Tema 3. a Danza en Galicia

DANZA 1 PROGRAMACIÓN PROGRAMACIÓN ANO 2014-2015 TEMA 3. A DANZA EN GALICIA GALICIA 1.- Danzas Tradicionais: Os Etnógrafos as denominan como danzas folclóricas. Son Aquelas de orixe fundamentalmente autóctono. Usadas como divertimento ero con un marcado car!cter ritual. "ui#eira $ella% $ella% Ritmo Ritmo de seis por oito, usualmente interpretadas a nivel popular por voces con pandeiretas. Tr!tase de danzas reresentativas do cortexo e&ou engalanamento onde os 'omes son un'a arte activa elexando entre eles a modo de galos (at)ndose coa dificultade dos asos que van mudando cada ouco e cos avisos de fin e rinciio de unto mediante ateados. As mulleres quedas como arte asiva adoitando adoitando a facer con minuciosos movementos movementos c*rculos ou s*m(olos do infinito. A s+a misión non ) m!is que estar resentes resentes na danza e entremeterse no com(ate dos 'omes ,no caso das variantes onde 'ai m!is de un. Adoita(an a levar na ca(eza diversos o(xectos a fin de mostrar a s+a val*a na danza. $asos (otellas (olas de an no caso de (ailes de voda cestas... mulleres, moi admirada na comarca de Compostela e interpretada por gaiteiro ou gaiteiros no día das festas Existe a variante de 1 de 1 'ome e sete mulleres, maiores. Este bailador adoitaba levar castañolas e guiar á raíña das festas (ricamente engalanada para a ocasión e ás s!as damas de "onra por todo o recinto nun"a traxectoria ás veces circular e as veces sinuosa. # esta variante tam$n se lle c"amaba %&an'a das Castañolas ou %Rabela. )obre este !ltimo termo "ai opinións *ue defenden a s!a orixe no Ravel, instrumento de Corda +retada anterior ó iolino. -ola contara, "ai *uen di *ue o nome viña das formas da dan'a, *ue semellaban o movemento do rabo dun"a raposa. Francisc !a !a"i#r F# F#i$% &' &'"ar#( # )#'a C Cn*# F# F#rn+n*#(

P+,ina 1

)obre esta variante está tam$n a de  "ome e / ou 0 mulleres. )uponse *ue era a mesma con menos participantes e *ui'á en días menos sinalados.

ariante por parellas. / 'omes e / mulleres. # esta variante se lle coñece tam$n como muiñeira 'apateada ou g"alluda. )e na primeira variante o "ome demostraba a sua valía diante das mulleres, nesta, os "omes participantes bátense en duelo como señal de demostración da masculinidade. Existen tam$n variantes de tres e, catro e máis parellas máis son menos com!ns. # muiñeira vella está xa extinta na nosa cultura tradicional, c"egando os !ltimos bailadores coñecidos ata a d$cada dos noventa do pasado s$culo. ariante 0 'omes e tres mulleres (1dem máis de tres (pouco "abitual pola s!a complicación. 2s vellos din dela *ue era un borrallo. Danzas remiais% 3rátase dun conxunto de cele(racións e exresión da cultura oular m!is ancestral cun'a variad*sima morfolox*a dentro de alicia. )e ben "ai *ue dicir *ue estas expresións son com!ns en fondo e moi semellantes na forma a toda Europa, e tam$n a )ur #m$rica (debido ás migracións e a países mediterráneos e do norte de 4frica. -osiblemente, foron no seu día exresións 'umanas na 'onra dos sentidos rimarios 'onrando a deidades naturais e dadas as s+as caracter*sticas com+ns exaltando a fertilidade naquelas )ocas do ano no que nun clima temerado como ) o noso a rodución agr*cola e a exlosión da natureza esta(a no seu unto m!is !lxido . -osiblemente estas expresións daten do 2aleol*tico e&ou 3eol*tico eras nas que o ser 'umano adquiriu as destrezas necesarias ara a agricultura . )abemos de tódolos xeitos *ue entre o ).1 e o 1 da nosa era, existiu un"a forte reprimenda cara estas celebracións, *ue levaban aparelladas outras doutra índole, consideradas pola crecente 1grexa Católica, indecorosas, pecaminosas e afastadas da moral imposta. #índa así, v$ndose o poder eclesiástico frustrado no seu fin de exterminio, optouse dende o 5ispado de 5ragan6a, no S.$4 a un esallamento dos ritos ó longo das diferentes )ocas do ano variando tan só o fin ara o que milenariamente eran desenvoltos estes rituais e exresións culturais. +oi a partir deste s$culo onde desapareceron para sempre alg!ns elementos desta celebración, pasando outros a formar parte das celebracións relixiosas na "onra de )antos ou

