Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИНТЕРНИ СТАНДАРД
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова листова: 1 / 43 43
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
Основ за доно шење документа:
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова листова: 2 / 43 43
#сновни док!мент о комe је ра$ен овај интерни стандард је стандард је Те%ни&ка реор!ка ТП-33 - Сиг!рносно наајање ! тра"остани'ама, разводним остројењима и 'ентрима да(инског !рав(ања, из маја 1982. године.
ИНТЕРНИ СТАНДАРД ИС –ЕМС 133:2014 Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима #вим )!тством се ! Јавном ред!зе*! Електромрежа Србије !ре$!је избор, ројектовање и иситивање ореме соствени% отреба
Садр+ај: 1.
ОСЕ, !А-Е#А И С!Р.А ИНТЕРНО, СТАНДАРДА ИС-ЕМС 133:2014
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
Основ за доно шење документа:
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова листова: 2 / 43 43
#сновни док!мент о комe је ра$ен овај интерни стандард је стандард је Те%ни&ка реор!ка ТП-33 - Сиг!рносно наајање ! тра"остани'ама, разводним остројењима и 'ентрима да(инског !рав(ања, из маја 1982. године.
ИНТЕРНИ СТАНДАРД ИС –ЕМС 133:2014 Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима #вим )!тством се ! Јавном ред!зе*! Електромрежа Србије !ре$!је избор, ројектовање и иситивање ореме соствени% отреба
Садр+ај: 1.
ОСЕ, !А-Е#А И С!Р.А ИНТЕРНО, СТАНДАРДА ИС-ЕМС 133:2014
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова листова: 3 / 43 43
!еза са дру7им
Те%ни&ко !!тство је !ра$ено ! склад! са важе*им роисима и те%ни&ким
документима:
реор!кама а осебно са:
•
•
•
•
•
•
SRPS EN 60034-22:2011: /ота'ионе електри&не машине - +ео 22: 0енератори наизмени&не стр!је које окре*! клини мотори са !н!трашњим сагоревањем (RIC) IEC 60146-1-1 ed.4.0 (од 27.6.2009. године): “Semiconductor converters - General requirements and line commutated converters - Part 1-1: Specification of basic requirements” (“Пол!роводни&ки ретвара&и – +ео 1-1: +е"ини'ије основни% за%тева”) IEC/TR 60146-1-2 ed.4.0 (од 26.1.2011. године): “Semiconductor converters - General requirements and line commutated converters - Part 1-2: Application guide” (“ Пол!роводни&ки ретвара&и – ошти за%теви и мрежом ком!товани ретвара&и – +ео 1-2: )!тство за римен!”) SRPS EN 60146-1-3:2009: #шти за%теви и ретвара&и ком!тирани мрежом – +ео 1-3: Транс"орматори и риг!шни'е SRPS EN 60146-2:2009: Пол!роводни&ки ретвара&и – +ео 2: Самоком!тирај!*и енергетски ретвара&и, !к(!&!ј!*и директне ретвара&е једносмерне ретвара&е једносмерне стр!је IEC/TR 60146-6 ed.1.0 ( од 15.12.1992. године): “Semiconductor convertors - Part 6: Application guide for the
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
•
•
•
•
•
•
•
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова листова: 4 / 43 43
SRPS EN 61204-7:2009/А11:2010: 2исконаонски извори наајања, излаз једносмерне стр!је – +ео 7: За%теви за безбедност – 1змена 11 IEC 61850-SER еd.1.0 (од 12.12.2013. године): “Communication networks and systems in substations - ALL PARTS” (“Телеком!ника'ионe мреже и системи – сви делови”) SRPS EN 61850-7-1:2013: Ком!ника'ионе мреже и системи за а!томатиза'иј! енергетски% објеката - +ео 7-1: #сновна ком!ника'иона стр!кт!ра — Прин'ии и модели SRPS EN 62040-1:2009: Енергетски системи бесрекидног наајања (UPS) – +ео 1: #шти и за%теви безбедности за UPS SRPS EN 62040-2:2010: Енергетски системи бесрекидног наајања (UPS) – +ео 2: За%теви за електромагнетск! коматибилност (ЕМС) SRPS EN 62040-3:2012: Енергетски системи бесрекидног наајања (UPS) – +ео 3: Метода за !твр$ивање ер"орманси и за%теви за иситивање IEC 62040-4 еd.1.0 (од 29.4.2013. године): “Uninterruptible power systems (UPS) - Part 4: Environmental на животн! aspects - Requirements and reporting” (Системи бесрекидног наајања (UPS) – 4. део: )ти'аји на животн! средин! – за%теви и извештаји)
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
•
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 5 / 43
ТН 37/1995: Правилник о те%ни&ким нормативима за заштит! нисконаонски% мрежа и риадај!*и% транс"орматорски% стани'а (Сл. лист СФ/Ј, бр. 13/1978 и Сл. лист С/Ј, бр. 37/1995)
•
ТН 41/1993: Правилник о те%ни&ким нормативима за огон и одржавање електроенергетски% остројења и водова (Сл. лист С/Ј, бр. 41/1993)
1.
