Rozdział I – Propedeutyka informatyki ekonomicznej Rozdział 1.1 Wprowadzenie Informatyka ekonomiczna – młoda dyscyplina naukowa, łącząca informatykę oraz ekonomię w spójną całośd, która zajmuje się komputerowo wspomaganym obiegiem informacji w organizacjach. Bada Opiera się na 3 filarach: Informatyce, Ekonomii, Właściwej informatyce ekonomicznej Specjalista informatyki ekonomicznej – pośrednik pomiędzy przedstawicielami poszczególnych grup interesów w przedsiębiorstwach i innych organizacjach, który rozumie specyfikę danej organizacji, zasady jej funkcjonowania oraz zna technologie informatyczne, co pozwala mu proponowad najlepsze rozwiązania. Posługuje się modelami, przedstawiającymi określony obraz rzeczywistości.
Rozdział 1.2.1 Podstawowe pojęcia Organizacja (w znaczeniu instytucjonalnym) – system społeczny mający pewną strukturę, nastawiony na osiągnięcie określonego celu. Wszelkie uregulowania, które służą osiąganiu celów przez systemy społeczno-techniczne. Informatyka ekonomiczna – dyscyplina naukowa zajmująca się systemami informatycznymi w organizacjach System – wyodrębniony ze swojego otoczenia zbiór powiązanych ze sobą elementów. Wyodrębniając elementy należy określid KONTEKST i POZIOM ABSTRAKCJI(= poziom szczegółowości; np. niższy poziom abstrakcji =>większa szczegółowośd) System informatyczny – system składający się z elementów społecznych (ludzie) i technicznych (technologia informatyczna) współdziałających ze sobą, aby osiągnąd określone cele. (zadania+IT+ludzie) Technologia informatyczna (IT) = sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny + oprogramowanie + metody posługiwania się nimi. Składniki systemu informatycznego: zadania – cele funkcjonowania systemu, ludzie – twórcy i użytkownicy systemu, IT – czynnik spajający, ma charakter infrastrukturalny – nie istnieje sam dla siebie, ale stwarza warunki do realizacji zadao przez ludzi System komputerowy (to NIE jest to samo co system informatyczny!) – składa się ze sprzętu komputerowego oraz oprogramowania i jest przeznaczony do realizacji określonych zadao.
Rozdział 1.2.2 Zakres przedmiotowy Dwie grupy zadao: 1. Tworzenie (Analiza ->Projektowanie-> Wdrażanie->Eksploatacja) – ogół czynności związanych z powstawaniem nowych systemów 2. Zarządzanie (Planowanie ->Organizowanie->Motywowanie->Kontrola) – działania, które pozwalają na osiąganie celów organizacji poprzez dysponowanie jej zasobami IT. Narzędzia metodyczne i informatyczne–wiedza w zakresie realizacji zadao, uwzględniająca: Podwójny charakter otoczenia systemów – psychologiczne uwarunkowania związane z użytkownikami systemów + dostępne na rynku technologie informatyczne
Warsztat metodyczno-narzędziowy – metody, języki modelowania, modele referencyjne, programy narzędziowe; itd. Istniejące w praktyce życia gospodarczego rozwiązania informatyczne stosowane w organizacjach Sposoby zarządzania projektami/wiedzą/procesami/biznesowymi/infrastrukturą informatyczną/strukturą organizacyjną Główne zadania informatyki ekonomicznej: 1. Badanie i dokumentowanie struktur i właściwości systemów, ich klasyfikowanie oraz analizowanie ich praktycznego zastosowania 2. Badanie i tworzenie narzędzi metodycznych np. wypracowanie języki modelowania, specyficzne podejście do rozwiązania konkretnych problemów 3. Zarządzanie zasobami organizacji (zwłaszcza informacją) 4. Zarządzanie projektami Rodzaje zadao informatyki ekonomicznej: Merytoryczne – poznawanie i tworzenie systemów informatycznych w organizacjach oraz zarządzanie nimi. Metodyczne – badanie i rozwijanie metod oraz narzędzi stosowanych podczas realizacji zadania merytorycznego Cele informatyki ekonomicznej: Poznawczy – tworzenie modeli opisowych danej dziedziny i wyjaśnianie mechanizmów w niej zachodzących Twórczy – kreowanie nowych elementów, konstruowanie prototypów systemów, opracowywanie nowych metod Różnice w rozumieniu informatyki gospodarczej związane z kryterium geograficzno-kulturowym: Kraje niemieckojęzyczne – charakter bardziej twórczy, występuje w roli konstruktora systemów informatycznych Nieeuropejskie kraje anglojęzyczne – charakter bardziej poznawczo-merytoryczny, pełni funkcję menedżera-użytkownika systemów informatycznych
1.2.3 Interdyscyplinarny charakter informatyki ekonomicznej: Informatyka ekonomiczna czerpie z: Informatyki: sprzęt komputerowy, oprogramowanie systemowe i komunikacyjne, metody tworzenia oprogramowania; Nauk ekonomicznych: wiedza o budowie i funkcjonowaniu organizacji oraz metody zarządzania nimi Informatyki ekonomicznej własnej, czyli własnego wkładu, który zajmuje się systemami informatycznymi w organizacji, wykorzystując wypracowane przez siebie metody i narzędzia Psychologii: metody interakcji człowiek-maszyna Telekomunikacji: techniczne środki komunikacji w systemach rozproszonych Matematyki: metody szyfrowania danych i ich wymiany wewnątrz systemów Badao operacyjnych: metody podejmowania decyzji Statystyki: metody kontroli jakości, badania rynku, prognozowanie, analizy danych Nauk prawne: ochrona danych osobowych, własności intelektualnej, prawo gospodarcze, 1.2.4 Możliwości pracy zawodowej – wydaje się byd to mało potrzebne – doczytajcie sami: 1.2.5 Rys historyczny – to samo co punkt wcześniej
1.3 Warsztat metodyczno-narzędziowy informatyki ekonomicznej 1.3.1 Wybrane metody i narzędzia Modelowanie – sposób rozwiązywania realnie występujących problemów, opierając się na tworzeniu modeli systemów rzeczywistych oraz ich modyfikacji Architektury ramowe – modele obrazujące struktury rozległych i złożonych systemów, dających możliwośd rozpoznania, a następnie rozwiązywania konkretnych problemów Modele referencyjne– ogólnie uznane w gronie specjalistów modele i architektury ramowe, używane jako narzędzia do rozwiązywania problemów konkretnego typu
1.3.2 Modelowanie Model jest wspólnym medium, które w skuteczny sposób umożliwia komunikację między wszystkimi elementami systemu. Za definicją, reprezentacja pewnego systemu oryginalnego na potrzeby konkretnego podmiotu. Model jest rezultatem procesu konstrukcji i jest sformułowany w konkretnym języku modelowania. Dziedzina przedmiotowa modelu – pewien postrzegany przez autora system oryginalny, może istnied w rzeczywistości (celem jest analiza) lub byd hipotetyczny (celem jest projekcja). Model powstaje na potrzeby konkretnego podmiotu i dlatego tylko twórca modelu może ocenid czy jest on przydatny do rozwiązania konkretnego problemu. Warunek istnienia komunikacji: znajomośd stosowanego języka modelowania przez wszystkich członków dyskusji Zasady poprawnego modelowania (Schutte i Rotthowe, 1998): Zasada poprawności – model powinien stanowid rozumną i poprawną wypowiedź, zgodną ze składnią języka modelowania Zasada istotności – należy modelowad wyłącznie elementy i związki znaczące dla konkretnego celu Zasada ekonomiczności – koniecznośd racjonalnego gospodarowania zasobami (racjonalny stosunek kosztów tworzenia modelu do korzyści zyskanych dzięki modelowi) Zasada przejrzystości – model przejrzysty i przystępny dla użytkowników Zasada porównywalności – model tworzony tak, by łatwo go było porównad Zasada systematycznej budowy – wyróżnienie w modelu elementów składowych i ich powiązao Cele i obszary tworzenia modeli: Analiza – twórca koncentruje się na reprezentacji systemu oryginalnego istniejącego w rzeczywistości w celu opisu, poznaniu i zrozumieniu budowy oraz funkcjonowania danego systemu Projektowanie – budowa nowych elementów i ich powiązao systemowych realizujących określone zadanie Proces biznesowy – chronologiczny i logiczny ciąg funkcji (zadao) wykonywanych w toku pracy nad określonym obiektem w ramach racjonalnego działania Funkcja (=zadania) – czynności, które muszą byd wykonane aby organizacja mogła osiągnąd zmierzone cele. W ramach danego procesu czynności koncentrują się wokół jednego ustalonego obiektu – może wystąpid więcej w ciągu procesu, ale główną rolę odgrywa jeden z nich.
1.3.3 Architektura ramowa Architektura ramowa – wyrażony graficznie model, który strukturyzuje uznane za istotne elementy danego systemu oryginalnego wraz z ich powiązaniami, przy czym dokonuje się to na wysokim poziomie abstrakcji według przyjętych kryteriów i przy użyciu wybranego języka modelowania
Cel architektury ramowej: dostarczenie syntetycznego obrazu systemu oryginalnego i przestawienie przyporządkowania elementów i powiązao szczegółowych ich elementom nadrzędnym i powiązaniom nadrzędnym. Ponadto umożliwia ona ogólną orientację w kategoriach systemu. Każda architektura ramowa jest modelem! Cechy odróżniające architekturę ramową od modelu: Wysoki poziom abstrakcji Nacisk na graficzną prezentację zależności pomiędzy elementami składowymi systemu. Przykład architektury ramowej: MODEL HANDLU H Skonstruowany by ustrukturyzowad opracowany przez jej autorów model referencyjny funkcji, danych i procesów występujących w przedsiębiorstwach handlowych Lewa strona: odpowiada za sferę zaopatrzenia Prawa strona: odpowiada za dystrybucję towarów Obie strony połączone poprzez magazynowanie Dach: zadania kierownicze Fundament: zadania gospodarczo-administracyjne
1.3.4 Modelowanie referencyjne Model referencyjny – stanowi model dostarczający ogólnie uznanej wiedzy dotyczącej wybranej klasy systemów informatycznych, zawierający bieżące zalecenia w tym zakresie, jest on punktem odniesienia dla profesjonalistów zajmujących się takimi systemami. Stanowi uogólniony model, zapis bieżących i dobrych praktyk, który pewna grupa zawodowa uznała za odpowiedni i przydatny w danej aplikacji. Cel tworzenia modeli referencyjnych: Zebranie wiedzy i doświadczenia pojedynczych twórców modeli Udostępnienie ich szerszemu gronu odbiorców Zastosowanie modelu referencyjnego w konkretnej sytuacji wymaga jego dostosowania, czyli specjalizacji i stworzenia MODELU SPECJALIZOWANEGO. Dany model można uznad referencyjny, gdy wśród jego potencjalnych użytkowników istnieje konsensus odnośnie jego uniwersalnej użyteczności. Duże znaczenie mają w tym przypadku następujące zasady poprawnego tworzenia modeli referencyjnych(objaśnione wcześniej): Ekonomiczności Poprawności Przejrzystości Porównywalności
1.4 Wyzwania informatyki ekonomicznej 1.4.1 Globalizacja, powszechna komputeryzacja i hybrydyzacja Globalizacja – różnorodne zjawiska, będące efektem zanikania naturalnych barier i granic np. wzrost międzynarodowej wymiany handlowej, wzrost inwestycji zagranicznych, pojawienie się globalnie działających organizacji. Skutkiem tego jest pojawienie się coraz bardziej rozległych i niejednorodnych systemów informatycznych (wynika to z czynnika ludzkiego w triadzie zadania-ludzie-IT). Dzięki temu możliwy jest OUTSOURCING infrastruktury IT, całych procesów informatycznych oraz tworzenie swoistych podsystemów podwykonawczych. Skutek globalizacji: wzrost znaczenia zarządzania systemami informatycznymi. Wyzwanie IE: integracja systemów informatycznych Wszechobecna komputeryzacja – postępująca miniaturyzacja urządzeo teleinformatycznych oraz przenikanie technologii informatycznej do wszystkich dziedzin życia człowieka.
Wyzwanie: rozszerzanie informatyki ekonomicznej o nowe obszary przez systemy , ale też związane z tym pojawienie się nowych specyficznych problemów. Hybrydyzacja – dany obiekt może byd różnie traktowany, mied odmienne właściwości i cele. Również systemy informatyczne podlegają coraz większej integracji i muszą realizowad różne cele.
1.4.2 Produkty hybrydowe Produkty hybrydowe – towary i usługi zintegrowane w jedne produkt, oferowane na rynku. Charakterystyczne jest inteligentne zazębianie się dobra materialnego, usługi oraz oprogramowanie projektowego, dokonujące się już na etapie koncepcji produktu i to w taki sposób, że późniejsze rozdzielenie poszczególnych komponentów nie jest możliwe. Oferowanie tego rodzaju nowoczesnych produktów wymaga odpowiedniego ukształtowania systemów informatycznych organizacji. Niezbędne wydają się następujące właściwości: Elastycznośd systemów informatycznych Zastosowanie nowych metod i narzędzi, w szczególny sposób łączących analizę mikroekonomiczną z doborem odpowiedniej technologii informatycznej (zwłaszcza gdy chodzi o tworzenie systemów informatycznych w oparciu o architekturę zorientowaną na usługi – SOA Service-Oriented Architecture). Elementy składowe systemu muszą byd sprowadzone do postaci względnie niezależnych od siebie usług, posiadających własny interfejs, opisujący oferowaną funkcjonalnośd oraz sposób wywołania. Identyfikacja, specyfikacja oraz implementacja poszczególnych usług.
1.4.3 Procesy kreatywnościochłonne Kreatywnościochłonnośd – zdolnośd ukierunkowanego twórczego myślenia i działania, jest jednym z warunków innowacyjności organizacji. Dzięki niej możliwe jest wprowadzenie na rynek nowych towarów i usług. Postęp techniczny, wykwalifikowani pracownicy oraz sprawne zarządzanie kreatywnością i innowacyjnością w organizacjach stanowią ważny wymóg trwałego wzrostu gospodarczego. Przemysł kreatywny – przykład dziedziny, w której powszechne są procesy wymagające dużego nakładu kreatywności (m.in. przemysł filmowy, przemysł muzyczny). Tradycyjne systemy informatyczne wypełniają swoje funkcje w dośd ograniczonym zakresie. Wprowadzenie sztywnych struktur informacyjnych zwiększają wprawdzie efektywnośd operacyjną przedsiębiorstwa, jednak obniżają kreatywnośd pracowników. Proces kreatywnościochłonny – wymaga w toku realizacji szczególnie dużego nakładu ludzkiej kreatywności. Cechuje go: Często nieustrukturyzowane i słabo poddają się reorganizacji – niemożliwe jest pełne i efektywne wsparcie i efektywne wsparcie przez tradycyjne systemy informatyczne Trudno wyrażalną i nieustrukturyzowaną wiedzą – zachodzi potrzeba umożliwienia efektywnego wyrażania zgromadzonej wiedzy, co przełożyłoby się na lepsze możliwości analizy i optymalizacji procesów Nacechowane są szczególnym ryzykiem – są wykonywane prze osoby wysoko wykwalifikowane, które w wielu przypadkach nie kierują się jedynie wymogami klientów, lecz realizują także indywidualne cele i koncepcje. Tworzy się trójkąt: kreatywny pracownik-wymagania klienta-wymagania pracodawcy, który wprowadza dodatkowy element ryzyka uzależniony od zdolności do znalezienia kompromisu. Wymienione właściwości procesów kreatywnościochłonnych stanowią duże wyzwanie dla współczesnej informatyki ekonomicznej. Specjaliście informatyki ekonomicznej muszą opracowywad nowe metody i systemy informatyczne, które umożliwią zachowanie elastyczności procesów kreatywnościochłonnych przy wysokiej efektywności operacyjnej.
