Si mund ta kompletojmë një kompjuter hap pas hapi Para se të fillojmë me kompletimin e kompjuterit, duhet së pari të kemi disa parakushte. Meqenëse njeriu përmban në vete rrymë, e cila krijohet gjatë lëvizjes së lirë apo shetitjes apo punëve të përditshme, së pari duhet të kemi kujdes nga elektriciteti statik ( ESD Electrostatic Discharge). Ky elektricitet statik mund të zbrazet gjatë prekjes me komponente të reja, dhe mund të ketë pasoja fatale. Psh nëse njeriu gjatë punës prek me dorë Ram memorien e cila ka një voltazhë më pak se 12 volt, njeriu përmban voltazhë më të lartë dhe kështu vjen deri te dëmtimi i RAM memories. Për këtë duhet të kemi një bylyzyk siç shihet
edhe në foto, e cila lidhet për shtëpize ose për shtrojën e tavolinës e cila është e lidhur me tokëzim, dhe kështu te gjithë energjinë që e kemi, zbrazet në tokë e jo në pajisje. Rol tjetër të veçantë duhet të ketë edhe tokëzimi në dhomën ku montojmë kompjuterin Poashtu edhe lagështia e dhomës, ku e montojmë kompjuterin duhet të jetë mbi 50 % .
Pamja e jashtme e shtëpizës
1
Ky udhëzim ju tregon se si ju mund të kompletoni një kompjuter. kompjuter.
Çka duhet prej komponenteve . Processor (CPU) Per momentin ne treg ekzisotojne keta 3 prodhues te procesoreve: Intel, AMD dhe VIA Pjesa e poshtme e CPU -se
Në fillim duhet të mendojmë se çka prej pajisjeve janë të nevojshme për kompletimin e një kompjuteri te ri. Ju mund të shiqoni anash se cila prej pasjisjeve nevojitet, dhe sa prej të hollave për secilen pajisje do të hargjoni, pasi ka lloje të ndryshme. Së pari duhet të vendosni për tipin dhe shpejtesinë e procesorit, pasi që procesori kryen shumicën e punëve të kompjuterit. Në rastin tonë kemi të bëjmë me një AMD procesor. Pasi që kemi vendosur për procesor, duhet ta gjejmë pllakën amë kompakte e cila përkrah këtë procesor, dhe memorien e përkohshme apo RAM memorien.
CPU-ftohesi
Pllaka amë e cila quhet motherboard, mainboard apo platina kryesore
Për rastin tonë të procesorit ( CPU ) na nevojitet pllaka amë me shtratin e klasës A ( procesorët e Intelit kanë tjetër lloj shtrati) dhe SDRAM memoria ( llojet tjera të memories janë janë DDR, SDRAM ose Rambus RDRAM). Pastaj na mbetet të zgjedhim kartelën grafike. Tek kartela grafike kemi mundësi të gjerë të zgjedhjes. Disa kartela grafike psh i përdorim më shumë për video punime të ndryshme, disa për lojëra të ndryshme e disa për përditshmëri të ndryshme. Kush punon gjëra të zakonshme në kompjuter kompjuter mjafton kartela kartela grafike e
memoria integruar në pllakën amë. Në rastin tone kemi zgjedhur një kartelë grafike e llojit të mesëm. Kartela grafike është nVidia GeForce 2 MX. MX. Kjo nuk është më më e mira, por për çmimin e zgjedhur ofron gjëra shumë të mira.
Kartela grafike
Floppy-pajisja
Disku I fiksuar
Pajisjet e lartëpërmendura, pra procesori, kartela grafike, memoria dhe pllaka amë, të cilat janë të ndërlidhura ngusht mes veti, përcaktojnë performansat kryesore të kompjuterit tuaj. Pjesët tjera si psh tastatura, miu dhe monitori, janë komponente të cilat kryekput I zgjidhni sipas shijes suaj apo për punën që bëni.
