KABANATA 12 TUNGGALIAN NG INTERES
Nagbunga ng magkahalong buti at sama ang ikalawang ikalawang yugto ng pananakop. Sumigla Sumigla ang kalakalan at umunlad ang kabuhan ng maraming bansang nanakop. Lumaganap sa maraming bansa ang demokra demokrasya sya bunga bunga ng Rebolus Rebolusyong yong Pranses Pranses at Amerika Amerikano. no. Marami Marami ring ring imbens imbensyon yon sa larangan ng agham at industriya . Sa mga bansang sakop, nalinang ang edukasyon. Sining at kultura kultura at napabuti maging ang kalusugan. kalusugan. Inakala Inakala ng marami na ito na marahil ang Ginintuang Ginintuang Panah Panahon on ng kaunla kaunlara ran n at kapay kapayapa apaan an.. Sa pagsis pagsissi simu mula la ng ikaika-20 20 sigl siglo, o, lumu lumubha bha ang mg mgaa ssuliraning datirati’y hindi gaanong napupuna. Nagpasibol sa mithiing wakasan ang paninikil ng mga impery imperyalis alista ta ang unti-unt unti-unting ing pagkamu pagkamulat lat sa mga kaisipang kaisipang puliti pulitikal. kal. Nagsim Nagsimula ula namang namang maghanda ng puwersang militar ang mga mananakop upang pangalagaan ang kanya-kanyang imper imperyo. yo. Nagt Nagtata atag g sila sila ng mg mgaa alyan alyansa sa upang upang mapan mapanat atil ilii ang balans balansee ng kapang kapangyar yariha ihan. n. Lumaganap ang tensyon sa maraming bansa at maaring sa isang insidente, maging dan ito upang sumiklab ang digmaan. Sa tagpong ito magsisimula ang kabanatang ito. MGA SALIK SA PAGSIKLAB NG UNANG UNANG DIGMAAN PANDAIGDIG Marami pangyayari ang naging dahilan ng pagsiklab ng Unang Digmaang Pandaigdig. Sitema ng mga Alyansa .
Nagdulot Nagdulot ng pag-igting pag-igting ng lumulubhanag lumulubhanag tensyon tensyon ang mga sistema sistema na alyansang sinimul sinimulan an ni Otto von Bismark ng Germany. Itinatag ang Triple Alliance na binubuo binubuo ng ng Austri Austria, a, Hungar Hungary y at Germany. Nabahala ang Britain at France at winakasan ang malaon nang sigalot at itinaatag ang Triple Entente. Sumama rito ang Russia dahil sa pangamba sa Germany. Higit na madali ang reaksyon kung alam ng bawat kasapi na handang makipagrtulungan sa kanila. Marami ming ng milit militar ar ang may impl impluw uwens ensya ya sa mg mgaa pata patakar karan an ng bansa bansa.. Militarismo. Mara Naniniwala Naniniwala sila na madaling madaling malulutas malulutas ang mga sigalot hindi sa pammamagita pammamagitan n ng komperensya komperensya kundi sa labanan, hindi sa paggamit ng pluma kundi sas espada, hindi sa tinta kundi sa dugo. Dinagdagan ang badyet sa armas at pinalaki ang mga hukbo. Inihanda ang plano ng depensa at sa isang iglap, maari silang magdeklara ng digmaan. Pag-aagawan ng Kolonya . Ang pagnanais na manguna sa paligsahan at palakihan ng imperyo ang naging daan ng sigalutan sa pagitan ng France, Britain, Russia, Holand, Germany at iba pa. Nagbunga ang digmaang Franco-Prussia ng pagkawala ng Alsace-Lorraine sa France, ang Digmaang Boers sa pagkawala ng Cape Colony Sa Holland.
Nasyonalismo. Nasyonalismo. Samantalang patuloy ang pagunlad ng mga bansa, unti-unti unti-unti ring kumalaki kumalaki ang poisi poisibil bilida idad d na sumi sumikl klab ab ang digm digmaa aan n at magi maging ng sabun sabunga gan n ang buo buong ng daig daigdig dig.. Ang Ang pagmimithing pagmimithing lumaya ng mga bansang sakop at ang pagnanais na makapagsarili makapagsarili ang nagging tension sa pagitan ng mga Slav sa Serbia at Australia. Nais naman ng mga radikal na Aleman na palawakin palawakin ang imperyo , tulad ng mga Czech, Slovak, Bosnian At Slav ang nagnanais na pamahalaan pamahalaan ng sarili. sarili.
Simula ng Unang Digmaang Pandaigdig
Nagsimula Nagsimula ang sigalot sigalot noong 1908 nang sakupin ng Austria ang Bosnia-Herzeg Bosnia-Herzegovia, ovia, mga lalawig lalawigan an ng Balkan. Balkan. Mga Slay ang taguri taguri sa mga mamamay mamamayana anan n nito. nito. Tum Tumutol utol ang Serbia Serbia sapagkat naniniwala ito na dapat mapasa kamay nito ang nasabing mga lalawigan. Lumulubha ang krisis nang patayin sa Sarajevo, Bosania ang tagapagmana ng trono ng Austria, si Archdake Francis Francis Ferdina Ferdinand nd at ang asawa nito noong ika-28 ika-28 ng Hunyo Hunyo 1914. Pinaslang Pinaslang sila ni Gavrilo Gavrilo Princip, Princip, isang rebeldeng rebeldeng Serbia. Nagalit ang pamahalaan pamahalaan ng Austria Austria at binigyan binigyan ng ultimatum ultimatum ang Serbia. Nakalista ang mga kahilingan ng Austria sa imbestigasyon ng asasinasyon. Nilusob Ng Austria ang Serbia nang hindi sumusunod ang huli sa ultimatum. Nakisangkot sa gulo ang mga bansang hindi nasiyan sa mga pangfyasyari pangfyasyari tulad ng Russia na agad na pumanig sa Srbia at nagpahayag ng pakikidigma laban sa Austria-Hungary. Pumanig ang France sa Russia habang nagpasya ang Germany na Tumulong Sa Austria-Hungary. Nang lumaon sumapi na rin ang Japan, Romania at United United States. States. Sa kabilang dako, pinanigan pinanigan ng Turkey at Bulgaria Bulgaria at tinawag tinawag na Austria-Hunga Austria-Hungary. ry. Sa kabuuan, kinasangkut kinasangkutan an ng 32 bansa ang Unang Digmaang Digmaang Pandaigdig. Pandaigdig. Talahanayan 1.2.1 MAHAHALAGANG LABANAN NG UNANG DIGMAANG PANDAIGDIG Sentro ng La Labanan Kanlurang Europe
Silangang Europe
Balkan
Paglalarawan ito naga nagana nap p ang ang pina pinama main init it na laba labana nan n noon noong g Unang nang • Dito Digmaang pandaigdig. Sa siuma, nasakop ng Central Powers ang hilag hilagang ang Belg Belgium ium hangg hanggang ang sa hangg hanggana anan n ng Swit Switze zerl rland and.. Lumusob sa Belgium ang hukbo ng Germany at winalang-bahala ang pagiging neutral ng una upang malusob ang mga Belgian sa Leige. Leige. Binigo ni Henera Henerall Jos Joseph eph Joffre Joffre sa Unang Unang Labanan Labanan ng Marne ang balak na magapi ang France sa loob lamang ng ilang lingo. Lumusob ang Russia sa Prussia sa pangunguna ni Grand Duke Nicolas, Nicolas, Pamangkin Pamangkin ni Czar Nicholas Nicholas II. Ngunit nang dumating dumating ang saklolo ng Germany, natalo ang hukbong Ruso sa Digmaan ng Tannenberg. Sa Galicia, nagtagumpay ang Hukbong Ruso. Ngunit hindi nagtagal ang tagumapy nila sapagkat pinahirapan sila ng mga Aleman sa Poland. Dito tuluyang bumagsak ang hukbong sandata sandatahan han ng Russia Russia.. Ang sunu sunud-s d-sunod unod nilang nilang pagkatal pagkatalo o ang nagging dahilan ng pagbagsak ng Romanov noong Marso 1917 at ang pagsilang ng komunismo sa Russia. Upang matiwalag ang Russia sa digmaan, nakipagkasundo si Vladimir Lenin sa ilalaim ng pamaha pamahala laang ang Bols Bolshe hevik vik sa Germ Germany any sa pamam pamamag agit itan an ng paglagda paglagda sa Treaty Treaty of Brest-Litovsk Brest-Litovsk noogn ika-3 ng Marso 1918. Napilitan Napilitan ang Russia Russia na iwanan ang Polanf, Polanf, Ukraine at rehiyong rehiyong Baltic. • Lumusob ang Austria at tinalo ang Serbia. Ngunit nakabawi rin pagraan ng ilang buwan. Upang makaganti makaganti ang Bulgaria Bulgaria sa kanyang pagkatalo sa Digmaang Balkan, sumapi ito sa Central •
