Bullying

6ο Γυμνάσιο Νέας Ιωνίας

Σχολικό Έτος 2012-13

Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση

Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση Αίτια

Επιπτώσεις

Αντιμετώπιση

Εργασία των μαθητών του 6ου Γυμνασίου Νέας Ιωνίας

Σελίδα 1




Περιεχόμενα Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση Εισαγωγή Ορισμός. Αίτια Ο θυμός ως αίτιο της βίας. Ποιους αφορά - Συνέπειες. Eίδη. Οι τέσσερις βασικές μορφές του εκφοβισμού είναι οι πιο κάτω: Πέντε μύθοι για τον “Σχολικό εκφοβισμό” Η εκφοβιστική συμπεριφορά είναι άσχετη με τη μάθηση και τη διδασκαλία. Η αντιμετώπιση του εκφοβισμού αφορά στην αντιμετώπιση της απειθαρχίας «δύσκολων μαθητών». Τα αγόρια ασκούν εκφοβισμό σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα κορίτσια. Είναι στη φύση τους… Ο φυσικός εκφοβισμός είναι πιο συχνός και πιο καταστροφικός . Ο εκφοβισμός είναι ένα φυσικό μέσο ανάπτυξης . Ρόλοι : Θύτης - θύμα - θεατής Οι θύτες 2. Τα θύματα 3. Οι θύτες/θύματα 4. Οι αυτόπτες μάρτυρες ,(«σιωπηλή πλειοψηφία») Χαρακτηριστικά θυτών - θυμάτων * Α. Οι θύτες . Αίτια Β. Τα θύματα Αίτια Ο ρόλος του οικογενειακού περιβάλλοντος Ενδείξεις πως ένα παιδί είναι, πιθανόν, θύμα σχολικού εκφοβισμού: Ποιο είναι το μέγεθος του φαινομένου? Αντιμετώπιση # Από γονείς. 2. Από Σχολείο. Πολιτική και δράσεις για βελτίωση του μαθησιακού περιβάλλοντος του σχολείου Βιωματική μάθηση Γιατί βιωματική μάθηση; Παραδείγματα βιωματικής μάθησης . 1.Εκφοβισμός (30΄) 2. Είδη συγκρούσεων και διαχείρισή τους Τι χρειάζονται τα παιδιά; «ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΤΑ ΠΑΙ∆ΙΑ» 10 συμβουλές από την “Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου” Κλείνοντας.. “Τα δικαιώματα των Παιδιών” Βασικές αρχές της Σύμβασης. “Η Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού “, στο Σχολείο.* Πηγές - Βιβλιογραφία

Σελίδα 2




Εισαγωγή Σύννεφα σκιάζουν την ανέμελη σχολική ηλικία καθώς τα περιστατικά βίας πυκνώνουν ολοένα και περισσότερο στα προαύλια των σχολείων. Στον ευαίσθητο μικρόκοσμο των παιδιών και των εφήβων αναπαράγονται οι παθογένειες της κοινωνίας και δοκιμάζεται καθημερινά η ψυχή τους. Αναπαράγονται με μορφές αποκρουστικές. Απομόνωση, στιγματισμός, εσκεμμένη πρόκληση πόνου , σωματικού, συναισθηματικού και ψυχικού. Λέξεις που πονάνε, “βλάκα”,“κοντέ”,“φυτό”,“φλωρούμπα”, “γυαλαμπούκα”,”ζόμπι”,απειλές που τρομοκρατούν,“τι κοιτάς ρε?”,“τι τρέχει?”,“θα τα πούμε έξω από το σχολείο”.Συμπεριφορές αλαζονικές που εξευτελίζουν τα θύματα και τους θύτες,“σπρωξίματα”, ”βανδαλισμοί”,”αποκλεισμός στην σκάλα ή στην είσοδο της τάξης” από τους “δυνατούς”.Αναπαραγωγή των κοινωνικών στερεότυπων στη σχολική ζωή, “Αλβανός είναι...”,”“τον άφησε η μάνα του”, “οι γονείς του χώρισαν”, “γύφτος είναι”. Διάδοση φημών, “είναι κλέφτης”, “είναι άρρωστος”,“έχει ψείρες”. Παιδιά απομονωμένα , που περνούν το διάλειμμα έξω από το γραφείο των καθηγητών, αισθανόμενα μόνο εκεί , σχετική ασφάλεια, άλλα στις άκρες της αυλής , σχεδόν κρύβονται από τον “νταή” του σχολείου (όπως κρυβόταν και ο ίδιος άλλωστε πριν...) και άλλα που χαμογελούν αμήχανα, όταν μια “σφαλιάρα” θα πρέπει εξ ανάγκης να θεωρηθεί ως αστείο, με μόνιμη επωδό την φράση “φίλοι είμαστε” ..και ας μην είναι.... Μαθητές που αλλάζουν διαδρομή για να έλθουν στο σχολείο, μαθητές που υιοθετούν συμπεριφορές “άλλες” προκειμένου να γίνουν αρεστοί στον “δυνατό” και με τη σειρά τους γίνονται οι ίδιοι θύτες σε πιο αδύναμους συμμαθητές τους. Σχολεία που μοιάζουν ή τείνουν να μοιάσουν στην “Προκρούστειο Κλίνη” , αφού κάθε τι το διαφορετικό , ο,τιδήποτε δεν ταιριάζει με την άποψη “περί τρόπου ύπαρξης”,του κατά καιρούς Προκρούστη , σφαγιάζεται σε μια προσπάθεια εξομοίωσης με την αισθητική του. Σε αυτή την σύγχρονη εκδοχή του , ο Προκρούστης δεν ενδιαφέρεται για το ύψος , πάντως όχι μόνο για αυτό. Ενδιαφέρεται για οποιαδήποτε επιλογή, ντύσιμο, εμφάνιση, χώρα προέλευσης, κοινωνική τάξη, σεξουαλικές επιλογές, επίδοση στο σχολείο, οικογενειακή κατάσταση, ακόμη και για την υγεία των “περαστικών”. Η επιθυμία μας είναι οι μαθητές μας να φωνάξουν όπως ο Μπερανζέ στο έργο του Ιονέσκο “Ρινόκερος” πως “ όταν όλοι γύρω τους μεταμορφώνοναι σε ρινόκερους εκείνοι θα παραμείνουν ΑΝΘΡΩΠΟΙ” Αυτή είναι η πραγματικότητα για όποιον θέλει να την δει και αυτή η εμπειρία από την σχολική αυλή μας οδήγησε να ασχοληθούμε με όλα αυτά τα φαινόμενα, που συνοπτικά ονομάζονται “σχολικός εκφοβισμός - θυματοποίηση” και είναι γνωστά με τον διεθνή όρο “Bullying”,που πρωτοεμφανίστηκε το 1987 σε επιστημονικα περιοδικά , ενώ το φαινόμενο αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία.

Ορισμός. «Ένας μαθητής είναι θύμα εκφοβιστικής συμπεριφοράς όταν εκτίθεται επανειλημμένα και για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε αρνητικές πράξεις εκ μέρους ενός ή περισσοτέρων μαθητών. Τέτοιες αρνητικές πράξεις χαρακτηρίζονται από

Σελίδα 3



Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση προσπάθειες εκούσιας-εσκεμμένης επιβολής, ενόχλησης, ή πρόκλησης σωματικής βλάβης σε κάποιον άλλον μαθητή. Επίσης πρέπει να υπάρχει ανισσοροπία δυνάμεων: Ο μαθητής ο οποίος εκτίθεται σε αρνητικές πράξεις αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του και είναι αβοήθητος απέναντι στον μαθητή ή τους μαθητές που τον παρενοχλούν» (Olweus, 1994). Με βάση τον πιο πάνω ορισμό, καταλαβαίνουμε πως η εκφοβιστική συμπεριφορά είναι είδος επιθετικότητας, που γίνεται εκούσια από το θύτη για μια μεγάλη χρονική περίοδο (συχνά συνεχίζεται για βδομάδες, μήνες ή και χρόνια). Έτσι, η εκφοβιστική συμπεριφορά θεωρείται ως μια μορφή κατάχρησης δύναμης, που χαρακτηρίζεται από επιθυμία εκφοβισμού –τρομοκρατίας (Sharp & Smith, 1994).

