11
Rapisura(2011) na may pamagat na "Women Characters, Images, and Issues: A Feminist Reading in the Short Stories of Lina Flor" kung saan nilalayon ng kanyang pag-aaral na ipakilala ang feministang manunulat na si Lina Flor, tukuyin ang mga tauhang babae sa maikling kwento ni Lina Flor, alamin ang imahe ng mga babae na masasalamin sa tauhang makikita sa kwento at matukoy ang pangkababaihang isyu batay sa imahe na nakita sa kwento. Ang kanyang pag-aaral ay hindi bababa sa sampung maikling kwento mula sa akda ni Lina Flor. Sinuri niya ang sampung akda gamit ang Descriptive content/textual analysis at descriptive statistical treatment sa pagaanalisa ng mga datos. Lumabas sa kanyang pag-aaral na ang personalidad ng mga kababaihan sa akda ay karaniwang nangyayari sa realidad na kung saan nangingibabaw pa rin ang patriyarkal na lipunan na laging mas mataas ang tingin sa lalaki kaysa sa babae dahil ang imahe o gampanin lamang ng isang babae ay bilang asawa.
Mula naman sa pag-aaral ni Quima (2011) na "Women Enterprenuers in General Santos City" nagpapatunay dito na kayang gumawa ng sariling pangalan ang mga babae sa iba't ibang larangan. Pangkalahatang layunin ng kanyang pag-aaral na ito ay upang makagawa ng sariling pangalan at maipagmalaki ang babae sa larangan ng negosyo o gawaing pangkabuhayan kung saan ikokonsidera ang kanilang edad, may asawa o wala, kanilang edukasyon, katayuan sa buhay, at kakanyahang pangkabuhayan, alamin ang mga dahilan bakit pinasok ng kababaihan ang ganitong larangan, matukoy
12
ang mga problema o isyu at kontribusyon ng mga babae sa pag-unlad ng ekonomiya ng bansa. Ang desinyo ng kanyang pag-aaral ay Desriptive Survey Method sa pagkuha ng impormasyon. Instrumento naman ng kanyang pag-
aaral ang paggamit ng talatanungan. Kinapanayam din niya ang mga respondente upang matukoy ang isyu at problemang kinakaharap ng isang babae sa larangang kanyang pinasok. Lumabas sa kanyang pag-aaral na karamihan sa mga respondente na pumasok sa pangkabuhayang gawain ay nasa middle ages na braket at karamihan din ay may mga asawa subalit ginagawa ang lahat upang maging sapat ang kita at magkaroon ng kalidad na buhay ang kanilang pamilya kahit na ang kanilang asawa ay may pinagkikitaan din. Marami rin sa mga respondente ay may mataas na pinagaralan. Maliban sa pagpapatakbo ng kanilang negosyo, ay hindi pa rin nila nakakalimutan ang responsibilidad sa bahay. Napatunayan din na kayang pagsabayin ng isang babae ang negosyo at gampanin nito sa bahay na kung saan din ay nagagawang magdesisyon ng babae ng mabilis kahit na hindi ito kumukonsulta sa kanilang asawa. Lumabas din na malaki ang naitutulong ng mga kababaihan sa pag-unlad ng ekonomiya ng Pilipinas dahil sa kanilang di matatawaran na kakayahan at abilidad.
Mga Kaugnay na Literatura
Sa larangan ng Panitikang Pinoy, madalas, ang kalalakihan ang bida, ang tinitingala, ang mas makapangyarihan, at ang tanging nagpapainog sa
13
takbo ng kwento. Isa siguro sa mga dahilan ng ganitong pananaw ay ang pagsunod nating mga Pilipino sa sistemang Patriyarkal. Sa kabila ng pagangat ng sistemang Patriyarkal, noong ika-15 siglo, umusbong ang ideolohiyang Feminismo . Nilalayon nitong buwagin ang Patriyarkal na sistema sa lipunan. Ninanais din nitong alisin ang kaisipang self at other na kung saan ang kalalakihan ang self at ang kababaihan ang other.
