En este tatadio deontotecnología de la vida cotidiana se aman cosas muy ga ves. Si es vedad que ahoa -al fo de segundo mienio- vvimos en a ea de a reelación de la técnica,o sea: de a técnca ina y ecuménicamente reveada ne hace cesario es enonces e ejecicio enomenoógico de descipció de aqueo que ver justamente poque no se deja er. <Aes> se ceía que ta punto foca (para nosoros un puto ciego) seía Dos. Peo ya se sae desde Netzsche que Dos ha muetO. ¿Se sae eamete? ¿Quién o sbe? Se sabe que Dos es mpe a como mueto. Es un vieo cuento: Éase una vez. e Dios cuya esancia es Muete. Ta el hio oo de uesto ccdnte de nuesto ocaso Lo sabían Putaco Pasca Heg Jean Pau Scheing etsche Tak, Cean odos eos sabían que Dios es eantes de a ceencia: a unión imposibe -y supema mene deseabe- de Uno a Voutad de se, a queencia de imponese como Individuo y de Infino a dspesión constante que egesa a Fondo. Y o sae e mortal: e amado a a muete tendido expectante en a encucada de po yectos y de hueas. Esa encciada nmota e impotente- es e Mundo. E Mundo o disueto en e nihiismo -ese cánce de ccidente sino dispensador de espacios y de tiempos a tavés de hombre. E Mundo como Vacío En a oqe dad de Mundo s e constuyen pecaios ugaes habitabes austando tradiciones a necesdades, inegrado en suma pocesos ivevos e u esquema goa de asignacón de puesos. Esa ajusada tabaón es a Técnica a ama de Mundo
l de entro ·í
Mundo por de dentro a decise y ha que esamanes: tama se encuva comoesutantes cese Sóo de muchas as maneas de desmanteamiento de Dios y e desveamiento de Muee Todo o a consegudo e mota. Todo.. como simuaco Y así e vejo sueño paónico de a divna automocin se teca en red viaria por y e a que e mora conduce y cree que) se coduce. E automvil encaacón de primun moe perfección de a mqunaome. A su vez, esa ed hoiota se ve escandida aones �oizonte-po ciudades en as que se aacman casas Astucia de a raón: aado de a gavedad misma. etua de a aquitectua. Y dento de a casa os artefactos qe fciitan a vida y saben pe monitoiamene a muee Po caso un umide jarro ya cantado en e Tao y po eidegge A cabo, en los eemos, fuea de a mente normal os pomotoes de nomas un doe y desquiciado poado mortal de invención Dobe demenia a de igenieo inomtico peviso de o no y a de poeta retoviso de nfnio. En eos se anuda cosmos y fon do Es e nudo humano que apenas con sgue sueta a esa esuva sepiente de sperfice bantemente tabaada que es tierra ascendene spia, po as vuetas tecnoógcas a ea de a Técnca e veada es así a ea de pasin de la tierra.
I D es po fsofía de a nivesidad Autónoma de Madrd
ute nid véces de a Modernidad Kant ege y a la vez po sus ima· g dn Ta ean ha pubicado" Filosofía de la ténia d a naza( 86de a que a pesene oba seía funda ci n tocóga; s dsúns de la tradicin Baceona, 8; Hegel La spain d la indinia oa, 1990) y umana piel de la palaba
éx 14)
'
ISBN 84-762-155-
9 9
b
Félix Duque El mu pr r Ontoecnooga de a vida coidiana
9 \
Colección Delos
Ediciones
'
del Serbal
\
Í
l
c ccón: FÉX
a dn 995 © 995, Fx Duqu bad p Edns d Sba Fans Tga 32-34 0802 ana Ips n España D L.: B4448/95 Ds g Zann Asados Ipsn px IS 84-7628552
VÍO Q QÉ PS
7
La época de a reveación de a Técnica Cuando a modernidad se pone a conar cuenos U na eyenda a borde de as ruin as
9
De a impercepiiidad de a cosa La forja de a presen cia
17 8
A a savación por e aniquiamieno
2
La muere de Dios y a aperura de Mundo Aborada de Vacío Cuesión d e buenas maneras
26 28 3
La écnica como meafísica caba y acabada) Heidegger o a hai idad para pinchar gobos a) La presuna neuraidad insrumena de a écnica b) a écnica como envo de un desino e) La écnica como aperura d e una región de a verdad
33 36 37 41
49
LS S L VÍO
55
E auomóvi de Dios a a Máquina
55
na casa no es u n hogar
74
5
Un jarro de buen vno
85
La comarca de demente
7
l
LA PASIÓN DE L SABIO Y LA PASÓN LA TERRA 13
t
El enguaje hambriento de c uerpos
1 13
La Modernidad: una calculadora de pasone s
La cancón de la ierra
126
Caplo 1
Un vacío que da qué pensar
La época de la reveación de a Técnica Vaya por elae a afirmació programáica: vivimos e la época e la técnica absoluta es ecir e la técnica revelaa o e la revelació e la écica. Al igal qe Hegel pesaba qe el crisiaismo o era a religió o«mejor» qe oras (como raara ee las ranking hit parae ero e sila se «evolció» religioes sio qe eea a aqél como religió absola e cao qe sólo e el crisiaismo la reli gió se c rvaba sobre sí o sea sacaba a la lz los pre spesos sios e oa experiecia religiosa e igal moo cabría ecir qe sólo e los confnes e la moernia e qe hoy somos, os movemos y exisimos aunano los tiempos (eso es: contemporáneamente) sale a la lz jo co la exesió omímoa iversal e la écica (eso es compreheieo o sólo es ro plaea sio l a cofigració el oo el mo el mo como Too laesencia e la misma. «Ese ca » mie a aq empero la correspoecia feomé ica e hi sóricam ee cosa able e esio e correspoecia ere las m aeras e s er hombre y las maeas e arse el ser Debe ser eeia pes ver balmente como espliege o maifesació e ariclació e Mo y o como algo esáica y eea ab sr ac o mee «lógico» es ecir como eomiaor comú e el qe borrao las iferecias
6
7
se piean enmaca más o menos ozaamene oas las maneas écnicas po las qe hisó icamene hbiea pasao la Hmania Esa (mala iea en apaiencia an eviene se evela a la pos e an ieevane como alaz pes hace pasa e mae na petitio principii qe a fe e aológica (es eci: a fe za e ecise sólo a sí misma ea ve a as claas la compensión qe e s misma ha enio la moei a: na compensión a s vez aoefeencial en cano qe pespone la coinciencia el sabe (e pensamieno qe esenaña en oo cambio lo qe es y la ealia (el se enenio como palaina convesión e oo eveno sia o en cosa esabe sobe la
1
se haba con amiación el se mae man? ) en la qe os anigos exemos qean ahoa exhasivamene in egaos como momenos como elemenos e cons cción foma y coneno e n úni co monmeno en cyo peesal poa qizá leese HUMANDA, A HMAA AGRADECA Cuando la modernidad se pone a contar cuentos Vivimos en n plano en e qe fnamenalmen e hay hombes ecía el Sae e l existencialismo es un humanismo. Algo a lo qe avant la lettrehabía es
base e n paaójico l ga eleoógicamene (la hisoia en cano pogesiva ienificación emóvil he chos abia ia y casal emege ncia e ocencias impevisas como poc os compe nsión e qe eso qe hay es el fenómeno a manif esación e na ley Bien se ape cia po l emá s qe e senañamieno convesión e ienificación son acciones qe a s vez emien a n Sjeo qe iga los exemos e esos os mnos (con ciea ingenia espacial ilaos e mno ineio y mno exeio obano as a manea e ópula e exaño territorium ansiivo en el qe el pensa se va enca nano mienas qe a ealia se va hacieno aconal Ese sola en el qe no se paan mienes ya qe se aiene exclsivamene al jego pnal e las ansi ciones seía eso qe e manea n ano ieexiva solemos llama el Hombe la Hmania: ago as como n campo e jego qe va econociéno se a s mismo según avanza el poceso e ienificación e lo ineio con o exeio y vicevesa hasa qe al cabo e a calle emege como na see e autconstrucción (¿no
Verponio ya sacásicamene e joven NiEn ezsche a en sentio extramoral algúneapa mentira ao incón el niveso flganemene ispeso en innmeables sisemas solaes hbo na vez n aso en el qe asos animaes invenaon el conocimien o. Fe el momeno más aogane y más menioso e la "Hisoia nivesal: sólo qe a fin e cenas ó únicamene n momeno. Lego e nas pocas espiaciones e la naaleza el aso se congeló y los asos animales hbieon e peece (KSA , 87) En ese ceno cel (el qe en efiniiva am poco sabemos quién poa conao ha salio a esce na n poagonisa has a ahoa epimio, ejao fe a e jego: la naturaleza, visa como n gan animal qe espia Es esa espiación sya lo qe la manie ne en via a cosa e qe lo po ella expelio lie almene expirao se conviea eo ipso en algo meo qe a s vez hace moi a esos animaes ilaos e
asos . Asos en efeco en cano qe s inven ción: el conocimieno inviee isoia y caasófica mene la elación e ominación y epenencia peo
8
9
esa astuia e la azón Hege ixit) es pemie segi on via siqiea sea n momeno a hae e la Naaeza n aeial e onsión isponible y a a mano eso qe anes lamamos «ealia» paa ao poise omo «Hisoia Univesal» y po ene paa eigise en Señoes e na naaleza aifiiamene a piiisminia f el Disuso el métoo aesiano pae V La spaión qe iene ago e pesiigiaión y manipulaión esá mplia «No miago milago. Sino insia insia» exama el aso paso e las boas e Camaho evaninas qe ga ia s a la fiión e ase la mee pee biale in ex tems a novia al io haenao La ténia seía esa
poía vale omo esmen más bien oso y hapeo e a Fenomenología el espíitu hegeiana visa ese a ópia niezsheana omo n mal eno e fina feliz al qe é oponía n eno bueno e final apoalípio Sóo qe en ambos asos se aa bien se ve e «enos» el no aionaisaiealisaopimisa poagonizao po a Aoonienia ao anspaene el o o omániona alisapesimisa poagonizao po na an Mae o Maasa según enevió Kan qe se poa liealmene omo n Animal: se maniene en via evoano lo vivo y e yeano os exemenos al igal qe Sa o omo algo meo. Más aún: los os enos naan en el
fiión Paa esapa e a mee y así goza e la via e hombe moeno haía omo si esviea ya en ane e mee si paee espeia la via enones paee meee esa po enima e ella jzgánola y iigiénola. Peo en efiniiva se aa e na fa sa Cevanes no nos ie naa e la fa eaión on la novia en e fono más blaa qe e popio Ca maho: paa meeea e vea Basilio había eni o qe maase eamene La énia eíamos esaolano el eno niezs heano seía esa fiión po la qe a naaleza es visa engañosamene po el onoimieno hmano omo maeia ba al sei io e la hisoia el « hombe» n anima qe se engaña a sí mismo a engaña a aqeo qe ve omo isino a él o sea a oo a fin e poeo asimia . De moo qe e ema poía se: «Yo hago o mejo: el Yo hae e a Naaleza Mn o (elt); y la Hisoia (Geshihte) no seía sino la na aión e ese poeso ósmio (eltgeshihte) ya eapilaión po pae e aa inivio on veiía a ése en miembo ibe e a Hmania» Ta lema
fono la misma hisoia y hasa poían onsiease esios po el mismo ao o en alqie aso po n Auto: es ei po Agien qe sabe e qé va la osa en eaia: an o le a la vena « opimisa» el A o aaba po ienifia se on el poagonisa el Hombe alene los hombes e ane y heso ano le asala n hmo sombío el Ao Agien má s allá el Hombe y po ene e los hombes: el Uahombe onena a míseo poagonisa e anima aso isfazao e « Hombe» gaias a na miaa p aaójiamene hipeaionalisa pes qe «sabe» qe a spesa vea ea na f asa qe goza en sego el espeálo sblime: la exinión e na aza qe no va on él o qe en oo aso onsiye s pehisoia ss esehos pes al nevo y más el Sa no
0
Una leyenda al borde de las uinas Dejemos a n lao e espeo el espeo hisoiogáfio : abía ai mil azones y pas ajes paa po
bar que e autor optimis ta no es Hege sino a o sumo un papagayo hegeianizante y que e pesimista no ebe ientiarse on e Nietzshe «mauro» (e e Gtzenmmerung, por aso Lo mportante es que ambos uentos resumen muy bien a mi ver as os aras (arrogante o meanóia aternativamente e a moernia En os os asos Aguien sabe o que e pasa y o que pasa: se ve a sí mismo y a a reai a toa omo « ese fuera» Juzga y se juzga me tamorfoseánose en «ave e Minerva» o en Oo satur nio más aá e bien y e ma Frente a esa C onienia (onienia e un Símismo iéntio o Conienia e no ser más que un anima perteneiente a ran Ani
toria sino una «vez» que eshae sombra siente toa pretensión e Historia (Geschichte) porque naie está a abo e a ae (para eo tenría que poer mirar a a vez a iniio y a abo omo extremos e o Mismo A ontrario: naie sabe o que e aontee (geschieht). Y sin embargo algo aontee Sóo que ese acontecer se niega a errarse en Aonteimiento a que habrían pasao ya e siempre toos o s aonteimientos (toos os eventos «histórios» Ese aonteer es un paso, no un pasao Tampoo es un paso «haia eante» haia e futuro Cuano se quiere haer pre sente reaizar ahora ese infinitivo «aonteer» se tor na eo ipso en ago tan absuro omo emoeor en un
ma on o ua ya onoe más ya es más que os os un poeta a bore e a oura que sóo ve ruinas aí one e Autor Moerno se ufanaba o amentaba e a Historia Universa ve a hombre en preario itera mente ejao e a mano e Dios e a mano e os Dio ses y teniénoseas que ver sóo on restos on ese hos e os que se eeva no a Razón ni a Narraión sino a o sumo una Leyena:
¿De qué haba esa Leyena? También ea paree omenzar omo e Cuento on un: érase una vez Pero esa vez no es e pórtio e Tiempo e ini io e a Hi s
paso a margen «que ya no se obega an te os <
> un ato e iberta» (Pau Cean Der Meriian, W III 189). La Leyena se vueve entones Contravoz (Gegenwort), paabra que quebranta toas as paabras preteniamente on sentio toas as paabras on as que «haer osas» Érase una vez ¿Qu é es o que s e era una vez? ¿Cómo puee ago que se io una vez refexionar so bre sí mismo? ¿No tenríamos aaso entones «os» ve es a srcina y a reexiva? Si oneemos «os» vees ¿no tenremos que oneeras toa s? Y «toas as vees» : ¿no es ya e tiempo erra o omo espaio pasao ante a miaa e Dios e Hombre o e Utrahombre? Sóo que no hay os vees sino una soa Una soa que no «fue» ni «será» sino que sigue peniente: inminente siempre presupuesta «Vez» viene e atín vicis: «turno aternativa» aqueo que en aa aso « e toa» a uno En itaiano volta: o que se vue a omo «vueta» e ago que nuna ha sio En ae mán: Mal, a raíz que permite ontar orenar toos os
12
13
Sólo q noncs como vi nndo d fnrarias amas s va Un hmo dorado la Lynda, Alborando par a nosotros dubaivos n torno d nusras ca bas Y nad sa b qué s lo qu l acontc .
(Herin Germanien, 2. estr vv 8l).
