LAPORAN PRAKTIKUM BIOFARMASETIKA “Absorbsi Obat Per Oral secara In Situ”
Kelompok C-3 : Istiqomah Taradhita 142210101064 Firdha Aprillia W. 142210101066 !mat!l Amili" 14221010106# $i"se"sia % e& e&karli"a 1422101010#6 '!tri (i)a"da 1422101010## *es& W!la"dari 1422101010+2 (i,ka kta A&! . 1422101010+4 *ose" /aa : $idd& A!stia" A!stia" (. .Farm. %.. Apt.
FAKULTAS FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS EMBER !"#$
5%A( 5% A( '5(7A '5( 7AT TAA Kami &a" 8erta"da ta"a" di8a9ah i"i : olo olo" "a" a" 'ra 'rakt ktik ik!m !m : C Kelompok :3 /!d /!d!l 'rak 'rakti tik! k!m m : A8 A8sor8 sor8si si 8at 8at 'er 'er ra rall e ear araa i" i" it it! ! %e"&ataka" de"a" se8e"ar"&a 8ah9a pe"!lisa" apora" 'raktik!m i"i 8erdasarka" hasil pero8aa" pemikira" da" pemapara" asli dari kelompok kami se"diri. /ika terdapat kar&a ora" lai" kami aka" me"a"t!mka" s!m8er &a" ;elas. Apa8ila dikem!dia" dikem!dia" hari terdapat pe"&impa"a" da" ketidak8e"ara" dalam dalam per"&ataa" i"i maka kami 8ersedia me"erima sa"ksi ses!ai kete"t!a" per!"da"!"da"a" &a" 8erlak!. *emikia" s!rat per"&ataa" i"i kami 8!at !"t!k diper!"aka" se8aaima"a mesti"&a.
7a" mem8!at per"&ataa"
/em8er 04 April 201< 7a" mem8!at per"&ataa"
Istiqomah Taradhita Taradhita I%. 142210101064 142210101064 7a" mem8!at per"&ataa"
Firdha Aprillia W. I%. 142210101066 142210101066 7a" mem8!at per"&ataa"
!mat!l Amili" I%. 14221010106# 14221010106# 7a" mem8!at per"&ataa"
$i"se"sia $i"se"sia %e&karli"a I%. 1422101010#6 1422101010#6 7a" mem8!at per"&ataa"
'!tri (i)a"da I%. 1422101010## 1422101010##
*es& W!la"dari I%. 1422101010+2 1422101010+2 7a" mem8!at per"&ataa"
(i,ka kta A&! . I%. 1422101010+4 1422101010+4 %e"etah!i *ose" /aa 'raktik!m
$idd& A!stia" (. . Farm. %.. Apt. I'. I'. 1+#60#30200+12100< 1+#60#30200+12100<
Absorbsi Obat Per Oral secara In Situ
#% Tu&uan %empela;ari pe"ar!h p= terhadap a8sor8s o8at &a" dia8sor8si melal!i
di)!si pasi) da" pero8aa" dilak!ka" seara i" sit! !% Teori 'asar >"t!k dapat mem8erika" e)ek s!at! o8at har!s 8erada di tempat
aksi"&a da" darah adalah sat!-sat!"&a alat tra"spotasi &a" dapat me"ha"tarka" o8at ke tempat aksi"&a terse8!t. eda"ka" !"t!k me"apai peredara" darah s!at! o8at har!s me"alami sera"kaia" proses a8sor8si. A8ro8si mer!paka" proses mas!k"&a o8at dari tempat pem8eria" ke dalam darah. A8sor8si 8era"t!" pada ara pem8eria""&a. %e"!r!t A"sel ?1+#+@ o8at &a" di8erika" seara oral har!s me"em8!s mem8ra" lam8!" !s!s ?lam8!"-!s!s hal!s da" !s!s 8esar@. A8sorpsi o8at melal!i sal!ra" er"a pada !m!m"&a ter;adi seara di)!si pasi). A8sorpsi o8at di !s!s hal!s selal! le8ih epat di8a"di"ka" di lam8!" kare"a perm!kaa" epitel !s!s hal!s ;a!h le8ih l!as di8a"di"ka" epitel lam8!". t!di te"ta" a8sor8si o8at sa"at pe"ti" !"t!k dapat memprediksi pro)il i"te"sitas e)ek"&a. a"&ak ariasi metode &a" di!"aka" !"t!k me"eliti a8sorpsi o8at dia"tara"&a adalah metode in situ. %etode i"i adalah metode &a" pali" dekat de"a" sistem in vivo. 'ero8aa" a8sor8si o8at seara i" sit! melal!i !s!s hal!s didasarka" atas pe"e"t!a" keepata" hila""&a o8at dari l!me" !s!s hal!s setelah lar!ta" o8at de"a" kadar terte"t! dile9atka" melal!i l!me" !s!s hal!s seara per)!si de"a" keepata" terte"t!. Cara i"i dike"al p!la de"a" "ama tek"ik per)!si kare"a !s!s dil!8a"i !"t!k mas!k"&a !;!" ka"!l sat! ka"!l di 8aia" !;!" atas !s!s !"t!k mas!k"&a sampel aira" pero8aa" da" sat! lai 8aia" 8a9ah !"t!k kel!ar"&a aira" terse8!t. Cara i"i didasarka" atas as!msi 8ah9a o8at &a" dio8aka" sta8il tidak me"alami meta8olisme dalam l!me" !s!s sehi"a hila""&a o8at dari l!me" !s!s terse8!t adalah kare"a proses a8sor8si. ai o8at-o8at &a" 8er!pa asam lemah ata! 8asa lemah pe"ar!h p= terhadap keepata" a8sor8si sa"at 8esar kare"a p= aka" me"e"t!ka"
8esar"&a )raksi o8at dalam 8e"t!k tak terio"ka". e"t!k i"i &a" dapat tera8sor8si seara 8aik melal!i meka"isme di)!si pasi). %etode i"i dapat di!"aka" !"t!k mempela;ari 8er8aai )aktor &a" dapat 8erpe"ar!h pada permea8ilitas di"di" !s!s dari 8er8aai maam o8at. 'e"em8a"a" le8ih la";!t dapat di!"aka" !"t!k mera"a" o8at dalam !pa&a me"optimalka" keepata" a8sor8si"&a melal!i pem8e"t!ka" prodr! kh!s!s"&a !"t!k o8at-o8at &a" sa"at s!lit ata! praktis tidak dapat tera8sor8si. %elal!i metode i"i aka" dapat di!"kapka" p!la 8esar"&a permea8ilitas mem8ra" !s!s terhadap o8at melal!i lipoid path9a& pori da" aq!eo!s 8o!"dar& la&er. %etode Tro!h a"d Tro!h mer!paka" salah sat! ara pe"o8ata" i" sit!. Cara i"i dilak!ka" de"a" me"e"t!ka" )raksi o8at &a" tera8sor8si setelah lar!ta" o8at dialirka" melal!i l!me" i"testi"e &a" pa";a""&a terte"t! da" keepata" alir"&a terte"t! p!la. *alam keadaa" t!"ak proses a8sor8si dapat di"&ataka" de"a" persamaa" :
'app B I"
( ) C ( 0 ) C 1
Q 2 rl
*ima"a C?0@ B kadar lar!ta" o8at m!la-m!la C?1@ B kadar lar!ta" o8at setelah dialirka" melal!i i"testi"e sepa";a" 1 m r B ;ari-;ari !s!s l B pa";a" !s!s dalam m D B keepata" alir lar!ta" o8at dalam mEme"it 'app B tetapa" permea8ilitas sem!