Francisc !a"i#r F#i$% &'"ar#( # )#'a Cn*# F#rn+n*#(

P+,ina 2

irxes, aproveitándose, dito sexa de paso, para establecer un nome Cristián previo a cada un dos lugares emblemáticos, e come'ando a dividir politicamente o territorio en +reguesías ou -arro*uias. # denominación de &an'as 7remiais, ben dada pola aarición escrita das mesmas en documentos do S.5$ nas anotacións dos li(ros de gremios como os 67aateiros de 3oia8 ou o 6remio de mareantes de "ar*n8 . 8estas anotacións non existe un"a explicación estrutural nin musical das mesmas, máis deixa constancia da s!a existencia e o seu sentido. %...beilláronse, polo gremio de mareantes, as coloridas danzas ofrecidas ó Altísimo nun gran día de xúbilo...” Curiosamente, os gremios estaban compostos por "omes, e as dan'as eran executadas tam$n só polo sexo masculino, vestíndose de dama uns e de galán os outros. 9a no ).99, moi posiblemente pola escase'a de mo'os nas poboacións (guerra de Cuba, 7uerra de arrocos, 7uerra civil, emigración... foron introducíndose as mulleres en tal evento. 9a *ue todas elas proveñen dos ritos de orixe pagán, derivados das dan'as na "onra a fertilidade do mes de maio, como son a infinidade de representacións de dan'as gremiais, atopámonos en diferentes lugares e $pocas do ano con expresións un tanto descolocadas. #sí o demostra o florido vestiario ancestral nos meses centrais do inverno, ou o colorido máis rec"amante en $pocas do ano de máxima escuridade. Danzas (rancas% abondan na provincia de 2urense, "oxe en día, na "onra a )antos. Exemplos son as de ilanova dos 1nfantes ou as de )ta. aría de 9uvencos, en 5oborás. Comprenden un"a serie composta por: dan'as de cordón ou cintas, dan'as de arcos, dan'as de castañetas e dan'as de paus. Danzas de reis% Danzas gremiais na 'onra a Santos como as anteriores. A diferenza esta(leceuse no momento no que estas foron interretadas en datas róximas ou coincidentes coa cele(ración da Eifan*a do Se#or (;onra á visita dos Reis agos de 2rienta ó 8eno 9es!s. &este xeito, grupos de mo'os, *ue adoitaban en tódalas aldeas de 7alicia, a ir a cantar %ós Reis porta a porta, incluíron nesta formación a &an'a, pois tiñan *ue a preparar nesta mesma $poca. 8acen así os xa coñecidos %Ranc"os de Reis. +amosas son os de 7uláns, +o'ara, #s Cortellas en -onteareas ou Riofrío,,

P+,ina 3

Damas e gal!ns% 3rátase dun"a interesante variante de dan'a gremial. 3ormalmente danzada or dez 'omes e cinco damas ,'omes vestidos de muller guiados or un gu*a. 9onsta de Danza a ritmo de fandango lento e contradanza a ritmo de "ui#eira . (como as xa extintas de las vilas na procura de aguinaldos. Danzas erreiras de Esadas% &an'as de carácter b$lica, de orixe ancestral, efectuadas en conmemoración na data da vitoria e trasladadas tam)n a 'onra a Santos en moitas das localidades de alicia . +amosas son as de 5aiona ou as da +esta da Coca en Redondela, onde se simultanean e integran xunto coa dan'a das -enlas e das 5urras na "onra ó vencemento a un ser case *ue diabólico, representado na figura dun &ragón, *ue sementaba o pánico e a desgra'a entre os lugareños. Existen representacións similares en festividades da veciña -ortugal. Danza das ;urras e das 2enlas% &an'a na "onra do aso de ser da comunidade indefenso a adulto rearado ara aortar rerodución tra(allo e defensa. &án'ase con d!as %5urras, mulleres vestidas de branco *ue representan a candide' e inocencia, e *ue portan sobre o lombo a d!as nenas (posiblemente na s!a orixe, pre adolescentes vestidas tam$n de branco, preparadas para dar o paso cara a fertilidade. 823#: Como veremos a continuación, a muiñeira nova entra dentro da clasificación de dan'as populares, máis existen ritos dentro da tradición


P+,ina 4

galega (alg!ns deles com!ns a outras culturas milenarias nos *ue a muiñeira vella foi substituída por variantes da muiñeira nova, máis segue a tratarse dun acto ancestral e con elevado car!cter ritual. Esta substitución dáse dende o s$culo 919 consolidándose e expandíndose no 99, ata a s!a desaparición progresiva, en momentos específicos. igual que as anteriores no asecto do divertimento e socialización m!is sen car!cter ritual. Entran dentro deste aartado as "ui#eiras 3ovas ou =i(eiranas do sur. uiñeira ou Ribeirana: &ocumentadas en toda 7alicia. )egundo &orot"e )c"ubart, a muiñeira ten un"a probable orixe na m!sica culta antiga. # entrada desta dentro do folclore galego veuse favorecida por tratarse dun"a m!sica facilmente asumible e pegadi'a. -or suposto *ue sufriu algun"a adaptación. # uiñeira nova $ moi usual nas festas populares das vilas, atopándose menos nas aldeas ou, polo menos como fenómeno secundario.#índa *ue existen infinidade de variantes podemos xenerali'ar *ue usicalmente a muiñeira vella so ten cantiga muiñeira nova ten cantiga e volta a modo de retrouso.sen embargo, formalmente observamos *ue os bailadores prescinden en moitas ocasións da melodía suxeitándose tan só ó patrón percutivo *ue a acompaña.