Powers ang karamihan sa mga bansa ng Balkan. Pinalaya sila ng League of Nations nang duamting ang malakas na hukbo nito mula sa Salonika, Greece. Tumiwa Tum iwalag lag naman naman ang Italy Italy sa Triple Triple Allianc Alliancee at nanatil nanatiling ing neutral hanggang 1915 nang sumali ito sa Leaque of Nations. Hinangad nitong maangkin ang mga teritoryong Latin na hawak ng Austrai at ang mga kolonya nito sa Africa. Kumampi ang Turkey sa Germany upang mapigilan ang Russia sa apg-angkin sa Dardanelles. Sa unang bahagi ng digmaan, nagkasubukan ang mga hukbong pandagat ng Germany Germany at England. Nagtaboy sa mga barkoing pandigma pandigma ng Germany mula sa Seven Seas ang lakas-pandagat lakas-pandagat ng Engl En gland and.. Kuma Kumanlo nlong ng ang plot plotaa ng Germ Germany any sa Kanal Kanal Kiev. Kiev. Naging mainit ang labanan. Makapangyarihan Makapangyarihan ang hukbo ng mga Alyad Alyado o sa dagat dagat.. Sa kabil kabilang ang dako, dako, nakag nakagaw awaa ng mala malala lakin king g pinsala sa kalakalang kalakalang pandagat ng mga Alyado ang mabibilis mabibilis na manan mananal alaka akay y at mg mgaa subm submar arin inong ong U-Bo U-Boat at ng kanil kanilang ang mg mgaa kalaban. AMDEN ang pinakamagsik sa mga mananalakay na UBoat ng Germany. Sa dakong huli, napalubog ito ng Sydney, isang Australyanong cruiser. Sa karagatan, pinakamahalagang labanan ang labanan sa Jutland sa bayabayin ng Denmark mula ika-31 ng Mayo hanggang unang araw ng Hunyo 1961. Si admiral admiral Sir John Jellicoe Jellicoe ang nanguna sa plota ng Ingles na binubuo ng 15 barkong pandigma. pandigma. Sinagupa ng mga ito ang 99 barkong pandigma ng Germany sa pamumuno ni Admiral Reindard Scheer. Bagaman higit na maraming barko at buhay ang nawala sa puwersang puwersang Ingles, Ingles, nakuha nitong pabalikin pabalikin ang puwersang Aleman at muling maghari sa karagatan. •
Digmaan sa Karagatan
•
•
Pagpasok ng United States sa Digmaan
Sa pagsi pagsisi simu mula la ng 1917, 1917, nagnhi nagnhina na na ang magk magkabi abila lang ng panig panig sa wala walang ng hum humpay pay na paglalaban paglalaban sa loob ng apat na taon. Nagbago Nagbago ang takbo ng mga pangyayari pangyayari nang pumasok pumasok ang United States sa digmaan. Sa simula, walang pinapanigan ang United States at nagpalabas pa ng Proclamation of Neutrality Neutrality si Pangulong Pangulong Woodrow Woodrow Wilson. Ngunit noong ika-2 ng Abril 1917, napilitang napilitang maghayag ng pakikidigma ang United States sa Germany dahil sa sumusunod 1. Pagka Pagkama matay tay ng mara marami ming ng Am Amer erik ikano ano dahil dahil sa walang walang hum humpa pay y na pagto pagtorpe rpedo do sa mga barkogn nasa nasa karagatan. karagatan. 2. Pagpa Pagpapa palu lubog bog sa Lu Lusi sita tania nia isang isang barkong barkong Ingle Ingless noo noong ng ika-7 ika-7 ng Mayo 1915. 1915. Sa 1,198 1,198 pasaherong pasaherong nasawi, nasawi, 128 ang mga mga Amerikano. Amerikano.
Umigting ang tension sa pagitan ng United States at Germany nang maharang ng British Intell Intellege egence nce Service Service ang mensah mensahee ng Arthur Arthur Zimmer Zimmerman, man, kalihim ng usaping usaping panlabas panlabas ng Germany, sa sugong Aleman nito sa Mexico. Nabunyag sa Zimmerman Note ang balak ng Germany na hikayatin ang Mexico na makidigma laban sa United States. Ibinigay ng mga Ingles ang mensahe kay Pangulong Wilson at ipinahayag ito sa US noong Marso 1917. Higit pang nagpagalit sa mga Amerikano ang pagpapalubog ng mga U-boat sa mga barkong Amerikano. Nangangahulugan Nangangahulugan ng pagbayad pagbayad ng malaking malaking pagkakautang pagkakautang ng mga mga ito sa United United States ang pananalo ng ALyado. Nakabili Nakabili ang mga Alyado ng mga kagamitan kagamitan sa digmaan digmaan at pagkain sa United States samantalang hindi nagkaroon ng pagkakataon ang kanilang mga kalaban dahil sa blockade. blockade. Nang maubusan maubusan ng pondo ang mga magkakaanib magkakaanib na bansa, pina-utang pina-utang sila ng United United States ng malaking halaga. Lubos na naniniwala ang mga demokratikong bansa sa sinabi ni Pangulong Wilson na “kai “kaila lang ngan ang g magi maging ng ligt ligtas as ang ang mu mund ndo o para para sa demo demokr kras asya ya”” at ang ang “isa “isang ng digm digmaa aan n ang ang magpapatigil magpapatigil ba o magbibigay ng katapusan katapusan sa digmaan” digmaan” ang paglalaban. Gayundin, magbibigaymagbibigay buhay sa awtokrasya awtokrasya ang tagumpay tagumpay ng Germany. Germany. Nagging matimbang matimbang sa tagumpay tagumpay ng magkaanib magkaanib na bansa ang pagsali ng United States sa digmaan. Nagpalakas sa kapangyarihan at moralidad ng mga Alyado ang mga pagkain, mga armas at iba pang mga kagamitan. Nagpadala rin ang United States ng American Expeditionary Forces na may lakas na dalawang milyong sundalo sa pangunguna ni Heneral John J. Pershing. Nakatulong nang malaki ito sa pagkatalo ng Germany noong 1918 sa Digmaan sa Chateau-Thierry at sa Balkan Woods. ZTumulong din sila nang malaki sa digmaan sa Argonne Forest na nagbigay daan sa tuluyang pagkatalo at pagsuko ng Germany. Humingi ang Germany ng armistice. Nilagdaan ito sa loob loob ng tren tren sa kaguba kagubata tan n ng Comp Compie iegnr gnr sa ganap ganap na ikali ikalima ma ng um umag agaa noo noong ng ika-1 ika-11 1 ng Nobyembre Nobyembre 1918. Sa ilalim ilalim ng armistice, armistice, titigil titigil ang lahat ng labanan labanan o paglalaban sa ganap ganap na ika11 ng umaga sa warw na iyon. Nagtagumapy ang mga Alyado at biglang nagging matahimik at mapayapa ang daigdig nang matigil ang putukan. Mga Epekto ng Unang Digmaan
Nagpinid Nagpinid ang Unang Digmaang Digmaang Pandaigdig Pandaigdig sa isang dahon ng kasaysayan kasaysayan ng daigdig. Ngunit pagwawakas pagwawakas din ito na nagpunla nagpunla ng binhi ng isa, kung hindi man, katulad katulad ng pangamba na maari maari naming naming laalong laalong magulo magulo at masali masalimuot muot sa kasaysa kasaysayan yan ng mun mundo. do. Tulad Tulad ng marami maraming ng digmaan, lumikha ito ng maraming suliranining lalaong mahirap lutasin kaysa mga dahilan ng digmaan. Ilan sa mga epekto ng digmaan ang mga sumusunod: 1. Pins Pinsal alaa sa sa dig digma maan an 2. Pagba Pagbabag bago o ng mapa mapa ng mu mundo ndo 3. Mg Mgaa lihi lihim m na kasu kasund ndua uan n 4. Pagka Pagkabuo buo ng mga mga sam samaha ahan n ng ban bansa sa
Mga pinsala ng Unang Digmaan
Umabot sa 8,500,00 ang namatay sa Unang Digmaang Pandaigdig. Tinatayang 22,000,00 ang nasugatan at ang mga namatay na sibilyan dahil sa gutom habang 18,000,000 ang namatay na sibilyan dahil sa gutom, sakit at pagpapahirap. Napakaraming ari-arian ang napinsala at naantala ang kalakalan, pagsasaka ar iba pang mga gawaing pangkabuhayan. Maraming bayan at lungsod ang nawasak. Tinatayang umabot sa $ 200 bilyon ang nagastos sa digmaan. Pagababago ng Mapa ng Mundo Ang Unang Digmaang Pandaigdig ang nagging dahilan kung bakit nabago ang mapa ng Europe sa takbo ng kasaysayan. Nagkahiwalay ang Austrai at Hungary habang nagging Malaya ang Latvia, Estonia, Lithunia, FInalnd, Czechoslovakia, Yugoslavia at Albania. Apat na dinastiya sa Europe ang nagwakas – ang Hohenzollern ng Germany; Hapsburg Hapsburg ng Austria-Hungary; Romanov ng Russia; at ang Osmanlis ng Turkey.