Αίτια Η βία στο σχολείο δεν είναι ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο. Δεν απομονώνεται σε ορισμένα κοινωνικά συστήματα, αλλά αντίθετα διαχέεται σε όλες τις εκφάνσεις της πραγματικότητας. Σε αυτό το πλαίσιο η βία στο σχολείο αντανακλά ή (ανα) παράγει την ευρύτερη κοινωνική και οικογενειακή βία.Η σχολική βία σχετίζεται επίσης με τον ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟ, ως αποτέλεσμα μιας αλληλεπιδραστικής διαδικασίας. Οι ομάδες κοινωνικού αποκλεισμού περιλαμβάνονται σταθερά στις ομάδες υψηλού κινδύνου που θυματοποιούνται περισσότερο. Οι μαθητές που στιγματίζονται , είτε γιατί έχουν χαμηλή επίδοση και μαθησιακές δυσχέρειες, είτε γιατί έχουν παρεκκλίνουσα - όχι αναγκαστικά παραβατική συμπεριφορά, είτε γιατί προέρχονται από μειονότητες, έχουν μικρότερη πρόσβαση και λιγότερες ευκαιρίες για την απόκτηση των αγαθών μιας κοινωνίας. Η έννοια της βίας στο σχολείο , φυσική, σεξουαλική, λεκτική βία, απειλές και βανδαλισμοί, είναι συνάρτηση ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών παραμέτρων. Είναι άμεσα συνυφασμένη με τους κοινωνικοπολιτισμικούς όρους ζωής και συχνά προκύπτει ως μια εναλλακτική απάντηση στις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες και στις κοινωνικές συγκρούσεις.

Ο θυμός ως αίτιο της βίας. Τα παιδιά που εκφράζονται με βίαιο τρόπο δεν γεννιούνται επιθετικά. Γίνονται. Όταν αναλώνονται στο συναίσθημα του θυμού δεν σκέπτονται λογικά. Απλώς επιτίθενται. Αυτό είναι κάτι που ξεκινάει από το σπίτι, όταν οι γονείς δείχνουν επιθετική συμπεριφορά, αντί να τα μαθαίνουν τρόπους για την ειρηνική επίλυση των προβλημάτων τους. Έτσι, η βία εκλαμβάνεται ως ένας, αν όχι ο μοναδικός τρόπος , απόκτησης ή (κατά)κτησης αγαθών , υλικών ή ηθικών . Έτσι, συνεχίζουν να ζουν την υπόλοιπη ζωή τους, μαθαίνοντας να αντιδρούν με θυμό. Τα παιδιά ,που επιλέγουν τη βία, είναι τα παιδιά που έχουν διδαθεί τη βία και την έχουν βιώσει και στο σπίτι τους.

Ποιους αφορά - Συνέπειες. Στη βιβλιογραφία, η εκφοβιστική συμπεριφορά θεωρείται καταρχάς ως εξωτερική απειλή για τη συναισθηματική ευημερία, τη μάθηση και την εκπαίδευση. Η εκφοβιστική συμπεριφορά δεν θεωρείται

Σελίδα 4



Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση απλώς ως μια κατάσταση που εμποδίζει τη μάθηση, αλλά ως κατάσταση που συνδέεται στενά με τη μαθησιακή διαδικασία. Επηρεάζοντας αρνητικά τα μαθησιακά αποτελέσματα, η εκφοβιστική συμπεριφορά γίνεται απειλή για το μαθησιακό περιβάλλον του σχολείου, τη διαδικασία μάθησης και τη λειτουργία του σχολείου. Η εκφοβιστική συμπεριφορά δεν αφορά μόνο τα άτομα που εμπλέκονται άμεσα με το φαινόμενο (δηλ. θύτες, θύματα, ή αυτόπτες μάρτυρες ενός επεισοδίου εκφοβιστικής συμπεριφοράς). Αντίθετα, η εκφοβιστική συμπεριφορά είναι ένα θέμα που αφορά όλους τους μαθητές και τους δασκάλους του σχολείου.

Eίδη. Η εκφοβιστική συμπεριφορά μπορεί να προσλάβει διαφορετικές μορφές σε διαφορετικά περιβάλλοντα, σύμφωνα με τους παράγοντες που καθορίζουν τις σχέσεις του θύτη με τους άλλους.Μπορεί να περιλαμβάνει λεκτική παρενόχληση ή απειλή , σωματική επίθεση ή εξαναγκασμό και μπορεί να κατευθυνθεί προς ειδικότερα χαρακτηριστικά των θυμάτων, όπως αυτά της φυλής , θρησκείας , φύλου , σεξουαλικότητας . Η σχολική βία ξεκινάει από κοροϊδευτικές παρατηρήσεις, προσβλητικές εκφράσεις, διασπορά ψιθύρων με στόχο τον στιγματισμό και αποκλεισμό του θύματος από σχολικές παρέες, κλιμακώνεται με την καταστροφή ή κλοπή αντικειμένων ιδιοκτησίας του, ενώ συχνά εκτρέπεται σε σωματική βία. Στην αρχή απλά σπρωξίματα και στη συνέχεια ακραίες μορφές επιθετικότητας. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει να γίνεται ο εκφοβισμός διαδικτυακά ή με μηνύματα σε κινητά τηλέφωνα. Σκηνές βίας βιντεοσκοπούνται και διανέμονται ευρύτατα, καθιστώντας την εμπειρία ακόμη πιο επώδυνη για τα θύματα και οδηγώντας τα ακόμη και στην αυτοκτονία. Είναι σφάλμα να πιστεύουμε ότι το φαινόμενο ξεκινάει και σταματάει στα σχολεία. Έχει βαθιές ρίζες και μακροπρόθεσμα, καταστρεπτικές για την κοινωνία συνέπειες. Οι συμπεριφορές παγιώνονται και επαναλαμβάνονται στην οικογένεια, στον στρατό, στον εργασιακό χώρο.

Οι τέσσερις βασικές μορφές του εκφοβισμού είναι οι πιο κάτω: 1. 2. 3. 4.

Φυσικός εκφοβισμός (χτυπήματα, κλωτσιές, κλοπή ή καταστροφή περιουσίας), Λεκτικός εκφοβισμός (κοροϊδία, προσβολή, επανειλημμένα πειράγματα, ρατσιστικά σχόλια) ΄Εμμεσος εκφοβισμός (συκοφαντία, κοινωνικός αποκλεισμός ,διάδοση φημών). Ηλεκτρονικός εκφοβισμός ορίζεται ως «εσκεμμένη και υπερβάλλουσα επιθετικότητα εναντίον κάποιου προσώπου στο διαδίκτυο» (Ybarra & Mitchel, 2004).

Σελίδα 5




Πέντε μύθοι για τον “Σχολικό εκφοβισμό” 1. Η εκφοβιστική συμπεριφορά είναι άσχετη με τη μάθηση και τη διδασκαλία. Η μάθηση και η διδασκαλία διενεργούνται σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, του οποίου μέρος είναι και η εκφοβιστική συμπεριφορά. Η εκφοβιστική συμπεριφορά είναι πολύ πιθανόν να επηρεάζει αρνητικά τις μαθησιακές ευκαιρίες για τους μαθητές. Α.Τα θύματα συχνά παρουσιάζουν συμπτώματα σχολικής φοβίας ,τα οποία έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην μάθηση. Β.Από την άλλη πλευρά, οι μαθησιακές δυσκολίες και οι πολλές απουσίες μπορεί να οδηγήσουν σε εκφοβιστική συμπεριφορά, αφού πολλοί από τους θύτες είναι άτομα με πολύ χαμηλό δείκτη ανοχής της απογοήτευσης /αποτυχίας. Επομένως, πολύ σύντομα ξεφεύγουν από τη μαθησιακή διαδικασία ,αλλά και από το κοινωνικό πλαίσιο της τάξης. Έτσι, αναπτύσσουν αρνητική στάση απέναντι στο σχολείο, η οποία εκφράζεται με την άσκηση διαφορετικών ειδών εκφοβισμού στους συμμαθητές τους. 2. Η αντιμετώπιση του εκφοβισμού αφορά στην αντιμετώπιση της απειθαρχίας «δύσκολων

μαθητών». Ο εκφοβισμός είναι ένα δυναμικό πρόβλημα κοινωνικών σχέσεων (Swearer et al., 1998), το οποίο οφείλεται συχνά σε ανθρώπινες σχέσεις με πολλούς συμμετέχοντες. Επομένως επηρεάζεται από τους συνομήλικους, την οικογένεια, το σχολείο και τη σχολική κοινότητα 3. Τα αγόρια ασκούν εκφοβισμό σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι τα κορίτσια. Είναι στη φύση

τους… Είναι πολύ πιο δύσκολο να αναγνωριστεί ο έμμεσος εκφοβισμός, που συχνά ασκούν τα κορίτσια. Ωστόσο, η έρευνα επέδειξε πως, και τα αγόρια και τα κορίτσια εξασκούν και βιώνουν όλα τα είδη εκφοβιστικής συμπεριφοράς (e.g., Alsaker et al., 1999; Kaloyirou, 2002; Kyriakides et al., 2006; Osterman et al., 1998). 4. Ο φυσικός εκφοβισμός είναι πιο συχνός και πιο καταστροφικός . Ο λεκτικός εκφοβισμός χρησιμοποιείται πολύ πιο συχνά από τον φυσικό, αλλά δεν υπάρχουν πάντοτε στοιχεία που να επιβεβαιώνουν την εμφάνισή του. Έτσι ο έμμεσος εκφοβισμός μπορεί να θεωρηθεί εξίσου καταστροφικός με τον φυσικό εκφοβισμό, κυρίως, αφού πολλές φορές δεν εντοπίζεται από τους ενήλικες. 5. Ο εκφοβισμός είναι ένα φυσικό μέσο ανάπτυξης . Η εκφοβιστική συμπεριφορά δεν είναι μια αποδεκτή συνιστώσα ανάπτυξης του παιδιού, αλλά πρόβλημα ζωής, αφού μακροπρόθεσμα, τα θύματα συνεχίζουν να έχουν πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση και κατάθλιψη (Olweus, 1993) ή διαπράττουν απόπειρα αυτοκτονίας (Slee, 1994), ενώ οι θύτες είναι πολύ πιθανό να εμπλακούν σε αντικοινωνικές συμπεριφορές κατά την ενηλικίωσή τους.

