Índice
INTRODUCCIÓN........................................................................................................................................ . 3 DIVERSOS ENFOQUES DE LA PROPUESTA DEL DIBUJO DE LA FAMILIA............................................3 FUNDAMENTOS DE LA PRUEBA DE DIBUJO DE LA FAMILIA.................................................................4 APLICACIÓN DE LA PRUEBA..................................................................................................................... 5 INTERPRETACIÓN DE LA PRUEBA........................................................................................................... 7 INTERPRETACIÓN DE LOUIS CORMAN....................................................................................7 1. Plano !"#$%o.................................................................................................................... 7 &. Plano '()!*%)*!al............................................................................................................... 8 3. Plano +'l %on)'n$+o o $n)'!,!')a%$-n %ln$%a...........................................................................9 4. In)'!,!')a%$-n P($%oanal)$%a .................................................................................................. 9 INTERPRETACIÓN DE JOSEP M. LLUIS FONT........................................................................12 1. Ca!a%)'!()$%a( 'n'!al'( +' lo( +$/*0o( ............................................................................. 12 &. Valo!$a%$-n 2 +'(alo!$a%$-n........................................................................................... 13 3. Co,on'n)'( 0'!"!*$%o( ................................................................................................. 13 PRUEBA 6INTICA DEL DIBUJO DE LA FAMILIA....................................................................................14 CONSIDERACIONES SOBRE LA INTERPRETACIÓN CL8NICA..............................................................19
TEST DEL DIBUJO DE LA FAMILIA INTRODUCCIÓN El )'() +' la #a$l$a #*' %!'a+o ,o! Po!o) :1;5&< 2 '()" #*n+a+o 'n la )=%n$%a +'l +$/*0o l$/!'> *' lo( n$?o( ,!a%)$%an %on *%@o a!a+o. S' )!a)a +' *na ,!*'/a +' ,'!(onal$+a+ *' ,*'+' a+$n$()!a!(' a lo( n$?o( +' %$n%o a?o( @a()a la a+ol'(%'n%$a. S* *(o ' $n)'!,!')a%$-n +' lo( ,!$n%$,$o( ,($%oanal)$%o( +' la ,!o2'%%$-n> 2a *' ,o($/$l$)a la l$/!' ',!'($-n +' lo( ('n)$$'n)o( +' lo( 'no!'( @a%$a (*( #a$l$a!'(> '(,'%$al'n)' +' (*( ,!o'n$)o!'( 2 !'#l'0a> a+'"(> la ($)*a%$-n 'n la *' (' %olo%an 'llo( $(o( %on (* '+$o +o=()$%o :V$l%@'(> 1;7> ,". 4<. Lo*$( Co!an :1;91< $n)!o+*0o o+$#$%a%$on'( $,o!)an)'( a la( $n()!*%%$on'( $,a!)$+a( ,o! Po!o)> *$'n l' ,'+a al n$?o +$/*0a )* #a$l$a. Co!an $n+$%a +$/*0a *na #a$l$a> *na #a$l$a *' )* $a$n'(. La '0'%*%$-n +'l +$/*0o +'/' ('! ('*$+a ,o! la !'al$a%$-n +' *na /!'' 'n)!'$()a> la %*al !'#*'!a no)a/l''n)' la $n)'!,!')a%$-n *' '#'%)*a!" 'l ,($%-loo. En '#'%)o> +'(,*=( +' 'lo$a! al n$?o ,o! lo *' @a @'%@o> (' l' #o!*la!" *na ('!$' +' ,!'*n)a( (o/!' la #a$l$a $a$na+a 2 (*( $n)'!an)'(. Pa!a 'llo (' $n%l*$!"n )o+a( la( ,!'*n)a( *' ('an n'%'(a!$a(> %on($+'!an+o la( %$!%*n()an%$a( 2 '()$*lan+o ($',!' la l$/!' ',!'($-n +'l n$?o.
DIVERSOS ENFOQUES DE LA PROPUESTA DEL DIBUJO DE LA FAMILIA En)!' la( ,!*'/a( ,a!a n$?o( 'l D$/*0o +' la Fa$l$a )$'n' *n !an alo! +$an-()$%o. Con 'lla (' ,*'+'n %ono%'! la( +$#$%*l)a+'( +' a+a,)a%$-n +'l '+$o #a$l$a!> lo( %on#l$%)o( '+,$%o( 2 +' !$al$+a+ #!a)'!na. A+'"(> !'#l'0a 'l +'(a!!ollo $n)'l'%)*al +'l n$?o. E( $,o!)an)' 'n%$ona! *' la P!*'/a +' la Fa$l$a (' *)$l$a "( ,a!a alo!'( 'o%$onal'( 'n 'l n$?o> *' 'al*a! a(,'%)o( +'l +'(a!!ollo $n)'l'%)*al 2 +' a+*!a%$-n> a*n*' (' *)$l$a $n%l*(o ,a!a 'al*a! al*no( a(,'%)o( +' lo( ,!o/l'a( +' a,!'n+$a0'(. La ,!*'/a +'l +$/*0o '( *na +' la( )=%n$%a( *' ',lo!a%$-n +' la a#'%)$$+a+ $n#an)$l *' oa +' a2o! ,o,*la!$+a+> 'n la %*al (' 'n#a)$a 'l a(,'%)o ,!o2'%)$o. E()a ,!*'/a 'ala %ln$%a'n)' %oo 'l n$?o ,'!%$/' (*/0')$a'n)' la( !'la%$on'( 'n)!' lo( $'/!o( +' la #a$l$a 2 %oo (' $n%l*2' =l 'n '()' ($()'a. A+'"( ,'!$)' $n'()$a! (o/!' a(,'%)o( +' la %o*n$%a%$-n +'l ,'*'?o %on o)!o( $'/!o( +' la #a$l$a 2 +' lo( $'/!o( !'()an)'( 'n)!' (.
