BAB I BUBUKA 1.1 Kasang Tukang
Dina kahirupan sapo-poe urang sarerea pasti wae pernah nguping istilah sastra atawa karya sastra, prosa atawa sajak. Tina maca karya sastra, urang sarerea bakal manggihan harkat hirup. Tina basa lain, tina karya sastra s astra aya ka manfaatan manfa atan pikeun kahirupan. Karya sastra anu alus, biasana sok ngabogaan nilai (value). ilai eta !i wangen tina wuju! wangenan karya sastra, anu sacara implicit sok aya !ina galur, latar, latar, tokoh, tema jeung amanat. "tawa "tawa !ina larik, kuplet, kuplet, rima jeung irama. ilai anu !i kan!ung tina karya sastra nyaeta # ilai he!onik ($e!onic %alue), nilai artistik ("rtistic %alue), nilai kultural (&ultural %alue), nilai etis, moral, moral, agama agama ('thica ('thical, l, oral, oral, eligio eligious us %alue) lue) jeung jeung nilai nilai prakti praktiss (*racti (*ractical cal %alue). +alah sahiji karya sastra n!onesia nyaeta sajak. +ajak teh nyaeta anu ngab ngabog ogaan aan ciri ciri mant mantra, ra, rima, rima, teu teu jeun jeung g rima rima,, atawa atawa komb kombin inasi asi !uan !uanan ana. a. Katangtuanna, lamun !i ban!ingkeun jeung sastra anu sejen nyaeta, !ina basa basana anu topang-manopang jeung hubungan tina harti. *amaha *amahaman man jalma-ja jalma-jalma lma kana kana sajak sajak bisa bisa be!a-be be!a-be!a. !a. eu !i sababke sababkeun un tergan tergantun tung g timana timana urang urang ngahar ngahartik tikeun eunna. na. +ajak +ajak mangru mangrupak pakeun eun ekspre ekspresi si jiwa jiwa atawa emosi panyair kana naon-naon masalah anu kapanggih !ina ka hirupan. eung eung anu nyieuna nyieuna kana kana sajak sajak bisa bisa saha saha wae heunte heunteu u ku!u ku!u jalma-ja jalma-jalma lma anu palalinter. Tapi Tapi urang oge salaku jalma awam bisa nyieun oge lantaran satiap jalma ngabogaan imajinasi jeung pangalaman-pangalaman anu bisa !i ja!ikeun atawa anu bisa !i larapkeun kana sajak.
1
1.2 Watesa Watesan n Masalah Masalah atesan a tesan masalahna nu !iangkat tina penulisan makalah ieu nyaeta# /. aon aon nu nu !ima !imaks ksu! u! sajak sajak teh teh00 1. aon aon wae wae unsu unsur-u r-unsu nsurr sajak sajak teh0 teh0 1.3 Maksud Jeung Jeung Tuj Tujuan uan aks aksu! u! tina tina kary karyaa ilmi ilmiah ah ieu ieu nyaet nyaetaa pike pikeun un ngany nganyah ahok okeu eun n sajak sajak..
Tujuanna tina nyieun makalah ieu nyaeta# /. gany ganyah ahok okeu eun n harti hartina na sajak sajak 1. ganya ganyahok hokeun eun unsurunsur-uns unsur ur sajak sajak
2
BAB II BAHASAN
2.1 Hartina Sajak +ajak teh nyaeta karya sastra atawa karangan wangun ugeran (puisi) anu
ngebrehkeun pangalaman batin panyajakna jeung teu pati kauger ku patokan patokan. Disebut karangan ugeran teh sabab !ina sajak mah aya hal-hal nu ku!u !iperhatikeun, !iantarana !iksi atawa na pilihan kecap jeung wirahma. +elain eta, sok !isebut !isebut oge sajak bebas. bebas. 2ebas 2ebas !i !inya !inya,, tangtu tangtuna na oge relative. relative. 3pama 3pama !iban!ingkeun jeung guguritan, anu !itulis !ina wangun pupuh, jelas sajak mah leuwih bebas. +ajak heunteu kauger ku jumlah pa!alisan !ina sapa!ana, jumlah engang !ina unggal pa!ana, atawa sora tungtung !ina unggal pa!alisan. 3pama !iban!ingkeun jeung sisin!iran, sajak mah heunteu ku!u kauger ku cangka cangkang ng jeung jeung eusi. eusi. 3paman 3pamanaa !iban! !iban!ing ingkeu keun n jeung jeung mantra, mantra, sajak sajak mah heunteu kauger ku pilihan kecap anu ngan!ung kakuatan gaib, atawa !igelarkeun (!iu (!iucap capke keun un,, !ipa !ipapat patke keun un)) pike pikeun un tujua tujuann-tu tuju juan an khus khusus us anu anu patal patalii jeung jeung kapercayaan. +ajak kauger ku !iksi jeung wirahma (nu matak heunteu !isebut wangun lancaran). irahma, ciri utama anu ngabe!akeun wangun ugeran jeung wangun lancara lancaran, n, karasa karasa nonjol nonjol !ina !ina sajak4 sajak4 bisa bisa ja!i ja!i lantara lantaran n ugeran ugeran-ug -ugeran eran sejenna sejenna,, saperti nu aya !ina pupuh, heunteu !ipake. +ajak teh !ina sastra +un!a mah lain karya sampakan. 2isa ja!i mangrupa pangaruh tina sastra n!onesia. imiti gelar saba!a mer!eka. +ajak +un!a munggaran !itulis ku Kis s !ina taun /567. Dina Dina mimiti mimiti gelarn gelarna, a, sajak sajak teh heunteu heunteu jol-jol jol-jol !itarim !itarimaa ku masarak masarakat at +un!a. 2e!a jeung carita pon!ok. "ri alesanana, sajak teh lain wangun sastra
