970711-14-5052
PENGHARGAAN
Sekalung penghargaan diberikan kepada Pengetua Kolej Tingkatan Enam Petaling a!a iaitu Tuan "aji #humiat bin Kamdi kerana telah memberi kebenaran kepada pengkaji untuk menjalankan kajian bagi men!iapkan Kerja Kur$u$ Ekonomi $a!a% &egitu juga dengan para pentadbir !ang $ama-$ama memberikan $okongan padu kepada pengkaji dalam men!empurnakan kerja kur$u$ ini dengan ja!an!a% ja !an!a% Seteru Seteru$n! $n!a' a' pengka pengkaji ji juga juga ingin ingin mengu( mengu(apk apkan an ribuan ribuan terima terima ka$ih ka$ih kepada kepada guru guru matapel matapelajar ajaran an Ekonom Ekonomii $a!a $a!a iaitu iaitu En(ik En(ik Si)ara Si)araman man *+, *+, attha) attha)an an kerana kerana telah telah ban!ak ban!ak memban membantu tu pengka pengkaji ji dalam dalam pengha pengha$ila $ilan n kerja kerja kur$u$ kur$u$ ini% ini% &eliau &eliau telah telah ban!ak ban!ak memban membantu tu pengkaji menjalankan kajian dan $entia$a memberi $okongan dan bantuan kepada pengkaji untuk men!empurnakan kajian ini terutama dalam bahagian ha$il kajian% *khir $ekali' ingin $a!a mengu(apkan ribuan terima ka$ih juga kepada kedua ibu bapa $a!a iaitu Puan Sam$i!ah dan En(ik u$a !ang tidak putu$-putu$ memberi $emangat kepada pengkaji untuk meneru$kan kajian ini $ehingga $ele$ai% erekalah !ang telah ban!ak memberi dorongan dan $okongan kepada pengkaji dari a.al hingga akhir kajian ini% Sekian' terima ka$ih%
1
970711-14-5052
Perkembangan Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana /PKS di ala!$ia dari tahun 2010 hingga 2014% ABSTRAK
bjekti bjekti kajian ini dijalankan dijalankan adalah untuk untuk megenal megenalpasti $umbangan $umbangan peru$ahaan peru$ahaan ke(il dan $ederh $ederhana ana /PKS /PKS terhad terhadap ap Keluar Keluaran an 3alam 3alam egara egara Ka$ar Ka$ar /K3K /K3K dalam dalam tempoh tempoh 2010 2010 hingga 2014 dan masalah-masalah yang menghalang perkembangan PKS di
Malaysia. Bagi mendapatkan data sekunder, kajian ini dijalankan dengan menggunakan kaedah perpustakaan iaitu melalui rujukan buku ilmiah dan internet. Kaedah ini penting kerana melalui kaedah ini pengkaji mendapat gamb gambar aran an jelas jelas meng mengen enai ai prin prinsi sip, p, konse onsep, p, ka kaed edah ah,, peng pengol olah ahan an dan dan penganalisisan data yang bersesuaian dengan reka bentuk kajian. Dalam kajian ini, pengkaji mendapati sumbangan PKS terhadap KDNK meningkat dari dari tahun tahun !1! !1! hingga hingga !1" !1" seirin seiring g dengan dengan pening peningka katan tan nilai nilai KDNK KDNK nega negara ra dala dalam m temp tempoh oh ters terseb ebut ut.. #al #al ini ini dilih dilihat at dari daripa pada da peni pening ngka kata tan n bert berter erus usan an sumb sumban anga gan n seti setiap ap sekt sektor or yang yang terl terlib ibat at sepe sepert rtii sekt sektor or pembu pembuata atan, n, pembin pembinaan aan,, perlom perlombon bongan gan dan kuari kuari sera sera perkhi perkhidma dmatan tan.. Seterusny Seterusnya, a, melalui melalui kajian, kajian, pengkaji pengkaji mendapati mendapati PKS telah menghadapi menghadapi beberapa masalah yang menghalang perkembangannya. $ntaranya ialah masalah akses kepada pembiayaan, teknologi, tenaga kerja, akses kepada pemasaran, persekitaran undang-undang dan in%rastruktur. Kesim esimpu pula lann nnya ya,, hasi hasill ka kaji jian an ini ini tela telah h mena menamb mbah ah ilmu ilmu peng penget etah ahua uan n penyel penyelidi idik k berka berkaita itan n indust industri ri ini dan dihara diharap p ka kajia jian n ini diteru diterusk skan an oleh oleh pengkaji lain pada masa akan datang.