ОСЕ, !А-Е#А И С!Р.А ИНТЕРНО, СТАНДАРДА ИС-ЕМС 133:2014
1нтерни стандард 1С-ЕМС 133:2014 односи се на избор, ројектовање и одржавање ореме соствени% отреба ! транс"орматорским стани'ама, разводним остројењима и дисе&ерским 'ентрима Електромреже Србије (ЕМС). Стандард није обавез!ј!*и за ве* изгра$ене објекте ЕМС-а, али се реор!&!је његова римена ри одржавањ! ореме и реконстр!к'ијама остројења. Стандард се не односи на омо*но наајање бројила и регистратора, као и на наајање ТК (телеком!ника'ионе) ореме. .и( интерног стандарда 1С-ЕМС 133:2014 је да:
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 6 / 43
e. Општа опрема те3но2ошко7 процеса - орема код које се рекид наајања може род!жити, без оследи'а о те%нолошки ро'ес, током више &асова или дана. f.
Ну+на опрема те3но2ошко7 процеса I приоритета - орема која треба да је стално расоложива и која због свог зна&аја за одвијање те%нолошког ро'еса или своји% констр!ктивни% карактеристика ракти&но не три рекиде ! наајањ! (безнаонска а!за мора бити мања од 2 ms), и о својој рироди се нааја бесрекидном једносмерном или наизмени&ном стр!јом.
g. Ну+на опрема те3но2ошко7 процеса II приоритета - орема која треба да је стално расоложива, али која дозво(ава рекид ! наајањ! ! трајањ! од неколико милисек!нди до неколико мин!та, што је дово(но да се (р!&но или а!томатски) изврши ревезивање шеме наајања. h. Струја сопствене потрошње је ја&ина електри&не стр!је (! америма [A]) отребна за наајање ореме те%нолошког ро'еса. Стр!ја соствене отрошње редстав(а з6ир струје ну+не потрошње и струје опште потрошње објекта. i.
Струја ну+не потрошње је ја&ина електри&не стр!је (! америма [A]) отребна за наајање
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 7 / 43
s. Са6ирнице ну+ни3 потре6а (СН) редстав(ај! део сабирни'а соствени% отреба са који% се нааја н!жна орема те%нолошког ро'еса и орема сиг!рносног наајања. t.
рек2опна аутоматика ДЕА – систем који ! склад! са одре$еним рограмом обезбе$!је а!томатски релаз наајања С2П са С#П на +Е3 и обрн!то.
u. Са6ирнице си7урносно7 6еспрекидно7 напајања (СС0Н) - сабирни'е са који% се нааја н!жна орема те%нолошког ро'еса I риоритета. v. Са6ирнице си7урносно7 6еспрекидно7 напајања једносмерном струјом (СС0Н )СС) с! сабирни'е које се наајај! са излаза исрав(а&а и ак!м!латорске батерије. w. Са6ирнице си7урносно7 6еспрекидно7 напајања наизменичном струјом ( СС0Н Н(С) с! сабирни'е које се наајај! са излаза )ПС-а.
3.
ОДЕ/А О0)Е&АТА РЕМА РИОРИТЕТИМА НАА)А#А
3.1.
рема напонском нивоу, снази и значају, о6јекти се де2е на:
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
4.2.
Лист / листова: 8 / 43
Ну+на опрема те3но2ошко7 процеса, према дозво5еним 6езнапонским паузама, де2и се на:
4.3.
ИС-ЕМС 133:2014
н!жн! орем! те%нолошког ро'еса I риоритета; н!жн! орем! те%нолошког ро'еса II риоритета.
Ну+ну опрему те3но2ошко7 процеса I приоритета чине:
оремa за рег!ла'иј! и да(инско мерење; оремa за а!томатско !рав(ање; орема за заштит! и !рав(ање; мерно-аквизи'иони !ре$аји; телеком!ника'иони !ре$аји; део мерни% ретвара&а; ро'есни ра&!нари; дислеји; !ре$аји за да(инска мерења и телекоманде; део ореме за те%ни&ко обезбе$ење објекта; део ореме за сигнализа'иј! и !зб!њивање; к!*не теле"онске 'ентрале;
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 9 / 43
мерно-аквизи'иони !ре$аји; орема за заштит! од ожара; н!жно светло; мотори за огон средњенаонски% рекида&а; орема за да(инск! сигнализа'иј!; мерни ретвара&и, итд. 4.6.2. #рем! те%нолошког ро'еса наајан! наизмени&ном стр!јом &ине: ро'есни ра&!нари (! дисе&ерским 'ентрима); дислеји (! дисе&ерским 'ентрима); орема за климатиза'иј! ра&!нарског 'ентра и сиг!рносног наајања (! дисе&ерским 'ентрима); орема за климатиза'иј! кан'еларијски% росторија; мерно-аквизи'иони !ре$аји (! дисе&ерским 'ентрима); инстала'ија електри&ног освет(ења; разводне табле ли"това (! дисе&ерским 'ентрима); орема те%ни&ког обезбе$ења објекта; орема за а!томатик! и рег!ла'иј!; штама&и;
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 10 / 43
4.8.2.2. Са сабирни'а сиг!рносног бесрекидног наајања ( ССБ2) наизмени&ном стр!јом ( излазни наон UPS-a је 230 V, 50 Hz или 3 x 400/230 V, 50 Hz) нааја се орема сиг!рносног наајања и н!жна орема те%нолошког ро'еса I риоритета ! дисе&ерским 'ентрима: 4.8.2.3. Са сабирни'а н!жни% отреба (С2П), рик(!&ени% на дизел-електри&ни агрегат (+Е3), нааја се наизмени&ном стр!јом 3 x 400/230 V, 50 Hz део ореме сиг!рносног наајања и н!жна орема те%нолошког ро'еса II риоритета. 4.8.2.4. Са сабирни'а ошти% отреба ( С#П) нааја се наизмени&ном стр!јом 3 % 400/230 V, 50 Hz ошта орема те%нолошког ро'еса.
