TURIZAM U BOSNI i HERCEGOVINI UVOD
Turizam je danas jedna od najprofitabilnijih i najvećih industrija u svijetu . U 2007 godini ostvareno je 898 miliona inostranih turističkih dolazaka što je za 6.1 % više nego predhodne godine.U Evropi je ostvareno 480.1 miliona dolazaka odnosno za 4.2 % više nego predhodne godine i 53.5 % učešća u svjetskom turizmu.Regija južne Evrope i Mediterana je ostvarila 176.3 miliona turističkih dolazaka odnosno 7 % više nego predhodne godine i učestvije sa 19.6 % u svjetskom turizmu. Turistički promet je 800 biliona USA $ što za 11.7 više nego predhodne godine i prema podacima Svjetske turističke organizacije (UNWTO),turizam čini 10.4 % GDP, 11.2 % svjetskog izvoza i 7.6 % ukupne zaposlenosti odnosno preko 200 miliona zaposlenih u turizmu. TURISTIČKI PROMET BiH TURISTI Godina 1990 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
DOLASCI TURISTA Ukupno Domaći 1.478.355 627.743 391.138 221.719 331.674 193.755 375.050 214.186 387.675 220.372 417.694 223.269 434.216 216.943 499.244 243.480 583.742 277.290
Strani 850.612 169.419 137.919 160.864 167.303 194.425 217.273 255.764 306.452
NOĆENJA TURISTA Ukupno 3.793.703 951.808 797.437 902.307 913.750 999.158 1.017.383 1.177.452 1.336.159
Domaći 1.892.282 551.232 469.746 502.531 504.626 533.180 532.838 582.082 641.652
Strani 1.901.421 400.576 327.691 399.776 409.124 465.978 484.545 594.380 694.507
STRUKTURA TURISTA
Od ukupnog broja dolazaka u 2007 godini 47.4 % ostvaruju i domaći turisti a 52.5 % strani turisti.U odnosu na 2006 godinu broj dolazaka turista je veći za 17 % odnosno stranih turisti za 20 % a 14 % više dolazaka domaćih turista. Prosječno zadržavanje stranih turista je 2.27 dana a domaćih 2.31 dana. Najduže zadržavanje su imali turisti iz Slovačke, Češke, i Poljske od 3.5 dana.U dolascima stranih turista zemlje sa prostora bivše SFRJ učestvuju sa 50.2 %,evropske zemalje sa 42.4 % i vanevropske zemlje 7.3 %. SMJEŠTAJNI KAPACITETI
Bosna i Hercegovina raspolaže sa 22.444 registrovanih kreveta u hotelima, motelima , pansionima i privatnom smještaju što je za 10 % više nego predhodne godine. Registrovano je 294 hotela i motela koji učestvuju sa 70 % u ukupnim
smještajnim kapacitetima.Najveći broj hotela i motela je do tri zvjezdice i imaju tendenciju porasta kvalitete a 4.5% hotela je sa 4 i 5 zvjezdica Najveći broj smještajnih kapaciteta se nalazi u malim porodičnim hotelima,motelima i pansionima dok se veliki hoteli nalaze u centrima kulturnog,planinskog,primorskog i zdravstvenog turizma. TURISTIČKE AGENCIJE
U Bosni i Hercegovini je registrovano 206 turističkih agencija kao kombinacija organizatora putovanja i posrednika.Industrija putovanja je u 2007 godini zapošljavala 950 osoba.Turistički aranžmani se većinom nude za destinacije izvan Bosne i Hercegovine dok je veoma mali broj turističkih agencija koje se bave receptivnim turizmom.Uvođenjem Zakona o PDV i pripremama za donošenje jedinstvenog Zakona o turističkoj djelatnosti na nivou države za očekivati je da će to biti jedan od najvažnijih kanala prodaje turističkih proizvoda Bosne i Hercegovine. ZNAČAJ TURIZMA BiH
Udio turizma kao privredne grane na BDP u 2006 godini je iznosio 1.3 % a uticaj privrede generisane turizmom na BDP iznosio je 5.8 %.U sektoru izvoza usluga i roba ,turizam je učestvovao sa 3.1 % .Učešće 38.494 zaposlenih u turizmu i ugostiteljstvu iznosi 5.76 % odnosno zaposleni u privredi generisanoj turizmom utiču 9.3 % na ukupnu zaposlenost u BiH. U 2006 godini ostvaren je ukupan prihod od turizma 164,536,000 KM što je za 19 % više nego predhodne godine. Veliki broj neprijavljenih turističkih dolazaka,noćenja i prometa u turizmu opravdava izvještaj Centralne banke BiH prema kojem je u 2006 godini ostvareno 891 milionKM turističkog prometa od inostranog turizma a prema metodologiji MMF. Uvođenjem PDV po jedinstvenoj stopi od 17 % ,stavljanje turizma u sektorski prioritet od strane entiteskih vlada i ministarskog vijeća BiH,planiranje izgradnje saobraćajnog koridora VC od Budimpešte do jadranske obale ,daju jasna opredjeljenja o važnosti turističke industrije na privredu BiH. Prema procjenama Svjetske turističke organizacije (UNWTO),očekuje se da aktivnosti putovanja i turizma Bosne i Hercegovine za period 2006 – 2015 godina imati realan godišnji rast od 5.2 %.
