TEMA 9 HABILIDADES, DESTREZAS Y TAREAS MOTRICES. CONCEPTO, ANALISIS Y CLASIFICACIÓN. ACTIVIDADES PARA SU DESARROLLO
ÍNDICE 1. ALGUNOS CONCEPTOS PREVIOS EN RELACIÓN A LAS TAREAS Y LAS HABILIDADES MOTRICES. 1.1. Las tareas motr!es 1.1.1. Co"!e#to $e tarea motr%. 1.1.&. E'eme"tos !o"stt(t)os $e 'as tareas motr!es. 1.&. No!*" $e a!t)$a$ motr%. 1.+. No!*" $e ,a-'$a$ motr%. 1.+.1 Co"!e#to $e ,a-'$a$ motr%. 1.+.&. E/!a!a 0 e/!e"!a motoras. &. ANLISIS Y CLASI2ICACIÓN DE HABILIDADES Y LAS TAREAS MOTRICES. &.1. As#e!tos !o"!e#t(a'es. &.&. Ne!es$a$ 0 (t'$a$ $e' a"3'ss 0 'a !'as/!a!*" $e ,a-'$a$es 0 tareas motr!es. &.+.Pr"!#a'es sstemas $e !'as/!a!*" $e 'as ,a-'$a$es 0 tareas motr!es. &.+.1. Sstemas $e !'as/!a!*" -asa$os e" e' 4ra$o $e esta-'$a$ $e' e"tor"o. 5 &.+.&. Sstemas $e !'as/!a!*" re6er$os a 'a re4('a!*" tem#ora' $e 'a tarea motr%. &.+.+. Sstemas $e !'as/!a!*" re6er$os a 'a estr(!t(ra tem#ora' $e 'as tareas. 7&.+.8. E' sstema $e Par'etas9 'a "tera!!*" #r3:!a 0 e' 4ra$o $e "!ert$(m-re am-e"ta' !omo !rteros $e !'as/!a!*". &.+.;. E' sstema $e 2amose <1=>&?9 e' 4ra$o $e $e/"!*" $e 'os e'eme"tos $e 'a tarea !omo !rtero $e !'as/!a!*". &.+.@. Sstemas $e a"3'ss $e 'as tareas motr!es !omo me$o $e esta-'e!me"to $e s( 4ra$o o-et)o $e $/!('ta$. &.+.. La ta:o"oma $e' 3m-to #s!omotor $e A"ta Harro. +. EL DESARROLLO MOTOR UNA VISIÓN GENERAL. +.1. Las $6ere"tes #ers#e!t)as $e est($o $e' $esarro''o motor. +.1.1. E' mo$e'o ma$(rat)o. +.1.&. E' mo$e'o Reeo7estm('a!*". +.1.+. Las !orre"tes e!'F!t!as. +.1.8. E' $esarro''o motor a"a'%a$o !omo "tera!!*" "$)$(oe"tor"o. +.&. E)o'(!*" $e 'a !o"$(!ta motr% !o" 'a e$a$. +.&.1. Eta#as e" e' $esarro''o motor. 8. EL DESARROLLO DE LAS HABILIDADES MOTRICES EN LA ESCUELA PRIMARIA. 8.1. 2ase $e $esarro''o $e 'as ,a-'$a$es #er!e#t)as a tra)Fs $e 'as tareas motr!es ,a-t(a'es. 8.&. 2ase $e $esarro''o $e 'as ,a-'$a$es motr!es -3s!as. 8.+. 2ase $e "tro$(!!*" $e 'as tareas motr!es es#e!/!as. RESUMEN DEL TEMA Ta' 0 !omo se $es#re"$e $e' tt('o $e' tema este "!'(0e e' tratame"to $e tres as#e!tos o -'o(es $e !o"te"$o $6ere"!a$os. As)emos (e e" e' se $e-e ,a-'ar so-re e' !o"!e#to$e ,a-'$a$ 0 tarea motr% so-re 'os $6ere"tes sstemas $e !'as/!a!*" $e 'as tareas 0 ,a-'$a$es motr!es0 so-re 'as a!t)$a$es#ara e' $esarro''o $e Fstas.
E' #rmer -'o(e $e !o"te"$os re!o4$o e" e' a#arta$o 1trata so-re 'os as#e!tos!o"!e#t(a'esre'a!o"a$os !o" 'as ,a-'$a$es 0 tareas motoras. As e" F' se a"a'%a e' s4"/!a$o $e tFrm"os !omo tarea motr% ,a-'$a$ motr% a!t)$a$ motr% e/!a!a motr% s" 'os !(a'es "o sera #os-'e ("a 'e!t(ra !om#re"s)a $e' resto $e' tema. Por otro 'a$o 0 $a$a 'a 4ra" $)ers$a$ term"o'*4!a (e se $a e" "(estra matera se ,a!e "e!esaro esta-'e!er e' s4"/!a$o !o"!reto !o" e' (e !a$a ("o $e tos tFrm"os e"("!a$os se (t'%ar3 e" e' tema (e "os o!(#a. E' se4("$o -'o(e $e !o"te"$os (e !o"stt(0e e' a#arta$o& trata so-re a'4("as $e 'as $6ere"tes 6ormas $e a"3'ss 0 sstemas $e !'as/!a!*"ma0orme"te (t'%a$os e" e' est($o $e 'a motr!$a$ ,(ma"a. Para e''o )(e')e a ser "e!esara ("a "tro$(!!*" !o"!e#t(a' e" 'a(e se as4"ar3 (" s4"/!a$o es#e!/!o a 'os $6ere"tes tFrm"os re'a!o"a$os !o" e' a"3'ss 0 'a !'as/!a!*" $e tareas motr!es. I4(a'me"te se "!'(0e (" a#arta$o so-re 'a "e!es$a$ 0 'a (t'$a$ $e 'os sstemas $e !'as/!a!*" e" e' est($o $e 'a motr!$a$ 0 e" s( a#'!a!*" e$(!at)a. U"a )e% rea'%a$a esta "tro$(!!*" se e6e!tJa (" a"3'ss $e 'as $6ere"tes 6ormas $e !'as/!ar 0 a"a'%ar 'as ,a-'$a$es motr!es. Por J'tmo e' ter!er -'o(e $e !o"te"$os trata$o e" 'os a#arta$os + 0 8 se$est"a a $ar ("a )s*" 4e"era' so-re e' $esarro''o motorKa#arta$o + 0 a #ro#o"er ("as 6ases #ara e' $esarro''o $e 'as ,a-'$a$es motr!es$(ra"te 'a e$(!a!*" #rmara. DESARROLLO DE LOS CONTENIDOS 1. ALGUNOS CONCEPTOS PREVIOS EN RELACIÓN A LAS TAREAS Y LAS HABILIDADES MOTRICES.
1.1. Las tareas motr!es. 1.1.1. Co"!e#to $e tarea motr%. U" re#aso a 'as $6ere"tes $e/"!o"es $e tarea $a$as #or 'os $!!o"aros 4e"era'es "os ''e)a a 'a !o"!'(s*" (e -ao este tFrm"o se "!'(0e 'a "o!*" $e a(e' tra-ao ( o-ra (e ("o $e-e rea'%ar. Leo"te) a/rma (e ("a tarea es (" o-et)o $a$o e" !o"$!o"es $eterm"a$as KLeo"te) <1=;? e" 2amose <1==&? # &. M3s !er!a"o a "(estros "tereses Par'e-as $e/"e tarea motr% !omo Co"("to e/!a%me"te or4a"%a$o $e !o"$!o"es matera'es 0 $e o-'4a!o"es (e $e/"e" (" o-et)o#ara 'a !o"se!(!*" $e' !(a' es "e!esara 'a #(esta e" (e4o $e !o"$(!tas motr!es #or #arte $e ("o o m3s #art!#a"tes KPar'e-as <1=>1? # &@. 1.1.&. E'eme"tos !o"stt(t)os $e 'as tareas motr!es. De estas $e/"!o"es #o$emos $e$(!r (e 'os e'eme"tos !o"stt(0e"tes $e to$atarea so" #or (" 'a$o 'os o-et)os(e se #ers4(e" 0 #or otro 'a$o 'as !o"$!o"es e" 'as (e Fstosse te"e" (e !o"se4(r. a E' o-et)o a !o"se4(r Ta' 0 !omo se ,a a/rma$o a"terorme"te e' o-et)o a !o"se4(r Ka(e' res('ta$o (e se #ers4(e es ("o $e 'os e'eme"tos !o"stt(0e"tes $e 'as tareas. 2amose e6e!tJa (" a"3'ss $e este e'eme"to !e"tra$o e" tres as#e!tos 6("$ame"ta'es !omo so" s( 4ra$o $e $e/"!*" s( !ar3!ter a"t!#a$o 0 'a "at(ra'e%a #art!('ar $e' e6e!to (e se (ere !o"se4(r. – E" re'a!*" a' 4ra$o $e $e/"!*" $e 'os o-et)os este a(tor esta-'e!e ("a $o-'e $6ere"!a!*".
– Por (" 'a$o $6ere"!a e"tre o-et)o e:#'!toK!(a"$o es "$!a$o a' #ra!t!a"te $e ta' 6orma (e (" o-ser)a$or "$e#e"$e"te #(e$a )er/!ar s( !o"se!(!*" 0 o-et)o m#'!toK!(a"$o ,a s$o /a$o #or e' msmo s(eto (e rea'%a 'a a!!*". – Por otro 'a$o $6ere"!a e"tre o-et)o -e" $e/"$o 0 o-et)o ma' $e/"$o e"re'a!*" a' 4ra$o $e !'ar$a$ 0 es#e!/!a!*" $e 'o (e se #rete"$e !o"se4(r. – A' ,a-'ar $e !ar3!tera"t!#a$o $e' o-et)ose ,a!e re6ere"!a a' ,e!,o $e (e e' o-et)o s(#o"e $e ,e!,o ("a a"t!#a!*" $e 'os res('ta$os #rete"$$os !o" 'a a!!*". Esta a"t!#a!*" $eterm"a (e e' o-et)o te"4a 'a $o-'e 6("!*" $e $ese"!a$e"ar 'a a!!*" 0$e 4(ar s( $esarro''o. – Por J'tmo es "e!esaro te"er e" !(e"ta 'a "at(ra'e%a $e' e6e!to (e se -(s!a #ro)o!ar.Esta #(e$e !o"!retarse e" tres 4ra"$es t#os $e a!!o"es. 7Se #(e$e #rete"$er me$a"te !om#ortame"tos $e e:#'ora!*"a(me"tar e' "Jmero $e "6orma!o"es #ro)e"e"tes $e' e"tor"o $o"$e te"e '(4ar 'a a!!*". – I4(a'me"te se #(e$e #rete"$er #ro$(!r ("a mo$/!a!*" $e 'as re'a!o"es 6s!as$e' s(eto !o" s( e"tor"o. – Por J'tmo se #(e$e #rete"$er mo$/!ar e' !om#ortame"to $e otro ser ))e"tee" 'o (e se ,a )e"$o a ''amar !omo !om#ortame"tos $e !om("!a!*". - Las !o"$!o"es (e a!om#aa" 'a rea'%a!*" $e' o-et)o. S4(e"$o 4(a'me"te a 2amose a"a'%aremos Fste as#e!to -ao 8 #("tos $e )sta !omo so" 'as !o"$!o"es -o"6orma!o"a'es$e' e"tor"o 'as !o"$!o"es -ome!3"!as$e' e"tor"o 'a #os!*" $e' !(er#o $(ra"te 'a ee!(!*" 0 'os #ro!e$me"tos ( o#era!o"es (e $e-e" !(m#'rse. – Las !o"$!o"es-o"6orma!o"a'es $e' e"tor"o ,a!e" re'a!*" a 'a )ara-'$a$ $e Fste 0 a 'a "e!es$a$ $e' s(eto $e o-te"er "6orma!*" so-re F' #ara #o$er a'!a"%ar e' o-et)o#re)sto. – Las !o"$!o"es -ome!3"!as est3" !o"stt($as #or 6(er%as e:terores ta' !omo e' #eso 'a resste"!a $e' arF 'as 6(er%as $e rea!!*" K2amose. – La #os!*" 0 'as !o"$!o"es $e' !(er#o a' ee!(tar 'a tarea #(e$e" ser m(0 )ara$as. As Fsta #(e$e rea'%arse e" !o"$!o"es )ara-'es $e esta-'$a$ 4ra$o $e estatsmo $es#'a%ame"to – Por J'tmo a' ,a-'ar $e 'os #ro!e$me"tosK( o#era!o"es (e ,a0 (e res#etar,a!emos re6ere"!a a a(e''as #res!r#!o"es $a$as so-re 'a 6orma e" 'a (e se $e-e rea'%ar 'a a!t)$a$ K'a"%ar !o" ("a o $os ma"os sa'tar !o" o s" !arrera $e m#('so. Norma'me"te )e"e" m#(estas o #or (" re4'ame"to Ke" e' !aso #or eem#'o $e 'os $e#o"es o #or e'$o!e"te. 1.&. No!*" $e a!t)$a$ motr%. E"te"$emos #or a!t)$a$ a(e''o (e e' s(eto ,a!e #ara !o"se4(r a'!a"%ar 'os o-et)os #ro#(estos e" 'a tarea $e a!(er$o !o" 'as !o"$!o"es (e Fsta ''e)a aso!a$as. E" e' !aso $e 'as tareas motr!es 0 $e a!(er$o !o" 'a $e/"!*" $e Par'e-as esta a!t)$a$ $e-er3 te"er (" !om#o"e"te $e a!!*" motr% #or #arte $e' o 'os s(etos m#'!a$os e" 'a tarea. S" em-ar4o $e-emos te"er e" !(e"ta ta' 0 !omo a/rma 2amose (e !a-e $6ere"!ar e"tre a!t)$a$"ter"a 0 a!t)$a$ e:ter"a. Por a!t)$a$ I"ter"ae"te"$emos to$os a(e''os #ro!esos !o4"t)os (e e' s(eto $e-e $esarro''ar #ara #o$er ''e)ar a !a-o 'a reso'(!*" $e 'a tarea. Se trata #or ta"to $e (" t#o $e a!t)$a$ "o o-ser)a-'e $re!tame"te $es$e e' e:teror 0 (e "!'(0e #ro!esos $e #er!e#!*" $e 'as !ara!terst!as $e' e"tor"o $e se'e!!*" 0 $e #ro4rama!*" $e 'a res#(esta.