4.9.
Са из2аза инвертора напаја се специфична ну+на опрема те3но2ошко7 процеса I риоритета ! командним салама разводни% остројења и транс"орматорски% стани'а (! овом сл!&ај! ! објект! не остоје сабирни'е сиг!рносног инверторског наона 230 V, 50 Hz).
ротивожарна 'ентрала (систем за дојав! ожара); !ре$аји телеком!ника'ија; мерни ретвара&и; оератерски ра&!нари и монитори; инжeњерска стани'а;
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 11 / 43
„ролазни“ дистриб!тивни средњенаонски вод о рин'и! „!лаз – излаз“, који има мог!*ност наајања са једне или обе стране.
5.6.
Потребно је да основно и резервно наајање ! основи олазе из два разли&ита дистриб!тивна објекта или са два разли&ита система сабирни'а која наајај! осебни транс"орматори ! истом објект!.
5.7
Кон"иг!ра'ија наајања ореме соствени% отреба објеката I категорије мора да обезбеди да квар било ког елемента ! средњенаонској мрежи не онемог!*и наајање ореме соствени% отреба реносног објекта (тј. от!на ред!нданса). )колико остоји место сек'ионисања ! средњенаонској мрежи, оно мора бити ! остројењ! соствени% отреба.
5.8.
Сиг!рносно наајање сабирни'а н!жни% отреба се обезбе$!је са дизел-електри&ног агрегата, који се димензионише минимално рема снази н!жне ореме соствени% отреба.
5.9.
) из!зетним сл!&ајевима (рвенствено ! рик(!&ним разводним остројењима са једним системом сабирни'а, ! остројењима !з електране и сл.) дозво(ено је наајање ореме соствени% отреба кориш*ењем три наонска транс"орматора велике снаге рик(!&еним на сабирни'е високог наона
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 12 / 43
5.19.
+алеководна *елија средњег наона садржи орем! ! склад! са реор!кама надлежног дистриб!тивног ред!зе*а.
5.20.
Транс"орматорска *елија средњег наона садржи извла&иви вак!!мски рекида& одговарај!*ег називног наона и рекидне мо*и, кога иск(!&!ј! редви$ене заштите транс"орматора.
5.21.
)зем(ење не!трални% та&ака мрежа x kV се изводи рема важе*ој те%ни&кој реор!'и дистриб!тивног ред!зе*а, односно „Правилник! о те%ни&ким нормативима за огон и одржавање електроенергетски% остројења и водова“. )зем(ење не!тралне та&ке се изводи ! наојној тра"остани'и x kV.
5.22.
2а нисконаонској страни енергетски% транс"орматора соствени% отреба налазе се нисконаонски рекида&и са краткосојном и рекостр!јном одесивом заштитом и стр!јни транс"орматори и наонски рик(!&'и за оказно мерење све три стр!је и наона.
5.23.
4ема наајања ореме соствени% отреба објекта I категорије риказана је на сли'и 1, док је шема наајања ореме соствени% отреба објекта II категорије риказана на сли'и 2.
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 13 / 43
6.2.2. #бјекти II категорије осед!ј! најмање једн! ак!м!латорск! батериј!, &ији је каа'итет тако одабран да обезбе$!је шесто&асовно наајање н!жне ореме те%нолошког ро'еса I риоритета ! објект!. 6.2.3. Користе се оловне (Pb) ак!м!латорске батерије које мог! да б!д! наливене (eng. “Vented Lead-Acid” ) или %ерметизоване (eng. “Valve-Regulated Lead-Acid” , VRLA). 6.2.3.1. #сновне те%ни&ке карактеристике наливени% оловни% ак!м!латорски% батерија (&есто се наводе од скра*ени'ом OPzS) с! (све вредности с! де"инисане за темерат!р! батерије од 20°С):
номинални наон о *елији 2 V; наон до!њавања о *елији 2,23 V; наон !њења о *елији 2,4 V; наон "орсираног (еквализа'ионог) !њења о *елији 2,6 - 2,7 V ( сл!жи за !једна&авање г!стине електролита, односно наона *елија батерија); наон д!боког ражњења батерије о *елији 1,8 V (ражњење до наона нижег од 1,8 V не сме да се врши, б!д!*и да оште*!је *елиј! оловне ак!м!латорске батерије; номинална г!стина електролита !не батерије је g = 1,23 g/cm3 ( електролит редстав(а смеш! с!морне киселине и дестиловане воде; дозво(ене вредности г!стине електролита се кре*! ! грани'ама g = 1,23 – 1,3 g/cm3);
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 14 / 43