ROZDZIAŁ 2 1. Systemy liczbowe Typy sytemów liczbowych: • Systemy jedynkowe • Systemy addytywne • Systemy pozycyjne System jedynkowy-‐ istnieje tylko cyfra 1, a kolejne są tworzone poprzez jej wielokrotne powtórzenie. System addytywny to system sześćdziesiętny i system rzymski podtsawą jest liczba 10 i 7 liter rerezentujących liczby, np I=1, V=5, X=10. Systemy pozycyjne-‐ wypracowanie symbolu 0 reprezentującego zbiór pusty dla mnożnika występującego przy określonej potędze podstawy systemu liczbowego. Najpopularniejsze to: system dwójkowy (czyli binarny, cifry: 0,1), system ósemkowy (czyli oktalny, cifry: 0,1,2,3,4,5,6,7), system dziesiętny (czyli decymalny, cyfry: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9), system szesnastkowy (czyli heksadecymalny, cyfry i litery: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9, A,B,C,D,E,F). 2. Jednostki informacji Bit-‐ najmniejsza jednostka danych potrzebna do określenia, który z dwóch równie prawdopodobnych stanów przyjął system. Bit interpretuje się również jako elementarną jednostkę danych komputerowych, reprezentowaną w systemie binarnym jako 0 lub 1. Ze względu na to,że 1 bit reprezentuje tylko dwa stany, używa się ich krotności, np 8 bitów, czyli bajt B. Zanim wprowadzono słowo bajt używano słowo maszynowe-‐ miały różne długości, polskie komputery pracowały na słowach maszynowych równych 24 bitom. System SI: kilo (1000), mega (1 000 000), giga (1 000 000 000)-‐ nie odpowiada to przyjętym w informatyce oznaczeniom, np kilo= 1024 bajty. Standardy kodów: • BCD • EBCDIC • ASCII-‐ 7-‐biotwy, można tu zakodować 128 znaków, można było rozszerzyć go o dodatkowe znaki, gdyż bajt jest ośmiobitowy. 3. Dane Dane-‐ fakty, zdarzenia, transakcje, które zostały zapisane. Stanowią surowy materiał wejściowy, z którego produkowane są informacje. Są to inaczej ciągi znaków zapisane w przedstawionych wcześniej konwencjach. Dane zewnętrzne (z otoczenia)-‐ docierają w konkretnej formie i postaci. Dane wewnętrzne-‐ wymagają systemu pomiaru i zapisu danych, produkowane automatycznie albo wymagają wdrożenia specjalnych procedur, a wyinki mogą być zapisywane. Formy przetwarzania danych to: • Klasyfikowanie danych • Operacje arytmetyczne na danych • Agregowanie danych
•
Selekcjonowanie/ sortowanie danych
4. Informacja
Informacja-‐ treść komunikatu przekazywanego za pomocą danych. Rodzaje teorii informacja: • Ilościowa (opracowana przez Schanona, nazwana modelem komunikacji: źródło (nadawca) -‐>kodowanie informacji w postaci danych -‐>kanał komunikacyjny -‐> dekodowanie informacji -‐> odbiorca Wszystko to może być zakłócone poprzez szum informacyjny. • Jakościowa (ukierunkowana na badanie własności informacji i identyfikację zmian strukturalnych, bazuje na teorii sterowania. Która wyodrębnia czynności: informowanie, transinformowanie-‐ odzwierciedlanie rzeczywistości, pseudoinformowanie-‐ niektóre komunikaty są wspólne dla kilku łańcuchów transformacji, dezinformowanie-‐ niepełne lub fałszywe informacje, parainformowanie-‐ domniemane informacje, metainformowanie-‐ informacja o strukturze informacji) • Wartościowa (ocenianie informacji poprzez jej wartość dla podejmowanych decyzji, jest ona uzależniona od stanu systemu, teoria ta pozwala maksymalizować korzyści z podejmowanych decyzji, miarą wartości jest przyrost korzyści związany z informacją). • Pragmatyczna (informacja to jeden z zasobów przedsiębiorstwa, najcenniejszy towar, wartość określana przez pryzmat użyteczności w procesach biznesowych) • Semantyczna (subiektywizm-‐ istotny element) Entropia-‐ średnia ilość informacji przypadająca na wiadomość elementarną, np znak symbolizującą zajście zdarzenia z jakiegoś zbioru. Jest to określenie niepewności wystąpienia danego zdarzenia. Gdy prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia jest równe 1, to otrzymana ilość informacji to 0-‐ oznacza to pewność wystąpienia tego zdarzenia. Im mniejsze prawdopodobieństwo, tym większą ilość informacji się otrzymuje.
H-‐entropia p(i)-‐ prawdopodobieństwo Jeśli podstawa logarytmu r=2, to miarą entropii jest bit. Jeśli r=e, to miarą entropii jest nat (nit). Jeśli r=10, to miarą entropii jest hartley. 5. Informacja ekonomiczna i kryteria jej oceny Informacja ekonomiczna-‐ dotyczy obszaru gospodarki. Informacja, która tworzy wartość, to dobra informacja: • Adekwatna do problemu i pomaga go rozwiązać • Szczegółowa do rozwiązania problemu • Kompletna-‐ obejmuje wszystkie analizowane aspekty • Wiarygodna-‐ pochodzi z zaufanego źródła, weryfikacja informacji
• Przekazanie właściwej osobie • Dostarczenie we właściwym czasie Zarządzanie informacją-‐ kompleksowy ze względu na zakres i skoordynowany czasowo ciąg czynności planowania, organizowania, nadzorowania i kontroli przebiegu procesów informacyjnych przedsiębiorstwa. Rodzaje zarządzania informacją: • Zarządzanie zasobami informacyjnymi (planowanie, organizowanie i kontrola zasobów informacji-‐ głównie jakość i politika bezpieczeństwa informacji) • Zarządzanie procesami informacyjnymi (planowanie, organizowanie i kontrola faktycznych działań składających się na procesy informacyjne, które pozwalają na gromadzenie, przetwarzanie, przesyłanie i udostępnianie informacji). 6. Kapitał intelektualny Kapitał intelektualny to całkowity kapitał przedsiębiorstwa odnoszący się do wiedzy w nim zawartej. Składają się na niego wiedza i doświadczenie pracowników, zaufanie klientów, marka, umowy, systemy informacyjne, procedury administracyjne, patenty, znaki handlowe i efektywność procesów. Ma charakter: • Ukrytym (niejawna)-‐ wiedza ekspertów • Skodyfikowanym (jawna)-‐ wiedza w podręcznikach lub procedurach Postacie kapitału intelektualnego: • Kapitał innowacyjny-‐ rola technologii i rozwiązań informatycznychw zarządzaniu kapitałem intelektualnym, innowacyjność: produktów, procesów, społeczeństwa lub ekonomii. • Kapitał ludzki-‐ teoria McGregora X (leniwy pracownik zachęcany finansowo lub lękiem przed karą) i Y (twórczy i chętny do pracy), uzupełnienie to teoria Z Ouchiehgo (człowiek to niezależna i gotowa do pracy istota). Korzyści dla pracownika to stabilność zatrudnienia, a dla pracodawcy to lojalność pracownika. • Kapitał kliencki (relacji)-‐ koszt zdobycia nowego klienta jest kilkakrotnie wyższy niż utrzymanie dotychczasowego-‐ nacisk na lojalność klienta. • Kapitał procesów-‐ restrukturyzacja i doskonalenie procesów biznesowych, podnoszenie jakości procesów, np. Poprzez TQM (Total Quality Management). 7. System i rodzaje systemów System-‐ wyodrębniona grupa elementów, celowy określony zbiór elementów oraz relacji (stosunków) zachodzących między tymi elementami i ich własnościami (cechami). Dzięki relacjom całość ma właściwości, których nie wykazują jej części. System charakteryzuje się: • Spójnością (koherencją)-‐ zmiana w jednym elemencie pociąga zmiany innych-‐ synergia • Niezależność (addytywność)-‐ jedna zmiana nie powoduje innych Rodzaje systemów: • Sztuczne-‐ zbudowane przez człowieka • Naturalne-‐ w przyrodzie • Otwarte-‐ wymieniają z otoczeniem informacje, energię i masę
Względnie odosobnione-‐ wymieniają energię i informację, ale nie masę Zamknięte-‐ nie wymieniają nic Rzeczywiste-‐ fizycznie konkretne Abstrakcyjne-‐ koncepty intelektualne Statyczne-‐ nie wykazują zmian w czasie Dynamiczne-‐ wykazują zmiany strukturalne/ funkcjonalne w czasie Deterministyczne-‐ poprzez stan początkowy i transformacje można przewidzieć Probabilistyczne-‐ stan można przewidzieć tylko z określonym prawdopodobieństwem • Adaptacyjne-‐ dostosowywuje się do otoczenia pod wpływem impulsów sprzężeń zwrotnych • Nieadaptacyjne-‐ odporne na bodźce zewnętrzne Sprzężenie zwrotne-‐ dynamiczny związek między dwoma systemami lub ich elementami, w którym obydwa te systemy lub elementy wzajemnie na siebie oddziałują. 8. Sterowanie Redundacja-‐ nadmiar w stosunku do tego, co niezbędne, cecha komunikatu zawierającego więcej informacji niż minimum niezbędne do przekazania treści. Może mieć charakter zbędny lub szkodliwy. W układach technicznych występuje głównie zasada parsimonii (oszczędności),co skutkuje większą podatnością na uszkodzenia. System odbiera sygnały wejściowe (charakter bodźców głównych albo przypadkowych-‐ jeśli ich siła jest znaczna, to należy zastosować układ regulujący), które tworzą sygnały wyjściowe. Na system wpływają też warunki zewnętrzne. Sterowanie-‐ działanie polegające na doprowadzeniu wielkości sterowanej do pożądanego poziomu. Wyróżniamy tu dwa systemy, które oddziałują na siebie: • Sterujący (organizator procesu) • Sterowany (obiekt sterowania) 9. Organizacje społeczno-‐ ekonomiczne jako systemy Obiekt gospodarczy-‐ dynamiczny i otwarty układ społeczno-‐ techniczny realizujący określone zadania ekonomiczne. Obiekt gospodarczy składa się z 3 podsystemów: wytwarzania, zarządzania i informacji (2 ostatnie tworzą system sterujący, a pierwszy z nich to obiekt sterowany). Podejście systemowe-‐ równoważenie potrzeb części przedsiębiorstwa i celów całej organizacji. Organizacje pobierają na wejściu nakłady z otoczenia i zwracają na wyjściu wynik swojej działalności. 10. System informacyjny i informatyczny System informacyjny-‐ zestaw współdziałających składników w celu gromadzenia, przetwarzania, przechowywania i udostępniania informacji, aby wspomagać podejmowanie decyzji, koordynowanie, sterowanie, analizowanie i wizualizację informacji w organizacji. Działania firm oraz instytucji, systemy informacyjne to systemy informatyczne, czyli taki system informacyjny, który wspomaga funkcjonowie firm i instytucji z wykorzystaniem infrastruktury teleinformatycznej. Funkcje dynamiki systemu informacyjnego i informatycznego: • • • • • • • •
• • • • •
Gromadzenie Przetwarzanie Przechowywanie Prezentowanie Przesyłanie i udostępnianie informacji
11. Klasy systemów informatycznych: Trzy poziomy zarządzania: • Operacyjny-‐ krótkookresowy, związany z bezpośrednim funkcjonowaniem firmy, np. Obsługa klienta • Taktyczny-‐ średniookresowy, związany z zarządzaniem organizacją • Strategiczny-‐ dłigookresowy, związany z zarządzaniem organizacją W wsparciu informatycznym można wyodrębnić: • Poziom operacyjny-‐ obejmuje proste działanie bieżące i decyzje o niewielkim zaangażowaniu zasobów,np. Udzielenie niewielkiego rabatu • Poziom zarządczy-‐ obejmuje decydentów szczebla taktycznego i strategicznego oraz decyzje o średnim lub wielkim zaangażowaniu zasobów Systemy informatyczne: • Systemy transakcyjne ST-‐ służą do rejestrowania zdarzeń gospodarczych, dane zgromadzone w systemach ewidencyjnych są danymi wejściowymi dla systemów wyższych szczebli. • Systemy automatyzacji biura SAB-‐ systemy pomocnicze dla wszystkich szczebli biura w strukturze organizacji pomagając tworzyć korespondencję biurową. • Systemy informowania kierownictwa SIK-‐ pomagają w planowaniu i kotroli dla średniego szczebla poprzez tworzenie raportów. • Systemy wspomagania decyzji SWD-‐ pomagają w podejmowaniu złożonych decyzji przez menadżerów szczebla taktycznego i strategicznego • Systemy eksportowe SE-‐ zawierają wyspecjalizowaną wiedzę ekspertów pomagającą tworzyć rady i decyzje na podstawie reguł produkcji.
Informacja w systemach zarządzania Cechy charakterystyczne systemów: zamierzone przez twórcę realizują cen w jeden sposób lub kilka nie mają części izolowanych części i ich powiązania tworzą strukturę systemu System informacyjny – wydzielona część systemu społecznego, gospodarczego, składająca się z ludzi, procesów informacyjnych Informacje generowane przez system powinny być aktualne, dokładne, pełne, wiarygodne i użyteczne. Elementy systemu informacyjnego: nadawcy i odbiorcy informacji zbiory informacji (np. baza klientów, pracowników itp) kanały informacyjne metody i techniki przetwarzania danych Istnieje jeszcze inny sposób komunikowania się tj przekazywanie sobie dokumentacji w formie papierowej, ale zdecydowanie lepiej od tego odejść. Środowisko charakteryzuje się ciągłymi zmianami, do takich najbardziej znaczących zaliczymy: 1. globalizację (oczywiście w odniesieniu do biznesów) 2. wzrost wymagań klienta 3. strategiczne znaczenie wiedzy 4. rozwój technologii teleinformatycznej Rola wiedzy jest bardzo strategiczna jeżeli mowa o konkurencyjności, dlatego nie tylko ważne jest jak ją pozyskać, ale również jak ją dystrybuować. Jeżeli chodzi o ewolucje to zarejestrowano kilka typowych cech (przejście z ery przemysłowej do teorii wiedzy), są to np. koncentracja na procesach, dominacja pracy zespołowej, koncentracja na zasobach niematerialnych) ORGANIZACJE WIRTUALNE: Def: Są to pracownicy z różnych organizacji , którzy wspólnie dążą do realizacji postawionego celu i tworzą razem organizację/ tworzona dobrowolnie i oparta na zaufaniu/ najczęściej wchodzą w jej skład małe i średnie organizacje, bo dzięki temu mogą się rozwinąć cechy OW:
przekraczanie granic organizacji rozszerzenie geograficzne zmieniający się i równorzędni uczestnicy brak wspólnego centrum administracyjnego zaufanie pomiędzy partnerami niski stopień formalizacji użycie nowoczesnych form komunikacji rozmycie tożsamości przedsiębiorstwa (chodzi o to, że nie zacierają się granice i aż czasem nie wiadomo, gdzie się kończy jedno, a zaczyna drugie)
Cykl życia organizacji wirtualnej: Musi istnieć relacja sieciowa. Jest 7 etapów tworzenia: 1. Rozpoznanie rynku (klientów i konkurentów, aby pozyskać okazje rynkowe) 2. Wybór zadania do realizacji (trzeba sprawdzić, czy dane zlecenie odpowiada zadaniom zgodnym z zakresem działania danego przedsiębiorstwa) 3. Poszukiwanie partnerów (mam miejsce, gdy pojawi się korzystne zlecenie, ale dane przedsiębiorstwo nie jest w stanie samo go wykonać, gdyż istnieje kilka zadań niezgodnych z kompetencjami) 4. Negocjacje i podpisanie kontraktu (na tym etapie szuka się też integratora, czyli osoby, która jest odpowiedzialna za koordynację całej organizacji) 5. Realizacja zadania (wymieniony wcześniej integrator jest odpowiedzialny za znalezienie osoby, która będzie odpowiedzialna za kierowanie wirtualnym zespołem. 6. Rozliczenie prac (nie wymaga wyjaśnienia:D ) 7. Rozwiązanie lub rekonfiguracja (kiedy zakończymy pracę nad jednym zleceniem, to rozwiązujemy organizację, chyba, że pojawi się nowe zlecenie, to wtedy możemy tylko zmienić skład) Różnice między organizacją wirtualną a tradycyjną: nie ma formy fizycznej, nie jest umiejscowiona geograficznie, istnieje umowa pomiędzy uczestnikami, powołana do wykonania tylko określonego zadania, system zarządzania jest płaski i jej zadaniem jest tylko wykonywanie różnych projektów. Zalety: szybka reakcja na zlecenia, zróżnicowanie w kwestii kompetencji uczestników, zaoferowanie produktów lepiej dopasowanych do klienta, obniżenie nakładów inwestycyjnych Wady: nadużycie władzy, kłopoty w regulowaniu odpowiedzialności, brak utartych wzorców, możliwość zaangażowania osoby niekompetentnej, trudność z identyfikacją formy. Składowe systemu informacyjnego: zasada komunikacji; oprogramowania i bazy danych; infrastruktura informatyczna; administrator systemu (osoba czuwająca nad przepływem informacji) ORGANIZACJA UCZĄCA SIĘ: Def: organizacja świadomie wykorzystująca procesy uczenia się w celu przekształcenia organizacji, a co za tym idzie również ukierunkowanie jej na tory zwiększające satysfakcję beneficjenta. Sposoby uczenia się: 1. pętla pojedyncza – opierając się na normach i procedurach, osoba ucząca się, wykrywa błędy i dokonuje korekty. Punktem odniesienia są przyjęte dobre praktyki postępowania 2. pętla podwójna – osoba sama może zająć stanowisko w odniesieniu do obowiązujących w danej organizacji norm. Cechy organizacji uczącej się: 1. 2. 3. 4.