Por a!t)$a$ e:ter"ae"te"$emos 'a !o"$(!ta motr% $esarro''a$a #or e' s(eto 0 (e es o-ser)a-'e $re!tame"te $es$e e' e:teror. Es m#orta"te re!a'!ar (e este mo)me"to 4e"era$o "o es m3s (e 'a #(esta e" #r3!t!a 'a a#'!a!*" e6e!t)a $e 'os #ro!esos "ter"os a"tes me"!o"a$os 0 (e $e esta ma"era e:ste ("a e"orme re'a!*" e"tre am-os t#os $e a!t)$a$. Es #or este mot)o (e ta' 0 !omo am#'aremos m3s a$e'a"te a' ,a-'ar $e ,a-'$a$es motoras "o $e-emos !o"s$erar J"!ame"te e' mo)me"to 4e"era$o s"o to$os 'os #ro!esos Km(!,os $e e''os !o4"t)os m#'!a$os e" 'a 4e"era!*" $e ta' mo)me"to. D!,o !o" otras#a'a-ras e' mo)me"to "o es m3s (e 'a e:#'!ta!*" e' !om#ortame"to o-ser)a-'e $e (" !o"("to !om#'eo 0 )ara$o $e #ro!esos $e $)ersa "$o'e. 1.+. La "o!*" $e ,a-'$a$ motr% 1.+.1. Co"!e#to $e ,a-'$a$ motr%. Hst*r!ame"te e' tFrm"o ,a-'$a$ motora se ,a (t'%a$o !o" $6ere"tes s4"/!a$os #or 'o (e se ,a!e "e!esaro $e/"r (F e"te"$emos $es$e estas '"eas #or ,a-'$a$ motr%. Bao e' #("to $e )sta a"tes e:#(esto "o #o$emos !o"6("$r ,a-'$a$ motr% !o" mo)me"to. U"a ,a-'$a$ motr% es se4J" G(t,re K1=;? 'a !a#a!$a$ a$(r$a #or a#re"$%ae #ara a'!a"%ar res('ta$os /a$os #re)ame"te !o" (" m3:mo $e F:to 0 a me"($o (" m"mo $e tem#o $e e"er4a o $e 'os $os Ke" 2amose Es $e!r (e $e/"mos ,a-'$a$ motr% !omo e' 4ra$o $e !om#ete"!a $e (" s(eto !o"!reto 6re"te a (" o-et)o $eterm"a$o. Ima4"emos #or eem#'o e' !aso $e (" tro a !a"asta e" -a'o"!esto. La ,a-'$a$ sera 'a !a#a!$a$ $e' (4a$or $e !o"se4(r e' o-et)o meter 'a #e'ota #or 'a !a"asta #ara 'o !(a' #(e$e )a'erse $e mJ't#'es res#(estas motoras $e mJ't#'es mo)me"tos a me"($o 6(erteme"te $6ere"!a$os. E" e6e!to e" ("a st(a!*" $e (e4o e' s(eto e6e!tJa mJ't#'es 6ormas $e 'a"%ame"to K$e#e"$e"$o $e 'a #os!*" (e o!(#e $e s( #ost(ra $e ' a st(a!*" !o"!reta to$as !o" 'a msma/"a'$a$9 e"!estar. Es #or e''o (e $e-emos !o"s$erar e' mo)me"to "o !omo 'a ,a-'$a$ e" s s"o !omo e' as#e!to "str(me"ta' $e Fsta9 "os )a'emos $e' mo)me"to #ara $ar ("ares#(esta e/!a% a (" #ro-'ema K#'a"tea$o #ero este mo)me"to 'a se!(e"!a !o"!reta $e 'as !o"tra!!o"es m(s!('ares 0 $e 'osre!orr$os art!('ares est3 s(eto a mJ't#'es )ara!o"es e" !a$a ee!(!*" !o"!reta #or 'o (e )arar3e" !a$a ("a $e e''as. As e' 4ra$o $e $esarro''o $e ("a ,a-'$a$ "o #(e$e me$rse e" 'a ma0ora $e 'os !asos #or 'a #er6e!!*" e" 'a ee!(!*" $e 'os mo)me"tos s"o #or e' "$!e $e e/!a!a a 'a ,ora $e a'!a"%ar 'os o-et)os #ro#(estos. Vo')e"$o a' eem#'o a"tes #ro#(esto "o #o$remos !o"s$erar ,3-' a' (4a$or (e a(" e6e!t(a"$o e' 4esto tF!"!o $e 6orma #er6e!ta Kta' 0 !omo 'o $es!r-e" 'os ma"(a'es so-re tF!"!a $e#ort)a #or eem#'o "o !o"s4a $e 6orma re4('ar e' o-et)o #ro#(esto9 'a"%ar $e 6orma !orre!ta "o s4"/!a "e!esarame"te !erse a (" #atr*" $e mo)me"to !o"s$era$o !omo !orre!to s"o !o"se4(r e' o-et)o (e ta' mo)me"to te"e !omo /"a'$a$. De a( (e "o #o$amos $e"t/!ar ,a-'$a$ motora !o" !om#ortame"to motor0a (e e' se4("$o es !omo se ,a $!,o "str(me"to $e 'a #rmera. E:ste"a'4("os !asos e" 'os (e es m3s #os-'e $e"t/!ar ,a-'$a$ 0 mo)me"to. Ima4"emos a,ora a (" 4m"asta. E' o-et)o (e se #ro#o"e es rea'%ar $e 6orma e:a!ta 0 #re$e/"$a (" mo)me"to !o"!reto $e a!(er$o !o" ("as #a(tas $e ee!(!*" se)erame"te mar!a$as. As e'
res('ta$o #erse4($o !o"!$e !o" e' mo)me"to a ee!(tar 0a (e e' res('ta$o se e:#resa e" tFrm"os $e mo)me"to. E" estos !asos 'a $e"t/!a!*" ,a-'$a$7mo)me"to rea'%a$o s (e es #os-'e. 1.+.&. E/!a!a 0 e/!e"!a motoras. L'e4a$o este #("to se ,a!e "e!esaro a!'arar $os !o"!e#tos m#orta"tes !omo so" 'a e/!a!a 0 'a e/!e"!a $e 'as ,a-'$a$es motoras. Por e/!a!a e"te"$emos e' 4ra$o $e !o"se!(!*" $e 'os o-et)os #ro#(estos es $e!r 'a re'a!*" (e se $a e"tre 'o (e se ,a ,e!,o 0 'o (e se #rete"$a ,a!er. U" (4a$or $e -a'o"!esto ese/!a% e" e' tro a !a"asta s !o"s4(e e"!estar e" m(!,os $e s(s "te"tos. U" 4m"asta es e6e!t)o e" 'a ee!(!*" $e (" mo)me"to s !o"s4(e (e Fste se a(ste e" 4ra" me$$a a 'os re(erme"tos(e mar!a e' re4'ame"to. La e/!e"!a ,a!e re'a!*" a' !oste $e esta e/!a!a es $e!r a' ")e' $e es6(er%o re(er$o #ara ser e/!a%. As (" s(eto es m3s e/!e"te s !o"s4(e 'os res('ta$os #re)stos !o" me"os es6(er%o !o" me"or !oste. Este !oste #(e$e ser e:#resa$o e" tFrm"os e"er4Ft!os Ke"er4a 4asta$a e" 'a ee!(!*" 0 tam-F" e" tFrm"os me"ta'es Ke' 4ra$o $e es6(er%o !o4"t)o "e!esaro #ara ta' res#(esta. 2. ANÁLISIS Y CLASIFICACIÓN DE LAS HABILIDADES Y TAREAS MOTRICES.
&.1. As#e!tos !o"!e#t(a'es. Los tFrm"os ta:o"oma 0 !'as/!a!*" ,a" s$o 0 so" (t'%a$os e" 'a 'terat(ra atr-(0F"$o'es s4"/!a$os )ara$os 0 a me"($o !o"6(sos. Es #or este mot)o (e !reemos !o")e"e"te #re!sar e' s4"/!a$o (e se 'es $ar3 e" estas '"eas. &.1.1. No!*" $e ta:o"oma. E" $6ere"tes $!!o"aros ,a''amos (e 'a $e/"!*" $e ta:o"oma se $a e" re'a!*" !o" 'as !e"!as -o'*4!as. As e" e' $!!o"aro $eo'*4!o $e 'a 'e"4(a es#ao'a $e Q('o Casares se $e/"e !omo Parte $e 'a ,stora "at(ra' (e trata $e 'a !'as/!a!*" $e 'os seres. Por s( #arte e" 'a Gra" E"!!'o#e$a Cata'a"a e"!o"tramos (e es 'a #arte $e 'a -o'o4a (e !'as/!a 'os seres ))os e" 4r(#os $e $6ere"te !ate4ora. Esto #o$ra $e-erse a 'a #re#o"$era"!a $e $!,as ta:o"omas e" e' est($o !e"t/!o. Ge"era'%a"$o a #artr $e estas !'as/!a!o"es ta:o"*m!as #o$emos ''e4ar a 'a !o"!'(s*" $e (e ("a ta:o"oma es (" sstema $e !'as/!a!*" $e 6e"*me"os ,e!,os o seres a4r(#a$os e" !ate4oras se4J" s( ")e' $e !om#'e$a$ o $e !o"!re!*" er3r(!ame"te or4a"%a$as $e ta' 6orma (e (" ")e' s(#eror $e-e "!'(r 6or%osame"te a to$os s(s "6erores. Ha" e:st$o $)ersos "te"tos $e e'a-orar ta:o"omas $e' !om#ortame"to #ara -(s!ar s( a#'!a!*" #e$a4*4!a $e esta 6orma so" 0a !'3s!as 'as ta:o"omas $e B'oom re'at)as a 'os 3m-tos !o4"t)o 0 a6e!t)o $e' !om#ortame"to ,(ma"o. E" e' 3m-to #s!omotor !a-e $esta!ar e' "te"to $e A"ta Harro $e e'a-orar ("a ta:o"oma !o" /"a'$a$es e$(!at)as. S" em-ar4o 2amose a/rma (e #or ta:o"oma se ,a e"te"$$o tra$!o"a'me"te -e" 'a !e"!a $e$!a$a a' est($o $e 'as !'as/!a!o"es -e" ("a 6orma o me$o $e !' as/!a!*" $e ("os 6e"*me"os $eterm"a$os. Este a(tor (t'%a 'a #rmera a!e#!*" $e' tFrm"o es $e!r !o"s$era 'a ta:o"oma !omo 'a !e"!a $e$!a$a a' est($o $e 'as !'as/!a!o"es. Des$e estas '"eas res#etaremos #ero e' tt('o or4"a' $e 'a o-ra $e Harro KTa:o"oma $e' 3m-to #s!omotor a("(e e" e' resto $e a(tores "o ,a-'emos $e ta:o"omas s"o !omo !o"!retaremos m3s a$e'a"te $e sstemas $e !'as/!a!*". &.1.&. La "o!*" $e !'as/!a!*" 0 $e sstema $e !'as/!a!*".