(% Meto)e
%elak!ka" pero8aa" a8sor8si i" sit! parasetamol per oral. 'ero8aa" dilak!ka" dalam d!a ko"disi !;i &ait! pada ko"disi asam me"!"aka" C ta"pa e",im de"a" p= 12 da" ko"disi "ormal-8asa me"!"aka" C> ta"pa e",im p= <4. Kadar parasetamol di!k!r de"a" metode spektro)otometri >$. 1@ %em8!at lar!ta" C ta"pa e",im da" C> ta"pa e",im masi"-masi" se8a"&ak 1 liter ?Farmakope I"do"esia 5disi I$@ a. 'em8!ata" Caira" am8!" !ata" ?C@ %elar!tka" 20 ram aCl p dalam <0 m asam klorida p da" air se!k!p"&a hi"a 1000 m %e"!k!r p= lar!ta" ?le8ih k!ra" 12@ 8. 'em8!ata" Caira" >s!s !ata" ?C>@ %elar!tka" 6# ram kali!m )os)at mo"o8asa p dalam 2G0 m air
%e"amp!r da" me"am8ahka" 1+0 m a =idroksida 02 da" 400
%e"at!r p= hi"a <GH01 de"a" a =idroksida 02
%e"e"erka" de"a" air hi"a 1000 m 2@ %em8!at k!ra 8ak! parasetamol dalam C da" C> ta"pa e",im de"a" kadar 02 mEm 04 mEm 06 mEm 0# mEm da" 1 mEm ?se8el!m"&a dilak!ka" pe"aria" pa";a" elom8a" maksim!m parasetamol dalam C da" C> ta"pa e",im@ 3@ %elar!tka" G00 m parasetamol masi"-masi" dalam lar!ta" C da" C> ta"pa e",im G00 m 4@ %e"etapka" kadar parasetamol dalam C da" C> se8aai ko"se"trasi a9al ?C0@ %emipet masi"-masi" 20 m lar!ta" parasetamol dari lar!ta" parasetamol dalam C da" C> ta"pa e",im %e"!k!r a8sor8a"si masi"-masi" me"!"aka" pa";a" elom8a" maksim!m &a" s!dah diari
%e"hit!" kadar parasetamol me"!"aka" persamaa" k!ra kali8rasi G@ 'ero8aa" A8sor8si pada tik!s tera"estesi %e"!"aka" d!a ekor tik!s p!tih ;a"ta" tik!s pertama di!"aka" !"t!k !;i me"!"aka" C da" tik!s ked!a di!"aka" !"t!k !;i %em!asaka" tik!s selama 24 ;am ha"&a 8oleh di8eri mi"!m
%elak!ka" a"estesi tik!s me"
!"aka" eter
%em8edah per!t tik!s sepa";a" li"ea medi"a sampai ;elas terlihat 8aia" !s!s"&a
%e"ari 8aia" lam8!" me"!k!r 1G m dari lam8!" kea rah a"al 'emasa"a" sedemikia" sehi"a !;!""&a me"arah ke me"!"aka" 8e"a"ka"!l de"a" hati-hati r!pa di8!at l!8a" da" memas!kka" ka"!l 8a ia" de"a" a"al 8e"a" da" me"ikat"&a %e"h!8!"ka" ka"!l de"a" sela" i")!s me"!;! la8! i")!s 8eris i C da" C> %e"!k!r !s!s dari !;!" ka"!l de"a" pertolo"a" 8e"a" ke arah a"al se a" a" 20 m da" mem8!at l!8a" ked!a %emasa" ka"!l ked!a de"a" !;!" ka"!l me"arah ke 8aia" oral dari !s!s de"a" 8e"a" da" me"h!8!"ka" ka"!l de"a" sela" i")!s me"! ! elas kimia
%em8!ka kra" i")!s da" mem8iarka" C> ata! C me"alir melal!i !s!s da" kel!ar sampai ke elas kimia mem8iarka" hi"a aira"
%e"a"ti la8! i")!s me"!"aka" C> ata! C &a" me"a"d!" parasetamol %e"atat ol!me C> ata! C &a" tertamp!" dalam elas kimia da" me"e"t!ka" keepata" alir"&a ?D@ B ol!me ter!k!r E 30 me"it %e"aliri !s!s selama 30 me"it %emoto" !s!s tik!s a"tara ked!a !;!" da" me"!k!r pa";a""&a me"!"aka" pe"aris ?data &a" ter!k!r se8aai l@
%e"ikat !;!" !s!s da" memas!kka" aq!adest melal!i !;!" &a" lai" sampai !s!s me"elem8!" %e"!k!r diameter !s!s me"!"aka" ;a"ka soro" da" me"e"t!ka" ;ari-;ari"&a ?r@
6@ 'e"etapa" kadar parasetamol dalam C> ata! C &a" tertamp!" se8aai ko"se"trasi akhir ?C1@ %emipet se8a"&ak 20 m C> ata! C &a" terta mp!" dalam %e"!k!r a8sor8a"si masi"-masi" me"!"aka" pa";a" elom8a" maksim!m a" s!dah diari %e"hit!" kadar parasetamol me"!"aka" persamaa" k!ra <@ 'erhit!"a" 'app %e"hit!" 'app ?C>@ da" 'app ?C@ me"!"aka" data &a" telah diperoleh de"a" memas!kka" pada persamaa" 'app %em8a"di"ka" ked!a 'app terse8!t %e"a"alisis data terse8!t *% +asil )an Per,itun-an erat tik!s holder B 26G3 ram erat holder koso" B 122 ram erat tik!s B 1433 ram