Kung sa sistema ng lipunan ay may ganitong mga ideya, sa panitikan naman
ay
mayroon
ding
pagbabagong
hatid
ang
mga
manunulat.
Nagsulputan ang iba’t -ibang uri ng makababaing akda na nagpapakita ng
kagalingang tinataglay rin naman ng mga babae.
Sa aklat na Thinking About Women (1979) ni Mary Ellman ito ay umiinog sa tesis na umiral sa lahat ng lebel ng kultura sa kanluran ang tinagurian niyang "pag-iisip sa pamamagitan ng analohiyang seksuwal. Makikita ito sa palasak na paggamit ng pagkakaiba ng kalalakihan at kababaihan tungo sa pag-intindi sa lahat ng phenomenon ng buhay." Layon ni Ellman na ibulgar ang palasak na paggamit ng mga salitang kaugnay ng pagdadalantao at pagluluwal sa pagtukoy sa mga gawaing pangkaisipan. Isa pang tinalakay niya ay ang konsepto ng phallic criticism o ang pagpuna ng isang lalaking kritiko sa teksto ng isang babae sa paraan ng maraming imaheng seksuwal. Bukod dito'y inilahad ni Ellman ang mga istratehiya ng
14
mga manunulat na babae na magwawaksi sa mga istiryutipo sa paraan, halimbawa, ng siste 'humor' at parikala 'irony'.
Samakatuwid, ang Literary Women ( 1976) ni Ellen Moers ay patungkol sa mga naisulat ng mga babaeng manunulat tulad nina George Eliot, Jane Austen, Harriet Beecher Stowe at iba pa. Tinalakay niya ito "bilang dinamiko at masiglang tagalikha ng tradisyon ng pagsusulat ng kababaihan." Tiningnan ni Moers ang mga babaeng manunulat sa konteksto ng tradisyon ng pagbubuklod ng mga indibidwal na manunulat sa kanilang pagsisikap na makasulat at makapaglimbag. Ang mga paksang nadiskubre ay ang mga pangarap at pangitain ng mga babaeng manunulat, ang pagiging ina, seksuwalidad at marami pa.
Sa Estados Unidos, isang napakaimpluwensiyal na kritiko ay si Elaine Showalter na kilala sa kanyang A Literature of Their Own (1977) . Ang uri ng kritisismo na kanyang itinaguyod ay tinatawag na gynocritics . Wika niya: "the program of gynocritics is to construct a female framework for the analysis of women's literature, to develop new models based on the study of female experience, rather than to adapt male models and theories. Gynocritics begins at the point when we free ourselves from the linear absolutes of male literary history, stop trying to fit women between the lines of the male tradition, and focus instead on the newly visible world of female culture." Iminungkahi ni Showalter na ang gynocritics bilang pag-aaral ng panulat ng kababaihan at
15
pagiging malikhain nito ay naghahandog ng pinakamasiglang pamantayan para sa isang buong feministang teoryang pampanitikan.
Dagdag pa niya na ang feminismo sa Pransiya ay kinakitaan ng mabigat basahin at mahirap unawaing-kritikal na mga teorya. Ipinalalagay diumano na ang mambabasa at kritiko ay magkasinglalim ang kaalaman sa mga teoryang tulad ng dekonstruksyon at Marxismo kayat nababansagang elitista. Dito angat sa lawak at lalim ng teorya sina Julia Kristeva, Helene Cicoux, Luce Irigara at iba pang feminista. Tinitingnan nila na ang "feminino" ay "defined represented, or repressed in the symbolic systems of language, metaphysics, psychoanalysis, and art."
Pinakaimpluwensiyal sa feministang teoryang Pranses ang mga itinuro ng
Neo-Freudian
na
sayko-analistang
si
Jacques
Lacan,
dekonstruksyonistang pilosopo na si Jacques Derrida, at istrukturalistang kritiko na si Roland Barthes. Hinggil sa ugnayan ng usaping pangkababaihan at wika, isinaad ni Showalter na: French feminists have described l'ecriture feminine , a practice of writing "in the feminine" which undermines the
linguistic, syntactical, and metaphysical conventions of Western narrative. It is not necessarily writing by women; it is an avant-garde writing style like that of Joyce. However, the most radical French feminist theorists also believe that l'ecriture feminine is connected to the rhythms of the female body and to
16
sexual pleasure jouissance , and that women have an advantage in producing this radically disruptive and subversive kind of writing.
