KASAYSAYAN NG ALPABETO AT ORTOGRAPIYANG FILIPINO Ortograpiya
ang paraan ng pagbibigay-simbolo sa wikang pasalita sa paraang pasulat. Sa simpleng salita, ito ang paraan ng pagbaybay, ispeling na ginagamit sa isang wika Mayroon nang gigamit na alpabeto ang ating mga ninuno.Tinawag itong alibata o baybayin. ALIBATA Ito ay binubuo ng labimpitong simbolo na kumakatawan sa mga letra: 14 na katinig at patinig. !A"TA#" LABI"$-A"IM Sa pag%ating ng mga &astila, ang Alibata na kauna-una'ang Abaka%ang (ilipino ay na'alin'an ng Alpabetong )omano na siya s iya namang pinagbatayan ng Abaka%ang Tagalog. Tagalog. 1*4+ Sa taong ito isinulat ni Lope &. Santos ang Balarila ng ikang ambansa at binuo ang Abaka%ang Tagalog. Ang Abaka%ang Tagalog Tagalog ay binubuo ng %alawampung letra: ABA&A!A"$ TA$AL#$ Lima ang patinig : A, , I, #, / Labinlima ang katinig : B, &, !, $, 0, L, M, ", "$, , ), S, T, , 0in%i isinama sa %alawampung letra ang labing-isang banyagang letra na kinabibilangan ng 2, 20, (, LL, 3, , )), 5, 6, 7 sapagkat ang mga ito ay ginagamit lamang sa mga pangngalang panangi. Sa 'alip ay tinumbasan ng mga letra ng Abaka%a: 1971
Sa taong ito masusing pinag-ukulan ng pansin ng noo8y Surian ng ikang ambansa 9S, na ngayon ay &omisyon sa ikang ilipino 9(ilipino. 9(ilipino. &omisyon sa ikang (ilipino -itinatag noong "obyembre 1, 1*; sa pamamagitan ng 2ommonwealt' A
Makalipas ang 'unigit-kumulang na limang taong pag-aaral at pagsangguni sa iba8t ibang sektor sa larangan ng wika, nirebisa ng Surian ang >Abaka%ang Tagalog> Tagalog> ni Lope &. Santos. aano? Sa bisa ng Memoran%um pangkagawaran Blg. 1*4, 1*@; ng &agawaran ng %ukasyon at &ultura, &ultura, pinayaman ang %ating Abaka%a upang makaagapay sa mabilis na pag-unla% pag- unla% at pagbabago ng wikang w ikang ilipino. ilipino. Tinawag itong ang bagong alpabetong ilipino. Bagong Alpabetong ilipino Ang %alawampung letra ay %inag%agan ng labing-isang letra kaya8t naging tatlumpu8t isa. &abilang sa i%inag%ag ang mga letra at %igrapo: 2, (, , 3, , 5, , 7, 20, LL, )). ) ). Subalit 'in%i ito nagtagumpay %a'il sa ilang ka'inaan at kalitu'an sa paggamit. 0in%i binanggit sa tuntunin ang pagtawag sa mga letra at ayos ng pagkakasuno%-suno% ng mga letra. 0in%i rin malinaw ang paraan ng pagbigkas at pagbaybay 9papantig o patitik ng mga letra. 1987
Sa taong ito, muling nireporma ang Alpabetong ilipino gayun%in ang mga tuntunin sa #rtograpiyang (ilipino. Sino-sino ang nagreporma?