1
Ma*!$%' Po!o) :1;5&< %on($+'!a *' +'%$!l' al n$?o *' +$/*0' (* #a$l$a> ,'!$)' %ono%'!la )al %oo =l (' la !',!'('n)a> lo %*al '( "( $,o!)an)' *' (a/'! %-o '( 'n la !'al$+a+. Lo*$( Co!an :1;91< %on($+'!a *' la ,!o2'%%$-n (' +a %on a2o! #a%$l$+a+ ($ la $n+$%a%$-n '( a( aa %oo D$/*0a *na #a$l$a *' ) $a$n'(. E()a %on($na ,'!$)'> ('n '()' a*)o!> *' la( )'n+'n%$a( $n%on(%$'n)'( (' ',!'('n %on a2o! #a%$l$+a+. En '()*+$o( "( !'%$'n)'(> 6o!/an :1;4< 'n%$ona *' 'n la ,!"%)$%a %ln$%a %on n$?o( ,'*'?o(> (' 'n%on)!- *' la %on($na "( a+'%*a+a '( D$/*0a )* #a$l$a> lo *' (' #*n+a'n)' 'n 'l (*,*'()o +' *' 'l n$?o '( *n (*0')o 'n #o!a%$-n 'n 'l *' la !',!'($-n '( 'no!> no (' +'#$'n+' )an)o %oo 'l a+*l)o 2> ,o! lo )an)o> (' ,!o2'%)a a/$'!)a'n)'. Plan)'a a+'"( *' '( $,o!)an)' la ,!o2'%%$-n )o)al +' la #a$l$a 2 +'%$!l' D$/*0a )* #a$l$a (' ,!'()a a *' +$/*0' (* $+'al. B*( 2 6a*#an :1;7&< ,!'('n)an *na '!($-n o+$#$%a+a +' la P!*'/a +'l D$/*0o +' la Fa$l$a La P!*'/a 6$n=)$%a +'l D$/*0o +' la Fa$l$a> ,a!a la %*al ,!o,on'n %!$)'!$o( +' 'al*a%$-n.
FUNDAMENTOS DE LA PRUEBA DE DIBUJO DE LA FAMILIA La P!*'/a +' D$/*0o +' la Fa$l$a '( *na ,!*'/a !"#$%a ,!o2'%)$a *' !'*$'!' lo( $(o( 'l''n)o( +'l +'(a!!ollo *' 'l T'() +'l D$/*0o +' la F$*!a G*ana> ,'!o 'n 'l T'() +' la Fa$l$a (' ,on'n 'n 0*'o> +' an'!a "( a!%a+a> lo( a(,'%)o( 'o%$onal'(. E()o ,*'+' +a! l*a! a *' 'n la %o,a!a%$-n +' lo( +o( )'() 2a 'n%$ona+o( *n n$?o ,*'+a ,a!'%'! 'n 'l T'() +' la Fa$l$a 'no! o "( $na+*!o.
1
Po! o)!a ,a!)' la $n)'!,!')a%$-n (' #*n+a'n)' 'n la( )=%n$%a( ,!o2'%)$a(. El +$/*0o %on()$)*2' %on)'n$+o an$#$'()o *' !'*$'!' +' *na $n)'!,!')a%$-n> ,*'( '$()'n %on)'n$+o( la)'n)'( 'n la !',!'('n)a%$-n *' 'l n$?o @a%' +' (* #a$l$a. Al $n)'!,!')a! '()a ,!*'/a ,*'+'n $+'n)$#$%a!(' lo( $(o( '%an$(o( +' +'#'n(a *' (' an$#$'()an 'n lo( !'la)o( +'l T.A.T. S$n '/a!o '$()'n a(,'%)o( '(,'%#$%o( +' la $n)'!,!')a%$-n +' lo( +$/*0o( +' la #a$l$a *' %on($+'!ao( $,o!)an)' 'n%$ona!. Al $n)'!,!')a! *n )'() +' *n n$?o @a2 *' )oa! 'n %*'n)a la ')a,a +'l +'(a!!ollo %!onol-$%o 'n la *' =()' (' 'n%*'n)!a> a( %oo la #a(' +'l +'(a!!ollo 'o%$onal> %on($+'!a+o +'(+' la ,'!(,'%)$a ,($%onal)$%a. En 'l +$/*0o +' la #a$l$a (' an$#$'()a %on %la!$+a+ la +$n"$%a )!$an*la! 'n la *' 'l n$?o (' '()!*%)*!a %oo (*0')o> ,o! lo *' la +$n"$%a '+,$%a a+*$'!' !an $,o!)an%$a. Tal %oo 'n%$ona F!'*+ 2 o)!o( a*)o!'(> 'l n$?o (' +'(a!!olla a ,a!)$! +' *na !'la%$-n +*al %on la a+!'> 'n la *' 'n la( ,!$'!a( ')a,a( (' '()a/l'%' *na ($/$o($( a)'!no H $n#an)$l> +' o+o *' 'l n$?o '( !a)$#$%a+o ,o! la a+!' 2> ,o! lo )an)o> %on()$)*2' 'l ,!$'! o/0')o +' $+'n)$#$%a%$-n. E()a ')a,a %on()$)*2' la ')a,a o!al 'n %*an)o al +'(a!!ollo +' la l/$+o. Al ll'a! a la ')a,a anal> 'l o+o +' (a)$(#a%%$-n +' la l/$+o (' $n%*la %on lo( '(#n)'!'(> 'l ,a+!' %o$'na %o/!a! a2o! $,o!)an%$a 2 la !'la%$-n +'l n$?o %on a/o( ,a+!'( (' +a 'n *n ,lano /"($%a'n)' +*al :a/o( (on $,o!)an)'( ,a!a (* $+'n)$#$%a%$-n< . En la ')a,a #"l$%a 'l n$?o !'%ono%' *' '$()' *n n%*lo '!-)$%o 'n)!' 'l ,a+!' 2 al a+!' 2 '( 'n)on%'( %*an+o (' '()a/l'%' *na !$al$+a+ %on 'l ,a+!'> la %*al +'/' !'(ol'!(' ('n F!'*+> ,o! 'l )'o! a la %a()!a%$-n 2 la a%',)a%$-n +' la L'2 P!o@$/$+a +'l In%'()o. Co$'nan a %o/!a! $,o!)an%$a lo( %on#l$%)o( +' !$al$+a+ #!a)'!na. Al ll'a! la ')a,a +' la)'n%$a> 'l n$?o +'/' )'n'! %$'!)a $n+','n+'n%$a 'o%$onal +' lo( ,a+!'( 2 /*(%a! (a)$(#a%%$-n #*'!a +' la #a$l$a> lo *' 'n'!al'n)' %o$n%$+' %on 'l $n!'(o +'l n$?o a la '(%*'la 2 *na a2o! (o%$al$a%$-n. E()o( a(,'%)o( +'l +'(a!!ollo +'l n$?o (' an$#$'()an 'n (* +$/*0o> ,o! lo *' no (' ,*'+' '(,'!a! *n $(o )$,o +' +$/*0o( 'n *n n$?o 'n la ')a,a #"l$%a *' 'n *no 'n la ')a,a +' la)'n%$a. O)!o a(,'%)o $,o!)an)' 'n la $n)'!,!')a%$-n +'l )'() '( %on($+'!a! 'l 'n#o*' '()!*%)*!al (o/!' la #a$l$a> ,lan)'a+o ,o! M$n*%@$n> *' ,o()*la *' =()a '( *na '()!*%)*!a *' %on()$)*2' *n ($()'a a/$'!)o. A(> la #a$l$a #*n%$ona %oo *na )o)al$+a+> +on+' la %on+*%)a +' %a+a *no '()" !'la%$ona+a 2 +','n+' +' lo( o)!o(. El ($()'a #a$l$a! (' +$#'!'n%$a 2 +'(','?a (*( #*n%$on'( a )!a=( +' (*/($()'a( +on+' %a+a $n+$$+*o '( *n (*/($()'a> a+'"( %a+a $n+$$+*o ,'!)'n'%' a +$#'!'n)'( (*/($()'a( 'n lo( *' (' $n%o!,o!a a +$()$n)a( !'la%$on'( %o,l''n)a!$a(. Pa!a *' 'l #*n%$ona$'n)o #a$l$a! ('a a+'%*a+o lo( l$)'( +' lo( (*/($()'a( +'/'n ('! %la!o(. Lo( ,!$n%$,al'( (*/($()'a( +' *na #a$l$a (on 'l %on2*al> ,a!'n)al 2 #!a)'!no.