Σελίδα 6




Ρόλοι : Θύτης - θύμα - θεατής Οι βασικοί ρόλοι που εντοπίζονται στην εκφοβιστική συμπεριφορά είναι: οι θύτες, τα θύματα, οι θύτεςθύματα, και οι αυτόπτες μάρτυρες. Oι ρόλοι δεν είναι αμετάβλητα χαρακτηριστικά των ατόμων που εμπλέκονται. Τα άτομα μπορούν να μπουν και να βγουν από τον κάθε ρόλο. Επομένως, η ετικετοποίηση μαθητών ως «θύτες» ή «θύματα» καλλιεργεί στερεότυπα που υποβάλλουν πως αυτές οι συμπεριφορές είναι αμετάβλητες. 1. Οι θύτες Οι θύτες χαρακτηρίζονται κυρίως από επιθετικές αντιδράσεις απέναντι σε συνομήλικους ή και ενήλικες. Αποδέχονται τη βία και τη χρήση της και χαρακτηρίζονται από παρορμητικότατα και μια ισχυρή επιθυμία να κυριαρχούν απέναντι στους άλλους (Olweus, 1993). Bρίσκονται σε θέση δύναμης σε σχέση με άλλους και έχουν την πρόθεση να ενοχλήσουν ή να βλάψουν άλλους για δικό τους κέρδος ή ευχαρίστηση.

2. Τα θύματα Τα θύματα είναι οι μαθητές που επανειλημμένα και για μεγάλα χρονιά διαστήματα εκτίθενται σε αρνητικές πράξεις και είναι ανίκανοι να υπερασπίσουν τον εαυτό τους ή να ζητήσουν στήριξη από άλλους (Olweus, 1993). Επομένως, είναι ανήσυχοι, απομονωμένοι και εύθραυστοι-τρωτοί.

3. Οι θύτες/θύματα Αυτός είναι ένας διπλός ρόλος και αναφέρεται σε μια ομάδα μαθητών που μπορεί να είναι θύτες σε μια κατάσταση και θύματα σε άλλη. Για παράδειγμα, έχει φανεί από έρευνες, ότι μαθητές στους οποίους έχει επιβληθεί αυστηρή πειθαρχία στο σπίτι, δηλαδή εκφοβίζονται από τους γονείς τους, πολλές φορές μεταφέρουν το θυμό τους (για τη θυματοποίησή τους στο σπίτι) στις σχέσεις με τους συνομηλίκους τους στο σχολείο (Besag, 1989).

4. Οι αυτόπτες μάρτυρες ,(«σιωπηλή πλειοψηφία») Ο ρόλος αυτός είναι ο ρόλος της πλειοψηφίας των μαθητών που είναι αυτόπτες μάρτυρες σε περιστατικά εκφοβισμού, αλλά ούτε εμπλέκονται οι ίδιοι ούτε παρέχουν στήριξη στο/στα θύμα/θύματα. Η συμμετοχή τους στην εκφοβιστική συμπεριφορά είναι συνήθως παθητική («σιωπηλή πλειοψηφία») (Sharp & Smith, 1994). Μπορεί να επιδείξουν απάθεια, να στηρίξουν τον θύτη ή να λυπούνται το θύμα , χωρίς όμως διάθεση από τους τελευταίους , να εμπλακούν στο περιστατικό αναφέροντάς το σε έναν υπεύθυνο ενήλικα.

Σελίδα 7




Χαρακτηριστικά θυτών - θυμάτων Α. Οι θύτες . Οι θύτες (bullies όπως έχουν ονομαστεί) θέλουν να αισθάνονται ισχυροί, να επιβεβαιώνουν τη δύναμή τους, γι’ αυτό, όταν κακομεταχειρίζονται τους άλλους, αισθάνονται ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Επίσης, δικαιολογούν τις ενέργειές τους με τον ισχυρισμό, ότι για αυτές, τούς προκάλεσαν τα ίδια τα θύματα. Είναι αντιδραστικοί, αντικοινωνικοί και οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίζουν, το διαχειρίζονται με βιαιότητα. Επιπρόσθετα, έχουν τη τάση να παραβαίνουν τους σχολικούς κανόνες.

Αίτια 1. Μέσα από πολλές έρευνες έχει αποδεικτεί ότι οι λειτουργίες του εγκεφάλου, αλλά και η σεροτονίνη και η τεστοστερόνη, διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο στη νευρολογική βάση της επιθετικότητας. 2. Άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας συχνά παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά. 3. Άτομα που προέρχονται από οικογένειες, όπου παρατηρείται σωματική κακοποίηση και παραμέληση, εκδηλώνουν εκφοβιστική συπεριφορά. 4. Πολύ συχνά μπορεί να εμφανιστεί εκφοβιστική συμπεριφορά, όταν τα παιδιά βιώσουν απόρριψη από τους γονείς τους ή αισθανθούν παγιδευμένα από τις απαιτήσεις των γονιών τους.Γενικά, όταν οι οικογενειακές σχέσεις χαρακτηρίζονται από αρνητικότητα,όπως απόρριψη, αδιαφορία, εξάρτηση, φόβο και επιθετικότητα, τα παιδιά μπορεί να αναπτύξουν εκφοβιστική συμπεριφορά. 5. Άτομα τα οποία χαρακτηρίζονται από ένα υπερτροφικό «εγώ», από αυταρέσκεια, αρχηγική και αυταρχική συμπεριφορά και κομπορρημοσύνη. 6. Οι συνομήλικοι είναι πολύ βασικό κομμάτι στη διατήρηση του εκφοβισμού στα σχολεία. Οι θύτες, συχνά σχηματίζουν παρέες, που αποτελούνται από μαθητές που ενστερνίζονται τις ίδιες ιδέες για τη βία (Coie et al., 1999; Poulin et al., 2000) ή από άτομα που φοβούνται το θύτη και έτσι ,του δίνουν το δικαίωμα να είναι ο αρχηγός (Boulton et al., 1994). Έτσι, οι θύτες κερδίζουν συναισθηματική ανταμοιβή από ομάδες συνομηλίκων (Sandstrom et al., 1999). 7. Η αυτοαντίληψη των θυτών σχετίζεται με τον τρόπο που βλέπουν τον εαυτό τους και τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζονται την κοινωνική πληροφόρηση. Συχνά, οι θύτες παρουσιάζουν πολύ αρνητική αυτοεικόνα.

Σελίδα 8




Β. Τα θύματα Τα αποτελέσματα της εκφοβιστικής συμπεριφοράς επηρεάζουν πολύ την ανάπτυξη των ατομικών χαρακτηριστικών των θυμάτων, τα οποία περιγράφονται ως «συμπτώματα άγχους, χαμηλής αυτοπεποίθησης, ελλειμματικής προσοχής και διάσπασης προσοχής» (Sharp & Smith, 1994).Κάποια θύματα μπορεί να βιώνουν συμπτώματα άγχους (π.χ εφιάλτες, πονοκέφαλοι). Μπορεί ακόμη να έχουν φοβία για το σχολείο, αφού φοβούνται να αφήνουν την ασφάλεια του σπιτιού τους. Ίσως και να θεωρούν υπεύθυνο τον εαυτό τους για το τι τους συμβαίνει. Αυτή η θεώρηση αναπόδραστα επιδρά τόσο στη συγκέντρωση, όσο και στη μάθησή τους.