Ang pagreporma ay isinagawa ng noo8y Linangan ng mga ika sa ilipinas 9L 9%ating S na naging &( sa tulong ng mga lingguwista, %alubwika, manunulat, propesor, guro at mga sama'ang pangwika. aano? "agsagawa ng simposyum ang Linangan. Ang una ay i%inaos sa Asian Institute o Tourism. Ang pangalawa ay sa "ational Tea<'er8s 2ollage. Bumuo rin ng mga Lupon ang Linangan upang magsagawa ng mga pag-aaral tungkol sa balak na rebisyon sa iba8t-ibang aspekto o lawak ng bubuuing bagon ortograpiya. Ang &inalabasan ng Simposyum "apagkaisa'an sa nabanggit na simposyum na ang Alpabetong (ilipino ay bubuuin na lamang ng %alawampu8t walong letra. Ang bagong %ag%ag na letra ay : 2, (, , C, , 5, 6, 7. /pang matiyak ang kawastu'an, ini'arap ito sa iba8t ibang kapulungan at kongresong pangwika gaya ng : ebrero D;, 1*=@ Abril ;, 1*=@ Mayo 1=, 1*=@ Agosto 1*, 1*=@ Taunang kumbensiyon ng L!2# na binubuo ng pambansang sama'ang pangwika. Taunang kumpre'ensiya ng ASATA(. Taunang kumbensiyon ng SL(. ormal na inilunsa% ang >1*=@ Alpabeto at atnubay sa Ispelling ng ikang (ilipino>. Ang paglulunsa% ay isinabay sa pag%iriwang ng Linggo ng ikang ambansa na i%inaos sa amantasang "ormal ng ilipinas. 1*** - D++1 1999
Sa taong ito sinimulan ang pagbuo ng D++1 )eEisyon ng Alpabetong (ilipino. Sa ikaapat na pagkakataon, muling nirebisa ng &( ang Alpabetong (ilipino pati na ang mga tuntunin sa pagbaybay nito. San'i ng agrebisa - !i-ganap na pagtupa% sa &autusang angkagawaran ng 1*=@ - Ma'igpit at %i-makatoto'anang mga tuntunin sa ispeling ng walong %ag%ag na letra - "alimita'an ang gamit sa mga 'iram na salita -&akulangan ng mga tuntunin sa paggamit ng mga karaniwang salita D++1 )eEisyon ng Alpabetong (ilipino inaluwag sa D++1 Alpabeto ang gamit ng walong %ag%ag na letra. 0inati sa %alawang grupo ang walong letra: (, , 5, at 7 ay gagamitin sa pagbaybay ng mga karaniwang salitang 'iram na binago ang ispeling sa (ilipino. Samantalang ang 2, 3, , 6 na itinuturing na re%un%ant ay 'in%i ipiagagamit sa pagbaybay ng mga 'iram na salitang karaniwan. 2001
Sa bisa ng &autusang angkagawaran Blg. 4F, D++1, inilunsa% ang >D++1 )eEisyong ng Alabeto at atnubay sa Ispeling ng ikang (ilipino> noong Agosto 1@,D++1. 1FD1
Alibata: Ang Katitikang Pilipino Nobyembre 3, 2010 Hindi ba’t isang hiwaga ang nakapaloob sa kultura? Isang napakalaking konsepto, mahirap matasa ngunit kahanga-hanga sapagkat nakaaapekto sa kamalayan ng sinuman !ula sa kultura’y maitatag ang esensya ng pagkakilanlan o identidad "numang ebidensya o elementong bumubuo sa kultura’y nararapat lamang pahalagahan "ng kultura’y maaring kongkreto o di-kongkreto Ito’y maaring tradisyon o bagay na nakasulat, nakaukit gaya na lamang ng baybayin o alibata #ago pa man dumating ang mga dayuhan, may sariling sistema ng pagsulat na ang mga katutubong $ilipino, ang baybayin o alibata "ng alibata ay binubuo ng tatlong patinig at labing-apat na katinig #awat isa sa mga katinig ay binabasa na may kasama na patinig a, kapag ito ay walang marka sa itaas o sa ibaba na mas kilala sa tawag na %kudlit,& o isang uri ng marka na ginagamit sa mga matatandang sistema ng pagsusulat 'apag ito naman ay may kudlit sa ibaba, ang patinig a, ay napapalitan ng patinig o o di kaya ay u Ngunit kung ang kudlit naman ay nasa itaas, ang patinig ay nagiging e o i (ala ng Hispanisasyon at "merikanisasyon ng mga $ilipino, unti-unting naglaho ang alibata o baybayin !ay ilang pangkat-etniko na lamang gaya ng !angyan ang patuloy na gumagamit ng sinaunang sistema ng pagsulat na ito !ay gumagamit din ng alibata sa pagdisenyo "ng ilan ay nakalimbag pa sa )-shirt ngunit karamihan sa atin ay di nauunawaan ang nakasulat sapagkat karamihan sa mga $ilipino’y di marunong bumasa o sumulat ng alibata !ananatili na lamang ba itong sangkap ng estetika? !arami na rin nagtangkang buhayin muli ang alibata Noong 1*+2 ang iskultor na si uillermo )olentino ay naglimbag