6.3.2. 1срав(а&и – !ња&и оловни% наливени% батерија треба да раде о IUU карактеристи'и, &име обезбе$!ј! !њење ак!м!латорски% батерија сталном стр!јом (Ip) до достизања наона !њења (Up), када релазе на одржавање наона !њења све дотле док стр!ја !њења не оадне на једн! етин! стр!је о&етног !њења (1/5 Ip). Тада исрав(а& а!томатски релази на одржавање наона до!њавања (Ud). 6.3.2.1. 1срав(а&и – !ња&и %ерметизовани% оловни% батерија са гелом (OPzV) мог! да користе овишени наон режима !њења (2,35 – 2,4 V о *елији , рема реор!'и роизво$а&а), рвенствено ради !једна&авања наона на ојединим *елијама батерије. 6.3.2.2. 1срав(а&и треба да осед!ј! следе*е основне те%ни&ке карактеристике : номинални !лазни наон 3 x 400/230 V, 50 Hz;
дозво(ена ромена !лазног наона од ±10% номиналног наона 400 V, !з дозво(ене ромене !&естаности од ±5 % номиналне !&естаности;
излазни једносмерни наон на крајевима наливене оловне ак!м!латорске батерије:
1. ри до!њавањ! 2,23 V о *елији;
2. ри !њењ! 2,4 V о *елији;
3. ри "орсираном !њењ! 2,6 - 2,7 V;
за излазни једносмерни наон на сабирни'ама отроша&а једносмерне стр!је, отребна
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 15 / 43
6.3.2.4. 1срав(а&и ! рекида&кој те%нологији треба да осед!ј! следе*е додатне карактеристике: клир-"актор (eng. “Total harmonic distortion”, THD) ри номиналном отере*ењ! треба да б!де мањи од 7%; стеен корисног дејства ри номиналном отере*ењ! не сме да б!де мањи од 92 %; "актор снаге (cos5) ри номиналном отере*ењ! не сме да б!де мањи од 0,94; добра одела стр!је мод!ла - одст!ање стр!је ојединог исрав(а&ког мод!ла изведеног ! рекида&кој те%нологији, ! аралелном рад! више мод!ла, не сме да б!де ве*е од 10% од средње стр!је оједина&ни% мод!ла. 6.3.2.5. -ише дета(а о ро'ед!ри за избор одговарај!*ег исрав(а&а наведено је ! оглав(! 8.5.
6.4.
&ао извори 6еспрекидно7 напајања наизменичном струјом 230 V, 50 Hz или 3 x 400/230
V, 50 Hz ! дисе&ерским 'ентрима користе се интегрисани системи бесрекидног наајања наизмени&ном стр!јом (UPS !ре$аји ). Прин'иијелна шема UPS-а риказана је на сли'и 4. 6.4.1. Бесрекидно наајање 2а'ионалног дисе&ерског 'ентра (2+.) и /егионални% дисе&ерски% 'ентара (/+.) обезбе$!је се рименом два UPS-а. Сваки UPS !ре$ај треба да б!де димензионисан на !н! снаг! ореме која се нааја овим наоном, тако један др!гом сл!жe као 100% резерва. 3!тономија UPS се димензионише тако да нааја н!жн! орем! те%нолошког ро'еса I риоритета три &аса.
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
6.6.
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 16 / 43
таласни облик излазног наона: син!сни, са клир-"актором мањим од 7%; излаз инвертора мора да б!де галвански изолован од његовог !лаза; ш!м ( б!ка) који ствара ретвара& треба да б!де мањи од 65 dB, мерено на растојањ! од 1 m. инвертор мора исравно да ради ри темерат!ри амбијента од 0 до 40#C, релативној влажности до 90% и надморској висини до 1000 m.
Дизе2-е2ектрични а7ре7ат, који се римењ!је као извор сиг!рносног наајања, треба да осед!је следе*е те%ни&ке карактеристике:
да даје !н! вредност излазног наона ! времен! не д!жем од 7-12 сек!нди од момента стартовања; да м! је излазни наон ! грани'ама 3x 400/230 V ±10 %, а !&естаност 50 Hz ±1%; да м! "актор снаге (cos5) ри номиналном отере*ењ! не б!де мањи од 0,8, клир"актор излазног наона б!де дo 7% и да не роизводи зна&ајне радио сметње; наведене те%ни&ке за%теве дизел-електри&ни агрегат мора да ис!ни ри темерат!ри амбијента ! грани'ама од 0 до 40#C, релативној влажности мањој од 90% и надморској висини до 1000 m. +а је орем(ен реклоном а!томатиком која обезбе$!је:
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 17 / 43
7.
ОСНО!НИ РИН'ИИ РО)Е&ТО!А#А РА(!ОДА )ЕДНОСМЕРНЕ И НАИ(МЕНИ*НЕ СТР$)Е
7.1.
$ о6јектима I кате7орије (са изузетком диспечерски3 центара) остоје два независна система сабирни'а сиг!рносног бесрекидног наајања једносмерном стр!јом номиналног наона 220 V (системи 3 и Б). Системе сиг!рносног бесрекидног наајања једносмерном стр!јом &ине исрав(а&и, батерије и рате*и разводи једносмерне стр!је. 4ема наајања ореме соствени% отреба објекта I категорије риказана је на сли'и 1.
7.1.1. Системи сабирни'а 3 и Б раде једновремено и сваки нааја своје отроша&е. 7.1.2. Сабирни'е сиг!рносног бесрекидног наајања једносмерном стр!јом номиналног наона 220 V (ССБ2 ЈСС) осед!ј! мог!*ност р!&ног аралелисања. Ме$!собно овезивање система 3 и Б се редви$а ! сл!&ај! квара наајања једног од система или отребе за изоловањем једне батерије или исрав(а&а.