970711-14-5052
ISI KANDUNGAN BIL. 1% 2% % 4% 5% % 7% 8% 9% 10% 11% 12%
PERKARA
Penghargaan *b$trak 6$i kandungan ,atar &elakang kajian Pern!ataan ma$alah bjekti kajian Kaedah kajian "a$il kajian adangan :umu$an kajian :ujukan ,ampiran
MUKA SURAT 1 2 4 10 11 12 14 21 22 2 24
1.0 LATAR BELAKANG KAJIAN
&
970711-14-5052
elihat kepada keadaan $ema$a' Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana /PKS merupakan tulang belakang kepada pertumbuhan ekonomi negara di ala!$ia% 6a merupakan $alah $atu $ektor perindu$trian !ang terdapat di negara ala!$ia dan kini dilihat $ebagai antara indu$tri !ang memainkan peranan penting dalam pertumbuhan ekonomi negara% leh itu' kerajaan telah memberi tumpuan kepada penglibatan kaum bumiputera dalam bidang keu$aha.anan $ebagai pemangkin kepada pembangunan Peru$ahaan 6nd$utri Ke(il dan Sederhana /PKS% Kerajaan juga akan memperkukuh keu$aha.anan &umiputera bagi me.ujudkan perniagaan untuk menjadi peneraju indu$tri !ang lebih kukuh dan berda!a $aing% Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana /PKS di ala!$ia terlibat dalam pelbagai indu$tri% 6a juga me.akili $ebahagian be$ar daripada jumlah perniagaan dalam pelbagai $ektor dan memberi $umbangan !ang be$ar dari $egi K3K% Terdapat beberapa akti)iti !ang terma$uk dalam pengklaika$ian akti)iti ekonomi !ang melibatkan PKS iaitu pertanian a$a$' perkilangan atau pembuatan /terma$uk a$a$ tani' perkhidmatan berkaitan perkilangan' perkhidmatan' perlombongan dan pengkuarian $erta pembinaan% enurut ohamad Shukri Seman' ,im Kien K.ok dan Sari;a *bd% "amid' /201' Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana /PKS ditakrikan $ebagai peru$ahaan perkilangan atau $!arikat !ang mempun!ai jualan tahunan tidak melebihi :25 juta dan menggaji kakitangan $epenuh ma$a tidak melebihi 150 orang% PKS di ala!$ia ditakrikan berda$arkan kepada dua kriteria iaitu< nilai jualan tahunan dan bilangan pekerja $epenuh ma$a $e$ebuah perniagaan% &agi $ektor pembuatan dan perkhidmatan berkaitan dengan pembuatan' PKS merujuk kepada peru$ahaan !ang mempun!ai nilai jualan tahunan kurang daripada : 25 juta atau pekerja $epenuh ma$a kurang daripada 150 orang% &agi $ektor perkhidmatan dan $ektor lain' PKS merupakan peru$ahaan !ang men(atat nilai jualan tahunan kurang daripada : 5 juta atau kurang daripada 50 orang pekerja $epenuh ma$a% emandangkan terdapat pelbagai perubahan dalam ekonomi $eperti inla$i harga' perubahan $truktur ekonomi dan perubahan trend perniagaan $ejak tahun 2005' $atu kajian $emula deini$i telah dilakukan pada tahun 201% e$!uarat PPK ke-14 pada bulan ulai 201 telah melulu$kan deini$i baharu PKS !ang merangkumi $emua $ektor iaitu perkhidmatan' pembuatan' pertanian' pembinaan dan perlombongan = pengkuarian% umlah jualan tahunan dan bilangan pekerja $epenuh ma$a adalah dua kriteria !ang digunakan bagi menentukan deini$i dengan menggunakan a$a$ iaitu< bagi $ektor pembuatan' PKS ditakrikan $ebagai irma !ang mempun!ai jualan tahunan tidak melebihi
"
970711-14-5052
: 50 juta atau bilangan pekerja $epenuh ma$a tidak melebihi 200 orang% anakala bagi $ektor perkhidmatan dan $ektor lain' PKS ditakrikan $ebagai irma !ang mempun!ai jualan tahunan tidak melebihi : 20 juta atau bilangan pekerja $epenuh ma$a tidak melebihi 75 orang% /SE orp% ala!$ia' 2014 PKS di ala!$ia boleh ditempatkan dalam tiga kategori' iaitu mikro' ke(il atau $ederhana% 3eini$i terperin(i mengikut kategori iaitu mikro' ke(il dan $ederhana adalah $eperti berikut> Kategori
Sektor Pembuatan
ikro
ualan Tahunan> ? : 00'000 atau Pekerja> ? 5 orang ualan Tahunan> : 00'000 ? : 15 juta atau Pekerja> 5 hingga ? 75 orang ualan Tahunan> : 15 juta @ : 50 juta atau Pekerja> 75 hingga @ 200 orang
Ke(il
Sederhana
Sektor Perkhidmatan dan $ektor lain ualan Tahunan> ? : 00' 000 atau Pekerja> ? 5 orang ualan Tahunan> : 00'000 ? : juta atau Pekerja> 5 hingga ? 0 orang ualan Tahunan> : juta @ : 20 juta atau Pekerja> 0 ingga @ 75 orang
1.1 Pengenalan
Pada era globali$a$i ini telah meletakkan negara ala!$ia dengan pelbagai (abaran untuk menjadi $ebuah negara maju dan jitu% ala!$ia perlu meningkatkan indu$tri ke(il dan $ederhana /PKS dalam memajukan ekonomi negara tidak kira $ama ada $i$tematik mahupun inten$i bagi menggalakkan penambahbaikan' pertumbuhan dan pembangunan negara $elara$ dengan .a.a$an 2020% enurut Subba$h% E /201' dalam menongkah dan mengejar aru$ modeni$a$i' kerajaan telah mengaga$kan kon$ep 1 ala!$ia !ang berpak$ikan $logan A:ak!at 3idahulukan' Pen(apaian 3iutamakanB% Ke.ujudan indu$tri ini akan memberi aedah kepada ma$!arakat dan men!umbang kepada negara% Suhaila ad;ri et%al /2014' mengatakan kerajaan memainkan peranan !ang penting dalam menarik minat ma$!arakat terutaman!a bumiputera di negara ini untuk men(eburi bidang ini% emandangkan bidang ini memberikan $umbangan !ang be$ar kepada pendapatan negara%
1.2 Jenis PKS
'
970711-14-5052
eni$-jeni$ peru$ahaan ke(il dan $ederhana adalah $eperti jadual berikut> eni$ Peru$ahaan bera$a$kan $umber