Nabigo ang binalak na pangmatagalang pangmatagalang kapayapaan sa daigdig. daigdig. Nagbinhi Nagbinhi ng hinanakit hinanakit at poot ang pagkalupig pagkalupig ng Germany Germany sa Kasunduan Kasunduan sa Versailles Versailles upang muling magplakas magplakas ito at maghiganti. Mga Kasunduang Pangkapayapaan
Umisip ng paraan ang mga nanalong bansa upang maiwasan ang muling pagsiklab ng digmaan na siyang nagiging salot sa kapayapaan ng mundo. Bumalangkas sila ng mga kasunduang pangkapayapaan pangkapayapaan sa ibat-ibang ibat-ibang pagpupulong pagpupulong sa Paris noong 1919-1920. 1919-1920. Pinangunahan Pinangunahan ang mga pagpupulong pagpupulong na ito ng tinatawag tinatawag na Big Four na kinabibil kinabibilangan angan ng United United States, States, Punong Ministro Ministro Lloyd George ng England, Punong Ministro Georges Clemenceau ng France at Punong Ministro Vittorio Orlando ng Italy. Ibinatay ang mga pangunahing nilalaman ng ksunduan sa Fourteen Points ni Pangulong Wilson at sa mga lihim na kasunduang ginawa ng mga Alyado noong kasalukuyang naglalabanan. Ang Labing-apat na Puntos ni Pangulong Wilson
Sampung buwan bago natapos ang digmaan, ipinalabas ni Pangulong Wilson ang Labingapat apat na Punot Punotos os noo noong ng Enero Enero 199 1998. 8. Dito Dito napap napapal aloob oob ang mg mgaa layun layunin in ng Unit United ed Stat States es sa pakikidigma. pakikidigma. Naglalaman Naglalaman din ito ng kanyang mga mungkahi ukol sa isang “kapayapaang “kapayapaang walang pagkatalo” pagkatalo” na maaring pinakamahalaga pinakamahalagang ng probisyon probisyon sa mga Labing –apat na Puntos ang mga sumusunod. 1. Bukas Bukas na kasundua kasunduan n para para sa katahimi katahimikan kan 2. Kalayaan Kalayaan sa karagatan karagatan at pag-aalis pag-aalis ng mga hadlang hadlang sa pangkabuhaya pangkabuhayan n 3. Pagbaba Pagbabago go ng mga hanggana hangganan n ng mga bansa bansa at ang paglutas paglutas sa sulira suliranin nin ng mga kolonya kolonya ayon sa kasagutan ng mga mamamayan.
4. Pagba Pagbabaw bawas as ng mg mgaa arm armas as.. 5. Pagba Pagbabaw bawas as ng mg mgaa tar taripa ipa 6. Pagbu Pagbuo o ng Liga Liga ng ng mga mga Bansa Bansa Lingid sa kaalaman ni Pangulong Wilson, ang mga bansang Alyado ay gumawa ng mga lihim na kasundu kasunduan. an. Naghati Naghati-hat -hatii sila sila sa mga kolonya kolonya at terito teritoryo ryo ng Central Central Powers ayon sa kanilang mga sariling pangangailangan at ambisyon. Pinangakuan ang Italy ng mga teritoryo hind hindii nama naman n Ital Italya yano no at pina pinagh ghat atii-ha hati ti ang ang mg mgaa ng Tu Turk rkey ey sa ilal ilalim im ng ibat ibat-i -iba bang ng impluwensya. Ang Kasunduan sa Versailles
Nagkaroon Nagkaroon ng magkakahiwalay magkakahiwalay na kasunduang kasunduang pangkapayapaan pangkapayapaan sa Germany, Germany, AustriaAustriaHungary, Bulgaria at Turkey. Pinakamahalaga sa mga ito ang Kasunduan sa Versailles noong ika-28 ng Hunyo 1919 na nagpahayag sa mga sumusunod. 1. Pagh Paghat atii-ha hati ti sa laha lahatt ang ang mg mgaa kolo kolony nyaa ng Germ German any. y. Napu Napunt ntaa sa Pola Poland nd ang ang Pose Posen, n, Kanlurang Prussia at ang Silesia. Naging malayang lungsod ang danzig sa pangangasiwa ng League of Nations. Pinaghati-hatian ang iba ng mga Alyado bilang Mandated Territory. 2. Pagbaba Pagbabalik lik sa France France ng Alsace Alsace-Lor -Lorrain rainee at pagsailalim pagsailalim ng Saar Basin Basin na mayaman mayaman sa karbon sa pamamahala ng League of Nations sa llob ng 15 taon. Nakuhang muli ng Denmark ang hilagang Schleswig. 3. Bina Binaw wasan asan at pina pinahi hina na ang ang hukb hukbon ong g sand sandat atah ahan an ng Germ ermany any sa pul pula at daga dagatt at pinagbawalan pinagbawalan din na gumawa gumawa ng mga sandatahang sandatahang pandigma. pandigma. 4. Gina Ginawa wang ng pand pandai aigd gdig igan ang g ang ang Kiev Kiev Cana Canall at laha lahatt ng mg mgaa pina pinagl glak akba baya yang ng ilog ilog ng Germany. 5. Noong Noong 1921, pinili pinilitt ang Germany Germany na magbayad magbayad ng $ 33 bilyon bilang bilang reparas reparasyon yon upang upang mahirapan mahirapan itong makabangong makabangong muli at maiwasan ang pagtangkang pagtangkang mukling magsimula ng digmaang pandaigdig. Ang League of Nations
Matagal nang pangarap ni Pangulong Wilson ang pagkakaroon ng isang pandaigidg na samahan ng mga bansa. Nagtagumpay naman siya sa paghikayat sa mga pinuno ng mga bansang Alyad Alyado o upang upang suma sumapi pi rito rito ngu ngunit nit hindi hindi niya niya napil napilit it ang mg mgaa sari sarili ling ng bansa bansa upang upang suma sumali li.. Napaloloob Napaloloob sa Kasunduan Kasunduan sa Versail Versailles les ang probisyong probisyong ito na ngalalayon ngalalayon ng sumusunod. sumusunod. 1. Maiw Maiwas asan an ang ang dig digma maan an 2. Ipagtang Ipagtanggol gol ang mga mga kasapi kasaping ng bansa bansa sa pananala pananalakay kay ng iba iba 3. Lumutas Lumutas sa mga usapin at n\hindi n\hindi pagkakaunawa pagkakaunawaan an ng mga kasapi kasapi
4. Palagan Palaganapin apin ang pandai pandaigdig gdig na pagtu pagtutul tulunga ungan. n. 5. Ipaganap Ipaganap ang mga mga probisyo probisyon n ng mga ksaundu ksaunduang ang pangkapa pangkapayapa yapaan. an.