umiejętność krytycznego spojrzenia na procesy wewnątrz organizacji eksperymentowanie z nowymi pomysłami uczenie się na podstawie własnych doświadczeń uczenie się od innych
Dyscypliny wspomagające uczenie się organizacji: 1. mistrzostwo osobiste – każdy chce być mistrzem w swojej dziedzinie
2. model myślowy – analiza i zmiana sposobu postrzegania, która prowadzi do stworzenia nowych modeli 3. wspólna wizja przyszłości – zaangażowanie w tworzenie obrazu przyszłości danej firmy. 4. zespołowe uczenie się – bardziej efektywne 5. myślenie systemowe – sposób myślenie uwzględniający całość problemu. Sposoby uczenia się: Pracownik – szkolenia, samokształcenie, rotacja pracowników, uczenie się na błędach, kontakty z klientami itp. zespół pracowników – wzajemne przekazywanie sobie wiedzy, trening cała organizacja – programy benchmarkingowe, korzystanie z usług zewnętrznych konsultantów. Bariery wdrożenia: 1. psychospołeczne – brak zaufania, brak umiejętności interpersonalnych, niechęć do komunikacji 2. kulturowe – kultura firmy nie zachęca do dzielenia się wiedzą i do dążenia do rozwoju w tym kierunku 3. techniczne – brak narzędzi do komunikacji 4. organizacyjne – brak procedur i praktyk zarządzania wiedzą. Różnice pomiędzy organizacją uczącą się a tradycyjną (tak jest w organizacyjnej a w tradycyjnej odwrotnie):
uczenie się na błędach ciągły trening personelu dostosowanie procedur do sytuacji delegowanie uprawnień podejmowanie ryzyka rutynowe rewizje struktur i procesów
System informacyjny ma za zadanie umożliwienia organizacjom uczącym się swobodnego dostępu do wiedzy, czyli lokalizacji wiedzy, wymiany wiedzy, zachowania i ochrony wiedzy, oceny wiedzy TELEPRACA Def: praca umysłowa wykonywana przynajmniej raz w tyg poza miejscem zamieszkania przy wykorzystaniu technologii teleinformatycznej. Formy: w domu telepraca mobilna telepraca przemienna realizowana w centrach telepracy Obszary zastosowania: Aby zadanie mogło być zrealizowany w takiej formie, to musi spełniać podane warunki: rodzaj wykonywanej pracy styl kierowania wymierność
wyposażenie stanowisko pracy zdalnej
ROZDZIAŁ 8: ANALIZA I PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH System informatyczny (SI) to uporządkowany wzajemnie powiązanych składników, współpracujących aby wykonać założone funkcje, pozwalające na rozwiązanie występujących problemów i osiągniecie założonych celów w danej dziedzinie przedmiotowej. Metodyka tworzenia systemów informatycznych (TSI) to spójny, logicznie uporządkowany zestaw metod oraz procedur technicznych i organizatorskich, pozwalających zespołowi wykonawczemu realizować cykl życia systemu. Składniki metodyki TSI: – formalizmy, modele opisu rzeczywistości – dziedziny przedmiotowej, jej statyki i dynamiki (modele konceptualne) – strukturyzacja procesu TSI w postaci odpowiedniej sekwencji etapów, podetapów i poszczególnych zadań (cykl życia systemu) – szczegółowe metody i techniki TSI – jego dokumentowania razem z symboliką graficzną – narzędzia wspomaganego komputerowo TSI (CASE) – specyfikacja wymagań merytorycznych wobec twórców i zespołu projektowego – kryteria oceny jakości projektu i systemu oraz mechanizmy jej kontroli. Dziedzina przedmiotowa (DP) (badany wycinek rzeczywistości) to obiekt, dla którego tworzy się SI, np.:gospodarka materiałowa firmy, zarządzanie kadrami, obsługa rezerwacji biletów. Podstawą jej opisu są formalizmy. Poszczególne elementy modelu (dokumentowane za pomocą różnych metod i technik) mają zazwyczaj postać diagramów. Rodzaje podejść metodologicznych do TSI: 1. Strukturalne (zwane też strukturalno-relacyjnym) – formalne; polega na tworzeniu systemów o uporządkowanej strukturze procesów i danych oraz związków między nimi; cecha charakterystyczna to oddzielne modelowanie danych i procesów; dominuje w praktyce 2. Obiektowe – opiera się na wyodrębnieniu obiektu mającego znaczenie w kontekście rozw, problemu – umożliwia to integralne modelowanie danych i procesów 3. Społeczne – akcentuje aspekty humanitarne i społeczne; jest używane w fazie planowania SI 4. Adaptacyjne (antymetodyki; pot. nazwy: podejście zwinne, żwawe, lekkie, aginalne) – krytyka metodyk strukturalnych; zakłada realizację dwóch założeń: dopuszczalność zmian i modyfikacji wymagań systemu w trakcie jego realizacji oraz tworzenia oprogramowania na bieżąco w całym procesie TSI. Cykl życia systemu to ciąg wyodrębnionych, wzajemnie spójnych etapów, pozwalających na pełne i skuteczne zaprojektowanie i użytkowanie SI. Wzorce cyklu życia systemu: I. Liniowy - modyfikowany ze względu na dążenie do uwzględnienia celów i założeń konkretnego systemu bądź organizacji. Pozwala na racjonalne kierowanie zespołem wykonawczym, koordynowanie zadań zgodnie z przyjętym harmonogramem, kontrolowanie realizacji przyjętych założeń. Koniecznymi cechami CŻS są jego zupełność i kompletność (konieczność ścisłego opisu wszystkich etapów niezbędnych przy zaprojektowaniu i użytkowaniu elementów systemu). Typ liniowy dominuje w metodykach strukturalnych i jest podzielony na od kilku do kilkunastu etapów. Każdy etap powinien mieć ściśle określone wyjścia, wejścia, składniki, funkcje, dokumenty, sprzężenia z innymi etapami. W kaskadowym CŻS wyodrębnia się 5 podstawowych faz: 1. Planowanie systemu – całościowe podejście do diagnozy i prognozy działań organizacji. Celem jest zharmonizowanie tworzonego planu SI (infoplanu) z planem działalności gospodarczej firmy (identyfikacja i nadanie priorytetów tym technologiom i systemom, które najbardziej wspomagają cele i misję firmy). Syntetycznym rezultatem tej fazy jest tzw. infoplan. 2. Analiza systemu – studium problemów i sytuacji występujących w organizacji gospodarczej, a następnie zdefiniowanie potrzeb informatycznych w odniesieniu do tworzonego systemu. Stosowane metody to model związków encji i diagram przepływu danych. 3. Projektowanie s. - Projekt stanowi koncepcję komputerowo wspomaganej realizacji założeń nowego s. Na podstawie koncepcji s. są opracowywane kolejne składniki projektu: projekt ogólny i projekt szczegółowy albo
techniczny. Faza ta polega na ocenie opracowanych w fazie analizy alternatywnych rozwiązań problemu, identyfikacji struktury funkcjonalnej i związanych z nią specyfikacji inf. 4. Wdrażanie – skonstruowanie lub zestawienie technicznych składników nowego systemu na podstawie jego projektu i przekazanie go do eksploatacji: kodowanie wyspecyfikowanych programów, skompletowanie pełnego oprogramowania s., założenie baz danych, przetestowanie s., przyg. Dokumentacji, zainstalowanie systemu na sprzęcie, przeszkolenie użytkowników. 5. Użytkowanie, modyfikacja i adaptacja systemu – stałe czynności związane z bieżącą eksploatacją i kontrolną jakości s. II. Spiralny CŻS (zaproponowany przez Boehma) – poszczególne fazy cyklu życia są realizowane na zasadzie spirali oznaczającej ich powtarzanie drogą doskonalenia kolejnych wersji systemu, będących rezultatem weryfikacji, oceny i eksperymentów w użytkowaniu jego coraz bardziej rozbudowanych prototypów. Jego fazy: 1. Opracowanie planu systemu informatycznego (jak w liniowym) 2. Analiza ryzyka – ocena finansowych i organizacyjnych konsekwencji zaprojektowania, analizy i wdrożenia infoplanu – czas na decyzję czy dalej będziemy wdrażać projekt, czy go zmieniamy, czy z niego rezygnujemy. 3. Projektowanie SI – opracowywanie kolejnych wersji prototypów, stopniowo udoskonalanych i uzupełnianych aż do stworzenia wersji końcowej systemu. 4. Weryfikacja prototypów – ocena jego funkcjonalności w aspekcie sformułowanych przez niego założeń i wymagań systemu. Rezultaty weryfikacji są podstawą rozpoczęcia kolejnej rotacji w spiralnym CŻS. III. Iteracyjno – przyrostowy CŻS – koncepcja stopniowego, przyrostowego rozwoju systemu (uniknięcie wady liniowego: możliwości użytkowania systemu dopiero pod koniec cyklu); możliwość wprowadzenie bieżących zmian i korekt. Najbardziej uznany jest MIP opracowany w ramach metodyki RUP (postać macierzowa). Ma on 4 fazy: 1. rozpoczęcie – wypracowanie ogólnej wizji, zrozumienie i akceptacja wszystkich członków projektu (10% czasu tworzenia SI) 2. opracowanie – ustalenie architektury systemu, stworzenie planu oraz wyeliminowanie elemntów wysokiego ryzyka (30% czasu tworzenia SI) 3. budowa projektu (50%) 4. przekazanie – dostarczenie gotowego systemu użytkownikom czy klientom (10%) Iteracyjno-przyrostowy CŻS. Linia pozioma reprezentuje czas, a zatem dynamiczny aspekt procesu TSI, pionowa – Interacja w metodyce RUP to pojedynczy cykl w ramach fazy. W statyczny, tj. opis w kategoriach dyscyplin i związanych z każdej interacji mamy do czynienia z minicyklem liniowym. W nimi szczegółowych czynności, artefaktów, ról i przepływów fazach CŻS RUP czynności często wykonywane są równolegle. pracy. Dyscyplina (w RUP) stanowi kolekcję powiązanych czynności, artefaktów, ról oraz przepływów pracy odpowiadających tematycznie głównym obszarom tworzenia SI. Dyscyplina podstawowa stanowi rdzeń procesu tworzenia systemu (należą do nich: modelowanie biznesowe, specyfikacja wymagań, analiza i projektowanie, programowanie, testowanie, wdrożenie). Dyscypliny wspomagające realizują funkcje zarządcze i konfiguracyjne w procesie tworzenia systemu (zaliczamy do nich zarządzanie konfiguracją i zmianami, zarządzanie projektem, przygotowanie środowiska). Najbardziej popularne metody w przypadku metodyk: – strukturalnych: diagramy związków encji, diagramy przepływu danych – obiektowych: 13 rodzajów diagramów UML (najistotniejsze diagramy przypadków użycia) – społecznych: tzw. wzbogacone wizerunki, definicje podstawowe, modele konceptualne. W adaptacyjnym większą rolę odgrywają narzędzia oprogramowania, a nie diagramy. Diagramy przepływu danych (DPD) – najbardziej znana metoda analizy i projektowanie strukturalnego. Znaczenia pojęciowe w DPD: – proces – funkcja, działanie, realizowane w systemie, przekształcające dane wejściowe w wynikowe – przepływ danych – powiązanie między procesami i innymi kategoriami DPD – składnia danych – kolekcja danych, które muszą być przechowywane w systemie przez określony czas – terminator (obiekt zewnętrzny) – źródło lub przeznaczenie danych – zewnętrzne
obiekty, z którymi system komunikuje się, tj. osoby, działy, jednostki organizacyjne. Diagramy przypadków użycia (DPU) wyznaczają podstawową perspektywę pozostałym diagramom języka UML. DPU zawierają następujące główne kategorie pojęciowe: – przypadek użycia – specyfikacja ciągu akcji i ich wariantów, które system (lub inna jednostka) może wykonać poprzez interakcje z aktorami tego systemu – aktor – spójny zbiór ról odgrywanych przez użytkowników przypadku użycia w czasie interakcji w czasie interakcji z tym przypadkiem użycia; najczęściej przybiera ona postać asocjacji – związek – semantyczne powiązanie pomiędzy elementami modelu. CASE (computer-aided systems engineering) to narzędzia wspomagające zautomatyzowane TSI w trakcie CŻS. Pakiety CASE stanowią zastosowanie technologii komputerowej w odniesieniu do procesów, technik i metodyk tworzenia SI. Integralnym składnikiem pakietu CASE jest encyklopedia systemu (repozytorium projektu systemu). Pozwala ona na użytkowanie pozostałych składników pakietu CASE, tj.: edytory diagramów różnorodnych metod i technik TSI, generator kodu programowego, moduł prototypowania systemów, moduł modyfikacji i adaptacji systemów, moduł eksportu / importu danych, moduł kontroli spójności systemu. Istnieje 5 klas pakietów CASE: przechowywalnia danych, wspomagania CŻS (1. planowania strategicznego i modelowania biznesu, 2. wysokiego poziomu (upper CASE lub front-end tools), 3. niskiego poziomu (lower CASE lub backend tools)), adaptacji i modyfikacji systemów, kierowania realizacją projektów, bieżącego doskonalenia jakości systemu. Nowe rozwiązania w TSI 1. Metodyki adaptacyjne. Najbardziej uznanymi implementacjami adaptacyjnego podejścia do TSI są: XP (Extreme Programming), SCRUM, DSDM, Adaptive Software Development, Crystal, Feature-Driven Development, Progmatic Programming i inne. W 2001 zostało utworzone Agile Aliance, który sformułował podstawowe zasady podejścia adaptacyjnego, tj, stwierdzenia dotyczące przewagi: – osób (jednostek) i interakcji nad procesami oraz narzędziami – efektywnie użytkowanego oprogramowania nad obszerną dokumentacją – współpracy z klientami nad negocjowaniem kontraktu – reakcji na zmiany nad realizacją planu. Autorzy Agile Manifesto sformułowali 12 zasad, które powinny umożliwić wdrożenie tych zasad: – najważniejsze jest spełnienie wymagań klienta poprzez szybkie dostarczanie oprogramowania – zmiana założeń i potrzeb systemu jest akceptowalna nawet w końcowej fazie TSI – użyteczne, sprawne oprogramowanie musi być dostarczane przez zespół projektowy często – przyszli użytkownicy SI odpowiedzialni za procesy biznesowe oraz zespół informatyków muszą współpracować w codziennej realizacji projektu – twórcy projektu powinni być zmotywowani – najskuteczniejszą metodą przekzywania informacji jest bezpośrednia konwersacja (Face to Face) – użyteczne oprogramowanie jest jest podstawową miarą postępu pracy – zrównoważony rozwój: sponsorzy, twórcy i użytkownicy powinni współpracować w sposób nieograniczony – prostota, oszczędność – najlepsze projekty wynikają z samoorganizujących się zespołów – w regularnych odstępach czasu zespół ocenia swoje działania i odpowiednio je zmienia. 2. MDA (Model-Driven Architecture)– modelowanie architektury systemu – sposób organizowania i
zarządzania architekturą przedsięwzięcia projektowego, wspomaganego zatomatyzowanymi narzędziami i usługami w celu zdefiniowania modeli i ułatwienia transformacji pomiędzy różnego rodzaju modelami. MDA określa 2 rodzaje modeli, które mają być użytkowane: - PIM przedstawiający określony poziom niezależności od platformy, co umożliwia jego dostosowanie go do różnych platform. Przykładem modelu PIM jest model procesów biznesowych w bankowości czy telekomunikacji. - PSM, który łączy specyfikacje PIM z poszczególnymi typami platform PSM, które zawierają zestaw pojęć technicznych umożliwiających funkcjonowanie platformy i jej usług. Może być oparty na Web Services, XML, .NET, EJB, CORBA. Użytkowanie MDA polega na wykonaniu kolejno: - opracowanie specyfikacji systemu w postaci modelu niezależnego od platformy PIM, na której będzie użytkowany - specyfikacja platformy PSM - wybór właściwej platformy dla systemu - przekształcenie specyfikacji systemu PIM na wybraną platformę PSM. 3. Podejście SOA (Serive-Oriented Architecture) to dopasowanie do procesów biznesowych i użytkowników systemów luźno powiązanych pakietów oprogramowania, które pełnią funkcje usługowe wobec procesów i użytkowników. Architektura systemu jest tworzona poprzez udostępnianie tych zasobów na zasadzie usług bez znajomości platformy, na której są użytkowane.