Keterangan Peru$ahaan ini .ujud kerana ke.ujudan bahan mentah di ka.a$an ter$ebut% ontohn!a' di ka.a$an !ang terdapat ban!ak buah-buahan' maka .ujud PKS !ang bera$a$kan buah $eperti kerepek ubi' pi$ang' gula melaka dan jeruk% Peru$ahaan bera$a$kan logam &ia$an!a peru$ahaan ini menggunakan logam $eperti be$i' perak dan ema$ untuk mengha$ilkan nat' $kru' bingkai gambar dan lain-lain% Peru$ahaan bera$a$kan pla$tik Peru$ahaan ini menggunakan bahan pla$tik dan getah dan getah untuk mengha$ilkan keluaran $eperti paip getah dan ta!ar% 6ndu$tri pempro$e$an makanan Peru$ahaan ini mengha$ilkan makanan untuk pa$aran dalam negeri dan diek$port ke luar negara% Peru$ahaan pembuatan lain ontohn!a peru$ahaan !ang mengeluarkan ubat-ubatan
1.3 Cii!"ii Pe#sa$aan Ke"il %an Se%e$ana &
1%%1 eni$ Keluaran eni$ keluaran dibahagi kepada dua iaitu barang pengguna untuk memenuhi keperluan harian $eperti indu$tri makanan' tek$til dan perabot dan barang $eperti alat gantian untuk men!okong indu$tri be$ar $eperti nat' $kru' dan ku$!en kereta% Peru$ahaan ke(il dan $ederhana ini mengeluarkan hampir $emua barang pengguna' barang $okongan indu$tri be$ar dan barang !ang tidak dapat dikeluarkan oleh indu$tri be$ar $eperti $ektor pembuatan makanan% 1%%2 rgani$a$i rgani$a$i PKS lebih mudah' kurang ormal' kurang birokratik dan ber$kala ke(il kerana peru$ahaan ini bia$an!a dia$a$kan oleh keluarga manakala pekerja peru$ahaan ini merupakan ahli keluarga dan penduduk $etempat dan mempun!ai tingkat teknologi rendah% 1%% Keupa!aan modal ke(il Keban!akan PKS terdiri daripada $!arikat $endirian berhad% odal !ang terhad men!ebabkan PKS (enderung menggunakan kaedah inten$i buruh% *:* dan 63C
(
970711-14-5052
memberi bantuan modal kerana ke$ukaran bantuan kredit daripada in$titu$i ke.angan% Selain itu' $ebahagian be$ar modal di$umbang oleh rakan kong$i atau tabungan $endiri% 1%%4 ,oka$i Terletak di merata tempat dan kurang bergantung kepada kemudahan inra$truktur% 1%%5 &erinten$ikan buruh Keban!akan buruh mempun!ai pendidikan ormal !ang rendah dan kurang terdedah kepada kur$u$ dan latihan% Pekerja juga $ering tukar ganti pekerjaan kerana aktor gaji !ang rendah% Keluaran tidak menggunakan teknologi tinggi' tetapi menggunakan me$in terpakai untuk menjimatkan ko$% 1.' Ke(en)ingan PKS 1%4%1 Sumbangan kepada ma$!arakat
6ndu$tri ini ban!ak didirikan di ka.a$an luar bandar $elara$ dengan kon$ep DSatu Kampung Satu Produk% Sebagai (ontoh peru$ahaan kerepek' peru$ahaan $o$ tomato' peru$ahaan kra tangan dan lain-lain lagi% Pengu$aha PKS dapat menjual ha$il keluaran mereka kepada penduduk-penduduk kampung $erta pengunjung-pengunjung !ang lain% Selain itu' mereka juga boleh mema$arkan ha$il PKS ini di pa$ar malam' pa$ar tani $erta di karni)al-karni)al jualan% leh itu' keperluan dan kehendak ma$!arakat dapat dipenuhi dengan adan!a keluaran bera$a$kan indu$tri ter$ebut% e$kipun keuntungan penjualann!a tidaklah $eberapa' namun produk mereka mendapat perhatian para pengguna% Selain itu' PKS juga memberi peluang kepada ma$!arakat untuk men(eburi bidang peru$ahaan dengan menggunakan kebolehan' da!a (ipta dan kreati)iti $edia ada% "al ini $edikit $eban!ak telah memberi peluang pekerjaan kepada ma$!arakat $etempat% 1%4%2
Sumbangan kepada negara
PKS akan memainkan peranan lebih penting dalam ekonomi' bukan han!a $ebagai pendorong pertumbuhan' tetapi $ebagai pema(u utama dan dalam men(apai matlamat pertumbuhan !ang terangkum dan $eimbang% /Pelan 6nduk PKS 2010-2020 Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana juga memberi $umbangan kepada negara $eperti mungurangkan kadar pengangguran dalam negara di mana keban!akan buruh tempatan mempun!ai pekerjaan% Pengagihan pendapatan negara juga lebih adil kerana PKS mena.arkan upah !ang lebih tinggi kepada pekerja kurang mahir% "al ini $edikit $eban!ak dapat
)
970711-14-5052
mengurangkan ko$ $ara hidup ma$!arakat $eteru$n!a tara hidup ma$!arakat akan meningkat dengan adan!a pekerjaan% Kadar kemi$kinan dalam negara juga mero$ot% Selain itu' PKS juga turut men!ediakan latihan dan kemahiran kepada pekerja% 3engan peluang ini' maka akan lahirlah lebih ban!ak guna tenaga !ang lebih berkemahiran dalam pro$e$ pengeluaran barang atau perkhidmatan di negara% Seteru$n!a' PKS dapat mengukuhkan $truktur a$a$ indu$tri negara melalui hubung jalin dan pemindahan teknologi dengan irma be$ar mahupun $!arikat antarabang$a% 3engan peningkatan penggunaan kaedah baru $erta teknologi !ang (anggih' pengeluaran ha$il PKS akan lebih berkualiti% 3engan ini permintaan barangan PKS meningkat $ama ada dari dalam mahupun luar negara% leh itu import barang pengguna dari luar negara dapat dikurangkan di$amping imbangan dagangan negara dapat dika.al $ehingga men(apai nilai po$iti% 1.* Masala$!+asala$ ,ang %i$a%a(i PKS 1%5%1 a$alah ke.angan Keban!akan indu$tri $ebegini $ukar mendapatkan modal kerana Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana /PKS ini terdiri daripada u$aha.an !ang bermodal ke(il dan menghadapi ke$ukaran untuk mendapatkan pinjaman daripada bank-bank $.a$ta 1%5%2
kerana $!arat pinjaman !ang ketat dan memerlukan (agaran% a$alah pema$aran Skop pa$aran !ang terhad' keluaran !ang kurang berda!a $aing $erta $ukar menembu$i
1%5%
pa$aran
men!ebabkan
keluaran PKS
kurang diiklankan dan
dipromo$ikan% a$alah pekerja :ata-rata pekerja !ang men(eburi indu$tri ini kurang kepakaran atau kurang berkemahiran dalam $e$uatu bidang% leh itu' indu$tri menghadapi ma$alah pu$ing ganti pekerja !ang tinggi% Selain itu' pengu$aha !ang kurang kemahiran dan latihan kerana kurang terdedah dengan pendidikan men!ebabkan pengendalian perniagaan peru$ahaan tidak berjalan dengan baik%