Susog ni Julia Kristeva (1993) na ang diskursong babae na tumatalikod sa tradisyon ay isang anyo ng feministang pagkilos, isang pampulitikang pagbabalikwas. Samantala, si Helene Cicoux (1993) naman ay naniniwala na isa itong puwersang rebolusyonaryo. Kapwa impluwensiyal sina Kristeva at Cicoux sa proseso ng "rethinking the maternal" sa antas ng panulat at wika. Tinatayang magiging mahalaga ang kanilang impluwensiya sa feministang kritisismo sa Estados Unidos at Ingglatera
Sa kabilang dako, binigyang-diin ni Luce Irigaray (1974) ang pagpapatahimik sa kababaihan dulot ng mga paniniwala nina Plato, Hegel, Freud hanggang kay Levi-Strauss. Magkakaroon ng kaganapan ang kababaihang walang ari ng lalaki kung maigigiit nila ang ispesipisiti bilang babae, ang kanilang pagkakaiba sa kalalakihan, at ang mga sistema ng representasyon ng kalalakihan. Ang kahalili diumano ng ari ng lalaki ay ang buong katawan ng babae.
Pinabulaanan ni Gayatri Spivak (1999) ang pagiging unibersal ng aplikasyon ng feminismo. Makabubuti diumano ang paggamit ng mga teorya sa pagpapalinaw ng mga teksto mula sa mga mahihirap na bansa kung isasaalang-alang ang mga presuposisyon at kaligirang pinagmulan ng mga teorya. Subalit, may kabuluhan din ang gayong mga teorya lalo na yaong
17
nagbibigay-pansin sa mga pagbasa ng ideolohiya sa pagbuo ng mga nilalang sa isang lipunan.
Sa lahat nga ng mga larangan, ayon sa mga kritikong sina Patrocinio P. Schweickart at Elizabeth A. Flynn (1986), ang kilusang feminista ang siyang nasa ubod ng mga puwersang kritikal sa pagkilatis ng mga pamamaraan sa pagbasa ng paghubog ng kasarian sa karanasan at pag-uugali. Sentral sa ganitong pagbasa ang isyu ng gender. Ibig sabihin, wika ng Pilipino Amerikano na si Schweickart, magiging tuon ng feministang teorya ang karanasan at interes ng mga mambabasang babae.
Naninindigan si Soledad S. Reyes na mapakikinabangan ng ating bansa ang mga teoryang namukadkad sa panahon ng Postistrukturalismo sa pagpapaliwanag sa mga ugnayan ng kapangyarihan na palasak sa mga nobela at maikling kuwentong Pilipino. Sadyang sa panulat ng babae nabibigyang-daloy ang problematiko ng feministang kritisismo hinggil sa pagsanib ng teoretikal at personal. Kung maituturing bilang isang indikasyon ang mismong kasaysayan ng pakikitunggali ng kababaihan na hitik sa sakripisyo ng mga babae dulot ng kanilang pagsapi sa kritikal na kilusang radikal, maaaring may katotohanan ito lalo na't kung uunawain na ang nasabing kasaysayan at pagpapahayag ay itinakda ng mga isyu ng gender at kaibahan ng seks.
18
Ayon kay Deborah McDowell (1991), ang kumikiling sa depinisyon nito bilang "pagwawasto, pagtanggal ng mascara ng mga omisyon at distorsyon ng nakaraan ang mga pagkakamali ng tradisyon ng kritisismong pampanitikan na umangat mula sa at nagsalamin ng isang kulturang nilikha, pinaiiral at pinanghaharian ng kalalakihan." Ang nagbigay-hugis ng feministang kritisismo ay ang mga impluwensiya ng kilusang mapagpalaya ng kababaihan, ang pagunlad ng mga pag-aaral tungkol sa kababaihan, at ang dagundong ng mga teorya sa Pransiya, Ingglatera at Estados Unidos.