Rozdział 10 Inżynieria oprogramowania Inżynieria oprogramowania (IO)- zbiór metod, technik, narzędzi, modeli procesów wytwórczych oraz dobrych praktyk stosowanych do wytwarzania oprogramowania o pożądanych charakterystykach, takich jak koszt, jakośd, niezawodnośd czy przenośnośd. IO rozpatrujemy w dwóch perspektywach: - dynamicznej- ukierunkowanej na procesowe akpekty tej dyscypliny - statycznej- ukierunkowanej na wymierne rezultaty tj. produkty wszystkich procesów wytwarzania oprogramowania, takie jak: koncepcje, specyfikacje, projekty oraz programy Weryfikacja- proces oceny zgodności artefaktów (twór sztuczny będący rezultatem pracy ludzkiej) danej fazy procesu wytwarzania oprogranowania z założeniami przyjętymi na jej początku. Walidacja (zatwierdzanie)- proces oceny zgodności artefaktów danej fazy cyklu wytwórczego, zwłaszcza gotowego produktu, z wymaganiami klientów. Weryfikacja i walidacja powinny byd przeprowadzane na każdym etapie tworzenia oprogramowania. Techniki stosowane do weryfikacji i walidacji (wg Collofello- 1988): a) statycznej - przeglądy- przeglądy nieformalne, kontrole drobiazgowe, inspekcje oraz audyty - dowody poprawności- (weryfikacja formalna), polegają na dowodzeniu tezy, że program jest poprawny, za pomocą formalnego aparatu matematycznego - śledzenie wymagao- sprawdzenie czy wszystkie wymagania klienta są zaspokojone oraz przetestowane b) dynamicznej - testowanie- uruchamianie programu, wprowadzenie danych wejściowych w celu wykrycia nieprawidłowych zachowao programu w określonych warunkach - symulacje oraz prototypowanie- sprawdzenie specyfikacji produktu pod kątem realizacji wymagao klienta przy założeniu poprawności prototypu oraz symulacji Testowanie: Zasady projektowania dobrych testów: - od ogółu do szczegółu - zgodnośd produktu z wymaganiami klienta - projekt i plan testów powinny byd przygotowane przed przystąpieniem do implementacji kodu W stosunku do testowania prawdziwa jest zasada Pareto- 80% błędów związane jest z 20% dostarczonego oprogramowania. Testowanie przez osoby z zewnątrz daje lepsze rezultaty, pozala wykryd większą ilośd błędów niż w przypadku testów prowadzonych przez twórców.
Metody testowania: 1. metoda białej skrzynki – testowanie struktury 2.metoda czarnej skrzynki- testowanie funkcyjne ad1. Polega na testowaniu wewnętrznej struktury programu – analizie kodu źrodłowego. Metoda ta pozwala na zaprojektowanie testu aby objął on: -każdą linię kodu źrodłowego - każdą niezależną ścieżkę w module - wszystki warianty decyzji logicznych - wszystkie pętle - wszystkie wewnętrzne struktury danych Metoda pozwala na wykrycie nieprawidłowego użycia: - operatorów logicznych - typów danych - wyrażen arytmetycznych - zagnieżdżeo pętli - warunktów brzegowych pętli Wady metody: - czasochłonna ad2. Służy do kompletnego testowania zgodności programu z wymaganiami funkcyjnymi. W tej metodzie wnętrze systemu, tj. wewnętrzna struktura programu, jego kod źrodłowy, jest dla testującego nieistotne. Pozwala na wykrycie błędów związanych z: - źle zaimplementowaną funkcjonalnością - niedostarczeniem pewnej funkcjonalności - niewłaściwymi zachowaniami systemu - problemami wydajnościowymi Warianty metody czarnej skrzynki: - dzielenie na klasy równoważności - analiza wartości brzegowych - tablice ortogonalne - testowanie porównawcze Proces testowania oprogramowania: Etapy: 1. Przeprowadzenie testów jednostkowych- przetestowanie pojedynczych jednostek takich jak: funkcja, klasa, pakiet w celu wykrycia oraz eliminacji błędów. 2. Scalenie jednostek w większą całośd (podsystem) i sprawdzenie poprawności za pomocą testów integracyjnych.
3. Testy systemowe- sprawdzenie fukncjonowania systemu w kontekście interakcji z użytkownikiem i otoczeniem. Jeśli testy nie spełniają oczekiwao klienta to cały proces zaczyna się od początku. 4. Testy akceptacyjne- wykonywane w środowisku docelowym, tam gdzie ma funkcjonowad produkt, a w ich realizację są zaangażowani reprezentanci klienta.
Przeglądy:- proces podczas którego produkt jest prezentowany zespołowi projektowemu, menedżerom, użytkownikom i innym interesariuszom w celu zaopiniowania lub zatwierdzenia. Za względu na stopieo sformalizowania dzielimy na: - nieformalne- opracowane sytuacyjnie - sformalizowane- ich przebieg jest opisany przez konkretne reguły zasady i procedury. Do tej kategorii zalicza się: inspekcję, kontrolę drobiazgową, inspekcję Fagana Cele przeprowadzania inspekcji: - wykrywanie, identyfikacja i usuwanie defektów w produktach, a więc zapobieganie powstaniu usterek - potwierdzenie jakości produktu procesu wytwórczego - doskonalenie precesu wytwórczego za pomocą analizy przyczyn zarejestrowanych defektów - promowanie projakościowych praktyk działania Każdy, kto uczestniczy w inspekcji ma przypisaną rolę: prezenter, moderator, autor, kontroler, sekretarz Fazy procesu inspekcji: 1. Planowanie- moderator podejmuje decyzję, który artefakt należy poddad inspekcjim dobiera członków zespołum określa dokumenty niezbedne do przeprowadzenia inspekcji, definiuje warunki jej zakooczenia
2. Inicjalizacja- wyjaśnienie członkom zasad, harmonogramu, celów oraz przydziałów ról (opcjonalne dla doświadczonych zespołów) 3. Przygotowanie- Kontlorerzy indywidualnie przeglądają analizowany artefakt w celu znalezienia defektów 4. Kontrola- opracowywanie listy defektów, rezultaty odczytywane przez prezentera. Moderator i kontlorerzy wskazują niedogodności i sugerują poprawki, sekretarz to zapisuje 5. Naprawa- Autor wprowadza modyfikacje 6. Sprawdzenie- moderator sprawdza czy poprawki zostały naniesione przez autora. Lider decyduje o zakooczeniu inspekcji. Zależności między pojęciami - testowanie- zapewnienie jakości kodu - weryfikacja- zapewnienie jakości poszczególnych faz procesu wytwórczego oraz ich produktów - walidacja- zapewnienie jakości produktu z perspektywy odbiorcy Jakość oprogramowania Jakośd- zgodnośd z jawnie oraz niejawnie określonymi wymaganiami Model jakości- próba ilościowego zidentyfikowania jakości za pomocą zestawu niemierzalnych charakterystyk jakości- czynników, atrybutów wysokiego poziomu, oraz ich charakterystyk, zwanych także składowymi lub atrybutami niskiego poziomu, możliwych do wyrażenia za pomocą bezpośrednio lub pośrednio kwantyfikowalnych miar. Niektóre oceny mogą byd skorelowane ze sobą ze względu na wspólne podcharakterystyki. Modele jakości - Model McCalla- czynniki jakości podzielone na 3 grupy charakterystyk związanych z funkcjonowaniem oprogramowania(efektywnośd, integralnośd, niezawodnośd, użytecznośd, zgodnośd) , modyfikowalnością produktu (elastycznośd, pielęgnowalnośd, testowalnośd), przenośnością produktu (potencjał integracyjny, prznośnośd, możliwośd wielokrotnego użycia). Dla każdej z podcharakterystyk wykonuje się subiektywną ocenę w skali od 1 do 10. -Model Boehma- wyróżniamy się trzy charakterystyki- warunki konieczne i wystarczające niezbędne do osiągnięcia ogólnej jakości- łatwośd konserwacji, przenośnośd, przydatnośd Podcharakterystyki odnoszą się głownie do kodu źródłowego. Podcharakterystyki zdefiniowane tak, żeby były zdefiniowane miary ilościowe pozbawione subiektywizmu (które cechują model McCalla) -Model ISO 9126- jest standardem opisującym jednolity model jakości oprogramowania. Opiera się na poprzednich modelach, można go stosowad do oceny jakości dowolnego rodzaju oprogramowania.
Miary oprogramowania Proces pomiaru: Powyższe modele służą do jakościowej analizy cech produktu programowego. W celu dokonania ilościowej analizy korzystamy z miar oprogramowania. Miara oprogramowania- jednostki przydzielone w procesie pomiaru, inaczej jest to wyrażenie wielkości charakteryzującej pewną cechę tj. atrybut oprogramowania lub procesu wytwórczego. Proces pomiaru składa się z pięciu etapów: - sformułowanie- zdefiniowanie celów pomiarów - pomiar- zebrania danych do obliczenia miar - analiza- obliczenie wartości miar - interpretacja- ocena wyników, wskazanie działao naprawczych - sprzężenie zwrotne- wprowadzenie zmian w produkcie Wyróżniamy miary procesu i produktu. Przegląd miar oprogramowania Wyróżniamy kategorie miar: - oparte na wielkości kodu źródłowego- wielkośd oprogramowania liczona w LOC (lines of code), lub dla większych KLOC (1 KLOC= 1000 LOC) - uwzględniające funkcje oprogramowania- podstawową miarą jest miara punktów funkcyjnych. W celu obliczenia jej potrzebne są nam dane: * liczba wejśd i wyjśd użytkownika * liczba zapytao użytkownika * liczba struktur danych * liczba interfejsów z innymi systemami oraz aplikacjami Następnie do każdej miary przyporządkowujemy wagi. Sumujemy to i liczymy punkty funkcyjne za pomocą wzoru którego nie przepiszę bo się nie przyda. Pamiętajmy, że w nim występuje też kolejna suma odnosząca się do ocen które dajemy na 14 pytao dotyczących systemu. Miarę punktów funkcyjnych można też wykorzystad jako podstawę do normalizacji wyników pomiarów jakości, wydajności pracy konstruując następujące miary - liczba błędów na punkt funkcyjny - liczba usterek na punkt funkcyjny - punkt funkcyjny na osobomiesiąc pracy -koszt wytworzenie jednaego PF - wielkośd dokumentacji na 1 PF
11. Zarządzanie projektami informatycznymi „Cokolwiek czynisz, czyo roztropnie i patrz kooca!” Owidiusz (cytat akurat nam się wpasował w tematykę sesyjną :D)
11.2. Istota i problemy zarządzania projektami informacyjnymi Przykłady projektów: Przygotowanie konferencji Wdrażanie systemu informacyjnego Stworzenie serwisu społecznościowego Web 2.0 Wprowadzenie nowego produktu na rynek Stworzenie portalu e-learningowego … Przedsięwzięcie można uznad za projekt, jeśli: Ma jednorazowy charakter Jest innowacyjne Ma zdefiniowany cel Ma określony budżet Ma harmonogram Kieruje nim menedżer projektu Ma zapewnione finansowanie Ma określoną strukturę organizacyjną i zakres odpowiedzialności członków zespołu projektowego Projekt, to taka organizacja pracy, której celem jest wykonanie pewnej unikalnej pracy w oznaczonym czasie i przy wykorzystaniu przydzielonych, ograniczonych zasobów. Zarządzanie projektami stanowi zastosowanie wiedzy, umiejętności, narzędzi oraz technik w odniesieniu do realizowanych w projekcie działao, umożliwiających spełnienie wymagao danego projektu. Powodzeniem kooczy się ok. 30% inicjowanych projektów 50% znacznie odbiega od planów i celów 20% kooczy się niepowodzeniem. Przyczyny niepowodzeo w realizacji projektów: Zmiany wewnątrz organizacji Słabe wyniki osiągane w trakcie projektu Zmiany w otoczeniu biznesowym Zmiany technologiczne Czas (pojawienie się nieplanowanych na początku rozwiązao technologicznych) 11.3. Cykl życia projektu Cykl życia projektu stanowi sekwencję kolejnych faz projektu, od zainicjowania aż po jego zakooczenie, składający się z procesów: inicjowania, planowania, realizacji, kontrolowania i zamknięcia oraz obejmujący także procesy pomocnicze, jak zarządzanie ryzykiem, jakością, integracją, zaopatrzeniem itd. Główne fazy projektu: Inicjowanie o Decyzja o rozpoczęciu
o Wybór menedżera o Identyfikacja potrzeb o Identyfikacja możliwości spełnienia wymagao o Karta projektu Planowanie o Zebranie danych o Jasne określenie celów o Stworzenie struktury i podziału pracy o Skonstruowanie budżetu o Identyfikacja i ocena ryzyka o … Realizacja o Zarządzanie zespołem o Motywowanie zespołu o Zarządzanie komunikacją o Oddawanie kamieni milowych o Raportowanie postępu prac o … Monitorowanie o Kontrola postępu prac o Monitorowanie ryzyka o Kontrola budżetu o Przeprowadzanie przeglądów jakości o Monitorowanie funkcjonalności Zamykanie o Odbiór wewnętrzny (próbny) o Odbiór formalny o Raport koocowy
Sponsor projektu – osoba lub grupa osób zlecających projekt, zapewniających środki finansowe niezbędne do jego realizacji, wzmacniających wsparcie dla projektu ze strony najwyższego kierownictwa. Karta projektu – Podpisanie karty projektu przez sponsora = mianowanie kierownika projektu i uruchomienie niezbędnych środków finansowych. Przyjmowany błąd w szacunkach kosztów: 20-30% Cykl życia projektu – określa, jakie działania, na jakim etapie i przez kogo mają byd zrealizowane. 11.4. Zespół projektowy 11.4.2. Wybór członków zespołu a) określenie wymagao (ogłoszenie naboru/rekrutacji wewnętrznej) b) zatrudnienie trzonu zespołu (osób, które będą zaangażowany przez cały czas, aż do zamknięcia) c) powiadomienie menedżerów liniowych, kto został przydzielony do jakiego zadania, jakie są deadliny itd. 11.4.3. Karta zakresu odpowiedzialności
Jest w niej zdefiniowany zakres obowiązków i odpowiedzialności. Przykład: KARTA ZAKRESU ODPOWIEDZIALNOŚCI Nazwa projektu: Menedżer projektu: Numer wydania: Numer wydania; Rola Menedżer Klient Użytkownik koocowy Rozpoznanie B/O B B potrzeb klienta Opracowanie B I wstępnej koncepcji … Sporządził: Zatwierdził: B - bierze udział A – akceptuje O – odpowiada
Data aktualizacji: Sponsor
Członek zespołu 1 B
B
A
B
I – otrzymuje informacje
Członek zespołu n
B
D – doradza
11.4.4. Plan komunikacji Komunikacja wewnętrzna – w obrębie zespołu projektowego; zależy od wielkości projektu, liczby zaangażowanych i ich rozproszenia. - kiedyś każdy zespół posiadał własne biuro projektu – dziś: globalizacja zespoły wirtualne - spotkania cykliczne pozwalają na bieżącą kontrolę przebiegu prac Plan komunikacji zewnętrznej – obejmuje wymagania informacyjne interesariuszy (sponsora, klientów, ekspertów, dostawców itd.) - identyfikacja potrzeb i wymagao ze strony interesariuszy - plan jest powiązany z kartą zakresu odpowiedzialności - lista dostępnych źródeł pozyskiwania informacji (uaktualniana!) - określenie sposobu chronienia niejawnych danych klienta 11.4.5. Podejmowanie decyzji - powinni mied na nie wpływ wszyscy członkowie zespołu motywacja, minimalizacja ryzyka nieporozumienia, ograniczenie ryzyka - burza mózgów (podstawowe zasady: zaproszenie przynajmniej jednej osoby z zewnątrz, możliwośd swobodnej wypowiedzi, zapis i omówienie pomysłów - zespół musi posiadad umiejętnośd racjonalnego podejmowania decyzji 11.4.6. Rozwiązywanie konfliktów Główne obszary konfliktów: - podział dóbr materialnych i symbolicznych - sprawowanie kontroli nad innymi osobami - koordynacja działao Schemat eskalacji konfliktu:
Cykl eskalacji konfliktu prowadzi ostatecznie do destrukcji zespołu!!