1%5%4
a$alah teknologi Pengu$aha dalam PKS tidak menggunakan teknologi !ang moden dan (anggih kerana tidak memperolehi latihan dan kemahiran mengendalikan teknologi ter$ebut%
1%5%5
a$alah mendapatkan bahan mentah
*
970711-14-5052
&ahan mentah $ukar diperolehi pada mu$im-mu$im tertentu dan harga bahan mentah import !ang tidak $tabil turut menjeja$kan ko$ pengeluaran $ekaligu$ menghalang pertumbuhan pembangunan indu$tri ini% 1%5%
Penguru$an hutang Pengu$aha tidak tahu membe;akan antara .ang $!arikat dengan .ang mereka $endiri%
1%5%7
Pengetahuan Pengetahuan dan kemahiran penguru$an ke.angan !ang lemah di kalangan pengu$aha PKS men!ebabkan mereka mempun!ai ma$alah untuk memba!ar balik pinjaman%
+
970711-14-5052
2.0 PEN-ATAAN MASALAH
elihat kepada $enario $ema$a' peru$ahaan ke(il dan $ederhana telah memainkan peranan be$ar dalam meningkatkan ekonomi negara% "al ini kerana penubuhan PKS bukan $ahaja meningkatkan pendapatan negara' malah men!ediakan peluang pekerjaan kepada ma$!arakat tempatan% PKS merang$ang pemilikan per$endirian dan kemahiran keu$aha.anan iaitu dengan men!ediakan $umber pertumbuhan !ang melua$ $elain bertindak $ebagai platorm untuk membangunkan peru$ahaan tempatan menjadi $!arikat be$ar% amun' $umbangan PKS kepada pendapatan negara $e(ara relatin!a ma$ih ke(il% leh itu' pengkaji telah menjalankan kajian tentang $umbangan peru$ahaan ke(il dan $ederhana ini terhadap Keluaran 3alam egara Ka$ar /K3K dalam tempoh 2010 hingga 2014% Seteru$n!a kajian ini juga dijalankan kerana di ala!$ia telah terdapat ban!ak pertubuhan perniagaan-perniagaan baru $ama ada terdiri daripada irma-irma be$ar mahupun peru$ahaan ke(il dan $ederhana /PKS $endiri% "al ini menimbulkan per$aingan kepada indu$tri-indu$tri baharu !ang bera$a$kan indu$tri ke(il-ke(ilan ini% Falaupun kerajaan telah memberikan beberapa kemudahan dan laluan kepada indu$tri ini' terdapat juga beberapa ma$alah lain !ang menghalang kepada perkembangan indu$tri ini% Seteru$n!a
Gaidatol /2007 juga telah
mengenalpa$ti
aktor kemahiran
dapat
mempengaruhi keja!aan peru$ahaan ini% *ntara kemahiran penting !ang perlu dimiliki oleh u$aha.an ialah kemahiran dalam penguru$an' ke.angan dan pema$aran% Keban!akan perniagaan gagal di$ebabkan kekurangan kemahiran daripada a$pek penguru$an' a$pek ke.angan dan pengetahuan tentang pen!ediaan ran(angan perniagaan% leh itu' $atu kajian telah dijalankan oleh pengkaji untuk mengkaji ma$alah-ma$alah !ang dihadapi oleh PKS untuk berkembang%
1!
970711-14-5052
3.0 BJEKTI/ KAJIAN
Kajian ini bertujuan untuk meneliti perkembangan Perusahaan Keil dan Sederhana PKS dari tahun !1! hingga !1". /erdapat dua objekti% dalam menjalankan kajian ini iaitu untuk0 3.1 Mengenal pasti $umbangan peru$ahaan ke(il dan $ederhana /PKS terhadap Keluaran 3alam egara Ka$ar /K3K dalam tempoh 2010 hingga 2014% 3.2 Mengenal
pasti
masalah-masalah
yang
menghalang
perkembangan PKS di Malaysia.
'.0 KAEDAH KAJIAN Kaedah perpu$takaan dilakukan bagi mendapatkan $orotan ke ata$ bahan-bahan
literatur $eperti buku-buku ilmiah% Kajian kepu$takaan ini penting kerana melalui kaedah ini pengkaji mendapat gambaran !ang jela$ mengenai prin$ip' kon$ep' kaedah' pengolahan dan penganali$i$an data !ang ber$e$uaian dengan reka bentuk kajian% Kajian kepu$takaan melibatkan beberapa pro$e$ !ang utama' iaitu mengumpulkan data dan menganali$i$' Pengkaji men(atatkan nota !ang diperlukan $ema$a membuat pen!elidikan dan men(ari
11
970711-14-5052
bahan rujukan di perpu$takaan% ontohn!a' pengkaji merujuk kepada buku P:*-H Tek$ STP EK6% Pengkaji juga menggunakan maklumat Keluaran 3alam egara Ka$ar /K3K daripada internet $eperti pertumbuhan K3K PKS% Pengkaji menganali$i$ data berda$arkan data !ang dikumpulkan daripada $umber internet% ontohn!a' pengkaji mela!ari laman $e$a.ang> http>++...%$me(orp%go)%m!+indeI%php+m!+poli$i+2015-12-2109-09-49+$me-deinition % Pengkaji akan mengi$i $emua data ke dalam jadual% adual !ang $iap kemudiann!a akan dilabelkan di bahagian dapatan kajian untuk dijadikan bukti dalam pen!elidikan kajian ter$ebut% :ujukan bahan ba(aan dari perpu$takaan dan laman $e$a.ang menjadi $umber utama untuk mendapatkan data berkaitan dengan peratu$ $umbangan PKS kepada K3K dalam tempoh 2010-2014 mengikut $ektor di ala!$ia% Sebagai (ontoh' data !ang diperoleh dikumpul dan dii$ikan dalam jadual $eperti di ba.ah< Tahun
2010
2011 2012 201a J bahagian kepada K3K
Sektor *grikultur Perlombongan = kuari Pembinaan Pembuatan Perkhidmatan ampur> 3uti 6mport Sumbangan PKS kepada K3K
2014 p
ke$eluruhan adual 4%1> Sumbangan PKS kepada ke$eluruhan K3K mengikut akti)it i ekonomi utama /J
Tahun
Sumbangan K3K PKS
Sumbangan K3K PKS
K3K ke$eluruhan
/J
/: juta
/: juta
2010 2011 2012 201a 2014 p
adual 4%2> Peratu$ Sumbangan Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana kepada K3K' $umbangan K3K PKS dan K3K ke$eluruhan antara tahun 2010 hingga 2014 a: anggaran p: permulaan
1
970711-14-5052
Caa (e$i)#ngan nilai s#+angan PKS e(a%a KDNK&
J PKS kepada K3K I ilai K3K Caa (e$i)#ngan a%a (e)#+#$an nilai s#+angan PKS&
Sumbangan PKS tahun $ema$a- Sumbangan PKS tahun $ebelum
I
100
Sumbangan PKS tahun $ebelum
*.0 HASIL KAJIAN *.1 S#+angan (e#sa$aan e"il %an se%e$ana PKS )e$a%a( Kel#aan Dala+ Negaa Kasa KDNK %ala+ )e+(4$ 2010 $ingga 201'.