nmeos sn se ella jamás po sí sola n nmeo en teo (ein zwei alle[ Ve es la vela qe pemie el paso sin pasa nnca Y ¿qé es lo qe se ea una vez? Hay mchas leyenas peo oas cen en el fon o lo Mismo: ase una vez Dios ase na vez el Se lo Iénico qe coincie sólo consigo el plenum e senio y e eala la mnituo ealita tum. ase una vez Dios. Lego Dos ¿ya no es? ¿No nos sena esa Leye na? ¿Acaso no la h an eca o los os AoesMaoneas e n esos cenos: Hegel y Niezsche? ¿No han coinciio ambos en ec: Gott ist tot? Ceam ene Sólo qe ambos son malos eciaoes poqe han inepeao la Leyena
Y s po eal enenemos en seni o gemánco o qe poce efecos (wiklih), bien cabe eci e mchos meos qe son más eales qe los sees vivos (sin i más lejos pen semos en los an menaos y malaaos Hegel y Niezsche pes qe ellos oban: incian impien gían o eavían e mlples fomas ¿Ellos? ¿O más bien ss obas: lo qe qea e ellos ss esos? N na cosa n oa sno ambas a la vez Los esos no l o seían (no seían uinae péias sin pespone na ienia qe se eha en falta Y esa i enia no ejaía hella al gna si no se fe a esangano objeivano en ss obas Sólo q e esa ensión es la qe enconamos po
como Naación: y en ambos c asos como naación supahistóia. Toa naación lo e s po lo emás El no ice: Dos ha meo como Hijo Peo velve esá volvieno como Espíi e y en la Comnia El oo ice: Dios ha meo Ahoa qeemos qe viva el Ulahombe o sea: el Sceso (e Dios y e la Comnia Hmana Peo Pee Büge sigieno n moo e leca qe Heegge apicaa fcífea mene en oo coneo (el el pinipium gane nihil t sine atione) nos popone lee e oto moo cambia el aceno e al manea qe la concia ot e He gel y Niezsche se haga inqeaneene inhóspia iemible y magina l (yo iía: como na genina genwot, ontavoz)Büge lee en efeo: Gott t tot (cf Das Denken es He,FanfM 992 p 16 s Es ec: Dios es(á meo La esanca (no la eisenci a e Dios ene nosoos se a como la e n meo e moo qe oo aco gennamene el goso es en el fono n Requiem po el Dios meo Un meo no es n se pasa o: algo qe anes ea peo ya no. Cieamene ya no eise Peo sige sen
oqie en l a via También y sobe oo en (ambién l a nes a: mi ienia qea siempe pespesa paa mí ocla as ms manifesacones (los esos e mi aciva Y sólo poqe naie toma en seio esos esechos como aónomos y con eno popio (los esca lisas se acecaon a ello peificano los eos con mayo apiez qe la pevisa po Niezsche paa la pobe Tiea sino qe los ve como apnan o a algien s ólo a s avés enevis o sólo po eso somos n iálogo y poemos oí nos e oos (Hlelin final e la 3a ves sn ílo> e Fieensfeie). Es eci: sólo po eso hay lengaje y via en comn Peo si eso es así ¿qé feencia hay enonces ene va y mee si ambas paecen consisi en esa ensi ón ene ienia pesonal (peo siempe pespesa y obas ivesas (sempe y sólo pe senes como signos como caas e n em ene siempe esplazao? La conclsón se sge an ne cesaia como paaójicamene: esa ifeencia es sólo gaual La via es na mee impefeca (po eso almos a ésa ese la via en fo impefec
14
1
to» ). La murt una vda p rfcta (audda dsd nustra vdacomo un prtérto prfcto») Prfcta porqu la prsuposcón quda ahora stancada fja dntfcada .. . just o cuando s a dmasado tard para sñalar al rmtnt» al agnt» Prfcta porqu ahora las obras son a solamnt rstos sn posbldad d atra cón o manpulacón. Sólo qu D os murto no s un murto cualqu ra a qu jamás xstó como un sr vvo (a mnos n sntdo ants ndcado d vda» como tnsón ntr prsuposcón d a dntdad dsprsón d rstos). Érase una vez el Dios que está muerto: no s prmsbl qu llo s dga n s pns como fut uro
bl qu l ctor mpacnt s prgunt qué tn qu vr todo sto con la tss ncal a sabr qu vvmos n a ra d la técnca absoluta d l a técnca rva da Pus bn m contstacón s tan snclla como rotunda Todo. Pro para hacr plausbl sta al pron to arbtrara rspusta s prcso dmorars por algún tmpo n l Kinergarten fnomnológco al qu s rfríaMarn Hdggr n sus Smnaros d L Thor
n como prtérto (por prfcto qu fur) a lo sumo como una contravoz al margn comosno un mpo sbl prsnt duratvo» Dos dc la Lnda s la z absurda atópica (qu por lo sóo por lo da la vz» prmt qu haa tópoi lugars») la z sn voz qu consst n star pndnt n star n falta» n hacr falta» Murto prfctísmo pus qu dslnda rgurosamnt dntdad (smpr sda nunca prsnt) Dfrnca (sus obras como hul as » qu dsd l futuro mprfcto prmtn gan toda dntfcacón) D os no puee morir (lo stá d smpr stá n cuanto ausnt» hasta l Hjo cla ma n vano n la Cruz otra palmara contravoz por las razons» dl abandono por part dl Padr) ni vivir Gott t tot camba ahora d acnto suna Gott ist T. Dios es la Muerte o mjor transparc n la más ho nda anonadant xprnca humana d la cual dpndn todas las dmás la xprnca d la mortalia Llgados a st punto d toogía negativa (n l sntdo más furt rrbasab dl térmno) s pos
guna por pquña trval qu sa prsnca n toda suLocarnal n su vva volumnosa ún rdondz co qu n cada caso ncontram os son scorz os manras más o mnos austadas a a poscón d m cur po a la ncdnca d la luz a las rlacon s qu sa proa» qu nos sal a ncuntro tj con otros scorzos sa lnts ntra nts. Es vrdad qu m cambo d pos cón prmt vr otros aspctos pro ntoncs los pr mros parcn hundrs quda r a ms spaldas» Una sr d movmntos m prmt hacr algo así como una opracón d rdondo» tldar l conjunto d tal o cual cosa eterminaa Pro sa opracón d pnd d dos factors ntgrados n la stuacón más xactamnt integrantes d la stuacón qu nunca podrán sr consdrados como cos a» . El prmro stá consttud o por un anticipo volitivo d dntfcacón por l cual m procto (nunca torétcamnt sm pr motvamnt para rmdar una falta») dsd
16
De la imperceptibilidad de la cosa
Nad pud ufanars d habr prcbdo cosa al
J
pasado scorzo voc a smjanzas o contrasts an ts xprmntados al futuro la cosa qu o » pr supongo como íntgra. Mas no sólo prsupongo la 17
sltadodamto dl o l Ito (o d ss mastacos: tmpo l spaco) so la ro tra la línea d crc s lgar olgar (d modo q la voz o» así tdda sría g almt a on travoz) por l q la crrazó la oscrdad mp trabl dl o s qbra rracta lo tamt múltpl por dod a la vz la daadad slta drt d lo Ito s adsa codsa como lo o. S qrmos lado pra grra q al rchaza r toda dstcó o s so gacó abstrac ta d la lz E l otro pra lmosdad q al r chazar toda opacdad toda dtdad o s so gacó abstracta d la oscrdad. D por sí tomados los
gía ssata: Crz q spaca da tmpo al tm po d las cosas s spaco tmpo propos. El o s l sacrco nito, la cópla la q s ata o Ito. Ahora la prgta vv más rgt grav: ¿ qé o qé rs lta salvado» rdmdo s o o so los lados cotrapstos dl Absoto la Ftd tsoal smpr rrda a ambos a la q domamos o»? Rdmdas qda las cosas cato cosas el muno. Habíamos comzado stra c rsó omológca costatado l hcho d q ada s os trga s vva rdoda prsca so sól o a ráa gas scorzos prspctvas E a prmra
dos lados so gals l límto rq d sí msmos llga a srSólo lo q so: vueltas,d vcs da la vz»: Liht war. Era lz»: lz a q por chocar co l a sprc d lo múltpl otorga colordo a los vtos s caa» llos lz ta també q saca los colors» a las potcaldads d las cosas. Por so ha salvacó» Pro salvacó r dcó ¿d qé o d qé? o dl o o dl I to: ambos s da sólo como aoadados s cotra psto. Cada o vv la mrt dl otro. Ta mpoco dl o lía dl cocto dl traspaso smpr acacdo d o Ito (o b térmos q a coocmos q sólo ahora rcoocmos: d antiipaión vo litiva e expetativas, dl asa d sr o s cos grlo jamás fono e remiión que en ella se oulta y retiene) Las dos caras dl Absol to (o Ito: oltad Fodo) so cada a a otra. Pro l o lgar d crc d ambas sólo s la r
aproxmacó ps o hay cosas sodso sólo scsos (vstos dsd las potcaldads d m d sr o) q so a la vz vtos (vstos dsd las pos bdads dl odo d rtraccó rmsó: lo Ito) La opracó más a mao» para covrtr los sc sos/vtos cosas » la opracó moerna prop cada por Hm Kat Hgl cosstía como vmos agrpar dstgr sos scorzos dtdads drts tr sí bas a la proccó d o lvado a atococca q al tomars cosd racó a sí msmo al ponerse a sí msmo como objeto, smstraba algo así como l sqma d rrca sobr l cal las varadas prstacos s toraba rprstacos objtos cosas Sólo q sa rxó sobr sí s rvlaba a la vz vaua (a a vz vhíclo» acompañat ») solblm t co tradctora: l o había d sr a la vz o Ito para lograr la hazaña d la (r)cracó d mdo
rca l movmto q oscla en plae d a a otra: rotra vibrante, l o s térmos arstoté lcos enérgeia atéles, actaldad s ald ad» r
Co la ada d crto Hgl» d Cla a los ones e la moernia, camos tocs sgdo prplo gracas al cal dscbrmos q l o
24
25
no s n sustanca (sustato nfnto: uoammoo omnia) n suto (punto uno d unfcacón) sno l bod móv (vbát) po l qu ambas dtmnacons han pasado a la una a la ota anqulándos n su supusta dtdad popa lvando cada una n a ota una vda vampíca una vda qu vv l a mut d la ota. E o está sujeto a s uo Uno d un pa sado a un futuo dl uo Infno dl futuo al pasado a mana d limen qu no s popdad d nad mnos d s msmo (nngna fonta s popa» sno qu s u stamnt no man s lan: l homb s la t a d Nad»). a muerte de Dios la apetura de Mundo
Ahoa sí nos sulta posb gsa a aqul sbo zo d toogía negativa po l qu con c a nqutud habíamos ntvsto qu Gott t to. No qu D os ha muto» como s llo fua un aconcmnto puntual d la Hstoa Unvsal Po co un Dos qu pmo huba vvd o» ( toda vda dvna s inmortal) lugo murto» no sía un Dos s no una maa cacatua: una fasa ( aqu tn toda la azón l Apóstol d as Gnts al dc qu s Dos ha muto sn más vana s nusta f » ) Po nosotos sgundo u na ndcacón pcosa d Pt Bg lamos famoso fosmo así: Dos s <n cuano> mu to» s dc: a snca d Dos s la Mut obvam nt a Mu t s nmotal n l sntdo más ta xacto d la paaba: v a a da a la Mu rt como c ontaos (al modo d Feón patónco) conduc a contadccons nsolubls pu s ntoncs había qu nconta un fu n 26
damnto común a ambos opustos a gual qu oo» amallo» son coos da Mut s an ¿ qué? ¿Fomas d vda» como cuando s dc sn pnsa qu ha vda» dspués d la Mut? Po ntoncs la Mut no sía l o conta o d la vda sno l paso » nt os vdas una qu ha tndo un comnzo un fn ota qu no tndá f n.. . n comnzo poqu a s ha vvdo ants» n lla nada s haá savo suf o goza as conscuncas As no sóo s nos scamota la Mut sno a popa da la supustamnt p ma» . Po habmos n so. Sóo a Mut pud s nmot al s dc la Mut sólo s da sólo es n lo mota lo msmo (ltalmnt: lo M smo) qu o Infnto sólo s da n o fnto s da n o fnto como negación eterminaad toda ptnsón d autonomía d sntdo popo d dntdad: n suma d toda p tnsón d Uncdad Pac una boutae, po hmos tadado sglos ( lugo vmos po qué) n ca n a cunta d qu a Infntud s la negaciónpeecta qu ustamnt po o da s da xst a lo nto (sólo l motal sólo l s qu sab d su fntud existe) No algo postvo pus mnos Autopostvo (causa sui), sno la Posc ón absouta d lo latvo. O n otos té mnos a conocdos: la Poscón d lo Uno como Inf nto d Ansa d la oluntad d s como Fondo vcvsa. Esta vulta» sta vsón vsón a la vez consttu al homb: l magn o uga d paso d stas conts El homb s l coazón vbant dl DosMut (codmos smp qu Uno Infnto s dan como anonadados l uno n l oto). S ntnta haca os xtmos pc. Po é consiste n s n tnto: po so s mortal. consstln llo poqu é no s sno a misión la remisión pocto dcto d dos contaposcons qu n é s an 27
S sto s así, s vvmos motalmnt populsados po poytos qu vnn dl Uno pasado y vamos mu ndo n vda al dsfa as hulas qu vnn d Into futuo, b n podmos lama muno a s aon t d tasgos y msons nt susos (otnadads qu pomuvn xptatvas (dl pasado futuo y vntos (posbldads qu moonan (qu muvn ese l futuo al ajustas, o no, a o sp ado ( a a nvsa, no spaíamos nada s no s tuvéamos ya d antmano motvados ntonados o afnados, aods a gestimmt on lo nfnto En l mundo vnn a salvación a dnón las osas n uanto osas, pus qu a tavés d mundo s ajustan
m uga, l Mundo no stá dado d smp, n s un podut o n mnos a aón d ad, s no qu onsttu y una taa nfnta a ago dl homb l a ta a d austa susos a vntos, poytos a huas, potnaldads a posbldads, paa onstu a pa t d s ajust (un ajust qu no stá n su mano, qu no s hado a libitum) osas n stuaón En sgundo uga, sía bn nxato d qu l Mundo stá lln o d osas, n l sntdo más ampo dl té mno asuntos, dsposons, nuads , hazos y ataons (n nngún aso, mpo, hay n él osa alguna aabada, p ta, dsd l momn to n qu osa no s amás hho, sno interpretación a pat d una incitación: vtud a pat d una sdad P o Mundo msmo no s una osa o s pud ntpta l Unvso n uanto Unvso (z, uloaInfnto o poqu nosotos stmos tambén n l mundo, sno poqu nusto s s snlmundo (f la s d Ser y tiempo d H dgg Más ajustado sía d qu las osas stán llnas d Mundo, tansdas po una d d sgnf atvdad, d msons d lo qu ha al aso, qu as ha psamnt xbls y xvas, smp asos , adnas d d y d ha humanos Así s salva a as osas ponéndolas n stuaón y a la vz djándos aboda po las, tndo nunt os n una comarca smp móv E homb, n uanto yo , no pu d sal d sus fo ntas poqu é s la fonta, l ímt nt Uno Infnto (os dos sm bants d DosMut Po sí tñ n ambo d su motaldad spaa y da tmpo a os dfnts n
las dstntas msons y fnas, s ontan o spaan sozos o psptvas Po ntons, d llo s sgun nsaamnt dos onsunas En p
víos n quosndtan sossmblants so pu d ds vdad qu homb nPo uanto mor tal stá smp fua d s, apie e obra ofguando
28
29
fatan d múltpls manas Po sas manas, us todadas po l homb, hay muno. En fto, hmos nsstdo n qu Uno Infnto ya han tanstado, d smp, uno al oto Po Uno no ha pasado toavía a s homb (n nuna pasaá smp habá sdo d masado tad paa lo somos nosotos, los otos d yo, los qu oloamos a ápda d dntfaón sob sus dspojos E Infnto no djaá d pasa d vz n vz, sn agotas jamás a s homb (smp sá dmasado ponto paa og, paa aama n l bo d al nfnto somos nosotos, os qu dmos yo paa dfnanos d los otos , quns no s ngamos a s vstos omo vaua dntdad pus smp so mos a la vz d muhas manas Alborada del Vacío
Mundo (cf HeideggeDie Gubeg e e Metaphysik; GA. 29/30) Si esto es as se sigue con asoluto igo que el Mundo no es un luga» (ni el Sitio de todos los lugaes sitio» es lo eado sitiado ¿quién poda sitia al Mundo ?) sin o Apetua Espaiaiento de vez en vez Mundo es l o que a tavés del hoe a luga a las cosas peo no po la voluntad del hoe ¿es la voluntad una popiedad el hoe o éste lo es po la fueza de voluntad del no paa expesase oo Infinito? Peo el Mundo no ha luga a enos que en tendao s po tal luga» el agen asudo átopon que es el oal). El Mundo es lo que peite intepeta todo suceso coo evento. Peo si el Mundo no es cosa hoe Dios ni luga (las osas son ás ien los lugaes que eveean destian Mundo) ¿qué es? El undo no es nada. Die elt weltet: El undo otoga undo» undaniza los fenóenos en osas (Hei degge nos eueda que osa» Ding pocede del altoaleán thing asalea eunión» de hoes ienes ). Si queeos dale un s e (puaente tansitivo) ien cae denoinalo el Vacío Mas no el vao oo pivación» o falta» de osas (nunca faltan osas en el Mundo) o coo un ecipiente que deiea se llenado con algo exteno ajeno a él sino el vao oo kénosis oo aión de vaiaiento» (vaciaiento del no en lo Infinito a tavés del lite huano) que es a la vez plenifiación» de las cosas éoma) positiva concesión e espacios. este Vaco no es» (nada es sin ás) sino que se dice hace de uhas aneas Llaaos Técnica a esas aneas de deci hace Mundo
Cuestión de buenas maneras Sólo que ha aneas aneas Pues la anea ás a ano» de intepeta algo consiste en ee ese de tal odo en lo intepetad o ue tanto el intépete oo la posiil idad (la onación o concesión) de intepetación vengan olvidados. Tal es el tabajo po el que el hoe en sociedad (nuna existió el hoe solitaio tout cout : la soledad supone un e tiase del pevio se social) se afana en una oupación cicunspecta (umsichtiges Besogen en téinos de eidegg e vid. pe SuZ 120) dento del muno público cicunante. Confiando en la sevicialidad de los instuentos tavés deelloshoe cuales salva» tansfoa sos/evetos ena útiles» sus sucei cunstancias a la vez que as se consev a salva» a s iso (cf Otega Meitaciones el Quote) de a nea que a ao le paece su undo algo lleno de sentido (él iso se intepet a desde ese undo» de té ino edio cf. SuZ 21) sin paa ie ntes en la pocede ncia oigen de ese sentido. S in eag o ese engolfaiento» en el que constanteente s e ecae se ve aenazado po la fustaión de que las o sasútiles (t págmata)no se hallen en el oen to e queido a ano o se dé un fallo del instuento o ien aontezca la i upción de algo siniesto» de algo que no se dea enaa en la conexión de utilitaiedad la cual sólo ahoa po estos cotocicuitos pasa a se oeto de consideación. Los hoes eexionan ahoa soe sus pácticas haituales tansfo an su icunspeción en una inspeción de onjun (Übesicht SuZ 39) desde la cual paan iente s» to ( Übelegung) en aquello de que s e oupaan estaleciendo as onexiones de ondicionalidad (de edio a
30
31
fin), gacias a as cuals undo púico cicundant apac coo conjunto igado d cosas disponis, ant a ano» (vorhanen) d cualquia». E un do púico quda al dscuio ahoa coo un cosmos (una odnación in taada), y los ntsútils qu n taajo la paxis cotidiana saan a ncunto son explcaos coo ago dtina a o qu co ptn citas dtinacions sujtos a a stuctua pdicativa d algo coo algo» D sta ana s pasa po ato ta nto su caáct d útil » (s dci, a isi ón últia d su sviciaidad a a vida nsto sa d s huano coo útio po o dl cual» o útil salta n l undo n tono) coo su sitio» (s
pácticos paa sus fins, sino so todo poqu a t oa psupon a xistncia d un sujeto útio n vi tud dl cua» s undo (cf N II 42 s.) paadóji cant, la tnción o pusta nt paé ntsis» d a paxis (y d su oign la ncsidad paa l ho d savas» n sus cicunstancias) conva la iu sión d qu l cosos» s un gigantsco proucto e fabrcacón in sa coo sultad o d la apicación tansaccional d unos squas idals so una atia uta (patoniso), coo una creato ex n lo paa a qu l Hacdo no ncunta sistncia al guna (cistianiso), coo sultado d una panifica ción coputa po pat dl Ho (DscasKant)
dci odnación otiva d ntohato d una situación tñida su xistnciant) d ana significati va, Hidgg dsc sta intlcción dl úti coo ojto tóico» con l téino Entschrnkung (SuZ 362) d dol sntido qu ita a algo sus iitacions popias, aqullo qu o constitua (as dtinacio ns sugidas d una tansacción nt is potncialidads as posiiidads d las cosas, sgún vios antiont), y acotainto d u na regón d o nt La totaidad d gions s considada ahoa coo cosos» as All es Vorhanenen( l todo d o p snt ant a ano»). E nt intaundano s visto as coo lo aojado» fnt a la pua actitud tóica d dscui » Es visto, lita nt, coo un obje to paa un sujto El cosos s convi n iagn», d a qu s posi sta a tanto » (cf La época e la magen el muno n Senas peras). Sin ago, sta tatización dl undo coo
o coo ontológica d dvni t d a cistaización ountad d pod (Nitzsch). D po stpa odo, Hidgg dsnasca a a nta his toia d la tafsica coo una Técnica ignoant d sus popias acs coo una Técnica qu aún no s ha vad o a s sa
Ahoa, n la a actua d la técnica pantaia, s cup n caio la vlación d o pofundo, x pusta po Hidgg con caacts ant apo capticos En l ipiaiso plantaio d ho oga nizado técni cant acanza l sujtivi so su ás ata cia, dsd a cua s dja ca n a anua d la unifoidad oganzada y s ointa po
contemplao teórcamente cosos sus acsY n una ana» técnica la lógica dhund a poducción llo, no sóo poqu toda invstigación utiiza dios
la Esta unifoidad s tona n ás sguo ins tunto dl doinio coplto s dci d doinio técnico so la tia» (Hw 109). Sólo qu l cu
32
La Técnica como metafísica caba (y acabada)
33
espondientes a distintos estadios soioténios e sigen onviviendo heteogéneamente Deja de tene sentido pes la difeenia ente physis téchne ( en el ámito soial, ente physis nómos) l a difeenia se da ahoa ente poesos inventivos históiamente distintos peo ontempoáneamente enastados, os es tatos onfigan la histoia hmana, q e no peden se sin más desehados, sino qe vienen «eilados» en la megamáqina tenonatal desde pátias e ligiosas ho televisadas o pepaadas omo espetá los de masas a la onsevaión mseístia, desde los depoes a la onf igaión pla nifiaió n de «pa qes» (psedo)natal es omo eeo de empleados o omo efgio eseva de idadanos en pao. La popia eología, on todo s «idado espeto» po «la» nataleza, no es sino n iniiativa ténia paa «ha ese ago» estos eliqias de estatos ténios a en desso, a n de mantene n eiliio gloal (lo al no hae sino efoza a la vez el aáte plan etaio de la tenología)
naión planetaios ; e) la tén a ae na egión en la qe se deide la salida de lo olto de lo ente, esto es la vedad Pasaé onisa evista ítia a estos pntos