Baga Bagama man n nagta nagtagu gump mpay ay ang Liga Liga sa mg mgaa unang unang taon taon ng pagkak pagkakat atat atag, ag, nabig nabigo o ito ito sa layuning pangalagaan ang kapayapaan. Nakapigil Nakapigil ito sa ilang maliit na digmaan digmaan tulad sa Finland at Sweden Sweden noong 1920, sa Bulgaria at Greece noong 1925 at sa Colombia at Peru noong 1934. Pinamahalaan din ng Liga ang mga rehabilitasyon ng mga sundalo pagkatapos ng digmaan at ang mga Mandated Territory. Hindi lubhang nagtagal at isa-isang lumabag sa mga kasunduan ang maraming bansa. Nasira ang tiwala ng mga kasapi ng Liga sa Japan nang lumusob at agawin ang Manchuria, Manchuria, isang teritoryong Tsino. Ang pagbatikos ng Lytton Commission ng Liga sa Japan ay nagbunga ng pagtiwalag pagtiwalag nito sa Liga. Ipinalagay Ipinalagay ng marami marami na ito na ang huling pagkakataon pagkakataon ng Liga. Pinagkasunduan ng mga kasapi na prusahan ang Italy sa pamamagitan ng pag-aklas sa mga kalakalan nito. Hindi rin naman tumigil ang Italy sa pag-angkat ng langis. Nagtagumpay ito sa pakikipagkalakal pakikipagkalakalan an sa Ethiopia. Ethiopia. Walang naibigay na proteksyon proteksyon ang Liga sa mga kasapi nito. Nabigo ito sapagkat sapagkat hindi kasapi ang lahat ng makapangyarihan makapangyarihan at malalaking malalaking bansa tulad ng United States. Hindi pinayagang sumapi noong una ang Germany. Sumali lamang ang Russia noong noong 193 1934, 4, nang nakatiwal nakatiwalag ag na ang Germany Germany at Japan. Japan. Ang kawalan kawalan ng kapangya kapangyariha rihang ng ipatupad ang deisyon ang isa sa dahilan ng pagkabigo ng Liga. IKALAWANG DIGMAANG PANDAGIDIG: KARUGTONG NG UNANG DIGMAAN
Nagbunga ng pagkawasak pagkawasak ng mga bansang demokrasya demokrasya ang nakaraang digmaan. digmaan. Samantala, abalang-abala naman ang mga natalong bansa sa pagbangon at pagtatayo ng mga diktadurya. Winalang-bahala nila ang hamon ng lumalakas na Nazismo at komunismo. Nagbunsod sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang pagsisikap ng hindi nagkakaisang mga demokrasya na payapain ang ang mga pasista. pasista. Gayundin Gayundin ang pagkakaroo pagkakaroon n ng mga tinatawag tinatawag na ultranati ultranationalist onalist sa sa mga bansang dating kasapi sa Central Central Powers. Powers. Nagging Nagging daan din ang kahinaan ng League of Nations upang labagin ang mga kasunduan. Isa sa mga pangyayaring nagbigay-daan sa pagsiklab ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay ang paglitaw ni Adolf Hitler sa eksena. Ang pagdating ni Hitler sa Germany ang nagging simula ng panandaliang kapayapaan. Naniniwala Naniniwala siya na hindi kasunduan kasunduan ang naganap sa Versailles Versailles subalit subalit isang pagkakanulo pagkakanulo sa kapayapaan. Idinidiin niya sa mga Aleman ang paghihiganti sa mga arkitekto ng Versailles at iyon lamang ang paraan upang magkaroon ng digmaan.
Nagbigay-daan Nagbigay-daan din sa digmaan digmaan ang suliranin suliranin sa teritoryo. teritoryo. Samantalang Samantalang ipinagbadya ipinagbadya sa mundo ang pagnanais ng kapayapaan. Unti-unti naming inuusad ang mga hangganan. Isang araw noong 1938, nagisnan na lamang ng mga Austriano ang mga tangkeng Aleman. Wala silang nagwa nang isanib ang Austrai sa imperyon Aleman. Sumunod na sinakop ang Czechoslovakia dahil sa mga Alemang Sudeten, bagaman palno ng Maginot Line ng France ang tunay na layunin. Nagkusa si Punong Ministrong Ministrong Neville Neville Chamberlain Chamberlain na payapain si Hitler sa komperensya ng france. Ang pagpapatahimik sa Munich ang itinuturing na pinakamalaking tagumpay ni Hitler at pinakamalubhang pagkakamali ng demoksrasya. Nakalikha ito ng hidwaan sa Russia at mga Alyado na hindi na nalunasan hanggang nagayon. Nagging simbolo ng kapayapaan ang Munich kahit gaano kalaki ang kabayaran. Pangunahing dahilan ng Pagsiklab ng Ikalawang Digmaang Pandaigidig
Nagdeklara Nagdeklara ng pakikidigma pakikidigma sa Germany Germany ang Britain at France noong ika-3 ng Setyembre 1939, dalawang araw pagkatapos sakupin ni Hitler ang Poland. Walang nagawa ang Britain at France sa pagbagsak ng Poland sa kamay ng mga Aleman kundi ang bantayan ang kanilang mga depenssa. depenssa. Naglagay ang France ng mga sundalo sa Maginot Line, isang bakal at konkretong moog na itina itinayo yo pagkat pagkatapo aposs ng Unang Unang Digm Digmaa aang ng Panda Pandaig igdig dig sa pagit pagitan an ng Germ Germany any at Franc France. e. Nagpadala Nagpadala rin ng hukbo hukbo sa hilagang hilagang France France ang Britain. Britain. Naglagay Naglagay rin rin ng Hukbo Hukbo sa hilagang hilagang France France ang Britain. Naglagay rin ng hukbo ang Germany sa Siegfried Line, ang depensang Aleman na itinayo noong dekada 1930 sa tapat ng Maginot Line. Kapwa umiwas ang mga hukbo sa linyang ito na magsagupa noong huking bahagi ng 1940. Dahil ditto, tinawag na Phoney War ang pagiiringang ito. Noong Abril 1940, biglang biglang nagwakas nagwakas ang Phoney War sapagkat sinimulan ni Hitler Hitler ang kanyang blitzkrieg o lightning wat. Gumamit siya ng mga bomba at ilang yunit ng tangke sa pagsalakay, pagsalakay, inalis ang mga puwersa ng Alyado sa kanluran at ipinadala sa Belgium. Parang isang pag-uulit pag-uulit ito sa pangyayari pangyayari sa Schlieffen Schlieffen Plan ng 1914 kung saan tumawid tumawid ang mga tangke at eroplan eroplanao ao ng Aleman Aleman mula sa hindi hindi madaaan madaaanang ang Ardenne Ardenness para putulin putulin ang pagsalakay pagsalakay na magkakaanib sa likuran. Sa kabiglaan, umurong ang mga Ingles sa Dunkirk. Sa pagitan ng ika-26 ng Mayo at ika-4 ng Hunyo, may 33,000 tropa ng sundalo ang tumawid ng English Channel. Walang pagkatakot sa mga mangyayari. Sa huling bahagi ng Hunyo, nasakop ng Germany ang France, Belgium, Netherlands at Luxembourg. Pagkatapos sumuko ng France , napasailalaim ng pananakop ng Germany ang ibang bahagi nitoat nitoat nailagay nailagay sa Germany Germany-France -France na itinatag itinatag sa bayan bayan ng Vichy. Vichy. Digmaan sa Britain
Naniniwala Naniniwala si Hitler na makikipag-ayos makikipag-ayos ang Britain sa Germany pagkatapos pagkatapos ng pagbagsak ng France. Ngunit mag-isang nakipaglaban ang Britain sa Germany. Naghanda si Hitler na tawirin ang English Channel upang salakayin ang England mula sa Timog. Ngunit bago makatuntong makatuntong ang