Përveç kësaj, kompjuterët e sotëm po shkojnë kah platforma e gjerë multimediale, prandaj ne kemi zgjeshur edhe një DVD ROM dhe një kartelë të zërit më të veçantë.
2
CD-pajisja (CDROM, CD-RW, DVD-ROM)
Me këto pajisje, jo vetëm se mund të lexoni të dhëna të ndryshme nga CD, por edhe mund të ndëgjoni muzikë nga CD-ROM, apo nga DVD Rom të shihni edhe ndonjë film. Në rastin tonë kemi të bëjmë me shtëpizën e formatit ATX. Ky format ofron hapësirë të mjaftueshme dhe kursim të energjisë. Përveç këtij formati kemi edhe formatin MicroATX dhe FlexATX. Ky format ka formën më të vogël, prandaj edhe mundësinë e kyçjeve të pajisjevetë ndryshme e ka më të cunguar.
Kartela e zërit
Miu
Për lidhje me internet ju mund të zgjidhni lidhjen nëpërmjet modemit apo nëpërmjet kartelës së rrjetës nëse ekzistojnë kushtet paraprake.
Tastatura
Monitori
Pjesa e rrymës (në kompjuterët modern kjo pajisje duhet të jetë më së paku 350 Watt )
Shtëpiza
Instalimi i pjesëve të forta apo hardverit, pjesa e 1 : Pllaka amë, CPU dhe memories
3
Kjo është pjesa e mbrenshme e ATX – shtëpizave pa asnjë pajisje
Këto janë disa prej vidave dhe gjysmëpërquesve, të cilët shërbejnë për mbajtjen e pajisjeve apo pengimit të kontaktit të pllakës amë me shtëpizë, pasi që shtëpiza mund të përmban rryma të ndryshme dhe mund të vjen deri te kontakti i shkurtë dhe të djeget pllaka amë
4
Këto vida vendosen mbrenda në shtëpizë, dhe formohet një lloj baze, ku më pastaj përforcohet pllaka amë
Pastaj vendoset pllaka amë dhe përforcohet.
Procesorët në te shumtën e rasteve vendosen në një “shtrat” të këtillë siq vërehet në foto .
5
Gjilpërat e procesorit janë ashtu të vendosura, që mund të vendosen vetëm në një drejtim dhe pa forcë. Në asnjë mënyrë mos tentoni procesorin ta fusni me dhunë. Nëse është gjetur orientimi i duhur i vendosjes atëherë mbajtësi i procesorit vetvetiu mbyllet .
Pasi që vendoset ftohësi i procesorit dhe përforcohet, kablloja e furnizimit me rrymë vendoset në pllakën amë .
Këto tri vendosje të ngushta ( DIMM) janë për RAM memorie. Pllakezat amë kanë lloje të ndryshme të DIMM, ndërsa në rastin tonë kemi të bëjmë me SDRAM lidhjen .
6
Si tek procesori, poashtu edhe te RAM – memoria, është një drejtim se si duhet të vendosen. Në pjesën e poshtme të RAM – memories jane disa vrima të cilat vetëm në një mënyrë vendosen në pllakën amë. Po ashtu edhe këtu vlen të ceket se nuk duhet përdorur forcën .
Posa ta shtypni modulin në formë të rregullt, kllapat që gjenden gjenden anash vetvetiu vetvetiu mbyllen mbyllen dhe përforcojnë RAM memorien
Instalimi i pjesëve të forta apo hardverit, pjesa e 2 –të : Kartela grafike dhe kartela e zërit
Posa ta hidhni një shiqim për hyrje/daljet e ndryshme (I/O input/output) , mund të vereni se kjo pllakë amë ka tri lloje të mundësisë të lidhjeve : AGP, PCI dhe ISA
7
Lidhja ngjyrë kafe afër procesorit quhet AGP. Kjo lidhje është për kartelën grafike. Të gjitha llojet e kartelave të ndryshme grafike përdorin këtë lidhje. Ka poashtu kartela grafike të vjetra që përdorin lidhjen PCI. Këto lidhje janë të ngjyrosura me të bardhë, ku vërehen edhe në foto.