'erhit!"a" dosis: 100 mEk 1433 ram B 1433 m 1000 ram 1433 m B 02# m G0 mEm a. C> Kelili" !s!s B 2Jr 1# m B 2.314.r r B 02+ m *iameter !s!s B 0G# m 'a";a" !s!s B 22 m A8sor8a"si C0 B 03G# ?hasil pe"e"era" 200 kali@ A8sor8a"si C1 B 0231 ?hasil pe"e"era" 200 kali@ & B 006< 0012
C0
& 03G# 03<0
B 006< 0012 B 006< -0012 B 006< B GG2 ppm ?pe"e"era" 200 kali@ B GG2 ppm 200 B 1104 ppm
C1
& 0231 0243
B 006< 0012 B 006< 0012 B 006< B 362< ppm ?pe"e"era" 200 kali@ B 362< ppm 200 B <2G4 ppm
D B ol!me ter!k!r E 30 me"it B G0 m E 30 memit B 166< mEme"it l" l"
C 1 Co
B
725.4 ppm 1104 ppm
-0.420 'app
B
−2 r l Q
'app
−2 x 0.29 x 22 cm 1.667 ml / menit
'app
B -<.6G4 'app B 0.0G4+ mEme"it
8. C r *iameter !s!s 'a";a" !s!s A8sor8a"si C0 A8sor8a"si C1
B 1 m B 2 m B 22 m B 030+ ?hasil pe"e"era" 200 kali@ B 041G ?hasil pe"e"era" 200 kali@
C0
& B 00613 0066G 030+ B 00613 -0066G 0242G B 00613 B 3+G6 ppm ?pe"e"era" 200 kali@ B 3+G6 ppm 200 B <+12 ppm
C1
& B 00613 0066G 041G B 00613 0066G 034#G B 00613 B G6#G ppm ?pe"e"era" 200 kali@ B G6#G ppm 200 B 113< ppm
D B ol!me ter!k!r E 30 me"it B 40 m E 30 memit
B 133 mEme"it l"
C 1 Co
B
−2 r l
'app Q −2 x 1 x 22 cm 791.2 ppm l" B 'app 1137 ppm 1.33 ml / menit 0.362 B -33.0#3 'app 'app B 0.010+ mEme"it .% Pe/ba,asan G.1 A8sor8si 8at seara I" it!
'ada praktik!m kali i"i dilak!ka" pero8aa" a8sor8si paraetamol peroral. 'ero8aa" dilak!ka" dalam d!a ko"disi !;i &ait! pada ko"disi asam me"!"aka" aira" lam8!" 8!ata" ?C@ ta"pa e", im p= 12 da" pada ko"disi 8asa me"!"aka" aira" !s!s 8!ata" ?C>@ ta"pa e",im p= <4. Kadar paraetamol di!k!r me"!"aka" metode spektro)otometri. 'ero8aa" i"i dilak!ka" !"t!k me"amati pe"ar!h p= t erhadap a8sor8si parasetamol melal!i di)!si pasi) da" pero8aa" dilak!ka" seara i" sit!. %etode i" sit! mer!paka" s!at! metode !;i &a" dilak!ka" dalam ora" taret terte"t! &a" masih 8erada dalam sistem ora"isme hid!p. eda"&a de"a" !;i i" io ialah kare"a pada !;i i" sit! ora" taret di!sahaka" tidak dipe"ar!hi oleh ora" lai" sehi"a pro)il o8at &a" diamati ha"&a 8erdasarka" pada proses &a" ter;adi pada ora" terse8!t ta"pa dipe"ar!hi oleh proses &a" ter;adi pada ora" lai". eda"ka" 8eda"&a de"a" !;i i" itro ialah ora" pada !;i i" sit! masih me"&at! de"a" sistem ora"isme hid!p masih me"dapat s!plai darah da" s!plai oksie". %etode in-situ memiliki kele8iha" di8a"di"ka" metode in-vitro. Wala!p!" he9a" pero8aa" s!dah dia"astesi da" dima"ip!lasi de"a" pem8edaha" s!plai darah mese"tris "e!ral e"dokri" da" limpatik masih !t!h sehi"a meka"isme tra"spor seperti &a" terdapat pada mahl!k hid!p masih )!"sio"al. e8aai hasil"&a la;! dari metode i"i le8ih realistik di8a"di"ka" de"a" hasil &a" diperoleh de"a" metode in-vitro@. %etode a8sor8si i" sit! seri" dise8!t tek"ik per)!si kare"a !s!s dil!8a"i sat! !"t!k memas!kka" sampel da" dil!8a"i sat! lai !"t!k kel!ar"&a sampel. Cara i"i didasarka" as!msi 8ah9a hila""&a o8at dari l!me" !s!s dikare"aka" proses a8sor8si o8at dia"ap sta8il da" tidak me"alami meta8olisme di !s!s. %etode i" sit! di!"aka" !"t!k mempela;ari )aktor &a" mempe"ar!hi
permea8ilitas !s!s !"t!k me"optimalka" keepata" a8sor8si pada sediaa" prodr! da" pada o8at &a" sa"at s!lit ata! praktis tidak dapat tera8sor8si. 'ada pero8aa" kali i"i a8sor8si o8at melal!i di)!si pasi) arti"&a a8sor8si tidak me"!"aka" e"eri ter;adi dari ko"se"trasi ti"i ke ko"se"trasi re"dah da" tidak mela9a" radie" ko"se"trasi.