a La presunta neutraidad instrumental de a técnica La eenia en la netalida d de la té nia (no sólo de la modena) es asoltame nte insostenile. La idea de �e n « sae apliado» se dea a la ontemplaió n de �es (enéfio s o maléfios ) paa a mplimentaón ealizaión se enentan a nesta disposiión
La gan apotaión de Heidegge a la polémia soe la ténia desenadenada en nesto siglo aqello e lo pone po enima de la maejada de pliai ones soe el tema (la maoía, antiténias) en el peíodo de entegeas s e enenta a mi ve en tes pntos deisivos a) la ténia no pede expliase omo na apliai ón netal de medios espeto a deteminados fines (siendo éstos los e deiden de la ondad o mal dad de la ténia); ) la ténia no es n podto h mano, deido a s aitio deseo de ontol domi
medios atifiia les hae del home n se, no a ae no a la tiea, sino independiente de ésta algo así omo n lgateniente de la divinidad qe, a s lie aitio, dede omnímodamente el amino a segi Si es ieto e el desaollo de la ténia o idental se ha he ho en ase al amento de ontol segidad soe lo impevisto (lo «natal» ), haía qe pegnta se más ien po las azones de es a neesidad de ontol segidad Ni ngún fin vedadeo es aitaio, sino qe evela, opoeizado en la ane de la tiea, na nees i dad, algo qe al home le hae falta p aa se segi siendo el fin es la huella e los envíos del fondo in finito, en anto posiilidades de se, han dejado en nesta onstitión pesente na onstitión qe siente na falta, po ello se poeta Nna, po ota pae, en ase a esas posiilidades ofeidas, sino siemp e dento del mao de las potenialidades qe, viend del pasado, nos maan a s fácticamente en anto aojados a n mndo qe no hemos «he ho» , sino qe « deja hae» hasta ieo pnto el pn to en qe se za la traición la concesión de even
36
37
Heidegger, o la habilidad para pinchar globos
sus adoosos segudoes dealstas), sno toda espeanza de halla un oden estale a onoso e n edo de un multiverso acado podgosaente Pues en, deado de la ano de Dos de la Natualeza, al etno céntco logocénto hoe occdental le quedaa aún el consuelo oal de ingeniero de constu con esos ateales unosos un undo artcial a libi tum en ase a la té cnca fal a la eecc ón de len guaje s foalzados Gdel ha vendo a ope este úl to sueño con su Teoea, entas que edegge ha socavado las ases sas de la ceenca de que los atefactos técncos son obra el hombre coo s d jéaos un lujo» paa dstnguse de lo natual (segn
en luga de esclavza al hoe a jo una Poten ca su peo (la Voluntad de Dos, las le es c egas» ¿ de la Natualeza etc), el hoe que atende a ese en vo» es erst ann frei le entonces po ez p ea» Se tansfoa en un Hrener en un oente», no en un Hriger (un se oedente») (vd FnT 24) Dejeos de lado as nnegales esonancas teológ cas del aseto (pe Kal Rahne, u nudo po e degge, esca un estulante lto elgosof losófco ttulado Hrer es ortes) Sepe caá la alteatva de s edegge defoa seculaente pro omo sua doctnas cstanas o de s, a la nvesa, la teologa cstana no ha auntado un odo de se de
la d e Otega)coo o un ecanso exógeno paa pala susdea defcencas anal defectuoso» (Gehlen) La tess de edegge es desde luego primafacie d fcl de acepta en su escueta fo ulacón, la ao a de ntépetes se ltan a paafasea La pregunta por la técnica sguendo la tenologa hedeggeana Po fotuna, la edtacón antes seguda al hlo de los vesos de Celan nos petá odea el pelgo de stcso, al acepta un destno» o envo» (Ges chick) pocedente del se, que a tavés del hoe, peo no po las fuezas» voluntad» de éste, se va tansfoando en hstoa» ( Geschichte ) Adelanto ago potant e lejos de todo estocso ata volentem ucunt nolentem trahunt) lejos de toda nsecón en un destno puesto, edegge afa que en cada época, po edo de la técn ca, se ofece un odo de sal al encuent o de lo ente , sn que el hoe esté en nngún caso en dsposcón de elegir a capcho qué
la vedad al que(dcho la fe ha llega a las últas consecuencas seapeddo de aso, o e nclnaa ás en po esta segunda poscón) En cualque caso, edegge no nega, sno que afa la letad del hoe ólo que ésta no es una libertas inerentiae n tapoco la lead spnozsta (nsecón voluntaa en la de a adecuada) La pea peca po fa l ta de oden nngún Mundo poda se aeto desde el ato La councacón la v da sean posles La segunda peca en cao po exce so se tata de ad hese a un oden aconal a exstente e ndfeente a la eleccón huana En el pe caso, el ser está de ás En el segundo, lo es el hombre edegge defende en cao la ecpoca copetenenca de aos en el steo» (Geheimnis): no es que el se el pens sean lo so, sno que lo Mismo hay se a paa el ser y para el pensar (según la ntepetacón taén flológcaente coecta de veso 8 del Po ea de Paéndes) Intenteos pensa ás a as de tea» la eng átca popuesta de edegge la técnca se oece
odo ha de se éste (es dec el hoe no es dueño de su destno» una fase que deea se ova s fuea dueño», a no se tataa de un destno) Peo, 42
43
en un envío» al que el hobe oesponde atiende oe» . Si n tal atenión el envío iso no ha luga . El se tansfiee al hobe el uid ado de lo ent e en total ientas que el hobe devueve esponsableente lo así uidadosaente» eaboado po su tabajo su palab a a ese fondo o abiso de Mis idad desde el que se eguen se (se de lo ente) hobe. En pie uga el hobe simpliciter» no existe el po pio eidegge habla siepe de Menschentum (una anea históia de se hobe dento de un pueblo) no de Menschheit (a uanidad oo oún denoinado abstato de ualquie odo de se hobe») . La palab a el paenteso el tabajo huanos
no está en anos de nadie epeza una ta diión des de eo» po su santa voluntad (ago ontaditoio las tadiones no se oginan ellas son el oigen). Ahoa bien as tadiiones a usanza» (Brauch oo lo llaa eidegge) no va sugiendo euiendo ovidánd ose po un poeso de voluntad oletiva» un Puebo elige lo que quiee o debe se (ta l es e l pe ligo de fas iso po ei degge efetivaente ozado oo poo en su Rektoratsree de 1933 Toda eleión individua o oletva está a aa da de an teano po a oexistenia on otos pueblos desde luego po las neesidades (no sóo fí sias tabién o ales polítias) sentidas a pati de la ofeta del en
sugen de una seiehan de tadiiones p deasa do» poque nuna sido osas»que enno el han sentido ealidades pesentes» sino potenialidades enanadas en los indivi duos sólo a su tavés ef etivas. En ese sentido bien puede deise que la tadiión es lo sio, la esenia» que se despiega siepe sólo a tavés de una oespondenia que a no epesen ta un signifiado ideal fio eteno (p.e. las verita tes aeteae del joven Leibniz) sino un p osible» que debe levase a eeión (al igual que hablaos de un hobe io oo de alguien on posibles») se va tansfoando odifiando según se uple (así p.e . el enguae español es a ontinua eta nsisión odifiaión del habla de sus gent es). Sólo desde a tadiión es posibl e se libe de o onta io tendía os algo así oo la ligea paoa» denostada po Kant que veía oo un obstáulo el ae po el que se enía uando sin aie no podía avanza... ni vivi Las
tono. D e ahípo el doble io sentido deltéino ale- án Brauch un ado u so» ( los usos ostubes pooto lado lo neesa io» lo que ha e fata» (del vebo brauchen). esa falta sentida (el lado elania no de o nfinito) eueda onstanteente que el ho be sólo es si está en un undo a las esutas de en víos a los que él debe atende si quiee sobevivi. La Técnica es la manera e ajustar traiciones a necesi aes potencialiaes a posibiliaes: abas siepe abiantes. Tabién sobe todo po eanisos de etoaión de etoalientaión. lo deisivo es a i ve que la expansión ultiateal de elaiones ténia s ente pueblos hasta llega a la paneta izaión ténia atual engenda en popoión deta al auento de disponibiidad de o ente (hasta e exteo de haese sutil oo dijios a baea ente o na tual lo atifiial ) el auento de inisponibilia de las fuentes de poeto de envío o si queeos ha-
tadiiones (tabién las ientífias ao está) son el aie de f aiia» as señas de idetidad» que peiten toda uniaión distinión. Y desde luego
ba daátiaente de los fenóenos o anifesta iones de esas Potenias de las Naio es que inten tan saudise el ugo de un Estado que sienten oo
44
4
ipuesto ( no ha naci ón» que no sieta ta l ugo, pues ella se define justaente a a conta»), de la Naualeza o, ás exactaente, de los divesos esta tos sociotécnicos, cua integación es justaente iposile ahoa, con el ipeialiso de la técnica (no a necesdad de integación cuando actividades laoales, pácticas foas de vida se encuentan suel as, o sólo aunadas déilente po una fueza exteio coo en los ipeios pístinos, po ejeplo) Sólo cuando la tecnología avista la posiilidad de una integación de Puelos N aualeza la posiilidad de la uanidad en el Mundo, se egue pavoosaente , a la vez, la i posiilidad de tal integación Sólo cuando existe la S o
se abure No se ata del auiiento poducido po una cosa o situación ( os caloes e tienen tan ojo que esto auío», canta on ilaión en La verbena e la Paloma) ni tapoco de sentise uno auido po no sentise patícipe de algo (po ejeplo auise en una fiesta), sino de algo ás hondo es el auiiento en el que el tiepo s e estanca (auiento, Langeweile significa l iteal ente l ago espacio de iepo» ) en el que naa pasa todo da igual (cf Die Gunbege er Metaphysik) En el au iiento pofundo se tocan coo a tavés de una fontea inconsútil, sólo anifiesta a tavé s de un a de cisión en la que lite alene le va a uno la vida» el
ciedad luga ladeológico vedadea MundialdelaNaciones lucha potiene el doinio deGuea un Mun do que, coo uen Vacío, se zafa a toda iposición a posiilidad de congegación deja e po vez piea la iposiilidad de congegación posibilia e la imposibilia ¿no ea ésa acaso la paadójica defini ción» de la muerte en Ser y tiepo? ¿ué tiene que ve la técnica paneta ia, la tecnología, con la uee? Asouaente todo a técnica coo Organisation es Mangels ( ÜM 9 coo oganización de ecusos escasos» hace sugi con toda su fueza el vacío del uno el Mundo coo Vacío El apovechaientoconsunción (Vernutzung) de too ateial, incluida la ateia uta hoe, encai nada a la pod ucción técnica de la posiilidad incondicionada paa poduci de todo, viene deeinadadestinada (bestimmt) ocultaente po el pleno vacío en el que se ciene lo ente, los ateiales de lo
nihilismo que ve alcoo undo cooNihiliso una vaciedad, la Apetua de Mundo Vacío no es pensa ni afonta la nada, sino un decise pe nada tie ne sentido» esto es, justaente lo conta io licuase en ella, dejase i deslizase po la nada, hace del o» una cosa coo la s que se deshace en el au iiento, ustae nte Nihili so es, según eidegge el esenci al nopensa en la esencia de la nada» (, 4 El nihilista se dice coo denostaa Machado a esto en el seceto T odo es nada» El undo no es aquí el Vacío está vací o» jus taente poque unas cosas pasan a otas, sin eleve ni esistenca poque todo da igual» Está lleno» de cosas que no lo son pua indifeencia del ostezo ( ostezo» eite diectaene al giego cháos ), el undo inundo, la gisala unif oe del nihilisa es el se» plenum el aio del il y a que ateoiza a a Blanch ot a evi nas (ve de éste, pe, l tiempo y el oto) iluido en
ealente e fecivo Este vacío tiene que se llenado » (ibi) ¿Po qué tiene que se llenado? a de selo poque, de lo contaio, el hoe actual se angustia
ese anónio ha» , el hoe au ido se ve a s í is o coo mueto a de siepe Po eso ha que lle na» esa vaciedad autoposición de la eif icación
46
4
técnica s la constant ngación d la urt» Hw 299) Sí pro ngación ¿d ué urt»? ¿No hay auí una surt d acabra urt d la urt» n un sntido antitético al pnsado por gl rspcto a la urt y rsurrcción d Cristo? La urt s ata» ilusoriant: pro hay ilusions u duran toda una vida) diant una dobl opración: la banalización todos tnos u orr hasta ntoncs viv coo si no hubira urt » : ¿uién habla au í? Todos y ninguno) o l silnci o d la urt no s ha bla: sría d al gusto; vr i Proclamas e la antelac6n e la muerte; RVISTA D OCCIDNT 24 9 91) 1 1 025) Pro afrontar l Mundo coo V acío
) La técnica como apertura de na región de la verdad Nadi co o i dggr ha avisado c on tanta furza dl pligro d la técnica auinal s ás para él s la técnica l pligro supro (FnT 28 5 Hw 68. Y lo s poru n su dlirio d prfcción n su an sia d u todo salga a la suprfici d u todo sté revelao cf SvG 97 s) ncubr y disiula (verstellt: dsplaza casi podría os dcir rpri n l sntido psicoanalítico) la retracc6n el ser o jor: dl Seyn dl syr d lo Miso u hay» para l fondo o sr d lo nt y para l ansia d aunain
significa justant no star l scrto» ntoncs scrto para otros no n para él) sino sría guarar el secreto el mstero como mstero ¿Y cuál s l is trio l istrio d s Dios u s urto d s utuo anonadainto d n o Infinito al u insistntnt nos rfrios? s istrio s viv huanant coo concincia d la propia mortala d u nunca llgaré a idntificar» con las tradi cions a las u yo corrspondo con is obras: si pr s dasiado tard para llo; y a la vz d u nunca llgaré a disinar n l infinito d las posibilidads d nvío: sipr s dasiado pron to para llo Concincia d u yo es otro coo d cía Ribaud: d u yo s un cruc ntr potncialdads y posibilidads ntr ansia d sr y nvíos d sr Concin cia n una palabra d u l sr s re tráctl, d u l sr s rtira n cada donación n cada prsnt Pro d st odo nos acrcaos al trcr punto
to o idntificación ué consi stcuan tal r tracción? Dcios l upnsar) un nt ¿n s vrdadro do stá al dscubirto cuand o sal d lo ocuto l sustantivo usado por Hidggr s ntbergung d difícil traducción diga os: la acció n d salir d lo ocul to d so u tant o albrga coo s gbt) No hay tal salida s in colaboración huana: por la palabra y por la técnica cradoras d spacios d jugo dl tipo n u hayan lugar las cosas Pro n cada salida l sr uda pranc oculto (Verbergung): no coo un rprtorio inagotabl al u l dira igual ir prdindo cosas l sr uda oculto n y tachad o por l nvío iso: s rtra al ostrar lo nt una concpción sorprndntnt siilar a la antnida por la Cábala: l undo s l spacio vacío djado por la contracción d Dios djando así a todo xiliado» acado por sa falta) Por so l o nt no aparc ja ás coo una c osa prsnt a la ano y disponi bl sino coo una posibilidad ébl, finita u ha d sr rcogida por l sntido por las potncialidads proyctadas n l hacr y dcir huanos Si sto s así
48
49
s s gu u a técnca a gua u a paabra poét ca y ar) abr un vasto capo(Weite) d posbdads d s ar d o ocuto». s ás: a sa s a rgón d a sada d o o cuto o sa a rgón d a vrdad.» (FnT, 12) No da d sr xtrad ant audaz sta concpcón: Lbnz había dcho u Dos coo spaco ógco d posbdads d peectiones ra: a régon ds vrtés trns» (Monaología par. 4) Pro a dfrnca s dsafantnt absa a psar d su aparnt s tud: as veritates son ieae, ndpndntnt d u hobr as conozca o no d u haya hobrs o no) La técnca no s una r gón na d vrdads prt porter, a anra d un s-
unos pocos obstruyn paso d uchos cada nt snguarzado nga a todo <o d ás.. . crtant aparc o nt pro s da d otro odo u coo é s st ocutar s dsuar (Verstellen) < dársas d »; térno tn una nuívoca y buscada rsonan ca con o ag no FD > » (Urs, 9) La con juncón d fracaso n dcr y hacr» o nt) y d dsuo d o nt so no ovdos n cuanto scorzos prspctvas y posbdads) va a a rranca» (rre) La rranca no s un rror» n tapoco un dscarrío por rgons gnotas y ajadas; por con traro s a nhsta atnnca a o nt toándoo coo cosa a ano dscub rta y dsponb una cosa
paco ógco sno a aprtura d un vano n u pudn vnr a coprtncrs n cada caso potn cadads huanas p otncadads u hac n» sr hobr no potncadads el hobr) y posbda ds d sr posbdads n as u se estina por ntro sr pro spr d una anra; no prop dads» d una sustanca) Pudn n fcto: poru o vrdadro» no dja vr por o pronto y por o co ún» a vrdad». Y o no soan por cupa d hobr u provoca dsajusts a no donar su an sa d sr a dcd r a ncaj ntr potncada ds d a tradcón y posbdads u avsan d fu turo no hac fata rcordar auí a aa dcsón» d propo dggr rspcto a nazso). D ahí fracaso» (Versagen: cuando Rudof Augstn prguntó n a ntrvsta d DR SPIGL por as razons» d dggr para no asstr a ntrro d Menschliches ussr aué s tó a contstar: Versagen»). Pro a fata s tabén d sr: Ocuta cón hay . tabén entro e lo luminao n nt soapa a otro uno va a otro aué oscurc a ést
contérno). a u s contar» todos os sntdos d Lapud rranca s n a copusón huana a zafars d stro para r a o tratab (Gangbaren)» ( 194) La ténca s a a vz ndsoubnt a región e la vera la región e la errancia Por so s a áxo pgro: pgro d ovdar ovdo d sr ovdo que es sr convrtndo así a todo n dsponb: n xstncas n p aza» Tabén a hobr Por crto yrra» grandnt un atrbuy a dggr a da bana d u hasta ahora sr ha stado ovdado poru ya no prguntaos por é atntos a o nt ntras u ahora dggr nos va a dc r por fn quées sr. Y coo no o dc n o pud dcr ntoncs s rtran frustrados· coo un ha sufrdo un fraud Pro s ago » sr s olvio e s autorretracción en por a sada d ocutanto d ago nt. sr s» sacrfco d sí so sacrfco d Síso d o no Idéntco) u dona nts rcusándos coo o Infn to. S uros sgundo a Ptr Bür gr sr s � . Dos sieno como muerto coo utuo anonadan
0
to clanano para u haya hobrs Y los hobrs han d corrspondrprecursando su propia muete para djar abirto por sipr l Mi strio d la iposibl) rdnción Sólo hay Mundo coo Vacío n l rcurso a la Murt d Dios a la Murt u s Dios) y n l prcurso a la propa urt abando d a rxión u dja llgar a sr (Werden)a lo nt, había calificado gl s oviinto coo Bewegung von Nichts zu Nichts und dadurch zu sich selbst zurück (WdL 11:250). Moviinto d nada a nada, y por dio d llo, d rgrso a sí iso. Pro n idggr no hay Síis o d sipr se ha sacrcado. Sólo hay l acaciinto pro picio (Ereignis), la copr tnncia n cada
tro undo tcnológico las ás xtnsas intnsas, pus u d algún odo cubrn l capo dl V ano rxivo dl Mundo, s dcir: 1) l oviinto d Mur t a urt, d Nada a nada, u pud sr intrpr tado n a rrancia coo automovimiento rgrso a sí) Su anifstación s, claro stá, l automóvil 2) l dfícil habitar cab lo nt y por tanto la prira n gación técnica d la Naturalza coo totalidad d lo prsnt), rcogiéndos constantnt d la propia cadncia (Veallen) al filo sipr d alntn drs: o c oo sujto para l u lo nt s, o coo una prsncia ás ntr otras aunu uno (Man) s apr ci coo la ás alta d todas llas, poru sólo s
caso n cada ocasión técnica, n cada acontc r histórico, n cada condnsación poétca y artística d hobr y sr. o u propicia tal acacr tal sr dl caso) s la Aprtura d Mundo coo Vacío o Vano por l u as cosas son ay dos odulacions fun dantas, coo hos visto, d acacr coo erran cía paradójicant: crr y urr u ya s stá n la vrdad, u s stá n l scrto) y coo verdad no nos paradójicant rconocr u la funt d la vrdad s tan inasibl coo indisponibl, poru lla no s alétheia sino léthe: olvido) Nah ist 1 Und schwer zu fassen der Gott, Crca stá Y difícil d asir l dios A sí coinza ld rlin l hino Patmos cuyo vrso siguint s tan citado coo aln ndido, sgurant por rlo sóo n idggr, sin ir a la funt Wo aber die Gefahr ist wchst 1 das Rettende auch Pro dond stá l pigro, crc ta bién o u salva). Pro si dos son las oduacions, uchas son n cabio las anras d dci r y hacr) l Vaío s cogido cuatro, las á s rprsntativas a i vr d nus
da cunta d u stá auí prsnt, o sa coo algo u cunta un Bestand lo u tin consis tncia y s hac valr n sus possions) Pro l a habitación d la tirra s la casa; ) l artfacto is o, ntndido coo dio instrunto para fins dl hobr, o coo lugar n l u s spacia y adura Mundo n cuanto condnsa ción d la juntura d dioss y ortals, tirra y cilo Un vacío u otor ga Vacío un jarro de vino por jplo 4 l héro n prsona, n sus ás altas y por nd ás rrants potncialidads un hobr demente n fin, sa coo ingniro info rático o coo pota Por últio, parció iportant argüir al fina y coo final u todas sas anra s d sr <> dpndn d una opacidad priordal y trca, u coo bajo continuo ha acopañado todo l dv nir dl pnsainto occidnta, cual no nos tr cant s ha sforzado por rducir u olvidar s l nta y ngro fondo sin fondo prsntido coo <>, prdicho coo <> D ahí u coo rtracción (Entzug) n l sno iso d sas
52
53
maneras, o como reusación (Veeigerung) del vacío, se haga finalizar esta mínima ontotecnologí de a-vida
co tidia na con una brev e medit ació n sobre la tierra. Cuatro maneras, y una contramanera: El mundo como
Capítuo 2 Las maneras del vacío
vacío, y e mundo por de dentro. Uno y tro conv enen enre sí e n un morta reverso de lo M is mo.