I4(a'me"te s4(e"$o a 2amose #o$emos a/rmar (e -ao e' tFrm"o !'as/!a!*" se ,a" "!'($o a!e#!o"es $6ere"!a$as. As #ara a'4("os a(tores ,a-'ar $e !'as/!a!*" se re/ere a' #ro!eso #or e' !(a' se #ro$(!e (" or$e"ame"to $e e"t$a$es e" !ate4oras so-re 'a -ase $e s(s !ara!terst!as o-ser)a-'es o "6er$as. Por !o"tra e:ste" otros a(tores #ara 'os (e e' tFrm"o !'as/!a!*" a$(ere e' s4"/!a$o $e #ro$(!to o $e res('ta$o $e' #ro!eso a"tes $e/"$o. Da$o (e 2amose se "!'"a #or !o"s$erar 'a !'as/!a!*" !omo e' #ro!eso $e or$e"ame"to 0 "o !omo s( #ro$(!to e" estas '"eas ma"te"$remos esta a!e#!*". Como $e"om"ar #(es a' #ro$(!to $e ("a !'as/!a!*" Sem#re s4(e"$o a 2amose e' #ro$(!to $e 'as !'as/!a!o"es ser3 $e"om"a$o !omo sstema $e !'as/!a!*". Res(me"$o e"te"$eremos #or ta:o"oma 'a !e"!a $e$!a$a a' est($o $e 'as !'as/!a!o"es #or !'as/!a!*" a' #ro!eso $e or$e"ar 6e"*me"os e" !ate4oras se4J" s(s !ara!terst!as 0 sstema $e !'as/!a!*" a' #ro$(!to $e' #ro!eso $e !'as/!a!*". &.&. Ne!es$a$ $e 'a e:ste"!a $e !'as/!a!o"es $e 'as tareas motr!es Por (F mot)ose ,a )a'ora$o !omo "e!esara 'a e:ste"!a $e "te"tos $e !'as/!a!*" $e 'as tareas motr!es Se4J" 2amose 'a !'as/!a!*" $e-e ser e"te"$$a !omo (" me$o 0 "o !omo (" /" e" s msma. Es $e!r (e 'a m#orta"!a $e 'as !'as/!a!o"es ra$!ar3 e" 'as #os-'$a$es $e (t'%a!*" a $6ere"tes ")e'es (e $e e''as se $er)e". De-emos te"er e" !(e"ta #rmerame"te (e e' 3m-to $e 'a mo$!$a$ "!'(0e ("a e"orme )are$a$ 0 $s#ar$a$ $e ,a-'$a$es motr!es m#os-'es $e ser trata$as K0a e" e' 3m-to e$(!at)o 0a e" 'a ")est4a!*" $e 'a msma 6orma. Se ,a!e $e esta 6orma "e!esaro or$e"ar'as o !'as/!ar'as #ara #ermtr tra-aar !o" e''as. De-emos esta-'e!er 'os #("tos $e !o"ta!to 'as sm't($es Km3s (e 'as $6ere"!as #ara as #o$er #ro!e$er a ("a 4e"era'%a!*" a$e!(a$a $e 'os !o"!e#tos 0 !o"o!me"tos (e so-re e''as se #(e$a" 4e"erar. As me$a"te 'a e:ste"!a $e !'as/!a!o"es a$e!(a$as $e 'as tareas motr!es se #(e$e ''e4ar a ("a meora $e 'a e"sea"%a $e' e"tre"ame"to 0 $e 'a ")est4a!*" se #(e$e e" $e/"t)a ''e4ar a (" )er$a$ero sa-er !e"t/!o re'a!o"a$o !o" este 3m-to $e' !om#ortame"to. E" e' !aso !o"!reto $e 'a $o!e"!a 'a e:ste"!a $e sstemas $e !'as/!a!*" $e 'as tareas motr!es $e-e #ermtr se4J" 2amose a' $o!e"te !o"!e-r meor s(s "ter)e"!o"es e$(!at)as 0 ser m3s e/!a% e" s( a!t(a!*" a' #ermtr'e !o"o!er meor 'as tareas (e (t'%ar3 0 (e #ro#o"$r3 a 'o 'ar4o $e' #ro!eso e$(!at)o. A$em3s e' (so !orre!to $e estos sstemas 6a!'tar3 'a !rea!*" $e a'ter"at)as a 'as tareas (t'%a$as 'o (e s" $($a 6a)ore!er3 e' #ro!eso #e$a4*4!o a' #ermtr #or eem#'o (" tratame"to m3s a$e!(a$o #ara !a$a ")e' "$)$(a'. &.+. Pr"!#a'es sstemas $e !'as/!a!*" $e 'as ,a-'$a$es 0 tareas motr!es. &.+.1. Sstemas $e !'as/!a!*" -asa$os e" e' 4ra$o $e esta-'$a$ $e' e"tor"o Estos sstemas se -asa" #ara !'as/!ar 'as ,a-'$a$es motr!es e" 'as !o"$!o"es $e esta-'$a$ $e' e"tor"o e" e' (e e''as te"e" '(4ar "tro$(!e"$o 'os !o"!e#tos $e ,a-'$a$ a-erta0 ,a-'$a$ !erra$a. De esta 6orma Po('to" <1=;? $st"4(e $e 6orma $!ot*m!a e"tre a(e''as ,a-'$a$es (e te"e" '(4ar e" (" e"tor"o esta-'e 0 #re$e!-'e 0 a(e''as (e se $esarro''a" e" e"tor"os "esta-'es o !am-a"tes. U" tra$or !o" ar!o #or eem#'o $esarro''a s( a!t)$a$ e" (" e"tor"o /o 0 #reesta-'e!$o9 'a $a"a te"e sem#re 'as msmas $me"so"es a' 4(a' (e 'a $sta"!a (e 'e se#ara $e e''a se
ma"te"e !o"sta"te. E" este !aso "o e:ste #r3!t!ame"te ""4J" 4ra$o $e "!ert$(m-re es#a!a' 0a(e to$as 'as !ara!terst!as $e' e"tor"o so" esta-'es 0 !o"o!$as #or e' s(eto #or 'o (e 'a ,a-'$a$(e Fste #o"4a e" #r3!t!a #o$r3 ser ee!(ta$a !as $e 6orma estereot#a$a s" te"er #r3!t!ame"tee" !(e"ta 'as !o"$!o"es am-e"ta'es. A este t#o $e ,a-'$a$es se 'es $e"om"a !omo ,a-'$a$es !erra$as. Por !o"tra (" #ortero $e 6Jt-o' $s#(esto a $ete"er (" 'a"%ame"to $e #e"a't0 $es!o"o!e m(!,os $e 'os as#e!tos es#a!a'es $e 'a tarea a 'a (e se )a a e"6re"tar. No sa-e e" (e $re!!*" )a a r 'a"%a$o e' -a'*" " a (e a't(ra " !o" (e )e'o!$a$ se e6e!t(ar3 e' 'a"%ame"to. D!,o !o" otras #a'a-ras e' 4ra$o $e "!ert$(m-re $e' e"tor"o es m(0 e'e)a$o. Las ,a-'$a$es (e te"e" '(4ar e" e"tor"os $e este t#o so" !o"o!$as e" este sstema $e !'as/!a!*" !omo ,a-'$a$es a-ertas. Este ")e' !am-a"te $e #re$!-'$a$ am-e"ta' $eterm"a e" 4ra" me$$a 'a e:ste"!a o "o $e #ro!esos $e a"t!#a!*". E" e6e!to 'as ,a-'$a$es !erra$as "o re(ere" #ara s( !orre!ta ee!(!*"'a !o"tr-(!*" $e me!a"smos a"t!#at)os 0a (e to$as 'as !ara!terst!as am-e"ta'es so" !o"o!$as#erma"e!e" esta-'es a 'o 'ar4o $e s( #(esta e" #r3!t!a. Por !o"tra 'as ,a-'$a$es a-ertas $ema"$a" e" 'a ma0ora $e 'as o!aso"es e' (so $e 'a a"t!#a!*" #ara s( !orre!ta reso'(!*". Estoes as #or(e e' e"tor"o es "esta-'e 'o (e m#'!a 'a e:ste"!a $e !am-os e" F' !am-os (e$eterm"ar3" e" -(e"a me$$a e' $esarro''o $e 'a ,a-'$a$ e6e!t(a$a. E' #o$er #re$e!r estos !am-os 0 $e esta 6orma 4a"ar tem#o #ara #o$er or4a"%ar a$e!(a$ame"te 'a res#(esta se re)e'a !omo m(0"e!esaro e" este t#o $e ,a-'$a$es. Bar-ara "a## <1=@+? se -asa e" e' sstema $e !'as/!a!*" $e Po('to" #ara esta-'e!er (" sstema $e !'as/!a!*" $e 'as ,a-'$a$es motoras (e te"4a e" !(e"ta 'as !o"$!o"es $e esta-'$a$ $e' e"tor"o. La #r"!#a' a#orta!*" $e este sstema $e !'as/!a!*" es (e a-a"$o"a 'a $!otoma #rese"te e" e' tra-ao $e Po('to" K("a ,a-'$a$ #o$a ser !o"s$era$a !omo a-erta o !erra$a #ero "o se !o"tem#'a-a 'a e:ste"!a $e tFrm"os me$os a' esta-'e!er (" !o"t"((m (e )a $es$e 'as ,a-'$a$es !erra$as ,asta 'as ,a-'$a$es a-ertas. Se4J" esta a(tora 'a ee!(!*" $e 'as ,a-'$a$es rea'%a$as e" e"tor"os esta-'es se !ara!ter%a #or (" 4ra$o "ota-'e $e estereot#a!*". La "o #rese"!a $e "!ert$(m-re es#a!a' 6a!'ta ("a ee!(!*" m3s me!a"%a$a esta-'e 0 #re)s-'e $e 'a ,a-'$a$ e" 'a (e #or este msmo ,e!,o 'os 6a!tores #er!e#t)os te"e" es!asa m#orta"!a. "a## $e"om"a a 'as ,a-'$a$es rea'%a$as -ao estas !o"$!o"es !omo 4estos tF!"!os ,a-t(a'es. Co"trarame"te 'as ,a-'$a$es ee!(ta$as e" e"tor"os !am-a"tes "o a$mte" ta' 4ra$o $e estereot#a!*" s"o (e s( ee!(!*" a' ,a-erse $e a$a#tar a ("as !o"$!o"es am-e"ta'es !am-a"tes 0 $6!'me"te #re$e!-'es )arar3 e" re'a!*" a !a$a !r!("sta"!a !o"!reta $e a#'!a!*". E" este !aso 'os 6a!tores #er!e#t)os a' !o"e!tar a' s(eto !o" e' am-e"te #ro#or!o"3"$o'e "6orma!*" so-re e' so" $e 4ra" m#orta"!a. Es #or este mot)o (e este t#o $e ,a-'$a$es se !o"o!e !omo 4estos !o" $om"a"te #er!e#t)a. E" 'a /4(ra 1 se m(estra (" eem#'o $e' res('ta$o $e !'as/!ar $6ere"tes ,a-'$a$es $e a!(er$o !o" e' sstema $e "a##. E" ("a '"ea $e tra-ao sm'ar a 'a $e 'os $os a"terores a(tores Ge"t'e <1=&? 0 Ge"t'e 0 !o'a-ora$ores <1=;? ,a" e'a-ora$o (" sstema $e !'as/!a!*" $e 'a tareas motr!es (e te"e !omo !rtero $6ere"!a$or 'as !o"$!o"es $e' e"tor"o (e sr)e $e mar!o #ara 'a rea'%a!*" $e 'a tarea.