Pierwotny pojetyoczy przedmiot sporu
narusza równowag ę stosunkó w
Prowadzi do ujawnieni a innych, uprzednio tajonych spornych zagadnieo
Pojawia się coraz więcej racji drugiej strony pogłębieni e niezrozum ienia
druga strona wydaje się z gruntu zła
wysuwa się osobiste zarzuty
konflikt uniezależn ia się od pierwszeg o podmiotu sporu
11.5. Planowanie zadao 11.5.2 Struktura podziału pracy -przyporządkowanie i doprecyzowanie zakresu projektu - dekompozycja – podział zadao na mniejsze elementy łatwiejsze do szacowania i monitorowania - kolejnośd hierarchiczna (najmniejsze elementy – pakiety robocze) -podział ze względu na fazy, skutki (np. wytworzone produkty) lub umiejętności i funkcje członków zespołu 11.5.3. Kamienie milowe Kamieo milowy – zdarzenie istotne z punktu widzenia realizacji całego projektu. Kryteria: - termin rozpoczęcia i zakooczenia - termin testowania i przekazania odbiorcy - punkty styczne z innymi projektami - czas kontroli
Dobrze jest określid wagę każdego z kamieni milowych
Projekt może byd wstępnie oceniany pod kątem warości zaktualizowanej netto (NPV), wewnętrznej stopy i okresu zwrotu.
11.6. Zarządzanie budżetem 11.6.1. Dane wejściowe - szacowanie niezbędnych zasobów (w fazie inicjowania) - np. na podstawie archiwum przeprowadzonych już projektów - albo metod parametrycznych (równao, statystyczne/probabilistyczne modele matematyczne) - dane z przeszłości muszą byd bardzo dokładne - parametry modelu można skwantyfikowad (sprawdzają się do projektu każdej wielkości)
11.6.2. Opracowanie budżetu Główne czynniki wpływające na strukturę budżetu: - konkurencja - zysk (co chcemy osiągnąd) - przepływy pieniężne (suma wszystkich bieżących działao powiązanych z innymi trwającymi projektami) - ryzyko (ryzyko przekroczenia kosztów a ryzyko opóźnieo) - możliwości technologiczne (chcemy zdobyd przewagę organizacyjną nad konkurencją) - zasoby (wartośd zasobów alokowanych – należy odpowiednio klasyfikowad i monitorowad ich dostępnośd) - potrzeby uświadomione (cele organizacji) Sposoby doskonalenia organizacji (do konkurencji): - konkurencja oparta na czasie – wdrożenie nowych technologii (największy nacisk na osiągnięcie kamieni milowych i celów projektu - konkurencja oparta na kosztach – jak najmniej kosztochłonny tryb zadao i minimalizacja kosztów stałych - konkurencja oparta na jakości – nacisk na planowanie, zapewnianie i kontrolę jakości. 11.6.3. Monitorowanie kosztów
Kontrola budżetu – wskazanie różnic pomiędzy wynikami faktycznymi a budżetowymi. Najczęstsze przyczyny rozbieżności: - nieuwzględnienie inflacji - wyższe od założonych ceny towarów/usług - dodatkowe koszty pracy 0,23*x=180000 x=180000*100/23 - różnice w kursach walut - zmiany w prawodawstwie. Metoda zarządzania wartością wypracowaną (EVM): 1. Rozbieżnośd harmonogramu –różnica kosztów poniesionych i zaplanowanych na dany moment SV = EV (earned value) – PV (planned value) Na przykład: DZIAŁANIE 1 2 3 RAZEM EV 70 000 90 000 110 000 270 000 PV 75 000 80 000 110 000 265 000 SV -5 000 10 000 5 000 Rozbieżnośd wynosi 5 000, czyli 1,85%, co znaczy, żeprojekt ma 1,85% opóźnienia (coś mi się tu nie zgadza ale tak wynika chyba z tego, co jest w książce, jakby ktoś rozkminił do kooca, o co im chodziło – str. 325, to dajcie znad). 2. Rozbieżnośd kosztów – różnica między kosztami zaplanowanymi na zrealizowane działania a faktycznie poniesionymi. CV =EV – AC (actual cost) 3. Wskaźnik kosztów pozostałych do poniesienia: EAC = AC + (B-EV)/PI B – pierwotny budżet projektu PI (performance index) może mied postad: - CPI (cost performance index) = EV/AC - SPI (schedule performance index) = EV/PV - SCI (schedule cost index) = SPI * CPI 11.7. Zarządzanie czasem. 11.7.1. Harmonogram Gantta - pozwala na ukazanie czasu trwania poszczególnych działao I zaplanowanie ich w czasie. DZIAŁANIE TYDZIEO I II III IV V VI VII VIII Zdefiniowanie wymagao klienta Opracowanie planu projektu Specyfikacja techniczna Baza danych Zarządzanie projektem
11.7.2. Sied działao. L.p. 1 2 3 4 5 6
DZIAŁANIE Zdefiniowanie wymagao klienta Opracowanie planu projektu Specyfikacja techniczna Zaprojektowanie formularzy Personalizacja dostępu do serwisu internetowego Stworzenie projektu graficznego
CZAS TRWANIA 1 2 4 1 1 5
7 8 9
Wdrożenie modułu administratora Zarządzanie projektem Odbiór formalny
2 16
11.7.3.Metoda ścieżki krytycznej Ścieżka krytyczna – częśd sieci działao, na której leżą działania o łączyn, najdłuższym czasie trwania. Analiza zadao leżących na ścieżce krytycznej pozwala na wskazanie zadao cechujących się największym ryzykiem niedotrzymania terminu i wskazanie działao, których czas trwania można skrócid. 11.7.4. Kompresja działao i czasu trwania. Przyspieszenie (crashing) - alokacja dodatkowych zasobów do realizacji działania. Szybka ścieżka (Fast tracking) – równoczesne realizowanie działao zaplanowanych wcześniej, jako zadania następne/poprzedzające. 11.8. Zarządzanie jakością. 11.8.1. Planowanie jakości Jakośd – zbiór cech określających zgodnośd systemu z wymaganiami. Produkt koocowy – musi mied jakośd, która zapewni jego użytecznośd i spełni oczekiwania klienta (chociaż czasami koszty związane z podniesieniem jakości są nieproporcjonalnie wysokie, trzeba byd na to czujnym). Poziom jakości – musi byd znany i zaakceptowany przez klienta (należy określid bardziej i mniej istotne aspekty projektu, ustalid ich minimalne poziomy jakości, przedstawid klientowi kilka wariantów zależnych od ceny). Dopuszczalny zakres odstępstw – musimy ustalid z klientem, ze w zależności od budżetu pewne rzeczy mogą ulec zmianie. Zarządzanie jakością – skoordynowane działania dotyczące kierowania projektem i nadzorowania projektu w odniesieniu do jakości. Monitorowanie i pomiar jakości – wg modelu oceny dojrzałości procesu CMM: Poziom jakości procesu Początkowy
Powtarzalny
Zdefiniowany
Zarządzany Optymalizowany
Charakterystyka Chaotyczne procesy produkcji oprogramowania, brak stabilnego środowiska projektowania i wytwarzania oprogramowania, sukces zależy od pracowitości i pomysłowości, odejście osób kluczowych może spowodowad niepowodzenie, jakośd produktu koocowego zazwyczaj przypadkowa. Podstawowe procesy są planowane, dokumentowane, monitorowane, kontrolowane, możliwe jest oszacowanie kosztów, harmonogramu prac, zarządzanie wymaganiami, wynik prac zależy od umiejętności członków zespołu Udokumentowane, standaryzowane, zintegrowane na szczeblu organizacji wytwarzanie oprogramowania związanego z zarządzaniem i produkcją, stosowanie sprawdzonych i dopasowanych stardardów. Procesy kontrolowane na podstawie pomiarów z wykorzystaniem metod statystycznych, możliwe jest optymalizowanie miar procesów. Organizacja stale doskonali procesy/produkty, optymalizuje projektowanie i wytwarzanie oprogramowania wg modelu zarządzania poprzez procesy.
11.8.2. Przeglądy jakości. Mają na celu jak najwcześniejsze wykrywanie błędów, już na etapie realizacji projektu.
Model propagacji błędów wg IBM: Błędy przechodzące dalej
błędy z poprzedniej fazy
Efektywnośd wykrycia błędów
Błędy przechodzące dalej ze wzmocnieniem
b. przechodzące do następnej fazy
Nowe błędy
Wskazówki dot. Przeglądów: - nie służą wskazaniu winnych, tylko wykryciu błędów - pracownicy nie powinni robid przeglądów tych elementów, za których wykonanie sami byli odpowiedzialni - przed przeglądem należy jasno określid jego zakres (dobrą praktyką jest określenie listy kontrolnej) 11.8.3. Przeglądy projektu (minimum 3 w czasie trwania projektu!) Powinny byd przeprowadzone przez komitet sterujący (menedżer projektu, wybrani członkowie zespołu, sponsor, przedstawiciele klienta i inne strony zainteresowane). Prezentacja z postępu prac projektowych – omawia harmonogram, ukooczone produktu cząstkowe, kamienie milowe, stan budżetu itp… 11.9. Zarządzanie ryzykiem Ryzyko – zdarzenie, które jeszcze nie miało miejsca, ale jeśli wystąpi, będzie miało pozytywny/negatywny wpływ na projekt. Elementy planu zarządzania ryzykiem: Metodyka, role i obowiązki, budżetowanie, wyznaczenie terminów, kategorie ryzyk, definicje, macierz, tolerancja stron zainteresowanych, formularze. Identyfikację ryzyk można przeprowadzid za pomocą analizy SWOT lub PESTELI. Tę drugą przeprowadza się w następujących obszarach: polityczny, ekonomiczny, społeczny, technologiczny, ekologiczny, prawny, branżowy Metody identyfikacji ryzyk: burza mózgów, wywiady, technika delficka, listy kontrolne poprzednich projektów… Rejestr ryzyk: lista ryzyk, lista reakcji na nie, źródła potencjalnych problemów. Każdemu z ryzyk należy przyporządkowad jego prawdopodobieostwo i ocenid jego skutki. Prawdopodonbieostwa ryzyk: 0-0,06 – nieistotne; 0,07-0,14 – istotne; 0,18 – 0,72 – bardzo istotne. 11.10. Dostawa i zamknięcie projektu. - odbiór próbny (wstępny) – nie zaprasza się klienta, tylko osoby z zewnątrz, wstępna ocena wyniku projektu
- formalny odbiór – weryfikacja produktu koocowego; podpis sponsora/klienta zwalnia menedżera projektu z funkcji - raport koocowy z projektu (cele, ocena wyników, protokół odbioru, przebieg postępu prac, napotkane problemy i wgl wszystko, o czym była mowa w tym rozdziale ;)).
Rozdział 12 – Systemy ERP 1. Geneza systemów ERP SYSTEM WSPOMAGAJĄCY ZARZĄDZANIE (Management Support Systems – MSS) – dokonuje wyboru, udostępniania i integracji danych z różnych źródeł. Cel: dostarczenie informacji niezbędnych do rozwiązywania problemów decyzyjnych. 1) Różnorodnośd potrzeb informacyjnych na różnych szczeblach zarządzania => powstanie kilku generacji systemów MSS (wszystkie nadal wykorzystywane w biznesie): I Dziedzinowe systemy transakcyjne – wspomagające poszczególne obszary zarządzania (np. system finansowo-księgowy, system kadrowo-płacowy). Skutek: usprawnienie ewidencji procesów gospodarczych. II Systemy informatyczne, umożliwiające: - zarządzanie dokumentami - planowanie i monitorowanie obszarów zarządzania - wspomaganie decyzji - analizowanie i prezentowanie informacji - planowanie zasobów i sterowanie procesami biznesowymi ERP, - komputerowo zintegrowane wytwarzanie Skutek: optymalizacja zasobów i procesów. III Systemy e-biznesowe, czyli wykorzystanie Internetu, hurtowni danych, wyszukiwania informacji i narzędzi analitycznych (np. Customer Relationship Management – CRM, e-commerce, e-banking). Skutek: optymalizacja relacji organizacji z otoczeniem. I + II + III = IMIS ZINTEGROWANY SYSTEM INFORMATYCZNY (Integrated Management Information System – IMIS) – wspomaga zarządzanie, jest zorganizowany modułowo lub komponentowo, zatem dopasowany do specyfiki organizacji. Obsługuje wszystkie obszary zarządzania. Cecha: zorientowany na procesy logistyczne i finansowe. Moduły – zestawy narzędzi o różnej złożoności i przeznaczeniu (np. rachunkowośd finansowa, gosp. materiałowa). Komponenty – obiekty oferujące określoną funkcjonalnośd. INTEGRACJA – połączenie elementów systemu informacyjnego. wewnętrzna – integracja systemów w ramach danej organizacji, które wcześniej funkcjonowały jako niezależne. zewnętrzna – połączenie systemów wewnętrznych z otoczeniem.