Sa kinalabasan ng mga isinagawang pag-aaral ni Datuin (2002), magpapatibay na maging sa mga likhang-sining ay sinasalamin ang katotohanang ang katawan ng isang babae ay itinuturing lamang na “materyal”, elementong tinatanaw lamang ng paningin, batayan ng posesyon
at obsesyon. Dagdag pa niya na ang babae ay itinuturing bilang isang “sight”, isang tanawin, isang objek ng mata, at sa diskursong patriyarkal, ang mata ay patungkol sa mata ng kalalakihan Dahil dito, ang babae na tinitingnan lamang na “gamit” ay nagkakaroon ng pasaning mapabuti ang sarili hindi para sa
kaganapan ng kaniyang layunin subalit upang makatugon sa isteryotipikong tungkulin niya bilang pisikal na bahagi ng kaniyang pamilya at lipunan.
Sa likod ng realidad na ito, hindi maisasantabi ang partikular na gamit sa babae — ang kaniyang katawan. Kung paano siya tinitingnan ng lipunan ay naroon ang pagtitimbang sa kaniyang kahalagahan at kapakinabangan. Kaya’t
19
ang kaniyang katawan, bilang pasaporte ng respeto at dangal ay siya ring pinagmumulan ng kahihiyan at kamunduhan. The gaze (“vision”, “sight”) is a
category which links the process of looking, feeling and thinking to spectatorship, knowledge and power. Within and beyond a work, gazes can either exchanged between persons (as images and spectators) or exist unilaterally, with one bearing the look (man) and the other (woman) being looked at (as image). As discussed in a big body of critical and theoretical literature, the gaze is often associated with the treatment of women’s bodies
as objects of the look, as commodities and as objects of possession and following Focault, of surveillance and control (Datuin p.23). Dagdag pa nito ang Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women (CEDAW) o karaniwang nilalarawan bilang International Bill for Women, kilala din ito bilang “The Women’s Convention” o ang United Nations Treaty for the Rights of Women. Ito ang kauna-unahan at tanging internasyunal na kasunduan na kumprehensibong tumatalakay sa karapatan ng kababaihan hindi lamang sa sibil at pulitikal na larangan, kundi gayundin sa aspetong kultural, pang-ekonomiya, panlipunan at pampamilya.
Ayon sa paunang salita ng CEDAW, ang patuloy na diskriminasyon laban sa kababaihan ay patunay lamang na hindi sapat ang mga internasyunal na makinarya sa karapatang pantao na ipagtanggol ang karapatang pantao ng babae. “Ang diskriminasyon laban sa kababaihan ay
20
malinaw na paglabag sa mga prinsipyo ng pagkakapantay-pantay at paggalang sa karapatang pantao” na siyang kumikitil sa partisipasyon ng babae, kapantay sa lalaki, sa lahat ng larangan ng kaunlaran at kapayapaan.
Kung titingnan ang nagiging pagtrato sa kababaihan sa bansa sa mga nakalipas na taon, may isang napakalaking butas sa pagiging “gender -equal”
ng bansa. May pagiisip pa rin na umiiral na ang babae ay ginawa para sa mga lalaki, at tila ba ay mas umiiral yung “rape culture” at ang paninisi sa biktima
sa bansa. Ayon sa Center for Women Resources, kada 53 minuto, isang babae o bata ang ginagahasa at kada 16 na minuto naman, may babaeng pinagbubuhatan ng kamay(Villanueva, 2016). Pangatlo sa pinakamaraming kaso ng pangaabuso sa kababaihan ang kaso ng panggagahasa mula 1999 hanggang 2009 (Philippine Commission on Women, n.d.).