Αίτια 1. Τα θύματα είναι πολλές φορές διαφορετικά από την πλειοψηφία των μαθητών. 2. Είναι ήσυχοι, ευαίσθητοι, αγχώδεις και ανασφαλείς μαθητές, που σπάνια αμύνονται ή αντεπιτίθενται στις προσβολές. 3. Είναι συνήθως σωματικά πιο αδύνατοι από τους θύτες και επομένως δημιουργούν κλίκες ,για να νιώσουν ότι έχουν και αυτοί κάποια δύναμη, σε σχέση με τους σωματικά δυνατότερους αντιπάλους τους. 4. Κάποια από τα θύματα μπορεί και να ανήκουν σε μειονότητα και να διαφέρουν (σε σχέση με τα φυσικά χαρακτηριστικά αλλά και την κουλτούρα) από τον υπόλοιπο μαθητικό πληθυσμό. 5. Παρουσιάζουν χαμηλή αυτοπεποίθηση (Boulton & Smith, 1994), που τους κάνει να είναι πολύ πιο ανήσυχοι, ανασφαλείς, διστακτικοί, ευαίσθητοι και πιο ήσυχοι από τον μέσο μαθητή. (Το κοινό στοιχείο που χαρακτηρίζει θύτες και θύματα είναι η ανασφάλεια την οποία εκφράζουν με διαφορετικό τρόπο.) 6. Πολλοί από αυτούς έχουν πολύ καλές σχέσεις με την οικογένειά τους και είναι υπερπροστατευμένοι. Ωστόσο, η υπερπροστασία της οικογένειας και οι καλές σχέσεις που έχουν με τους γονείς τους δεν τους επιτρέπει να μιλήσουν για το μαρτύριο που περνούν στο σχολείο, αφού κάτι τέτοιο θα χαλάσει την καλή εικόνα που έχουν για αυτούς οι γονείς τους.

Ο ρόλος του οικογενειακού περιβάλλοντος ●

●

Η περιγραφή των ατομικών χαρακτηριστικών των θυτών και των θυμάτων μας βοηθά να κατανοήσουμε την περιπλοκότητα του φαινόμενου της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Διάφοροι παράγοντες που συνδέονται με τα φυσιολογικά, ψυχολογικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων, διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στα περιστατικά εκφοβισμού. Ακόμη, οι σχέσεις με την οικογένεια και τους συνομηλίκους και τα στερεότυπα του φύλου, συνεισφέρουν στην κατανόηση της συμπεριφοράς εκφοβισμού. Οι οικογενειακές σχέσεις των μαθητών που διαπράττουν βίαιες πράξεις στο σχολείο χαρακτηρίζονται ως φτωχές και προβληματικές. Παρατηρείται θετική σχέση της σχολικής βίας με την ενδοοικογενειακή βία, την κουλτούρα και τις αξίες της οικογένειας προέλευσης των μαθητών- δραστών καθώς και την

Σελίδα 9




●

●

●

●

●

εμπλοκή άλλων μελών της οικογένειας με την παραβατικότητα. Κατά τον Rene Hubert η κοινωνικοποίηση του παιδιού αρχίζει από τη γέννησή του. Βάση της κοινωνικότητας του παιδιού είναι η οικογένεια και κυρίως η µητέρα µε τη σωστή θέση που θα πάρει απέναντί του. Ανάµεσα στη σχέση µητέρας-παιδιού δηµιουργούνται τα πρώτα στηρίγµατα της κοινωνικής ανάπτυξης. Από την αγάπη των γονέων και του δασκάλου διαµορφώνεται η κοινωνικότητα του παιδιού, η οποία ενισχύεται µε τη συνεχή και γεµάτη ενδιαφέρον καθοδήγηση . Η οικογένεια αποτελεί τον κύριο φορέα κοινωνικοποίησης και ανάπτυξης για το παιδί το οποίο, μεγαλώνοντας µέσα σε αυτή, αναπτύσσει κάποιες δεξιότητες, δηµιουργεί και διαµορφώνει την προσωπικότητά του. Η οικογένεια, λοιπόν, έχει σαν αποστολή την ένταξη του ατόµου στο κοινωνικό σύνολο. Αν όµως η οικογένεια δεν βοηθήσει το παιδί, ώστε να διαµορφώσει το συναίσθηµα της κοινωνικότητας, δεν µπορεί αυτό από µόνο του να πραγµατοποιήσει αυτή την ένταξη και έτσι, παρουσιάζει αντικοινωνική συµπεριφορά και τάσεις για επιθετικότητα. Όσον αφορά στους παράγοντες, οι οποίοι µπορούν να προκαλέσουν επιθετική συµπεριφορά στα παιδιά, στα πλαίσια της οικογένειας διακρίνονται η επιθετικότητα των γονέων προς παιδιά, των παιδιών προς γονείς, µεταξύ συζύγων αλλά και ανάµεσα στα αδέρφια.. Τα παιδιά τα οποία µέσα στο οικογενειακό περιβάλλον βιώνουν καταστάσεις συγκρούσεων και επιθετικότητας, µεταφέρουν στο σχολείο –την ευρύτερη κοινωνική τους οµάδα- την επιθετική συµπεριφορά και είναι αυτά που τώρα τη µεταδίδουν στα άλλα παιδιά. Ακόµη, τα παιδιά µπορούν να γίνουν «ο αποδιοποµπαίος τράγος» καθώς είναι αυτά που επωµίζονται τις συνέπειες µια φιλονικίας των γονέων και γίνονται αντικείµενο της εκτόνωσής τους. Ύστερα από συζυγικούς καυγάδες τα µικρά και ανίσχυρα παιδιά γίνονται εξιλαστήρια θύµατα του µίσους και της επιθετικότητας των συζύγων. Σχετικά µε το ξέσπασµα της επιθετικότητας από τη µεριά των παιδιών προς τους γονείς τους, αυτό µπορεί να προέλθει, όταν οι γονείς αναµειγνύονται σε προσωπικές υποθέσεις των παιδιών. Τέτοιου είδους υποθέσεις µπορεί να είναι οι επιδόσεις στο σχολείο, η εργατικότητα και ο ζήλος για µάθηση, η επιλογή επαγγέλµατος, οι φίλοι, το χαρτζιλίκι αλλά και οι εκποµπές που προτιµούν να παρακολουθήσουν στην τηλεόραση.

Σελίδα 10




Ενδείξεις πως ένα παιδί είναι, πιθανόν, θύμα σχολικού εκφοβισμού: ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Γίνεται επιθετικό, παράλογο, ανήσυχο Εκφοβίζει ή θυματοποιεί άλλα παιδιά ή αδέρφια Σταματά να τρώει Φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό του τηλέφωνο ή το ηλεκτρονικό του ταχυδρομείο Τρομάζει, φέρεται αμήχανα, όταν λαμβάνει μήνυμα στο κινητό του Φοβάται να περπατήσει μόνο στο σχολείο Δεν θέλει να πάει σχολείο/ούτε να χρησιμοποιήσει το λεωφορείο Εκλιπαρεί να το πάνε σχολείο με το αμάξι , αλλάζει διαδρομή πηγαίνοντας προς το σχολείο Κάνει απουσίες- κοπάνες Αρχίζει να τραυλίζει Απειλεί με αυτοκτονία Κλαίει πριν κοιμηθεί - έχει εφιάλτες Το πρωί νιώθει άρρωστο - δε θέλει να πάει σχολείο Πέφτει η σχολική του επίδοση Επιστρέφει με σχισμένα ρούχα, κατεστραμμένα βιβλία Του λείπουν πράγματα Ζητά ή κλέβει χρήματα (για να τα δώσει στον θύτη-εκβιαστή) Χάνει συνέχεια το φαγητό του ή τα χρήματά του - επιστρέφει πεινασμένο Έχει ανεξήγητες μελανιές-χτυπήματα Ένα ασυνήθιστα ήσυχο παιδί ,γίνεται όλο και πιο απόμακρο Ένα παιδί που, συνήθως, είναι συγκρατημένο, γίνεται επιθετικό (ως αποτέλεσμα της  απογοήτευσης και της ανικανότητας να αντιμετωπίσει τη θυματοποίηση με άλλον  τρόπο) Πτώση της σχολικής επίδοσης χωρίς προφανή λόγο Απροθυμία συμμετοχής σε εξωσχολικές δραστηριότητες Ασθένεια πριν από ομαδικές δραστηριότητες, στις ομαδικές σχολικές δραστηριότητες κανείς δεν θέλει να σχηματίσει ζευγάρι μ’  αυτό το παιδί Απουσίες από το σχολείο χωρίς πειστικές εξηγήσεις Τα προσωπικά αντικείμενα του παιδιού είναι μονίμως κατεστραμμένα ή έχουν χαθεί. Δίνει απίθανες εξηγήσεις για όλα τα παραπάνω.