G.2 'rosed!r Ker;a 'raktik!m 'raktik!m i"i dilak!ka" !"t!k me"etah!i a8sor8si o8at per oral seara i" sit!. 'ada praktik!m i"i setiap kelompok melak!ka" sat! pero8aa" a8sor8si parasetamol me"!"aka" sat! ko"disi sa;a &ait! pada ko"disi asam me"!"aka" C ta"pa e",im de"a" p= 12 ata! ko"disi "ormal-8asa me"!"aka" C> ta"pa e",im p= <4. Kelompok kami melak!ka" pero8aa" a8sor8si parasetamol me!"aka" C>. 'ada kelompok kami d!a a"ota 8ert!as !"t!k mem8!at C> da" k!ra 8ak! seda"ka" a"ota &a" lai" melak!ka" pero8aa" a8sor8s parasetamol seara i" sit! pada tik!s. 'roses &a" dilak!ka" pada paktik!m i"i !m!m"&a sama &a" mem8edaka" ha"&alah ko"di si !;i &a" di!" aka" de"a " me"&e s!a ika" ko"disi sal!ra" er"a asli tempat dima"a o8at dia8sor8si. Ko"disi !;i 8e r!p a aira" lam8 !" 8! ata" ?C @ ta"p a e", im p= 1 2 da "aira" !s!s 8!ata" ?C>@ ta"pa e",im p= <4. Caira" lam8!" 8!ata" ?C@ ta"pa e",im p= 12 di8!at de"a" me"amp!rka" 2 ram "atri!m klorida de"a" < ml asam klorida pekat kem!dia" ditam8ahka" aq!adest ad 1 liter. eda"ka" !"t!k aira" !s!s 8!ata" ?C>@ ta"pa e",im p= <4 di8!at de"a" ara me"amp!rka" 6# ml Kali!m =idroe" Fos)at de"a" 2G0 ml air s!li" kem!dia" me"am8ahka" 1+0 ml a= 02 &a" die"erka" hi"a 400 ml. ela";!t"&a p= amp!ra" diat!r hi"a me"dekati <4 de"a" pe"am8aha" a= 02 . etelah it! me"am8ahka" air s!li" hi"a 1 liter. 'ada praktik!m &a" kami lak!ka" p= C> &a" didapatka" adalah <41. ela";!t"&a mem8!at k!ra 8ak! parasetamol dalam C> ta"pa e",im de"a" kadar 2 mEml 4 mEml 6 mEml # mEml 10 mEml 12 mEml. e8el!m"&a me"ari pa";a" elom8a" maksim!m parasetamol dalam C>
ta"pa e",im &ait! 242 "m. Kem!dia" dilak!ka" perhit!"a" dari k!ra 8ak! sehi"a didapatka" persamaa" reresi se8ai 8erik!t : & B 006< 0012 eme"tara 2 a"ota mem8!at C> da" k!ra kali8rasi a"ota &a" lai" melak!ka" pem8edaha" pada tik!s. Tik!s &a" di!"aka" adalah sat! ekor tik!s ;a"ta" dima"a tik!s dip!asaka" d!l! selama 24 ;am da" ha"&a 8oleh di8erimi"!m. a"kah pertama &a" dilak!ka" adalah me"im8a" 8erat tik!s !"t!k me"e"t!ka" dosis pem8eria" a"astesi. erat tik!s &a" telah ditim8a" &ait! 1433 . eda"ka" a"astesi &a" di!"aka" memiliki dosis 100 mEk. Kem!dia" dilak!ka" perhit!"a" dosis sehi"a ;!mlah a"astes i &a" dis!"tikka" adalah 02# ml. Kem!dia" me"!"! hi"a i";eksi a"astesi 8eker;a sehi"a tik!s me";adi tidak sadar. Apa8ila e)ek a"astesi terlal! lama maka tik!s di8eri a"astesi me"!"aka" kapas &a" s!dah di8eri eter. etelah tik!s tera"astesi maka mem8edah per!t tik!s sepa";a" li"ea medi"a per!t sampai ;elas terlihat 8aia" !s!s"&a. %e"ari 8aia" lam8!" me"!k!r 1G m dari lam8!" ke arah a"al me"!"aka" 8e"a" de"a" hati-hati di8!at l!8a" da" sela" dimas!kka" da" ditali de"a" 8e"a". 'emasa"a" sela" sedemikia" r!pa sehi"a !;!""&a me"arah ke 8aia" a"al. *i!"aka" 1G m dari lam8!" !"t!k me"hi"dari pe"ar!h dari lam8!". ela" aka" me"!;! la8! i")!se 8erisi C>. *ari !;!" sela" i"i !s!s di!k!r lai de"a" me"!"aka" 8e"a" ke arah a"al sepa";a" 20 m da" disit! di8!at l!8a" ked!a. ela";!t"&a dipasa" p!la sela" ked!a &a" me"arah ke 8aia" oral da" me"ikat"&a de"a" 8e"a". ela" terse8!t me"!;! ke 8eaker lass. %em8!ka kra" i")!se da" mem8iarka" C> me"alir melal!i !s!s da" kel!ar me"!;! 8eaker lass sampai aira" &a" kel!ar ;er"ih. %e"he"tika" pe"alira" apa8ila lar!ta" C> &a" kel!ar telah ;er"ih. %elar!tka" G00 m parasetamol de"a" G0 ml C> di dalam 8eaker lass. etelah it! memas!kka" lar!ta" terse8!t ke dalam i")!s &a" 8erisi C> da" me"am8ahka" C> sampai 8atas ta"da G00 ml. %e"aliri !s!s selama 30 me"it de"a" keepata" i")!se sat! tetes per detik. %e"atat ol!me C> &a" tertamp!" pada 8eaker lass da" meme"t!ka" keepata" alir"&a ?D@ &ait! ol!me ter!k!r E 30 me"it. Kem!dia" me"or8a"ka" tik!s de"a" ara memoto" 8aia" ;a "t!""&a. etelah it!