y
cáido abrazo, como anverso
y
·
El automóvil: del Dios a la Máquina Un fantasma corre por e espacio de juego de las v Ías (asfatadas o eectrónicas) de mundo De su per sistencia depende la existencia de miones de personas y la saud menta, de much os ymi industria de armamento la llonesmás. Junto c onlala«normalidad» químicofarmacéutica (ambas, antitéticamente com plementarias la última se dedi ca a mantener con bue na salud a quienes, en precaria seguridad, «gozan por ahora al margen, entre el aspaviento melindro so y el morboso reg usto del espectáulo del asesinat o técnicamente premeditado y preprogramado en la que a primera colabora de grado), a industria automovi lística mantiene en ciruación la sangre crematística del mundo tecnifica do, salp icando metafóricamente a todos os demás ámbitos: desde e tráfco de divisas al de iuencias o narcóticos, desde el enguaje entendido como vehículo de comunicación hasta el cuerpo hu mano « deshabitad o» como almac én de piezas de recambio (especiamente por lo que hae al «aparato cir culatorio , con sus válvuas y sus émboos) o l a política como fábrica de montae y acopamiento, omo taller de reparaciones, o en el peor -y más cotidian o de os casos com o «chapuza para ir t irando . Además, y pues que e objeto de es a gganesca industria no de a de ser 54
55
un fantasa lla prsta vida cntllant instantá na inconsútil a otra industria no nos potnt: la d la publicidad llgándos así a una vrdadra rtroalintación dl curpo social na rtroaintación d la qu l lnto ágico y aun rlgioso ¡la redencón socal! no stá dsd lugo ausnt: l co ch coo prio xclso y apnas soñado (Domne non sum dgnus d co ncursants tlvisivos: una d las pocas anras d sr héro» hoy n l sntido h glano d térino o sa n cuanto individuo qu s rconoc y s rconocdo n un und o qu él ha ayudado a crar con sus gsas sólo porqu n su páthos volcado n una acci ón ntr conscint y afor-
golpar con l anto sobr as aguas qu s parti ron d un lado a otro» I Rys 2 8 Pro si l cai no horizontal la supración d obstáculos naturals s algo qu sta ba n a ano d lías no ocuría lo is o con l vrtical con l caino d la salvación. É sta s db xclusivant a la voluntad d Yavé cuan do quiso Yavé arrbatar al ci lo a lías n un torblli no» 2 ) Y n fcto staban cainando y hablan do lías y l so cuando d pronto un carro d fugo con caballos d fugo sparó a uno d oro» 2 l). Aquí no sólo l otor stá radicalnt sparado d lo ovido sino qu l onto l lugar y la ta son por coplto indpnd ints dl viajro l prio
tunada coo Maquavlo pdía s condnsaban los suños spranzas ipulsos inconscints d su pro pio publo otorgando d s odo sitio rango y sn tido a quins n su undo s uvn. Pro ¿por qué tildaos al autoóvil d antas a»? n fantasa s l ngndro d un suño qu ljos d sr rconocido coo tal gnra fctos tals n la ralidad cotidiana qu llga a convrtirs n la condición d posibilidad d aquélla Tal s l punto: l autoóvil» l ponrs n oviinto a sí iso coo condición d posibilidad d la huanidad occi dntal Podos sguir los avatars d sa apari ción» : dsd l vhículo con trolado po los dioss a a ralización d dstino contradictorio dl hob sr naturalmente contra natura pasando por l odlo divino d la autooción coo autocontrol n cuanto propusta utópica d lo qu podra llgar a sr» l hobr si per mpossble lograra arrancars d su con dición natural mortal É ras una vz un profta capaz d atravsar l Jordán a pi njuto por l xpdiivo procdiinto d
la dpnd npor nr o dl d enajenado ios.distinción lías stá litraln sinarbitrio qu su áni o voluntad y hchos contribuyan n nada al viaj n prir indicio d intriorización s ncuntra n cabio n los albors d la filosofía: allí dond ésta todavía íticant rvstida anuncia ya la librtad d los tránsitos» n fcto l iniciado Par énids s transportado por yguas uy conocdoras y las doncllas iban adlant n l caino.» Dilsranz 22 B 1 45 tr ggrs Lan/Juliá: Los lósofos presocrát cos . Madrid 978 9 . Pro sas yguas llvan tan los coo i ánio alcanc» B . Y l cai no alcanzado guía n todo sntido al hobr qu sab» B 1, 3). Aquí no hay ya arrbato sino vi aj consntido y con sntido. l ca ino prtnc a la diosa Diké Justicia y n él s da la Vrdad. l viajro sab a dónd va y quir ir a sa ta cf. PíndaroOl 6 2226 para un via sant
56
57
.
Coo si dj éraos un tanto irrvntnt qu n l Proio d Parénds s pud ntrvr ya la pro sa l anuncio dl trn n alán Zug tiro».
e yo mismo sn deja de sentse, de sentme «en asa Esa ontadiión ha sdo fan tasmátiamente enanada po e mod eno automóvi Como en una sue te de ompensaión po a pédida a manos de Co pénio de a fijeza de a tiea, «sede fime y etena de todas as osas Hesíodo heog v. 7; «fime es asphals, de donde povene nuesto «asfato, nuesta époa ha poedido a una fant ásta diseminaión demoátia de a onepión patóna, en dos dieiones smétiamente oespondientes E hom be odenta e adjetivo se pesenta ada vez más omo una edundania, en efeto o bien se entodue
inteiomente movidos, y po o tanto teamente «au tomóvies; ejos quedan os tempos en que os ani maes de to e an ama dos « semovien tes . Ahoa ben de esas te s «enseñas de a modenidad, sóo e ohe ha meeido on toda azón e soñado títuo de automóv en aemán y tambén en españo e ohe es amado abevia damente Auo: tiun fo de a subjetivdad, de a mismidad; en itaiano e o he es denomnado po antonomasa la cchina Con toda azón poque e ten y e avión y e tanspoe oetvo, en genea no dejan de eoda desagadabemente a sujeón de os viajeos Eías o Pamé ndes a YavéDiosaEstado o Empesa Mutinaio-
en e seno de una «tiea yatifiiamente y en onfotabe penumba se engoa en eahueada espetáuo de un mundo iusoio, sup efiia sensu sico, que se mueve a s í mismo naa una hstoia on sentido peo no paa sí mismo omo pedí a Patón sino paa e es petado en un poeso de inteiozaón atifiia que pasa de a oina ónava exavada a ato de a ateda de teato a a sa a in ematogáfia y po útimo, a saón de a popa asa, pesidido po a tee vsión omo nueva Hestia e a de hoga, o ben inédito ustáeo, apidísima totu ga eviste hoga damente su uepo famia de ígido meta haa ue a y de bandos siones haia dento, y se an za asa móvi a a segua onqusta de un mundo disponibe «a mano o mejo, «a voante , en un poeso de nteioizaión e indvduazaón dgido a onto y go bieno de todas as osas «ibenétia emte a a misma aíz gega de «gobieno; kybenées es e p
es ás, na, queque hoyesos no sóo es o msmo snode que uanto «medios neestan un guía de unen Fühe en e que no abe s ino o nfia pasivamente, ya que sóo é es en e fondo e vedadeo automoto, e ama de a máquina y a ausi ón a Fühe, a Duce o Caudillo no es aquí vana etóa, sino exata eáphoa o tasaón a ámbito poíto de sueño de a automoión D e modo que en este aso deimonónio po ongado hasta a atástofe mundia de medados de sgo e vajeo se ve po as dei «vajado «movi do omo una osa uyo destino pesona depende de que é se piegue a os tiempos y espaios muy on venientemente enauzados pedetemnados y gidfiados omo vías féeasmaados po e Ama de Mundo de Estadoaión o on sabo nquietante mente aao de Puebo, deamente enanada en e Gan Conducao La edenón a ibeaón de «uga po ejempo, paa i a a Capta e nuevo
oto de navío n po eso que va de navío y e ao movidos po una fueza exteio sóo ep polly, sóo «po o genea ontoabe a ten e ohe y e avión
ouános de a modeni dad sóo se umpe entones si e uepo y e ama individua se deja intega en e Cuepo Soia si oinide su destino on e Destino fi
60
6
nal Y así, al igual que los renes son consderados «undades» , los falangis as hababan de España como «un dad de destino en lo uni versal» u n sími l ferro viaro que veía a las nacon es c irculando cada una por sus carriles, co posi bilidad de tra bordo de personas y mercancías sólo si se programaba de anemano un mismo «ancho de vías» y una misma planificación uni versal de horarios y esacons de partda y desno Y ya sabeos a qué Hstoria Universal o Weltgeschichte condujo tal intento de meer en férre a cintura a pai sajes y paisanos: al descarrilamieno y generalizado choque de trenes de la Guerra Mundal o Weltkrieg El sueño ferroviaro de la movilizaci ón total o totale Mo
ellos señeramene aslados: los prmeros, domnado res técnicos de la naturaleza, mas domnados cua dóciles insume nos por su Amo; éstos, doblemene dominadores: de la écnica y, por su medio, de la naturaleza , sin ver su relación con los otros sino como, a lo sumo, a de un primus inter pares. No sólo las diferencias écnicas, y simbólcoestéicas) entre los au tos remiten obviamee a dferencias socoeconómcas, sno que la posibilidad misma del uso del automóvil deja entrever a su base un giganesco sistema socotécnico, que, al contrario de lo que ocurriera con el adve nimie nto del tren, ha he cho esallar las fronteras del ya obsoleo EstadoNación
bilachung en laHeidegger pesadilla del desarraigo(J ünger otal odixit) totale desembocó Bodenloigkeit dixit) Por eso hoy, en la era «democrática», todos preferimos convertirnos en divers, en conductores» de nuesro propio vehículo y tampoco es vana la cercanía no sólo lingüísti ca de temas éticos: la auode erminación de la conducta, a la écnica automovilís tca), para poder llegar cuando y como se quiera a nuestro destino. En el coche se encaa al parecer, definitivamene la Idea Motrz de la Meta físca, de Pla tón a Nietzsche volunad de poder auopujane, del conatus de ser siempre más) Aparentemene, suprema victoria del ndividuo, del Sujeto, que inyeca su pro pia acividad, su propia enérgeia a la inerte maeria para iniciar desde ella proce sos práccos nédos Na turalmente, se rata en buena medida de un ilusoro mecansmo de compenscón: lo que exise como au
homogeneidad y de las La señales v iaras, l anterestatal confortanedeylas al auovías mismo empo algo aburrida repeblidad de estaciones de servicio, tanto en el combusible servdo como en la siuación y disancias s egún los tramos, la diso sicón planeada y mostrenca de áreas de esparcimiento y servicio: todas ellas iguales en arquiecura, dversiones y ipo de c o mida .. todo ello revela una uniformidad que a la vez tranqulza e nquieta: por fin hay un ensamblaje glo bal de lo polí ico, lo social, o écnico y lo psicológico. Todas esas señales repeivas son los mojones, las Wegmarkenen las que se raban y anudan las vías que pueban la exstencia del mundo: el triunfo del princpo de identidad. Mas para que allá <> esto es, rabazón y armonía precsa es la diferencia Y al ser vico de al dferenca se hallan los consanes cruces y desviaciones de carreeras y autovías, los nudos de las autopistas, esablecidos según la convenda circu-
tomovilismo no se redu ce a un co njunto heerogéneo e inclu so, según la ensoñac ión: a una ululacón de m ó nadas de auomóviles y conductores, cada uno de
lación arterial entremás: ejesya industriales, comerciales y turísticos. Y todavía desde los griegos se insisía en que un <> como Dos manda debería guar
62
63
da en su seno una poi n de aza de yché omo e odado su poveienia de a pimigenia onusi de aos. Y e automoviismo que, e uato umi nain de os gandes sistemas soiotéios <<ea>> mundo o sus vas es desde uego todos ove demos en eo e máximo pod uto de aos .. aos sin embago que a igua que e giego se da ex usivamete dento de a rícu sgncv y que sive más bie omo estmuo e iitai paa a ex pasi idefiida de sistema, e ua vedadea hrogoní d osns que deja sin seviio a a suc d rzón hegeiana So un ejempo: e juio de 99 faaon os piaes de puente de a autopista
iendo obsoetas epese ntaiones soiopotias En e <> automovistio ejempifiado po e boqueo de a autopista de Benne o Ben eo si se quiee a iustain que Betot Beht popone de a vida potia a tavé s de automvi ya no puede s io susita una sonisa soisa quizá de aivio ya que nin guno de os modeos popuestos tiene hoy vigenia. He Keue e onoido pesonaje behtiao nos ueta en efeto « Sé de u oduto que ooe bien as egas de táfio y as sabe utiiza en su poveho Entiende habi idosamete uándo hay que aeea y uándo vove a toma una veoidad modeada . y as peviso y audaz a a vez eueta su amino po e
que ataviesa e Brnnrpss ugemáio paso simbio do de os haya: oeta os mudos y atino La autopista qued imediatamete boqueada omo es natua. Peo no se podujo e tan temido aos s io que a imesa oiente de táfio que po a pasa enot a instate omo suede o os tombos en as vaies si se me pemite tan poo estétia ompa ai uevas vas cprs po as que amifiase. La souin <> eotada gee si embago a as dos semaas pobemas e pin ipio impevisibes os usuaios habituae s veinos de a zoa se evataon aiados ota esa intusin que dañaba su o meos fia apiaidad de tá fio oa . E onito se agudiz hasta ega a daña as ea ioes iteestataes E es te mudo ompejifiado hasta e exte mo de eesita de a inmaneia de a os paa segui o sevándose a vieja eai ente e univesa a
te otos vehuos Peo oto ondutoÉa tam biénosonozo, poede de ota manea steque no está tan inteesa do en haa su popio am ino uanto e ompende e táfio en su onjunto sitiéndose omo una mea patua de éste. o eivindia sus dee hos ni os saa pesonamete a oain sio que en esp itu viaja on e ohe que e peede y on e que va detás, egoijádose ostantemete de que todos os ohes y todos os poetanes enuente su manea de segui adeante smm Wrkak fut/M 196 2 98 s. Obviamente e pime on duto epe senta a avispado aunq ue hoesto a pitaista qu e sabe saa veta ja pesoa de <> mientas que e segundo se a e <> de soiaismo engofado espiituame te omo e a uno mysc) on e sistema e su ite gidad y aun o a histoia univesa os ohes que va detás y os que tiene deante sistema e e
ey y e patiua e aso, a ea sometido deja de te e setido He aqu ua buena muesta de mo os sistemas ténios intefiee, atea y aaban ha
que ya no haan f ata egas poque o s indivi duos se haba ngrdo absoutamente o e uivesa i opoándoo Peo a eaidad atua es fagmentaia
64
65
neado po ede sistema hace as ve ces a base anza<> desteos de <> com e dios défic o de sucedáneo compensat oio de esa fata de metaeato que daía cuenta exhaustiva de measistema ya hace mucho años se dijo con a zón que e automovi ismo ea e istema de la carencia de sistema ve duad Pfeieehnik der Stadt (197 Sttat ed sa p. 4 Peo ¿a qué se debe este distinuido pape de << anzadea>> o de < > que eva y tae noticias ent e e achipiéao sis témico? Ob viamente as venta ja de sistema << auto moviismo>> están técnicamente en su abiidad. Y simbói camente como estamos iendo en que man tiene todavía viva a iusión de <> dento de un mundo que ha esaado en famentos cada uno de eos con a imponta de os otos) Técnicamente e coche venció a ten poque éte pecia de una ed viaia rígiday centaizada e stadoN ación sus ue
quiea necesitaba caeteas especiamente pepaa da sino que podía utiiza a ya existente ed de ca eteas ocaes y aun de sendeos aopecuaios Po o demás o que a pincipio fue un decisivo ahoo eneético y poítico se ha toado a cabo en una vue ta pseudoidíia a a <> acias a <> o the road que en aidad des tozando a aquéa entamente De a misma manea en os años veinte e eectomóvi hacía todavía compe tencia a coche movido po asoina. Y hasta podía habese ceido dada a aún omnipesente actividad de ten e aue de a eectificación ecuédese que paa Lenin e comunismo ea «a eectificación más os soviets») y a constante y necesaia po e haci namieno ciudadan o aabanza a a hiienización que e coche eéctico iba a ana a patida Caso eo La necesidad d e ecaa as bate ías había hecho nece saio e estabecimiento de una ed de centaes eéc ticas mucho más upida que a de ten. coche se adaptaba muy bien a o ya existen te paa ueo i do minando astutamente todos os andes sist emas has ta modificaos a su imaen y semejan za no sin apoyo de a poítica; en aunos casos deiante como a ed de autopistas hiteianas ue sin embao desde e punto de vi sta técnico supuso un iantesco avan ce en a eticuación y emodeación de todos os sistemas). Peo aún más impotante que e especto técnico es a funció simbóica d e efzamieno imainaio de in dividuo en una ea en a que as andes potencias van a camina a su ocaso a tavés de teibes ueas f o mentando a su pesa e advenimiento de una civiiza
as y sus fonteas es esutado y a a vez basamento diaéctico de a ea feoviaia). n cambio en sus ini cios e coche sobe todo e ceebéimo od T ni si
ción panetaia y po que ende incontoabe dicho seade de paso as fotoafías <> envían nuesta Tiea os satéites como si ésta fuea un ob
66
67
vi e amifica sacando poveho a caos inmanen e y e popio <> cicula en y po infini dad de vasos o vías capiaes. e pesnto <> está ahoa mútipemente <> y sóo un eve aie de famiia una moduación de semejan zas e pesta identidad en e seo de esas inde finidas y siempe móvies difeencias Y así acontece con e mundo e sa vasta ed cota da mútipemente po hiatos de sistemas socioté cni cos que se entecuzan sin que ea posibe ni dese abe paa a subsistenc ia de << conjunto>> enconta asto ao de <> ni ampoco de <<meta eato>>. Y si n emba o e <> e
jeto una Bld o magen de a que uno puede m Bld s <> sve de efuezo smbóo de glb mudal aoa ya peddo a gua que e automóv nos ae ee t odavía en e ndvduo . De ahí que a pmea aate sta de es ta subjetvdad automotz sea a catva desmntendo así actu xct a defn ón astotéa de movmento omo éga de a dyams ua dyams: no emento nteno abóeo sno yccó esptua. Todavía e ten podía eod a a dea de a phóa omo oomoón (y en efeto a undad de to se amaba lc mta) o sea omo tasado de un punto na (a estaón de patda a oto temna (a de egada E
muho más ompeja que a egeana esto es: en a pogesva desaga de esponsabdad de poyeto vta en os utensos y ensees (e ohe omo ttao: no omo un út más sno omo a máua que onvete en út en osa dsponbe y a a mano todos os pasajes en que otoa se ondensaba <>. La máquna omo kantana fnada d sn fn que apoxma y hae eevante uaque onfn: Contgo a fn de mundo eza a pubdad de una ono da maa automov ísta E amno es seno y ben dstngubes sus etapas : donde estaba e engma e msteo que haya pobema esoube a menos asntótamente. Donde se eguía amenazado y ma-