7.2.
Разводи си7урносно7 6еспрекидно7 напајања једносмерном струјом номиналног наона 220 V се ! објектима II категорије ројект!ј! са једним системом сабирни'а,
које с! једностр!ке и неде(иве. 7.2.1. ) развод! сиг!рносног бесрекидног наајања једносмерном стр!јом номиналног наона 220 V редви$ена с! два нивоа шти*ења а!томатским заштитним рекида&има. Један ниво
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 18 / 43
ме$!собног ометања !ре$аја за детек'иј! зем(осоја. ) том сл!&ај!, током аралелног рада два система сабирни'а треба иск(!&ити један од ова два !ре$аја. 7.2.5.3. Приликом ројектовања развода сиг!рносног бесрекидног наајања једносмерне стр!је номиналног наона 220 V са два система сабирни'а треба изабрати !ре$аје за детек'иј! зем(осоја засноване на детек'ији дебаланса наона изме$! озитивног или негативног ола батерије и отен'ијала !зем(ива&а. 7.2.5.4. ) сл!&ај! рик(!&ивања инвертора на ССБ2 ЈСС номиналног наона 220 V, отроша&и рик(!&ени на излаз инвертора треба да б!д! шти*ени %ибридним системом н!ловања (TN-С-S систем заштите). ) овом сл!&ај!, роводни'и /Е и N, рик(!&ени на излаз инвертора, сојени с! ! ормар! инвертора, а тако$е с! и једним роводником сојени са !зем(ива&ем објекта.
7.3.
Сви заштитни аутоматски прекидачи , без обзира на то да ли с! намењени за рекидање једносмерне или наизмени&не стр!је, морај! да имај! најмање о један омо*ни контакт за детек'иј! стања рекида&а (иск(!&ено или !к(!&ено ).
7.3.1. ) разводима наизмени&не стр!је треба водити ра&!на о селективности а!томатски% заштитни% рекида&а за наизмени&н! стр!ј! ! развод! (класа „С“) и одразвод! (класа „-“). 7.3.2. +а би се обезбедила селективност реаговања а!томатски% заштитни% рекида&а за
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 19 / 43
7.3.7.2. 2ије дозво(ено ројектовање и изво$ење затворене рстенасте стр!кт!ре развода наизмени&не стр!је ! објектима ЕМС-а. 7.3.8. Систем заштите од електри&ног !дара (систем !зем(ења) ! разводима наизмени&не стр!је 3 % 400/230 V, 50 Hz или 230 V, 50 Hz треба да б!де етороводни&ки систем н!ловања (TNS систем заштите).
8.
МЕТОДЕ (А И(0ОР ОРЕМЕ И $РЕ1А)А СИ,$РНОСНО, НАА)А#А
8.1.
ри2иком на6авке и монта+е, електри&на орема и !ре$аји електроенергетски% остројења морај! да ис!не оште безбедносне за%теве (сиг!рност, ме%ани&ка &врсто*а, антикорозивна заштита, сеизми&ка заштита, заштита од ожара, итд.) ! склад! са стандардима SRPS EN 62040-1 и IEC 62040-4 ed.1.0.
8.2.
&апацитет акуму2аторски3 6атерија се одре$!је рема за%теваној а!тономији рада без мрежног наајања и снази отроша&а. -рста батерије (наливена или %ерметизована оловна батерија) се одре$!је рема о&екиваним !словима екслоата'ије ! објект! (годишње варија'ије темерат!ре амбијента, расоложиви ростор за смештај батерије, ангажовање р!ковала'а за одржавања батерија брзина !њења батерије итд.).
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 20 / 43
констр!к'ије. 2осе*а констр!к'ија ак!м!латорске батерије мора бити изолована од зем(е двостр!ким редом изолатора за огонски наон батерије. 1золатори не смеј! остати електри&но роводни од !ти'ајем влаге.
8.3.3.4. 2осе*а констр!'ија мора обезбедити ак!м!латорској батерији оторност на сеизми&ке отресе („антитр!сна“ констр!к'ија).
8.4.
(а у7радњу 3ерметизовани3 о2овни3 6атерија (VRLA), без обзира на римењени те%нолошки ост!ак (батерије са гелом (OPzV) или асорбованим електролитом (AGM)), није нео%одно остојање осебне росторије за смештај батерије. Једна или више %ерметизовани% (VRLA) оловни% батерија (&ак и разли&ити% врста или тиова) мог! да б!д! смештене ! истој росторији са исрав(а&има, UPS !ре$ајима и осталом оремом соствени% отреба.
8.4.1. ) росторији (односно ! неосредној близини VRLA оловне батерије) треба редвидети остојање климатиза'ије, која треба да обезбеди да темерат!ра амбијента батерије б!де ! осег! од 15°C до 25°C. 8.4.1.1.+а би се избегло стварања области са “ раскавим гасом” ! околини батерије, нео%одно је роветравање росторије и сре&авање ораста кон'ентра'ије водоника ! росторији ! којој се налазе батерија и остала орема соствени% отреба
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 21 / 43
да обезбеди добро роветравање и темерат!р! амбијента од 15°C до 25°C током 'еле године (исти за%тев као и ! рет%одном оглав(! 8.4.1). 8.6.2. 2еосредно !з UPS !ре$аје , ако је мог!*е, треба сместити и развод сиг!рносног бесрекидног наајања наизмени&ном стр!јом номиналног наона 230 V, 50 Hz.