Ποιο είναι το μέγεθος του φαινομένου?

Σελίδα 11



Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση Στην Ελλάδα σύμφωνα με στοιχεία ερευνών,το ποσοστό 10-15 % των μαθητών -περισσότερο στο δημοτικό και στο γυμνάσιο-είναι θύματα ενδοσχολικής βίας,5% είναι θύτες,με τα αγόρια να έχουν την πρωτοκαθεδρία (3/1) και κυρίως σε περιστατικά σωματικής βίας,σε σχέση με τα κορίτσια που εμπλέκονται σε περιστατικά λεκτικής βίας!! Σε δημοτικά σχολεία της Αθήνας το 22,5 % των μαθητών έχουν υποστεί κάποια μορφή βίας ενώ το 10% έχει ασκήσει βια ή και εκφοβισμό στους συμμαθητές του!! Άλλη μία έρευνα έχει δείξει ότι το 8% των μαθητών ασκούν λεκτική βία, ενώ το 4% ασκεί σωματική! Και το κακό δε σταματά εκεί!!! Μία ακόμα έρευνα υποστηρίζει ότι το 8% είναι θύματα διάδοσης φημών εις βάρος τους και το 6% είναι θύματα κοινωνικού αποκλεισμού από τις ομάδες και τις παρέες του σχολείου!

Στη «Γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων 116 111» μπορείς να μιλήσεις για ο,τιδήποτε σε απασχολεί. Για εμάς όλα τα προβλήματα, μικρά και μεγάλα, είναι το ίδιο σημαντικά. Μη διστάσεις λοιπόν, να τηλεφωνήσεις, αν έχεις ανησυχίες για το μέλλον σου, αν βρίσκεις δυσκολίες στη σχέση με τους γονείς ή τους φίλους σου, αν αντιμετωπίζεις προβλήματα στην οικογένεια, όπως χωρισμό των γονιών, θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου ή αν απλά νιώθεις φοβισμένος. Είμαστε πάντα στη διάθεσή σου για ό,τι χρειαστείς

.

Σελίδα 12




Αντιμετώπιση 1 1. Από γονείς.

● ● ●

●

1

Τονίστε στο παιδί ότι δε φταίει αυτό, δεν έχει κάτι κακό. Τονώστε την αυτοπεποίθησή του και µάθετέ του να επαινεί τον εαυτό του. Διδάξτε του να στέκεται όρθιο µε αυτοπεποίθηση, να κοιτά στα µάτια, να λέει δυνατά σε όποιον το ενοχλεί «ΣΤΑΜΑΤΑ» ή «ΠΑΡΑΤΑ ΜΕ» και να φεύγει. Αναφέρετε συγκεκριµένα περιστατικά, στον δάσκαλο. Αν δεν αλλάξει κάτι, µιλήστε στον διευθυντή ή τις αρµόδιες Διευθύνσεις Εκπαίδευσης. Διατηρείτε στενή επικοινωνία µε το παιδί, για να βεβαιωθείτε ότι δεν θα ξαναρχίσουν τα ίδια. Αν το παιδί χρειαστεί, ζητήστε ψυχολογική στήριξη από κατάλληλο επαγγελµατία. Αν το παιδί αρνείται επίµονα να πάει σχολείο, επειδή φοβάται, µην το απειλήσετε και µην το πιέσετε. Αυτό απλώς θα επιδεινώσει την ψυχολογική πίεση που αισθάνεται. Ζητήστε δικαιολογητικά από κάποιον γιατρό που καταλαβαίνει το πρόβληµα, καθώς αναζητείτε στήριξη για το παιδί, ή µελετάτε την περίπτωση αλλαγής σχολείου. Γράψτε το παιδί σε άλλες οµαδικές δραστηριότητες (αθλητισµό, προσκοπισµό, καλλιτεχνικά κ.λπ.), όπου έχει την ευκαιρία να κάνει νέους φίλους και να νιώθει ασφαλές.

Δείτε και το θέμα «ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΤΑ ΠΑΙ∆ΙΑ»

Σελίδα 13



Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση ●

●

Αν το παιδί τραυµατιστεί από τους εκφοβιστές, ενηµερώσετε την αστυνοµία και γνωστοποιήστε στο σχολείο ότι έχετε ενηµερώσει την αστυνοµία. Απαιτείστε από το σχολείο να ενηµερώσει τους γονείς του παιδιού-εκφοβιστή. Αν δεν αλλάζει η κατάσταση, αλλάξτε σχολείο!

Στη «Γραμμή-Σύνδεσμο» μπορείτε να καλέσετε αν έχετε την ανάγκη βοήθειας, υποστήριξης ή συμβουλής σε θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία παιδιών κάθε ηλικίας και εφήβων.

Σελίδα 14




2. Από Σχολείο. ●

Το σημερινό πολυπολιτισμικό σχολείο οφείλει, αφενός να κατανοήσει κι αφετέρου να (μάθει να) διαχειρίζεται τις κρίσεις που προκαλούν η ανισότητα , η αδικία, η αμάθεια, εντός και εκτός των “σχολικών τειχών”, να κερδίσει την εσωτερική του ισορροπία.2 ● Το σχολείο μπορεί να γίνει ένα πεδίο διαλόγου και διαχείρισης της βίας , αρκεί να γεφυρώσει τη σχέση “οικογενειακό - κοινωνικό περιβάλλον” και “σχολικό περιβάλλον” (με όσα πολιτισμικά στοιχεία το κάθε ένα από αυτά φέρει και επιβάλλει). Το σχολείο , ως μέρος ή και πρόβλημα της γειτονιάς και το αντίστροφο, το σχολείο ως σπασμένος καθρέπτης διαλυμένων σχέσεων , αλλά και ο βαθμός ένταξης του σχολείου στην ευρύτερη κοινότητα, η παράδοση, η κουλτούρα στην τήρηση των κανόνων του περιβάλλοντος, επηρεάζουν πολύ τα τεκταινόμενα εντός των αιθουσών. ● Σύμφωνα με τον “συνήγορο του παιδιού”, η δημιουργία ομάδων δραστηριοτήτων που ενδιαφέρουν τους μαθητές , π.χ. ομάδες κήπου,τύπου, ηλεκτρονικών δημοσιεύσεων κ.λ.π. δημιουργούν στενότερους δεσμούς και αναπτύσσουν σχέσεις αλληογνωριμίας και αλληλοσεβασμού. ● Η ικανότητα των δασκάλων να διαχειρίζονται την ετερογένεια της τάξης και να προλαμβάνουν τις κρίσεις σχετίζεται και με τη δυνατότητά τους να έχουν, να βάζουν και να τηρούν τα όρια, την αίσθηση του αποδεκτού και του μη αποδεκτού, του ανεκτού και παραδεκτού ομοίως. “Όλα είναι ΚΑΙ θέμα ορίων”. Το αντίδοτο στη βία είναι ΚΑΙ η επιβολή κυρώσεων και ποινών δίκαιων.(όχι εκδικητικών). Η επανορθωτική δικαιοσύνη μπορεί να λειτουργήσει αν όλοι πιστεύουν στη διαμεσολάβηση. ● Ευθύνη του σχολείου είναι η έγκαιρη και αποτελεσματική του παρέμβαση στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Τέτοιες ομάδες είναι : οι μαθητές που προέρχονται από μειονότητες, (εθνικές θρησκευτικές,πολιτισμικές κ.α.) και συχνά θυματοποιούνται από τον επιδεικνυόμενο ρατσισμό και την ξενοφοβία , οι μαθητές που έχουν υψηλά ποσοστά σχολικής αποτυχίας και που ομαδοποιούνται ως θύτες, όσοι έχουν μια σωματική ή πνευματική δυσανεξία επίσης θυματοποιούνται όπως και όσοι είναι εν γένει αποκλεισμένοι. ● Ευθύνη του σχολείου είναι η διαμόρφωση μιας “πολιτικής” αντιετώπισης του φαινομένου. Στα πλαίσια αυτής της διαμόρφωσης της πολιτικής θα πρέπει να καταγράφονται σαφώς οι ρόλοι, οι ευθύνες και οι διαδικασίες για το προσωπικό αλλά και για άλλους ενήλικες όπως οι γονείς και οι εθελοντές της κοινότητας,τα μέτρα για τους μαθητές και το προσωπικό που ασχολείται με τον εκφοβισμό αλλά και οι συνέπειες της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Ο όρος “πολιτική του σχολείου” περιλαμβάνει και τις δράσεις που μπορεί να αναλάβει η διεύθυνση του σχολείου (δάσκαλοι, βοηθοί διευθυντές και διευθυντής) με σκοπό