3
pituin urang +un!a. "lesan anu teu bisa !itarima ku akal, sabab !ina seuhseuhanana mah guguritan oge anu harita !ianggap karya sastra asli urang +un!a, mangrupa pangaruh tina sastra awa. Dina kamekaranana, tetela sajak teh bisa nyilihkeun guguritan. Kiwari sajak bisa !isebut wangun puisi pangpopulerna !ina pajemuhan sastra +un!a. Dimuat Dimuat !ina !ina majalah majalah jeung jeung surat surat kabar kabar +un!a. +un!a. Ti !inya kakara kakara !ibuku !ibukukeu keun. n. emang umumna buku kumpulan puisi +un!a mah mangrupa kumpulan sajak anu samemehna geus !imuat !ina surat kabar atawa majalah. 2.2 UnsurUnsur Sajak Dina maca sajak aya sababaraha hal anu ku!u !iperhatikeun, nyaeta lafal, intonasi8lentong, jeung cara ngajiwaan eusi sajak. 3nsur-unsur sajak teh nyaeta # pikiran (sense), rasa (feeling), gaya (tone), jeung maksu! (intention). 2.2.1
*ikiran (sense) *ikiran (sense) nyaeta pikiran pangarang nu nyangkaruk !ina jiwana,
!ike!alkeun ngaliwatan karanganana. 2.2.2 asa (feeling) asa (feeling) nyaeta rasa panyajak anu !ike!alkeun !ina sajakna, bisa rasa waas, bungah, sumanget, ambek, atawa ceuceub. 2.2.3 9aya (tone) 9aya (tone) nyaeta gaya panyajak anu !itepikeun !ina sajakna, bisa humoris, realistis, kritis, romantis atawa mikacinta ka lemah caina. 2.2.! aksu! (intention) aksu! (intention) sok !isebut oge amanat nyaeta maksu! anu hayang !itepikeun ku panyajak. 2.3 "#nt "#nt# # Sajak ajak $AMA%AN& Karya # achmat . +as. Karana
4
2ulan imut ngangkleung !i langit bu!ak ulin !i buruan "ngin !arat muru ka laut pamayang nyolen!ang korang korang *arahu leutik laju nyiriwik nganteur usaha !i sagara arna perak :na beungeut ombak beuteung lauk tingborelak u ja!i harepan pikeun kahirupan laut lega paparin *angeran B'N&AN KITU
2ongan kitu !isebutna, puguh mega !ipapay !i awang-awang# cek aing angin bongan kitu karasana, nyerina raheut tatamba ka saban tabib# cek aing ngimpi bongan kitu !igambarna, geulis kabina-bina kabina-bina !itepungan unggal wayah# cek aing werejit bongan kitu pan!ena, nyarita nyarita sorangan !itataan !i rs jiwa# cek aing eling bongan kitu ayana, be!a jeung nu lian !iguliksek !ina kamus# cek aing iba!ah bongan kitu itunganana# 9usti 9usti (uniarso i!wan, /551) (A&U HI)U$
3nggal poe unggal lengkah nataan tanggal !ina kalen!er angger aya nu !iarep-arep ari umur melesat henteu kajeueung Dina beja !ina carita teu weleh aya nu miheulaan warna-warni kaja!ian. Teu Teu kapireng !a puguh katalimbeng rusiah
5
Dina sakeclak cimata. "ya "ya kase!ih nu teu ke!al. Dina kongkolak kahirupan. "ya nu miang teu mulang !eui ('!!y D. skan!ar, /551) $AN&BA(IKAN
uh, iuh gunung kuring angin ulin !ina embun-embunan sawaktu-waktu kuring ku!u nepungan !umeh hirup halabhab cinta !i maranehna nya ayana "ya "ya sababna kuring tibelat aya sababna kuring pegat tapi nu ahir lain kaaba!ian kakasih !ina hate ngawih !eui uh,iuh gunung kuring nyata, nyata tan!a-tan!a ngabalungbung jalan hirup nepi ka nyawa rek asup ka maranehna kuring rek balik ka maranehna kuring rek pamit (ahyu (ahyu ibisana, &iawang ,1;-<-=7, tina Kanjutkun!ang) "IN&"I)I$IT
gariung !i pakalangan waspa!a ngantelkeun curuk curuk inggis kacapit kacapit ku !ampal leungeun !ampal leungeun !ikeupeulkeun >j?k-j?k nong@ nu kacapit tunggu lawang.