APLICACIÓN DE LA PRUEBA Co!an a,l$%a la P!*'/a +'l D$/*0o +' la Fa$l$a +' la ($*$'n)' an'!a S' l' +a *n l",$ 2 *na @o0a /lan%a al n$?o> no (' l' ,'!$)' *' *)$l$%' o)!o( 'l''n)o(> ,o! '0',lo> *na !'la. La $n+$%a%$-n '( D$/*0a *na Fa$l$a> o /$'n> $a$na *na #a$l$a *' )$ $n'n)'( 2 +$/0ala> ($ 'l n$?o no 'n)$'n+' (' ,*'+' a!'a! D$/*0a )o+o lo *' *$'!a(> la( ,'!(ona( +' *na #a$l$a> 2 ($ *$'!'( o/0')o( o an$al'(. Al )'!$na! +' @a%'! 'l +$/*0o> (' l' 'lo$a 2 (' l' ,$+' *' lo ',l$*'. El a*)o! !'%o$'n+a *' (' l' @aan *na ('!$' +' ,!'*n)a( %oo D-n+' '()"n> Q*= @a%'n a@> C*"l '( 'l "( /*'no +' )o+o( 'n '()a #a$l$a> ,o! *=> C*"l '( 'l 1
"( #'l$ 2 ,o! *=> C*"l '( 'l 'no( #'l$ 2 ,o! *=> T 'n '()a #a$l$a a *$=n ,!'#$'!'(> (*,on$'n+o *' #*'!a( ,a!)' +' '()a #a$l$a Q*$=n ('!a( ) Ll*$(> Po!o) 2 6o!/an %on($+'!an "( a+'%*a+a la %on($na KD$/*0a a )* #a$l$a> =()a ,'!$)' ,'+$! al n$?o '!/al$a%$on'( a %'!%a +' (* +$/*0o )al'( %oo Pla)%a' +'...> C-o '( %on)$o> C-o '( %*an+o '( /*'no :a<> C-o '( %*an+o '( alo :a< 6o!/an %on($+'!a *' +$%@a( '!/al$a%$on'( ,!o,o!%$onan %on)'n$+o( an$#$'()o( +'l n$?o> *' ,'!$)'n %$'!)o %ono%$$'n)o a %'!%a +' =l. Son "( )$l'( la( '!/al$a%$on'( '(,on)"n'a(> 2a *' !',!'('n)an a(o%$a%$on'( *' ,*'+'n ll'a! "( #"%$l'n)' al %on)'n$+o la)'n)' 2 a lo( +'('o( +'l n$?o. To+o( lo( a*)o!'( %on($+'!an n'%'(a!$o 'l $n)'!!oa)o!$o o +$(%*!(o '(,on)"n'o +'l n$?o ,a!a $n)'!,!')a! la ,!*'/a. E( $,o!)an)' %ono%'! 'l %on)')o 'n 'l *' (' a,l$%a la ,!*'/a> 2a *' %*al*$'! +$/*0o +'l n$?o )$'n' *n alo! )!an(#'!'n%$al %*an+o (' a,l$%a 'n *na ($)*a%$-n %ln$%a $n+$$+*al. D'/' ano)a!(' a+'"( 'l o!+'n +' a,a!$%$-n +' lo( ,'!(ona0'(> la( )a%@a+*!a(> la( +*+a( al +$/*0a!> a( %oo lo( !')!o%'(o( :E(*$'l> G'!'+$a> -'a*'o 1;;4 ,". 1;&<. &
1
INTERPRETACIÓN DE LA PRUEBA INTERPRETACIÓN DE LOUIS CORMAN Co!an $n)'!,!')a 'l +$/*0o +' la #a$l$a 'n /a(' a %*a)!o ,lano( Plano !"#$%o> ,lano +' la( '()!*%)*!a( #o!al'(> ,lano +'l %on)'n$+o ' $n)'!,!')a%$-n ,($%oanal)$%a.