8.7.
Инвертори
се, о равил!, смештај! ! близини исрав(а&а. )колико се ! транс"орматорским стани'ама и разводним остројењима н!жна орема те%нолошког ро'еса I риоритета, наојена са излаза инвертора, налази далеко од батерије и исрав(а&а, мог!*е је смештање инвертора ! близини ови% отроша&а.
8.7.1. 1нвертори (! рекида&кој те%нологији) с! мод!ларног тиа, !рав(ани микроро'есором. 2аајање инвертора је са ССБ2 ЈСС номиналног наона 220V, с тим да се оловина од !к!ног броја мод!ла нааја са сабирни'а ак!м!латорске батерије 3, док се др!га оловина мод!ла инвертора нааја са сабирни'а ак!м!латорске батерије Б (! објектима са два система ССБ2 номиналног наона 220V). ) објектима са једним системом ССБ2 ЈСС номиналног наона 220 V, сви мод!ли инвертора се наајај! са једног система сабирни'а. 8.7.2. Микроро'есорска !рав(а&ка електроника води ра&!на о расодели отере*ења изме$! мод!ла. Мод!ли наојени са сек'ије 3 с! иденти&ни мод!лима наојеним са сек'ије Б и редстав(ај! 100% резерв! једни др!гима. Сви мод!ли с! на излаз! аралелно везани, врше ме$!собн! син%рониза'иј! "азног става излазног наизмени&ног наона и мог! се замењивати без иск(!&ивања инвертора
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 22 / 43
9.
ОСТ$'И ИСИТИ!А#А СИСТЕМА СИ,$РНОСНО, НАА)А#А
9.1.
Минима2на 2иста тестова при2иком фа6ричко7 испитивања и пуштања 6атерија у рад на месту инста2ације дата је у с2еде4ој та6е2и:
/. бр.
Тест
) "абри'и
2а мест! инстала'ије
1
-из!елни реглед ак!м!латорске батерије
2
-из!елна ровера нивоа електролита ! *елијама (код наливени% оловни% батерија)
9
9
3
Провера г!стине електролита и његове бистрине !отребом стакленог или дигиталног бометра (код наливени% оловни% батерија)
9
9
4
Провера наона разног %ода ак!м!латорске *елије
5
Провера каа'итета батерије
9
9
6
Провера стр!је кратког соја и !н!трашњег отора батерије
7
-из!елна ровера кабловски% веза изме$! оједини% *елија и ровера да ли је римењена заштита оловни% сојева вазелином или сли&ном заштитом ако контакти нис! окривени на др!ги
9
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
9.3.
/. бр.
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 23 / 43
Минима2на 2иста тестова при2иком фа6ричко7 испитивања и при2иком пуштања UPS уре8аја у рад на месту инста2ације дата је у с2еде4ој та6е2и: Тест
1
Провера кабловски% веза изме$! аралелни% UPS-ева
2
Тест рада UPS-a ри малом отере*ењ!
3
Тест омо*не сигнализа'ије и да(инске команде UPS-a
4
Тест рада UPS-a ри г!битк! мрежног наона
5
Тест рада UPS-a ри овратк! мрежног наона
6
Сим!ла'ија квара аралелног ред!ндантног UPS-a
7
Тест реба'ивања наајања отроша&а реко стати&ке реклоке са инвертора на мреж! и назад
8
Тест рада UPS-a ри !ном отере*ењ! и ри симетри&ном терет!
9
Провера стеена искориш*ења UPS-a
10
Провера рада UPS-a ри несиметри&ном терет!
11
Провера оделе стр!ја ! режим! аралелног рада два UPS-a
12
Провера а!тономије рада UPS-a на батеријама ри расоложивом терет! на мест! инстала'ије
) "абри'и
2а мест! инстала'ије
9
9
9 9 9 9
9 9
9
9
9 9 9 9
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
9.4.
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 24 / 43
Минима2на 2иста тестова при2иком фа6ричко7 испитивања и при2иком пуштања инвертора у рад на месту инста2ације дата је у с2еде4ој та6е2и:
/. бр.
Тест
) "абри'и
2а мест! инстала'ије
9
1
Провера кабловски% веза изме$! аралелни% инвертора
9
2
Тест рада инвертора ри малом отере*ењ!
9
3
Тест омо*не сигнализа'ије и да(инске команде инвертора
9
4
Сим!ла'ија квара ред!ндантног мод!ла инвертора
9
5
Тест реба'ивања наајања отроша&а реко стати&ке реклоке са инвертора на мреж! и назад
9
6
Тест рада инвертора ри !ном отере*ењ! и ри симетри&ном терет! (код тро"азни% инвертора )
7
Провера стеена искориш*ења инвертора
9
8
Провера рада инвертора ри несиметри&ном терет! (код тро"азни% инвертора)
9
9
Провера оделе стр!ја изме$! мод!ла
9
Тест реотере*ења
9 9
9
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
9.6.