memoto" !s!s tik!s a"tara ke d!a !;!" sela" da" me"!k!r pa";a""&a me"!"aka" pe"aris. *ata &a" ter!k!r se8aai l. ela";!t"&a me"ikat !;!" !s!s da" memas!kka" aq!ades melal!i !;!" &a" lai" sampai !s!s me"elem8!" maksimal da" me"!k!r kelili" dari !s!s terse8!t. Kem!dia" melak!ka" perhit!"a" !"t!k me"dapatka" ;ari-;ari !s!s. *ata &a" didapatka" oleh kelompok kami adalah se8aai 8erik!t : •
D
B ol!me ter!k!r E 30 me"it B G0 ml E 30 me"it B 166< mlEme"it
• •
'a";a" !s!s ?l@ B 22 m Kelili" !s!s B 2 .J . r 1# m
B 2 . 314 . r
r
B 1# m E 314
r
B 02+ m
%elak!ka" pe"etapa" kadar parasetamol dalam C> se8aai ko"se"trasi a9al ?C0@ de"a" memas!kka" "ilai a8sor8a"si C 0 pada persamaa" reresi. ilai a8sor8a"si C0 adalah 03G#. Kem!dia" melak!ka" pe"etapa" kadar parasetamol dalam C> &a" telah dialirka" melal!i !s!s tik!s da" tertamp!" di 8eaker lass se8aai ko"se"trasi akhir ?C1@. 'e"e"era" &a" dilak!ka" adalah 200 kali de"a" ara me"am8il 0G ml lar!ta" &a" tertamp!" da" me"am8ahka" 100 ml C0 sehi"a didapatka" "ilai a8sor8a"si C 1 0231. %e"hit!" kadar parasetamol pada C0 da" C1 me"!"aka" persamaa" k!ra kali8rasi &a" telah didapatka" se8aai 8erik!t : & B 006< 0012 •
C0 L &
B 006< 0012
03G# B 006< 0012 03<0 B 006<
B GG2 ppm
B GG2 ppm 200 B 1104 ppm
•
C1 L &
B 006< -0012
0231 B 006< 0012
0243 B 006<
B 362< ppm
B 362< ppm 200 B <2G4 ppm
7a" terakhir adalah melak!ka" perhit!"a" 'app ?C>@ me"!"aka" data &a" telah didapat de"a" memas!kka" pada persamaa" 'app.
G.3 A8sor8si 'arasetamol seara Teoritis eara !m!m a8sorpsi ata! pe"&erapa" ,at akti) adalah mas!k"&a molek!l-molek!l o8at kedalam t!8!h ata! me"!;! ke peredara" darah t!8!h setelah mele9ati sa9ar 8ioloik. A8sorpsi o8at adalah pera" &a" terpe"ti" !"t!k akhir"&a me"e"t!ka" e)ektiitas o8at. Aar s!at! o8at dapat me"apai tempat ker;a di ;ari"a" ata! ora" o8at terse8!t har!s mele9ati 8er8aai mem8ra" sel. 'ada !m!m"&a mem8ra" sel memp!"&ai str!kt!r lipoprotei" &a" 8erti"dak se8aai mem8ra" lipid semipermea8el. e8el!m o8at dia8sorpsi terle8ih dah!l! o8at it! lar!t dalam aira" 8iolois. Kelar!ta" ?serta epatlam8at"&a melar!t@ me"e"t!ka" 8a"&ak"&a o8at tera8sorpsi. *alam hal pem8eria" o8at per oral aira" 8iolois !tama adalah aira" astroi"testi"al dari si"i melal!i mem8ra" 8iolois o8at mas!k ke peredara" sistemik. *isol!si o8at didah!l!i oleh pem8e8asa" o8at dari 8e"t!k sediaa""&a. a"&ak )aktor mempe"ar!hi keepata" da" 8esar"&a a8sor8si termas!k 8e"t!k dosis ;al!rEr!te mas!k o8at alira" darah ke tempat pem8eria" )!"si sal!ra" pe"er"aa" ?astroi"testi"al@ ada"&a maka"a" ata! o8at lai" da" aria8le lai""&a. e"t!k o8at mer!paka" pe"e"t! !tama 8ioaaila8ilit& ? 8aia" dosis o8at &a" me"apai sirk!lasi sistemik da" mamp! 8eker;a pada t!8!h sel@. *alam 8e"t!k o8at i"trae"a hampir 100M 8ioaaila8le o8at oral hamper selal! k!ra" dari 100M 8ioaaila8le"&a kare"a 8e8erapa tidak diserap dari sal!ra" er"a da" 8e8erapa me"!;! hati da" se8aia" di meta8olism se8el!m me"apai sistem sirk!lasi. 'arasetamol adalah deriat p-ami"o)e"ol &a" memp!"&ai si)at a"tipiretik da" a"alesik. 'arasetamol !tama"&a di!"aka" !"t!k me"!r!"ka" pa"as 8ada" &a" dise8a8ka" olehkare"a i")eksi ata! se8a8 &a" lai""&a. *isampi" it!
parasetamol ;!a dapat di!"aka" !"t!k meri"a"ka" e;ala "&eri de"a" i"te"sitas ri"a" sampai seda". eara teoritis parasetamol memiliki p= a"tara GG 6G. =al i"i me"artika" 8ah9a parasetamol 8ersi)at asam lemah da" hampir me"dekati "etralE 8asa. A8sor8si parasetamol tera"t!" pada p= lam8!" da" !s!s. A8sor8si parasetamol le8ih epat dalam p= 8asa !s!s di8a"di"ka" de"a" p= asam pada lam8!". Ada"&a maka"a" di dalam lam8!" aka" sedikit memperlam8at a8sor8si dari parasetamol. 'ada praktik!m &a" kami lak!ka" pe"!k!ra" a8sor8si paras etamol dilak!ka" de"a" me"!"aka" spektro)otometer >$-$is. *ari hasil pero8aa" diperoleh a8sor8si pada sempel C 0 se8esar 03G# da" sampel C 1 se8esar 0231 de"a" pe"e"era" 200 kali. erta ;!a didapat persamaa" reresi se8aai 8erik!t : & B 006< 0012. *ari persamaa" reresi diatas dapat dihit!" kadar parasetamol se8esar 1104 ppm !"t!k sempel C0 da" <2G4 ppm !"t!k sampel C 1. A8sorpsi o8at tera"t!" dari si)at )isika da" kimia o8at &a" 8er8eda 8eda tiap se"&a9a da" tempat a8sorpsi o8at &a" me"e"t!ka" p= li"k!"a" a8sorpsi seperti lam8!" memiliki p= re"dah ?asam@ !s!s p= ti"i ?8asa@. elai" it! ada pe"ar!h 8e"t!k o8at &a" 8er8e"t!k partikel keil sa"at m!dahEepat a8sorpsi"&a. eit! ;!a de"a" 8e"t!k o8at &a" tersedia di lokasi a8sorpsi apakah 8e"t!k io" ata! molek!l. =a"&a o8at dalam 8e"t!k molek!l &a" aka" me"alami a8sorpsi kare"a 8e"t!k molek!l &a" lar!t dalam lipid aka" m!dah me"em8!s mem8ra" t!8!h tempat a8sorpsi o8at ?mem8ra" t!8!h 8ersi)at lipid 8ila&er@. leh kare"a it! tempat a8sorpsi o8at dapat diperkiraka" 8erdasarka" p= o8at. 8at 8ersi)at asam seperti aka" me"alami a8sorpsi di lam8!". Kare"a dalam lam8!" &a" 8ers!asa"a asam o8at-o8at asam aka" me"alami 8e"t!k molek!l &a" le8ih 8a"&ak di8a"di"ka" 8e"t!k io""&a ?8e"t!k io" lar!t air m!dah diekskresika" 8!ka" dia8sorpsi@. elama proses a8sorpsi o8at me"alami pe"!r!"a" ;!mlah kare"a tak sem!a o8at dia8sorpsi. elai" it! selama proses a8sorpsi ;ika o8at di8erika" seara oral maka aka" me"alami sikl!s e"terohepatik ?per;ala"a" dari pem8!l!h darah di !s!s ke portal hepar di ma"a terdapat e",im 8eta-likosidase &a" me"olah se8aia" o8at se8el!m sampai di reseptor"&a@.