1. Plan !"#$ic S' !'la%$ona %on )o+o lo %on%'!n$'n)' al )!ao> %oo la #*'!a o +'/$l$+a+ +' la ln'a> a,l$)*+> !$)o 2 ('%)o! +' la ,"$na 'n *' (' +$/*0a. Fuerza del Trazo
El )!ao #*'!)' $n+$%a ,a($on'( ,o+'!o(a(> a*+a%$a> $ol'n%$a. Un
)!ao +=/$l ,*'+' $n+$%a! +'l$%a+'a +' ('n)$$'n)o(> )$$+'> $n@$/$%$-n +' lo( $n()$n)o(> $n%a,a%$+a+ ,a!a a#$!a!(' o ('n)$$'n)o( +' #!a%a(o. Amplitud
Ln'a( )!aa+a( %on o$$'n)o a,l$o $n+$%an> ',an($-n
$)al 2 #"%$l ')!a'!($-n +' la( )'n+'n%$a(. T!ao( %o!)o( ,*'+'n $n+$%a! *na $n@$/$%$-n +' la ',an($-n $)al 2 *na #*'!)' )'n+'n%$a a !',l'a!(' 'n ( $(o. Ritmo
E( #!'%*'n)' *' 'l n$?o )$'n+a a !',')$! lo( )!ao( ($=)!$%o( 'n
)o+o( lo( ,'!(ona0'(. E()a )'n+'n%$a !)$%a ,*'+' %on'!)$!(' 'n *na '()'!'o)$,$a 2 ($n$#$%a *' 'l n$?o @a ,'!+$+o *na ,a!)' +' (* '(,on)an'$+a+ 2 *' $' a,'a+o a la( !'la(. En o%a($on'(> ,*'+' $n+$%a! !a(o( +' %a!"%)'! o/('($o. Sector de la página El ('%)o! +' la ,"$na *' (' *)$l$a ,a!a +$/*0a! '()" 'n !'la%$-n
%on 'l (/olo +'l '(,a%$o. El ('%)o! $n#'!$o! %o!!'(,on+' #!'%*'n)''n)' a lo( $n()$n)o( ,!$o!+$al'( +' %on('!a%$-n +' la $+a> Co!an ('?ala *' ,*'+' a(o%$a!(' %on +',!'($-n 2 a,a)a. El ('%)o! (*,'!$o! (' !'la%$ona %on ',an($-n $a$na)$a> (' l'
%on($+'!a la !'$-n +' lo( (o?a+o!'( ' $+'al$()a(. El ('%)o! $*$'!+o ,*'+' !',!'('n)a! 'l ,a(a+o 2 ,*'+' ('! 'l'$+o ,o! (*0')o( %on )'n+'n%$a( !'!'($a(. El ('%)o! +'!'%@o ,*'+' %o!!'(,on+'! a ')a( 'n !'la%$-n %on 'l #*)*!o. Lo( ('%)o!'( /lan%o( ,*'+'n a(o%$a!(' %on $n@$/$%$on'(.
%. Plan e&'"(c'("al El ,lano #o!al %on($+'!a la '()!*%)*!a +' la( #$*!a( a( %oo (*( $n)'!a%%$on'( 2 'l a!%o $n-$l o an$a+o 'n *' a%)an. La( '()!*%)*!a( ,*'+'n +$$+$!(' 'n +o( %a)'o!a( Tipo sensorial
Lo( n$?o( *' @a%'n +$/*0o( +' '()' )$,o> ,o! lo 'n'!al )!aan
ln'a( %*!a( 2 ',!'(an +$na$(o +' $+a. A '()o( n$?o( (' l'( %on($+'!a '(,on)"n'o( 2 ('n($/l'( al a/$'n)'. Tipo racional:
E()o( n$?o( +$/*0an +' an'!a "( '()'!'o)$,a+o 2 !)$%a>
+' '(%a(o o$$'n)o 2 ,'!(ona0'( a$(la+o(. Lo( )!ao( *' ,!'+o$nan (on ln'a( !'%)a( 2 "n*lo(. A '()o( n$?o( (' l'( %on($+'!a "( $n@$/$+o( 2 *$a+o( ,o! la( !'la(
3
). Plan del cn'enid in'e"*"e'aci+n cl,nica Co!an %on($+'!a *' la P!*'/a +'l D$/*0o +' la Fa$l$a '( *na )a!'a '('n%$al'n)' a%)$a. Na+a (' l' $,on' al n$?o> '%',)o lo( l$)'( *' l' )!aa la %on($na. Al %!'a! 'l +$/*0o> 'l n$?o !',!'('n)a 'n =l 'l *n+o #a$l$a! a (* o+o> lo *' +a l*a! a *' la( +'#'n(a( o,'!'n +' an'!a "( a%)$a> la( ($)*a%$on'( +' an($'+a+ (' n$'an %on =n#a($( 2 la( $+'n)$#$%a%$on'( (' !$'n ,o! 'l ,!$n%$,$o +'l "( #*'!)'. El @'%@o +' a%)*a! %oo %!'a+o!> l' ,'!$)' al n$?o +o$na! la ($)*a%$-n. En *%@o( %a(o(> '()' +o$n$o +' la !'al$+a+ %on+*%' al n$?o a @a%'! +'#o!a%$on'( +' la ($)*a%$-n '$()'n)'. El +$/*0o +'/' $n)'!,!')a!(' ,!$'!o 'n *n ,lano (*,'!#$%$al> a+'"( +'/' %o,a!a!(' %on la #a$l$a !'al. E( $,o!)an)' o/('!a! *= ,'!(ona0' (' alo!a "( 'n 'l +$/*0o> ,o! *' '( a =()' al *' 'l n$?o l' ,!'()a a2o! a)'n%$-n> )a/$=n '( n'%'(a!$o %on($+'!a! %*al (' +'ala o (*,!$'. S$ 'l n$?o 'n (* +$/*0o (*,!$' a al*no( +' (*( @'!ano(> '( ,o($/l' *' (' +'/a a *na !$al$+a+ $,o!)an)' %on +$%@o @'!ano. E()o ,*+$'!a ('! 'l 'n'!a+o! +' )!a()o!no( !a'( +' a+a,)a%$-n a la $+a #a$l$a!> a*n*' )a/$=n '( ,o($/l' *' (*,!$$! a +$%@o $'/!o %o!!'(,on+a al +'('o ,a(a0'!o +' )'n'! a2o! a)'n%$-n +'l n%l'o #a$l$a! 2 *' la a+a,)a%$-n +'l n$?o ($a ($'n+o /*'na. A '%'( 'l ,'!(ona0' +'al*a+o no (' (*,!$' ($no *' (' +$/*0a "( ,'*'?o> (' */$%a *2 l'0o( +' lo( o)!o( o no (' l' ,on' no/!' %*an+o lo( +'"( ( lo )$'n'n. S$ '$()' *n %on#l$%)o an$#$'()o> '()a ,!*'/a $l*()!a a%'!%a +' (* o!$'n 2 o)$a%$on'( ,'!o ($ no @a2 *n %on#l$%)o a%)*al> ,o! *2 $n)'!'(an)' *' (' lo *' !''la la ,!*'/a> %a!'%' +' $n)'!=( %ln$%o. S$ *n n$?o +$/*0a an$al'( 'n ' +' ,'!(ona(> ,*'+' ($/ol$a! )'n+'n%$a( $,*l($a( $n%on(%$'n)'(. Un an$al +o=()$%o ,*'+' ($/ol$a! )'n+'n%$a( ,a($a(> $'n)!a( *' 'l (ala0' ,*'+' ($/ol$a! a!'($a(. D'/' )'n'!