2) Etapy rozwoju systemów zintegrowanych (cechy modeli): (70. XX) MRP systemy planowania potrzeb materiałowych: obliczanie rzeczywistego zapotrzebowania na materiały, na podstawie zleceo sprzedaży, zestawieo materiałowych i stanów zapasów; (80. XX) MRP II systemy planowania zasobów produkcyjnych: harmonogramowanie produkcji z uwzględnieniem marszrut technologicznych i zdolności produkcyjnych, obliczanie rzeczywistego zapotrzebowania na materiały i półprodukty; (80. XX) dodatkowo – systemy zaawansowanego planowania i harmonogramowania oraz systemy realizacji produkcji; (1990) ERP systemy planowania zasobów przedsiębiorstwa: optymalizacja zasobów i procesów biznesowych, zastosowanie procedur finansowych w zakresie rozliczania zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, architektura modułowa; (2000) ERP II systemy planowania zasobów i relacji przedsiębiorstwa z otoczeniem: współpraca z klientami, dostawcami i partnerami handlowymi, biznes elektroniczny w łaocuchu dostaw, architektura komponentowa. Każdy z powyższych systemów jest poszerzeniem poprzedniego o dodatkowe funkcjonalności.
2. System ERP jako zintegrowany system informatyczny System ERP (Enterprise Resource Planning) to zestaw narzędzi informatycznych, umożliwiających sterowanie procesami biznesowymi oraz monitorowanie i analizowanie funkcjonowania organizacji. 1) Zadania systemu ERP: - łączy dostawców i klientów w łaocuchu dostaw; - koordynuje cztery obszary funkcjonalne (patrz schemat); - tworzy symulacje na wypadek różnych scenariuszy procesów biznesowych. 2) Struktura systemu ERP:
Zarządzanie finansami (podstawa systemu)
Marketing i sprzedaż
Centralna baza danych
Zarządzanie zasobami ludzkimi
Zarządzanie łaocuchem dostaw (logistyka)
3) Właściwości systemu ERP: - kompleksowośd funkcjonalna - zaawansowanie technologiczne i merytoryczne - integracja danych w centralnej bazie oraz integracja procesów - otwartośd (możliwośd integracji z otoczeniem) - elastycznośd - innowacyjnośd. 4) Korzyści z wykorzystywania systemów ERP: - integracja informacji ze wszystkich działów przedsiębiorstwa - poprawa poziomu obsługi klienta - redukcja poziomu utrzymywanych zapasów - obniżka kosztów produkcji - synchronizacja wielu procesów - poprawa płynności finansowej. 5) Dostawcy systemów ERP: Na rynku międzynarodowym: - SAP (niem.): SAP ERP, SAP All-in-One, SAP BusinessOne - Oracle (am.): głównie Oracle ERP - Sage (bryt.): Symfonia Forte - Microsoft (am.): Microsoft Dynamics - Infor (am.): Infor ERP LN (Rynek nieustannie się konsoliduje, dochodzi do wielu fuzji i przejęd, zarówno między dużymi firmami, jak i z lokalnymi producentami.) Na rynku polskim: - SAP obsługują największych klientów, często oddziały firm międzynarodowych w Polsce - Oracle - Comarch (pol.) obsługują małe i średnie przedsiębiorstwa orazrodzimych producentów - IFS (szw.) Te cztery firmy uzyskują łącznie 60% przychodów z rynku polskiego.
3. System ERP a zarządzanie łańcuchem dostaw Łaocuch dostaw to grupa przedsiębiorstw realizujących wspólnie procesy przepływu produktów, informacji i środków finansowych od miejsc pozyskania surowców do miejsc konsumpcji. Zarządzanie łaocuchem dostaw SCM (Supply Chain Management) to planowanie, organizowanie i kontrolowanie działao w ramach łaocucha. Korzyści biznesowe z zastosowania SCM: - integracja procesów wewnętrznych i zewnętrznych -możliwośd globalnego planowania i przeprowadzania symulacji w czasie rzeczywistym - szybsze dostarczanie nowych produktów na rynek - minimalizacja całkowitych kosztów przepływu produktów i informacji - optymalizacja poziomu zapasów w łaocuch dostaw.
*Łaocuch wartości to ciąg powiązanych czynności, realizowanych w ramach procesu wytwarzania finalnego produktu lub usługi, które umożliwiają uzyskiwanie wartości dodanej.
4. Wdrażanie i użytkowanie systemu ERP 1) Cykl życia systemu ERP: Analiza przedwdrożeniowa
Pozyskanie systemu
Wdrożenie systemu
Używanie systemu
2) Struktura kosztów posiadania systemów ERP: - licencje oprogramowania użytkowego - usługi wdrożeniowe - wsparcie techniczne - administrowanie - infrastruktura techniczna 3) SAP Solution Manager jako platforma wdrażania i utrzymania: SAP Solution Manager, czyli menedżer rozwiązao, to platforma zawierająca zestaw narzędzi do scentralizowanego i efektywnego zarządzania rozwiązaniami: projektami wdrożeniowymi, testami, narzędziami szkoleniowymi, raportami i pomocą techniczną. Fazy wdrażania wg. metodyki SAP Solution Manager: Przygotowanie projektu Koncepcja biznesowa Uruchomienie i obsługa systemu
Realizacja
Ostateczne przygotowania
5. Kierunki rozwoju systemów ERP 1) Przesłanki rozwoju: - system ERP jest podstawą nowoczesnych rozwiązao IT w przedsiębiorstwach i instytucjach, - z systemem ERP można integrowad inne systemy, - producenci systemów ERP ciągle udostępniają nowe rozszerzenia funkcjonalne i technologiczne, - w systemach ERP można stosowad różne architektury oprogramowania, - konsolidacja producentów doprowadzi do rozszerzenia oferty tych systemów. 2) W ostatnich latach można wyróżnid tendencje do budowy systemów branżowych i komponentowych. Systemy branżowe są tworzone w celu ograniczenia złożoności systemów uniwersalnych oraz uzupełnienia ich o specyficzne funkcje branżowe. Zalety: łatwośd obsługi, łatwiejsza adaptacja systemu branżowego do warunków panujących w firmach danej branży, niż systemów uniwersalnych.
Systemy komponentowe powstają poprzez przyjęcie wspólnego standardu komunikacyjnego w ramach systemu zintegrowanego, który składa się z wielu komponentów. Zalety: możliwośd wykorzystania komponentów przez wielu użytkowników oraz stosowani akomponentów pochodzących od różnych producentów. 3) Kierunki rozwoju systemów ERP: - powszechne stosowanie technologii internetowych i mobilnych, - doskonalenie narzędzi analityki biznesowej (np. hurtownie danych) oraz narzędzi korporacyjnego wyszukiwania informacji, - przechodzenie na architekturę zorientowaną na usługi, - stosowanie systemów branżowych w celu automatycznego konfigurowania systemu i skrócenia czasu wdrożenia, - otwartośd na inne rozwiązania informatyczne, - integracja systemów ERP z pakietami biurowymi, - stosowanie oprogramowania open source, - udostępnianie oprogramowania jako usługi Software-as-a-Service (SaaS).
Systemy ERP stanowią obecnie rdzeo rozwiązao wspomagających zarządzanie.
Systemy CRM – autor: Adam Marszałek Wprowadzenie: CRM – Customer Relationship Management – strategia biznesowa + technologia informacyjna nakierowana na zarządzanie związkami między firmą a klientami w celu maksymalizacji korzyści. Węższa definicja CRM: grupa systemów informatycznych wspierająca obszar zarządzania relacjami z klientami.
Podstawy strategii CRM: Kluczowe założenia, na których opiera się CRM (czyli dlaczego opłaca się go wprowadzad):
mała grupa klientów przynosi największe zyski – związane z tym prawo Pareto – 20% klientów przynosi 80% zysków firmy podstawowym źródłem zysku firmy są klienci lojalni – utrata klienta jest boleśniejsza niż pozyskanie nowego ludka
Kluczowe „hasła” kojarzące się z CRM: lojalnośd klienta, partnerski charakter związku między firmą a klientem, zrozumienie potrzeb klienta oraz segmentacja klientów (na jednorodne grupy, dzięki czemu łatwiej zarządzad kontaktami z nimi)
Budowa systemu CRM CRM składa się z trzech elementów:
CRM operacyjny CRM analityczny CRM komunikacyjny/interakcyjny
Elementy te łączą się wzajemnymi powiązaniami, dane z jednego systemu wykorzystywane są w pozostałych
CRM operacyjny Celem CRM operacyjnego jest gromadzenie danych o potencjalnych i bieżących klientach firmy. Celem firmy jest wykreowanie w bazie danych holistycznego (pełnego) obrazu klienta. CRM operacyjny zbiera zatem dane osobowe, rejestruję historię kontaktów, dane marketingowe. Źródłem danych dla CRM są: pracownicy, badania, źródła zewnętrzne (np. GUS), zbiory danych firmy (np ERP, SCM)
CRM analityczny CRM analityczny to zbiór narzędzi do analizy danych służących do budowania wiedzy umożliwiającej stworzenie długoterminowej relacji z klientami.
Narzędzia wykorzystywane w CRM analitycznym określa się mianem Business Intelligence. Podstawowe narzędzia BI to:
Hurtownie danych Systemy pytająco-raportujące Systemy przetwarzania analitycznego OLAP Eksploracja danych
Systemy CRM są w stanie samodzielnie tworzyd raporty i analizy do wykorzystania przez ludzi.
CRM komunikacyjny CRM komunikacyjny – zestaw narzędzi służący do ułatwienia kontaktu pomiędzy organizacją a klientem. Celem CRM komunikacyjnego jest uzyskanie jednolitego obrazu klienta i sprawienie, żeby on również postrzegał firmę jako jedną całośd. Stąd też potrzeba integracji informacji docierających różnymi kanałami do klienta. W tym celu powstały wielokanałowe centra obsługi klienta, którego podstawowym elementem jest call center. Centra te wykorzystują technologie typu: ACD – automatyczna dystrybucja połączeo, IVR – interaktywne odpowiedzi słowne („jeśli chcesz skontaktowad się z działem X, wciśnij przycisk 1” itp.), VR – rozpoznawanie mowy, CTI – integracja komputera z telefonem. Nowsze funkcje call center związane z Internetem to chat-bot i automatyczna analiza treści mailowych. Korzyści z call center:
Zmniejszenie kosztów nawet o 70% przez automatyzację zadao i zwiększenie wydajności Poprawa obsługi klienta przez umiejętne wykorystanie bazy danych, scenariuszy rozmów i innych informacji o kliencie.
Zastosowanie CRM CRM znajduje swoje zastosowanie w:
Marketingu (TEM – technology-enabled marketing) Sprzedaży (TES – technology-enabled selling) Obsłudze klienta i serwisie (CSS – customer services and support)
Marketing:
Automatyzacja działao związanych z kampaniami promocyjnymi, zasobami marketingowymi, badaniami marketingowymi, telemarketingiem i personalizacją (bądź też kalecząc język polski kastomizacją) produktu.
Sprzedaż:
Zarządzanie kontem klienta Zarządzanie kontaktami z klientami Konfiguracja sprzedaży (dostosowanie oferty/usługi do potrzeby klienta) Zarządzanie pracą handlowców Internetowa sprzedaż
Obsługa klienta:
Zarządzanie reklamacjami Organizacja czasu pracy Call center Samoobsługa w Internecie – e-service
Kierunki rozwoju CRM CRM ewoluuje, ponieważ ewoluuje znaczenie słowa „klient”. Systemy CRM są wzbogacane, by sprostad wymaganiom partnerów handlowych, pracowników, dostawców. Wraz z rozwojem Internetu rosną kolejne strategie – np. CRM 2.0 – zakładająca zaangażowanie klienta w kształtowanie relacji z firmą. Powstają systemy PRM – Partner Relationship Management, SRM – suppliers..., VRM – visitors..., eCRM – electronic CRM, mCRM – mobile CRM, ERM – Employee... Ich cele są podobne, nakierowane są jednak na inną grupę ludzi.
Etapy wprowadzania systemu CRM (podejrzewam, że nie będzie) Analiza przedwdrożeniowa (planowanie, wybór architektury/projektu) -> wyóbór systemu CRM -> rozwój -> wdrożenie -> ocena i optymalizacja działania. Koszty i korzyści z wdrożenia CRM:
Koszt wdrożenia związany z ilością funkcji, wielkością i strukturą przedsiębiorstwa, zmianami w strukturze teleinformatycznej Koszty dzieli się na pośrednie i bezpośrednie, często ciężko jest precyzyjnie określid koszty pośrednie Korzyści dzielą się na mierzalne oraz niemierzalne W krótkim okresie ciężko jest zauważyd kwantyfikowalne efekty, w długim okresie te zmiany są bardziej widoczne – zwiększa się wiedza o klientach, wyklarowuje się obraz klienta, zwiększa się lojalnośd klienta.
Systemy Business Intelligence 14.1. Wprowadzenie Wykorzystanie systemów Business Intelligence pozwala:
Ograniczad koszty Maksymalizowad zyski Optymalizowad działania Zwiększad efektywnośd Ograniczad ryzyko organizacji
Każdy system BI obejmuje procesy pozyskiwania (ładowania) danych z systemów źródłowych, przetwarzania, składowania oraz prezentowania ich w postaci analiz i raportów. Struktura systemu BI może uwzględniad dane w postaci tabeli płaskich oraz w postaci wielowymiarowych struktur danych zwanych kostkami OLAP. Def. Business Intelligence – BI to system dostarczania właściwych informacji, właściwym osobom we właściwym czasie, aby wspomagad procesy podejmowania decyzji przez analizę danych i w efekcie uzyskad przewag konkurencyjną. 14.2. Znaczenie i użytecznośd BI Wcześniej podejmowano decyzje na podstawie intuicji i własnego doświadczenia, a teraz podejmuje je się na podstawie informacji uzyskanych z posiadanych zasobów danych. Dzięki zautomatyzowaniu procesów pozyskiwanie danych stało się dużo łatwiejsze i szybsze. Jednak pojawił się problem, jak te dane uporządkowad, stworzyd dla nich odpowiednią infrastrukturę, analizowad je i tworzyd raporty ułatwiające podejmowanie długoterminowych decyzji strategicznych opartych na faktach. To doprowadziło do powstania systemów BI. Cztery etapy rozwoju tych systemów: 1) 2) 3) 4)
Akademickie początki Tworzenie i doskonalenie narzędzi BI i ich elementów składowych Tworzenie rozwiązao w odpowiedzi na konkretne potrzeby biznesowe Tworzenie rozwiązao dedykowanych dla poszczególnych branż z uwzględnieniem ich specyfiki.