2 Μητρ. Περγάμου Ι. Ζηζιούλα. “Το πρόσωπο δηλώνει την απόλυτη μοναδικότητα, που δεν αυτοβεβαιώνεται ναρκισσιστικά, αλλά πηγάζει

από μια αδιάρρηκτη σχέση με τον άλλο. Στο πρόσωπο η σχέση με τον «άλλο», η ετερότητα είναι προϋπόθεση για την ύπαρξη του….. Ιδιαίτερα ισχύει αυτό για την Ορθοδοξία, η οποία με άξονα την έννοια του προσώπου μπορεί να δείξει προς μια παγκοσμιότητα που θα σέβεται τη διαφορά και την ετερότητα, που δεν φοβάται τον «άλλο», όσο διαφορετικός και αν είναι αυτός, ακόμα και στη θρησκεία του, αλλά θα τον αγκαλιάζει ως αδελφό.” Πολιτιστικές ταυτότητες και παγκοσμιοποίηση

Σελίδα 15



Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση α)τη βελτίωση της ποιότητας διδασκαλίας 3…..και β) τη βελτίωση του μαθησιακού περιβάλλοντας του σχολείου. 1. Πολιτική και δράσεις για βελτίωση του μαθησιακού περιβάλλοντος του σχολείου Τέσσερις πτυχές διαμορφώνουν το μαθησιακό περιβάλλον του σχολείου. : 1. Η συμπεριφορά των μαθητών έξω από την τάξη. 2. Η συνεργασία και αλληλεπίδραση μεταξύ των δασκάλων . 3. Η πολιτική συνεργασίας με άλλους εμπλεκομένους φορείς. 4. Η παροχή εκπαιδευτικών πηγών-πόρων.

●

Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, όχι μόνο στις βασικές τους γνώσεις αλλά και , με σειρά ενδουπηρεσιακών σεμιναρίων, για την ενημέρωσή τους σε σύγχρονα προβλήματα των νέων είναι σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά επιτακτική ανάγκη. Η εκπαίδευση, για να ανταποκριθεί στις ραγδαίες τεχνολογικές, πολιτικές, οικονομικές αλλαγές, στην άνευ προηγουμένου μετανάστευση και μίξη πολιτισμών, πρέπει να αλλάξει περιεχόμενο και μεθοδολογία.

Βιωματική μάθηση Η ευαισθητοποίηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για την ανάπτυξη, για την επικοινωνία, για την αλληλοκατανόηση, για την ειρήνη, τη συνύπαρξη και τη συνεργασία, για τα πολιτικά δικαιώματα και τα συναφή, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο νέο περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Παρόμοιο περιεχόμενο είναι δύσκολο να είναι αποτελεσματικό, αν χρησιμοποιούνται οι παραδοσιακές μέθοδοι διδασκαλίας 3

(δες πιο κάτω “2Β.Βιωματική μάθηση”

Σελίδα 16



Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση και μάθησης. Απαιτείται η άμεση συμμετοχή του εκπαιδευόμενου, δηλαδή, μια μεθοδολογία βιωματικής μάθησης, η οποία αποτελεί μια κυκλική διαδικασία:

Στο πέμπτο στάδιο, έχει κρίσιμη σημασία, τα άτομα να μπορέσουν να βρουν πραγματικές ευκαιρίες εφαρμογών. Αυτό δεν αποτελεί απλώς λογικό συμπέρασμα της διαδικασίας μάθησης αλλά και ένα σημαντικό μέσο ανατροφοδότησης νέας γνώσης, δεξιοτήτων και στάσεων, που αποτελούν τη βάση για την επόμενη έναρξη νέου κύκλου. Γιατί βιωματική μάθηση;

Οι δραστηριότητες βοηθούν αυτούς που συμμετέχουν ώστε να: ● Αποκτούν κίνητρο για μάθηση με ευχάριστο τρόπο. ● Αναπτύσσουν τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις αξίες τους. Τα παιχνίδια αποτελούν έναν ασφαλή χώρο, γιατί επιτρέπουν στα άτομα να πειραματίζονται πάνω σε νέες πρακτικές και να σφάλλουν, χωρίς το κόστος παρόμοιων σφαλμάτων στην πραγματική ζωή. ● Αλλάζουν. Οι δραστηριότητες είναι ένας τρόπος να περνάει το μήνυμα πως όλοι μπορούμε να επιλέξουμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας και τις σχέσεις μας με τους άλλους. ● Συμμετέχουν. Οι δραστηριότητες ενθαρρύνουν τη συμμετοχή και των λιγότερο τολμηρών κι εσωστρεφών μελών της ομάδας. ● Παίρνουν ευθύνες. Επειδή, όσοι συμμετέχουν, συμβάλλουν με τις δικές τους εμπειρίες και δεξιότητες. Κάθε ομάδα χρησιμοποιεί τη δραστηριότητα στο δικό της επίπεδο και με τον δικό της τρόπο. Τίποτα δεν είναι προδιαγεγραμμένο και το ποιοτικό αποτέλεσμα αφορά όχι βασικά ή μόνο τον «διαιτητή» αλλά

Σελίδα 17




●

●

τους παίχτες. Αυτό δίνει και την αίσθηση του επιτεύγματος σε όσους συμμετέχουν. Ενθαρρύνουν την εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας και τονώνουν την αυτοπεποίθηση. Οι δραστηριότητες χρησιμοποιούν μια δομή που μειώνει την εξάρτηση από τον αρχηγό που «τα ξέρει όλα». Οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης, για να λειτουργήσει το δικό τους τμήμα της δραστηριότητας. Νοιώθουν αλληλεγγύη με άλλους. Οι δραστηριότητες ενθαρρύνουν τη συνεκτικότητα της ομάδας και ένα αίσθημα ταυτότητας ομάδας και αλληλεγγύης.

Παραδείγματα βιωματικής μάθησης . 1.Εκφοβισμός (30΄) Στόχοι ● ● ●

Η απόκτηση γνώσης και κατανόησης για τις αιτίες του bullying. Η διερεύνηση τρόπων αντιμετώπισης του προβλήματος. Η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης για τα θύματα του bullying.

Διαδικασία Εργασία σε ομάδες (ο αριθμός των μελών θα καθοριστεί με βάση τη σκηνή που θα παίξουν θέατρο). Ετοιμάζουν το θέατρό τους με βάση το κείμενο που τους δίνεται (ακολουθούν πιο κάτω μερικά παραδείγματα). Δίνουν ένα τίτλο στο θεατράκι τους. Στον κύκλο: Ζητούμε από κάθε ομάδα να παρουσιάσει τη σκηνή της. Μετά από κάθε ομάδα ακολουθούν οι ερωτήσεις: ● Ήταν οι σκηνές αρκετά ρεαλιστικές; ● Ποια λόγια βοήθησαν και ποια όξυναν την κατάσταση; ● Πόσο εύκολο είναι να μιλήσεις με ειλικρίνεια με ένα φίλο σου που έχει εκ- φοβηθεί; ● Ποιες τεχνικές θα μπορούσαν να έχουν θετική επίδραση και ποιες αρνητική; ● Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος, να βρει κάποιος λύσεις, τις οποίες θα αποδεχόταν ένα θύμα εκφοβισμού; ● Τι μπορείς να κάνεις εσύ αν εκφοβηθείς; Σκηνές για υπόδυση ρόλων α) Ένας μαθητής μιλά στον δάσκαλο/ δασκάλα ή στον διευθυντή/ διευθύντρια του σχολείου και προσπαθεί να τους εξηγήσει ότι ένας συμμαθητής ή συμμαθήτριά τους ταλαιπωρείται από κάποιους. Ο διευθυντής είναι συντηρητικός και παραδοσιακός. Πιστεύει ότι οι κανονισμοί είναι χαλαροί και ότι γενικά η συμπεριφορά των νέων σήμερα είναι άσχημη . Ο δάσκαλος της τάξης δεν θέλει να αναλάβει ευθύνη για την κατάσταση. Άλλοι δάσκαλοι υποτιμούν το πρόβλημα και δεν θεωρούν ότι η κατάσταση είναι σοβαρή. β) Μια ομάδα μαθητών προσπαθεί να μιλήσει σε ένα άλλο παιδί (φίλο τους) που ταλαιπωρεί ένα μικρότερο παιδί.

Σελίδα 18



Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση γ) Διάφοροι μαθητές συναντιούνται και μιλούν για κάποιο φίλο τους που ταλαιπωρείται πολύ από κάποιους μεγαλύτερους μαθητές. Θέλουν να βοηθήσουν το φίλο τους και προσπαθούν να σκεφτούν όλους τους πιθανούς τρόπους, λύσεις που θα μπορούσαν να τον βοηθήσουν.