(' %*$+a+o al $n)'!,!')a! la #a$l$a *' 'l n$?o +$/*0a %*an+o la %on($na '( D$/*0a )* #a$l$a> (o/!' )o+o 'n n$?o( ,'*'?o( *' no ,o(''n *n (*,'!2- '()!*%)*!a+o. 4. Interpretación Psicoanalítica Co!an ,lan)'a *' 'n la a2o!a +' lo( +$/*0o( *' lo( n$?o( @a%'n a%'!%a +' (* #a$l$a> no !',!'('n)an a la #a$l$a !'al 2 o/0')$a> ($no *' (' ,!o+*%'n al)'!a%$on'( "( o 'no( $,o!)an)'(> a )!a=( +' la( %*al'( (' an$#$'()an lo( ('n)$$'n)o( +'l (*0')o. En lo( %a(o( 'n lo *' la !',!'('n)a%$-n +' la #a$l$a '( o/0')$a> (' ,*'+' +'%$! *' ,!'al'%' 'l ,!$n%$,$o +' !'al$+a+. En 'l ')!'o o,*'()o> (' +an %a(o( 'n lo( *' )o+o '( (*/0')$o. Lo( $'/!o( +' la #a$l$a +$/*0a+a no !',!'('n)an a lo( +' la #a$l$a %on (*( %a!a%)'!'( ,!o,$o(> ($no *' (on $()o( a )!a=( +' la( a)!a%%$on'( 2 !',*l($on'( ','!$'n)a+a( ,o! 'l (*0')o> 2 ,o! '(o a,a!'%'n +'#o!a+o(. En '()' %a(o no )$'n'n !'al$+a+ o/0')$a 2 (on n$%a'n)' ,!o+*%)o +' la ,!o2'%%$-n +' la( )'n+'n%$a( ,'!(onal'(. Co!an (*$'!' *' an)' 'l +$/*0o +' *na #a$l$a @a/!" *' ,!'*n)a!(' 'n *= n$'l (' ($)a la ,!o2'%%$-n. La( $+'n)$#$%a%$on'( ('!"n 'n)on%'( l)$,l'(. Ga/!"> 'n
,!$'! l*a!> *na $+'n)$#$%a%$-n +' !'al$+a+ ($ 'l (*0')o (' !',!'('n)- a ( $(o. En ('*n+o l*a!> la $+'n)$#$%a%$-n +'l +'('o o )'n+'n%$a a )!a=( +' la %*al 'l (*0')o (' ,!o2'%)a 'n 'l ,'!(ona0' o lo( ,'!(ona0'( *' (a)$(#a%'n "( la )'n+'n%$a. En )'!%'! l*a!> '$()' *na $+'n)$#$%a%$-n +'#'n($a> 'n'!al'n)' %on 'l ,o+'!o(o *' ($/ol$a al (*,'!2-. O)!o a(,'%)o a $n'()$a! 'n 'l +$/*0o (on lo( '%an$(o( +' +'#'n(a *' *)$l$a 'l n$?o #!'n)' a +$()$n)a( #*'n)'( +' an*()$a> *' (' 'n a%'n)*a+a( ,o! '+$o +' Valo!$a%$-n> +'(alo!$a%$-n> !'la%$-n a +$()an%$a 2 (/olo( an$al'( :Co!an 1;97> ,". 53< Valo!$a%$-n )a/$=n>
El n$?o %on($+'!a "( $,o!)an)' a *$'n a+$!a> 'n$+$a o )'' 2> %on *$'n (' $+'n)$#$%a %on(%$'n)''n)' o no> lo %*al (' an$#$'()a ,o! la an'!a +' +$/*0a! a lo( ,'!(ona0'(. El ,'!(ona0' alo!$a+o '( +$/*0a+o 'n ,!$'! l*a!> ,o!*' 'l n$?o ,$'n(a an)'( 'n =l 2 l' ,!'()a a2o! a)'n%$-n. En la !an a2o!a +' lo( %a(o( o%*,a 'l ,!$'! l*a! a la $*$'!+a +' la ,"$na> +a+o *' 'l +$/*0o 'n'!al'n)' (' %on()!*2' +' $*$'!+a a +'!'%@a. S' +'()a%a ,o! )'n'! *n )aa?o a2o! al !'()o +' lo( ,'!(ona0'(> *a!+an+o la( ,!o,o!%$on'(. E( '0'%*)a+o %on a2o! 4
'('!o> a/*n+an %o(a( a!'a+a( %oo a+o!no( 'n la !o,a> (o/!'!o(> ')%=)'!a. Ta/$=n ,*'+' +'()a%a!(' ,o! (* */$%a%$-n 0*n)o a *n ,o+'!o(o> ,o! '0',lo> *n n$?o */$%a+o al la+o +' *no +' lo( ,a+!'(> 'l ,!'#'!$+o o )'$+o. P*'+' o%*,a! *na ,o($%$-n %'n)!al 'n +on+' la $!a+a +' lo( o)!o( %on'!0an @a%$a =l. D'(alo!$a%$-n Con($()' 'n n'a! la !'al$+a+ a la %*al 'l (*0')o no ,*'+' a+a,)a!('> lo %*al (' an$#$'()a a )!a=( +' la (*,!'($-n +' *no +' lo( $'/!o( +' la #a$l$a o +' al*na ,a!)' +' 'llo(. C*an+o la +'(alo!$a%$-n +' *n ,'!(ona0' no (' an$#$'()a ,o! (* a*('n%$a> ,*'+' ',!'(a!(' +' *%@a an'!a(. P*'+' (*%'+'! *' 'l ,'!(ona0' +'(alo!$a+o a,a!'%a !',!'('n)a+o %on *n +$/*0o "( ,'*'?o *' lo( +'"( %olo%a+o l)$o> %on #!'%*'n%$a a la o!$lla +' la ,"$na %olo%a+o( *2 l'0o( +' lo( o)!o( o +'/a0o no )an /$'n +$/*0a+o %oo lo( +'"( o ($n +')all'( $,o!)an)'( ($n no/!' *2 !a!a ' (' $+'n)$#$%a %on 'l (*0')o *' !'al$a 'l )'(). R'la%$-n a +$()an%$a La +$#$%*l)a+ +'l (*0')o ,a!a '()a/l'%'! /*'na( !'la%$on'( %on %$'!)o( $'/!o( +' la #a$l$a ,*'+' an$#'()a!(' 'n (* +$/*0o ,o! *na '#'%)$a (',a!a%$-n 'l *' lo !',!'('n)a (' 'n%*'n)!a l'0o( +' o)!o,'!(ona0' o +' )o+o( lo( +'"(. Ta/$=n @a2 %a(o( :'n 'no! #!'%*'n%$a< 'n *' la (',a!a%$-n '()a $n+$%a+a "( %la!a'n)' ,o! '+$o +' *n )!ao *' +$$+' la( +$#'!'n)'( ,a!)'( +'l +$/*0o. S/olo( an$al'( El an$al +o=()$%o ,*'+' ($/ol$a! 'l o%$o o la( )'n+'n%$a( o!al'( ,a($a(. El an$al (ala0' ($/ol$a )'n+'n%$a( a!'($a( +'l n$?o. Ga/!" *' ,on'! '(,'%$al a)'n%$-n %*an+o 'l (*0')o '()a a*('n)' +'l +$/*0o> ,o! @a/'!(' ,!o2'%)a+o )o)al'n)' 'n (* an$al +' $+'n)$#$%a%$-n. No '( ')!a?o *' lo( an$al'( !',!'('n)'n> a @'!ano( o @'!ana( %*2a $,o!)an%$a (' *$'!' !'+*%$!.