INSTITUCIONALNA ORGANIZOVANOST
U sastavu Ministarstva Vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH, formirano je Odjeljenje za koordinaciju i upravljanje prirodnim resursima u čijem je sastavu turizam.Na nivou Federacije BiH je formirano Ministarstvo za okoliš i turizma a u
Republici Srpskoj Ministarstvo trgovine i turizma.Za promotivnu aktivnost je formirana turistička zajednica Federacije BiH sa kantonalnim turističkim zajednicama i Turistička organizacija Republike Srpske sa gradskim turističkim organizacijama.Vanjskotrgovinska komora BiH je formirala Grupaciju za turizam i ugostiteljstvo koja objedinjava sve privredne subjekte u turizmu i ugostiteljstvu i ima mrežu privrednih komora entiteta,kantona,regija i gradova.Formirano je Udruženje turističkih agencija i Udruženje hotelijera i restoratera Bosne i Hercegovine. STRATEŠKI CILJEVI
- konkurentnost na regionalnom i međunarodnom tržištu - okončanje procesa privatizacije hotela i uređenje vlasničke strukture - izgradnja i organizacija saobračajne infrastrukture u službi turizma - izrada strategije razvoja turizma - institucionalna i zakonska regulativa na nivou BiH - poštivanje ekoloških standarda i dugoročna održiva valorizacija turističkih potencijala - edukacija menadžmenta i svih zaposlenih u turizmu - podizanje nivoa kvaliteta svih smještajnih kapaciteta i prilagođavanje kvalitete međunarodnim standardima. KULTURNI TURIZAM
Na prostoru Bosne i Hercegovine,kao raskrsnice Istoka i Zapada,poprištu dinamičnih istorijskih zbivanja,mješavini raznih uticaja koji čine kulturu i umjetnost jednim pravim mozaikom,sa začuđujućom ravnotežom starog i novog.Obilazeći mnogobrojne muzeje Sarajeva,Banja Luke,Mostara,Bihaća i Trebinja,možete pronaći rimske mozaike,neolitsku grnčariju,orjentalnu arhitekturu,stare katoličke i pravoslavne dekore,krstove i slike.Od tih dubokih korjena dolazi se do predivne poezije,Nobelove nagrade za književnost,do svjetskih priznatih slika,romantične muzike pa sve to do ostvarenja nove generacije – kultura jazz festivala,pozorišni festival MESS,svjetski poznat Sarajevo film Festival. Interesantan aspekt potencijala za razvoj kulturnog turizma je u tome što se bogatstvo i raznovrsnost kulture ne nalazi izložena u muzejima već u «živim muzejima» - kućama,mostovima,arhitekturi i tradicionalnom životu zastupljenom u većem dijelu BiH. Veći gradovi i lokacije u okolini kulturno – istorijskog nasljeđa u BiH nude više od 15.000 krevete u hotelima,motelima,pansionima i prenočištima koji su u 2006 godini ostvarili preko 200.000 noćenja što prestavlja 25 % od ukupnih ostvarenih noćenja u BiH.