Sejak beberapa tahun kebelakangan ini' PKS telah men(atat peningkatan ketara dari $egi pre$ta$i% i$aln!a' Keluaran 3alam egeri Ka$ar /K3K benar PKS telah $e(ara kon$i$ten mengata$i pertumbuhan ekonomi ke$eluruhan' iaitu berkembang pada kadar purata tahunan %8J' berbanding 4%9J bagi ke$eluruhan ekonomi dalam tempoh 2004 - 2010% 6ni adalah $ebahagian be$arn!a di$ebabkan oleh da$ar Kerajaan melalui ajli$ Pembangunan PKS Kebang$aan /PPK% /Pelan 6nduk PKS' 2012-2020 Peru$ahaan ke(il dan $ederhana /PKS telah menunjukkan peningkatan dari $egi $umbangann!a terhadap pendapatan negara dalam tempoh 2010 ke 2014 $eiring dengan
1&
970711-14-5052
peningkatan nilai Keluaran dalam egara Ka$ar /K3K ala!$ia dengan nilai !ang berbe;a% "al ini di$ebabkan peratu$ pertumbuhan indu$tri ini $emakin meningkat dari tahun 2010 ke 2014 /rujuk jadual 5%1%1% PKS teru$ menunjukkan peningkatan terhadap $umbangan kepada K3K negara% &agi $umbangan
PKS terhadap K3K ke$eluruhan ala!$ia
pada
2010'
PKS
telah
men!umbangkan $eban!ak : 217 882%2 juta ber$amaan dengan 2%2J dan meningkat kepada : 2 457%28 juta ber$amaan dengan 2%8J pada tahun berikutn!a dengan jumlah peningkatan $eban!ak : 15 575%01 juta% Peratu$ peningkatann!a adalah $eban!ak 7%15J% PKS kemudiann!a menunjukkan peningkatan lagi terhadap $umbangan kepada K3K negara dengan men(atat $eban!ak : 248 18%22 juta ber$amaan dengan J daripada K3K ke$eluruhan pada 2012% Peningkatan nilain!a adalah $eban!ak : 14 80%94 juta ber$amaan dengan %29J berbanding tahun $ebelumn!a% Pada 201' $umbangan PKS terhadap K3K ke$eluruhan men(atatkan nilai : 2 849%9 juta ber$amaan dengan %5J% Peningkatan nilai $umbangan PKS dari tahun 2012 ke 201 adalah $eban!ak : 15 711%47 juta ber$amaan dengan %J% Seteru$n!a pada 2014' nilai $umbangan PKS terhadap K3K ke$eluruhan adalah $eban!ak : 299 779% juta ber$amaan dengan 5%9J% &erbanding tahun 201' nilai $umbangan PKS terhadap K3K ke$eluruhan meningkat $eban!ak : 5 929%7 juta ber$amaan dengan 0%14J% /:ujuk adual 5%1%2 Peningkatan $umbangan PKS terhadap K3K ke$eluruhan negara daripada tahun 2010 hingga 2012 adalah kerana $umbangan $etiap $ektor !ang !ang terlibat dalam PKS itu $endiri% *ntara $ektor !ang menunjukkan peningkatan berteru$an dalam nilai $umbangan terhadap K3K ialah $ektor pembinaan' pembuatan dan perkhidmatan% ontohn!a' $ektor pembuatan menunjukkan pre$ta$i pertumbuhan po$iti !ang telah di$umbangkan $ebahagian be$arn!a oleh $ub$ektor Elektrik = Elektronik dan kimia% Peningkatan ini $ebahagiann!a di$ebabkan oleh penggunaan aplika$i baharu untuk produk $emikonduktor dalam pendigitalan' mobiliti' keter$ambungan' ke(ekapan tenaga dan peminiaturan% anakala peningkatan nilai ditambah dalam $ub$ektor kimia pula di$ebabkan peningkatan permintaan produk kimia !ang merupakan input penting kepada indu$tri !ang berkembang pe$at $eperti automoti' E=E' arma$eutikal dan pembinaan% /Kerta$ $trategi 19> engukuhkan $ektor Pembuatan leh itu' produk pembuatan teru$ mengua$ai ek$port negara di $amping men!umbang kepada K3K ala!$ia% Ta$#n
2011
2012
2013a
201'(
1"
970711-14-5052
Pertumbuhan K3K PKS /J
7%
%0
%4
1%
Pertumbuhan K3K Ke$eluruhan /J
5%
5%5
4%7
%0
adual 5%1%1> Pertumbuhan Tahunan K3K Ke$eluruhan dan K3K PKS /J /harga malar tahun 2010 2010
2011
2012
2013 a
201'(
4%
4%
4%1
4%0
4%5
Perlombongan = Pengkuarian
0%05
0%05
0%1
0%1
0%1
Pembinaan
0%9
0%9
1%0
1%1
2%0
Pembuatan
7%2
7%4
7%4
7%5
7%8
Perkhidmatan
19%
19%9
20%0
20%5
21%1
ampur> 3uti 6mport
0%2
0%
0%
0%
0%4
32.2
32.6
33.0
33.*
3*.7
Se)4 5 Ta$#n
Pertanian
S#+angan PKS e(a%a KDNK Kesel##$an
adual 5%1%2> Sumbangan Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana kepada ke$eluruhan K3K mengikut akti)iti ekonomi utama /J a: anggaran p: permulaan Tahun
/$umber> ...%$me(orp%go)%m!
Sumbangan K3K PKS
Sumbangan K3K PKS
K3K ke$eluruhan
/J /: juta /: juta 2010 2%2 217 882%27 7 5 2011 2%8 2 457%28 711 70 2012 %0 248 18%22 751 94 201a %5 2 849%9 787 11 2014p 5%9 299 779% 85 040 adual 5%1%> Peratu$ $umbangan Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana kepada K3K' nilai K3K PKS dan nilai K3K ke$eluruhan antara tahun 2010 hingga 2014
5.2
Masalah-masalah yang menghalang perkembangan PKS
di Malaysia.