G.4 'a'' Keepata" a8sor8si o8at sa"at dipe"ar!hi oleh keo)isie" partisi. =al i"i dise8a8ka" oleh kompo"e" di"di" !s!s &a" se8aia" 8esar terdiri dari lipida. *e"a" demikia" o8at-o8at &a" m!dah lar!t dalam lipida aka" de"a" m!dah melal!i"&a. e8alik"&a o8at-o8at &a" s!kar lar!t dalam lipida aka" s!kar dia8sorpsi. 8at-o8at &a" lar!t dalam lipida terse8!t de"a" se"diri"&a memiliki koe)isie" partisi lipida-air &a" 8esar se8alik"&a o8at-o8at &a" s!kar lar!t dalam lipid aka" memiliki koe)isie" partisi &a" sa"at keil.'ada !m!m"&a o8at-o8at 8ersi)at asam lemah ata! 8asah lemah. /ika o8at terse8!t dilar!tka" dalam air se8aia" aka" terio"isasi. esar"&a )raksi o8at &a" terio"ka" tera"t!" p= lar!ta""&a. 8at-o8at &a" tidak terio"ka" ?!"io"i,ed@ le8ih m!dah lar!t dalam lipida se8alik"&a &a" dalam 8e"t!k io" kelar!ta""&a keil ata! 8ahka" praktis tidak lar!t de"a" demikia" pe"ar!h p= terhadap keepata" a8sorpsi o8at &a" 8ersi)at asam lemah ata! 8asa lemah sa"at 8esar. Koe)isie" partisi mi"&ak air adalah s!at! pet!";!k si)at lipo)ilik ata! hidro)o8ik dari molek!l o8at. e9at"&a o8at melal!i mem8ra" lemak da" i"teraksi de"a" makromolek!l pada reseptor kada"-kada" 8erh!8!"a" 8aik de"a" koe)isie" partisi okta"ol E air dari o8at ?%arti" dkk 1++0@. ipo)ilitas molek!l di!k!r dari "olai lo ' de"a" ' di"&ataka" se8aai koe)isie" partisi kelar!ta" dalam lemakE air &a" memp!"&ai re"ta" "ilai -04 sampai G da" optimal pada "ilai lo ' 3 ?=!s"iati dkk 200#@. e8erapa o8at me"a"d!" !!s !!s &a" m!dah me"alami io"isasi. leh kare"a it! koe)isie" partisi o8at-o8at i"i pada p= terte"t! s!lit diprediksi terle8ih ;ika meli8atka" le8ih dari sat! !!s &a" me"alami io"isasi daripada !!s &a" lai" pada p= terte"t!. 'app ?app B appare"t@ mer!paka" tetapa" permea8ilitas &a" "ilai"&a 8erariasi terhadap p=. /ika s!at! se"&a9a asam ata! 8asa me"alami io"isasi se8esar G0M ?p=BpKa@ maka koe)isise" partisi"&a sete"ah dari koe)isie" partisi o8at &a" tidak me"alami io"isasi ?a"d;ar dkk 200<@. 'ersamaa" tetapa" permea8ilitas :
l"
c ( 1) c( 0)
B
−2. rl Q
'app
dima"a : C?0@
B Kadar lar!ta" o8at m!la-m!la
C?1@
B Kadar lar!ta" o8at setelah dialirka" melal!i i"testi"e sepa";a" l m
r
B ;ari-;ari !s!s
l
B pa";a" !s!s dalam m
D
B Keepata" alir lar!ta" o8at dalam m me"it-1
*ari persamaa" terse8!t terlihat 8ah9a semaki" 8esar "ilai ;ari-;ari da" pa";a" !s!s maka "ilai 'app &a" diperoleh keil ?8er8a"di" ter8alik@. emaki" re"dah "ilai 'app maka permea8ilitas"&a re"dah maka o8at aka" epat kel!ar da" e)ek &a" dii"i"ka" tidak diapai se8alik"&a ;ika "ilai 'app semaki" ti"i maka 9akt! o8at didalam mem8ra" !"t!k dia8sor8si semaki" lama sehi"a e)ek &a" dii"i"ka" diapai.