ohe ,po e onta o esseavapasmaón vva wk pgss: a meta desveando ende e una vaje msmo así omo e aché se tasada y aeenta m petuosamente a tayetoa msma. o ay meta fna no hay desanso defntvo sno cgda aut fcal de móv paa y desde sí msmo de auedo on a denón de eexvdad hegeana: movmento de nada a nada y po ese medo egeso a sí msmo En esta nesante esaad a autoefeena se apagan os eos de c utum agustnano que aún eso naban en nuesto namuno:
jestuoso e Destno haya tus geeza: no toma adaque en seo (tak t asyque empuña pobemas a gua empuñas e voante La savaón no es ya un aa (omo en e aso de Eías sno un esapa de a menos po un eto apso de tempo. Esapa de tabajo de os vnuos famaes y ves (euédese e spt teevsvo en e que un ejeutvo a voante de su depo tvo se va despojando de os sgnos de su stats a a queta a obata mentas desaboa e botón n a de a amsa et E ndvduo modeno (ota edundana utza omo espejo en e que ontempase e popo oe: tunfo de acssm de a autoompaena Peo ¿qué apaee en e espe jo ? o un ombe/mu je, sno un monstuo: vsto desde fuea un entauo (m pesón aeentada en e aso de motosta; des de dento , una paenta móv o e oeguano yo y
Méeme Pade eero e u peco mseroso ogar dormré alí pues vego deseco de duro bregar. (Salmo I; Poesías(90) E: Poesías escogidas. Bueos A res 965 O s)
Ahoa a dua bega no aanza su edenón en e desanso sno en una novísma astuca d la azó
ms unstan as de aa agambe nuna mejo dho abóea o montañosa: omo e estáto peñaso que enta y da sentdo a un pasaje (no en vano
68
69
Es vedad que los medios de omuiai, que la Diei Geeal de Táfio, o sus estadístias ala mates, avisa de las vítimas equeidas po esta ueva eligi de la movilidad Se muee e la aetea es el pago saiial e aas del Pogeso Peo se mue e: o «yo » Y es ved ad Ese «yo » o muee, o puede moi poque ua a vivido o es u ombe , u sustativo, sio a lo sumo u pronombre, ua o taseña válida paa ualquiea, meos paa mí ismo El «yo» es ua fii útil pa a esapa de la vida que va eodado la muete, de la muete que va atiipado la vida El autom vil «so osas de estos tiempos» , omo deía el guadia d e La verbena de la alo
publiitaio afima de u modelo «Es oto mudo» Cietamete Es « oto mudo» , oto orden que aoa al vivido po el viaeo del te, po el aeteo o po el viadate, po el peat, al desode de lo nmndo). Ua última obsevai, al espeto seía otadioio o uato veimos expoiedo el etede esta itodui a la metafísia del automvil esa metafísia de la omipesete subetividad automvil omo « ítia de la ult ua», o sea omo ostalgia de otos veíulos más «atuales», más pegado s a la tie a (ada más pegado a ella que el asfalto y la ueda que dibua ua iloide sobe aquél To dos ellos so, ada uo a su modo, « maeas» de olvido Y maea s e-
ma, el automvil es la aguia, el atilugio idustioso paa olvida que o debeíamos pode olvida uesta fatiidad, uesta mortaldad. El vaío ¿o se ae ostate popagada de lo «espaioso _» que es el iteio del veí ulo? e el que se eoge po vía e gativa, de eazo la lateia del Vaío del Mudo El automvil uo de los síntomas de la Ga Efemedad, de esa efemedad de nrmtas «falta de fi meza», idisposii paa o el popio f odo, iade uai ete fudameto y existeia uya úia y paadia «uai» osistiía e aepta su aáte iemediable, ieludible El automvil ataúd odate, mas o uado se estella y oviete e u amasio e el que metal y miembos umaos so ya difíilmete sepaables y distiguibles, sio ustamete uado avaza tiufate, matando el tempo anqlando el espaco « tagado milas» , se die ta tosa omo exatamete: o tato el atesiao Ghost n the Machne uato el fatasma lgio del «yo» la abstai de ada uo de osotos itoduido e e iopoado fatasmameáio del « Mudo» u spot
ocl esai as, témios tambié, katiaos, de dei elpodíamos Vaío al petede tarlo. E dei que la e uete metáfoa de la vida omovehlo (que tambié el leguae es teido po «veíulo» y « medio» de o muia i es u a lsón trascendental podemos de uiala, desetaña sus meaismos; peo o libe aos de ella Es más: si ella, si su ostitutiva mpropedad omo alta os esultaía imposible eooe aquello que propamente os falta y hace al ta. ¿A qué viee todo este gigateso afá de otol, seguidad, domiio, taspaeia, eexividad y au toefeeialidad, toda esta queeia de se contra na tra e la atualeza misma, sio al deodado y siempe faasado iteto de ui de uesto ostitutivo «ae espaio » abi ueos, poe e fa quía y «da tiempo» dea que oeza la idispoibilidad, el misteio de la doai etaíd a que impega a toda osa? ¿ A qué viee, sio al iteto de ui de la ese ia del ombe omo lmen o fotea e que mez la sus aguas o e fiito, es dei omo corte o edi dua e el que bota peaia y ef ímeamete las o
72
7
sas como receptáculos cada una a su manera del Va cío que es Mundo? Una casa no es un ho gar
Basta abrr los grandes reaos cosmogónicos y an tropogónicos fundadores de nuestra cultura para que pa remos mientes, exrañados, en una ausencia no se menciona en ellos, en efecto, la habitación del hombre como onación divina. É sa aparece en todo caso después, como resulado o como anticipación de un crimen. el Génesis se alnos dice «Plantó l uego Yavé Dios jardín en Edén, oriente, y alí puso al homb re a un En quien formara.» 2, 8 El jardín, el oasis, está limia do por el deserto (o mejor, el desiero Edén apare ce como tal, por vez primera, al ser plant ado en su cen ro el jardín y «cubierto» por la bóveda celeste. Viviendo en un régimen preternatural (mas todavía no arificial, Adán y Eva ven cubiertas tanto sus necesi dades maeriales (alimeno direcamente tomado de los árboles como espirituales (donación de nombre a los animales y, por ende, dominio simbóico sobre és os. Ni siqu iera tras el primer pecado se menciona la necesidad de habtáculo, sino la de rabajo, parto y muerte. s descendienes de os Primeros Padres to man luego posesión de as dos grandes «regiones» de a vida los vegeales y os animaes, mediante a divi sión d el rabajo en agricultura (Caín y pastoreo (Abe Sólo ras el asesinao de nómada Abel encontramos la primera mención de una ciudad, ligada no sólo a aquel fratricidio, sino sobre do a una arguci écnica para evitar la maldición de Yavé, para eviar el des74
tio. Dios había deerminado en efecto a negacón msma del rasgo esencal de Caín el sedentarismo del labraor. Pues le adviere que cuando labre la tierra, ésta le negará sus frutos. Y añade: «y andarás por ea fugitivo y erran te» 4, 1 2 Sin embargo, y conra la ex presa vounad dvina, e labrador Caín no sólo no se «reconvere» a nomadismo del pastor (nómad a y pas tor, en ambio, será el nuevo «Abe» Abrahán, el fun dador de Puebo Elegido, sino que «lejos de la pre sencia del Señor» (4, 1 6 echa raíces en el doble senido de la paabra tiene un hijo y funda una ciudad (la pri mera «Púsose aquél a edificar una ciudad, a la que dio el nomb re de Enoc, su hijo.» 4 7).
Según e Géness, pues, e srcen de la cudad no se debe únicamente siquiera sea de modo mediato a Crime n primigenio, sino a algo mucho más gra ve C aín se niega a obe decer a Yavé y, en su hybris técnica, «de jada de la mano de Dios », se asiena defi niivamene, él y su descendencia, forjando ciudades amuraadas cn un doble cerramiento horizonal y periféricamen e, establece la distncón entre campo y ciudad, ver ticamente, techa las vviendas internas a la ciudad para proegerse de un celo que ha dejado de ser pro ector El hombre cainit a (el hombre de ciudad, el «ci vilizado» stablece s u morada a l a contra: contra la ti e ra que, según a ma diión de Yavé, habría de negarle sus fruos y conra e cieo hostil y amenazador. ite ralmene, a habitación humana se yergu e desde en tonces, desafiante, en medio de o inhóspito (en ale mán das Unheimliche, lo que se hurta a odo hogar y por extensón, lo siniesro. Literalm ente, también, el primer «ciudadano» surge del delirio «En e principio era el delirio; quiere decir que el hombre se senía mi rado sin ver. Que a es el comienzo de delro perse 75
cutorio: a presencia inexorabe de una instancia su perior a nuestra vida que enc ubre a reaidad y que no nos es v isibe » (María Zambrano El hombre y lo divino México 1955 31). Delirium se deriva de deliro: «sair desviarse de surco» La máxima pena para un abrador c iertamente Mas a es e deirio (a mirada im placab le de Yavé sobre el criminal) corresponde Caín con otro aún más poderoso: de esa mirada que o angustia y condena se zafa estabeciendo una ciudad prediseñada sobre la tierra mediante una continua desviación de surco del arado hasta dibujar una cir cunferenc ia y por ende un c entro desde e que poder invirtiendo las relaciones mirar sin ser visto, como
voz atina rus (el « campo» lo «rural») de dond e pro cede también el verbo aro (gr aróo), es decir «arar»; y en fin a mismo «campo» corresponde nuestro término casteano «arado» Así pues a proongación metáica hostimente rígida de nuestra mano (la «reja» de arado) es el srcen primero técnico de toda aper tura de espacios E hombre descarriado delirante se hace fuerte en e exilio hace de la necesi dad virtud y se arraiga en el desarraigo mismo delimitando los espac ios de su actividad a partir de un centro: a f utu ra «capita» (de caput «c abeza») de una comarca (la coección el conjunto de «marcas» establecidas por los «instrumen tos corant es» )
en una ataaya fortificad E lconvierte hombre de pa el lugar de Yavé Dios a y se enciuda ojo qud usure domina desde lo alto en mano armada (Tubalcaín) que rechaza a enemigo con «instrumentos cortantes de bronce y de hierro» 4 , 22) y rasga la tierra antes sa grada para forzar a ésta a que entregue sus frutos Con la ciudad el hombre estable ce una nueva distin ción de espacios: esta vez técnica y profana No e oasis gracias al cua se hala pasiva pateamente pro tegido de desierto (movimiento centrípeto divino) sino l a ciudad para doinar activam ente los campos y ad limitem, otras ciudades y otros hombres (movimiento centrfugo humano) La fortificación la agricultura como «industria» sometida a reglas técnicas y el arte de a guerra nacen de consuno Y con eas la pani ficaci ón y ordenación del mun do a imagen y semejanza del técnico ciudadano Nada más significativo a respecto que a famiia semántica de a que en os
No sin continu as transac cione s, empero. Pues a comarca artificial se asienta en u n paisaje natural, en una región ya de antemano configurada por des iertos, ríos, bosq ues y montañas, y con a q ue es preciso apren der a « convivir». Por eso, en un gesto que es a a vez de nuevo- desafío y homenaje a las fuerzas divinas, ubica e l hom bre en el centro de la ci udad una monta ña artificial (el ziqurrat mesopotámico, la pirámide zapoteca) o sitúa e n as aturas, qu e dominan la ci udad, tempos como en a acrópolis griega en los que los dioses cele stes puedan hacer acto d e presenc ia. Tempos que g uardan a su vez en e centro de la náos a oque dad por a que -axis mundi- o cele ste c omunica c on los íneros, con as d ivinid ades de subsueo, hipoctoas. A respecto en el otro gran mito antropogónico que está a la base d e nuestra cutura: Erga ka Hemeraí, de Hesíodo a primera mención de a habitación huma
puebos ge rmánicos ha brotado a idea de «espacio » Raum (a) room (ing) proceden de *ruma («vasto» «espac ioso»: al gerumig); a misma raíz que en la
na está estrechísimame nte enazada con a premonición del crimen generaizado: a guerra y con e cuto a los ancestros divinizados como «beatos mortales subte
76
77
rránes, segundos» (hypochthónoi má kares thneto deúteroi Erga vv 1412; «deúteroi», respecto a los Olímpicos Según el famoso relato he siódico de las edades del hombre, a primera raza (la de la «edad de oro» habría vivido pacíficamente en tiempos de Cronos (Saturno, almentándo se del «c am po donador de mieses» (dseídoros árour a: la última voz, de aróo, significando sí literalmente «campo la brado por el arado» ¡una contr adictio in adjecto pues, por parte del campesino Hesíodo! un campo que apor taba po sí mismo, sin intevención hmana (atomáte), «fruto abundante» (karpn . pllón; vv. 1 17118). Extinguida esa raza f eliz ( Hesíodo no da razón de ello
divino, su pretensión de hurtarse a la mirada de la Di vinidad: l a habitación, mas también la guerra y la muer te violenta, encontramos con todo en Hesíodo dos di ferencias fundamentales, que ofrecen el segundo rasgo esencial -positivo, est a vez de la habitac ión humana sobFe la tierra. Primero, dentro de la ciudad está la casa, el oikós amorosamente protegido por la madre, y en el que, entre juegos, se desarrolla la inf ancia Pero además, y como recuerdo de ese período de segunda ino cencia matriarcal (frente a la primera, patriarcal en la casa se rinde honor a las divinidades hipoctonias (mien tras las primeras, epictonias, vagan cual ángeles so bre la haz de la tierra, protegiendo a los viajeros, ex
por lo demás, lo cual hombres conocían muerte: «morían por elprimeros sueño doa dos» ; ya v. 1a16) sus miembros son ahora considerad os como «demonios puros, benos, sobre la tierra (epichthónioi)» y «guar dianes de los hombres mortales» (vv. 1223). Diría mos, como nuestros «ángeles de la guarda». Es en la se gunda raza, la argéntea, donde se hace por vez primera mención de la «casa» La edad infanl se proongaba ·en estos nuevos hombres durante cien años, período en el que «el hijo al lado de la madre querida 1 se cria ba jugando, muy infantil, en su casa (en oíkoi). » (vv 30-1) En cambio, al llegar a la adolescencia, se ne gaban a prestar honores a los d ioses, y en lugar e ello moví de modo insensato y continuo guerra entre ellos, muriend vilentamente al poco tiempo (vv 132-7) Son ahora las divinidaes hipoctonias, antes mencio nadas, a las que se ebe con todo guardar ulto A pesar de algunas claras semejazas c on el relato
mortales trañamente consideradas frente aque las primeras, que -a pesar decomo corresponder a hombres «morían» como rendidos por el sueño guardan a los hombres «mortales» (thnetoí, el mism o adjetivo para los hombres « de hoy» y para los «beato s hipoctonios » , lo cual hace suponer que la «mortalidad experimentada cual sueño» de la edad de oro debe considerarse como algo distinto a la muerte violenta de los argénteos y a la propia de los hombres de nu estra última y degene rada raza, cuyos muertos quedan bajo la guarda de las «muertas» divinid ades subterráneas, si es que no aca ban por identificarse con ellas. Uniendo los mitos mosaico y hesiódico podemos de ir, pu_es que la ciudad es agresivamente centrífuga, portadora de muerte violenta ad extra, y está en manos de hombres adultos que «abren» espacios por el trabajo y la guerra, mientras que a casa es pacíficamente cen trípeta, protectora de la infancia bajo la mirada de l a
del Génesis (los primeros hombres recibiendo alimen to de la tierra, sin penas ni trabajos el olvido po r par te de la segunda raza los « cainita s» fratricidas- de l
madre, a la quePor en la casa se conmemorapiadosa, a los muertos, advez intr esta conmemoración empero, ingresa en la «paz del hogar» el viento impe
78
79
tuosamente vr de a vioenia sn la ua la asa msma no podría subsstir a asa intervao mater nofia paífo y prearo de una voena en todo aso interorizada y entronzada en ela por el reuer do De nuevo paz en a guerra hspitaidad n sn mism d inh6sit. En el nterior de la asa reapa ree pues en pequeña esal a y omo subimado e drama araio de las ontraposiones a Madre JardínCampo labrado guarda ho de pata esto es que rebe su luz de una raza ya sid a a áurea al infante es der al arente de paabra arete pues de ese ambguo rasgo que puede onvertirse según Paul Celan en tdbringnd Rd en «disurso mortífero mien-
nado orrente de «habitar remte por su pate a esa extraña suspens in de la vda (ché del tempo en el tempo en a que naimento nf ania y muerte en tremezlan sus aguas el sueño e modo propo de «mo rr reuérdese de os máari de la edad de oro los animales ¿ «habitan sus « vivendas? Por lo que respeta a os doméstos y guándonos por esas definion es ben se podría deir que a menos para naer y dormr la muerte tene lugar en el matadero o en a ína veterinaria elos habtan on más usto título sus «vvendas que los ud adanos en as met rpolis hodern as hainados en « iudades dor mitoro es inusto guardar este títuo exusivamente par a el extra-
tras ultoalen una memoria quePadre abaraapartado a a vez py alasadornde y futuro antguo y o lério Hio que en e porvenir volentamente matará y vio lentamente será muerto por defender a Cudad y ex tender sus ímites omo caut mundi ¿Qué tienen que ver estos antiguos mitos antropo gnios on nuestras udades y vviendas atuales? Como sn querer la normalmente púda y reatada María Moliner define «v ivienda de esta gusa « Cual quier lugar dond e habtan personas o anmaes (Diccinari d us d sañ Madrd 1983 II 1543) «C ualquier l ugar esto es ustamente algo que n puede ser de nngún modo cus chs el sito donde se pare por extensin hé 6ch es la parturenta msma ámbit d a madr en atín por antítesis en absouto asual cus es tambén la sepultura omo «habtar defne la Moner un tanto irular mente a a verdad « Estar habtualmente y partiu