1'
970711-14-5052
elihat $enario $ema$a' Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana /PKS merupakan $alah $atu penjana kepada pertumbuhan ekonomi negara di ala!$ia% 6a merupakan $alah $atu $ektor perindu$trian !ang terdapat di negara ala!$ia dan kini dilihat $ebagai antara indu$tri !ang memainkan peranan penting dalam pertumbuhan ekonomi negara% amun' peratu$ u$aha.an bumiputera !ang berja!a dan menonjol kurang melua$ dalam peru$ahaan ini dan pemiagaan ini ma$ih berada ditahap !ang tidak membanggakan% Kaji $elidik ini menunjukkan baha.a keban!akan PKS menghadapi berbagai-bagai kekangan !ang men!ekat kemampuan mereka untuk ber$aing dan men!umbang kepada ekonomi $e(ara berke$ an% Pada ma$a ini' PKS tidak dapat men(apai pre$ta$i !ang tinggi kerana .ujudn!a (abaran !ang perlu ditangani dalam $etiap bidang ter$ebut /rujuk arta 5%2%1% *dalah penting untuk mema$tikan (abaran ter$ebut ditangani $e(ara $erentak bagi men(apai ha$il !ang diingini kerana kelemahan pada mana-mana pendorong ini boleh menjeja$kan pro$pek pertumbuhan PKS $e(ara ke$eluruhann!a%
1(
970711-14-5052
P*P eek rmn$ eebr$aa kpn egaa prnu a ndan ao )pmraeu$om ni dbd aial nn!g a$e nk nd oa n gk a . a l e l *6 n k2 r ae $ t kr ue kp t u dr p a $ a r a n
:ajah 5%2%1%1 abaran !ang dihadapi oleh Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana /PKS di ala!$ia /$umber> Pelan 6nduk PKS 2012-2020 Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana /PKS telah terlibat dalam berbagai-bagai akti)iti ekonomi% *ntaran!a dalam $ektor pertanian' pembuatan' perkhidmatan $erta pembinaan perlombongan dan kuari% &ilangan pertubuhan PKS !ang $emakin melua$ dari $ema$a ke $ema$a mampu menjana ekonomi negara $ama ada dari $egi Keluaran dalam egara Ka$ar /K3K' peningkatan kadar guna tenaga dan membaiki imbangan pemba!aran negara% amun' terdapat beberapa ma$alah !ang dihadapi oleh PKS !ang menghalang kepada peningkatan pertumbuhan dan perkembangan indu$tri ini% *ntara ma$alah !ang dihadapi oleh PKS ialah darin a$pek> 5%2%1
Pembia!aan pera$i PKS
1)
970711-14-5052
Keban!akan opera$i PKS diu$ahakan oleh u$aha.an bumiputera !ang bermodal ke(il% leh itu' keban!akan u$aha.an indu$tri ini menghadapi ke$ukaran untuk mendapatkan modal atau pinjaman daripada bank-bank $.a$ta kerana $!arat pinjaman !ang ketat% Selain itu' terdapat juga $!arikat pinjaman !ang memerlukan (agaran daripada pengu$aha-pengu$aha $ebelum menjalankan perniagaan' terutaman!a daripada $!arikat-$!arikat baru% engikut laporan dalam kaji $elidik !ang dijalankan oleh &ank egara pada tahun 2005' hampir $eparuh daripada PKS melaporkan mreka meminjam daripada in$titu$i perbankan untuk membia!ai opera$i perniagaan% Sejumlah 2%4J daripada PKS menggunakan modal $endiri manakala 11J bergantung kepada $umber lain $eperti keluarga' $ahabat handai dan kredit pembekal% "an!a 4%1J daripada PKS meminjam daripada in$titu$i ke.angan pembangunan% 5%2%2
Penggunaan Teknologi Kemajuan dalam bidang $ain$ dan teknologi men!ebabkan kitaran produk !ang lebih
$ingkat% Hntuk kekal kompetiti' pengu$aha perlu teru$ berino)a$i dan menambah baik (iri(iri dan kualiti produk% Falaubagaimanapun' keban!akan pengu$aha PKS mempun!ai keupa!aan ino)a$i !ang rendah di$ebabkan oleh kekurangan $umber dan pengetahuan $erta keengganan untuk berubah% Ketidakmampuan untuk memanaatkan teknologi men!ebabkan akti)iti !ang kurang kompetiti dan menjeja$kan keupa!aan PKS untuk ber$aing dalam pa$aran global% alah' terdapat juga pengu$aha dalam PKS menggunakan teknologi !ang rendah kerana tidak memperolehi latihan dan kemahiran !ang $i$tematik% 5%2%
Tenaga kerja PKS 3apatan kajian oleh &ank egara ala!$ia terhadap PKS pada tahun 2005 mendapati
baha.a PKS agak kurang menitikberatkan latihan' dengan 4J daripada mereka tidak men!ediakan latihan kepada kakitangan mereka% &agi PKS !ang men!ediakan latihan' program latihan !ang diberi pada amn!a ialah latihan teknikal !ang meramgkumi latihan a$a$ $ambil bekerja% "an!a 4%J daripada PKS !ang men!ediakan latihan mengikuti modul latihan !ang berkaitan dengan bidang perniagaan dan penguru$an% 3i$ebabkan rata-rata pekerja dalam indu$tri ini !ang kurang berkemahiran dan kepakaran' indu$tri ini menghadapi ma$alah pu$ing ganti pekerja !ang tinggi% Selain itu' pengu$aha !ang $ebahagian be$arn!a adalah daripada ka.a$an luar bandar dan kurang berpendidikan $erta kurang pengalaman mengendalikan hal-hal berkaitan perniagaan% 5%2%4 Kekurangan ak$e$ kepada khidmat na$ihat Caktor kekurangan ak$e$ terhadap khidmat na$ihat oleh PKS juga menjadi $alah $atu pun(a opera$i perniagaan PKS $ukar ditingkatkan% 3aripada ha$il kajian' jela$ didapati baha.a PKS memerlukan ban!ak na$ihat berkaitan perniagaan dan ke.angan bagi membantu