erdasarka" hasil pero8aa" didapat "ilai 'app !"t!k C> se8esar 00G4+ mEme"it seda"ka" !"t!k C se8esar 0010+ mEme"it. *ari hasil terse8!t ketika !s!s tik!s dialiri de"a" C> memiliki permea8ilitas le8ih ti"i di8a"di" de"a" C hal terse8!t me"!";!kka" 8ah9a a8sor8si ter8esar te;adi pada !s!s &a" dialiri oleh C>. >s!s &a" memiliki p= 8asa lemah &a" di aliri de"a" C> &a" 8ersi)at 8asa p!la me"&e8a8ka" o8at masih dalam 8e"t!k molek!l sehi"a m!dah !"t!k dia8sor8si seda"a" ketika !s!s &a" memiliki p= 8asa &a" dialiri C &a" e"der!" asam o8at ka" me"alami io"isasi sehi"a tidak dapat di a8sor8si oleh !s!s. G.G 'a'' =asil 'raktik!m 7a" terakhir adalah melak!ka" perhit!"a" 'app me"!"aka" data &a" telah didapat de"a" memas!kka" pada persamaa" 'app. 'ada perhit!"a" 'app dalam C> me"!"aka" r!m!s :
l"
C 1 B Co
−2 r l Q
'app
*ima"a : -
C1 mer!paka" ko"se"trasi paraetamol dalam C> &a" telah dialirka"
-
melal!i !s!s he9a" o8a Co mer!paka" ko"se"trasi paraetamol dalam C> se8el!m dialirka"
-
melal!i !s!s he9a" o8a l mer!paka" pa";a" !s!s he9a" o8a &a" dialiri oleh C> &a" me"a"d!" paraetamol. 'e"!k!ra" l dilak!ka" de"a" memoto" !s!s he9a" o8a pada ked!a !;!" ka"!l &a" di!"aka" !"t!k me"aliri sehi"a ha"&a 8aia" &a" teraliri &a" di!k!r pa";a""&a. 'e"!k!ra" pa";a" dilak!ka" de"a" 8a"t!a" 8e"a" 8e"a" di!"aka" kare"a !s!s he9a" o8a tidak l!r!s sehi"a s!lit me"!"aka" pe"aris !"t!k pe"!k!ra" pa";a" !s!s. etelah pa";a" !s!s di!k!r de"a" 8e"a" de"a" pa";a" &a" ses!ai pa";a" 8e"a" di!k!r de"a" pe"aris !"t!k me"dapatka" hasil pe"!k!ra"
-
&a" ak!rat. r mer!paka" ;ari-;ari !s!s dima"a pe"!k!ra" "ilai r dilak!ka" de"a" me"ikat !;!" !s!s me"!"aka" 8e"a" kem!dia" !;!" lai""&a diisi de"a" aq!adest hi"a pe"!h da" me"em8!" lal! 8e"a" dili"karka" pada !s!s &a" me"em8!" sela";!t"&a pa";a" 8e"a" di!k!r de"a" pe"aris !"t!k me"dapat hasil perhit!"a" &a" ak!rat. ilai pa";a" 8e"a" &a" ter!k!r adalah "ilai kelili" !s!s &a" mer!paka" kelili" li"kara". *ari perhit!"a" r!m!s kelili" li"kara" dapat didapatka" "ilai ;ari-;ari !s!s dima"a perhit!"a" telah dia"t!mka" se8el!m"&a.
l" l"
C 1 Co
B
725.4 ppm 1104 ppm
−2 r l Q B
'app −2 x 0.29 x 22 cm 1.667 ml / menit
'app -0.420
B -<.6G4 'app
'app
B 0.0G4+ mEme"it
'ada perhit!"a" 'app dalam C me"!"aka" r!m!s : C 1 B Co
l"
−2 r l Q
'app
*ima"a : - C1 mer!paka" ko"se"trasi paraetamol dalam C &a" telah dialirka" -
melal!i !s!s he9a" o8a Co mer!paka" ko"se"trasi paraetamol dalam C se8el!m dialirka"
-
melal!i !s!s he9a" o8a l mer!paka" pa";a" !s!s he9a" o8a &a" dialiri oleh C &a" me"a"d!" paraetamol. 'e"!k!ra" l dilak!ka" de"a" memoto" !s!s he9a" o8a pada ked!a !;!" ka"!l &a" di!"aka" !"t!k me"aliri sehi"a ha"&a 8aia" &a" teraliri &a" di!k!r pa";a""&a. 'e"!k!ra" pa";a" dilak!ka" de"a" 8a"t!a" 8e"a" 8e"a" di!"aka" kare"a !s!s he9a" o8a tidak l!r!s sehi"a s!lit me"!"aka" pe"aris !"t!k pe"!k!ra" pa";a" !s!s. etelah pa";a" !s!s di!k!r de"a" 8e"a" de"a" pa";a" &a" ses!ai pa";a" 8e"a" di!k!r de"a" pe"aris !"t!k me"dapatka" hasil pe"!k!ra"
-
&a" ak!rat. r mer!paka" ;ari-;ari !s!s dima"a pe"!k!ra" "ilai r dilak!ka" de"a" me"ikat !;!" !s!s me"!"aka" 8e"a" kem!dia" !;!" lai""&a diisi de"a" aq!adest hi"a pe"!h da" me"em8!" lal! 8e"a" dili"karka" pada !s!s &a" me"em8!" sela";!t"&a pa";a" 8e"a" di!k!r de"a" pe"aris !"t!k me"dapat hasil perhit!"a" &a" ak!rat. ilai pa";a" 8e"a" &a" ter!k!r adalah "ilai kelili" !s!s &a" mer!paka" kelili" li"kara". *ari perhit!"a" r!m!s kelili" li"kara" dapat didapatka" "ilai ;ari-;ari !s!s dima"a perhit!"a" telah dia"t!mka" se8el!m"&a.