Ang mga numero at police records ay kailanman hindi magiging sapat para makita ang kabuuang kalagayan ng bansa pagdating sa usapin ng rape kahit pa tumaas ng 92 na porsyento ang mga inihaing kaso ng rape mula 2010 hanggang 2014 (Villanueva,2016). Tatlo lamang sa 10 kababaihang Pilipino na nakaranasan ng sexual abuse
ang humihingi ng tulong sa
awtoridad at mas pinipili na lamang na sa pamilya at kaibigan na laman dumulog, ayon sa ulat ng National Demographic and Health Survey. Ang pangunahing dahilan dito ay ang hindi pagrereport ng mga biktima dahil na rin sa magiging tingin sa kanila ng lipunan. Isa rin sa dahilan ay ang takot na
21
mapahiya o di kaya ay masisi pa sa nangyari sa kanya. Kaya madalas ay itinatago na lamang ang mga ganitong pangyayari,hindi para protektahan ang may
sala
kung
hindi
para
pangalagaan
ang
katauhan
ng
bikitma
(Rodriguez,2015).
Bukod sa mga pang-aabuso, nakakaranas din ang kababaihan ng diskriminasyon sa trabaho. Inirerepresenta ng mga datos na isinaad mula sa ulat ng World Economic Forum, na sa numero pa lamang ng mga natatangap sa trabaho ng babae ay may pagkakaiba sa dami ng tinatanggap na lalaki. Bukod pa sa diskriminasyon sa pagpasok pa lamang sa trabaho, nakakaranas din ng hindi pantay na pagtrato sa kababaihan sa mismong trabaho nila. Isa na rito ay ang hindi makatwirang patakaran na tumatalakay sa mga babaeng buntis (U.S. Department of State, 2015).
Hanggang ngayon, kahit pa moderno na ang panahon, marami pa ring mga babae ang nakakaranas ng pananakit mula sa kanilang mga asawa o domestic partners. Mas dumadami din ang biktima ng rape. Ayon sa Philippine Commission on Women o PCW, ang babae pa ang kadalasang nasisi kung sila ay nabubugbog. Maraming babae ang binabansagang “naggers” ng
kanilang sariling mga asawa o di kaya pabaya sa kanilang mga obligasyon bilang asawa. Ayon pa sa PCW, minsan pa nga, ang panggagahasa ay sa babae pa nasisisi, dahil sila ay “flirtatious.”
22
Sa maraming kultura, ang mga babae ay itinuturing at pinakikitunguhan bilang nakabababa. Malalim ang pagkakaugat ng pagtatangi laban sa kanila. Problema hanggang sa ngayon, maging sa tinatawag na mauunlad na bansa, ang lahat ng uri ng karahasan laban sa kanila. Ayon sa dating kalihimpanlahat ng UN na si Kofi Annan, “ang karahasan laban sa kababaihan ay
nangyayari sa buong daigdig, sa lahat ng lipunan at kultura. Biktima nito ang kababaihan anuman ang kanilang lahi, etnikong pinagmulan, katayuan sa lipunan, kapanganakan, o iba pang kalagayan sa buhay.”
Sinabi naman ng dating pantanging tagapag-ulat ng Komisyon sa mga Karapatang Pantao ng UN na si Radhika Coomaraswamy na para sa karamihan ng kababaihan, ang karahasan laban sa kanila ay “isang isyu na hindi dapat pag-usapan, itinatago sa lipunan, at isang kahiya-hiya at dimaiiwasang katotohanan sa buhay.” Ipinakikita ng estadistika mula sa isang
organisasyon sa Holland na sumusuri sa paggawi ng mga biktima na 23 porsiyento ng kababaihan sa isang bansa sa Timog Amerika, o mga 1 sa 4, ang dumaranas ng isang anyo ng karahasan sa loob ng pamilya. Ayon sa Council of Europe, tinataya rin na mga 1 sa 4 na babae sa Europa ang naging biktima ng karahasan sa loob ng kanilang pamilya sa kaniyang buong buhay. Ayon naman sa Kagawaran ng Ugnayang Panloob ng Britanya, humigit-kumulang dalawang babae sa Inglatera at Wales, sa loob ng isang taon kamakailan, ang pinatay bawat linggo ng kasalukuyan o dati nilang kinakasama. Iniulat naman ng magasing India Today International na
23
“kakambal na ng mga kababaihan sa buong India ang takot, at nakaamba sa kanila saanman sila pumunta, sa anumang oras ang panghahalay.” Inilarawan
ng Amnesty International ang karahasan laban sa kababaihan at mga batang babae.