mga Aleman sa Britain, kinailangan muna nilang talunin ang Royal Air Force (RAF). Nagsimula ang labanan noong Hulyo 1940, ang unang labanan sa pagkontrol ng himpapawid. Noong Agosto, Agosto, 1940, sinimulan sinimulan ng Luftwaffe, ang hukbong himpapawid himpapawid ng Germany, Germany, ang pag-atake pag-atake sa mga base ng RAF. Bagaman Bagaman higit na marami marami ang mga eroplano eroplano ng Luftwaffe, Luftwaffe, nakuhang maharang at mapabagsak ng RAF ang mga ito dahil sa mga himpilan ng radar na nasa bayabayin bayabayin nito. Kaowa sumibra ang estimasyon ng dalawang eroplanong kanilang napabagsak. Noong Setyembre 1940, nagkakamali ang Luftwaffe sa paniniwalang natalo nito ang RAF. Itinigil nito ang pagbomba sa mga base ng RAF at ibinaling ang atensyon sa mga sibilyang lungsod tulad ng London, Glasgow, Liverpool, Coventry at Belfast. Bagaman halos gabi-gabing isinagawa ang blitz o pagsalakay mula sa himpapawid, hindi napabagsak ng Germany ang Britain. Noong Mayo 1941, sumuko ang Germany Germany na magapi magapi ang Britain Britain mulsa sa himpapawid himpapawid kaya ibinaling ang atensyon nito sa Soviet Union. Paglaganap ng Digmaan
Sa panahonh ito, lumaganap na nag digmaan sa Africa, Meditiranean at Balkan. Nang ideklara ng Italy ang kanyang pakikidigma sa mga Alyado, ginamit ni Benito Mussolini ang kanilang kahinaan para masakop ang British Somaliland at sakupin ang Egypt. Ngunit natalo siya sa dalawang sagupaang ito. Pinalaya ng British-Indian ang Somaliland nooong Marso 1941 at noong Agosto pinabagsak ang mga Italyano Italyano sa Abyssinia Abyssinia (Ethiopia) (Ethiopia) sa hilagang Africa. Africa. At noong Disyembre 1940, anging tagumpay ang kontrang pagsalakay ng mga Ingles dahil sa pagsakop nila sa Cyrenaica o silangang Libya. Sa unang tingin, parang matatalo ang mga Italyano sa Africa. Ito ang nagpaigting sa mga Aleman upang sumagot para maiwasan ang kahihiyan sa mga Italyano. Noong Pebrero 1941, ipinadala ni Hitler si Lt. Gen. Erwin Rommel at ang kanyang Afrikan Korps sa Libya kung saan madali nilang napurong ang mga Ingles pabalik sa hangganan ng Egypt. Samantala, nakaiwas sa pagbobomba pagbobomba sa Mediterr Mediterranean, anean, ang pinakasus pinakasusing ing pulo ng Malta. Malta. Sa Balk Balkan, an, bigo bigo ang ang panana pananakop kop ng mg mgaa Ital Italyan yano o sa Gree Greece ce noo noong ng Oktubr Oktubree 1940. 1940. Puminsala ang puwersa ng mga Aleman sa Yugoslavia at Greece noong Abril-Mayo 1941 bgo nila nakuha ang Crete sa pamamagitan ng labanan sa himpapawid. Nasa kalagayan ang Britain na halos mawala ang daaanan sa silangang Mediterranean at ang pinakamahalagang ruta sa Malayong Silangan sa pamamagitaqn ng Suez Kanal. Sa panahong ito, naghanda na ang Japan sa pagsalakay. Halos bumagsak na noon ang mga puwersang Ingles dahil sa kakapusan ng pondo para sa pangangailangan pangangailangan nito sa digmaan. digmaan. Ditto Ditto nakatulong nakatulong nang malaki ang Land-Lease Land-Lease Program Program ng United States sa mga Alyadong bansa. Sa ilalim nito, pinahiram ng $ 50 bilyong halaga ng kagamitan at armas ang mga Alyadong Bansa. Digmaan sa Pacific (1941-1942)
Nang nanalakay nanalakay sa Europe ang hukbong Nazi, naghahanda ang Hukbong Hapones sa Pacific. Upang masugpo ang pagsalakay ng mga Japones, ipinagbawal ng Kongreso ng United States ang pagpapadal ng langis at pinigil ang lahat ng ari-arian ng Japan sa United States. Noong Oktubre Oktubre 1941, mipinadala ni Heneral Hideki Tojo si Embahador Embahador Saburo Kuruso sa Wash Washing ingto ton n upang upang tulung tulungan an si Admi Admira rall Kichi Kichisa sakur kuro o Nomur Nomuraa na makip makipag agtal talast astas asan an upang upang mabawasan ang krisis sa pagitan gn United States at Japan. Pinatunayan ng kasaysayan na hindi tapat si Tojo sapagkat habang pinag-uusapan ang kapayapaan, naghahanda na sa digmaan ang mga Hapones. Nooong ika-6 ika-6 ng Disyembre Disyembre 1941, habang habang nag-uusap nag-uusap sina Kalihim-H Kalihim-Heneral eneral Cordell Cordell Hull at ang mg mgaa sug sugo o ng Hapon Hapones es sa Washi Washing ngto ton, n, bigl biglang ang suma sumala lakay kay ang Japan Japan noo noong ng ika-7 ika-7 ng Disyembre 1941 (ika-8 ng Disyembre sa Pilipinas) sa Pearl Harbor, isang himpilan ng Hukbong Panda Pandaga gatt ng Unit United ed Stat States es sa Hawa Hawaii ii.. Dahil Dahil binig binigla la ang Unit United ed Stat States es,, napin napinsal salaa ng mg mgaa eroplanaong Hapones ang US Pacific Fleet. Limang bapor pandigma ang lumubog at halos 200 Amerik Amerikanong anong eroplanao eroplanao ang nawasak nawasak.. Nasawi Nasawi ang 2,043 2,043 at 1,178 1,178 ang sug sugata atan. n. Dahil Dahil ditto, ditto, nagpahayag ang United States gayundin ang Britain ng pakikidigma sa Japan. Sumugod sa panig ng Japan ang Germany at Italy at kapwa nagpahayag ng pakikidigma sa United States noong ika11 ng Disyembre 1941. Lumaganap ang Digmaan sa daigdig. Ilang oras matapos salakayin ang Pearl Harbor, biglang sumalakay sa Pilipinas ang Japan. Winasak ang hukbong panghimpapawdi ng mga Amerikano sa Clark Field, Pampanga. Pagkatapos ng dalawang araw, lumunsad sa hilagang Luzon ang mga Hapones. Magiting na lumaban ang mga Pilipino sa pamumuno ni Pangulong Manuel L. Quezon at Heneral Douglas MacArthur. Sa araw ding ito, pinalubog ang dalawang makabagong pabor pandigma – ang Prince of Wales at Repulse – mula sa baybayin ng Malaya. Habang nakikidigma ang mga Pilipino sa mga Hapones, kumalat at naminsala ang huli sa Thailand Thailand at nanalakay nanalakay sa British British Malaya. Bago matapos ang Disyembre, Disyembre, napasakamay napasakamay ng kaaway ang Hong Kong, Guam at Wake Islands. Noong ika-2 ng Enero 1942, kinuha nila ang Maynila bagaman ideneklar ideneklarang ang open city ito. ito. Nagkuta Nagkuta sa Bataan Bataan at Corregidor Corregidor at iba pang pang lugar sa sa Pilipinas Pilipinas ang mga kawal na Pilipino at Amerikano. Noong ika-15 ng Pebrero Pebrero 1942, bumagsak bumagsak ang Singapore. Singapore. Nakuha ang Bataan ng mga Hapones noong ika-9 ng Abril ngunit ipinagpatuloy ang labanan sa Corregidor. Noong ika-2 ng Mayo, bumagsak ang Netherlands East Indies. Corregidro ang pinakahuling pananggalang ng demokrasya sa Asia na sumuko sa mga Hapones noong ika-6 ng Mayo 1942. Ito ang tanggulang nagbigay ng pinakamahigpit na laban sa mga Hapones sa Bataan at Corregidor. Sanhi nito, nabigo ang Japan sa Australia na lubos n nakapaghanda. Nagtagumpay Nagtagumpay ang Japan sa pananakop pananakop sa Pacific Pacific noong 1942. Sa loob ng halos isang isang taon, nasakop nila ang may 500,000,000 katao sa Timog-Silangang Asia at nagtatag ng Greater East asie Co-Prosperity Sphere. Umabot ang nasakupang lupain nito sa Aluetian Islands sa Hilaga hanggang
New Guinea Guinea sa timog, buhat buhat sa Wake Islands Islands sa silangan silangan hanggang hanggang sa Burma Burma sa Kanluran. Kanluran. Naging dagt-dagatang Hapones ang Karagatang Indian at Kanluraning Karagatang Pacific.