S" em-ar4o Ge"t'e aa$e a este !rtero $e !'as/!a!*" e' 4ra$o $e "ter)e"!*" !or#ora' e" 'a ,a-'$a$ (t'%a$a #ara res#o"$er a 'os re(erme"tos $e 'a tarea. – La #rmera $6ere"!a!*" (e ,a!e este a(tor es e"tre e' mo)me"to "str(me"ta' 0 e' reeo. As !omo e' #rmero est3 ore"ta$o ,a!a ("a /"a'$a$ e' se4("$o es 4e"era$o #or ar!os reeos 0 se !ara!ter%a #or s( a(tomatsmo e ")o'("tare$a$. – De"tro $e 'os mo)me"tos "str(me"ta'es e' a(tor $6ere"!a e"tre mo)me"tos $e ore"ta!*" 0 mo)me"tos a$a#tat)os. Los #rmeros se !ara!ter%a" #or ser mo)me"tos (e te"e" !omo /"a'$a$ meorar 'as !o"$!o"es $e #er!e#!*" $e 'as !ara!terst!as $e' e"tor"o Kmo)me"tos $e 'os 4'o-os o!('ares o 4ros $e 'a !a-e%a #ara meorar 'a a($!*" #or s*'o #o"er $os eem#'os. Los se4("$os te"e" !omo 6("!*" ma"te"er o mo$/!ar 'a #os!*" (e o!(#a" e" e' es#a!o ta"to e' #ro#o !(er#o !omo 'os o-etos (e se ,a''e" e" F'. – De"tro $e 'os mo)me"tos a$a#tat)os se $6ere"!a e"tre mo)me"tos !(0a ms*" es 6("$ame"ta'me"te ase4(rar 'a esta-'$a$ $e' !(er#o 0 mo)me"tos $r4$os a #ro)o!ar e' $es#'a%ame"to !or#ora'. – De"tro $e !a$a ("o $e estos $os t#os $e mo)me"tos se $6ere"!a 4(a'me"te s e:ste o "o ma"#('a!*" $e o-etos. 2"a'me"te #ro!e$e a 'a !om-"a!*" $e 'os $os !rteros $e !'as/!a!*" Kesta-'$a$ $e' e"tor"o 0 4ra$o $e "ter)e"!*" !or#ora' #ara e' esta-'e!me"to $e/"t)o $e s( sstema .$e !'as/!a!*". &.+.&. Sstemas $e !'as/!a!*" re6er$os a 'a re4('a!*" tem#ora' $e 'a tarea motr%. Estos sstemas se -asa" e" e' t#o $e !o"tro' tem#ora' $e 'a tarea #ara #ro!e$er a s( !'as/!a!*". As 2arre'' <1=8? retoma 'a $!otoma a-erto!erra$o #ero 'a a$a#ta a' !o"tro' tem#ora' $e 'a a!t)$a$ a/rma"$o (e !(a"$o e' #ra!t!a"te te"e e' m3:mo #o$er $e $e!s*" so-re !(a"$o ee!(tar 'a ,a-'$a$ #o$emos ,a-'ar $e ("a tarea !erra$a me"tras (e e" 'a me$$a e" (e 'a res#o"sa-'$a$ $e "!ar 'a res#(esta )a $e#e"$e"$o m3s $e !ara!terst!as am-e"ta'es "os )amos a!er!a"$o a tareas $e t#o a-erto. De 6orma m(0 sm'ar S"4er <1=8? $6ere"!a e"tre a!t)$a$es !o" !o"tro' "ter"o Ke" 'as (e e' s(eto $e!$e !(a"$o res#o"$er 0 a!t)$a$es -ao !o"tro' e:temo K!(a"$o es e' e"tor"o "esta-'e e' m3:mo res#o"sa-'e e" e' $ese"!a$e"ame"to $e 'a res#(esta. Por J'tmo Roo- <1=&? ,a-'a $e tareas $e mar!,a "tr"se!a K!(a"$o e' "$)$(o $e!$e e' "!o 0 e' $esarro''o $e 'a res#(esta tareas $e mar!,a e:tr"se!a K!(a"$o es e' e"tor"o e' res#o"sa-'e $e 'a estr(!t(ra!*" tem#ora' $e 'a res#(esta 0 $e tareas $e mar!,a m:ta K!(a"$o ("a tarea $e mar!,a "tr"se!a se toma e" !erta ma"era #or a!!*" $e $eterm"a$os e'eme"tos $e' e"tor"o e" ("a tarea $e mar!,a e:tr"se!a. &.+.+. Sstemas $e !'as/!a!*" re6er$os a 'a estr(!t(ra tem#ora' $e 'as tareas. D)ersos a(tores KBro" 0 Qe""s <1=8? 2tts 0 Pos"er <1=@>? Ho'$"4 <1=>1? $6ere"!a" 'as tareas se4J" 'as re'a!*" tem#ora' (e se esta-'e!e e"tre 'os estm('os 0 'as res#(estas. As ("a tarea $s!reta sera a(e''a e" 'a (e 'os estm('os (e 'a or4"a" est3" !o")e"e"teme"te se#ara$os Km3s $e 1 se4("$os se4J" 2tts e" e' tem#o. E" ("a tarea $e este t#o e' #r"!#o 0 e' /"a' $e 'a a!t)$a$ se $e"t/!a" !o" tota' !'ar$a$. U" eem#'o $e tarea $s!reta sera e6e!t(ar (" sa'to $e 'o"4t($ o (" 4o'#eo e" 4o'6. Las tareas sera'es sera" a(e''as e" 'as (e 'os estm('os se s(!e$e" !o" m3s ra#$e% K$e ("a 6ra!!*" $e se4("$o a es!asos se4("$os se4J" 2amose. Este t#o $e tareas #ermte a' 4(a' (e 'a a"teror $s!er"r !o" !erta 6a!'$a$ e' "!o 0 e' /"a' $e !a$a a!t)$a$ #ero Fstas se s(!e$e" m(0 r3#$ame"te. U" eem#'o $e tarea sera' 'o !o"stt(ra e' es!r-r a m3("a.
Por J'tmo 'as tareas !o"t"(as #rese"ta" ("os "ter)a'os a(" m3s re$(!$os e"tre s(s estm('os Kr e" -!!'eta o !o"$(!r (" a(tom*)' #or eem#'o se"$o m(0 $6!' s "o m#os-'e $st"4(r e"tre e' "!o $e ("a a!t)$a$ s( /"a' 0 e' "!o $e 'a s4(e"te &.+.8. E' sstema $e Par'e-as9 'a "tera!!*" #r3:!a 0 e' 4ra$o $e "!ert$(m-re am-e"ta' !omo !rteros $e !'as/!a!*". Par'e-as <1=>@? #ro#o"e (" sstema !(a'tat)o $e !'as/!a!*" $e 'as tareas -asa$o e" 'as !ara!terst!as $e Fstas. As e' !rtero !'as/!a$or es 'a #rese"!a o a(se"!a $e tres e'eme"tos !omo so" 'a "tera!!*" #r3:!a !o" !om#aeros 'a "tera!!*" #r3:!a !o" a$)ersaros 0 'a "!ert$(m-re #ro)e"e"te $e' e"tor"o $e' e"tor"o. De esta 6ormase o-te"e" #or 'a #rese"!a o a(se"!a !om-"a$a $e !a$a ("o $e estos t res e'eme"tos o!,o !ate4oras $e st(a!o"es motr!es. Las $os #rmeras !ate4oras !ara!ter%a$as #or 'a a(se"!a $e "tera!!*" #r3:!a -e" !o" !om#aeros -e" !o" a$)ersaros se e"4'o-a" e" 'o (e Par'e-as $e"om"a !omo st(a!o"es #s!omotoras. Las @ !ate4oras resta"tes e" 'as (e sem#re se $a o !o'a-ora!*" ( o#os!*" o am-os a 'a )e% 6orma" #arte $e 'as st(a!o"es ''ama$as so!omotoras. &.+.;.E' sstema $e 2amose <1=>&?9 e' 4ra$o $e $e/"!*" $e 'os e'eme"tos $e 'a tarea !omo !rtero $e !'as/!a!*". Bas3"$ose e" 'as !ara!terst!as o-et)as $e 'as tareas 2amose <1=>&? ,a e'a-ora$o (" sstema !(a'tat)o $e !'as/!a!*" (e !reemos #(e$e te"er ("a 4ra" (t'$a$ $es$e e' #("to $e )sta $e 'a $$3!t!a $e 'a e$(!a!*" 6s!a. Para !o"se4(r esta !'as/!a!*" se !o"tem#'a" + !ara!terst!as $e 'as tareas #ro#(estas. Por (" 'a$o se te"e e" !(e"ta e' 4ra$o $e $e/"!*" $e 'os o-et)os $e 'a tarea es $e!r ,asta (F #("to est3 $eterm"a$a 'a /"a'$a$ 'o (e se #rete"$e $e 'a tarea. Por otro 'a$o se te"e e" !(e"ta e' 4ra$o $e $e/"!*" $e 'as a!t)$a$es ( o#era!o"es a rea'%ar #ara !o"se4(r 'os o-et)os mar!a$os. Por J'tmo e' ter!er !rtero $e !'as/!a!*" es e' 4ra$o $e or4a"%a!*" o arre4'o $e' matera'a (t'%ar #ara e' $esem#eo $e 'a tarea. Ca$a ("o $e estos tres e'eme"tos #(e$e estar m3s o me"os $e/"$o #or e' $o!e"te a 'a ,ora $e #'a"tear 'as tareas "!'($as e" 'a ses*". No ,a!e 6a'ta $e!r (e e' 4ra$o $e ''-erta$ $e' a'(m"o estar3 e" re'a!*" ")ersa a' 4ra$o $e $e/"!*" #re)o #or #arte $e' $o!e"te. De esta 6orma e' a(tor $6ere"!a e"tre tres 4ra"$es !'ases $e tareas se4J" e' 4ra$o $e '-erta$ (e #ermta" a' a'(m"o9 'as tareas "o $e/"$as 'as tareas sem$e/"$as 0 'as tareas $e/"$as.I4(a'me"te $e"tro $e !a$a !'ase $e tareas se $6ere"!a" $os o tres t#os $e tareas esta-'e!F"$ose as e' sstema $e/"t)o $e !'as/!a!*" (e se m(estra e" 'a /4(ra @. E" este sstema $e !'as/!a!*" 'as tareas "o $e/"$as $e' t#o 1 s4"/!a" e' m3:mo 4ra$o $e '-erta$ #ara e' a'(m"o 0a (e e" e''as "a$a K" e' o-et)o #re)sto " 'as a!!o"es a rea'%ar " e' a!o"$!o"ame"to $e' me$o est3 $e/"$o #or e' $o!e"te #or 'o (e e' a'(m"o ser3 e' J"!o res#o"sa-'e e" s( $eterm"a!*". Co"trarame"te 'as tareas $e/"$as $e' t#o & e" 'as (e to$os 'os as#e!tos $e 'a tarea est3" $e/"$os m#'!ar3" e' m"mo 4ra$o $e '-erta$ 0 res#o"sa-'$a$ #ara e' a'(m"o. No es $6!' esta-'e!er re'a!o"es e"tre este sstema $e !'as/!a!*" 0 'os $6ere"tes est'os $ee"sea"%a #ro#(estos #or Mossto" e" s( o-ra La e"sea"%a $e 'a E$(!a!*" 2s!a. De esta 6orma 'a (t'%a!*" $e tareas "o $e/"$as $e' t#o 1 se a#ro:mara e" 4ra" me$$a a' est'o $e