2. Είδη συγκρούσεων και διαχείρισή τους Σκοπός Να γνωρίσουν τα είδη σύγκρουσης και τους τρόπους διαχείρισής τους. Διαδικασία: Κάνουμε αναφορά στις συγκρούσεις ως αναπόφευκτο και αναγκαίο φαινόμενο στη ζωή μας. Έχουμε έτοιμα (ακολουθούν) από πριν τα είδη σύγκρουσης (σκίτσα ή εικόνες ή φωτογραφίες). Αναρτούμε ένα – ένα τα είδη και τα περιγράφουμε. Καλούμε τους συμμετέχοντες να δραματοποιήσουν σε ζεύγη το κάθε είδος εναλλάσσοντας ρόλους στο ίδιο ζεύγος. Οι υπόλοιποι παρακολουθούν. Μετά από κάθε δραματοποίηση συζητάμε και καταγράφουμε πάνω στο σκίτσο: «ΤΙ ΚΕΡΔΙΖΟΥΜΕ» και «ΤΙ ΧΑΝΟΥΜΕ» σε κάθε περίπτωση. Επιμένουμε στην έκφραση των συναισθημάτων. Τα σημαντικότερα είδη είναι4 : ● Γίνομαι χαλί να με πατήσεις.

4

●

Φεύγω και αποφεύγω.

●

Επιτίθεμαι μέχρι τελικής εξόντωσης.

●

Φωνάζουμε έναν τρίτο να μας λύσει το πρόβλημα.

●

Αναλύω το πρόβλημα και το συζητάμε.

( Υπάρχουν βέβαια συνδυασμοί των ειδών αυτών και ενδιάμεσες καταστάσεις).

Σελίδα 19




●

●

3. Από την τοπική κοινωνία. Τα σχολεία παίρνουν - θέλουν / δε θέλουν το χρώμα της γειτονιάς που ανήκουν.Η μεταφορά της κοινωνικής βίας στο σχολείο , στο μοναδικό ίσως χώρο που οι “χαμένοι” μπορούν να δείξουν τη δύναμή τους και οι ευάλλωτοι την αντίστασή τους, δεν πρέπει να μας οδηγεί σε λαθεμένα συμπεράσματα. Η συσχέτιση της βίας στο σχολείο με τη βία στην τοπική κοινωνία δεν είναι εύκολη . Παρά ταύτα, η ποιότητα των “εγκλημάτων” είναι η ίδια γεγονός που ενισχύει την άποψη πως “οι ίδιες αιτίες γεννούν ίδια αποτελέσματα”. Έχει αποδειχθεί πως το ποσοστό βίας είναι υψηλότερο σε σχολεία που βρίσκονται σε περιοχές με υψηλό δείκτη εγκληματικότητας. Αυτό αντικατοπτρίζει τον αναπαραγωγικό χαρακτήρα της βίας , ότι δηλ. το σχολείο είναι ο καθρέπτης της ευρύτερης κοινωνίας.

Σελίδα 20




●

Θα ήταν ουτοπικό να ζητάμε ένα απόλυτα ειρηνικό σχολείο σε μια βίαιη

κοινωνία.

Τι χρειάζονται τα παιδιά; «ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΤΑ ΠΑΙ∆ΙΑ»

Σελίδα 21




Το παιδί χρειάζεται… ● Να το επαινούν για το παραµικρό που κάνει! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΕΙΜΑΙ ΙΚΑΝΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΣ! ΜΠΟΡΩ!» ● Να το ακούν προσεχτικά και να συζητούν µαζί του. Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΝΙΩΘΩ ΚΑΙ ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ! ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΜΕ ΑΚΟΥΝ!» ● Να του αφιερώνουν ποιοτικό χρόνο και να έχει αδιάσπαστα αφιερωµένη την προσοχή σε αυτό! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΜΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΜΕ ΠΡΟΣΕΧΟΥΝ! ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΕΝ∆ΙΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΜΕΝΑ!» ● Να νιώσει ότι είναι καλοδεχούµενο και ότι το αγαπούν! Είναι σηµαντικά οι αγκαλιές, η ζεστασιά και τα χαϊδευτικά ονόµατα! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΜΕ ΘΕΛΟΥΝ ΓΙΑ ΠΑΡΕΑ! Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΕ ΣΥΜΠΑΘΕΙ!» ● Να νιώσει ότι το αποδέχονται όπως είναι, µε τις µοναδικές του ικανότητες, τα δικά του ταλέντα, τις δικές του προτιµήσεις! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του «ΕΙΜΑΙ ΜΟΝΑ∆ΙΚΟΣ! ΕΙΜΑΙ ΚΑΛΟΣ, ΕΤΣΙ ΟΠΩΣ ΕΙΜΑΙ!» ● Να του προσφέρουν αγάπη δίχως όρους! Για αυτό που είναι και όχι για αυτά που κάνει! ● Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΕΙΜΑΙ ΑΞΙΑΓΑΠΗΤΟΣ!» ● Να µάθει την πειθαρχία! Να αυξηθεί η αυτοεκτίµησή του µε την επιβολή κανόνων, ορίων και λογικών ποινών! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΜΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΑΓΑΠΗ, ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΚΑΝΩ ΛΑΘΟΣ!» ● Να µην προσβάλλεται µπροστά σε άλλους και να µην υποτιµάται! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΝΩ ΚΑΛΑ ΣΤΗ ΖΩΗ!»

Σελίδα 22




●

● ●

●

● ●

Να έχει χρόνο για να µάθει! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΤΟ ΝΑ ΚΑΝΩ ΛΑΘΗ ΕΙΝΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ! ΕΤΣΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΚΑΙ ΠΡΟΟ∆ΕΥΩ!» Να έχει ευκαιρίες να αναλάβει πρωτοβουλίες και ευθύνη, να δηµιουργήσει µόνο του, να πετύχει! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΩ! ΕΧΩ ΘΑΡΡΟΣ!» Να το ενθαρρύνουν για υγιεινή ζωή, µε καθαριότητα, άσκηση και σωστή διατροφή! Να το βοηθούν να ντύνεται µε τρόπο που νιώθει ελκυστικό, ώστε να έχει θετική εικόνα για την εµφάνισή του! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΕΙΜΑΙ ΟΜΟΡΦΟΣ!» Να µην το µεταχειρίζονται µε διακρίσεις και µην το συγκρίνουν µε το άλλο παιδί! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «∆ΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΝΑ ΓΙΝΩ ΣΑΝ ΚΑΠΟΙΟΝ ΑΛΛΟ, ΑΛΛΑ ΝΑ ΓΙΝΩ Ο ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΕΑΥΤΟΣ ΜΟΥ!» Να µην το τροµάζουν µε καταστροφικά σενάρια για το µέλλον! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΕΙΜΑΙ ΑΣΦΑΛΗΣ! ΕΧΩ ΠΑΝΤΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ!» Να έχει κοινωνική ζωή, διασκέδαση και φίλους που του φέρονται καλά! Να µάθει να λέει συνέχεια στον εαυτό του: «ΕΧΩ ΚΑΛΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΛΛΑ ΠΑΙ∆ΙΑ ΜΕ ΘΕΛΟΥΝ!» Πρεκατέ Β. Μέντορας “Για την Παιδική Προστασία και Ευηµερία”

Σελίδα 23



Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση ● 10 συμβουλές από την “Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Παιδιού και του Εφήβου”

Υγείας του

Σελίδα 24




Κλείνοντας.. Η ασφάλεια στο σχολείο και επομένως η πρόληψη της βίας , αποτελεί δείκτη πολιτισμού. δημοκρατίας και αλληλεγγύης. Η προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών 5είναι το υπόβαθρο για την ανάληψη πρωτοβουλιών. Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να φοιτούν σε ασφαλές περιβάλλον και να ζουν σε μια μη απειλητική κοινωνία. Η ουμανιστική αυτή διάσταση είναι αναγκαία και ταυτόχρονα χρήσιμη προκειμένου να χαραχθούν πολιτικές αντιμετώπισης του φαινομένου.

“Τα δικαιώματα των Παιδιών”

Το 1989 γεννήθηκε η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Convention on the Rights of the Child). Η Σύμβαση είναι μια διεθνής συνθήκη ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λέει πως όλα τα παιδιά γεννιούνται με βασικές ελευθερίες και δικαιώματα. Μια τέτοια συνθήκη αποτελεί μια συμφωνία μεταξύ ανθρώπων ή κρατών όπου όλοι συμφωνούν να υπακούουν στον ίδιο νόμο. Η Σύμβαση καθορίζει το εύρος των δικαιωμάτων, τα οποία οφείλουν να απολαμβάνουν τα παιδιά οπουδήποτε. Θέτει τις βασικές προϋποθέσεις για την ευημερία των παιδιών στα διάφορα στάδια της ανάπτυξής τους και είναι ο πρώτος παγκόσμιος, νομικά δεσμευτικός, κώδικας δικαιωμάτων των παιδιών στην ιστορία. Η Σύμβαση είναι η πιο ευρέως αποδεκτή συμφωνία ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο. Περιγράφει τα δικαιώματα και το πως αυτά πρέπει να τηρούνται στα 54 της άρθρα, καθώς και σε δύο μεταγενέστερα προαιρετικά πρωτόκολλα.