PLANINSKI TURIZAM
Tradicija skijanja,planinarenja i alpinizma na našim prostorima postoji preko sto godina o čemu svjedoće brojni objekti i dokumenta ali ekspanzija planinskog turizma je krenula nakon XIV Zimskih olimpijskih igara – Sarajevo 1984.Planinski centri se nalaze na nadmorskoj visini od 800 do 1.800 metara i idealni su poligoni za razvoj sportskog , rekreativnog ,lovnog i ribolovnog turizma.Tome treba dodati tradicionalno gostoprimstvo lokalnog stanovništva i njihovu orjentiranost prema branju i preradi šumskih plodova te proizvodnji zdrave hrane. Olimpijske planine Jahorina,Bjelašnica,Igman,Trebević i Vlašić,sportsko rekreativni centri Risovac i Kupres te skijališta na Kozari ,Oštrelju ,Vlasenici, Vranici,Borju i dr. raspolažu sa preko 60 kilometara skijaških staza koje su povezane sa osam žičara i 26 ski lifta i mogu opslužiti preko 20.000 skijaša na sat. Smještajni kapaciteti na planinama su raspoređeni po hotelima sa tri i više zvjezdica, apartmanima, pansionima , planinarskim domovima i vikendicama koji raspolažu preko 8.000 ležaja i u njima je u toku 2006. godine ostvareno preko 200.000 noćenja.Ski centri se nalaze u neposrednoj blizini gradova Sarajeva,Banja Luke i Mostara koji raspolažu sa velikim brojem smještajnih kapaciteta i u njima su smješteni aerodromi i nalaze se na glavnim putnim i željezničkim saobračajnicama. ZDRAVSTVENI TURIZAM
Tradicija korištenja termo – mineralnih voda u našim krajevima seže u daleku prošlost , još u vrijeme Grka i Rimljana , koji su već tada uvidjeli ljekovitost naših geotermalnih izvora. Prve hemijske analize i preporuke za korištenje banjskih voda u liječenju i tretmanu uradili su poznati stručnjaci iz evropskih banja ( Visbaden i Baden – Baden ).Nedugo potom ,počela je izgradnja modernih banjskihb centara za liječenje i rehabilitaciju , gdje odmor i rekreaciju upražnjavaju i psihofizički umorni , kao i potpuno zdravi. Bosna i Hercegovina ima veoma mnogo prirodnih , termalnih i termomineralnih izvora i peloida a među njima su veoma rijetki mineralni izvori koji su poznati u stručnim krugovima i cijelom svijetu (Crni Guber , Kulaši , Gračanica ).Postoji značajan broj sumpornih izvora i od njih su najpoznatiji Ilidžanski termalni sumporni izvori.Termalna radioaktivna voda Fojnice ima dobre rezultate u tretmanu i dopunskim lječenjima mišičnih oboljenja i u ovom prirodnom lječilištu postoje veoma lijepi zdravstveni objekti a njihova najveća vrijednost su brojni kvalitetni medecinski specijalisti. Ljekovita termalna voda Banje Vručice veoma uspješno djeluje na kardialnovaskularna,reumatska i neurološka oboljenja.Sa velikim brojem smještajnih kapaciteta i pratećih sadržaja jeda je od vodećih centara za razvoj zdravstvenog turizma u BiH. Brojni prirodni izvori su obrađeni u geološkom,hidrogeološkom i fizičko – hemijskom pogledu i pored njih se nalaze stacionirani objekti za potrebe zdravstvenog turizma (Kulaši, Dvorivi , Gata , Višegrad , Kladanj , Tuzla , Olovo i druge banje .) . Prevencija , lječenje i rehabilitacija u bosanskohercegovačkim banjama provodi se pijenjem , kupanjem , banjanjem , inhalacijom , isparenjem i oblozima , a