P*'()o *' la ($/ol$a%$-n an$al ,'!$)' ',!'(a! "( l$/!''n)' (*( )'n+'n%$a(> (' +'+*%' *' 'n %$'!)o( %a(o( (' o/)'n+!" *na ,!o2'%%$-n '0o! $n+$%"n+ol' *' KD$/*0' *na #a$l$a +' an$al'(K. S' @a%' ,!$n%$,al'n)' 'n %a(o( 'n *' la $n@$/$%$-n #!'n)' al +$/*0o +' la #a$l$a '( *2 $n)'n(a. INTERPRETACIÓN DE JOSEP M. LLIS !ONT E()' a*)o! )!a)a +' +a! *na $n)'!,!')a%$-n "( ($()'")$%a +'l D$/*0o +' la Fa$l$a. S' /a(a 'n )!'( a(,'%)o( ,a!a +' $n)'!,!')a%$-n
1. Ca"ac'e",&'ica& !ene"ale& de l& di-(& En !'la%$-n %on 'l )aa?o> (' %la($#$%a a lo( +$/*0o( 'n )!'( %a)'o!a( !an+'(> no!al'( 2 ,'*'?o(. S' %on($+'!a *' la !'la%$-n 'n)!' )aa?o 2 '(,a%$o +$(,on$/l' (' ,!o2'%)a la !'la%$-n +$n"$%a 'n)!' 'l n$?o 2 'l a/$'n)'> %on%!')a'n)'> 'n)!' 'l n$?o 2 la( #$*!a( ,a!'n)al'(. Po! lo )an)o> lo( +$/*0o( !an+'( %o!!'(,on+'n a n$?o( *' !'(,on+'n +' an'!a a!'($a 2 ',an($a an)' la( ,!'($on'( +'l '+$o> ,o! 'l %on)!a!$o> lo( +$/*0o( ,'*'?o( (' a(o%$an %on ('n)$$'n)o( +' $n#'!$o!$+a+ ' $n('*!$+a+. Al %on($+'!a! 'l n$'l (o%$o%*l)*!al> lo( +$/*0o( !an+'( (' +an "( #!'%*'n)''n)' 'n n$?o( +' %la(' al)a. Tamaño
Emplazamiento S' !'#$'!' al ('%)o! +' la ,"$na 'n 'l *' (' ($)a 'l +$/*0o. A!!$/a
!',!'('n)a 'l *n+o +' #an)a(a(> $+'a( 2 )'n+'n%$a( '(,$!$)*al'( a/a0o ($n$#$%a lo %on%!')o 2 (-l$+o 2 'l %'n)!o !',!'('n)a la ona +' lo( a#'%)o( 2 'l %o!a-n. E()' a*)o! ,lan)'a *' la */$%a%$-n +'l +$/*0o 'n la ,a!)' %'n)!al '( lo no!al. 5
Sombreado
E$()'n +o( %a)'o!a(> lo( *' )$'n'n (o/!'a+o +=/$l 2 lo( *' lo )$'n'n 'n ')'n($-n no)a/l' 2 %on $n)'n($+a+> ($'n+o 'n '()' l)$o %a(o +on+' (' $n)'!,!')a. Con($+'!a *' 'l (o/!'a+o '( *n ($no +' an($'+a+ "( #!'%*'n)' 'n ,!$o=n$)o( ' @$0o( 'no!'(.
Borraduras
S' %on($+'!a %*al*$'! $n)'n)o +' /o!!a! *' @a2a +'0a+o @*'lla 'n 'l ,a,'l. Con($+'!a la( /o!!a+*!a( %oo $n+$%a+o!a( +' an($'+a+ 2 %on#l$%)o( 'o%$onal'(
Distancia entre los La +$()an%$a #($%a 'n)!' lo( ,'!(ona0'( !',!'('n)a la +$()an%$a 'o%$onal '$()'n)' personajes 'n)!' lo( $(o(. La !',!'('n)a%$-n +' lo(
,'!(ona0'( 'n ,lano( +$#'!'n)'( !'#l'0a> 'n aln !a+o> #al)a +' %o*n$%a%$-n> a no ('! *' lo( +$()$n)o( ,lano( (' 0*()$#$*'n ,o! la ,!'('n%$a +' *n n'!o 'l'a+o +' ,'!(ona0'(.