ng kanyang aklat na #aybayin, a yllabary Noon namang 1*+., si /iardo !endoa sa kanyang aklat na $inadaling $ag-aaral ng 'atutubong "bakadang $ilipino ay nagpaliwanag na dapat isama sa kurikulum ng edukasyon ng $ilipinas ang pag-aaral ng alibata upang ang kasalukuyang ilipino ay malinawan hinggil sa kanyang pagkatao 'ung susuriin tila ang pagsisikap nila ay hindi pa nagkakaroon ng bunga hanggang sa kasalukuyan ana’y magkaroon ng puspusang programa o maisama man lamang kahit papaano sa ating kurikulum ang pagtuturo ng pagsulat at pagbasa sa ating sinaunang alpabeto 'ung ang pag-aaral ng wikang banyaga gaya ng spanyol, !andarin, Nihonggo ay binibigyanghalaga, dapat ay ganoon din ang pagpapahalagang ilaan sa ating sinaunang katitikan !ahalagang manatili at maisalin ang kaalamang ito sa bago at susunod na henerasyon Ito’y bahagi ng ating identidad o pagkakakilalanlan 444#asahin ang mga artikulong nakapaloob sa 5ournal na "ng !alay 6http788wwwe5ournalsph8inde9php?5ournal:malay; upang magkaroon ng dagdag na kaalaman sa m ga natatanging isyu sa wikang ilipino
Kasaysayan ng Alpabeto SANSKRIT/O
- ang paraan ng pagsulat na ito ay isang uri ng paraang abiguda na gumagamit ng katinig-patinig na kombinasyon. Kung kaya’t mapapansin na ang pinakapayak na anyo nito ay mayroon lamang tunog sa hulihan na /a/. Nilalagyan lamang ng kudlit sa itaas upang makalikha ng tunog na nagtatapos sa /e/ at /i/ at sa ibaba naman inilalagay upang makalikha ng tunog na /o/ at /u/. Wikang klasiko (classic) ng India; ginagamit sa mga relihiyon at pananaliksik sa agham inasabing pinagmulan ng alibata
ALIFBATA 0 ALIBATA (BAYBAYIN)
- isang paraan ng pagsulat na ginagamit bago pa dumating ang mga Kastila. Ito ay kahalintulad sa sistema o paraan ng pagsulat ng mga taong !a"a na tinata#ag na kayi. $ng paraan ng pagsulat na ito ay pinanini#alaang ginagamit na noong %& na siglo hanggang sa panahon ng pananakop ng mga Kastila. $ng salitang baybayin ay nangangahulugang ispeling o
pagbaybay. Katutubong sistema ng pagsulat/alpabeto ng iba’t ibang pangkat etnolingg#istiko sa 'ilipinas mula %-% hanggang %*. +$,+$,IN hango sa salitang baybay (to spell) $I+$0$ hango sa ali1 bata ( unang titik sa $rabic2 ali1 at bet) 3ay kaunting pagkakaiba ang ba#at alibata para sa ba#at partikular na #ika (iba ang sa 0agalog4 iba ang sa +isaya atbp.) 5i matiyak ng mga eksperto a 6elebes (matandang paraan ng pagsulat ng mga !a"anese) a India (mula sa mga paraan ng pagsulat ng iba’t ibang lugar sa India2 anskrit; +rahmi; $ssam etc.) AB!"ARIO
- ito ay binubuo ng 7 na letra at hango sa 8omanong paraan ng pagbigkas at pagsulat. $lpabetong Kastila; mula sa $lpabetong 8omano Isinusulat ang mga titik gaya ng sa alpabetong 8omano Itinuro sa piling mga mag-aaral (sa mga klaseng tinata#ag na caton4 kadalasan sa mga kumbento atbp.) $ya# turuan ng mga Kastila sa 'ilipinas ang mga indio dahil alam nilang matatalino ang mga ito at kapag tinuruan ng #ikang 9spanyol ay maiintindihan ang ginaga#ang panloloko sa kanila 'ilipinas lang ang dating kolonya ng 9spanya na di natutong magsalita ng 9spanyol (maliban sa mga intelekt#al na nasa alta sociedad at gitnang uri/middle class) ABAKA"A
- mula kay ope K. antos (%7&) - binubuo ng letra - lima (:) ang patinig (a4 e4 i4 o4 u) - labinglima (%:) ang katinig (b4 k4 d4 g4 h4 l4 m4 n4 ng4 p4 r4 s4 t4 o4 #4 y) $lpabetong batay sa #ikang 0agalog; binuo ni ope K. antos at naisapubliko sa aklat na +alarila ng Wikang 'ambansa (%7&)2 a b k d e g h i I m n ng o p r s t u # y AL#ABTON$ #ILI#INO (%&')
- binubuo ng % titik - ang dating abakada na binubuo ng dala#ampung () titik ay nadagdagan ng labing-isa (%%) pang titik mula sa abecedario. $ng mga naidagdag na titik ay2 c4 ch4 14 <4 ll4 =4 >4 rr4 "4 ? at @ AL#ABTON$ FILI#INO (%&')
- binubuo ng * titik2 lima (:) ang patinig at dalampu’t tatlo () naman ang katinig. $ng paraan ng pagbigkas ay batay sa Ingles.