rradio de las que ausentes na miento y muer te reservados paraestán e aséptio hosptal de nombre bien sarásto . y exato pues que en él se dan sn miramentos hosptalidad y aogida a lo inh6sit y sniestro Sl o queda el dormr pero entenddo más ben omo sueño «reparador restaurador de energías a fin de omenzar una nueva ornada de trabao on est a pérdda de sent ido de la antig ua « asa del i6s orre parea la proliferain de ta nombre para aquellos ugares en os que ustamente no se v ve pero en os que se depositan omo en un rearo os restos de aquello que haía d e a asa un «hogar así se haba de la Casa de Dios o Casa de orain de la Casa del Pueblo de la Casa de Soorro de la Casa de la Cutura o inuso ¿por qué no si en ea se re fugan squi era sea de un modo lt eralmente prostituido os resgos del exeso y de lo s plaeres vita ndos? se haba de « asas de lenoinio o de tas En eufe-
larmente dormir en un sito que se expresa. II 10) Así e ugar greol atino designa ba os ímites del mundo e namento y a muerte mentras que el sg
mismo entre íno y piado so y sin embargo tal omo están as osas verdad ero el térmno «hogar ha quedado para hablar del 'Hogar de Pensionsta al igua
80
81
que al arrinconamiento del anciano improductivo se lo denomina « Residencia de la ter cera edad» . La casa no es ya un hogar Pero, al dejar de serlo, cesa también su valor de «c asa» (término derva do en fin de capanna, la cabaña « artficial» que achaba y espaciaba a la vez un paisaje a dare centro y sentido) y se convier te en mera «vvienda» : en cualquier «siti o» donde dor mir (el lenguaje tiende a revestir nuestra s mi serias cotidianas por elo se habla t anto más hoy de « la casa de uno» cuanto menos se parece ésta a un hogar. Ab ini tio e «hogar» es hoy a CasaCuna) Pero, ¿ cuándo fue en verdad la casa un hogar? Se guramente nunca Si fuera esto así, entonces el «hoy» de que hablamos debiera extenderse la entera histo ra de Occ idente. Pues recuérdese quea al princ ipio ha bamos traído a colacón dos mitos fundacionales: el judeoc ristiano y el griego Y el mto no da razón de lo que hay, si no que apunta, atravesa ndo los tiempos , a o que debiera ser: a la esencia y constitución de un modo de ser hombre. Los cubícul os perfectamente cons erva dos de la ciudad griega de Herculano, las insulae ro manas, mas también las lujosas villae ¿eran acaso un «hogar»? Hogar (de focus; en tal. «focolare») es el lugar centra de la casa presi dido por Hes tiaVesta, allí donde arde el f uego en el que se preparan los al mentos y se consumen los sacrificios, el fuego que sim boliza la ind � soube continudad d' nacmiento y la muerte. El fuego resguardado en la memoria. Según esta al pronto etraña acepción, todo «ogar» es sen tdo como tal cuando ya es demasiado tarde: cuan do ya se ha perdido. Hogar» es el ugar de a infancia (de la fata de enguaje delimitador y casificador dominador), e lugar de os juegos, l a prolongación cálida y anchurosa del caustro materno. Y es mposible y si 82
lo fuera, sería indeseable y decepcionante vover a él. Aun cuando naciéramos como antaño en nuestra casa y en ella muréramos , no por elo se constituría ésta en el «hoar» (a lo sumo, nos decios con toda razón ello sería sino d e una peligrosa falta de higiene . y e pudor) Pero además, y sobre odo, no es verd ad q u e n a c i mie nto y m ue rte s e an d o s
83
día espero poder eer, ese «hombre viejo» con e que creo que agú día coin cidirá mi yo, e umbra por e que creo todavía poder pasar mietra s haya tiempo Síntomas de maduración soñada. ¿Dónd e se hala e hogar? E hogar, e fuego indes tructibe, a la vez puto focal y puno de f uga, e s el limes, e vano que anuda reliquias y avi sos, a apertura que viene de los (para mí, y para siempre) inexiste tes «nacimieto» y «muerte» propios Una apertura «representada» por objetos de amor y síntomas de maduración Desde ese vano, co mo abierto por a reja de arado de la existecia, s e van abriedo espaci os: de a casa a la cale, de ésta a la ciudad, de la ciudad al
i gaas de mirar «lo de fuer a») Y menos, doarlo Sóo a actividad técnica de hombre puede construir casas, movida su mano por el deseo imposible de costruir una identidad que no es, fue n será e deseo de matenerse entr e restos de un aufr agio que un ca aconteció, pero que se vive a cada instate Ellos, os dioses ceestes, os «demoios» guardiaes, pueden a lo sumo «asistir» al sacrificio que humea e e lar Eos, os demonios hipoctonios, os eteamente «muertos», pueden ser evocados a través de desgastadas estatuilas o de grisáceas fotografías Pero o tiee casa Su « lugar» es a itemperie, la inhospitaidad de cie lo o de subsueo, o el vagabudeo sobre a tierra. Eos
campo y a otras ciudades El limes es Hesti a: l a Virge inmóvil, a VidaMuerte que persevera antes de toda vida, después de toda muerte. El fueg o eterno heraclíteo Tambié aquí, en e cuaronicho de la baiada extrema de a gra ciudad. Una casa no es un hogar. No lo ha sido nunca El «hogar» es el vacío de mudo, el acío que es Mu do, allí donde se engarzan mis recuerdos en buen a me dida ficticios, vividos « de presta do, y mis esperazas seguramente abocadas a fracaso Pero por mor de «hogar», por ese fuego añorado y presentido, cualquier vivienda puede transformarse e a casa del morta. Por eso podemos comprender ahora que el hogar (y su precaria encarnació: a «casa») o aparezca en nues tros mitos fundacionales como u doación divina Los dioses o pueden tener «hogar (nada hay menos hogareño que e Olimpo hom érico, iempre iteresado en «o de fuera» como una tramoy tras cuyas venta as y vanos nada hubiera; nada menos hogareño que a candida rosa de Dante círculos cocétricos embebidos e la cotemplación de Etero, sin posibilidad
no sabe i pueden habitar la tierra ni pueden ni es hace fata horadar a y vaciara, o bie evantar astutos azados contra la gravedad natura l: alzados co vaos por os que un vacío (e de a vastedad de o exterior) se corresponde con otro vacío (e de la estancia preparada) Eos no saben ni pueden e suma vivir Ni mo rir No son seres fronterizos, como o es en cambio e mora architéktonque vive guardando las distacias en tre el exhorto siempre tr asmitid o, unca presente, de os dioses y e abismo siempre iminente, nunca presete, de la tierra
En e interior de a morada de morta está, por caso, preparada a mesa par a a cena E poeta os hace asistir a esta preparación como si fuese a primera vez que ago así hubier a acotecido en e mudo, como si esta costumbre cotidiana s e hubiese transfigurado en ua ceremoia sagrada
84
85
Un jarro de buen vino
óica a esa anécdota y peuntémonos más bien po su snifcado ¿Qué es o que se eúne y coia en a cosa? En ea hace acto de pesenca a paaba que hace justcia a paab a que aceptada diime y sentenca a atibu a auien como popiedad suya aqueo que está en caua « causa tiio es e oien at no de nuesto témino « cosa A tavés de a paaba que eaza a cosa se foja una mancomunidad una eunón socia de inteeses poyectos y destnos Peo esa paaba paa se uta paa oa a cohesión socia a tavés de epato ha de se consideada po todos os eunidos en a asambea como una paaba agada como una paaba que está po encima de toda divisón
en ao bífido de dobe sentido po un ado van te jendo una escaa de eacones y medidas en as que a vida humana se dispone y despiea Nunca están ahí mostencas e indifeentes a a mano de usuaio A contaio a mano es po vez pimea mano a dse tentatvamente con confanza o temo haca eas Sóo cuando cuaque mano da iua y o único paa ea im poante es empuña y uta e ecpendiao se conviete en sujeto y a cosa antes suestva sueente de un modo popio y pecua de vida es tomada como objeto mentas que a paaba justa se tona en e conjunto univesa y anónmo de pescipciones paa coe «ao se tona en concepto de cumcapo
y sóo po eoEn deimta y aticua odenaque «cea mundo esa paaba baesto a es dntdad de un puebo de una comunidad bia a ey un ecuedo de ta paaba se encuenta todavía en e in tecambo contactua en pesen cia de notaio que da efectivamente f de a justica de a opeacón La pa aba a a os hombes a tavés de as cosas en ea euce a dvndad y su bio da sentido se deama po ente a eación de a sociedad y os bienes Estos ben es otoad os vienen a cubi una necesdad una falta en quien os ecibe y de este modo e ecuedan su caácte motal su necesi dad de apoyase en as cosas paa sobevivi paa se y paa se eco nocido po os demás La paaba inesa así en a esenca de a cosa o más exactamente ea es su inedente ncal «Que n haya cosa auna donde a paaba quiebe decía Stefan Ge oe Peo a cos es tambén o he mos visto ao útl Ea se usa poque hace fata Las maneas de esa «fata vaían seún os usos y costumbes seún a uanza de una co mundad hstóca Peo todas esas maneas conciden
«apesa un conjunt « compeh ende Las cosas s i vistasocomo popiedad como ao a a vez apopiado y popicio confiuan en cambo y enteazan en su textua consteaciones de sentdo vías po as que e hombe puede econocese a sí mis mo a esta cabe eas a esta al cabo de eas de o que bindan o de o que ehusan Las cosas lo pobl de hombe . E n este sentido, as cosas nunca son «eaes s po ta se entiend e ao «de cuepo pese nte nete y sto paa se empazado ubicado o consumi do pt pot como si a vida fuea un pcnc y no una see de poyectos popicados po e obsequo de posibiidades inéditas Las cosas dan así la mdda de hombe En eas se adensa y condensa toda dmensión po eso se anudan unas a otas emténdose ecípocamente como n coo. A este conunto de cons teacones fom ado po as cosas en cuanto posbes o ama Heidee con voz acaca clo. De nuevo de sechemos de entada todo maente ndido as cosas no «están en e ceo aunque sea patónicam ente como aquetipos eo impicaía que «cieo es ao así
88
89
como un «grn co , qu lbrg n u nror l dmá Prco pnr n cm bo «c lo como c eum (gr. kós) vcío qu cubr y l vz dpj y nnch «huco b rto n «bóvd; ltrlmn t, «lo cóncvo, l concvdd f ormd por l mutuo dpjmnto d l co, por u trccón o rtrc cón L co no tán, , rcortd por l clo. Al contrr o l «clo l rcort, l tr zdo o con ctncón d l trz o hull djd por l po bldd d l co. «Puro rpcto, ene Bezug por nombrrlo con nr Mr lk, ce ntonc l « clrdd (Hee) mnd d l dpo con d l co, d u nmblmnto o txur brlln. Vt l co , mpzmo hor ntndr l vro d Gorg Trkl
(to ntgrdd, nmblj; como un bóv da, ju l · tmnt). D modo qu odo lo érmno pun a lo Mmo tmbén llo corrpondn l nmb como l plbr sagada qu nt ludmo. Sólo qu o Mmo no d dcr, n d v �r mutr n l jugo, n l mnr d l colgcón. Cd vocblo rmt, pjnt, lo otro l c, ltrl mn, o color. cumpl qullo qu l Ta te chng dc dl bo (n nutro co, l pot): «El qe sabe da r nombres debería saber qe existe lo qe no pede ser nombrado. S conoce eso c onoce lo qe nnca mer e. > (Tr. e Jan Fernández Oviedo; s. 1983 95).
«ur clrd d, ce l «hí mmo, l a o un dvrbo de lugr, no l dvrbo (lo qu convn l plbr y l d j r, rtllnt) qu da uga todo lo lugr. o «quí (dond toy «yo y cuno m prtnc) n «llí (dond un objto vo y encausad n vt d m pocón, como gotr n rlcón ubjtv), no lgo prvo od pocón y potur «hí, l ámbto (d mb l cópul d «uno y otro, l vz) n qu colgn ncdd humn y ofrcm nto o rchzo) d co como pobl. lo qu «hí rluc (egnzt brllo qu d vr, no brllo qu se v) no tá bñdo por un pr
Lo qu «nunc mur l pco móvl, vbrnt, dl «clo, dl qu podr dcr lo mmo qu D mócrto d fugo « cmbndo, dcn Pro l co no mt «dr l plbr y «brr l m dd. Ell tmbén, gul d orgnrmnt, lo qu hace flt,to : lo qu jutmnt l sev pr colmr un ncdd, un flt, dvrt e ps d un rdcl ndspnbdad d u opcdd y r trccón S n l co no hbr Mundo; pro con ll l Mundo dngr y vcí unc tmo, n má, a bde d l co no qu l mlmo, no propmo d ll Algun lo lmno mutrn ncluo l rro y l potr ntro prvlgo d r dvord y dtrud, conumd por l _ombr. Pro n conumo l hombr mmo se conum. L ngón l vz, ndolublmnt, grní d
v y pur clrdd. Al cntrro «lo qu rluc x pnd, dp clrd d. l convnnc, l con cdn c d lo por llo o rmo lo qu ot rg « purz
vd y prom d murt d hí l dprdo fán d «purz d lgun rlgon (n r má ljo, d l crtn), l gurr pr «má llá d l vd un
En pra carda d ah re ce
90
9
«aimento puamente espiitua que no se agota ni agota « que ome mi uepo y bebe mi sang e en Mí vive y o en é n e seno mismo de o que da vida se anunia a ata uando o ónavo y o onvexo se apanen en una abuida inete ínea eta Mientas tanto os aimentos se onsumen N sin desecs A toda poyeión a todo emedia una fata un «ueo e oesponde it eamente una deyeión una indisponibiidad de nuevo peiso es dei no existe pimeo ago así omo la indisponbiidad de a ua patiipaan uego ada una a su medida as osas Son as osas mismas as que eúnen siempe de modo di veso indisponibiidades A onjunto a a «asam
simamente fomada po a intega de sus supefiies ? Todas as «enimeas juntas ¿nos devoveán aaso a mesa ese sóido atefato sobe e que ooa o sas? ¿ómo va a sugi a soidez a apaidad de s pota de a posiión de fii es? ¿D ónde está e «debajo que sostiene tanta supefiiaidad? o está en ninguna pate desde uego L a mesa ofee uga a esisi a esistise a sai a a supefiie sta es natuamente de a mesa Peo no es a mesa ¿Qué es entones a mesa? Mensa emite a eminee una «eminenia ago que sobesae y se eeva po eso abamo s también de «meseta Eminenia: una pemanen que viene de (ex) ¿de dónde sino de una
bea de estas imposibiidades seno «Tiea mismo deesose «posibes o ama Heidegge en e iea undimiento e i a fondo popio de as osas y de nosotos on ea « Tiea a melaina gé esiódia es aque «subsueo que aogí a a os demonios i potonios e Reino de a Muete Peo ese eino no va a veni «uego ni está ya «aquí o «aí es también indisoiabe de a aidad e «aí (a) «aí omo fondo que sin embago funda y sopota que da espaio y madua os tiempos desde su osua indisponibiidad véase e tee apítuo de este tatadio sa « tiea es a esquivamente nombad a en e segundo veso de Tak
«Sobe a mesa así pues sobe su supefiie « Supefiie a faz que es tá « enima Peo ¿eni ma e
pua eaión de esistenias de un juego fuezas ente eeese sueo también é apaente omode su pefiie a mesa que sobe é se az a y os aimentos que sobe ea están? La mesa no es ta osa o ta ota sin más La existenia de a mesa se agota en su dobe esisencia La mesa sa pota o que enima de ea ay y a a vez y po eo esi ste peaia y tempoamente a gave ataión poedente de subsueo omo a asa en uyo inteio se aza también en a m esa se muesta un azado cna naua un juego de tensiones onta a ineia onta a muete n atefato astutamente onstuido paa potege de sueo os aimentos o todo aqueo on o que e om be se oupa La mesa avisa de a tiea Reueda de a muete mientas otoga espaio y tiempo a a vida doméstia a a existenia umana en a popia asa sobe a mesa en fin se aan e pan y e vino Sobe ea no po enima de ea omo si fuean se-
e imssibile, qué? Podíamos i otando panosenontaíamos espeso de a mesa y siempe «susin pefiies Diemos aaso que a mesa está infini te
es También eos pesan on todoinonsúties su euienteingávids bio que inita a onsumo También eos en todos os sentido s de a paaba vienen
9
9
Sobr l s l p y e vo
onavidad y de su onveidad en esa oindenia onveniente no está e vao: se hce vao. vao no eiste no ae fata espea a a fsia paa sabe esto). n vao vao es impensabe es pua na de a y ganas de haba vao es una penitu d que se otoga si queemos emontanos po un momento a a tuas teogias eodemos on San Juan que a noi e vaiamiento o entega de Pade a Hio y de ste a Mundo es a a vez y neesaiaente plrm: penif iain ). n este sentido b ien podemos dei que e umide ao es un eempo atsimo de Cosa po antono masia pua oigain o asambea e jao no se de-
n este bosqueo de fenomenoo ga de a téni a emos eoido agunos puntos apitaes paa un aná isis fiosio de a otidianidad de oe a a asa y a ao se a intentado mosta mo esos úti es po mo de Dein» si queemos deio on a teminooga de Se tiempo ean además y sobe todo mane
voa a omo osaaimento) ni pemanee aejado mudoomo y osti a osapieda) ni tampoo es un meo uten siio a a mano a mano no es una o sa mostena anteio a a ain de empuña e asa en esa ain mano y asa se oesponden fomando Mundo) ao eúne tiea y ieo dioses y motaes ago impito sin más en e simpe bindis uan do se ofee e vino a a saud de os pesentes o en me moia de ausente ago epito en a Santa Misa paa e eyente). Peo eúne Mundo avcie a i deando de umpi su funin ¿quién quiee un ao vao omo no sea de ecuedo? Po eempo en euedo de una Cena Haed esto en memoi a ma . n memo ia de Dios ausente). Po eso no es e jao un eipiente que tiene vino: es un jao de vino Ago tan abso to en su seviiaidad que desapaee en ea ya emos visto que T ak meniona a vino sin más): C on aia se modea un eipiente peo es peisamente
as de pone en fanqua e Vao Mun do yseñaadas a a vez indisoubemente uptuas de ade hinada ongestn de Sujeto de ese apaente ontoado y diseñado de niveso en a modenidad Ruptuas po uya vitud e se umano se eveaba omo una vi bain omo una fontea peaia de omuniain ente e ansia de identidad y a neesidad de dispe sin ente no e Infinito. Aoa a abo de a ae modena inmesos en a panetaizain tenogia aba peguntase qué ha sido de ese etaño ente a que amam os hombe y que somos ada uno de no sotos. os as abemos on esta pegunta d e un modo indieto omo de sosayo atendiendo a dos etemos que en su máima ejana paeen sin embago oinid en aquea fonteiza viban e ténio infomátio y más eatamente e ingenieo de ono miento po un ado y e poeta po oto. Desde a pespetiva noma mas ya seña una
e espaio que no ontiene aia e que utiizamos omo eipiente (o p 5) Su aáte es su en tega. Como l vid humn iste uando se ente
vez Hege que podemos segu viviendo a a uz de es teas ae muo tiempo etinguidas) ambos son se es ustamente anomaes pues que ambos petenden
96
97
ga humide oiadamente a Mundo Vive uando sae de s. Cu ando omo e jao está f uea de s Como un demente La comarca de demente