e"sea"%a -asa$o e" 'a !reat)$a$ me"tras (e 'a (t'%a!*" $e tareas $e/"$as $e' t#o & ,ara a 'os est'os $e ma"$o $re!to 0o as4"a!*" $e tareas. &.+.@. Sstemas $e a"3'ss $e 'as tareas motr!es !omo me$o $e esta-'e!me"to $e s( 4ra$o o-et)o $e $/!('ta$. Toma"$o !omo re6ere"!a 'a !o"!e#!*" $e' !o"tro' motor !o"s$era$o !omo (" #ro!eso $e tratame"to $e 'a "6orma!*" B''"4 <1=>? ,a e'a-ora$o (" sstema $e a"3'ss 0 !'as/!a!*" $e 'as ,a-'$a$es motr!es. De esta 6orma e' a(tor a"a'%a $e"tro $e 'os me!a"smos #er!e#t)o $e!so"a' 0 ee!(tor m#'!a$os e" 'a rea'%a!*" $e ("a ,a-'$a$ motora a'4("os $e 'os $6ere"tes as#e!tos (e !o"tr-(0e" a a(me"tar 'a $/!('ta$ o-et)a $e 'a tarea. A$em3s aa$e (" !(arto as#e!to a te"er e" !(e"ta !omo es 'a $s#o"-'$a$ $e 2ee$7-a!. As 0 ta" so'o #ara #o"er a'4("os eem#'os $e"tro $e' me!a"smo #er!e#t)o e' a(me"to e" e' "Jmero $e estm('os a ate"$er o $e 'os estm('os #rese"tes e" e' am-e"te as !omo 'a$sm"(!*" e" 'a $(ra!*" o 'a "te"s$a$ $e Fstos so" !o"s$era$os !omo 6a!tores (e !o"tr-(0e" a a(me"tar 'a $/!('ta$ $e 'a tarea #ro#(esta. De"tro $e' me!a"smo $e!so"a' a'4("os $e 'os 6a!tores (e !o"s4(e" a(me"tar Fsta $/!('ta$ so" e' a(me"to $e' "Jmero $e $e!so"es a tomar 'a )e'o!$a$ re(er$a #ara 'a toma $e $e!s*" o e' "Jmero $e a'ter"at)as #os-'es. E" 'o (e a 'a ee!(!*" $e 'a ,a-'$a$ se re/ere (" a(me"to e" 'a #re!s*" re(er$a o ("a 4ra" !a"t$a$ $e a!!o"es m(s!('ares "e!esaras so" 6a!tores $/!('ta$ores. Por J'tmo e" 'o (e res#e!ta a' 6ee$-a! a(me"ta 'a $/!('ta$ o-et)a $e 'a tarea s Fste m#'!a a ( "a 4ra" !a"t$a$ $e "6orma!o"es o -e" Fstas so" $e t#o m('tse"sora'. Por s( #arte S3"!,e% Ba(e'os <1=>8? ,a -(s!a$o ("a a#'!a!*" $$3!t!a $e $)ersos sstemas $e !'as/!a!*" K"a## <1=@+? B''"4 <1=>? S"4erQ1=>?(e #ermte" 'a )a'ora!*" o-et)a a("(e !(a'tat)a $e 'a $/!('ta$ $e 'as tareas a"a'%a"$o !a$a ("o $e 'os tres me!a"smos K#er!e#t)o $e!so"a' 0 ee!(t)o m#'!a$os e" 'a reso'(!*" $e ("a ,a-'$a$ motr%. Este sstema se m(estra res(m$o e" 'as /4(ras Kme!a"smo #er!e#t)o > Kme!a"smo $e!so"a' 0 = Kme!a"smo $e ee!(!*". I4(a'me"te 2am*se -as3"$ose e" 'a (t'%a!*" $e $6ere"tes sstemas $e !'as/!a!*" 0a e:ste"tes a 'a )e% (e aa$e"$o a'4("os as#e!tos "o)e$osos ,a e'a-ora$o (" sstema $e !'as/!a!*" !(a"ttat)o $e 'as tareas motr!es. Para e''o a"a'%a $6ere"tes as#e!tos o e'eme"tos $e 'as tareas 0 #ro#o"e ("a )a'ora!*" me$a"te es!a'as $e' 4ra$o$e $/!('ta$ $e 'a tarea e" !a$a ("o $e estos as#e!tos. E' res('ta$o /"a' estar3 !o"stt($o #or (" #er/' $e $/!('ta$ $e 'a tarea (e $e-er3 #ermtr se4J" e' a(tor ("a !orre!ta a!t(a!*" e$(!at)a. Los e'eme"tos $e 'a tarea a"a'%a$os ,a!e" re'a!*" a 'os o-et)os $e esta a 'as !o"$!o"es $e' e"tor"o $e t#o -o"6oma!o"a' a' esta$o $e' !(er#o 24(ra 9 A"3'ss #er!e#t)o $e 'as tareas motr!es.KS3"!,e% Ba(e'os 1=>8. 24(ra >9 A"3'ss $e' me!a"smo $e!so"a''$e 'as tareas. KS3"!,e% Ba(e'os <1=>8?. 24(ra =9 A"3'ss $e' me!a"smo ee!(tor $e 'as tareas. KS3"!,e% Ba(e'os W1=>8? &.+.. La ta:o"oma $e' 3m-to #s!omotor $e A"ta Harro. Co" ("a /"a'$a$ em"e"teme"te e$(!at)a Harro se #ro#(so e'a-orar ("a ta:o"oma $e' 3m-to #s!omotor $e 'a msma 6orma (e a"terorme"te B'oom ,a-a #ro!e$$o a 'a e'a-ora!*" $e ta:o"omas $e 'os 3m-tos !o4"t)o 0 a6e!t)oso!a'.
E' o-et)o /"a' $e esta ta:o"oma res$e e" 'a #os-'$a$ $e /ar o-et)os e$(!at)os e" !a$a ("o $e 'os $6ere"tes ")e'es !o"s4"a$os #ara as a0($ar e" 'a estr(!t(ra!*" $e 'os #ro4ramas e$(!at)os. Para e''o 0 s4(e"$o e' mo$e'o (t'%a$o e" 'as !e"!as -o'*4!as #ro#o"e ("a !'as/!a!*" er3r(!a $e 'a a!t)$a$ motr% (e )a $e 'os ")e'es m3s -3s!os a 'os m3s e'a-ora$os. E" #a'a-ras $e 'a a(tora Se ,a #ro!(ra$o (e 'os ")e'es $e !'as/!a!*" 4(ar$e" (" or$e" er3r(!o 0 (e se estr(!t(re" $e"tro $e ("a !o"sta"te (e a-ar(e $es$e e' ")e' "6eror a' m3s e'e)a$o $e 'as a!t)$a$es motoras o-ser)a-'esKHarro <1=>? # +8 E" esta ta:o"oma se $st"4(e" @ ")e'es o !ate4oras "!a'es (e so" $e 'a m3s sm#'e a 'a m3s !om#'ea9 mo)me"tos reeos mo)me"tos 6("$ame"ta'es 6a!('ta$es #er!e#t)as 6a!('ta$es 6s!as mo)me"tos es#e!a'%a$os 0 !om("!a!*" "o $s!(rs)a. A !o"t"(a!*" #rese"taremos (" -re)e res(me" $e !a$a ("a $e estas !ate4oras. – E' #rmer ")e' 'os mo)me"tos reeos a4r(#a '*4!ame"te a to$as 'as ma"6esta!o"es motoras #ro$(!to $e 'a a!t(a!*" $e 'os me!a"smos reeos. E" este ")e' " o es "e!esaro #'a"tearse o-et)os e$(!at)os $a$o e' !ar3!ter ""ato $e ta' 6orma $e res#(esta. – E' se4("$o ")e' !om#re"$e a 'os mo)me"tos 6("$ame"ta'es (e so" sem#re se4J" Harro a(e''os mo)me"tos (e -asa$os e" 'a a!t)$a$ reea se $esarro''a" s" a#re"$%ae 0 $e 6orma "at(ra' $(ra"te e' #rmer ao $e )$a !o"stt(0e"$o e' #("to $e #art$a #ara estr(!t(rar 'as 6a!('ta$es #er!e#t)as 0 a#re"$er 'os mo)me"tos es#e!a'%a$os. A' ser ""atos "o es "e!esaro #'a"tearse o-et)os e$(!at)os e" este ")e' a "o ser (e se tra-ae !o" a'(m"os $e/!e"tes. Esta !ate4ora se s(-$)$e e" mo)me"tos $e 'o!omo!*" mo)me"tos est3t!os 0 mo)me"tos ma"#('at)os. – E' ter!er ")e'!om#re"$e a 'as 6a!('ta$es #er!e#t)as 'as !(a'es se4J" 'a a(tora so" #ro#as $e' 3m-to !o4"t)o 0 motr% a 'a )e% 0 e' $esarro''o $e 'as !(a'es es m#orta"te #ara 'a meora e" 'os tres 3m-tos $e' !om#ortame"to K!o4"t)o a6e!t)o 0 motor. Com#re"$e ; s(-")e'es a s( )e% s(-$)$$os #or 'o (e se trata $e ("a !ate4ora m(0 $)ers/!a$a. Los ; s(-")e'es so" 'a $)ers/!a!*" a"estFs!a 'a $)ers/!a!*" )s(a' 'a $)ers/!a!*"a($t)a 'a $)ers/!a!*" t3!t' 0 'o (e 'a a(tora $e"om"a !omo 6a!('ta$es !oor$"a$as (e me%!'a" e' as#e!to !oor$"at)o !o" e' #er!e#t)o K!oor$"a!o"es oo7ma"o 0 oo7#e. – E" e' !(arto ")e' se "!'(0e" 'as ''ama$as 6a!('ta$es 6s!as (e !o" a'4("a )ara!*" se !orres#o"$e" !o" e' as#e!to !(a"ttat)o $e' mo)me"to. I"!'(0e a 'a resste"!a 'a 6(er%a 'a e:-'$a$ 0 'a a4'$a$ KtFrm"o !o"6(so e" e' (e e"4'o-a mJ't#'es as#e!tos !omo $estre%a tem#o $e rea!!*" !am-o $e r(m-o. – E' ("to ")e' a-ar!a 'os mo)me"tos es#e!a'%a$os es $e!r a(e''os mo)me"tos a#re"$$os !om#'eos 0 $esarro''a$os !o" !erta e/!a!a. E" este ")e' se e6e!tJa ("a $o-'e !'as/!a!*". La #rmera $e t#o )ert!a' $st"4(e e"tre 'a a#tt($ $e a$a#ta!*" sm#'e K(e se $a !(a"$o a (" mo)me"to 6("$ame"ta' se 'e aa$e a'4J" !am-o o mo$/!a!*" !omo #or eem#'o e" #a'a-ras $e 'a a(tora -a'ar (" )a's o serrar (" 'st*" $e ma$era 'a a#tt($ $e a$a#ta!*" !om#(esta K(e se $a !(a"$o se (t'%a (" o-eto Kra(eta 0 'a a#tt($ $e a$a#ta!*" !om#'ea $e/"$a #or 'a a(tora !omo 'a a#'!a!*" $e 'as 'e0es 6s!as a' !(er#o ,(ma"o ta"to e" re#osos !omo e" mo)me"to KHarro se trata $e 'as ma"6esta!o"es m3s !om#'eas !or"o #or eem#'o 'a ee!(!*" $e (" sa'to morta'. La se4("$a !'as/!a!*" $e t#o ,or%o"ta' se $a e" !a$a ("o $e estos tres ")e'es $6ere"!a"$o e"tre 'os $6ere"tes ")e'es $e e/!a!a K#r"!#a"te ")e' me$o ")e' a)a"%a$o 4ra" es#e!a'%a!*"
– Por J'tmo e' se:to ")e' $e"om"a$o !om("!a!*" "o $s!(rs)a "!'(0e a' mo)me"to e:#res)o K4estos 0 a!tt($es e:#res)os (t'%a$os e" 'a )$a !ot$a"a 0 a' mo)me"to "ter#retat)o s(-$)$$o a s( )e% e" mo)me"tos estFt!o 0 mo)me"to !reat)o. 3.EL DESARROLLO MOTOR, UNA VISIÓN GENERAL
E' $esarro''o motor ,a s$o $e/"$o se4J" re!o4e R(% <1=>? !omo e' 3rea $eest($o !e"tra$a e" e' a"3'ss 0 'a e:#'!a!*" $e 'os !am-os (e e:#erme"ta 'a !o"$(!ta motr% a 'o 'ar4o $e 'a e$a$ $e' s(eto E' $esarro''o motor a' 4(a' (e e' $esarro''o 4e"era' $e' "$)$(o ,a s$o a"a'%a$o $es$e $6ere"tes 0 a )e!es !o"tra#(estas #ers#e!t)as o mo$e'os te*r!os. E" e' a#arta$o s4(e"te se e6e!tJa s4(e"$o a Ro!a <1=>+? (" -re)e re#aso a 'os m3s m#orta"tes $e estos mo$e'os e:#'!at)os $e' $esarro''o motor. +.1. Las $6ere"tes #ers#e!t)as $e est($o $e' $esarro''o motor. +.1.1. E' mo$e'o ma$(rat)o Determ"a$os a(tores KGesse'' es se4(rame"te e' m3s re#rese"tat)o $e e''os ,a" (er$o )er e" e' $esarro''o or43"!o 0 -o'*4!o 'a !a(sa $e 'a e)o'(!*" !o"$(!t(a' $e' "$)$(o esta-'e!F"$ose $e esta 6orma 'a !orre"te ma$(rat)a e" e' est($o $e' $esarro''o motor. La tess $e 6o"$o $e este mo$e'o es se4J" a/rma a"tor <1=;? (e se as(me (e se $a ("a !orres#o"$e"!a e"tre 'a 4F"ess $e 'as m3s !om#'!a$as !(a'$a$es $e 'a !o"$(!ta ,(ma"a 0 'as 6ases -o'*4!as $e 'a ma$(ra!*" ,(ma"a Ke" Ro!a. E" e' msmo se"t$o o(#em! <1=;? a/rma 'a ma$(ra!*" )e"e re#rese"ta$a #or e' !o"("to $e mo$/!a!o"es (e se #ro$(!e" e" (" or4a"smoX e" )as $e !re!me"to -ao 'a a!!*" $e ("a 6(er%a $e or4a"%a!*" "tr"se!a Ke" Ro!a. De esta 6orma se -(s!a e" 6e"*me"os -o'*4!os K!omo #or eem#'o 'a me'"%a!*" $e 'as /-ras "er)osas o e' esta-'e!me"to $e !o"e:o"es "e(ro"a'es 'a !a(sa $e 'a a#ar!*" $e "(e)as 0 m3s !om#'eas !o"$(!tas motr!es. E' #a#e' $e' e"tor"o am-e"ta' e" e' $esarro''o motor es se4J" este mo$e'o e' $e !o"$!o"a$or $e Fste. Es $e!r (e e' am-e"te "o es 'a !a(sa $e 'os !am-os #ro$(!