Βασικές αρχές της Σύμβασης. Παρότι η Σύμβαση έχει συνολικά 54 άρθρα, διέπεται από τέσσερις θεμελιώδεις αρχές: ● Μη-Διάκριση (άρθρο 2): Δεν πρέπει ούτε να επωφελείσαι, ούτε να υποφέρεις εξ' αιτίας φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, ή εθνικής, κοινωνικής ή εθνοτικής καταγωγής, ή εξ' αιτίας οποιασδήποτε πολιτικής ή άλλης θέσης, εξ' αιτίας της κοινωνικής σου θέσης ή της περιουσίας ή της οικογένειας στην οποία γεννήθηκες, ή επειδή έχεις κάποια αναπηρία.

5

Δικαίωμα «Σημαίνει πρώτον να μάθουμε να υπερασπιζόμαστε τον εαυτό μας, δεύτερον να μάθουμε να σεβόμαστε τον άλλο είτε ατομικά είτε ομαδικά και τρίτον να συμπαραστεκόμαστε σε αυτόν που έχει ανάγκη. Στα παιδιά πρέπει να λέμε για τα δικαιώματά τους, όχι μόνο για τις υποχρεώσεις τους», Βοηθός Συνηγόρου του Πολίτη για τα δικαιώματα του παιδιού Γιώργος Μόσχος.

Σελίδα 25



Σχολικός εκφοβισμός - Θυματοποίηση ●

●

●

Το Καλύτερο Συμφέρον του Παιδιού (άρθρο 3): Νόμοι και δράσεις που επηρεάζουν παιδιά πρέπει να θέτουν προτεραιότητα στο τι είναι το καλύτερο για σένα και να σε ωφελούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Επιβίωση, Ανάπτυξη και Προστασία (άρθρο 6): Οι αρχές στη χώρα σου πρέπει να σε προστατεύουν και να βοηθούν, ώστε να εξασφαλισθεί η ολοκληρωμένη ανάπτυξή σου - φυσική, πνευματική, ηθική και κοινωνική. Συμμετοχή (άρθρο 12): Έχεις το δικαίωμα να εκφράζεις τη γνώμη σου για τις αποφάσεις που αφορούν τη ζωή σου και οι απόψεις σου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.

“Η Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού “, στο Σχολείο. ΑΡΘΡΟ 2

Όλα τα παιδιά έχουν αυτά τα δικαιώματα, ανεξάρτητα από το ποια είναι, πού ζουν, τι κάνουν οι γονείς τους, τι γλώσσα μιλάνε, ποια είναι η θρησκεία τους, αν είναι αγόρια ή κορίτσια, ποιες είναι οι παραδόσεις τους, αν έχουν κάποια αναπηρία, αν είναι πλούσια ή φτωχά. Κανένα παιδί δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται άδικα για κανένα λόγο. ΑΡΘΡΟ 4

Το κράτος έχει ευθύνη να εξασφαλίσει πως τα δικαιώματά σου προστατεύονται. Πρέπει να βοηθήσει την οικογένειά σου να προστατεύει τα δικαιώματά σου και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον, όπου θα μπορείς να μεγαλώσεις και να αναπτυχθείς πλήρως. ΑΡΘΡΟ 12

Έχεις το δικαίωμα να πεις τη γνώμη σου και οι μεγάλοι να την ακούν και να την παίρνουν σοβαρά. ΑΡΘΡΟ 13

Έχεις το δικαίωμα να ανακαλύπτεις πράγματα και να μοιράζεσαι τις σκέψεις σου με άλλους, μιλώντας, ζωγραφίζοντας, γράφοντας ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο εκτός και αν αυτός βλάπτει ή προσβάλλει άλλους ανθρώπους. ΑΡΘΡΟ 15

Έχεις το δικαίωμα να διαλέξεις τους φίλους σου και να συμμετέχεις ή να φτιάξεις ομάδες, φτάνει αυτό να μην βλάπτει άλλους. ΑΡΘΡΟ 19 Έχεις το δικαίωμα να προστατεύεσαι από το να πάθεις κακό ή να σε κακομεταχειριστούν, στο σώμα ή το μυαλό. ΑΡΘΡΟ 22

Έχεις δικαίωμα σε ειδική φροντίδα και βοήθεια, αν είναι πρόσφυγας (εάν εξαναγκάστηκες να φύγεις από το σπίτι σου και ζεις σε άλλη χώρα), όπως και σε όλα τα άλλα δικαιώματα αυτής της Σύμβασης. ΑΡΘΡΟ 23

Έχεις δικαίωμα σε ειδική εκπαίδευση και φροντίδα, αν έχεις κάποια αναπηρία, καθώς και σε όλα τα άλλα δικαιώματα αυτής της Σύμβασης, ώστε να μπορείς να ζήσεις μια ολοκληρωμένη ζωή.

Σελίδα 26




ΑΡΘΡΟ 27

Έχεις δικαίωμα σε φαγητό, ρούχα, ένα ασφαλές μέρος να ζήσεις και να ικανοποιούνται οι βασικές σου ανάγκες. Δεν πρέπει να μειονεκτείς με τρόπο που να μην μπορείς να κάνεις πολλά από τα πράγματα που κάνουν τα άλλα τα παιδιά. ΑΡΘΡΟ 28

Έχεις δικαίωμα σε εκπαίδευση καλής ποιότητας. Πρέπει να ενθαρρύνεσαι να πας στο σχολείο μέχρι την υψηλότερη τάξη που μπορείς. ΑΡΘΡΟ 29

Η εκπαίδευσή σου πρέπει να σε βοηθάει να χρησιμοποιείς και να αναπτύξεις το ταλέντο και τις ικανότητές σου. Πρέπει επίσης να σε βοηθάει να μάθεις να ζεις με ειρήνη, να προστατεύεις το περιβάλλον και να σέβεσαι τους άλλους ανθρώπους. ΑΡΘΡΟ 30

Έχεις το δικαίωμα να εξασκείς τις παραδόσεις σου, τη γλώσσα και τη θρησκεία σου - ή όποια άλλη επιλέξεις. Μειονότητες και ιθαγενείς ομάδες χρειάζονται ιδιαίτερη προστασία αυτού του δικαιώματος. ΑΡΘΡΟ 31

Έχεις δικαίωμα στο παιχνίδι και την ξεκούραση. ΑΡΘΡΟ 42

Έχεις το δικαίωμα να γνωρίζεις τα δικαιώματά σου! Οι ενήλικες πρέπει να ξέρουν γι' αυτά τα δικαιώματα και να βοηθήσουν και σένα να τα μάθεις επίσης. Δείτε την “Σύμβαση για τα δικαιώματα των παιδιών” σε όλες τις γλώσσες. Εδώ

Ευχαριστούμε θερμώς όλους τους μαθητές που συμμετείχαν στην προσπάθεια αυτή.

Την επίβλεψη είχε ο Δημήτρης Σπυρόπουλος

Σελίδα 27




Πηγές - Βιβλιογραφία 1. Ε.ΨΥ.ΠΕ Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου 2. Το Blog της Ε.ΨΥ.ΠΕ 3.

Το χαμόγελο του παιδιού 4.

5.

Συνήγορος του Παιδιού

6.

Τα δικαιώματα του παιδιού: Η σύμβαση των δικαιωμάτω από την Unisef

7.

Ανθρώπινα δικαιώματα Πτυχιακή εργασία για το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού Νταήδες στο πραύλιο . Από το “Βήμα” Ευρωπαικό πρόγραμμα “Δάφνη” 3 Διαμεσολάβηση Συνομηλίκων για την Επίλυση των Συγκρούσεων στα Σχολεία H.R. Edu Services Human Rights and Education Network www.humanrights-edu-cy.org 12. Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία ,Φύλλο 29ης Μαρτίου 2008, Φάκελλος “Βία στα σχολεία” 13. Εφημερίδα “Τα Νέα” “Σαββατοκύριακο” / Η εποχή μας/ Φύλλο 12ης , 13ης Μαρτίου 2011 8. 9. 10. 11.

14. 15. http://www.crin.org/ Child Rights International Network.

Compass

Σελίδα 28

Bullying

Recommend Documents