l" l"
C 1 Co
B
791.2 ppm 1137 ppm
B
−2 r l Q
'app
−2 x 1 x 22 c m 'app 1.33 ml / menit
0.362
B -33.0#3 'app
'app
B 0.010+ mEme"it
G.6 'er8a"di"a" =asil 'a'' Teoritis da" 'ero8aa" ila dilihat dari hasil pero8aa" &a" dilak!ka" kadar a9al o8at pada media C da" C> 8ert!r!t-t!r!t ialah <+12 ppm de"a" a8sor8a"si 030+ da" 1104 ppm de"a" a8sor8a"si 03G#. =asil terse8!t diperoleh de"a" me"kalika" 200 kare"a )aktor pe"e"era" &ait! 200. A8sor8a"si &a" 8aik 8erada pada re"ta" 02-0#. >"t!k hasil &a" diperoleh setel ah dilak!ka" pe"amp!"a" aira" selama 30 me"it ialah 113< ppm !"t!k C da" <2G4 ppm !"t!k C>. 7a" dimaks!d 'app adalah tetapa" permea8ilitas sem!. ilai papp &a" diperoleh me"!";!kka" s!at! kemamp!a" o8at !"t!k 8erada pada mem8ra" semaki" ti"i "ilai 'app &a" diperoleh maka semaki" 8aik o8at !"t!k tera8sor8si pada mem8ra". eda"ka" 8ila "ilai 'app &a" diperoleh re"dah maka o8at aka" epat terekskresikel!ar sehi"a ;!mlah o8at &a" tera8sor8si re"dah. ila o8at &a" tera8sor8si melal!i mem8ra" terse8!t re"dah maka e)ektiitas o8at terse8!t ;!a re"dah. *ilihat dari "ilai 'app pada C me"!";!kka" "ilai -0010+ mEme"it seda"ka"C> 00G4+mEme"it. 'er8edaa" "ilai da" terse8!t dipe"ar!hi oleh per8edaa" r!m!s perhit!"a" 'app &a" di!"aka". =asil 'app C da" C> terse8!t ses!ai de"a" teoritis kare"a paraetamol dalam C> 8er8e"t!k tak terio" sehi"a kemamp!a" o8at !"t!k 8ertaha" pada perm!kaa" mem8ra" !"t!k dia8sor8si ;!a 8esar di8a"di"ka" dalam C. Titik kritis dalam pero8aa" a8sor8si o8at per oral seara i" sit! sehi"a mempe"ar!hi perhit!"a" 'app C da" 'app C> adalah : -
Tepat ata! tidak"&a pem8!ata" lar!ta" paraetamol 'ada pem8!ata" k!ra 8ak! paraetamol diperl!ka" pe"im8a"a" &a"
tepat !"t!k masi"-masi" ko"se"trasi"&a sehi"a didapatka" k!ra kali8rasi &a" 8aik da" dapat di!"aka" dalam pe"etapa" kadar paraetamol dalam C da" C> se8aai ko"se"trasi a9al ?C0@ da" pe"etapa" kadar paraetamol dalam C da" C> &a" tertamp!" se8aai ko"etrasi akhir ?C1@. Apa8ila ter;adi kesalaha" dalam pe"im8a"a" pe"e"era" ata! pe"e"t!a" re"ta" ko"se"trasi !;i maka hasil &a" didapatka" tidak alid. - Ketepata" pe"!k!ra" kompo"e"-kompo"e" seperti ?8erat tik!s pa";a" -
!s!s diameter !s!s@ 'ero8aa" a8sor8a"si pada tik!s tera"estesi
*alam pero8aa" a8sor8a"si pada tik!s tera"estesi perl! diperhatika" 8e8erapa la"kah pero8aa" seperti : a. 'e"e"t!a" dosis a"estesi tik!s 8. 'em8edaha" tik!s *alam pem8edaha" diperl!ka" keterampila" aar tidak ada !s!s &a" terpoto" . 'emasa"a" i")!s da" pe"e"t!a" la;! i")!se *alam pemasa"a" i")!s kateter &a" dipasa" har!s pas da" tidak 8oleh 8oor. eda"ka" pe"e"t!a" la;! i")!s aka" me"e"t!ka" ;!mlah -
o8at &a" tera8sor8si. Ketepata" dalam perhit!"a" Keses!aia" de"a" prosed!r
0% Kesi/1ulan Kesimp!la" &a" didapat dari praktik!m kali i"i adalah se8aai 8erik!t : - %etode in-situ memiliki kele8iha" di8a"di"ka" metode in-vitro &ait!
la;! dari metode i"i le8ih realistik di8a"di"ka" de"a" hasil &a" -
diperoleh de"a" metode in-vitro. 'ada praktik!m kali i"i dilak!ka" pero8aa" dalam d!a ko"disi !;i &ait! pada ko"disi asam me"!"aka" aira" lam8!" 8!ata" ?C@ ta"pa e",im p= 12 da" pada ko"disi 8asa me"!"aka" aira" !s!s 8!ata" ?C>@ ta"pa e",im p= <4 !"t!k me"amati pe"ar!h p= terhadap
-
a8sor8si parasetamol melal!i di)!si pasi) eara teoritis parasetamol memiliki p= a"tara GG 6G &a" 8erarti 8ah9a parasetamol 8ersi)at asam lemah da" hampir me"dekati "etralE 8asa sehi"a a8sor8si parasetamol le8ih epat dalam p= 8asa !s!s
-
di8a"di"ka" de"a" p= asam pada lam8!". 'app ?app B appare"t@ mer!paka" tetapa" permea8ilitas &a" "ilai"&a me"!";!kka" s!at! kemamp!a" o8at !"t!k 8erada pada mem8ra" semaki" ti"i "ilai 'app &a" diperoleh maka semaki" 8aik o8at !"t!k
-
tera8sor8si pada mem8ra". ilai 'app 8erariasi terhadap p= 'ada praktik!m kali i"i didapatka" "ilai 'app pada C adalah -0010+ mEme"it seda"ka" C> adalah 00G4+mEme"it. 'er8edaa" "ilai da" terse8!t dipe"ar!hi oleh per8edaa" r!m!s perhit!"a" 'app &a"
-
di!"aka" =asil 'app C da" C> terse8!t ses!ai de"a" teoritis kare"a paraetamol dalam C> 8er8e"t!k tak terio" sehi"a kemamp!a" o8at
!"t!k 8ertaha" pada perm!kaa" mem8ra" !"t!k dia8sor8si ;!a 8esar di8a"di"ka" dalam C.
'AFTAR PUSTAKA
A"o"im 1++G. Farmakoterapi I"do"esia 5disi III. /akaarta : *epKes (I at!8ara ilia". 200#. Farmakologi Dasar . /akarta: em8aa t!di da" Ko"s!ltasi Farmakoloi ?esko")i@ a"d;ar I8"! holi8 A8d!l (ohma" 200< Kimia Farmasi A"aisis '!staka 'ela;ar 7o&akarta =!s"iati dkk 200# t!di ioaktiitas *ari 'e"ar!h ipo)ilitas e"&a9a A"ti Ka"ker A"alo >K-3A eara I"-$itro da" I"-ilio Tek"oloi I"do"esia $ol ?I@ o 31 =al. G<. %arti" Al)red dkk 1++0 Farmasi Fisik. *asar-dasar Farmasi Fisik *alam Ilm! Farmasetik >"iersitas I"do"esia 'ress /akarta. harel eo" da" A..C. 7!. 200G. Biofarmasetika dan Farmakokinetika Terapan. !ra8a&a : Airla"a >"iersit& 'ress
A%'I(A