Pagbabago ng Takbo ng Digmaan
Nagpasimula Nagpasimula na ng pagbabago ng takbo ng digmaan sa Malayong Malayong Silangan. Nagkaroon Nagkaroon ng maraming ulit na pagpupulong sin Punong Ministro Winston Churchill at Pangulong Franklin D. Roosevelt upang makasunod sa Grand Strategy na prayoridad ang pagkatalo ng Germany. Sa mga Amerikano, minimithi nila ang medaling pagtawid sa English Channel upang mapalaya ang mga Ingles. Ngunit mahigpit na tinutulan ito ni Churchill. Sa pagsisimula ng 1942, kinakail kinakailanga angang ng malinis malinis ang North North Africa Africa kahit kahit pa napalub napalubog og na ang barkong barkong Bismarck Bismarck ng Germany Germany noong Mayo 1941. Patuloy na sinasalakay ng U-boat sa Atlantic ang mga barko ng mga Alyadong Bansa. Sinikap ni Churhill na hikayatin ang mga Amerikano na bigayn na lamang nito ng pansin ang South Africa at ipinagpatuloy ang kampanya laban sa mga lungsod ng Germany. Napatunayan na kulang ang kaalaman ng mga Alyado sa labanang pandagat sa isang pagsalakay sa Dieppe noong ika-19 ng Agosto 1942. Natalo rito ang tropa ng Canada. Ngunit pagsapit pagsapit ng 1943, isang makabagong aramas aramas at taktika ang nagpatalo nagpatalo sa U-Boat ng Germany, ang radar. Sa pamamagitan nito, nagkaroon ng malaking kahigtan ang tropa ng United States; nagsimula na rin na mag-ipon ng suplay ang Britain. Sa hilagang Africa, sumalakay si Heneral Erwin Rommel ng Germany sa Gazalla noong Mayo 1942 upang itulak pabalik sa Egypt ang mga Alyado. Ngunit bigla ang naging pagbabago sa El Alamien noong huling bahagi ng Oktubre nang matalo ng Afrikan Korps ang pwersa ni Heneral Bernard Montgomery. Naging balakid kay Rommel Rommel ang paglapag ng mga Anglo-Amerika Anglo-Amerikano no sa French North Africa noong ika-8 ng Nobyembre. Nasakop ang mga ATunis at inalis ang North Africa sa Axis Power. Muling sumalakay sa English Channel ang mga Amerikano nguint prayoridad pa rin na masakop ang Mediterranean. Pagwawagi ng Alyado
Mula Agosto 1944, nakipaglaban ang bahagi ng mga Alyado sa hilagang-kanluran ng Europe upang makuha ang mga lupain sa paligid ng Aachen sa Hurtgen Forest at Alsaceorraine. Nais nitong udyukan ang mga Aleman para makagawa ng kontra-laban sa Ardennes. Umabot ito hanggang magwagi sa Battle of the Bulge kung ssan halos matalo na sa digman ang Germany. Pinalaka Pinalakass ang kanilan kanilang g pagsagu pagsagupa pa ng mallas mallaslki lking ng Bapor Bapor ng Britai Britain n at United United States States.. Napabagsak Napabagsak nila ang Dresdwen, samantalanga samantalanga sa sagupaang panlupa, panlupa, nagpatuloy sa Rhine upang
paghandaan paghandaan ang pagsalakay pagsalakay sa hilaga at timog. Naiwan ang Berlin Berlin sa Soviet na nagbigay kay Heneral Dwigth Eise nchower ng tiwala sa kanyang puwersa sa sentral at katimugang Germany. Umurong sa Alps ang magkasanib na sandatahan sa Italy at sa unang lingo ng Mayo 1945, isinagawa sa Elbe ang kasunduan sa pagitan ng mga Alyado at Soviet. Sa pagkamatay ni Hitler, namatay na rin ang kanyang mga kasapi at napasakamay ng Soviet ang Berlin. Sumuko ang mga Aleman noong ika-8 ng Mayo1945. Pagbabalik ng mag Amerikano. Bagaman naghari ang Japan sa Pacific noong 1942, hindi nawala nawalan n ng pag-asa pag-asa ang United United States States.. Pinalak Pinalakas as ang mga base sa timog-k timog-kanl anlura urang ng Pacific Pacific,, Australia, Samoa, New Caledonia, New Hebrides at iba pang pulo. Tinipon ang puwersa ng Alyado sa Australia at inilagay sa ilalim ng pamamahala ni Heneral Mac Arthur na tumakas sa Pilipinas. Nagsimula ang tagumpay ng Alyado nang matalo ang mga Hapones sa Labanan ng Dagat Coral noong ika-4 hanggang ika-5 ng Mayo 1942. Ito ang unang pagkatalo ng Hapones sa kasaysayan. Naulit ang kanilang pagkatalo sa Labanan ng Midway noong ika-3 hanggang ika-6 ng Hunyo 1942.