$os s"o (e sm#'eme"te a!tJa !ata'%3"$o'os6a!'t3"$o'os o $/!('t3"$o'os. Dos so" 'os ar4(me"tos m3s (t'%a$os #ara $ar so#orte a esta !o"!e#!*" $e' $esarro''o motor 'a se!(e"!a!*" 0 'a (")ersa'$a$. Por se!(e"!a!*" se e"te"$e e' ,e!,o $e (e se $e e" e' $esarro''o $e m(!,as !o"$(!tas motr!es ("a se!(e"!a re'at)ame"te !o"sta"te e" 'a ma0ora $e "$)$(os. Por eem#'o !as to$os 'os "os 0 "as a#re"$e" a a"$ar s4(e"$o #r3!t!ame"te 'os msmos #asos s(!es)os9 4ateo7-#e$esta!*" asst$a7e('-ro e" -#e$esta!*"7mar!,a )a!'a"te 7mar!,a a(t*"oma. Por (")ersa'$a$ se e"te"$e (e estos !am-os se $a" #r3!t!ame"te s" )ara!o"es e" to$os 'os 4r(#os ,(ma"os 0 !('t(ra'es $e 'a terra. Bao 'os a(s#!os $e esta !orre"te "ter#retat)a ,a" )sto 'a '(% "(merosos est($os $es!r#t)os $e 'a e)o'(!*" motora ,(ma"a e" 6orma $e es!a'as $e $esarro''o motor. +.1.&. E' mo$e'o Reeo7estm('a!*". Otra !o"!e#!*" ra$!a'me"te o#(esta a 'a a"teror $e e"te"$er e' $esarro''o motor ,(ma"o 'a a#ortaro" 'os se4($ores $e 'a '"ea !o"$(!tsta (e"es soste"e" (e 'a !a(sa $e !(a'(er a!!*" ,(ma"a te"e s( "!o 6(era $e' Hom-re e" 'a eestm('a!*" #ro)e"e"te $e' me$o am-e"te. De esta 6orma Se!,e"o) <1=@>? a/rma 'a !a(sa "!a' $e !(a'(er a!t)$a$ ,(ma"a
est3 st(a$a 6(era $e' ,om-re e' ===1 $e' !om#ortame"to es a#re"$$o J"!ame"te (" 11 #(e$e ser e:#'!a$o #or 'a ,ere"!a Ke" Ro!a. Se4J" esta !orre"te 'os #are!$os 0 'as $6ere"!as e"tre 'os "$)$(os se $e-e" a 'a estm('a!*" !omJ" 0 $6ere"!a$a a 'a )e% a 'a (e so" somet$os. I4(a'me"te 'a me"tese !o"s$era ("a ta-('a rasa so-re 'a (e se es!r-e" 'as e:#ere"!as #erso"a'es $e !a$a "$)$(o +.1.+. Las !orre"tes e!'F!t!as. Como es 63!' s(#o"er 'a e:ste"!a $e estas $os !orre"tes a"ta4*"!as 4e"er* 'a a#ar!*" $e ("a #o'Fm!a 0a !'3s!a e" e' 3m-to $e 'a #s!o'o4a e)o'(t)a e"tre 'os $e6e"sores $e' me$o !omo !a(sa"te $e 'os !am-os e" 'a !o"$(!ta ,(ma"a 0 'os (e soste"a" (e era 'a ,ere"!a 4e"Ft!a 'a (e 'os or4"a-a. Co" 'a "te"!*" se4J" Ro!a $e -(s!ar ("a e:#'!a!*" (e a$mtera 'a #art!#a!*" ta"to $e 'a ,ere"!a !omo $e' e"tor"o e" e' or4e" $e 'a !o"$(!ta ,(ma"a "a!ero" 'as !orre"tes e!'F!t!as $e a"3'ss $e' $esarro''o motor. Se4J" Fstas 'a ,ere"!a 0 e' a#re"$%ae "ter)e"e" "tmame"te ("$os e" 'a e)o'(!*" $e 'as !o"$(!tas motr!es La a!e#ta!*" $e esta !orre"te "o ,a s$o #ero ("3"me. As #ara Ro!a re!o4e"$o 'as o#"o"es $e Staats 'a a/rma!*" $e (e e' $esarro''o mera e' #ro$(!to !om-"a$o $e 6a!tores ,ere$taros 0 $e 6a!tores $e e$(!a!*" era -3s!ame"te (" a!to (e e" tFrm"os )('4ares s4"/!a-a -arrer e' #ro-'ema $e3"$o'o -ao 'a a'6om-ra +.1.8. E' $esarro''o motor a"a'%a$o !omo "tera!!*" "$)$(oe"tor"o. La !(arta )a $e est($o $e' $esarro''o motor es 'a (e 'o !o"s$era #ro$(!to $e 'a "tera!!*" $e' "$)$(o !o" s( e"tor"o. De esta 6orma 'a ,ere"!a a#orta 'a $s#o"-'$a$ 0 e' me$o 'as #os-'$a$es $e estm('a!*" #ero es 'a #ro#a ,storaX #erso"a' $e' s(eto'a (e rea'me"te !o"/4(ra s( $esarro''o. Po$ra a/rmarse (e !a$a s(eto e" (" #ro!eso $e "terre'a!*" !o"sta"te !o" s( e"tor"o !o"str(0e s( #ro#o $esarro''o. Zste )e"$ra !o"$!o"a$o K#ero "o e:#'!a$o ta"to #or 'os #ro!esos $e !re!me"to 0 ma$(ra!*"X!omo #or 'as "(e"!as am-e"ta'es +.&. E)o'(!*" $e 'a !o"$(!ta motr% !o" 'a e$a$. So" $)ersos 'os a(tores (e $st"4(e" e" 'a e)o'(!*" $e 'a a!t)$a$ motr% a 'o 'ar4o $e 'a )$a $e 'as #erso"as ("a sere $e 6ases o eta#as s(!es)as. A"tes #ero $e e"trar e" e' a"3'ss $e estas eta#as es "e!esaro #re4("tarse s e:ste" a'4("as te"$e"!as 4e"era'es #rese"tes e" F'. D!,o !o" otras #a'a-ras s se #(e$e ,a-'ar $e ("as "ormas o 'e0es 4e"era'es e" e' $esarro''o motor. St(3"$o"os !omo R(% e" ("a #ost(ra $e s"tess $e 'os $6ere"tes a(tores 0 te"$e"!as e:ste"tes e" e' est($o $e' $esarro''o motor 0 a$mte"$o (e e" este tema "o se $a ("a ("a"m$a$ tota' #o$emos $st"4(r a'4("os as#e!tos 4e"era'es e" 'a e)o'(!*" $e 'a motr!$a$ ,(ma"a9 – D(ra"te 'as #rmeras eta#as $e 'a )$a Kmotr!$a$ #ost7"ata' 0 #rmeros esta$os $e' $esarro''o motor #are!e" !o"stata$as $os 'e0es 4e"era'es $e' $esarro''o motor. Por ("a 'a$o 'a or4a"%a!*" !F6a'o7!a($a' (e a/rma (e e' !o"tro' $e' mo)me"to e)o'(!o"a $es$e 'os se4me"tos #r*:mos a 'a !a-e%a ,asta 'os m3s a'ea$os $e e''a. De esta 6orma e' !o"tro' $e 'os mo)me"tos $e' !(e''o se a'!a"%ara $F 6orma #re)a a' $e 'os mo)me"tos $e' tro"!o 0 Fste $e 6orma #re)a a' $e 'os mo)me"tos $e 'as #er"as.
Por otro 'a$o 'a or4a"%a!*" #r*:mo7$sta' se4J" 'a !(a' e' !o"tro' $e' mo)me"to $e (" se4me"to se e6e!t(ara #rmero e" s(s #artes m3s #ro:ma'es #ara r a)a"%a"$o #ro4res)ame"te e" $re!!*" $sta'. De esta 6orma 'os mo)me"tos $e' ,om-ro estara" !o"tro'a$os $e 6orma #re)a a 'os $e' !o$o 0 Fstos $e 6orma #re)a a 'os $e ma"os 0 $e$os. – E" !(a"to a 'a or4a"%a!*" 4e"era' $e' $esarro''o $e 'as !o"$(!tas motr!es #are!e ,a-er U" !erto a!(er$o e" a/rmar (e Fstas e)o'(!o"a" $es$e !o"$(!tas #o!o or4a"%a$as K!o"$(!ta motr% $e' "eo"ato ,asta !o"$(!tas a'tame"te or4a"%a$as e" a'4("os !asos ,#er7or4a"%a$as K!o"$(!ta motr% #or eem#'o $e 'os $e#ortstas $e F'te. – I4(a'me"te se !o"stata ("a e)o'(!*" $es$e a!t)$a$es !om("es 4e"era'es 0 -3s!as K#rese"tes e" 'a "me"sa ma0ora $e s(etos ,asta !o"$(!tas es#e!a'%a$as 0 es#e!/!as K"$)$(a'%a$as. As e" 'as #rmeras 6ases $e' $esarro''o motor 'as res#(estas motr!es so" m(0 #are!$as e"tre to$os 'os s(etos $e ("a msma e$a$ o mome"to e)o'(t)o $e 6orma re'at)ame"te "$e#e"$e"te $e' e"tor"o !('t(ra' e" e' (e se stJe" me"tras (e !o" e' tra"s!(rso $e' tem#o 'as res#(estas motr!es )a" tom3"$ose K6r(to $e ("a mar!a$a "(e"!a !('t(ra' !a$a )e% m3s $6ere"!a$as 0 es#e!a'%a$as. +.&.1. Eta#as e" e' $esarro''o motor Ta' 0 !omo se ,a a/rma$o a"terorme"te $6ere"tes a(tores ,a" esta-'e!$o 'a e:ste"!a $e ("a sere $e eta#as e)o'(t)as e" e' $esarro''o motor $es$e e' "a!me"to ,asta 'a )ee%. La /4(ra 1 m(estra (" mo$e'o $e s"tess $e 'as $6ere"tes eta#as e'a-ora$o #or R(%. E" e''a #o$emos o-ser)ar (e ta' 0 !omo se ,a !ome"ta$o a"terorme"te se e)o'(!o"a $es$e !o"$(!tas motr!es #o!o or4a"%a$as 0 m(0 4e"era'es ,asta !o"$(!tas motr!es a'tame"te es#e!a'%a$as e "$)$(a'%a$as. E" e6e!to 'a motr!$a$ "eo"ata' !orres#o"$e"te a 'os #rmeros mome"tos $e 'a )$a $e ("a #erso"a se !ara!ter%a #or (" 6(erte #re$om"o $e 'a motr!$a$ reea as !omo #or 'a e:ste"!a $e ("a motr!$a$ m(0 -(r$a 0 a' #are!er m(0 #o!o o "a$a ore"ta$a ,a!a 'a !o"se!(!*" $e ("a /"a'$a$ !o"!reta. Posterorme"te 0 a 'o 'ar4o $e 'os #rmeros meses $e )$a se e)o'(!o"a ,a!a ("as !o"$(!tas motr!es r($me"taras a("(e m3s or4a"%a$as (e 'as a"terores. Este tr3"sto $e 'a motr!$a$ reea ,a!a 'a motr!$a$ )o'("tara ,a s$o o-eto $e "(merosas 0 )ara$as "ter#reta!o"es #or #arte $e 'os est($osos $e' tema 'as !(a'es $a$as 'as !ara!terst!as $e este tra-ao "o e"traremos a a"a'%ar. Sea !omo sea $(ra"te 'os $os #rmeros aos $e )$a se )a" a$(re"$o ("a sere $e #atro"es motores (e $ota" a' "$)$(o $e ("as 6ormas !a$a )e% m3s e6e!t)as $e re'a!*" !o" s( e"tor"o. De esta 6orma 'a #re"s*" $e o-etos 'a !a#a!$a$ $e se"tarse $e re#tar o $e 4atear 0 e" $e/"t)a 'a a$(s!*" $e 'a mar!,a K(e s(e'e a'!a"%arse e"tre 'os = 0 'os 1; meses $e e$a$ #ermte" a' "$)$(o "tera!t(ar !o" s( e"tor"o 0 as r !o"str(0e"$o s( !o"o!me"to a!er!a $e e'9 Las $)ersas a$(s!o"es motr!es (e e' "o )a ma"6esta"$o )a" #ermtF"$o'e e' a!!eso a' m("$o 0 'a !o"(sta $e' es#a!o m3s #r*:mo 0 #ro4res)ame"te $e' m3s 'ea"o. Es (" esta$o se"somotor #or "at(ra'e%a. La a!!*" es (" me$o $e #rese"tarse e" e' m("$o 0 $e !om("!arse !o" F' 0 !o" 'os otros KR(%. A #artr $e 'os$os 0 ,asta 'os ses aos $e e$a$ se )a !o"str(0e"$o 'o (e se ,a )e"$o a ''amar #or #arte $e "(merosos a(tores 'a eta#a $e 'a motr!$a$ -3s!a !ara!ter%a$a #or 'aa$(s!*" $e 'as ,a-'$a$es motr!es -3s!as o mo)me"tos 6("$ame"ta'es.