Ad.1.) Koniec lat 60. XX w to wynalezienie w dwóch ośrodkach uniwersyteckich dwóch niezależnych systemów do analiz statystycznych – SAS Institute i SPSS. Ad.2.) Tworzenie firm specjalizujących się w oprogramowaniu: SAP, Microsoft i SAS Institute, Oracle, Hyperion czy Cognos. Każda z nich rozwija relacyjne bazy danych, ERP oraz informatyczne systemy zarządzania. Zwiększenie znaczenia po 1989 roku, gdy H. Dresner (Gartner Group) używa po raz pierwszy nazwy Business Intelligence, jako metodę i koncepcję wspomagania decyzji biznesowych poprzez systemy analizy danych. Inne rozumiane podobnie polskie nazwy Business Intelligence to analityka biznesowa, informacja zarządcza, systemy informacyjne, systemy analityczne oraz inteligencja biznesowa. Systemy BI zalicza się do SWD (Systemów Wspomagania Decyzji, DSS). Następnie w 1990 W. Inmon wprowadza pojęcie hurtowni danych. Powstają tez kolejne firmy dostarczające rozwiązao BI: Microstrategy i Business Objects. Def. Hurtownia Danych – (ang. Data Warehouse) to zbiór danych, w którym niezależne, zorientowane tematycznie dane są przechowywane z oznaczeniem czasu ich wprowadzenia, a dane wprowadzone wcześniej nei mogą podlegad żadnym modyfikacjom. Dane w hurtowni sa przechowywane w postaci przetworzonej i przygotowanej na potrzeby raportów i analiz. Ad.3.) Pojawia się zapotrzebowanie na systemt z działów finansów, sprzedaży, marketingu i kadr. Pod koniec lat 90.XX wieku wyróżniono (czasopismo „Software Magazine”) na rynku oprogramowania cztery obszary wraz z ich liderami:
Aplikacje biurowe – Microsoft Bazy danych – Oracle Aplikacje biznesowe – SAP
Systemy analityczno-raportowe – SAS Institute
Ad.4.) Zaczęto tworzyd narzędzia dedykowane dla poszczególnych branż ze względu na ich specyfikę. Jako producent trzeba było sprostad wymogom polityki jakości SixSigma, a bankowiec – wymogom Nowej Umowy Kapitałowej. Wniosło to wartośd w postaci oprogramowania uwzględniając specyfikę danej branży. 4.3. Rynek oprogramowania BI Rynek jest badany przez firmy analityczne, w tym Gartner i Datamonitor. Analiza Gartnera:
Oparta na pogłębionych wywiadach z użytkownikami rozwiązao Wynik w postaci magicznego kwadrantu (ukazuje miejsce na rynku rozwiązao poszczególnych dostawców w określonym czasie) Bierze się pod uwagę dwa kryteria: kompletnośd wizji (synteza zaawansowania systemu BI) i zdolnośd do dostarczenia rozwiązania (dotyczy liczby wdrożeo więc ukazuje na ile proponowane rozwiązanie jest wykorzystywane w praktyce) Każdy dostawca zostaje przyporządkowany do jednej dwiartki kwadrantu: graczy niszowych, wizjonerów, pretendentów lub liderów. Coroczne publikacje raportów. W 2009 roku jako liderów rynku BI wyróżniał: IBM (z przejętym Cognos)(najbardziej kompletna oferta), Information Builders, Microsoft, Microstrategy, Oracle, SAP (z przejętym Business Objects) i SAS Institute (najwięcej wdrożeo).
Analiza Datamonitor (wszystkie objaśnienia w nawiasie odnoszą się do sposobu przedstawiania danych na wykresie):
Bierze pod uwagę trzy kryteria: zaawansowanie technologiczne (oś pozioma), opinie użytkowaników (oś pionowa)(na podstawie ponad 700 pogłębionych wywiadów) oraz wpływ na rynek (przedstawiony za pomocą wielkości kul) Wszystkie mierzone w skali od 0 do 10 (im większa kula tym większy wpływ rynkowy). Powstaje 12 dostawców rozwiązao BI, których można podzielid na trzy grupy: krótką listę najlepszych dostawców (najciemniejszekule), dostawcy warci rozważenia (ciemne kule), pozostali, którym warto się przypatrywad (jasne kule).
Rynek BI w Polsce
Dorównuje standardom światowym Pierwsze hurtownie danych w latach 90.XX wieku w sektorze bankowym (potrzeba raportowania banków do NB) Potem rozwiązania inf. zaczęli oferowad wszyscy dostawcy, a przedmioty z zakresu hurtowni danych włączono do programów studiów. W raportach za rok 2006 IDC wymienia się 41 dostawców rozwiązao BI w Polsce
14.4. Hurtownia danych 14.4.1. Rola hurtowni danych w przedsiębiorstwie W przedsiębiorstwie istnieją różne systemy informatyczne. Firmy korzystają z systemu transakcyjnego (systemu obsługi działalności bieżącej), który wykonuje operacje powodujące zmiany danych przechowywanych, będącymi jednak danymi nietrwałymi. Oprócz tego firmy posługują się systemami analitycznymi (maja dostarczad danych do analizy problemu). Najczęściej wykonywane operacje to porównania w czasie w celu znalezienia różnic i odpowiedzi czemu ta różnica wystąpiła (czasem potrzebne są też dane zewnętrzne). Systemy analityczne nie przechowują informacji o wszystkich zdarzeniach, ale zawierają migawki danych (informacje co do konkretnych punktów w czasie, jak ostatni dzieo miesiąca zawsze o 23:00). Istotna jest częstotliwośd przenoszenia danych z systemów transakcyjnych do systemu analitycznego. Dane w systemie analitycznym są stałe (nie są aktualizowane w czasie pracy).
Systemy transakcyjne umożliwiają: przyjmowanie dużej ilości danych, wprowadzanie poprawek, wyszukiwanie ich oraz generowanie prostych zestawieo i raportów. Systemy analityczne służą do obliczania nowych wskaźników i zmiennych, symulacji, wykrywanai relacji, struktur i charakterystyk danych. Właściwości hurtowni danych:
Zorientowanie tematycznie – względem różnych kryteriów np. klienta, produktu itp. Zintegrowanie – konsekwencja nazewnictwa, miar i wielkości oraz sposobu kodowania Niezmiennośd – dane są stałe, tylko ładowane i odczytywane Wielowersyjnośd czasowa – dane nie są modyfikowane, lecz tworzona jest ich historia
14.4.2. Architektura hurtowni danych Hurtownie się buduje, a nie projektuje. Występują trzy obszary działania:
Zasilanie Przechowywanie i zarządzanie danymi. Eksploatacja hurtowni danych
Trzy główne obszary hurtowni danych:
Wejście (obszar zasilania danymi) – dane operacyjne znajdujące się w różnych systemach transakcyjnych. Obszar zasilania danymi z danych źródłowych to oprócz mechanizmów pozyskiwania danych, także ich przetwarzanie, kontrola poprawności, czyszczenie oraz ładowanie. Narzędziem zasilania jest proces ETL (Extraction, Transformation, Loading). Częśd danych z systemów źródłowych trafia do bazy danych operacyjnych, wszystkie zaś do hurtowni danych tworząc jej repozytorium. Punkt centralny – metabaza zawierająca struktury danych przechowywanych w hurtowni Wyjście – metody oraz narzędzia prezentacji i publikowania raportów (dostęp przez przeglądarkę internetową, dedykowane aplikacje klienckie na stacjach roboczych, urządzenia typu PDA czy sieciowo przez WAP)
Mogą występowad też hurtownie tematyczne (dla konkretnych działów lub grup użytkowników) zlokalizowane miedzy repozytorium a obszarem eksploatacji danych. Architektura może tez obejmowad obszary składnicy danych (ODS) między transakcyjnymi systemami źródłowymi a repozytorium. Ten zbiór może byd modyfikowany, a dane w nim powinny byd bieżące. Służy do podejmowania operacyjnych decyzji. Zasilanie hurtowni danych – proces przenoszenia danych z systemów transakcyjnych do hurtowni (przekształcenie ich do wymaganej postaci poprzez integracje, denormalizację (łączenie danych z różnych tabel), wzbogacanie o dane zewnętrzne, kontrolę ich poprawności oraz czyszczenie). Przechowywanie danych i zarządzanie nimi. Dane można rozróżnid ze względu na różne stopnie zagregowania danych, ich ziarnistośd oraz modele hurtowni. Stopieo zintegrowania: dane bieżące, szczegółowe i dane silnie zagregowane (znajdują się w hurtowniach tematycznych, najczęściej używane).Szczególny typ danych to metadane czyli dane o danych. Def. Metadane – opisują dane zawarte w hurtowni danych w zakresie: ich przekształceo, agregacji, opisu znaczenia i ich wykorzystania, struktury i formatu, znaczenia, reguł opisujących sposób tworzenia i korzystania z danych, właściciela danych oraz innych atrybutów. Bardzo istotny jest przepływ danych w hurtowni danych. Dane mogą byd z czasem usunięte, zagregowane lub zarchiwizowane (zwykle nie są usuwane tylko archiwizowane, dzięki obniżeniu kosztów przechowywania). Def. Ziarnistośd danych – stopieo szczegółowości przechowywanych danych, np. dane tylko dla poszczególnych miesięcy (niska ziarnistośd) lub dni, czy godzi (wysoka ziarnistośd). Zależy on od przeznaczenia hurtowni danych (najczęściej różne ziarnistości dla różnych okresów).
Modelowanie danych w hurtowni. Modele można podzielid ze względu na wiele kryteriów. Najważniejsze to zakres danych, ich struktura oraz powiązania miedzy nimi. Ze względu na zakres danych mamy modele:
Korporacyjny. Zakłada istnienie centralnej kontroli nad wszystkimi danymi w hurtowni. Oparty jest na już istniejących systemach transakcyjnych. Ma zapewnid realizacje potrzeb informacyjnych organizacji jako całości. Szczegółowy, lecz czasochłonny i kosztowny. Tematyczny. Opis poszczególnych obszarów działalności organizacji. Od ogółu do szczegółu (podejście zstępujące). Ułatwia zrozumienie prowadzonej działalności, pojęd biznesowych, związków pomiędzy nimi. Podstawa innych tematycznych modeli w hurtowni.
Ze względu na wewnętrzną strukturę danych i powiązao miedzy nimi:
Modele relacyjne. Szybkie generowanie raportów ,lecz duży rozmiar danych i zajętośd przestrzeni danych (redundacja danych). Najbardziej popularny jest schemat gwiazdy. Schemat gwiazdy - dane są rozdzielone na dwie grupy – fakty (dane numeryczne) i wymiary (dane opisowe dotyczące faktów), w środku znajduje się tabela faktów zawierająca dane numeryczne i klucze obce do tabel wymiarów (tabel referencyjnych), która nie powinna jednak zawierad innych danych nienumerycznych niż klucze oraz danych numerycznych, które są nieaddytywne, gdyż nie będzie możliwe generowanie agregatów. Modele wymiarowe. Tabele wymiarów zawierają dane opisujące fakty i ich atrybuty. Zazwyczaj w postacie zdenormalizowanej z dużą liczbą kolumn. Połączenie obu sposobów.
Modyfikacje schematu gwiazdy to:
płatek śniegu - normalizacja danych tabel wymiarów w hurtowni w celu stworzenia nowych wymiarów w postaci osobnych tabel połączonych relacjami z oryginalną tabelą wymiarów konstelacja - zawiera więcej niż jedną tabelę faktów, które są połączone przez wspólne tabele wymiarów
Eksploatacja, czyli dostęp do danych. Zazwyczaj największy i najbardziej zróżnicowany. Zależy od sposobu wykorzystania danych. Można wyróżnid wiele sposobów korzystania z hurtowni:
raporty statyczne – predefiniowane raporty, których definicje zostały określone przez użytkowników koocowych z podaniem cyklu odświeżania tych raportów raporty dynamiczne – umożliwiają użytkownikom parametryzację raportów standardowych udostępnienie narzędzi do zapytao i raportowania – użytkownik ma dostęp do zestawu danych i może z nimi pracowad w sposób interaktywny analizy wielowymiarowe – wykonywane na podstawie danych z wielowymiarowych modeli hurtowni wraz z narzędziem, które ułatwia poruszanie się po tych danych, ukrywają ich strukturę, np. poprzez drążenie danych (ustalenie ich wzorców na podstawie struktur danych z przeszłości) systemy EIS (Executive Information Systems) – systemy informowania kierownictwa pozwalające monitorowad stan przedsiębiorstwa
14.5 Funkcjonalnośd rozwiązao BI Dwie wersje funkcjonalności: tradycyjna (BI jako system zapytao i raportowania) i nowoczesna. Platforma BI – określenie funkcjonalności systemu BI (integracja, składowanie, zaawansowane analizy, odpowiedzi na zapytania i generowanie raportów) Funkcjonalności rozwiązao Enterprise BI według Oxford/HEC jakimi posługują się analitycy rynku i dostawcy rozwiązao: (w kolejności: obszar – funkcjonalnośd)
Narzędzia hurtowni danych – dostęp do źródła danych, zarządzanie procesami ETL, Point &clickinterface (przyjazny interfejs)
Raportowanie – raportowanie operacyjne, raportowanie OLAP, raportowanie oparte na przeglądarce internetowej, powiązane raporty, analizy w raportowaniu, wsparcie dla portali Analityka – analizy opisowe, eksploracja danych, prognozowanie Zarządzanie efektywnością – pozafinansowe KPI (Key Performance Indicator – śledzenie pozafinansowych wskaźników efektywności), finansowe KPI i branżowe KPI Platforma BI – zintegrowane metadane, dwukierunkowy wpływ (wpływ zmian na proces ETL), wspólne reguły bezpieczeostwa
14.5.1. Raportowanie Raporty standardowe:
statyczne - poszczególne wartości naliczane jednokrotnie i udostępniane wielu odbiorcom, dzięki czemu raport jest przeliczany raz -> minimalizacja obciążenia systemu, raporty te mogą byd automatycznie cyklicznie odświeżane, co zmniejsza ryzyko błędu człowieka dynamiczne –dzięki dostępowi przez przeglądarkę internetową, dają możliwośd modyfikacji pierwotnego projektu (filtrowanie i drążenie danych czy przeglądanie ich w innych wymiarach). Możliwe są funkcje: dodania wyróżnienia warunkowego, podsumowania danych czy wyświetlania udziałów procentowych. Dzięki dynamicznemu środowisku raportowemu łatwo tworzyd nowe zestawienia , raporty o analizy co umożliwia pracę w trybie ad hoc.
Def. Filtrowanie danych – wybór podzbioru danych z ogółu dostępnych danych na podstawie warunku określonego przez użytkownika.
14.5.2. Dostęp do danych i ich integracja. Integracja danych – zbieranie danych, z różnych źródeł, czyszczenie ich i wzbogacanie (tekstowe dane niestrukturyzowane, a nawet dane graficzne). Migracje danych – przy wymianie starego systemu na nowszy lub innego dostawcy, często się nie tylko przenosi, ale właśnie wzbogaca i czyści. Czyszczenie danych – usuwanie danych nieprawidłowych i zbędnych w procesie ładowania. Częst używa się określenia „higiena danych”, czyli czyszczenie i porządkowanie danych. 14.5.3. Przetwarzanie i analizowanie danych. Statystyka opisowa – porządkowanie danych w postaci list czy rankingów i uzyskiwanie informacji z raportów, umożliwiających znalezienie odpowiedzi na pytanie co się zdarzyło. Są to raporty płaskie (gdyż są przedstawiane w postaci płaskich tabel). Analizy OLAP(On-Line Analytical Processing), czyli analizy oparte na wielowymiarowych strukturach danych, umożliwiające obserwowanie trendów I statystyk nieosiągalnych w raportach płaskich, tabelarycznych, wykonywanych bezpośrednio na hurtowni danych. Def.OLAP to ogół analiz i procesów przetwarzania danych w krótkim czasie (on-line), tzn. w czasie pozwalającym na realną interakcję z systemem. Do realizacji założeo OLAP stworzono wiele technologii, między innymi Kostkę OLAP. Kostka OLAP stanowi wielowymiarową strukturę danych podanych w postaci:
Poziomów ( hierarchia w organizacji, poziom szczegółowości) Wymiarów ( dane opisowe, zmienne klasyfikujące) Miar (wskaźniki numeryczne)
Umożliwia szybki, wydajny i bezpieczny dostęp do danych z różnych punktów widzenia dzięki wielowymiarowej strukturze oraz przechowywaniu agregatów danych. Jest podstawową jednostką w systemie OLAP. Z
technologią OLAP wiąże się pojęcie drążenia danych. Kostka OLAP udostępniana jest za pomocą serweru OLAP. Podobny do serwera baz danych, lecz zwraca fragmenty kostki OLAP. Najczęściej stosowane to model relacyjny ROLAP (zawiera agregaty danych zdefiniowane poprzez relacyjne modele danych, jednolity język zapytao SQL), wielowymiarowy MOLAP (agregaty w postawi wielowymiarowej, struktura wydajniejsza niż ROLAP, ale redundantna, brak jednolitego języka zapytao) i hybrydowy HOLAP( połączenie ROLAP i MOLAP). Korzyści to możliwośd zaawansowanych analiz – modelowania predykcyjnego, prognozowania i optymalizacji. Redukcja domysłów, intuicji i spekulacji. 14.5.4.Publikacja wyników i inne sposoby dystrybucji informacji. Dystrybucja informacji – przygotowanie i dostarczenie raportu dla zarządu w formacie PDF, RTF, HTML, czy też wysłanie emaila. Łatwo można aktualizowad raporty poprzez odświeżenie danych. Dlatego często używa się arkuszy kalkulacyjnych. 14.6. Użytkownicy systemów BI System BI integruje ludzi, procesy i technologię. W cyklu BI biorą udział trzy grupy użytkowników: specjaliści IT (przygotowanie danych), analitycy biznesowi (tworzą raporty, analizy, modele i je oceniają) i kadra zarządzająca (określa problem i ocenia czy wynik jest wystarczający). 14.7. Uwarunkowania skutecznego wdrożenia rozwiązao BI O sukcesie wdrożenia decyduje jego zgodnośd z oczekiwaniami. Coraz więcej firm tworzy BI Competency Center (BICC), by w pełni wykorzystad wdrożony system. BICC według Gartnera to zespół z określonymi zadaniami, rolami, wspierający efektywne wykorzystanie BI w organizacji. To bardziej holistyczne podejście wyróżnia cztery wymiary: kapitał ludzki, procesy wiedzy, kulturę oraz infrastrukturę. 14.8. Trendy i przyszłośd BI Można wyróżnid kilka istotnych trendów:
Poprawienie dokładności analiz i szybkości ich uzyskiwania Rozwój rozwiązao korporacyjnych Dalszy rozwój rozwiązao branżowych Integracja rozwiązao BI Zwiększenie efektywności Rozwój interfejsu użytkownika
Rozdział 15.