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 25 / 43
Минима2на 2иста тестова при2иком фа6ричко7 испитивања и при2иком пуштања у рад дизе2-е2ектрично7 а7ре7ата на месту инста2ације дата је у с2еде4ој та6е2и:
/. бр.
Тест
) "абри'и
2а мест! инстала'ије
1
-из!елна ровера сви% делова агрегата
9
9
2
Провера линијски% наона и "реквен'ије агрегата ! разном %од!
9
9
3
Провера нивоа б!ке и равилности рада сви% омо*ни% система
9
9
4
Провера рада агрегата ри максималном отере*ењ! током ериода од 15 мин!та
9
5
Провера рада агрегата ри рекомерној брзини
9
6
-из!елна ровера кабловски% веза изме$! рик(!&ака агрегата и разводног ормара
9
7
Провера нивоа горива и исравности канала за срово$ење изд!вни% гасова
9
8
Старт агрегата и рик(!&ење отроша&а са р!&ном командом (мере се линијски наони, клир-"актор наона и "реквен'ија)
9
Провера
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
10.2.
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 26 / 43
ри2иком у7радње на2ивени3 6атерија или током каснијег рада са наливеним оловним батеријама треба водити ра&!на о мерама редострожности о безбедности и заштити на рад! наведеним ! стандардима SRPS EN 60896-11 и IEEE Std 484-2002.
10.3.
роцедуре за руковање на2ивеним о2овним 6атеријама (ријем *елија батерије , складиштење, монтажа, 'икл!сирање батерије, иситивање и овезивање на развод једносмерне стр!је) наведене с! ! стандардима SRPS EN 60896-11 и IEEE Std 484-2002. Забрањен је рист! са отвореним ламеном ! росторијама за смештај наливени% оловни% батерија!
10.4.
роцедуре за инста2ацију 3ерметизовани3 о2овни3 (VRLA) батерија (ријем *елија батерије, складиштење, монтажа, 'икл!сирање батерије, иситивање и овезивање на развод једносмерне стр!је) наведене с! ! стандардима SRPS EN 60896-21 и IEEE Std 11872002.
10.5.
Руковање исправ5ачима , инверторима и UPS уре8ајима, као и њи%ово одржавање треба вршити рема !!тствима роизво$а&а и ! склад! са стандардима SRPS EN 62040-3 и SRPS EN 60950-1.
10.6.
Руковање разводима једносмерне и наизменичне струје, као и њи%ово одржавање
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 27 / 43
енергетски ретвара&и (исрав(а&и, инвертори, UPS !ре$аји ) морај! да осед!ј! галванск! изола'иј! изме$! !лазни% и излазни% рик(!&ака, &име се додатно с!збија негативан !ти'ај атмос"ерски% ренаона; из6ијања по+ара – да би се сре&иле теже оследи'е ! сл!&ај! избијања ожара ! росторији ! којој с! смештени енергетски ретвара&и и ормари развода ЈСС и 2ЗС, треба обезбедити да се аарати за гашење ожара налазе ! неосредној близини омен!ти% !ре$аја, ! склад! са важе*им равилима о ротивожарној заштити. Тако$е, ! росторији за смештај енергетски% ретвара&а и ормара развода мора да се налази ротивожарна инстала'ија, са сензорима за детек'иј! ожара. 10.7.1. /!ковао'и риликом рада на енергетским ретвара&има и разводима ЈСС и 2ЗС морај! да користе следе*! 8ТЗ орем!: заштитне р!кави'е; заштитне нао&аре; радно одело; радне 'иеле са г!меним $оном.
10.8.
Руковање дизе2-е2ектричним а7ре7атима (+Е3), као и њи%ово одржавање треба вршити рема !!тствима роизво$а&а и ! склад! са стандардима SRPS EN 88528-11, SRPS EN 60034-22, IEEE Std 446-1995 SRPS EN 61010-1.
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 28 / 43
10.9.1. /!ковао'и риликом рада на дизел-електри&ним агрегатима морај! да користе следе*! 8ТЗ орем!: неромо&иве г!мене заштитне р!кави'е (осим риликом рада са !рав(а&ком електроником +Е3, када мог! да носе оби&не заштитне р!кави'е); заштитне нао&аре; заштитни шлем; радно одело; д!боке радне 'иеле са г!меним $оном и &ели&ним оја&ањем изнад вр%ова рстиј!.
11.
ТЕ.НИ*&И СИСТЕМ (А НАД(ОР ОРЕМЕ СОСТ!ЕНИ. ОТРЕ0А
11.1.
Те3нички систем за надзор опреме соствени% отреба треба да омог!*и достав(ање одатака о стањ! оједини% !ре$аја ро'есном ра&!нар! . /ади одизања сиг!рности система за надзор, одатке треба достав(ати са безнаонски% контаката сигнални% релеа !ре$аја (обавезно), стр!јни% мерни% ретвара&а са излазом ! осег! 4-20 mA (реор!&(иво) и осредством телеком!ника'ионе серијске везе (ако је мог!*е).
потре6на
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
11.4.
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 29 / 43
(а си7на2изацију стања опреме соствени% отреба мог! да се користи и дигиталне телеком!ника'ионе серијске везе стандарда RS-232 и RS-422/485.