Pasi të keni vendosur AGP kartelën grafike, duhet të shtrëngoni me kaçavidë këtë vidë, në pjesën e mësipërme .
Prizat e bardha më të afërta quhen PCI, dhe përveç kësaj ngjyre ekziston mundësia që të jenë edhe porte porte me ngjyrë ngjyrë të zezë, zezë, por nëse janë të zeza kemi të bëjmë bëjmë me kompjuter kompjuter më më të vjetër. Këtu mund të lidhim kartelën e zërit, kartelën e rrjetës, modemin etj.
Përveç kësaj në pllakën amë gjinden edhe disa gjilpëra kontakti të zbrazëta. Mënyra e lidhjes të tyre mund të vërehet anash, pasi janë të shënuara. Këtu lidhen kabllot e ndërprersit të kompjuterit, zmadhuesit të kompjuterit dhe diskut të fiksuar.
8
Për më gjerë ju mund te shiqoni broshurën e pllakës amë apo në vet shtëpizë. Në pamjen tone kemi lidhur njërën prej kabllove
Pasi janë lidhur të gjitha kabllot për pllakën amë, kështu duken kabllot.
Instalimi i pjesëve të forta apo hardverit, pjesa e 3 - të : Disku i fiksuar dhe CD/DVD
.
Këtu mund të shihni lidhjet drejtkëndshe të ashtuquajtura IDE. Këtu mund të lidhen disqet e fiksuara apo pajisjet tjera siç janë CD-ROM, DVD -ROM etj. Tek pllakëzat amë të zakonshme janë vetëm dy lidhje por pllakëzat amë të reja ofrojnë më shumë lidhje. Njëra prej këtyre lidhjeve lidhjeve drejtëkëndëshe drejtëkëndëshe është është më e vogël ( në foto ka ngjyrën e zezë) e cila është për lidhjen e flopi pajisjes
9
Në çdo IDE lidhje mund të lidhen dy pajisje. E para quhet Master ndërsa e dyta Slave. Në rastin tonë mund të lidhim gjithsej 8 pajisje
Këtu shohim një IDE-kabëll. Sipas rregullave këto janë të koduara me ngjyrë. Pjesa e fundit e zgjatur ( ngjyra e kaltërt ) vendoset në pllakën amë. Fundi tjetër ( ngjyra e zezë ) vendoset në pajisjen Master. Pjesa e mesme është për IDE - Slave pajisjen .
Që një IDE - pajisje ta bëjmë Master apo Slave, duhet që urëzën ( jumper) ta rregullojmë në formën e caktuar. Normal këto forma janë të përcaktuara në tabelën, në pjesën e mbrapme apo sipërme.
Këtu duket pjesa e mbrapme e diskut të fiksuar. Pjesëza e bardhë quhet Jumper ( gjamper në gjuhën angleze) apo urëza. Pjesa e madhe e lidhjes majtas është për kabllën e të dhënave, ndërsa djathtas për furnizim të rrymës .
10
Një pamje më e afërt e urëzës në diskun e fiksuar, tregon pozitën e tij se si vendoset. Kjo pozitë varet varësisht nga prodhuesit e disqeve të fiksuara
Këtu është pjesa e mbrapme e pajisjes DVD . lidhja për të dhëna është në mes ndërsa për furnizim të rrymës djathtas .
Ne duam që ta definojmë këtë pajisje si Slave, që pjesën tjetër të kabllës së mbetur ta lidhim për diskun e fiksuar. Atëherë urëzen (Jumper) e kemi vendosur në pozicionin SL ( MA dmth Master, CS dmth Cabel select apo selektim kabllosh. Me CS pasjisjet moderne vetvetiu përcaktohet si Master apo Slave .
Kështu e përforconi diskun e fiksuar në shtëpizë, me kaçavidë
11
Dhe të njejtën gjë me CD – pajisje .
Vendosni fundin e zgjatur të IDE-Kablles në lidhjen IDE 1 në pllakën amë
Vendosni pjesën tjetër të kabllës ( Master) në diskun e fiksuar.