Esta motr!$a$ -3s!a ser3 e' #("to $e #art$a so-re e' (e se estr(!t(rar3 'a 6(t(ra !a#a!$a$ ,(ma"a $e 4e"erar !o"$(!tas motr!es. As $(ra"te esta eta#a se a$(ere" 0 meora" #ro4res)ame"te Ke" !o"$!o"es "orma'es 'os #atro"es $e 'a mar!,a 'a !arrera e' sa'to e' 'a"%ame"to 'a re!e#!*" e' 4o'#eo et! D(ra"te 'as eta#as #osterores (e !o"!$e" !o" 'a e$a$ es!o'ar se $a $e 6orma #ro4res)a (" e"r(e!me"to a/"ame"to e "$)$(a'%a!*" $e 'a res#(estamotr% $e' "$)$(o. E' $esarro''o $e 'as ,a-'$a$es motr!es e" 'a es!(e'a #rmara se trata e" e' a#arta$o s4(e"te. 4. EL DESARROLLO DE LAS HABILIDADES MOTRICES EN LA ESCUELA PRIMARIA
Ta' 0 !omo ,emos )sto a"terorme"te e' "o "!a 'a es!(e'a #rmara !o" ("os #atro"es -3s!os $e mo)me"to re'at)ame"te estr(!t(ra$os 0 !o"so'$a$os 'o (e 'e #ermte (" !erto 4ra$o $e a(to"oma motr% 0 ("as #os-'$a$es re'at)as $e "tera!!*" !o" s( e"tor"o. A #artr $e a( se4(remos 'as 6ases #ro#(estas #or S3"!,e% Ba(e'os #ara estr(!t(rar "(estro mo$e'o $e tratame"to e$(!at)o $e 'as ,a-'$a$es motr!es.Este a(tor $st"4(e e" 'as e$a$es (e "os "teresa" tres 4ra"$es 6ases9 – La #rmera 6ase tra"s!(rre $es$e 'os 8 ,asta 'os @ aos $e e$a$ #or 'o (e so'ame"te o!(#ara ,asta e' #rmer ")e' $e 'a e$(!a!*" #rmara. S3"!,e% Ba(e'os $e"om"a a esta 6ase !omo 'a $e $esarro''o $e 'as ,a-'$a$es #er!e#t)as a tra)Fs $e 'as tareas motr!es ,a-t(a'es. – La se4("$a 6ase ,asta 'os = aos $e e$a$ se $e"om"a !omo 6ase $e $esarro''o $e 'as ,a-'$a$es motr!es -3s!as 0 !o"!$e !o" 'os $os #rmeros !!'os $e 'a e$(!a!*" #rmara. 7La ter!era 6ase "!a!*" a 'as tareas motr!es es#e!/!as tra"s!(rre ,asta 'os 18 aos !o" 'o (e o!(#ara e' J'tmo !!'o $e 'a e$(!a!*" #rmara as !omo e' #rmer !!'o $e 'a e$(!a!*" se!("$ara o-'4atora. 8.1. 2ase $e $esarro''o $e 'as ,a-'$a$es #er!e#t)as a tra)Fs $e 'as tareas motr!es ,a-t(a'es. D(ra"te esta #rmera 6ase (e !o"!$e !o" 'a e$(!a!*" "6a"t' 0 e' #rmer ")e' $e 'ae$(!a!*" #rmara se -(s!a ("a meora $e 'as $6ere"tes ,a-'$a$es #er!e#t)as a tra)Fs $e 'a (t'%a!*" $e 'as tareas motr!es ,a-t(a'es. Las tareas..motr!es ,a-t(a'es so" a(e''as !o"e!ta$as !o" 'a e:#ere"!a motr% $e' "o $a a $a a(e''as (e !ot$a"ame"te te"e (e rea'%ar KS3"!,e% Ba(e'os. As Ha-'$a$es !omo 'a mar!,a 'a !arrera e' sa'to soste"er em#(ar ser3" (t'%a$as e" 'a #ro#os!*" $e tareas 0 a!t)$a$es )ara$as (e m#'(e" !om-"a!o"es $e e''as 0 (e #ote"!e" e' !ar3!ter e:#'oratoro 0 $e $es!(-rme"to $e 'as #ro#as #os-'$a$es $e a!t(a!*". E' o-eto $e ta'es tareas 0 a!t)$a$es "o es e" s 'a meora $e 'a e/!a!a e" 'a rea'%a!*" $e'as ,a-'$a$es se4J" (" #atr*" o mo$e'o tF!"!o " e'a(me"to $e 'os as#e!tos !(a"ttat)os e" 'a ee!(!*" $e e''as s"o ("a meora $e 'os $6ere"tes as#e!tos #er!e#t)os m#'!a$os e" 'a ee!(!*" motr%. Estos as#e!tos #er!e#t)os (e #(e$e" ,a!er re'a!*" ta"to a 'a #er!e#!*" $e ("o msmo !omo a 'a #er!e#!*" $e' e"tor"o Kestr(!t(ra!*" $e' es(ema !or#ora' 0 #er!e#!*" es#a!a' tem#ora' 0 es#a!o7tem#ora' res#e!t)ame"te se4J" Le Bo('!, <1=>1? "o se $esarro''ar3" e" estas '"eas #or ser o-eto $e est($o e" otros temas. 8.&. 2ase $e $esarro''o $e 'as ,a-'$a$es motr!es -3s!as. Esta se4("$a 6ase !orres#o"$e"te a 'os !!'os #rmero 0 se4("$o $e 'a e$(!a!*" #rmara se !ara!ter%a 6("$ame"ta'me"te #or 'a esta-'%a!*" /a!*" 0 re/"ame"to$e 'os #atro"es
motores $e 'as ,a-'$a$es ,a-t(a'es as !omo #or 'a a$(s!*" $e 6ormas $e mo)me"to $6ere"tes a 'as !o"o!$as. Estas "(e)as 6ormas $e mo)me"to se e"4'o-a" e" 'o (e se ,a )e"$o a ''amar !omo Ha-'$a$es motr!es -3s!as E" re'a!*" a' !ar3!ter -3s!o $e estas ,a-'$a$es #o$emos a/rmar (e e''as !o"stt(0e" 'a -ase $F 'a ee!(!*" motr% ,(ma"a. Es $e!r se trata $e a(e''os e'eme"tos motr!es (e !om-"a$os 0 a$a#ta$os a $6ere"tes !o"$!o"es $e rea'%a!*" $ar3" '(4ar a' "a!me"to $e 'as m3s )ara$as 0 es#e!a'%a$as #os-'$a$es $e res#(esta motr% ,(ma"a. E" #a'a-ras $e S3"!,e% Ba(e'os La e"sea"%a $e 'as tareas motr!es -3s!as #(e$e ser !o"s$era$a res#e!to a' mo)me"to a"3'o4a a 'a $e' a'6a-eto 0 'os "Jmeros res#e!to a' 'e"4(ae 0 'as matem3t!as. Otros a(tores K!omo Le Bo('!, 0 e" 4e"era' 'os #erte"e!e"tes a 'a !orre"te #s!omotr% e(ro#ea (t'%a" e' tFrm"o meora $e 'a !oor$"a!*" motr% #ara e:#'!ar 'a meora e" 'a ee!(!*" $e 'as $6ere"tes ,a-'$a$es motr!es. Se4J" este #("to $e )sta se a!e#ta 'a e:ste"!a $e ("a !a#a!$a$ motr% K'a !oor$"a!*" $"3m!a 4e"era' o 'a !oor$"a!*" $"3m!a es#e!a' se4J" se trate $e' ma"eo $e' #ro#o !(er#o o $e' ma"eo $e o-etos e"!ar4a$a $e !oor$"ar 'a ee!(!*" $e 'as $6ere"tes res#(estas motr!es. Esta !a#a!$a$ motr% #(e$e meorarse $e 6orma "es#e!/!a me$a"te 'a rea'%a!*" $e tareas )ara$as (e s(#(estame"te 'a m#'!a" e" s( ee!(!*". Por !o"tra $es$e estas '"eas !o"!$mos !o" S3"!,e% Ba(e'os !(a"$o a/rma Pe"samos (e e" esta 6ase e' $esarro''o $e 'a !oor$"a!*" "e(rom(s!('ar es !r(!a' e" e' #'a"teame"to e$(!at)o #ero "o ("a !oor$"a!*" #er se s"o estre!,ame"te )"!('a$a a a(e''as tareas (e 'a ,a!e" "e!esara. Es $e!r (e "o a#ostamos #or 'a e:ste"!a $e ("a !oor$"a!*" (e e:#'(e 0 #os-'te 'a ee!(!*" $e tareas $)ersas s"o (e !reemos e" 'a e:ste"!a $e (" a#re"$%ae es#e!/!o $e 'as $6ere"tes ,a-'$a$es motr!es. Ta' 0 !omo se ,a a#("ta$o a"terorme"te e' !ar3!ter -3s!o $e estas ,a-'$a$es 'es )e"a !o"6er$o e" ta"to e" !(a"to ser)a" #ara e' $esarro''o $e res#(estas motr!es 6(t(ras m3s !om#'eas 0 e'a-ora$as. Es #or esta ra%*" (e e" 'a e'e!!*" $e 'as ,a-'$a$es !o"!retas (e se tra-aar3" $(ra"te esta 6ase se $e-er3 te"er m(0 e" !(e"ta (F ,a-'$a$es motr!es )a" a ser $esarro''a$as e" 6ases #osterores. Co" e''o "o #rete"$emosa/rmar (e 'a J"!a /"a'$a$ (e #res$a e' tra-ao $e 'as ,a-'$a$es motr!es -3s!as sea e' $e ser)r $e -ase #ara 6(t(ras a!t)$a$es es#e!/!as. Be" a' !o"traro e' #ro#o tra-ao $e $esarro''o $e 'os #atro"es -3s!os $e mo)me"to !o"''e)a 'a meora $e to$a ("a sere $e me!a"smos 0 ,a-'$a$es K#er!e#t)as $e!so"a'es m#'!a$as $e 6orma 4e"era' e" e' mo)me"to ,(ma"o. E" #a'a-ras $e S3"!,e% Ba(e'os Esta ,a-'$a$ #er!e#t)a se )a a se4(r $esarro''a"$o e" e' "o $(ra"te esta 6ase a tra)Fs $e 'a e:#ere"!a motr% (e se 'e )a a #ro#o"er. E:ste" $6ere"tes 6ormas $e !'as/!ar 'as ,a-'$a$es motr!es -3s!as s(s!e#t-'es $e ser tra-aa$as e" esta 6ase e$(!at)a. Des$e ("a #ers#e!t)a s"tFt!a $aremos a !o"t"(a!*" ("a !'as/!a!*" 4e"era' $e e''as9 – Des#'a%ame"tos9 (e "!'(0e" to$a tras'a!*" $e' !(er#o #or e' es#a!o. Norma'me"te se s(-$)$e" 'os $es#'a%ame"tos e" a!t)os 0 #as)os. Los #rmeros se !ara!ter%a" #or(e e' s(eto es e' res#o"sa-'e J"!o ta"to a 'a ,ora $e a#ortar 'a e"er4a "e!esara #ara e' $es#'a%ame"to !omo $e $eterm"ar 'as !o"$!o"es $e Fste. Los se4("$os te"e" !omo
