a %a@# *'$6'' $#*'%a(s%a ' $#'s(!&'%s' # # *a'&' $#43!7# $a(a'' $'B% *')#$# # # s3a *)a *'+%"$# $#"#('%, a 3*a$'&$' *)a !"# #"$a $!(' 2. 9*'('4 !*a%(a$a a%$'4 "*'4a, "*@a%a s# 4@# s!s*#s' sa $#'4 *(#4'4a. Na)7' *(#4' sa '4a s# "*@a%a s!s*#7# ! !*a%(a$! a%$'4 "*'4a # a%a s("$'B aBa(a '(' )%#*6#*a, #"'$a6a ' *'s# a%$a "*a a $# (a7a! 'B. Es#*$' #8#' s! 2 http://www.enotes.com/homework-help/what-globalization-list-the-advantages113501 0!.10.2015."
5
a'%$s' # *'+%"# *'s '(' )#! "*!3'B s '4 "a "*!3' $# (a7a! +a ! a'%$s '(' '4 s# $# *'%a *)a # a'%$s', # s3a 43! '' $#3a'%$'. T*@')$' $#!s#B s# a%(a a"a 6'#$a "a*a ' !s(!3a $# "*a@a%a *a%# *)%# $'B%# *'+%"$# ' *)$#.
#. AL$ERNA$IVE 9*'('4 '+%#$a *a&!$s# 6'#$# a%$'B "a*a, *#a !%a@'' #8## +''%$'B ' $#3a'%$'B #s#4a('a. SB"$ 4#, ! s#*'4a +a # s# %#+!# $asa$a +''%$'B #s#*$a('a, *a&!$sa 6'#$a *#a "a !"# %')a ! "$s! $a 6'#$! 8*4'*a$! ! !s(%'4a ' "*a+!4'#%a! *'s!s% $!*#$6'#, '(' # #
$#B"$ s$'+'' $'% *)%a. S '4 ! %#+', *#*!&('% # !%a@a%a$# #8#aa "#(%a$a a"a!7'B '(' *as!7'B *'$sa ! "a *'%*#"$ 3*a$', s +'*4 "a, ! !s(%'4a 4a$'8#sa6'# "#s%a *as!7'B *'$sa, "(a+' " s4a$#$a $'%a *s#&$'B *)%a, *' ! 3*a$'&$' *)%' '4a! $'@! %*'#"$s ! "$s! $a *#B"$ s4#$!# *)%#. U(' ' 6'#$# '(# 8*4'*a$# ! s(a"! sa $'%4 3*a$'&$'B *)%a, $# $# ' 43(# "a *'! s%a*$# *)%# a%$'B "a*a. K*'#*'!4 %a(*'+%a$a '$%#s'6'$3 *#a a%$'B "a*a 3(#"a s# ! 4a*'*a$! *#a($'B "*!)%#$'B *)%a, $a #"$, ' "*!)%#$# *'s$s', $a "*!3 s*a$'. U(' *#+!(a s4#$!3 4a*'*a$a *#"sa%(a +''%$a $# *'s$s, # '$"'a* &'$#$'6# "a s!4a *'s$s' $a"4a)!# s!4! *)%a, # # *'#& *#! ' # #$4s' *'B%a('% ' *a%"a$.
#.1.
Pr%! !&tern!t%!
F*4'*a$# "3%a*a!7'B 6'#$a ! a%$4 s#*! $'# ! 8!$6'' s%a*#$a ) %#7#3 *8'a, %#7 $asa$a "a s#, $a $#' $a&'$, %#7a '4 *)$# ' "*'$s# *a+%! "a3 a%$3 s#*a. Na "*!3 s*a$', s' "*##$ * a%$'B "#(a$s' '(' 8!$6'a # $# 's(!&!! 43!7$s s%a*'%a$# *8'a, *' ! s! $s'6' 'B 8!$6'a $#43!7#$' " s*a$# *a+('&''B "*@a%$'B '$sa$6' "a s("$ "*#!! %'s'$! 6'#$#, $a%')# *a"' +a)'# *)a&a ' s%a*a$a !s(%a +a "s'+a$# "*!)%#$3 '4!4a. R'#& # *'%*#"$'4 3*a$a4a ' *#"!+#7'4a a s! $a)7# s$%a$a a a%$a, ! &'#4 s(%a$! "*@a%a, a +as!$' )#3 "*!)%#$3 '$#*#sa, s%a*!# !'6a $a "*#'%a$# '4a *'+%"$#, a(' ' $a 8*4'*a$# 6'#$a. 9*#"!+#7a, a *'a"a! s#*! a%$'B "a*a, $a)7# '4a! 4$(s' a*a#*. T*@')# a%$'B "a*a ' !s(!3a #, 4$3 !, s#6'8'&$: $a #"$ s*a$', *'s!$a # 6#$*a('+%a$a D4$(sa $!"a, a $a "*!3 "#6#$*a('+%a$a *a@$a. R#$a'($s *#"!+#7a a *'a"a! a%$4 s#*!, "*!3a&'# s# *#'*a $#3 " *'%a$'B, a6'$a*s'B ' +a"*!@$'B *#"!+#7a.