Dario I ng Persiya 3apa na nagpapakita ng nasasakupan ng imperyo ni 5arius I. Isang ku#altang ginto noong panahon ni 5arius I (& +6).
i 5ario I ang 5akila A%B (Ingles2 Darius I the Great AB; c. :&7 +6 - &*C +6/&*: +6) ay ang anak ni Dystaspes4 at hah ng Iran mula : +6 hanggang &*: +6. 3atapos niyang maging hah ng Iran4 hinati niya ang Imperyong 'ersa (Persian) sa dalampuEt-dala#ang mga lala#igan at nagtalaga ng mga gobernador sa ba#at lala#igan. 'inasimulan niya ang paggamit ng mga gintong ku#alta at pinaunlad ang kalakalan sa loob at labas ng imperyo. 'inahintulutan ni 5ario na muling itayo ng mga Dudyo ang 0emplo ni olomonsa Derusalem. 3arami rin siyang itinayong mga templo sa 9hipto. 'inakamalaki sa mga itinayo niyang gusali ang kapitolyo ng 'ersepolis4 malapit sa 'asargadae. Namatay si 5ario sa 'ersepolis. Dini#a para maging isang batong-mukha ang kaniyang libingan4 nilagay malapit sa 'ersepolis. 3akaraan ang kaniyang pagsakabilang-buhay4 si !er
$ng bagong $lpabetong Fililipino Ang makabagong alabetong (ilipino ay binubuo ng D= titik. Ito ay 'inango sa alabetong Ingles na may D; na titik at %inag%agan ng titik C at "$. Ang "$ ay itunuturing na isang titik lamang. &asaysayan ng Alabetong (ilipino Ai!ata ang tawag sa kauna-una'ang alabetong (ilipino. Ito ay pamana ng mga nan%ayu'ang Malayoolinesyo at binubuo ng labimpitong titik: patinig at 14 katinig. 3ula sa $libata4 nabuo ang aba*adang Filipino. Ito ay binubuo ng titik2 : patinig at %: patinig. Noong %7G%4 nagdagdag ng %% titik sa dating alpabetong Filipino. $ng mga alpabetong nadagdag ay4 64 6h4 F4 !4 l4 H4 4 8r4 J4 4 at L. amakatu#id ang alpabetong Filipino ay binubuo ng % titik. $ng makabagong al1abeto ay binubuo ng * titik4 an g galing sa orihinal na abakada at isinama ang pitong tit ik ng 9nglish2 64 F4 !4 4 J4 4 L at H mula sa Kastila. $yon sa ulat na gina#a ni 5r. 9rnesto 6onstantino ng 'amantasan ng 'ilipinas4 ang pagdaragdag ng nasabing #along titik na bagong alpabeto ay magpapadali sa panghihiram ng mga salitang kailangang hiramin para mapayaman4 mapaunlad at maging epektibo at modernisado ang Wikang 'ambansa.
AaGeyH
BbGbiH
2
!%G%iH
eGiiH
(GeH
$gG%yiH
0'GeytsH
IiGayH
G%seyH
&kGkeyH
LlGelH
MmGemH
"nGenH
C3GenyeH
"$ngGen %yiH
#oGoH
pGpiH
JGkyuH
)rGarH
SsGesH
TtGtiH
/uGyuH
5EGEiH
wG%obolyuH
6KGeksH
yGwayH
7GiH
Kasaysayan ng Alpabetong (Abakada) Filipino
+ago dumating ang mga Kastila nuong ika-%C siglo ay may sarili nang sistema ng pagsulat ang ating mga ninuno. $ng sistemang ito ay tinata#ag na +aybayin (hindi $libata) na nagmula sa salitang ugat na +aybay (spell).