SI(IH TU(UN&AN
yiruan !ina pancuran
6
titeuleum m?h ba? pa?h Titiran nenjo yiruan kanyaah mapa?s hat?. 9euwat metik !ang!aunan !iragragkeun kana cai ngarayap ?ta yiruan teu tulus nemahan pati. Titiran ku paninggaran !iintip-intip !ipanah yiruan mulang tarima nyeureu! bitis paninggaran. *aninggaran ngagurubug teu tulus manah Titiran geus l?sot kab?h bangbaluh lantaran silih tulungan.
7
BAB III $ANUTU$
3.1 Kesi*+ulan
+ajak teh nyaeta karya sastra atawa karangan wangun ugeran (puisi) anu ngebrehkeun pangalaman batin panyajakna jeung teu pati kauger ku patokan patokan. 3nsur-unsur sajak teh nyaeta # pikiran (sense), rasa (feeling), gaya (tone), jeung maksu! (intention).
3.2 3.2 Sara Saran n *ikeun *ikeun ngemba ngembangk ngkeun eun kanyah kanyaho o kana kana karya karya sastra sastra khusus khususna na sajak sajak anu
leuwih ngembang, saena ke!ah ngalakukeun sababaraha kagiatan, !iantarana# a. 9uru-g 9uru-guru uru anu anu ngajar ngajar kana bi!ang bi!ang sastra sastra !i harepkeu harepkeun n supaya supaya leuwih leuwih giat kana ngabimbing muri!-muri!na b. uri! anu !iajarna !i harepkeun supaya !iajarna bener-bener. bener-bener. c. +upa +upay ya lebi lebih h !i ting tingka katk tkeu eun n kana kana kagi kagiat atan an ngen ngenal alke keun un sast sastra ra-s -sas astr traa n!onesia !. uri! supaya supaya ku!u ku!u !i lobakeun lobakeun kana kana latihan latihan-latihan -latihan sastra. e. gayak gayakeun eun hiji hiji pasanggir pasanggirii anu ngenaan ngenaan kana kana sastra supaya supaya leuwih leuwih resep resep kana sastra-sastra n!onesia.
8
,A-TA) $USTAKA
"nin!yarini, "tikah. 1AA;. 2ahasa n!onesia Kelas %. akarta# Departemen *en!i!ikan asional. 2ahasa n!onesia Kelas B. akarta# Departemen *en!i!ikan asional. 9umi 9umilar lar,, Kank Kankan an./ ./55 557. 7. 2aha 2ahasa sa !an !an +astr +astraa n!o n!one nesia sia.. &ipa &iparay ray##
$aki $akim, m,
Cukmanul. 1AA6. 2ahasa n!onesia. 2an!ung# 'lisa +urya Dwitma. +ugo +ugono no,, Den! Den!i. i. 1AA 1AA.. 2uku 2uku *rak *rakti tiss 2aha 2ahasa sa n!o n!one nesi siaa ili ili! ! /. aka akart rta# a# Departemen *en!i!ikan asional. 2uku
*raktis
2ahasa
n!onesia
ili!
1.
akarta#
Departemen
*en!i!ikan asional. +uryana, !kk. 1AA7. *C" 2ahasa !an +astra n!onesia.2an!ung# 'lisa +urya Dwitama. irajaya, "sep Eu!a , !kk. 1AA;. 2erbahasa !an 2ersastra n!onesia. akarta# Departemen *en!i!ikan asional. Eogaswara, Eogaswara, Eo!i. Eo!i. 1AA7. Terampil 2erbahasa !an 2ersastra n!onesia Kelas / +*8Ts. +*8Ts. akarta# imas ultima. Eo!i. 1AA7. Terampil Terampil 2erbahasa 2erbahasa !an 2ersastra n!onesia Kelas +*8Ts +*8Ts.. akarta# imas ultima
9