Noong Agosto Agosto 1942, lumunsad ang mga Amerikanong Amerikanong marino sa Guadalcanal Guadalcanal at Tulagi sa Solomons at nagsimula ang madugong labanan sa paghahari sa timog kanlurang-pacific. Bago matapos ng 1942, napaalis na ang mga Hapones. Nabigo ang pananalakay ng mga Hapones sa Port Moresby habang naghahanda na sa pagsalakay si Heneral Mc Arthur upang mabawi ang mga nawalang teritoryo. Ang V-E Day sa Africa at Europe (1943-1945). Nang magsimula ang 1941, pinalayas si Heneral Erwin Erwin Rommel, ng Desert Desert Fox ng GErmang, ang mga Alyado mula sa Libya hanggang S Egypt. Noong Mayo1942, nanalakay siya tungo sa kansal Suez na umaboat hanggang sa El Alamein, 112.7 km mula sa Alexandria. Tinqalo si Heneral Rommel sa labanan ng mga Alyado sa ilalim ng pamumuno ni Heneral Bernard Montgomery hanggang sa umurong ang puwersang Nazi sa Libya. Lumusob sa Morocco at Algeria ang hukbong Amerikano at Ingles sa ilalim ng pamumuno ni Hener Heneral al Dwig Dwight ht Eise Eisenho nhowe wer. r. Tinul Tinulung ungan an ang Nazi Nazi ng Hukbo Hukbong ng Vichy Vichy para para luma lumaban ban sa pagsalakay pagsalakay ng mga Alyado, Noong ika-13 ng Mayo, matapos ang maraming buwan ng mashigpit mashigpit na labanan, nagwagi ang mga Alyado sa hilagang Africa. Noong ika-10 ng Hulyo 19434, sumalakay sumalakay ang Alyado sa Sicily. Lumaban ang mga hukbong pasista ngunit natalo sila. Noong ika-17 ng Agosto, nagtagumpay ang Alyado. Nakuha ang pulo sa kamay na mga Italyano. Nagbigay-daan Nagbigay-daan sa pagbagsak pagbagsak ni Benito Musso Mussolini lini noong ika-25 ng Hulyo 1943 ang pagkatalo pagkatalo ng hukbong Italyano Italyano sa hilagang Africa Africa at Sicily. Nagtatag sila ng bagong pamahalaang pamahalaang pasista pasista ngunit hindi hindi ito itinaguyod itinaguyod ng mga mga Italyano. Italyano. Noong ika-4 ng Hulyo 1944, nakuha ng Alyado ang Rome. Tumakas Tumakas sa Burol si Benito Mussolini nang Makita niyang wala ng pagasa. Ngunit nahuli siya ng mga gerilyang Italyano at
piñata siya kasama ang kanyang pangalawang pangalawang asawa na si Clara Petacci noong ika-25 ng Abril 1945. Sinundan ng Germany ang pagbak ng Italy. Noong ika-6 ng Hunyo 1944, lumusob sa Normandy, Normandy, France ang napakalakas napakalakas na Hukbong Alyado sa ilalim ng pamumuno pamumuno ni Heneral Eisen Hower. Matapos ang ilsang linggong mahigpit na labanan. Napasok ang kalaban at noong ika-25 ng Agosto, napalaya ang Paris. Noong ika-16 ng Disyembre Disyembre 1944, sinalakay sinalakay ng mga Aleman ang mga sundalong sundalong Amerikano sa kagubatan ng Ardennes. Subalit kulang ang hukbo at petrolyo ng mga Aleman upang mapagwagihan mapagwagihan ang labanang ito. Sa lob ng dalawang lingo, napigil ng mga Amerikano ang pagsulong pagsulong ng mga Aleman malapit sa ilog Meuse sa Belgium. Kilalsa Kilalsa ang pananalakay na n a ito sa Ardennes bilang Battle of the Bulge dahil sa maumbok na hugis sa mapa ng pinagdausan ng labanan. Biglang napahinto ang pagsulong ng mga Alyado subalit nagpahina sa lakas ng mga Nazi ang mga pagtutulungan ng Alyado. Matapos itaboy ang mga Aleman sa kanlurang hangganan, tumawid sila sa Siegfried liner at habang kinukuha ng hukbong Ruso Baltic, Romania, Bulgaria at Poland, nilusob ng Alyado ang silangang hagganan ng Germany. Sa huling araw ng Abril 1945, gumuho ang Germany sa ilalim ng sama-samang pagddurog ng mga Alyado mula sa kanluran at ng mga Ruso mula sa silangan. Nakarting Nakarting ang mga mga Ruso sa labas ng bayan ng Berlin Berlin noong noong ika-23 ng Abril. Abril. Habang mawawsak ang Berlin, naghahandas naman si Hitler sa kanyang pagpapakamatay ssa isang selda sa ilalim ng lupa. Noong umuga bg ika-30 ng Abril 1945, hinirang niya si Admiral Admiral Karl Doenitz bilang kahalili at sa tanghali ng araw ding ito, nagpakamatay si Hitler at ang kanyang asawang si Eva Braun. Noong ika-2 ng Mayo, Mayo, nabihag ng mga Ruso ang Berlin. Berlin. Humingi ng kalayaan kalayaan sa Admiral Doenitz noong ika-7 ng Mayo 1945 at tinanggap ang kanyang kinatawan nang walang pasubaling tadha tadhana na ng pagsu pagsuko ko sa Rhei Rheims ms mu mula la sa Am Amer erica ica at Brit Britain ain.. Matap Matapos os ang anim anim na taong taong mapaminsalang digman, dumasting ang V-E Day (Victory in Europe) noong ika-8 ng Mayo 1945. Nakatulong kay Heneral Heneral Mc Arthur sa sa kanyang pagbabalik pagbabalik sa Huling Yugto ng Digmaan. Nakatulong Pilipinas ang pagwawagi ng mga Alyado sa Africa at Europe. Noong 1943, nagtamo siya ng maraming tagumpay nang padalhan siya ng maraming sundalo, barko, eroplano at kagamitang pandigma pandigma ng galling galling sa Europe. Europe. Lumusob Lumusob ang hukbong Alyado sa pulo ng Marshall noong unang lingo ng Pebrero. Pebrero. Noong Hunyo, sinalakay ang Marianas at muling nakuha ang Guam. Sumunod na nabawi ang Carolines. Noong Oktobre 1944, lumunsad lumunsad si Heneral Heneral Mac Arthur sa Leyte at buonmg karangalang karangalang nagpahayag samga Pilipino na siya ay nagbalik. Nabigo ang tangka ng mga Hapones na paigilin siya sa leyte sapagkat natalo ang hukbong dfagat ng Japan sa Second Battle of the Philippine Sea noong ika-23 hanggang ika-26 ng Oktobre 1944.
Isinunod ng hukbo ni Mac Arthur ang ibat- ibang pulo sa Pilipinas at noong gabi ng ika-3 ng Pebrero 1945, pumasok ito sa Maynila at sinalubong ng mga mamamayanan. Nalupig ang mga Hapones matapos ang maraming buwan ng labanan. Noong ika-5 ng Hulyo 1945, ipinahayag ni Mac Arthur ang paglaya ng mga Hapones. Sinumulang Sinumulang pasabugin ang mga baybaying lingsod ng Japan at inuulan ng bomba ang mga lungsod at paliparan. Iwinagayway ang bandilang Amerikano sa Iwo Jima noong ika-16 ng Marso 1945 at noong ika-21 ng Hulyo, isinuko ang mga kutang pulo ng Okinawa na nagbabantasy sa Japan. Noong ika-26 ng Hulyo, nagpalabas ang Britain, Britain, China, At united states ng ultimatum ultimatum na hinih hinihing ingii ang sdapi sdapili lita tan n at wala walang ng pasuba pasubali ling ng pagsu pagsuko ko ng Japan Japan.. Noong Noong ika-6 ika-6 ng Agos Agosto to,, pinasabog pinasabog sa Hiroshima Hiroshima ang unang bomba atomika. Winasak nito ang 60 bahagdan bahagdan ng n g lungsod at 200,000 katao ang namatay. Pagkatapos ng dalawang araw ng pahayag ang Russia ng pakikidigma sa Japan. Mga hukbong Ruso ang sumalakay sa Mancuria, Korea at timog Sakalin. Noong ika-9 ng Agosto Agosto,, inihulo inihulog g ang ikalaw ikalawang ang bom bomba ba atomika atomika sa Nakasag Nakasagi. i. Nawasa Nawasak k ang 40 bahagda bahagdan n ng lungsod at 100,000 katao ang namatay. Dahil sa takot sa mabagsik na sandatang nakamamatay , tinanggap ng Japan ang walang pasubaling pagsuko sa mga Alyado noong ika-15 ng Agosto. Noong ika-2 ng Setyembre Setyembre 1945, lumagda ang Japan sa tadhana ng walang pasubaling pasubaling pagsuko na ginanap ginanap sa USSmiss USSmissouri ouri sa Tokyo Tokyo Bay. Naglaho Naglaho ang pangarap pangarap ng Japan na magkaroo magkaroon n ng imperyo sa Asia. Asia. Sa unang pagkakataon pagkakataon sa kasaysayan, kasaysayan, natalo ang Japan sa digman digman . Sa V-J Day na ideklara ng Alyado sa petsang ito (Victory of Japan), nagsaya ang daigdig sapagkat naghudyat ito ng wakas ng ikalawang Digmaang Pandaigdig. Mga Pinsalang Dulot ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig
Lubhang mahirap halagahan ang napinsala ng digmaan lalo na kung buhay ang paguusapan. Marami ang nasawi ngunit higit na marami ang napinsala sa mga ari-arian. Hinding-hindi mababayaran ng salapi ang sakit na ibinunga sa puso at isipanj ng mga mamamayan. Nagdulot Nagdulot ang digmaan ng kasindak-sind kasindak-sindak ak na pagkitil ng maraming maraming buhay at pagkasira pagkasira ng mga ari-arian kaysa unang digmaan pandaigdig. Umabot ang kabuuang bilang ng naswi sa mahigit na 50,000,000 (20,000,000) kawal at 30,000,000 mamamayanan). Umaaabot sa $1,384,000,000 ang kabuuuang halaga ng digmaan. digmaan. Panandaling natigil na ekonimiya dahil sa pinsala ng digmaan sa agrikultura, industriya, transportasyon at pananalapi sa Asia, Africa at Europe. Tatl Tatlong ong mapan mapanak akop op na imper imperyo yo asng asng nawas nawasak ak-- ang imper imperyon yong g Alem Aleman an ni Hitl Hitler er,, impery imperyong ong Italyano Italyano ni Mussolini Mussolini at impoer impoeryong yong Hapones Hapones ni Hirohit Hirohito, o, bagaman bagaman lumakas lumakas ang bagong diktatur diktaturaa ng partido partido komunista. komunista. Itina Itinata tag g ang Unit United ed Nati Nations ons upang upang mapan mapanga gala laga gaaan aan ang kapaya kapayapaa paan, n, kalay kalayaan aan at katarungan sa daigdig. Ito ang nakapigil sa lumalawak na hidwaan sa pagitan ng demokrasya at komunistang digmaaan ng ideolohiysa.