11.4.1. Серијска веза стандарда RS-232 може да се користи само за неосредан рист! !ре$ај! омо*! ра&!нара, са каблом &ија је д!жина до ет метара. 11.4.2. За остваривање серијске везе изме$! !ре$аја ! остројењ! или изме$! оједини% !ре$аја соствени% отреба и 'ентралног ра&!нара , обавезно треба користити серијск! вез! стандарда RS-422/485. ) овом сл!&ај!, !к!на д!жина најд!же кабловске везе може да б!де до 1200 метара. Због остојања разли&ити% отен'ијала !рав(а&ки% и телеком!ника'иони% електронски% склоова ! системима сиг!рносног наајања, корисник! се реор!&!је кориш*ење галвански изоловане серијске везе стандарда RS-422/485.
11.5.
остојање те2екомуникационе инста2ације за серијск! вез! стандарда RS-422/485 изме$! !ре$аја соствени% отреба даје мог!*ност корисник! за !градњ! великог броја инд!стријски% телеком!ника'иони% ротокола (eng. “fieldbus”). Телеком!ника'ионе ра&!нарске мреже и системи ! одстани'ама (транс"орматорским стани'ама, разводним остројењима и дисе&ерским 'ентрима) де"инисане с! серијом стандарда IEC 61850-SER ed.1.0. Повезивање ореме сосвени% отреба ве*ег броја објеката са !да(еним дисе&ерским 'ентрима мог!*е је остварити осредством “Ethernet” ротокола ком!ника'ије (трен!тно важи стандард SRPS EN 60870-5-104).
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 30 / 43
РИ/О, 1 Е2ектричне шеме Слика 1. 4ема наајања ореме соствени% отреба објекта I категорије
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 31 / 43
Слика 2. 4ема наајања ореме соствени% отреба објекта II категорије
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 32 / 43
Слика 3. 4ема наајања ореме соствени% отреба 2а'ионалног дисе&ерског 'ентра и /егионалног дисе&ерског 'ентра гр!е Б
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 33 / 43
Слика 4. Прин'иијела шема интегрисаног система бесрекидног наајања наизмени&ном стр!јом (UPS !ре$аја)
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 34 / 43
Слика 5. 4ема бесрекидног наајања наизмени&ном стр!јом 230 V, 50 Hz са два UPS-а и интегрисаним стати&ким реклокама
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 35 / 43
Слика 6. 4ема бесрекидног наајања наизмени&ном стр!јом 230 V, 50 Hz са два UPS-а и екстерном стати&ком реклоком
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 36 / 43
Слика 7. 4ема сиг!рносног бесрекидног наајања једносмерном стр!јом номиналног наона 220 V н!жне ореме те%нолошког ро'еса I риоритета ! разводним остројењима и транс"орматорским стани'ама (објекат I категорије; остројење са две оловне батерије и два система сабирни'а)
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 37 / 43
Слика 8. 4ема сиг!рносног бесрекидног наајања једносмерном стр!јом номиналног наона 220 V н!жне ореме те%нолошког ро'еса I риоритета ! разводним остројењима и транс"орматорским стани'ама објеката II категорије (остројење са једним исрав(а&ем и једном оловном батеријом)
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 38 / 43
Слика 9. 4ема инверторског наајања наизмени&ном стр!јом 230 V, 50 Hz се'и"и&не н!жне ореме те%нолошког ро'еса I риоритета ! објектима I категорије (остројење са две оловне батерије)
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 39 / 43
Слика 10. 4ема инверторског наајања наизмени&ном стр!јом 230 V, 50 Hz се'и"и&не н!жне ореме те%нолошког ро'еса I риоритета ! објектима II категорије (остројење са једном оловном батеријом)
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 40 / 43
Слика 11. 1л!стра'ија остизања селективности реаговања а!томатски% заштитни% рекида&а на ССБ2 ЈСС и одразвод! ЈСС (транс"орматорске стани'е и разводна остројења)
Интерни стандард
Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 41 / 43
Слика 12. 1л!стра'ија остизања селективности реаговања а!томатски% заштитни% рекида&а на сабирни'ама соствени% отреба (ССП) и развод! наизмени&не стр!је
Интерни стандард Сопствена потрошња у трансформаторским станицама, разводним постројењима и диспечерским центрима
ИС-ЕМС 133:2014 Лист / листова: 42 / 43
РИ/О, 2 &2асификација опреме те3но2ошко7 процеса Табела П1. Класи"ика'ија ореме те%нолошког ро'еса
Назив опреме
Ну+на опрема те3но2ошко7 процеса I приоритета
Ну+на опрема те3но2ошко7 процеса II приоритета
Општа опрема те3но2ошко7 процеса
Опрема те3но2ошко7 процеса напајана наизменичном струјом
Опрема те3но2ошко7 процеса напајана једносмерном струјом
#ремa за рег!ла'иј! и да(инско мерење
9
9
9
#ремa за а!томатско !рав(ање
9
9
9
#рема за заштит! и !рав(ање
9
9
9
Мерно-аквизи'иони !ре$аји
9
9
9
Телеком!ника'иони !ре$аји
9
9
Мерни ретвара&и
9
9
9
Про'есни ра&!нари
9
9
9
+ислеји
9
9
)ре$аји за да(инска мерења и телекоманде
9
9
#рема за те%ни&ко обезбе$ење објекта
9
#рема за сигнализа'иј! и !зб!њивање
9
9
9
9
9
9