e'eme"to !omJ" 'a e:ste"!a $e ("as 6(er%as e:ter"as (e !o"tr-(0e" e" e' $es#'a%ame"to 6a!'t3"$o'o 0 $eterm"a"$o e" -(e"a #arte s(s !o"$!o"es $e ee!(!*". De"tro $e 'os $es#'a%ame"tos a!t)os #o$emos $st"4(r 'os e/!a!es K$es$e (" #("to $e )sta 'o!omotr% 'os me"os e/!a!es 'os rea'%a$os e" (" se"t$o )ert!a' 0 'os #ro#os $e otros me$os $6ere"tes a' terrestre. [ Los $es#'a%ame"tos e/!a!es "!'(0e" 'a mar!,a 0 'a !arrera. [ Los $es#'a%ame"tos me"os e/!a!es e"4'o-a" 'as !(a$r(#e$as 0 'as re#ta!o"es. [ Los $es#'a%ame"tos e" se"t$o )ert!a' e"4'o-a" 'as $6ere"tes 6ormas $e tre#a. [ Los $es#'a%ame"tos #ro#os $e otros me$os "!'(0e" 6("$ame"ta'me"te 'as #ro#('so"es e6e!t(a$as e" e' a4(a. De"tro $e 'os $es#'a%ame"tos #as)os se "!'(0e" -3s!ame"te 'as $6ere"tes )ara"tes $e 'os $es'%ame"tos K#at"ae es( 0 'os tra"s#ortes Ke"te"$e"$o (e 'o (e se a"a'%a es 'a !o"$(!ta $e' tra"s#orta$o 0 "o $e' tra"s#orta$or. – Sa'tos9 (e m#'!a" (" $es#e4(e $e 'a s(#er/!e $e $es#'a%ame"to 0 $e esta ma"era 'a e:ste"!a $e ("a 6ase aFrea o $e s(s#e"s*" m3s o me"os #ro'o"4a$a. So" $)ersas 'as 6ormas $e !'as/!ar este 4r(#o $e ,a-'$a$es motr!es. Por s*'o !tar 'as m3s m#orta"tes9 [ Po$emos $st"4(r e"tre sa'tos )ert!a'es ( ,or%o"ta'es se4J" sea 'a $re!!*" #re$om"a"te e" s( tra0e!tora. [ Se4J" 'a 6("!o"a'$a$ $e' sa'to #o$emos $st"4(r e"tre sa'tos #ara sa')ar o-st3!('os #ara a'!a"%ar o 'a"%ar (" o-eto #ara a'!a"%ar 'a m3:ma $sta"!a [ Se4J" 'as !o"$!o"es $e m#('so se $st"4(e e"tre sa'tos !o" m#('so #re)o K!arrera $e m#('so 0 sa'tos s" m#('so #re)o. [ Se4J" 'as !o"$!o"es $e 'a -at$a #o$emos $6ere"!ar e"tre sa'tos !o" ("a o 'as $os #er"as sa'tos so-re m('t#'!a$ores $e 'a -at$a Ktram#o'" m"tram# et! De 'a !om-"a!*" e"tre estas $6ere"tes mo$a'$a$es s(r4e 'a #os-'$a$ $e !rear ("a 4ra" )are$a$ $e tareas motr!es $6ere"!a$as. Gros9 \(e "!'(0e" 'as rota!o"es e6e!t(a$as a're$e$or $e 'os $6ere"tes ees !or#ora'es K)ert!a' a"tero#osteror 0 tra"s)ersa'. A'4("as $e 'as 6ormas $e !'as/!ar 'os 4ros sera"9 [ Se4J" e' ee $e 4ro $st"4(F"$ose ta' 0 !omo se ,a !ome"ta$o a"terorme"te 4ros so-re 'os tres ees $e 4ro #os-'es. [ Se4J" 'a re'a!*" $e' !(er#o !o" 'a s(#er/!e $e a#o0o #o$emos $st"4(r -3s!ame"te e"tre 4ros e" !o"ta!to #erma"e"te !o" 'a s(#er/!e K#or eem#'o 'a )o'tereta 4ros e" s(s#e"s*" K!(a"$o "o e:ste !o"ta!to !o" 'a s(#er/!e $e a#o0o !omo #or eem#'o ("a )o'tereta e" e' are 0 4ros !o" a4arre $e ma"os K#or eem#'o 'os 4ros e6e!t(a$os e" 'a -arra /a Ma"eo $e o-etos9(e "!'(ra a to$as a(e''as ,a-'$a$es (e m#'(e" e' !o"tro' o e' $es#'a%ame"to !o" a'4J" se4me"to !or#ora' o -e" !o" (" "str(me"to s(#'eme"taro $e (" o-eto m*)'. Se #(e$e" $6ere"!ar e"tre otras 6ormas se4J"9 [ E' se4me"to !or#ora' !o" e' (e se ma"ea e' o-eto $6ere"!3"$ose 6("$ame"ta'me"te e"tre 'as ma"os 'os #es 0 'a !a-e%a. [ La 6("!*" (e se 'e as4"e a 'a ,a-'$a$ #($F"$ose $6ere"!ar e"tre tareas (e m#'(e" 'a #re!s*" o -e" e' a'!a"!e $e ("a $sta"!a m3:ma. [ La e:ste"!a o "o $e "str(me"tos !o" 'os (e e6e!t(ar e' ma"eo $e' o-eto Kra(etas st!s
De 'a !om-"a!*" e"tre estas $6ere"tes #os-'$a$es "a!e ("a m('tt($ $e 6ormas#os-'es e" e' ma"eo $e o-etos. Las m3s (t'%a$as so" Ks" 3"mo $e ser e:,a(st)os 'os 'a"%ame"tos 'as re!e#!o"es 'as #ara$as 'os $es)os 'os 4o'#eos 'as $ea$as 'as !o"$(!!o"es E('-ros9 (e m#'!ara" to$as a(e''as ,a-'$a$es !(0a 6("!*" #r"!#a' es ma"te"er 'a esta-'$a$ !or#ora' e" st(a!o"es #o!o ,a-t(a'es o $/!('ta$oras $e Fsta. 8.+. 2ase $e "tro$(!!*" $e 'astareas motr!es es#e!/!as. Por tarea motr% es#e!/!a se e"te"$e se4J" S3"!,e% Ba(e'os To$a a!t)$a$ $e "$o'e 6s!a !e"tra$a e" tomo a 'a !o"se!(!*" $e (" o-et)o !o"!reto 0 e"mar!a$a #or ("os !o"$!o"a"tes #re!sos 0 -e" $e/"$os e" s( rea'%a!*". Nosotros aa$remos a esta $e/"!*" e'!ar3!ter !('t(ra' $e 'a "me"sa ma0ora $e tareas es#e!/!as. E6e!t)ame"te 'a ma0ora $e ,a-'$a$es !o"s$era$as !omoes#e!/!as te"e" (" or4e" m(0 '4a$o a 'a 6orma $e ))r $e 'a !('t(ra e" 'a (e se $a". As 'os $e#ortes 'as $a"%as o 'as a!t)$a$es 'a-ora'es Ka!t)$a$es (e m#'!a" 'a rea'%a!*" $e ,a-'$a$es es#e!/!as est3" m(0 e"tro"!a$as !o" 'a !('t(ra $e 'a so!e$a$ e" 'a (e se e"mar!a" e:ste"$o #ro6("$as $6ere"!as e"tre 'as ee!(!o"es motr!es es#e!/!as #ro#as $e !('t(ras $)ersas. Esta $6ere"!a!*" "ter7!('t(ra' $e 'as ,a-'$a$es es#e!/!as "o se $ea-a "otar e:!es)ame"te e" e' !aso $e 'as ,a-'$a$es motr!es -3s!as. E" e6e!to e' ,e!,o $e !orrer sa'tar o 'a"%ar est3 #rese"te e" 'os "$)$(os #erte"e!e"tes a #r3!t!ame"te to$as 'as !('t(ras $e' #'a"eta. De ,e!,o re!or$emos (e ("a $e 'as !ara!terst!as 4e"era'es so-re e' $esarro''o motor Ke"("!a$a e" e' a#arta$o +.&. es 'a #ro4res)a !('t(ra'%a!*" 0 es#e!/!$a$ $e 'as !o"$(!tas motr!es. De"tro $e 'as tareas es#e!/!as se s(e'e $st"4(r e"tre a(e''as '4a$as a' m("$o #ro6eso"a' KtF!"!as motr!es es#e!/!as $e 'os $6ere"tes o/!os 0 #ro6eso"es 0 a(e''as $eterm"a$as #or s( !ar3!ter 'J$!o7re!reat)o. E"te"$emos (e 'as #rmeras s -e" est3" re'a!o"a$as !o" e' m("$o $o!e"te K6orma!*" #ro6eso"a' "o 'o est3" es#e!/!ame"te !o" "(estra matera Ke$(!a!*" 6s!a #or 'o (e "o ser3" o-eto $e tratame"to e" este tema. Ce"tr3"$o"os $e esta 6orma e" 'as tareas es#e!/!as $e !ar3!ter 'J$!o7re!reat)o #o$emos $6ere"!ar ta' 0 !omo se ,a!e e" $eterm"a$os $seos !(rr!('ares e"tre 'as ,a-'$a$es motr!es (t'%a$as e" 'os $e#ortes 0 'as (t'%a$as e" 'as $a"%as. As #o$emos )er (e se trata $e 'a a#'!a!*" e" (" !o"te:to $e ee!(!*" !'arame"te $eterm"a$o 0 !o" (" o-et)o mar!a$o 0 es#e!/!o $e 'as ,a-'$a$es motr!es -3s!as $esarro''a$as e" 'a 6ase a"teror. Es #or e''o (e e' (so $e 'a tra"s6ere"!a e"tre a#re"$%aes ser3 ("o $e 'os #'ares $e esta !o"!e#!*" e$(!at)a. Da$o (e e" otros temas se #ro!e$e a (" tratame"to es#e!/!o ta"to $e 'a "!a!*" $e#ort)a Ktemas 18 1; 0 1> !omo $e 'as $a"%as Ktema 1& "o "sstremos m3s $es$e estas '"eas so-re estosas#e!tos. BIBLIOGRA2ÍA 1. B-'o4ra6a !o"s('ta$a. ARNOLD R. <1=>1?9 A#re"$%ae 0 $esarro''o $e Was ,a-'$a$es $e#ort)as. E" VVAA K1== La e$(!a!*" 6s!a e" 'as e"sea"%as me$as. Pa$ot,-o Bar!e'o"a. HARRO] A. <1=>?9 Ta:o"oma $e' 3m-to #s!omotor. Mar/' A'!o. LE BOULCH Q.1?9 La e$(!a!*" #or e' mo)me"to e" 'a e$a$ es!o'ar. Pa$os Bar!e'o"a.
PARLEBAS P. <1=>1?9 Co"tr-(to" a (" 'e:(e !ome"te e" s!e"!e $e a!to" motr!e. INSEPPars. PARLEBAS P. <1=>?9 Pers#e!t)as #ara ("a e$(!a!*" 6s!a mo$er"a. UNISPORT M3'a4a. ROCA Q. <1=>+?9 Desarro''o motr% 0 #s!o'o4a. Ge"era'tat $e Cata'("0a I"stt( Na!o"a'$XE$(!a!* 2s!a Bar!e'o"a. RUI^ PZRE^ LM. <1=>?9 Desarro''o motor 0 a!t)$a$es 6s!as. G0m"os Ma$r$. &. B-'o4ra6a re!ome"$a$a. SNCHE^ BA_UELOS 2. K1=>8Q9 Bases #ara ("a $$3!t!a $e 'a e$(!a!*" 6s!a 0 e' $e#orte. G0m"os Ma$r$.