Vendosni pjesën e mesme të kabllos ( Slave ) në CD - pajisje
12
Instalimi i pjesëve të forta apo hardverit, pjesa e 4 - të : Kabllot e mbrendshme
Para se ta lidhim pajisjen e Flopit është edhe një kabllo e vogël, të cilën duhet ta lidhim, e cila lehtë mund të harrohet. Kjo kabllo lidhet me CD – pajisjen dhe kartelën e zërit.
Te këto kablla nuk ka lidhje se cili fund ku vendoset në pasjisje
Ndërsa fundi tjeter i kabllës lidhet me kartelën e zërit. Nëse harroni ta vendosni këtë kabllo, kompjuteri juaj nuk mund të jap zë direkt nga cd-romi, nëse dëshironi të ndëgjoni muzikë nga cd-ja.
13
Më pastaj përforcohet pajisja e flopitt siq shihet në foto.
Flopi pajisja ka një lloj tjetër të kabllos, siq shihet edhe në foto.
Poashtu edhe këtu fundi ipërzgjatur i kabllos lidhet me pllakën amë
Ndërsa fundi i shkurtë apo pjesës së mbetur të kabllos lidhet me flopi pajisjen.
14
Lidhjet e rrymës
Hapi tjetër mbetet, që pjesët e rrymës ti lidhim me komponentet e ndryshme .
Në ditët e sotme ka tri lloje lidhjesh të ndryshme të rrymës, ndërsa ne në fotot kemi të bëjmë me ATX lidhjen. Kjo nuk mund të huqet pasi qe vet forma e kokës së kabllit nuk mund të vendoset në ndonje vend apo formë tjetër.
Kjo kabllo lidhet për pllakën amë .
15
Ndërsa këtu kemi të bëjmë me lidhjen e rrymës të pjesëve periferike.
Njëri prej tyre vendoset në diskun e fiksuar
Ndërsa tjetri në CD pajisje.
Ky është një lloj tjetër i furnizimit me rrymë
16
I cili vendoset në fllopi pajisje
Lidhja e kabllove të jashtme
Posa të kemi përfunduar lidhjet e mbrendshme të pajisjeve të ndryshme, shiqojmë shtëpizën nga mbrapa. Ajo duhet të duket, përafërsisht si këtu në foto
Nëse e shiqojmë me vëmendje, mund të vërejmë se çdo lidhje është e koduar apo përcaktuar me ngjyrë. Të gjitha komponentet e reja të pc-ve duhet të përmbajnë këto llloje të ngjyrave.
17
Fillojmë me pajisjet e mëposhtme. Porta e verdhë që shihet në foto është për “game port”, aty ku mund të vendoset Joystick për lojëra të ndryshme, Porta e gjelbërt është për zmadhuestë e kompjuterit
Në kompjuterin tonë kemi poashtu pajisjen DVD, dhe një kartelë më të veçantë të zërit. Me këtë kartelë të zërit ne kemi mundësi të veçantë të zërimit të DVD –së. Sistemi Sound System me 5 zmadhues dhe një Subwoofer lidhet me kabllon G9, e cila lidh kartelën e zërit me sistemin e Subwooferit
Porta e kaltërt është menduar për lidhjen me monitor. Disa kartela grafike, njëra prej tyre edhe në foto (shiqo prizën e rrumbullakët e zezë), ka mundësi edhe për një dalje me mundësi kyqje në TV
Porta e rrumbullaket e gjelbërt dhe vjollce, ( e ashtuquajtur PS2 ) , është për miun dhe tastaturën
18
Tek lidhja ngjyrë vjollce, kemi të bëjmë me portën paralele për lidhjen e ndonjë printeri apo skenerit të vjetër. Dy portet e tjera janë lidhjet seriale, për pajisjet e ndryshme siq janë psh modemi apo lexuesi i të dhënave të ndryshme të kartelave të ndryshme. Dy lidhjet tjera në formë drejtëkëndëshi mes PS2 dhe lidhjeve seriale quhet USB ( universal serial bus) Te këto dy lidhje kemi të bëjmë me mundesinë mundesinë më praktike dhe dhe moderne të lidhjes të çdo lloji të pajisjeve periferike. Vrimat e hapura janë për kartelën e zërit të integruar në pllakën amë , por në rastin tonë kemi të bëjmë me lidhjen PCI
Poashtu edhe pjesa e furnizuesit të rrymës, duhet të jetë e përforcuar për shtëpizë.