%. Val"i/aci+n 0 de&al"i/aci+n Con !'(,'%)o a '()' ,*n)o> Ll*$( %on%*'!+a %on lo an)'!$o!'n)' ,lan)'a+o ,o! Co!an
). C2*nen'e& e"#"3(ic& S' !'#$'!'n al l*a! *' (' a+0*+$%a a lo( +$#'!'n)'( (*/($()'a( '()!*%)*!al'( +' la #a$l$a. Bloque arental
C*an+o '()' /lo*' no a,a!'%'> 'l (*0')o ,'!%$/' n%*lo( '#'%)$o(
#*'!)'( +' al*no +' lo( ,a+!'( @a%$a al*no +' lo( @'!ano(> ,!o2'%)a (* $($-n +' al*no( #ao!$)$(o( o *na ($)*a%$-n +' !$al$+a+ 'n)!' lo( @'!ano( ,o! 'l a#'%)o +' lo( ,a+!'(. No +$/*0a! a lo( ,a+!'( 0*n)o(> $n)'!%ala! a al*$'n 'n)!' 'llo( :@'!ano o a ( $(o< ($',!' *' lo( ,a+!'( no '()=n +'(alo!$a+o(. In+$%a *' 'l (*0')o %on($+'!a ,!$$l'$a+o al ,'!(ona0' *' (' 'n%*'n)!a 'n '+$o o la ',!'($-n +' *n +'('- +' (o/!',!o)'%%$-n o +','n+'n%$a. !erarqu"a de
E( #!'%*'n)' *' (' al)'!' la 0'!a!*a +' lo( @'!ano( 'n 'l +$/*0o>
,o! lo %*al #ermanos
(' %on($+'!a +' $,o!)an%$a %*an+o a a%o,a?a+a +' o)!o(
$n+$%$o( %oo /o!!a+*!a(> )aa?o> (o/!'a+o> (*,!'($-n +' al*no( 'l''n)o( o al*no( o)!o( (''0an)'(.
!erarqu"a $amiliar: El o!+'n 0'!"!*$%o no!al %on($()' 'n +$/*0a! ,!$'!o al ,a+!'>
l*'o a la a+!'> 2 a %on)$n*a%$-n a lo( @'!ano(> ,o! o!+'n +' a2o! a 'no!. E()' o!+'n (' al)'!a %*an+o a,a!'%' %la!a +'(alo!$a%$-n +' al*no +' lo( $'/!o( +' la #a$l$a.
PRUEBA 4IN5TICA DEL DIBUJO DE LA FAMILIA B*!n( 2 6a*#an :1;7&< ,!'('n)an *na '!($-n +'l )'() +'l +$/*0o +' la #a$l$a 'n +on+' la %on($na *' *)$l$an '( K@a *n +$/*0o +' )* #a$l$a> $n%l*2=n+o)' a )$ @a%$'n+o aloK. KT!a)a +' @a%'! ,'!(ona( %o,l')a(> no +$/*0o( an$a+o(> n$ #$*!a( +' ,al$)o(. R'%*'!+a *' +'/'( +$/*0a! a %a+a *no @a%$'n+o alo> o%*,a+o 'n aln )$,o +' a%%$-nK. E()o( a*)o!'( *)$l$an lo( ($*$'n)'( %!$)'!$o( '()$lo( 2 a%%$on'(. Lo( ,!$'!o( $n%l*2'n En %o,a!)$$'n)o(. S' !'#$'!' al !a+o +' a$(la$'n)o +'l n$?o %on !'(,'%)o a (* #a$l$a> *' (' an$#$'()a al +$/*0a!lo( %on la $n%l*($-n +' 'l''n)o( +$'!(o( %oo !a2a( o %*a+!o(. P!'('n%$a o a*('n%$a +' /a(' ,a!a al*no +' lo( ,'!(ona0'(> o la )o)al$+a+ +' 'llo(> %oo $n+$%a+o! +' $n'()a/$l$+a+ #a$l$a!> 2a ('a ,o!*' #$*!a( '()"n 'n 'l a$!' o ,o! la ,!'('n%$a +' *na /a(' 'a'!a+a *' o()!a!a (o/!'%o,'n(a%$-n. •
•
9
•
•
•
La( A%%$on'( (' !'#$'!'n a lo( +$'!(o( $'/!o( +' la #a$l$a Ma+!' (' %on($+'!a *' +$/*0a! a la a+!' %o%$nan+o> $n+$%a *' 'lla (a)$(#a%' la( n'%'($+a+'( o!al'( +'l n$?o. P!'('n)a! a la a+!' l$,$an+o> $n+$%a!a *na a+!' %o,*l($a> "( $n)'!'(a+a 'n la %a(a *' 'n lo( *' $'n 'n 'lla. Una a+!' ,lan%@an+o al*+$!a a *na a+!' (o/!',!o)'%)o!a *' (' ,!'o%*,a ,o! +a! %a!$?o 2 %alo! a (*( @$0o(. Pa+!' +$/*0a! al ,a+!' 'n a%)$$+a+'( %oo l''! 'l ,'!$-+$%o * o)!a( a%)$$+a+'( @oa!'?a( $n+$%a!a !'la%$on'( no!al'(. D$/*0a!lo +$!$$=n+o(' a (* )!a/a0o ('!a $n+$%a+o! +' *n ,a+!' a*('n)'> *' no (' $n)'!a al !*,o #a$l$a!. P!'('n)a!lo 'n a%)$$+a+'( %oo %o!)a! 'l ,a()o> !',!'('n)a!a *n ,a+!' %a()!a+o! 2 a!'($o. R$al$+a+ (' an$#$'()a 'n'!al'n)' 'n)!' @'!ano(. El +$/*0a!lo( )$!"n+o(' %o(a( ('!a $n+$%a+o! +' %'lo( '%'($o(.