1*
970711-14-5052
mereka memajukan perniagaan mereka% enurut kaji $elidik !ang dijalankan oleh &ank egara pada tahun 2005' didapati majoriti PKS /52J tidak mempun!ai ak$e$ kepada khidmat na$ihat' manakala $elebihn!a bergantung kepada $ektor $.a$ta /4J dan $ektor kerajaan /14J% Khidmat na$ihat !ang diperlukan oleh PKS ditunjukkan melalui (arta di ba.ah% /arta 5%2%4%1
& mengisi borang permohonan pinjaman
* akaun, ke2angan 3 audit
) 1* teknologi maklumat
pentadbiran perniagaan
1 pemasaran
lain-lain
arta 5%2%4%1> Khidmat na$ihat !ang diperlukan oleh PKS 5%2%5
a$alah pema$aran "a$il kajian menunjukkan baha.a PKS tertumpu terutaman!a pada pa$aran dalam
negeri% PKS kurang terlibat dalam perdagangan antarabang$a dan oleh $ebab itu mereka terlepa$ peluang ber$aing dalam pa$aran be$ar% ,ebih 0J daripada PKS bergantung pada u$aha pema$aran $endiri untuk menjual produk mereka' manakala 21J menjual produk mereka melalui pameran perdagangan% "an!a 7J menjual produk mereka melalui $!arikat perdagangan% :uang pa$aran !ang terhad men!ebabkan keban!akan keluaran PKS kurang berda!a $aing $erta $ukar menembu$i pa$aran akibat kekurangan pengiklanan dan promo$i%
1+
970711-14-5052
4saha yang diselaraskan oleh M$/5$D6 &
1 Pesta perdagangan7 promosi eksport 1*
Pesta perdagangan7 promosi di Malaysia "
5angkaian data untuk padanan perniagaan
$kses kepada syarikat perdagangan
lain-lain
1
arta 5%2%5%1> &antuan pema$aran !ang diperlukan oleh PKS 5%2%
a$alah inra$truktur Terdapat lebih daripada 00 ka.a$an perindu$trian !ang keban!akann!a tidak
mempun!ai a$iliti !ang men(ukupi% Ka.a$an perindu$trian juga tidak di$elenggara dengan baik kerana tidak mempun!ai penguru$ ka.a$an perindu$trian dan $umber pihak berkua$a tempatan !ang terhad% *k$e$ dan liputan jalur lebar ma$ih tidak men(ukupi di keban!akan ka.a$an perindu$trian% Kekurangan ini menghalang penggunaan 6T dalam kalangan pengilang terutaman!a PKS untuk meningkatkan ke(ekapan dan ak$e$ pa$aran !ang lebih baik% Pengilang di Sabah dan Sara.ak menghadapi keadaan !ang lebih men(abar% 3i $amping inra$truktur !ang tidak men(ukupi !ang men!ebabkan keter$ambungan dan kualiti utiliti !ang rendah' pengilang di kedua-dua negeri ini juga berhadapan dengan (abaran !ang lebih be$ar dalam a$iliti perdagangan' ke$ukaran mendatarkan perniagaan dan ak$e$ pa$aran !ang terhad% 5%2%7 a$alah dalam opera$i perniagaan &an!ak PKS men!atakan beberapa i$u !ang mereka hadapi dalam menjalankan perniagaan ini% Pada umumn!a' terdapat 5 tahap ma$alah !ang dihadapi oleh kalangan PKS di ala!$ia% Sokongan kerajaan dalam bidang teknologi maklumat' ak$e$ kepada maklumat dan program latihan juga diperlukan% a$alah !ang dihadapi dalam bidang bantuan kerajaan !ang diinginkan oleh PKS tertera dalam jadual di ba.ah>-
!
970711-14-5052
T*"*P 1 2 T*"*P 4 T*"*P5 :ajah 5%2%7%1> a$alah dalam opera$i perniagaan dan bantuan kerajaan !ang diperlukan /$umber> P:*-H Tek$ STP EK6 Penggal ' 201
8.0 Ca%angan
&erda$arkan kajian !ang dijalankan' (adangan !ang ingin diutarakan oleh pengkaji adalah untuk me.ujudkan PKS !ang berda!a $aing di peringkat global !ang meningkatkan pen(iptaan keka!aan dan men!umbang $e(ara ketara kepada ke$ejahteraan $o$ial negara% Falaupun $umbangan PKS terhadap K3K negara menunjukkan peningkatan dari tahun ke tahun' namun dengan membangunkan lagi pertumbuhan PKS boleh memba.a negara ke $atu tahap !ang lebih tinggi di mana ala!$ia boleh berdiri $ama tinggi dan duduk $ama rendah dengan negara maju !ang lain% Pelak$anaan Pelan 6nduk adalah peringkat !ang paling men(abar% 6ni memerlukan $atu anjakan paradigma dalam minda $emua pihak !ang terlibat dalam pembangunan PKS untuk menerima pakai pendekatan baharu ini dan men(ungkil poten$i pertumbuhan PKS !ang mak$imum di ala!$ia% Seharu$n!a' PKS perlu melibatkan
1
970711-14-5052
diri dalam akti)iti !ang mempun!ai nilai ditambah !ang $ederhana dan tinggi daripada rantaian nilai% "al ini kerana han!a $egelintir PKS $ahaja !ang $oi$tikated men(eburi akti)iti nilai ditambah tinggi' terutaman!a dalam $ektor perkhidmatan% Selain itu' daripada $orotan kajian !ang dijalankan' pengkaji men(adangkan $upa!a $ektor kerajaan di pelbagai peringkat dan $ektor $.a$ta memainkan peranan !ang penting dalam menarik minat ma$!arakat terutaman!a bumiputera di negara ini untuk men(eburi bidang Peru$ahaan Ke(il dan Sederhana /PKS% "al ini lebih tertumpu kepada kaedah memudahkan pengembangan PKS itu $endiri melalui bantuan pembia!aan daripada pihak kerajaan dan $.a$ta% 6ni kerana rata-rata ma$alah !ang dihadapi oleh PKS adalah berpun(a daripada ma$alah modal dan pembia!aan penguru$an% Seteru$n!a' dengan perkhidmatan perniagaan !ang (ekap $eperti akti)iti pen!elidikan dan pembangunan /:=3' melak$anakan ino)a$i dan menaiktara teknologi' akti)iti penembu$an pa$aran ek$port' penguru$an ke.angan !ang lebih baik perlulah ditekankan dalam membangunkan indu$tri ini% 3engan adan!a kerja$ama antara pihak kerajaan dan $ektor $.a$ta di $amping in$titu$i ke.angan dalam pemberian kemudahan pembia!aan kepada pengu$aha-pengu$aha PKS' maka PKS dapat berkembang dan mampu men!umbang lebih kepada ekonomi negara%