P+,ina 5

# muiñeira nova $ un baile social popular cun claro propósito de entretemento e sociali'ación.#tópase espallada por toda a xeografía presentando moitas variantes segundo as 'onas. Con denominación de muiñeira atopamos exemplos claros en ?amora, oces >7aiteiros solistas >Cuartetos >C"arangas >iolinistas e acordeonistas Estruturalmente: 5aile mixto e extravertido tanto no "ome como na muller nos seus movementos. -ode ser executado por un"a ou varias parellas. ariantes salientables son as punteadas, denominadas así na comarca de 5ergantiños pola característica diferenciadora coas muiñeiras vellas ó facer tam$n puntos as mulleres. 3am$n as redondas do sur de 2urense onde a disposición das parellas $ en cru'. Como non as Ribeiranas da provincia de


P+,ina 

-ontevedra onde a muiñeira acada un"as características moito máis redondeadas e amanciados *ue os cortantes movementos do norte. Claramente a uiñeira 8ova $ un"a evolución das muiñeiras vellas nas *ue fundamentalmente se muda o carácter introvertido das mulleres por un"a participación activa e, onde a disputa viril entre "omes segue a existir aínda *ue se muda a dirección desa intención cara as mulleres. oi probablemente, estas novas uiñeiras sexan o resultado da adaptación e evolución da*uelas máis antigas, por terse introducido outros bailes populari'ados e alleos como as 9otas. Curiosamente, tanto un"as coma as outras comparten estrutura e modo en ritmos tan antagónicos coma son o binario da uiñeira e o ternario da 9ota. #s muiñeiras novas perden a estrutura fixa das vellas presentando "ábitos xerais fixos *ue *uedan a merc$ da decisión de un ou varios guías da dan'a ("omes. 9eralmente, a estrutura responde ás seguintes características: frase de punto, frase de volta e frase de descanso. # primeira $ sempre existente máis non o teñen por*ue ser as outras duas. 8as variantes máis completas c"$ganse a facer rodas e tablóns, máis nas simples todo discorre nun"a roda. (e tódolos casos intermedios. 5ailes de festas populares:

-

5aile de )an 9oán 5aile dos maios &an'a de vísperas &an'a do pan &an'a dos vellos Entroiada


P+,ina 

9ar(allesa% A*nda que moitos autores a clasifican como un'a variante da mui#eira realmente tr!tase dun asodo(re (ailado solto. ?uiz! sexa or iso olo que inclu*mos este ritmo e danza caracter*stico da zona oriental de aliza e tam)n resente en
0.- Danzas oularizadas. Son aquelas alleas normalmente adquiridas de clases sociais m!is altas ou doutras tradicións. 9'egaron a alicia dadas as modas imerantes en cada )oca a*nda que odemos aseverar que calaron definitivamente durante o S.55 . #nteriormente non eran com!ns dado *ue a inmensa maioría delas eran agarradas, mal vistas por elo polas autoridades relixiosas. :ota% De ritmo ternario, o termo @ota foi estendido maiormente por toda a península, como substituínte dos fandangos. # s!a orixe $ incerta, aínda *ue con estruturas semellantes as *ue atopamos en 7alicia, dábanse sobre todo na metade norte peninsular. Como @otas peninsulares están todas a*uelas con nome local: alagueñas, Cartu=anas, +andangos de ;uelva... aínda *ue en 7alicia adoptaron outras denominacións como -ateado, ?apateado, maneo ou o propio +andango. Dentro da tradición galega dist*nguense entre :otas vellas aquelas que non te#en retrouso e as novas aquelas que incororan retrouso maior n+mero de arellas e maior comlexidade no (aile. Existen outras variantes presentes en 7alicia como as :otas 9ruzadas, onde cada "ome alterna con diferentes mulleres, (ailando un unto con un'a e a reetición do mesmo con outra. As* mesmo un descanso ou aseo con un'a e a reetición do mesmo coa outra . os $iras, de variadas estruturas son presentes en 7ali'a e de influencia -ortuguesa.


P+,ina /

9ar(allesa% #índa *ue moitos autores a clasifican como un"a variante da muiñeira, realmente trátase dun pasodobre bailado solto. Aui'á sexa por iso polo *ue incluímos este ritmo e dan'a característico da 'ona oriental de 7ali'a e tam$n presente en
Agarrados Existen diferentes e con diferentes denominacións. Case todos presentes en toda a -enísula 1b$rica, e moitos deles de procedencia europea ou

P+,ina 


P+,ina 10

Tema 3. a Danza en Galicia

Recommend Documents