upotrebljavaju se savremene svjetske poznate metode kao što su : kinezoterapija , hidroterapija , masaža , akupunktura , terapija nisko i visokih frekventnih impulsa , talasoterapija i druge terapije , koje obavljaju zaposleni timovi stručnjaka sastavljenih od kvalifikovanih specijalista , fizioterapeuta , psihijatara i drugih specijalista. Danas u Bosni i Hercegovini, registrovano je 15 banja kao zdravstvene institucije i raspolažu sa 3.455 ležaja i u 2006 godini su ostvarili 200.000 noćenja što čini 23 % ostvarenih ukupnih noćenja u BiH. PRIMORSKI TURIZAM
Bosna i Hercegovina posjeduje 21.2 kilometra jadranske obale koja sa svojih 270 sunčanih dana , svake godine privlače sve više turista iz cijelog svijeta . Gradić Neum predstavlja jadranska vrata BiH a njegovi smještajni kapaciteti od 5.000 kreveta, oko 2.000 u hotelima sa tri i četri zvjezdicei 3.000 u privatnom , ni izdaleka ne mogu zadovoljiti potrebe u jeku turističke sezone . Izuzetno je razvijena kućna radinost , a prijatni mali pansioni , restorani i konobe , nude posjetiocima nazaboravan okus mediterana.Gostima su u ponudi veoma atraktivni izletnički programi za Dubrovnik,Mostar,Međugorje,Hutovo Blato i pečinu Vjetrenicu. U 2006 godini ostvareno je 200.000 noćenja zahvaljujući izuzetnoj klimi gdje sezona traja od maja do septembra. RELIGIJSKI TURIZAM
Na maloj teritoriji i pored malog broja stanovnika,slavenskog porjekla koji govore isti jezik,srele su se tri mediteranske civilizacije zapadne Evrope u formi katolizizma,vizantija u formi pravoslavlja i Otomansko Carstvo u formi islama.Kada su Jevreji prognani iz Španije i Portugala krajem 15.v. Turci su im ponudili azil te otada je i četvrta kulturna komponenta u Bosni i Hercegovini. Uprkos svim ljudskim,međureligijskim i međuetničkim iskušenjima i konfliktima,drugačiji kulturni sistemi nasljeđivani generacijama,upravo su bili ti koji su stvorili ovakvu Bosnu i Hercegovinu u kojoj je narod održao urođenu svijest i ponos,bez obzira na vjeru ili etničku pripadnost. Nakon pojavljivanja Djevice Marije , Međugorje je u posljednjih dvadeset godina postalo moderan centar vjerskog turizma i odredište brojnih vjernika iz čitavog svijeta. Međugorje je - pored Lourdesa i Fatime - postalo najpoznatije marijansko svetište u svijetu.Hodočasničke skupine svakodnevno dolaze iz svih krajeva svijeta,a grube statistike kazuju da Međugorje svake godine posjeti više od milion vjernika koji na raspolaganju imaju oko 15.000 ležaja u porodičnim hotelima i pansionima prilagođenim modernim zahtjevima vjerskog turizma. Ajvatovica je najpoznatije dovište Bošnjaka u BiH i desetine hiljada muslimanskih vjernika iz BiH i svijeta svake godine dolaze na Ajvatovicu kako bi proučili «kišnu dovu» za Alahovu milost i rodnu i uspješnu godinu.
Bosna i Hercegovina, ukrašena je mnogim objektima religijskog i kulturnog značaja vjernika pravoslavne vjeroispovjesti koji predstavljaju prave narodne svetinje.Znamenitošću se izdvajaju manastiri koji datiraju iz XIII i XV vijeka kao što su : Tvrdoš , Dobričevo , Ozren , Gomionica , Liplje , Moštanci , Dobrun i crkva u Čajniću u kojoj je pohranjena čudotvorna ikona Presvete Bogorodice , koju je prema predanju , iz Trojeručice , naslikao sam apostol Luka .