$ng +aybayin ay binubuo ng labing-apat na katinig at tatlong patinig. Noong dumating ang mga Kastila ang baybayin ay pinalitan ng $lpabetong 8omano. Noong %7Ms binuo ni . ope K. antos ( ang itinuturing na ama ng balarilang Filipino) ang isang abakada na may dal#ampung () titik na kinabibilangan ng limang (:) patinig at labing-limang (%:) katinig na ang tunog o bigkas ay hango mula sa #ikang 0agalog. a4 b 4 k 4 d 4 e g4 h4 i l4 m4 n 4 ng4 o4 p4 r4 s4 t4 u4 #4 y. Noong Oktubre &4 %7G%4 pinagtibay ng anggunian ng Wikang 'ambansa (Komisyon sa Wikang Filipino na ngayon) ang pinagyamang alpabeto na binubuo ng % titik. Ito ay ang2 a4 b4 c ch4 d4 e4 14 g4 h4 i4 <4 k4 l4 ll4 m4 n4 =4ng4 o4 p4 >4 r4 rr4 s4 t4 u4 "4 #4 ?4 y4 @ 3uli itong binago kaalinsabay ng pagbabago ng 'ambansang Konstitusyon bilang tugon sa mabilis na pagbabago at pag-unlad ng #ikang pambansa. 3atapos ang mahabang serye ng sanguniang pulong o seminar nabuo ang $lpabetong Filipino na may * titik2 a4 b 4 c4 d4 e4 14 g4 h4 i4 <4 k4 l4 m4 n4 = 4 ng4 o4 p4 >4 r4 s4 t4 u4 "4 #4 ?4 y4 @.
Ang lumang abakada ng Pilipinas In Uncategorized on Hunyo 12, 2009 at 12:21 hapon
"##"$ "A$-AA)AL pa ako sa mataas na baitang ng aming paaralan, )omblon "ational 5o
Talaga namang mayaman ang kultura ng bansa, kaya lang %i natin ginagamit sa araw-araw. Balang araw, pag-aralan ko ng 'usto ang mga lumang abaka%a at sumulat gamit ang mga titik na nabanggit sa itaas. $ng Aba*ada ay ang isinakatutubong $lpabetong atino ng mga #ika ng 'ilipinas. Ito rin ang orihinal na alpabeto ng Wikang Pambansa Batay sa Tagalog o Wikang Pambansa.A%B Ito ay naglalaman ng titik.
Kasaysayan Abaguhin P baguhin ang batayanB +ago dumating ang mga 9spanyol4 ang karamihan ng mga #ika ng 'ilipinas ay sinusulat na gamit ang talapantigan ng +aybayin. $ng mga 9spanyol ay ipinakilala ang atin na 'anitik sa 'ilipinas. Noong unang kalahating bahagi ng ika- na siglo4 ang mga 'ilipinong #ika ay sinusulat na gamit ang 'alabaybayang Kastila (Ortograpiyang 9spanyol). i 5r. !ose 8i@al ang unang nagmungkahi sa pag-indihenisado ng pagsulat sa 'ilipinas. AB Noong ipinakilala ang Wikang Pambansa Batay sa Tagalog 4 ang mambabalarilang si ope K. antos ay guma#a ng bagong alpabeto na binubuo ng na titik. Ito ay ginamit sa mga pamaaralang libro sa balarilang tinata#ag na balarilà. $ng abakada ay naging alpabeto ng #ikang 0agalog at ng Wikang 'ambansa na +atay sa 0agalog ayon sa mungkahi ng pagsasakatutubo ni 8i@al. inalaunan4 ang abakada ay ginamit na rin sa mga ibang #ika ng 'ilipinas..
Ang mga titik ng AbakadaAbaguhin P baguhin ang batayanB +alala*ing ,ga titi*
$
+
K
5
9
D
I
3
N
N
O
'
8
0
Q
W
,
o
p
r
s
t
u
#
y
+aliliit na ,ga titi*
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
Mga titik Abaguhin P baguhin ang batayanB
$ng 0agalog na 'initik ng +aybayin na nagpapakita ng mga titik na katulad sa titik ng $bakada
$ng Aba*ada ay nakaayos ayon dito. Nandirito din ang mga pangalan ng ba#at titik ay nasa loob ng mga panandang pambanggit. A - R$R
I - RIR
R - R8aR
B - R+aR
L - RaR
S - RaR
K - RKaR
+ - R3aR
T - R0aR
" - R5aR
N - RNaR
. - RQR
- R9R
N$ -RNgaR
- RWaR
$ - RaR
O - ROR
- - RDaR
# - R'aR
Y - R,aR