Pasi që të lidhen të gjitha kabllot, pjesa e mbrapme e kompjuterit duhet të duket kështu përafërsisht .
Ngritja e parë e kompjuterit tuaj 19
Posa janë të lidhura të gjitha pajisjet në rregull, duhet edhe një konfigurim i shkurtë, në BIOS ( Basic Input Output System). BIOS është një çip program në pllakën amë, i cili i kordinon komunikimin e pasjisjeve të ndryshmë ndërmjet veti. Këtu kemi të bëjmë me atë, që pajisjet të njihen dhe të funksionojnë
"
Ndezni kompjuterin tuaj, dhe në ekranin tuaj do të duket kjo pamje siq shihet në foto. Në këtë skenë do të shihni mundësinë e shtypjes të tastit delete, atëherë shtypni tastin delete
Këtu shihet BIOS I kompjuterit tuaj, i cili përmban informacionet bazë të kompjuterit. Pamja e BIOS dallon varësisht nga pllaka amë, por kryesisht janë të njejta dhe shumë pak dallojnë njëra nga tjetra.
Në njërën prej pamjes të BIOS-it siq është këtu në foto ( kemi të bëjmë me komandën e tretë të BIOS ) ju mund të shihni shpejtësinë shpejtësinë e procesorit (CPU).
20
Një pamje tjetër ( në këtë rast Standard CMOS Features) kemi të bëjmë me IDE – pajisjet (disku i fiksuar, CD – pajisja, etj) Në këtë pamje mund të vërejmë se ende nuk i ka njohur pllaka amë IDE – pajisjet. Pra ne duhet të kujdesemi për njohjen e këtyre pajisjeve
Në formën e rregullt ekzistojnë 4 mundësi : IDE Primary Master, IDE Primary Slave, IDE Secondary Master, IDE Secondary Slave. Në rastin tonë kemi zgjedhur komandën “Auto” , kështu që pajisjet do të njihen në mënyrë automatike
Pasi është zgjedhur kjo komandë, do të vërejmë se si do të shihen IDE – pajisjet që janë të lidhura. lidhura. Disku I fiksuar do të të njihet si IDE Primary Master ndërsa DVD pajisja si IDE Primary Slave, sikurse e kemi montuar më lartë
Dhe një komandë tjetër, është Advanced BIOS Features”), e cila mundëson që ju vetvetiu të zgjidhni se nga cila pajisje të ngritet së pari sistemi operativ.
21
Sipas rregullave kështu duhet të jetë renditja : Pajisja e parë (First Boot Device) Flopi ( rasisht nësë vjen deri te dëmtimi i sistemit operativ ekziston mundësia e “shpëtimit”, nëpërmjet disketës startuese. Pajisja e dytë (Second Boot Device) duhet të jetë CD-ROM, CD-ROM, pasi që më më vonë nëpërmjet nëpërmjet CD-ROM mund të instalojmë ndonjërin prej sistemeve operative Pajisja e tretë (Third Boot Device) është disku I fiksuar, aty ku është edhe I instaluar sistemi operativ, e cila identifikohet edhe si HDD-0. Pas gjithë kësaj zgjedhni opcionin " quit and save settings", settings", që ndryshimet ti ruani dhe automatikisht ta ristartoni kompjuterin
Me këtë që bëmë deri më tani, kompjuteri është gati që të instalohet njëri nga sistemet operative
Xhevdet Pllana E-Mail:
[email protected] [email protected]
22