despazar a mee de a posiió era que «de siem pre pareía oupar su afiamieo e e idividuo humao, e e hombre que, aduo, se sirve de su propio eedimieo segú e famoso diu kaiao. Todos ooemos e des afío de A. M. Turig «Dime exaamee e qué es e hombre superior a ua má quia, segú u opiió, y yo osruiré u ordea dor que re fue u opiió. Ci. e A. Bammé e al Mach inenM ench en MenMachinen Reibek 198, 5) E aráer esadaoso de ese asero se amorigua desde uego si reordamos que «máquia e Turig, o sea que a Máquia de Turig o se defi e ya por sus ompoees físios , por su aráer me conduca áio digamos, omo u ear, sioprepr por suogramados, osisee e seguir proedimieos e uao forma uiversa «máquia absraa de uaquier agorimo. Podríamos deir, kaiaamee, que esa «máquia es a odiió de ompuabiidad de odo ómpuo. E ese seido, a Máquia de Turg o preede e absouo susiu ir a « hombre ¿para qué? sio aumear a efiieia e a resouió de probemas geerado proedimieos, perfor ance «ieigees. Aquí, «hombre omo idivi duo y « máquia omo apara o o ojuo de isrumeos deja d e eer sigifiado aguo, y ha de ser arrumbados e e amaé de as aiguas reeias auramee que u ordead or puede « pe sar , si eedemos por a a observaia e sria de regas formaes. Es más, u «ordeador de ese ipo ieramee , más araio y pesad o viee dado ya por a orgaizaió burocráica a dis ipia miiar, e. Las mismas fuioes, os mismos eereoipo so ahora formaizados, amaeados y proesados o efiieia muho mayor. Pero e idea, e objeivo es
98
iguo, a aiguo omo e empeño paóio por far u méodo exhaus ivo de aáisis a diairica de l oa por ejempo. Ahora bie, a máquia redue por u ado os ee eos a proesar a juego de esabeer adeas síg as, axwmas y regas de rasformaió, a maera de u busado « úio egua je, e uyos oepos que pa expresar proedimieos efeivos .. . y que haga uesros proedimieos aesibes a ierpreaioes iequívoas. J Weizebaum, Die Mach der Copu er und die Ohnach der ernu rakfur 1978, 91) Pero por e ado humao, y e esreha orres podeia «Todo aqueo que osiuye a idividuo omo ingularidad ndiiduu ha de ser subyugado. Lo úio que uea es e fuioamieo unore e e seido de a paif iaió produiva. Bammé, opci, 1 16) E verdad empe zamos a desubrir aho ra que e a aado o deosado Sujeo modero o exisió ua si o a maera de u fanaa, de u so ñado meaismo de ompesaió uado os hombres os idividuos dejaro de eer seid o e a ógia de a produió fue inenado e Hombre, omo er eramee vio ouau. Y ya es hora de desperar E «rabajador o e que faaseara Marx y ]üger desaparei ó ya de a esea o a ada de f eudais mo y a eroizaió de a divi sió éi a de ra ba jo hasa e Sóraes paóio se buraba de hihado Hipias, que se vaagoriaba de haber eabor ado uao evaba pueso o sus propias ma os. La aaíia aresiaa o hizo sio pesar ese proeso irresisi be e eemeo simpe de a produió o es e ra bajador, sio ua fuió pareada, esereoipada y sujea a umeáiamee deermiado iempo y rimo. Desde e momeo e que e hombre redue su perso 99
naidad a esa funin, es ya indiferente y pronto, ya, será improdutivo «que sea un hombre o un omponente meánio e que desempeñe ta funin.» (ibid 1 So que a mí me paree muy bien esta pareain Más aá de toda gazmoñe ría hiprita, preiso es reonoer que a vida human a ta omo hoy a o noemos sería radia mente imposibe sin esta ontinua reain de automatismos y re ejos ondiiona dos que permiten guiar un auto, onstruir una asa o beber un trago de vino sin reexionar en os pasos neesarios para eo. En este sentido, es mérito indisutibe de a obra de Kar Leidmair ya itada: Küstli che telligez d Heidegger a aproximain y ad
vertido pues en «máquinas», ni que éstas se hayan «humanizad o» , sino ue en e proeso goba de exte riorizain y fijain de estereotipos esto es, de mane ras de ser (y de ser: de maneras de haer Mundo, e ga neesariamente e momento en que a propia sede de reaiones y trasaiones a mete a mesra om im es enteramente trasvasada a ámbito etro (ni res cogitas ni res extesa sino e rdo atrae arte siano, e es realissimm omo e propio Heidegger not de pensar, hobbesianamente entendido omo cómpto y cálclo Así, e ingeniero de onoimiento puede egar a soñar inuso on un paso haia adeante de a evouin a neige nia no neesitar á enar
limitem Ma heideggeriaa identif iain entre no y e mundo omputerizado de aeinteig enia artifi ia. Los dos: Ma y compter oiniden en efeto en suministrar ago así omo una nueva «naturaeza» (a terera, si aeptamos on Hege que a vida soiopoítia es una segunda naturaeza sobre a que nos movemos y existimos, y que por ende pasa zchst d zmeist «por o pronto y po r o omún» , desaperibi da. na naturaeza «demorátia», de «término me dio», que permite a onvivenia: e trabajo y a omuniain (si por ta nos imitamos a entender a emisin de mensajes y regas de onduta. n término medio o area mediocritas que es a base de a «vida púbia» y se refuerza redundantemente por a pubiidad, permitiendo una progresiva «desarga» de responsabiid ad (omo ya advertimos en e aso de automvi Los hombres «pareados» siguen así «presripion es de roes» (Rollevorschre Bammé
narseestadio en osdedébies y enfermizos uerpos que humanos un transiin, no más durader e de os emures, sino que egará, está egando ya a ha ero en eso que antaño amábamos «erebros artifi iaes» (ver a respeto e muy sugestivo uento de Premio obe J . Afvén bajo e pseudni mo Oaf Jo hannesson Saga vom grosse Compter Ei Rückblick as der Zk Wiesbade n 1 970). aturamente, esta progresiva identifiain de Ma heideggeriano y de compter (o si queremos, esta hierofanía demoratizante y pubiitaria de dios de a modernidad no deja de ser justamente un uento, un pim desiderim Y no es neesario traer a oain para ver esto as propias trabas que en e ámb ito de a metamatemátia (¿mo no menionar e nombre de Gde? sufre tan ambiioso programa, que ha de segir on todo reaizándose ep t polly «por o genera», que deía Aristtees E punto no estriba en que ta pro-
164) dentro de un sistema omnipresente y omnifuniona, que permite y aun fomenta a versatiidad y a ompetitivida d o es que os hombres se hayan on
grama o nodeindeseabe opinin, si ago uen ta ésta sea dentro un «envío (en de mi Ser», no o es en abso uto E s osa de ver y admirar mo os detratores de
OO
101
disimuaro, como a metaísica y su cumpmieo ci berético ha pretedido hasta aora ****
E e seo mismo de aparee triuo uiversa de a Tecooía y de as «paradas y desies miitares de a Hisoria, u poeta deente droadicto, icesuoso y suicida) a que cabría deomiar como Heideer hiciera co Hde ri más imie te y «por veir (Zuünigen que «actua, se eretó a su maera quizá, a más a a de ser «hombr e a ese misterio Desecho de mperio, e su breve vda se ecoró siempre despazado, uera de uar: como e despojo de u mudo sido y a a vez e herado, o de «otro y
abre as reioes de o ete. Y como ta Toaidad, o se os muestra ao como «presete y «vericabe, pues ya a idea de « presecia remite a a o o auie para el que ta presecia es: e Sujeto, separado de Mudo y a a vez cotempador de ése Kosotheo rs E poema abre Mundo: deja aparecer o sarado, si por ta etedemos a Competud, a Iteridad de respectos o «s arado, a «savació , remite e as euas occidetaes a ta ieridad: a. heil i hole r. hlos ). Pero o o deja aparecer ta como o sarado es, «de suyo: o por imposibiidad o deecto damos, porque e poea sea u hombre, o sea: u ser «iit o rete a « iito ), s o porque de suyo
uevo mudo, sio de Mudo como Vacío. Geor Tra podría aber echo etrañabemete suyas as paa bras de LaoTse: «Todo e mudo parece teer ao que cumpir. Sóo yo soy orpe y estoy uera de uar . (Tao; 7 Pero, ¿para qué e poeta ¿Para qué e poe ma e a errate estrea presidida por a «estructura de empazamieo E poema o iterprea estructu ras, i propoe oras uevas. Tampoco as rompe vio etamete, sio que as hace traslúcidas recooce u «miserio a dode os hombres cuerdos sóo apre cia probemas que debe ser resuetos. E poema extraña, y os extraña de mudo cotidiao. o para acceder a otro, «más verdadero eso sera pseudorro maticismo trasocado), sio para eseñaros a aper tura a la reaidad e a que de siempre somos, y que «por érmio medio vea escidida, troceada y com partimetada por ejempo, e as dsticoes or maes etre corazó y cabeza, setimieto o e y ra zó, etc.). E e poema se dibuja a anagnrisis de eso que ya de siempre éramos E poema abre, o a ue vas dimesioes, sio a a Totaidad e cuyo seo se
o Sarado a mud trasparecia Mudo como Vacío: adao« es desio este o .. . i dede oro, por caso más ato Lo Sarado aparece e e poema bao e aspecto de a atecia presetida, o sea: desde a recusacin Des de e rechazo o «reiro (Abgeschiedenheit dice Tra; e aí, podríamos verter perecamete e térmio como occasus. sta es precsamete a razó de a «extrañeza susciada por e poema: e orde habitua parece desbaraarse, si que eo sea idico de u or de más preciso y exaco p e e euaje orma de a computació). Lo que se etre a es e apariecia e aucio de a pérdida de todo orde ao que repu a y ascia a a vez a eiero de a comuicació ). a pérdida que suscita angustia. Lteramete, o sabemos qué hacer co u puñado de paabras que, s i embaro, aisadamete tomadas como si a cosa ue ra de veras posibe parece perteecer a euaje co
104
105
hay«deshacer nada qué haidiao que, desde cer con Y el es poea A o ueo, sumo, haynoque y «desacerse de oda visó «orma o sea, par
ua: d ta o aqua poa: omo i un oma fua i d xuin po a Hitoia E poma no in ita a da un pao no adant ni haia atá omo quía Hid ino un paso al margen: a a «ontmpoanidad n qu anudan a hitoia d o homb a limes o fonta n qu ia toda oiain toda oa Rtia a undo in abando na a oa d mundo ma diindoa d ta ma na qu a jamá íntimamnt yon omo apunta n a ovna Eí a d Duino ikana i tampoo nooto o homb «noma ímo nuna qu oian aí Coa y homb utan aí «aado d quiio po poma Po o qu aa d una puta: ti aada taoovii qu noquiio quda imp jutamnt «vano uz qu b o bañado po a uz no impdía v La uz d Vaío d undo Dd a dutaniain dd a tanfiuai n d o pofano en o pofano mimo o Saado ompa po xtaña vía d janía y au nia: Todo tanpa n a tanpania n puo respecto d a pa qu djan ahoa «d ha iuion d pmanni a y uta ntividad Como no oto De Get ' hk dene Flaen, er d uldet, Gefangen legt n hwarzer Naht, B e nt er fr h darge braht Der Welt, der er der Sherzen teften huldet, De L ebe, de gleh ene Lht Entbrennt Herzen und en Sane duldet, Da de Gef der Td zerbrht Gerdet La, de Blut de Welt enthuldet Btte [Seg unda verón})
106
La onania itiana y aí a d po ma on tan obvia omo dazonant S tata paa m pza d un uo a Luif qu umina n una in
1
quívoa aabanza a Cito Rdnto Po pio atava in abandonaa ta onani a iioa paa da a paaba a poma mimo n ua d intptao dd una nia ompa tida o no La na noh piin d píitu: diouin p u Tia qu no m So a iupin d a ama «infna dod n d o pohibido d a manha y o impuo; n nuto ao d a tnia contra natura pudn paadjiamnt anima a píitu audio d u tao auta haindoo ufi Pu doo daaminto onquita d a popia idn tidad n a paain d oin A doo on tapon oto má hon do: podui do po amo qu un y oia a toda a oa a ota d u popia di ouin a ota d u aifiio Pua uz fnt a a na noh Damada omo vit un uido a quba vaooazn qu o ontin n uido qu ab a an La dnin d mundo paa on a mut: o nton qu daá ibado pí itu So nt on qudaán ibada a oa «an t a uz adía o n oazn: nto d ia 107
e e atí anus «e vao» , omo expíitame te se aputa e e poema. El umbral hech piedra Lo úi o pemaete, péteo, es e «hueo» e Vaío que se a as o sas, ete a « medida y a ey» de a ea dea técnica y as «sedas uaes» tazas e a ohe de os mudos si dos, esuadados po a paaba de po eta Las sedas po as que amia os cciss os des . aados (Abgeschiedenen Los dementes So eos os que, a bode de todo o medido y eisado, abe a c marca e ojuto de euedos de pasado y de hue as de futuo po dode se espaia y madua Mu do So eos os que, e a ea de a técnica absluta de a reelación de la técnica deja eteve, suiedo de «eos miutos de demeia» a mrtalidad de uesta estaia e e mudo en la estrella errante Todavía os queda, empeo, u útimo esfueo. ¿Dó de está e ua (Ort o mejo, a oaidad (Ortschae y de a que ee a paaba de poeta? ¿ o habá aa so ua <<ohe>> más ea que a ohe de os mu os sidos , iumiada beve e isóitamete, seú des to, po esa voz que hae seda? ¿Dóde haa a sede de a seda? ¿Dóde e paaje po e que oe paabas abietas e poema, e disuso, e aaió? Y e suma , ¿desde dóde s e yeue ese abieto V aío que e Mudo? ¿o tedemos aaso que epeti e esto eíbe de <> de pime Himn a la nche de ovais? Después de habe atado ae batadamete, e efeto, as maavias de espaio y a uz, de uiveso y sus eios y, e fi, de hombe ese «eeio extajeo» (herrliche Fremdling pe seia y hoizote de «podiioso eñoío de os ei os de mudo», ovais afima abupta y esuea mete « Desediedo, me vuev o haia a ohe saada, iefabe, misteosa.» «Abwrts wend ich mich
u der heiligen unaussprechlichen geheimnisllen Nacht » E Werke Seeió e itod de HD Dah ke Bei/Weima 98 p )
E suma as aioes apasioadas e as que se odesa y eue eso que hoy, mosteamete, a mamos <<ades sistemas téios>> po atoo masia, e autmilism <> a casa <> (jarr y <<euaje>> abieto po e hombe demente e sus dos extemos e ieieo ifomátio y e poeta, todas esas aioes ¿o emitiá e defi itiva, siuiedo e dictum de ovais, a ua pasión de cierre e vaopo exoizada y posaber? ede, maifiesta <> a pasió de Si ahoa to mamos omo hio oduto e ambio, e euaje de la mente impusado po e ers que hae Mudo, ¿o o veemos aaso es tease ota sus popios ímites, edido po fi a a pasión de la tierra?
ü
Capíulo 3
L psión el sbio
y
l psión e l terr
Un en guaje hambrient de cuerps En ese admrable ertamen o más ben « onvte de palabras que es el Symposion, Platón pone en boa de Apoodoro el relato que éste hae a un ompañero de lo oído de labos de Arstodemo sobre lo aaedo en asa de Agatón . Apolodoro a su v ez deja hablar des de el reuerdo de lo aprenddo de memora y debatdo on Glauó n a los dve rsos « omensales d el los d e manera que el letor tene la vva mpresón de que aquí lo úno mportante es la palabra que va y vene nansable omo una lanzadera formando la urdm bre de la bella omundad grega La palabra de en matzaones sepre varadas ers Y eos ben ex traño al pronto pues que todo s estos bellos jóvenes an dan enamorados del feo «sleno Sórates y dspue s tos a entregarle sus uerpos a él que sólo está enamorado . . Pero ¿de qué está enamorado Sórates? ¿Aaso de la dea de la Belleza? Certamene Sólo que on eso no hemos dho muho s no empezamos a darle vueltas a eso de la « dea que no es un mrar sno al ontraro un «darse a ver un «haerse notar a tra vés de uerpos y de aones que quedan enseguda re ogdos en la palabra y, así sostendos quedan a la vez omo negados omo «puestos en entredho por ese entro que «muev e omo lo amado y en torno al ual .
113
se aemoinan cueos y acciones, como ansiosos de sentise avegonzados ante é, Sócaes, que sóo ex eimenta ganas de er y ganas de ablar Y así Só cates, e dsutado objeto inaccesbe de ace, ex cita cada vez más as ansias de os que emiezan a bauna que a palabra es e abismo en e que se en gofan as difeencias, quedando a fina sóo ea, y quien a detenta, vencedoa de camo.
se ofrece d escaradamente como amado de este extraño filósofo que le confiesa : «n o e engañes, que soy nad a» (29 A) El incauto Alcibía des oma por mo
destia ago que no es sino una ceñida denición que Só cates hace de sí mismo É que como Heácito exi ge que no se e escuche a é, s ino a , aguanta a cientemene que Acibíades envueva con su manto y ciña con sus dos bazos toúto t damo nío os alets ka taumast «a este en vedad demoníaco y admi abe vaón 219 . Sin que e joven consiga, cao esá, más que vegüenza y eejidad, humiación y admiación ante a «c oninencia y viiidad socáicas ontinencia es egemonía sobe e cueo, en e cue o mismo signo de soprosyne y de andreía, de «co medimento y «vao. ¿Po qué se niega Sócates a o s equeimientos de Acibíades? ietamente, no o hace o udo ni o · condena. E fiósofo mismo está casado y tene hijos o ota ae, ejos de ehui a homosexuaidad a in cita ene sus discíuos, que sin embago mezcan como hemos visto a asión o a fiosofía con a a sión o e amante Y es ju samente esta mezca a con denada en ime uga, a entega a Acibíades seía e econocimiento de ace o e meo ace , ya que aquí tendíamos una dobe imosibiidad de ocea ción sexua se tata de un niño a y de mismo sexo. E intecambio sexua seía un meo mecanismo de e citación y satisfacción sin deja más uella que a de desecho de os fatigados cueos. Sócates, o ota ate, no se niega en absouto a come y bebe, eo como meo vehícuo aa a convesación E aimen to suone asimiación a bebida, atici ación, cea ción de un ambiente común de que se endan, cua ed aa ájaos, eevadas aabas. Peo a edeas ta imcaía fusión de dos soedades, i cuefacción de a oquedad siénica en as sueficies en contacto Y a Sócates no e inteesan as sueicies sino e esacio
114
11
Y no hay para esto co sa mejor que leer el arrebatado final de diáogo, cuando irrumpe el ebrio Alcibíades y desbarata el sereno orden del certamen, relata� do con to da fresc ura su inc apacidad para se duc r carnalmente a Sócrates, ese «sátiro esculp ido» (2 16 D) que...no inc lina ción róica porpaso los mostrarmás be, y de a eellos lo pgaarasumosrarles só nie llos ansia de en esa pasión ransformar ómo se a sí mismo c palab ras que andan en bu sca de la verdad, con duciendo así su cuerpo de sáiro como lo haría un buen auriga. Todas ls reas de Alcib íades por saciar su pasión con y de Sócrates son e n vano Así pasan ante nuestros oj os la vana encerrona del joven con su sileno resuelta en diálogo que dura to do el día la gimna sia y la luch a cuerpo a cuerpo, que tampoco arroJa re sultado alguno; la comida tras de la cual se marchó y «yo, d e vergüenza, lo dej é ir», n os confi� sa Alcib ía_ des (2 1 7 D), y por fin una ulteror comd a segda como de costumbre de diálogo hast a entrada la noche, y ras la cual vien e la prueba suprema. Como mordido por una víbora, Alcibíades, que participa de «la manía y el báquico transporte del filósofo» (218 B) frece un lecho a Sócrates, hace a éste propo siciones carnales y
.