RURALNI TURIZAM
Po mišljenju mnogih turističkih eksperata , BiH , iako mala zemlja, ima veliko bogatstvo izuzetnih prirodnih ljepota koji posjetiocima pružaju mogućnost da dožive nenarušenu prirodu a među kojima se izdvajaju : - Nacionalni parkovi , Sutjeska (17.500 hektara ) u kome se nalazi posljednja, hiljadugodišnja evropska prašuma Peručica i NP Kozara ( 3.375 hektara) , - dvije močvare – prirodna rezervata: na sjeveru močvara Bardača a na jugu močvara Hutovo Blato , prirodni rezervat i stanište ptica koje je Ramserskom Međunarodnom konvencijom o močvarama – proglašeno Ramser odredištem. Jedne od najbolje očuvanih močvara u Evropi su omiljeno naselje ptica selica a godinama su uključene u različite programe italijanskih,američkih,njemačkih organizacija za očuvanje i prosperitetni razvoj graničnih područja. - kanjoni Rakitnice i Kruščice,jezera Blidinje,Prokoško,Šatorsko,Boračko, vodopadi Kravice , Skakavac ( 98 m.) , Kozice , rijeke Una sa svojim slapovima ,Trebižet,gornji tok Neretve,izvor Bune ,Vrbas,pečine Vjetrenica ,Orlovača ,Bijambare i još mnoštvo nenarušenog prirodnog ambijent ,stvaraju bitan proizvod sa prirodnom komponentom. Seoska naselja u planinskim predjelima,živopisne vodenice i katuni daju turistima na raspolaganju ambijent opuštenosti a tome još treba dodati izvanredne mogućnosti za lovni i ribolovni turizam te tradicionalnu gostoljubivost ruralnog stanovništva , domaći folklor i bogatu gastro ponudu od domačih proizvoda.
AVANTURISTIČKI TURIZAM
Svojom bujnom šumom,endemičnim vrstama drveća,mnoštvom kristalno čistih planinskih rijeka i izvora,jezera,uzbudljivih pejsaža, a prije svega zdrav okoliš čine prostor Bosne i Hercegovine vrlo perspektivanim i atraktivanim za razvoj za avanturističkog turizma.
Avanturistički izleti i aranžmani sadrže različite oblike aktivnog odmaranja turista ponuđene kroz: -spuštanje gumenim čamcima , vožnja kajakom , šetnja kanjonima niz kristalno čiste vode rijeka Tare , Une , Neretve ,Trebižeta , Vrbasa , i kanjona odmah do rijeke Kolorado - kanjona Tare sa 1.300 metara dubine te kanjona Rakitnice. -penjanje po stjenama , pješačenje , vožnja biciklom , vožnja brdskim biciklom, letenje zmajom ,skakanje padobranom turno skijanje , organizovana vožnja jeepom , organizuju se u prekrasnim i čarobnim ambijentima Olimpijskih planina, planina Treskavice, Romanije , Prenja , Čvrsnice , Zelengore , Veleža , Vranice , Ozrena i tvore malu nišu sa tendencijom rasta.
GRUPACIJA ZA TURIZAM I UGOSTITELJSTVO BiH U okviru Vanjskotrgovinske komore BiH djeluje Grupacija za turizam i ugostiteljstvo s pripadajućim sekcijama za hotelijerstvo,turističke agencije,banjski turizam i sportsko-rekreativni turizam.Strukovno povezivanje članica ima za cilj: - zastupanje interesa članica pred pripadajućim resurnim ministarstvima i institucijama BiH, - harmonizacija zakonske legislative iz oblasti turizma prema EU standardima, - učešće u izradi Strategije razvoja turizma BiH, - promocija turizma na privrednim sajmovima u inostranstvu i promocija projekata u turizmu, - suradnja sa turističkim zajednicama i asocijacijama iz oblasti turizma BiH, - suradnja sa komplementarnim privrednim granama, - edukacija kadrova iz oblasti turizma i ugostiteljstva.
Filename: Turizam u BiH.doc Directory: C:\Documents and Settings\Goran\My Documents Template: C:\Documents and Settings\Goran\Application Data\Microsoft\Templates\Normal.dot Title: POTENCIJALI TURISTIČKOG SEKTORA Subject: Author: MICROSOFT Keywords: Comments: Creation Date: 1/28/2005 15:11:00 Change Number: 56 Last Saved On: 3/3/2008 12:30:00 Last Saved By: VTKBiH Total Editing Time: 793 Minutes Last Printed On: 3/24/2008 12:34:00 As of Last Complete Printing Number of Pages: 7 Number of Words: 2,532 (approx.) Number of Characters: 14,439 (approx.)