A+'"( '()o( a*)o!'( o#!'%'n ,a*)a( '(,'%#$%a( !'la)$a( a ,!o/l'a( +' $+'n)$#$%a%$-n 'n n$?a( 2 n$?o(> #an)a(a( '+,$%a(> !$al$+a+ #!a)'!na> )'o! a la %a()!a%$-n 2 o)!o( "(. El =!$)o ,!$n%$,al +' B*!n( 2 6a*#an !'($+' 'n la $n%l*($-n +'l o$$'n)o 2 no 'n (* ($()'a +' $n)'!,!')a%$-n. OB!$'n 2 Pa))on :1;74< %!$)$%an la $n)'!,!')a%$-n +' lo( an)'!$o!'( a*)o!'(> 2 +'(a!!ollan *n =)o+o "( o/0')$o +' %al$#$%a%$-n +'l +$/*0o $n=)$%o +' la #a$l$a> ,o! lo *' ,!'('n)an #-!*la( ,!'+$%)$a( ,a!a 'al*a!. A*)o%on%',)o '(%ola! 2 a%a+=$%o> a*)o%on%',)o (o%$al an($'+a+ an$#$'()a> %on+*%)a a!'($a> %on+*%)a $n@$/$+a> +' a$(la$'n)o 2 @o()$l$+a+. E()' =)o+o +' %al$#$%a%$-n $n%l*2' $n+$%a+o!'( %oo +$()an%$a 'n)!' la( #$*!a(> )aa?o +' la( #$*!a( 2 ,!'('n%$a +' /a!!'!a( 'n)!' lo( ,'!(ona0'(. Lo( a*)o!'( a,l$%a!on (* =)o+o a n$?o( 'n '+a+ '(%ola! 2 'n%on)!a!on 'l ($*$'n)' ,a)!-n El n$?o +$/*0a "( %'!%a +' la a+!' *' +'l ,a+!'. El n$?o +$/*0a (* ,!o,$a #$*!a "( %@$%a *' la +'l ,a+!'. El n$?o a)!$/*2' la a2o! #*'!a 2 a%)$$+a+ al ,a+!'> +'(,*=( a =l 2 ,o! l)$o a la a+!'. •
•
•
Con%l*2'n +' lo an)'!$o! *' la( +'($a%$on'( +' '()' ,a)!-n $n+$%an ,!o/l'a( 'o%$onal'(. No ,'!%$/$! 2 a%)*a! +' a%*'!+o %on '()' ,a)!-n> ,'!$)' +')'%)a! no (-lo ,!o/l'a( 'o%$onal'( ($no )a/$=n %on %*"l ,'!(ona (' ,!'('n)an. Con 'l o/0')o +' lo!a! *na a2o! o/0')$$+a+ 'n la $n)'!,!')a%$-n +'l +$/*0o +' la #a$l$a %o,a!a! lo( +a)o( +' la( $n'()$a%$on'(> (' *)$l$an $n+$%a+o!'( *' ,*'+an %*an)$#$%a!('> /a(a+o( 'n N$'l #o!al +' la( !',!'('n)a%$on'(> ('n n$'l $n)'l'%)*al +'l (*0')o :%al$+a+ +'l +$/*0o<. N$'l !"#$%o> +' a%*'!+o %on lo( 'l''n)o( '()!*%)*!al'( +'l +$/*0o :'(,a%$o> )aa?o> ')%.< N$'l +' %on)'n$+o> ('n +o( 'l''n)o( ($/-l$%o( A*('n%$a(> la( %*al'( %on)',lan o0o(> na!$ /o%a> )!on%o> /!ao> ano(> +'+o(> ,$'!na(> ,$'( 2 O$($on'(> *' $n%l*2'n @=!o'( :a*)o! +' +$/*0o<> o)!o( ,'!(ona0'( 2 +$'!($+a+ +' *n ,'!(ona0'. •
•
•
Lo( a*)o!'( '()a/l'%'n %on '()o( $n+$%a+o!'( *na '(%ala $n)'l'%)*al 2 *na a#'%)$a. La $n)'l'%)*al +'#$na la %al$+a+ +'l +$/*0o o,'!a%$onal'n)'> *)$l$an+o la '(%ala +' oo+'no*@ ,a!a 'al*a! la $n)'l$'n%$a. La ,!*'/a +' la #a$l$a ,'!$)' *(a! '()a '(%ala %on)an+o *n ,*n)o ,o! %a+a *no +' lo( $n+$%a+o!'( *' a,a!'%'n 'n al*no +' lo( ,'!(ona0'(> a '()a l$()a +' 51 $n+$%a+o!'( (' l' llaa '(%ala $n)'l'%)*al. La '(%ala 'o%$onal $n%l*2' 9& $n+$%a+o!'( )oa+o( +' la l$)'!a)*!a '$()'n)' 2 +' la ','!$'n%$a +' ,($%-loo( *' *)$l$an la ,!*'/a +'l +$/*0o +' la #a$l$a. La +'('n)a0a +' lo( $n+$%a+o!'( '( *' %on '()o( (' ,$'!+'n a(,'%)o( %*al$)a)$o( $n+$$+*al'(> ,o! lo %*al no ,*'+'n (*()$)*$! la $n)'!,!')a%$-n %ln$%a +'l +$/*0o.
CONSIDERACIONES SOBRE LA INTERPRETACIÓN CLÍNICA El D$/*0o +' La Fa$l$a '( *na ,!*'/a ,!o2'%)$a 2 %oo )al> +'/' $n)'!,!')a!(' %on /a(' 'n la @$()o!$a +'l (*0')o 2 'n !'la%$-n %on o)!a( )=%n$%a(> %oo la 'n)!'$()a 2 o)!a( ,!*'/a( ,($%ol-$%a(. La 'n)!'$()a +'/' $n%l*$! a lo( ,a+!'(> ,*'()o *' 'l n$?o '( *n (*0')o 'n #o!a%$-n 2 *%@o +' lo *' l' ,a(a '( *n !'#l'0o +' lo *' l'( (*%'+' a lo( ,a+!'(. 7
E()a ,!*'/a ,'!$)' a,!'%$a! %-o (' ($'n)' 'l n$?o +'n)!o +' (* a/$'n)' #a$l$a!> la !'la%$-n *' an)$'n' (on (*( ,a+!'( 2 @'!ano(> $n%*la+o *%@a( '%'( %on *na %on+*%)a ,a)ol-$%a %on()$)*$+a 'n 'l (n)oa 2 #o!*la! *na @$,-)'($( (o/!' la ,'!(onal$+a+ +'l (*0')o '()*+$a+o> *' +'/' %o!!o/o!a!(' ,o()'!$o!'n)' a )!a=( +' *n $n)'!!oa)o!$o "( a,l$o 2 %on !'#'!'n%$a %on)$n*a a la 'n)!'$()a ' @$()o!$a ,'!(onal> La ,!*'/a +'l +$/*0o +' la #a$l$a '( )$l ,a!a ,lan'a! *na $n)'!'n%$-n 2o ,a!a 'al*a! %a/$o( 'n 'l )!a)a$'n)o. E( $,o!)an)' %on($+'!a! 'n la $n)'!,!')a%$-n la '+a+ +'l n$?o> (* ')a,a +'l +'(a!!ollo 2 %*"l'( (on la( %$!%*n()an%$a( ,o! la( *' a)!a$'(a 'l (*0')o.