Ang mga Taon Pagkatapos ng Digmaan. Isang bagong daigdig ang umusbong pagkalipas ng Ikal Ikalaw awang ang Digm Digmaa aan n Pandaa Pandaaig igdig dig.. Nawa Nawala la ang dating dating maka makapan pangy gyas asri rihan hang g impe imperyo ryo ng Germany, Italy at Japan. Isinilang ang maraming malalayang bansa tulad ng Pilipinas, India, Pakistan, Indonesia, Burma, Syria, Sri lanka at iba. Maraming bansa ang nahati tulad ng East Germany, West Germany, South Korea, North Korea at Red china at Noth at South Vietnam. Humina ang impluwensya sa daigdig ng England at France at Soviet union. Nawala ang nazismo at pasismo pasismo at umusbong umusbong ang ang panibagong panibagong ideolohiya, ideolohiya, ang komunismo. komunismo.
Matapos ang digmaan, itinatag ang United Nations noong 1945 bilang kasangkapan ng kapayapaan. kapayapaan. Hindi magkasundo sa mga tadhana ng kapayapaan ang mga nagsipagwaging nagsipagwaging bansa at kung paano lulutasin ang mga suliranin at kaguluhan ng daigdig. Isang bagong uri ng labanan ang umusb um usbong ong sa mu mundo ndo:: ang laban labanan an ng ideol ideolohi ohiya ya o Cold Cold War. War. Laban Labanan an ito ito ng dipl diplom omas asya, ya, propaganda propaganda at pagbabagsak pagbabagsak ng pamahalaan pamahalaan at pangkabuhayan. pangkabuhayan. Pagkaraan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, nagpangkat-pangkat asng mga bansa sa mundo mu ndo sanhi sanhi ng magk magkaka akaiba iba at magka magkakas kasal alung ungat at na panini paniniwa wala la.. Binib Binibuo uo ng mg mgaa bansa bansang ng demokratiko ang isang pangkat na tinatawa na Free World sa pamumuno ng United States. Nagtasngka Nagtasngka ang United United States at ang mga kasamahan kasamahan nito na pigilin pigilin ang paglaganap paglaganap ng komunismo. Tinataw Tinatawag ag na Soviet Soviet Union Union ang ikalaw ikalawang ang pangkat pangkat at nagmimi nagmimithi thing ng palagana palaganapin pin ang lomunismo sa buong daigidig sa pamamagitan ng rebolusyon. Naging magkarib magkaribal al ang dalawang dalawang pinakamala pinakamalakas kas na bansa bansa sa mundo. mundo. PAGTATATAG NG UNITED NATIONS
Nagwakas Nagwakas ang Ikalawang Ikalawang Digmaang Digmaang Pandaigdig Pandaigdig noong 1945. Sa lupaypay na sangkatauhan, iisa lamang ang nais mangyari ng mga bansa, ang bumangong muli at maiwasan ang digmaan. Binubuo lamang ang daigdig noon ng mahigit na 170 estado. May sari-sariling teritoryo, mamamayan at pamahalaan ang mga estadong ito, na nag populasyon ay kinakatawan ng ibatibang pamahalaan. pamahalaan. Ngunit mayroon mayroon naman itong isang pandaigdig pandaigdig na organisayon organisayon kung saan ang lahat ng estado ay maaring magpulong sa iisang conference table – ang United Nations. Nabuo ang United United Nations sa pamamagitan pamamagitan ng dalawang dalawang kapulungan kapulungan ng mga bansang magkaka magkakaalya alyado do noong noong matapos matapos na ang digmaang digmaang pandaig pandaigdig. dig. Noong Noong 1943, 1943, nagpulo nagpulong ng ang Moscow, Moscow, ang mga kinatawan ng United States, Great Britain, Soviet Union at China. Nagkasundo Nagkasundo sila na bumuo ng isang pandaigdigang samahan na magtataguyod ng kapayapaan para sa buong mundo. Muling nagpulong ang apat mula Agosto hanggang Oktubre 1944 sa Dumbarton Oaks sa Washington D.C. Dito nagpasyang tawaging United Nations ang Bagong samahan. Noong Abril 1945, nagpulong ang mga kinatawan ng 50 bansa sa San Francisco, California upang bumalangkas ng isang Saligang Batas na papatnubay sa samahan. Nagkaroon Nagkaroon ng sampung pangkalahatang pangkalahatang sesyon at 400 pagpupulong pagpupulong ng mga luon ang mga kinatawan. Natapos ang karta ng United Nations noong ika-25 ng Hunyo 1945. Noong umaga ng
ika-26 ng Hunyo, nagsilagda sa UN Charte ang ang mga kinatawan ng 50 ng bansa sa pangunguna ng Chian. Poland ang ika-51 na bansa na lumagda noong ika-15 ng Oktubre 1945. Nagkabisa ang karta noong ika-24 ng Oktubre 1945. Noong iak 30 ng Oktubre Oktubre 1947 nagpatibay nagpatibay ang General Assembly ng isang resolusyon o panukala na nagpapahayag ng “Araw ng mga Bansang Nagkakaisa” ang ika-24 ng Oktubre bawat Taon. Mga Layunin ng United Nations
May apat na mahahalagang layunin ang United Nations. Una, panatilihin ang pandaigdig na kapayapaan at katiwasayan. katiwasayan. Ikalawa, pagyamanin pagyamanin ang maayos na pagsasamahan pagsasamahan ng mga bansa batay sa pagkilala pagkilala sa pantay-pantay pantay-pantay na mga karapatan karapatan at kasarinlan kasarinlan ng mga ito. Ikatlo, Ikatlo, makipag makipagtulu tulungan ngan sa paglutas paglutas ng mga pandaig pandaigdig dig na sulira suliraning ning pangkab pangkabuhay uhayan, an, panlipun panlipunan, an, pangkalinangan pangkalinangan at sa pagtataguyod pagtataguyod sa mga karapatang karapatang pantao at sa mga pangunahing pangunahing kalayaan kalayaan para sa lahat. Ikaapat, Ikaapat, magsilbing isang sentro para sa pagsasaayos ng mga gawain ng mga bansa upang makamit ang mga layuning ito.