(
són por a paabra omparda D e Kan que a ape ena (Begede) es a « auodeermnaón de a fuerza de un suje o en vrud de a represenaón de ago fuuro enenddo omo efectoprovoado por a repre senaón msma (Athopologe § 7. E s der e su jeo se cooboa a sí msmo en uano que ve omo ago fuuro y aeno aqueo que é sene será produ do por sus propas fuerzas Ahora ben una apeena habua y sensbe se onvere en clacó (Negug). Y s esa nnaón ega a ser an absorbene que resua d o absouamene nvenbe por a ra zón se onvere en pasó Esa defnón puede susar sn embargo aguna onf usón Pues podría re
n posbe de odo nerambo de sgnos y paar re hombres bres Y a razón no sería en ambo sn e cálculo la geometía de las pasoes o sea a asu a onversón de fuerzas nauraes savajemene bres en a energía que ordenadamene amaenada y dsrbuda onsruye a soedad moderna En efeo basa reexonar un poo en o que ve nmos dendo para aer en a uena de que a pasón sóo puede darse en e hombre y sóo puede ser drgda a oros hombres Pues a pasón vve de temo al futuo es der de a neesdad de onserva r m pro pa dendad en e empo En un a paabra vve de a negaón de m aráer anma teeste La prmera
erse quey a razón esauna endad ajena a a pasón desnada domnar ésa Ta yesdsna por demás e sendo omún d e «razón y «pasón n sendo nsensao ben poo sabo Pues e propo Kan añade poo después que a enfermed ad o oura de a pasón onsse en que su aráer posesvo y exusvo mp de a a razón omparar a aquéa on a suma de odas as demás § 80) mpde, jusamene esa hegemoía que e joven Abíades admraba en Sóraes Pues s a pasón omo apeena es una fuerza de auodeermnaón de sujeo y a auode ermnaón es jus amene o que Kan ama «razón se sgue que a pasón es a razón msma pero aleda egada por su objeo hasa e puno de no reonoer en é s us propos rasgos En a pasón es a razón a que uha cota sí msma En ugar de busar y sosener a aerdad o sea a dsn ó enre Yo y e Oro a pasón enrega e Yo a Oro on o que ambos suumben en una masa ndferenada esér y aóa omo e abrazo de A bíades E umpmen o de a pasón mpa a au odesruón de a razón eso es: de oda onversaón
pasón nos de Kan es jusamene e ansa de berad exteo es der e ansa de que m uerpo no sea onfunddo on oros uerpos E ansa de dsn ón de elegaca s queremos dero on Orega Pero para eo es neesaro prmero asegurar ms po sesones nauraes onverras en popedades duadeas. De ahí a pasón por as rquezas. Ahora ben a es rquezas sóo pueden ser aseguradas s os demás me reonoen omo propearo de eas o sea omo aguen que dspone de sus benes y de que en am bo no se puede dsponer omo s se raara de una meranía o de un ben mosreno De aguen en una pa abra on nombre popo reonodo onrauamene Se sgue pues e ansa de repuaón y buen nombre e ansa de fama. Sóo que odos queremos poseer y ser reonodos En una paabra odos queremos segur sendo «yo brarnos de a muere vvr e e empo omo s fuéramos señores de empo La úna mane ra ndvdua de onroar m empo m vda es pues e onro de a vda de os demás someéndoos a a amenaza de muere De ah í a ú ma y gran pasón de
120
2
sujeto el ansia de domnaón de que todos me vean como n subjetvo mientras ellos sus deseos sus ie nes sus nomres y su vida son considerados por mí como meros medos para mi propia rea lización. l in terés la opinión y el miedo común a la muerte son así los motores de las pasiones centradas en el o. La consecución de esas pasiones depende, empero de que el Otro lo permita de que permita el avasalla mieno. De aquí surgen pues pasiones centradas en la alteridad dado que o no puede ser sino en el Otro y a su través. is posesiones mi nomre y mi vida de nada valdrían si se extinguen con mi propia muere. De ahí el ansa de roreaón en la que o me continúo en el hijo a través de la mujer el amor sexual tiende a la garantía de mi perpetuación en el tro reajado así a mero vehículo de mi identidad. La mujer y el hijo son vistos en esta pasión como arguas para mi con tinuación ost mortem Pero de nuevo odos odos los varones se entiende queremos peetuarnos de esta guisa. De ahí que mientras el odo ate la oensa ine rida por el alter ego a mi vida nomre o hacienda se centra en el o la vengana es suscit ada por la oen sa realizada a mi amilia Recapitulemos. Las pasiones que el saio preende domeñar con la asón soetara de la alabra y el sgno son pues el ansia de liertad externa de riquezas uen nomre y dominio de los demás por un lado. de realización sexual de odio y de espíritu de ven ganza por otro. Todas estas pasiones son autocontra dictorias consiguen lo contrario de lo que pretenden l individuo pierde su identidad esto es se eslava justamente por querer mantener su autodeterminación en aquello que le resulta ajeno ¿Cómo convertir esta uerza autodestrucora en energía útil? llo sólo pare 22
ce posile recordemos a Sócrates destruyendo sm bólamente al individuo mismo o sea creando una dentdad icicia igualitaria. l garante de esta iden tidad es el stado oderno. Pocos han pensado con mayor inura que Hegel esta operación de trans or mación de las pasiones en derehos del udadano Pues asta echar una ojeada a la Délaraton des drots de l'homme e t du toyen para ver cómo se vuel ven las t nas Dese la máquina del tado en e ecto la pa sn de la ertad se torna en dereho a la vda la eduaón y la eresónes decir derecho a todo a ue llo que nos aleja de la nauraleza l ansia de rique zas resulta a su vez templada regulada por el dereho
�
�
anelaconstitucionalmente roedad l ansia garantizado de uen nomre viea por elde ama dereho la roa reutaón mientras que la dominación de un individuo sore los demás se torna en obedena e gualdad ante la leya través de la aceptación de la autortas estatal el úni co Poder Gewalt lo llama Hegel legítimo Las pasion es descentradas corren igual suer te la pasión sexual se torna en derecho a l matrmono ' garantizado por el Estado mientras que el odio y la venganza se convierten en ojeto de ltgo urdo La pasión del saio se concentra pues en la raón de Estado: el único detentador legítimo de la Palara. Aquello que mantenía en vilo a Sócr ates en la campa ña de Potidea aquello que él uscaa en vano y por lo e como metáora de la suerte de Grecia uvo que par tr, y separarse de sus compañer os parece por in en contrado. Hegel es la verdad de Sócrates l sado oderno la verdad de Grecia. Sólo que . .
que Sócrates no era al únicamente admirale» sinoSólo tamién «demoníaco» decir de Alciíades Ahora en eecto, parece cumplido el ideal del saio 123
:
virtud de haberos e demasía eas; por haberos separado, separado e ua paabra, de adetierr E proeso artiudo por Hege se ha extedido hoy paetariamete, o ayuda de a téia. Sóo e Esado puede permitirse e ujo de a pasió suprema a pasió de Cotro a través de a Paabra, esa paabra ue e vao busaba Sórates y ue, ahora, sabe a muerte. A muerte por aburrimieto Muhos sigos os haba hoy de esa muerte, siempre apazada y di ferida por a reaió ostate de deseos esto es de apeteias vagas y o omprometedoras, ue asegure e fuioamieto de a mauiaria o e míimo de tesió soia, a través de a publicidd. Baste se ñaar aguos de esos sigos, bie ooidos y sufridos por todos osotros e feómeo paetario de a civilición o sea y bie iteramete, de a tedeia a overtir a tierra e ua ciudd globl ha iteriorizado a atiguo « eemigo a aturaeza sava je É sta
ua red móvi de itereses mutiaioae s u e vive de os deseuiibrios ue eos mismos geera y fometa E a sia de seguridad y privaidad se ha torado e radia iseguridad, tato d extr (a ta te mida «iseguridad iudadaa omo d intr pues e iudadao pierde toda posibiidad de otro de a res public y é mismo se dispersa omo mero portador aeidosópio de mesajes pubiitarios. Si e Estado Modero iteraizaba o aómao e árees, hospi ios o maiomios, ahora a reusió es busada por e propio idividuo, ue ovierte su asa e bunker pro tetor y aisado, a a vez ue paradójiamete se o eta ubiuitariamete mediate a teevisió y a i formáia a través pues de imágees eetr óias ue sustituye pauati amete a a ada vez m ás exagüe «reaidad exter a E e omo de a parado ja, todos osotros tedemos a overtiros e nómds seden trios ómadas, porue a moviidad soia exige e despazamieto otiuo para asegurar e ujo espe uativo, e sarástia orroboraió de a aigua se teia de Herá ito « ambiado, desasa. Los me dios de omui aió ovierte e espaio e tiempo, mietras ue a teeomuiaió ovierte e tiempo e istate esta veoidad vertigiosa si metáfo ra, a veoidad de a l sustituye a a espaiosidad de a tierra, a as disti ioes etre ugares y puebos La osiga atua es relidd virtul porue a reaidad atua o os satisfae. Y sobre todo, porue tememos esa reaidad, uya disoformidad o ues ros deseos de peueñas máuias deseates ree a mismo ritmo ue a red iformátia. El desierto crece
o ya f uerae, porue hay exterior oseaeuetra Ciudad desaparee víuoomismo de ati guo Estadoaió, progresivamete sustituido por
Lo savaje está ya e eua iterior. Pero tambié, y e esemismo respeto, omo otradiió viva, somos detarios, porue ya da igua dóde vayamos Todo va
24
12
fijado e as etras broíeas de a seteia esto ia niil timere nec cupere summum bonum est. o temer i desear sóo clculr Ta sería e sumo bie .. . ¿de uié? o de idividuo a ue e ap etee osas, i de hombre ue desea imágees, i de a persoa apasio ada e e ieramb io de sigos, sio e B ie de a Má uia e ea somos nos movemos existimos. Pero, ¿uiées somos «osotros, sio egr aajes de esa mauiaria? Remedado a Persio, e poeta atio ta admirado por Kat, hemos perdido a vida por gaas de seguir viviedo, sóo ue os ha suedido o otrario de o ue temía tato e poeta omo e fiósofo a vida se ha heho isípida, o por etregaros a as osas, e
vivi Aquí, en este gado sup emo, dice Ni etzsche, el hombe co mpendeá en la pasón más de los hom bes y los veneaá a causa de estos momenos, sin tend o en ellos una fueza más que humana una fueza dvina, glich I, 24 ¿Dónde está aqu í la pasión e la Tiea? Dice Nietzsche que a la pasión le pasa como a la enfemedad (y po «enfemedad» y ocua había tendo Kant a la pas ón no debemos pescndi de ella, si no utlizala en nuesro provecho (cf III, 24 s No se tata, pues, ni de sucumi a la pasión (ello conllevaía un descenso al pime estadio, n de epimila, sino de saerla uilizar. ¿No es ésta acaso una voz ien «modena», en la que esuenan Descates,
jando apate las macabas expeencias fascstas y na conalsocialistas, mucho más goseas y po ello destnadas facaso, no pece sino qu e hoy se estuviea ui lizano al popio Ni etzsche en povecho de la consevación de la exhausta y obsoleta bubuja cibe nética, ya que son pecisamente los cím enes, las violaciones, el teoismo y demás pasiones fuetes las que están siendo ecicladas po los medios de telecomuni cación y difusión, siempe insacables, siempe con la voluntad de pode ms, en su popo beneficio n benefico que nos concene a todos, es dec a todos los que vivimos i lusoia y electomagnétca mente las pa siones destuctoas que no nos atevemos a cumpli e
Spnoza, Hegel? La pasón nietzscheana prolonga más ien la dieccón de la convesión de lo salvaje en uti lidad, en luga de lucha con ta esa diección Lo que Nietzsche petende más bien es ecicla los resiuos, a sabe todo aquello que antes no se dejaba tansfoma en rois e l'homme. Oigamos a nuesto Atista Nos hace falta lo anomal, damos a la vida un monstuoso choc gacias a estas efeedades» (II 725 Popinale, pues, un monstoso cho>> a la vida, paa sacudla de su modoa ¿De vedad quiee se fiel Nietzsche a la Tiea, o apovechase de ella? Y elo, ya no de la ma nea abstacta a la que nos tenía acostumbados la bu ocacia y la ideología en la que se fue plasmando e magnífico poceso hegeliano de tansfomación de pasiones en deechos civles, sino de una manea ben conceta mediante la contnua genea ción de excesos que, convenentemente almacenados y elaboados, pue dan sevi de alimento espitual a masas hastiadas Natualmente, la voz plufome de Ni etzsche tene muchos egistos Y soy bien conscente de la simpl ficación de m lectua Peo sosteng o con todo que, de
almente, obtenendo así top unaosatisfacción vicaia nos saca fug azmente del cotidano ¿No seá que laglo al village en el fondo, la vedad de Nietzsche? ¿No se compende hoy mejo que nunca el v alo de tene enemigos o sea, de que se haga y decida lo contaio de lo habitual? Ogamos el summum nietzscheano «Summa la domnaciónsobe las pasones, no su debilitación y extipación» III 52 Pues a mayo fueza dom nadoa de voluntad añademayo lbetad cabe da a las pasones Sólo que el domno y la libetad ha n cecido hoy popocional y planetaiamente, hasta ahogase en esta fasa del fomento y cía (Zuch de pasones paa pode sevise de ellas mejo ¿Quién es ese «s e» que se apovecha del deamami ento de sange? oos y ninguno. El supehombe , hoy, es la Máquina Ultacbenétca Hedegge llamaba a es e tnglado en el que estamos todos compometidos todos, enchufados Gesell, estuctua de emplazamiento»
2
¿A dónde toano s pues e n nuest a indigenca y apuo, sin o a la Tea misma? Nos otos, los hijo s de la tiea», duante tanto tiempo ajenos y extaños al 129
Aquí l lmt s mtr surf y f. Drs l sgf r r só u mgm r s strs r vz rmr frm l m ss l tr S s ítmmt sól u s stá fur sí m ls lrs u lz brts u rs. É st s l só l trr sól xst y s s l s gf gu pthos m sí. L trr s vrgl j mr l m l b l sx l hmbr Al trr surg t su sr llí s utr trabajada, lbr. st st y srí rój r qu hy t rr» ls rus l subsul s I pri
tu u v l r u sr rlz en la br L só l trr sttuy ls sbls (a ermgen) l hmbr ltrlmt qul qu stá su m h r hr. Pr sól s st só l rt s t b ls rfus u rlgó qu r hbr v s rg lv l urt ruz l passio Christi Olv qu l lr y l sgr l Gólgt r l r sufrmt s qu st st. Olv qu u D s h urt f r l Otr qu l ms qu l vmt ( nosis) sól t st lfó lroma, y qu sól hy rst y rg sí l grs
gioni, che vaqu pi u Mguls Ágl. Sól s forma verso elrilievo s rlut l árml ug r sgjrs sus brs suls l gul qu s trr ls vlurs l tur v. L qu l rtst h l rst s trtr l trr su tj s l trr liberarla ut t rr jr vr l rrutbl Trr s tmb qu ll Plbr qu bus b Sórts l parole inmortlle llrm ltt y l vz ujt l jug l lguj msbl truó u m s qu s z t l lóg y s mbrg ró j mt trg sbr y s s t y sr ls lbrs. Ls frms stb hí sbls m l stá jmás t lgj utt s l m l hmbr l qu ls h rsltr l qu gur su h r l symbolon rt tr ls mrs sr y s mrs l sr. Artst s qul qu s h sí s ( squr sbms uy b qu u
l trg Hy l quzá r s l mlst rlró l xhbsm mát r rr sts ss y u qu lgu v lls u tt sl ó tr l bl fó y l r mát sgrr. Pr s trt quí r us hrt rquttó h s ustr M r s rrr smlmt qu l lr y l murt s rl qu lls s u hr y qu rst r ll rulg m l sb. Tm s trt ñrr trsmus rs s justt svgurr ls ruinae corporis ls rs l ur» qu tt trstr b S Agustí S trt tv sbr s y sts mortales m hjs l Trr s sbl qu rsurj ts tr ls rus ustrs ms ls vrtrs y l rzó mltrh l u ss qu ríms strrs r smr hr s ls shs l r
sgr s s qul qu s l l trr Aqu ll m qu t xlr ls suss l márml m h Chll r rr s r fr
urbl lg t rrurbl � r y t rmmt t la canción de la tierra
134
135
Wohin ih geh? !h geh, ih wandre in die Berge !h suche Ruheür mein einsam Herz !h wandle nach der Heimat, meiner Sttte !h werde niemals in die Ferne shwefen Still ist mein Herz und harret seiner Stunde. Die liebe Erde allüberall blüht auim Len z und g rünt Au neu Allberall und ewig blauen licht die Fernen Ewig Ewig .. <¿A dónde ir? Me voy, camno a las montañas Busco a caima paa m sotaro coazón. ¡Me vuevo a m terra a m luga! Nunca más vagaré por ejanos pasajes. M corazón en paz espea que le llegue su hoa Por doque forece la amada tea
y
reverdece en prmavea! ¡Po doquer y por sempre desteea azul la lejanía! Po sempe Por siempre >
(Der Abshied En: Das Lied von der E rde Hans Bege/Gusav Maer)
36
Siglas G W= Paul Celan, GesammelteWerke Frankfur/M 1992• Wd= GWF Hegel, Wssescha der ogik.En: Gesammelte Werke Vols -12 Düsseldorf 1978-1981 (r esp Ciencia de la l6gica Soar Buenos Aires 9 ) KSA Fredrich Nietzsche, Kritische Studienausgabe ol l. Munch/Berín/ueva Yor 1988' SchlechtaWerke Ed por Kar Schlecha Fran urt/M Bern-iena 192 Apare de as exceen es rads de Aliana Ed , Madrid hay una edción de Obras completas en Prestgio, [Buenos Ares, 1970 5 os] A Marn Hedegge, Gesamtausgabe Fanfurt/M. 1975 s SuZ Sein und Zeit. Tubinga 192 tr esp: El ser y el tiempo FCE México VWW 92 Vom Wesen der WahrheitEn Wegmarken Franfur/M 98
tr esp <De a esenca de la verdad >>, en Ser, verdad yfundamento Mone Ávila Caracas 198) Urs. Der Ursprung des Kunstwerkes (Ed Reclam) Stutgar 1960 r esp: El orgen de a obra de are , en: Arte y poesa FCE México 978 Hw= Holzwege Frankfur/M 1980 (r esp Sendas perdidas Losada Buenos Aires 19793 ÜdM= Überwindung der Metaphysik(En: Vortrge und Autze Pfuingen 19784 r esp Coerencias y artículos.Eds de Serbal Barcelona 99 FnT Die Frage nach der Technik (En Die Technik und die Kehre Pullingen 1985 (También accesible en esp como primera conferencia de la obra anterior SG Der Satz om Grund Pfullingen 1978 (r esp : La proposici6n delfundamento Eds de Serbal Barcelona 1991
137