9.0 R#+#san Ka:ian
enurut ,aporan Tahunan PKS 2012+1 oleh ajli$ PKS Kebang$aan' $umbangan PKS kepada Keluaran dalam egara Ka$ar /K3K ke$eluruhan mengikut akti)iti ekonomi utama telah meningkat daripada 2%5 peratu$ pada tahun 2011 kepada 2%7 peratu$ pada tahun 2012% alah menurut laporan ini lagi guna tenaga dalam $ektor ini juga telah bertambah daripada 4'100'952 pada tahun 2009 kepada 4'854'142 pada tahun 2012 /,aman .eb ra$mi SE orp% alah' menurut :o$li ahmod et al% /2008 u$aha.an bukan $ahaja men(ipta perniagaan baru malahan meningkatkan peluang pekerjaan !ang menjuru$ kepada $umber pen(iptaan penemuaan terbaru' teknologi baru dan ino)a$i% egara turut memperolehi keuntungan berlipat ganda dari $ektor keu$aha.anan% Selain keuntungan ekonomi' aedah lain
970711-14-5052
turut dira$ai oleh ma$!arakat dari $egi tara kehidupan' tanggungja.ab $o$ial dan pengukuhan indu$tri% "a$il dapatan kajian ohd or "ida!ad bin "ambali /2011 mendapati ke$emua aktor bantuan-bantuan kerajaan $eperti ke.angan dan kredit' latihan dan pembangunan' perkhidmatan na$ihat dan perundingan' pema$aran dan peluang perniagaan' dan $okongan inra$truktur !ang di$ediakan oleh kerajaan dapat membantu meningkatkan keja!aan u$aha.an PKS bumiputera dalam men(eburi bidang keu$aha.anan% Penemuan kajian oleh Siti or Fardatulaina ohd Lu$o /2011 pula menunjukan $okongan keu$aha.anan dan da$ar-da$ar kerajaan !ang berkaitan dengan Dbu$ine$$ angel dan keter$ediaan modal ri$iko' keter$ediaan $umber ke.angan' pengaruh dan $okongan kerajaan untuk keu$aha.anan dan peranan da$ar-da$ar kerajaan kepada akti)iti keu$aha.anan juga menjadi pendorong keja!aan u$aha.an dalam mengembangkan indu$tri PKS di ala !$ia% *khir $ekali' kajian ini diharapkan dapat membantu pen!elidik di ma$a depan !ang ingin mengkaji dalam bidang !ang $ama% 3i $amping itu kerangka kajian !ang di(adangkan boleh digunapakai dan diperkembangkan oleh pen!elidik !ang ingin mengkaji hubungan di antara $umbangan PKS dan ma$alah !ang dihadapi PKS untuk berkembang% "a$il dapatan kajian ter$ebut diharapkan dapat membantu kerajaaan' agen$i-agen$i !ang berkaitan dan u$aha.an PKS khu$u$n!a dalam merangka $trategi untuk lebih berja!a dalam $ektor ini%
6.0 R#:#an
Kertas Strategi 1+0 Mengukuhkan Sektor Pembuatan. 5anangan Malaysia kesepuluh !11-!1' dan kesebelas !1(-!!. 4nit Peranang 6konomi. 8aman
9eb
5asmi
SM6
:orp.
Malaysia,
http>++...%$me(orp%go)%m!+indeI%php+m!+poli$i+2015-12-21-09-09-49+$me-deinition ,
;aris Panduan Bagi De
&
970711-14-5052
Malaysia Sekretariat bagi Majlis Pembangunan Perniagaan Keil dan Sederhana Kebangsaan, =ktober !1& Mohamad Syukri Seman, 8im Kien K2ok dan Sa%ri>a$bd. #amid, !1(. /eks S/PM P5$-4 6K=N=M? 6K=N=M? M$8$@S?$. Selangor0 Pelangi Sdn. Bhd Mohd
Nor
#idayat #ambali !11, Aaktor
Meningkatkan
Kejayaan
4saha2an
Bantuan Kerajaan
?ndustri
Keil
dan
yang
Sederhana
Bumiputera di Sabak Bernam, Selangor, /esis Sarjana Muda, 4niersiti /eknologi Malaysia Siti
Nor
9ardatulaina
Mohd
@uso%
!11,
Success
factors
in
Enterpreneurship: The Case Study of Malaysia, Pilot 5esearh 9ork Phd
/hesis, Department DC6onomia De 8C6mpresa, 4niersitat $utonoma de Barelona. Subbash 6 kambaram !1&, Kepentingan ?ndustri Keil Dan Sederhana ?KS.
Diapaipada
anuari
1,
!1&,
%rom
http077karanganbahasamelayuspm.blogspot.om7!1&7!17kepentinganindustri-keil-dan.html Suhaila Nad>ri et. al !1", Aaktor-Aaktor Penyumbang Kepada Kejayaan Dan Kegagalan Perusahaan Keil Dan Sederhana Pks Bumiputera Di Malaysia. Prosiding !1". Kolej 4niersiti ?slam Selangor. 4tusan Melayu !1&, Sumbangan PKS dijangka meningkat && peratus. $rtikel
Penuh0
http077221.utusan.om.my7utusan76konomi7!1&!"'7ekE!"7SumbanganPKS-dijangka-meningkat-&&-peratusFiG>>&D'#:Hp&# Iaidatol $kmaliah 8ope Pihie. !!). 4saha2an dan keusaha2anan satu perspekti% pendidikan. Serdang0 4niersiti Putra Malaysia. Iaidatol
$kmaliah 8ope Pirie 3 #abibah 6lias !!",
Keupayaan
4saha2an Bumiputera Melaksanakan Kemahiran Keusaha2anan0 Satu Kajian Kes. Pertanika . So. Si. 3 #um. "
970711-14-5052
9.0
LAMPIRAN
sumber0 5enana kaji selidik PKS oleh Bank Negara
'
970711-14-5052
(
970711-14-5052
sumber0 Pelan ?nduk PKS !1-!!
/$umber> *khbar &erita "arian
)