#.2. Dr'(! !&tern!t%! O'4a($ 8*4'*a$# 6'#$a a%$'B "a*a ' !s(!3a, *' ! s! $a%#"#$a "*a ' !s(!3# s%# )7# *3a$'+%a$# ! %'"! +%. %#(''B s's#4a, "*a+!4'#%a *'4#$! *'$6'a sa%*#4#$3 '$s*!4#$aa #$4s# a$a('+#, ! *%4 *#"! cost-benefit a$a('+#. $
G(a%$a "('a cost-benefit a$a('+# # "a s#, $a s$%! 4#$!3 4"#(a, %*)' *##$# s%'B *#"$s' D benefit ' *)%a Dcost "*##$3 *#a, *#%asB"$ '$%#s'6'$3. K*')7#$# 6s#$#8' a$a('+# s s# *'4#$!# ! s(!&a! %#(''B a%$'B *a"%a, ! *%4 *#"! ! "4#$! '$8*as*!!*# "a(#, *'#& # (as'4a # s! $a)7# !*a$# ! a%$a "*a ' # "('!# $a3(a)#$'' a%$' '$#*#s ' !(a3a$# "*!)%#$3 a'a(a.
). IMPLEMEN$A*IJA ;a ' !*a%(a$# a%$'4 "*'4a " s*a$# "*@a%# '( %a('#$ ' #8'as$, $a s%# !*a%(a$# 4*a *#3!('sa' "*@a%$'4 a'4a ' *'s'4a $a $a&'$ "a a%$a "*a +a)'' " s%'B $#3a'%$'B !&'$aa ' #$6'a($'B )#7#$a. U 6'(! s!+'a$a $a%#"#$'B *(#4a, *#$a # '$#*%#$6'a "*@a%# ! !
s4's(! *#3!(a6'$'B 4#*a, s!%#$6'a, *#+a, '$%#s'6'a ! "*a ' !s(!3# ' s(. ;a ' "*@a%$a '$#*%#$6'a '(a #8'as$a, *#$ # *'# $#$3 *%#$a "* *!&'' s%# *)%# ' *'s' # $a "$s'. T s# $a(# 4@# %'"#' *%#$#4 +%. cost-benefit a$a('+#,
a a$a('+4 *)%a D cost ' *'s' Dbenefit !*#!# s%#
*#"$s' ' $#"sa# #$6'a($3 *#"!+#7a ! # "*@a%a (a$'*a !(a3a'.
+. ZAKLJU,AK K*'s$'6' a%$'B "a*a +a'$#*#s%a$' s! +a $a a%$a "*a 3"# $'B%a *'s$s *#(a+' 6'#$! ! $' (a7a! +a a "*a. G*aa$' @#(# &'s'' %a+"!B, %a('#$ ' #*s#'%$ *a+%a$#, s'3!*$# sa*a7a$'6#, $a*#"$! +"*a%s%#$! +a)'! ' s(., a s%# !+ $a$'@' *)a. U s%a*$s', $'# (a '+%#s', #* +a !$a*##$# %a('#a a%$'B "a*a "*@a%' %
*#a! ""a$a 8'$a$s'sa s*#"s%a, a 4@# #+'#"'' %#7a$#4 '+"aaa 3*aa$a. S "*!3# s*a$#, "*@a%# s! '$a s%# %')# s!$# sa 4a$4 s*#"sa%a ! !"@#!, *$'4 *#$"%'4a ! %'"! "#43*a8s'B *4#$a, sa*#$a sa$%$')%a, %#7a$3 *a $#+as(#$'B, a"a$a *#s'B *'B"a ' "*. J#"$ " 43!7'B *#)#$a a 43! "*'$'#' *#)a%a$! $a%#"#$'B *(#4a s! *a+('&'' ('6' ' *#' a%$ *'%a$3 a*$#*s%a, '4a s# 43!7!# *!@a$# a%$'B "a*a ' !s(!3a, !+ s%a*#$# #8#'%$'B !)#"a ' !+ %#7! $%&a$! %*'#"$s a%$'B !s(!3a $#3 ) ' 'B '4a(# "a s! *#a('+%a$# a'%$s'4a sa4 a%$3 s#*a.
-. LI$ERA$URA
Kn(e: 1. Pro/. dr. K!dr! 0od Do". Dr.s" Edn Arn!'t 3Osno% e4ono5e6 2. Bo7 M.7 82919. JAVNE FINANSIJE. Vso4! ;4o&!
=r!%ne n!'4e 3PROME$EJ6. B!n! L'4! . Internet: B://('%#*.#8*'.B*/a%$'s#/+*$'/a!(#'6."8 B://.*'8'$.64/3s's*a$'6a/?sa$"*a*a('a%$a"*a$a4 "*a%a *!aa#('4 B://#.#8+3.B*/"/9;S/O*3a$'+a6'aIMa$a3#4#$/5.JAVNA;O
11