System zarządzania przepływem pracy ( system workflow) – to system zapewniający automatyzację procesu biznesowego, w części lub w całości, podczas której dokumenty, informacje lub zadania są przekazywane między uczestnikami do wykonania zgodnie z ustalonym zestawem reguł. Proces biznesowy stanowi zbiór powiązanych ze sobą czynności ukierunkowanych na realizację określonego celu biznesowego w oparciu o wykorzystywane zasoby. Proces biznesowy jest sterowany poprzez strategię organizacji definiującą cele oraz produkty tworzone przez procesy. W ramach procesów biznesowych można wyróżnid: - czynności automatyczne – elementy, które mogą zostad wykonane w ramach systemu przepływu pracy - czynności manualne – elementy, które nie mogą zostad wsparte przez system - definicja procesu – opis procesu zawierający m.in. informacje o czynnościach składowych i ich rodzajach - system przepływu pracy – na podstawie definicji procesu decyduje o tym, które elementy powinny zostad wsparte - instancja procesu – indywidualny przebieg procesu biznesowego, składa się z instancji czynności, takich jak wsparcie pracy uczestnika procesu lub wykonanie pewnego kroku automatycznie
Model referencyjny – opisuje strukturę systemów przepływu pracy oraz ich powiązania z otoczeniem: Silnik przepływu pracy – oprogramowanie zapewniające tworzenie, zarządzanie i wykonywanie procesów. Narzędzia definiowania procesów – opisują przebieg procesu biznesowego w taki sposób, aby było możliwe wykonanie instancji procesów. Narzędzia administrowania i monitorowania – umożliwiają zarządzanie i badanie wykonywanych procesów. Wywołane aplikacje wspierają wykonywanie konkretnych czynności. Funkcjonalnośd można wyodrębnid jako:
Sterowanie przepływem zadao, informacji i dokumentów – po zakooczeniu każdego kroku potrzebne informacje i informacje zostaną automatycznie przekazane, system utrzymuje listę zadao dla użytkowników i przypomina o zaległych zadaniach do wykonania Przydział pracy Monitorowanie i kontrolę
Korzyści płynące ze stosowania systemów zarządzania przepływem pracy:
Efektywne wykorzystanie czasu pracowników Poprawa konkurencyjności Zapewnienie pełnego obrazu sytuacji w zakresie wykonywanych procesów Poprawa jakości
Dostawcy rozwiązao z zakresu przepływów pracy: Oracle, SAP, IBM, Microsoft. System zarządzania dokumentami jest to oprogramowanie zapewniające pozyskiwanie, przetwarzanie oraz przechowywanie dokumentów istniejących w postaci cyfrowej w sposób uwzględniający strategię organizacji dotyczącą zarządzania treścią. Systemy te wspierają pracę z dokumentami przez:
Pozyskiwanie postaci elektronicznej dokumentów Zarządzanie tymi dokumentami i pracę nad nimi Przechowywanie dokumentów, z zachowaniem zdefiniowanych zasad poufności
Dostawcy rozwiązao z zakresu zarządzania dokumentami: IBM (po przejęciu FileNet), EMC, Open Text Typy procesów przepływu pracy:
Produkcyjne – charakteryzują się znacznym stopniem powtarzalności przy dużej złożoności. Pozwala to na zastosowanie automatyzacji. Administracyjne – wyróżniają się niższym stopniem skomplikowania, przy podobnej powtarzalności jak procesy produkcyjne, znaczna zależnośd od dokumentów, uczestnicy procesu odgrywają ważną rolę, procesy nakierowane na ludzi, mniej zautomatyzowane Ad hoc – słaba powtarzalnośd przy skomplikowaniu podobnym do administracyjnych, przebieg zdefiniowany jest w jasny sposób – zależy od decyzji uczestników i jest negocjowany na bieżąco. Procesy zależą od informacji i dokumentów Zespołowe – słaba powtarzalnośd, wysoki poziom skomplikowania, wykonywane przez grupę osób
Systemy zarządzania treścią (CMS) Intranet – wewnętrzna sied komputerowa organizacji o ograniczonym dostępie z zewnątrz, korzystająca z technologii (standardów, protokołów i narzędzi) wykorzystywanych w Internecie. Ekstranet – rozszerzenie Intranetu pozwalające na korzystanie z wybranej części jego zasobów określonym grupom osób spoza organizacji.
System zarządzania treścią – oprogramowanie umożliwiające zarządzanie treścią dynamicznych stron WWW, które pozwala na rozdzielenie treści, warstwy logiki biznesowej i prezentacji, oferuje funkcjonalności:
Możliwośd łatwej zmiany sposobu prezentacji treści dostępnych w ramach witryny bez konieczności edytowania każdej strony Umożliwienie publikacji treści osobom niepotrafiącym tworzyd stron WWW bez obarczania ich decyzjami dotyczącymi funkcjonalności i wyglądu strony Ułatwienie komunikacji za pomocą witryny poprzez skrócenie czasu aktualizacji Przypisywanie użytkownikom określonych uprawnieo edycyjnych
Dostawcy rozwiązao z zakresu zarządzania treścią: IBM, Vignette, Open Text, Interwoven. EDI – elektroniczna wymiana dokumentów Elektroniczna wymiana dokumentów to proces wymiany danych biznesowych między współpracującymi organizacjami, dane te są automatycznie przesyłane między aplikacjami w postaci dokumentów elektronicznych z zachowaniem określonych standardów. Pierwsze implementacje EDI – system LACES (1971) używany na Heathrow oraz wewnętrzna implementację firmy MAN (lata 60.) Podstawowe standardy EDI
UN/EDIFACT – międzynarodowy ANSI X12 – uniwersalny, głównie USA TRADACOMS – popularny w sektorze handlu w UK ODETTE – motoryzacyjny SWIFT – obsługa transakcji bankowych EDIFICE – telekomunikacja i informatyka
UN/EDIFACT występuje jako model referencyjny, w którym powiązane ze sobą są elementy:
Elementy danych Segmenty Komunikaty Grupy funkcjonalne Wymiany
Dokument elektroniczny – stanowiący odrębną całośd znaczeniową zbiór danych uporządkowanych w określonej strukturze wewnętrznej i zapisany na informatycznym nośniku danych. Podstawowe cechy:
Zawartośd Logiczna struktura Kontekst
DCMES – schemat meta danych, jego elementami są:
Tytuł Twórca Opis Data Format Identyfikator Źródło Relacja
XML – najpowszechniej wykorzystywany format zapisu danych, jego cechy:
Łatwośd wykorzystania Uniwersalnośd Duże możliwości zastosowania
ebXML – standard UNCEFACT oraz OASIS, ma zapewnid możliwośd wymiany danych między partnerami handlowymi z wykorzystaniem XML, przewaga nad EDI: niskie koszty zastosowania XPDL (XML Process Definition Language) standard przechowywania i wymiany danych o procesach biznesowych. BPEL – (Business Process Execution Language) język służący do specyfikacji procesów, które mają byd wykorzystane przez usługi sieciowe. Parydygmat BPMS (Business Process Management Suite)
Proces decyzji strategicznych Proces kształtowania Proces wdrożenia Proces wykonywania Proces oceny i kontroli
Zarządzanie procesami biznesowymi jest syntezą reprezentacji procesów oraz technologii współpracy, które eliminują przeszkody wobec realizacji planów zarządczych. BPR – (Business Process Reingineering) Technika benchmarkingu:
Wewnętrznego: porównanie procesów obecnych z procesami z innego działu Zewnętrznego: porównanie procesów z procesami pochodzącymi z innych organizacji
UML – (Unified Model Language) – standard w dziedzinie modelowania obiektowego wykorzystywany na potrzeby rozwoju oprogramowania
EPC (Event-driven Process Chain) – stworzony przez prof. Scheera, pozwala na modelowanie procesów biznesowych w powiązaniu ze środowiskiem ich wykonywania LOVEM – (Line of Visibility Enterprise Modeling) – metoda modelowania procesów biznesowych ukierunkowana na uwzględnienie interakcji w klientem, stworzona przez IBM, wykorzystywana w procesach reinżynierii procesów biznesowych BPMN (Business Processing Modeling Notation) – ma na celu wykonywanie procesów biznesowych, który będzie jednocześnie łatwy do zrozumienia i wystarczająco rozbudowany, aby pozwolid na dokładne zdefiniowanie wszystkich istotnych aspektów procesu biznesowego. Narzędzia optymalizacji procesów biznesowych wspierają modelowanie, optymalizację i analizę procesów. Nie zapewniają możliwości wykonywania modelowanych procesów, niekiedy pozwalają na generację kodów z opisami procesów. Pakiety zarządzania procesami biznesowymi oferują wsparcie dla wszystkich elementów zarządzania procesami biznesowymi. Są one rozwiązaniami szerszymi funkcjonalnie od systemów przepływu pracy czy też systemów zarządzania dokumentami, gdyż oferują dodatkowo funkcjonalności obejmujące:
Koordynację interakcji między ludźmi oraz systemami Zarządzanie całością oprogramowania wspierającego wykonywane procesy Zarządzanie regułami biznesowymi Optymalizację i symulację procesów Mechanizmy analityczne i monitorujące jak BI (Business Inteligence) czy BAM (Business Activity Monitoring)
CSCW ( Computer Supported Cooperative Work)
16. Zarządzanie wiedzą 16.1 Zasoby wiedzy w przedsiębiorstwie Podział wiedzy: Wiedza formalna (jawna) – udokumentowana w postaci baz danych, dokumentów itp. łatwo formułowana, przechowywana i przekazywana Wiedza ukryta (cicha) – umiejętności i doświadczenie pracowników, praktyczna, trudna do sformułowania, przechowywania i przekazywania, ok 80% całej wiedzy Piramida wiedzy
Dane – zawierają znaki, obrazy, dźwięki lub fakty wyrwane z kontekstu Informacje–dane usystematyzowane, przedstawione w kontekście, odpowiednio wyselekcjonowane i zinterpretowane Wiedza – wykorzystywanie informacji w praktyce w wyniku połączenia doświadczenia, kwalifikacji i kompetencji specjalistów w działaniu Mądrośd – efektywne wyciąganie wniosków, uczenie się na błędach i wykorzystywanie w praktyce informacji i wiedzy 16.3 Definicje i cele zarządzania wiedzą Knowledge Management – KM Jest to nowoczesna, systemowa koncepcja polegająca na efektywnym wykorzystaniu zasobów wiedzy przedsiębiorstwa i przekształceniu ich w trwałą wartośd dodaną dla klientów i pracowników. Zajmuje się wykorzystaniem zasobów intelektualnych. Polega na dążeniu do maksymalnego wykorzystania wiedzy. Koncepcja Ernst & Young – system zaprojektowany tak, aby pomóc przedsiębiorstwom w zdobywaniu, analizowaniu i wykorzystywaniu wiedzy w celu podejmowania szybszych, mądrzejszych i lepszych decyzji, by osiągnąd przewagę konkurencyjną. Kapitał intelektualny – połączone: wiedza, umiejętności zawodowe, zdolności i innowacyjnośd pracowników firmy, wartości, kultura i strategie firmy. Tylko ta wiedza która jest użyteczna
16.4 Procesy i metody zarządzania wiedzą Procesy: - Lokalizowanie wiedzy - Pozyskiwanie wiedzy - Przechowywanie wiedzy - Rozwijanie wiedzy - Dzielenie się wiedzą i jej rozpowszechnianie - Wykorzystywanie wiedzy Metody: - Zarządzanie informacjami - Komunikacja wewnętrzna w przedsiębiorstwie - Zarządzanie kompetencjami Metody generowania wiedzy (wybrane): - Benchmarking - zrzynanie rozwiązao od liderów w branży i adaptowanie oraz ulepszanie ich - Mindmapping – wykorzystywanie różnorodnych pomocy wizualnych, tworzenie schematów skojarzeo i pomysłów (mapy myśli) - Burza mózgów – zbiorowe poszukiwanie nowych rozwiązao, eksperci i laicy zgłaszają jak najwięcej pomysłów, ponieważ duża ich liczba z założenia zawiera kilka dobrych - Metoda Kaizen – ciągłe doskonalenie procesów na wszystkich szczeblach, w celu zmniejszania kosztów, podnoszenia jakości, wydajności itp., każdy pracownik proponuje ulepszenia - Wideokonferencje – spotkania wirtualne umożliwiają kontakt i wymianę wiedzy większej liczby osób 16.5 Strategie i architektura systemu zarządzania wiedzą Strategie - różnorodne, ukierunkowane technologicznie (nacisk na techniki komputerowe) lub humanistyczne (organizacyjne i międzyludzkie sieci powiązao) Strategia kodyfikacji – gromadzenie informacji w rozbudowanych bazach wiedzy i bazach danych, udostępnianych korzystającym z nich konsultantom, pracownikom i klientom na ustalonych odpowiednio prawach do zasobów, duże znaczenie mają elektroniczne i informatyczne narzędzia zarządzania. Strategia personalizacji – wspieranie procesu bezpośredniego przekazywania wiedzy przez pracowników przedsiębiorstwa, tworzeniu sieci łączących ludzi i pozwalających na wymianę poglądów, doświadczeo wiedzy ukrytej, rola systemów informatycznych niewielka. Sprawny system zarządzania wiedzą powinien łączyd te strategie w proporcjach odpowiednich dla danego przedsiębiorstwa
Architektura zarządzania wiedzą Uporządkowane elementy indywidualne systemu zarządzania wiedzą oraz ich połączenia. Przykładowe podsystemy systemu zarządzania wiedzą: integracja zasobów informacji, wyszukiwanie, reprezentacja wiedzy, bezpieczeostwo, współpraca, repozytorium (miejsce przechowywania zasobów cyfrowych) 16.6 Narzędzia zarządzania wiedzą - Internet – umożliwia powszechny dostęp do wiedzy, zanikają granice blokujące do niej dostęp - Portale korporacyjne – platformy efektywnej komunikacji i współpracy w przedsiębiorstwie, zbierające w jednym miejscu wiedzę z szeroko dostępnych źródeł - E-learning – zdalne nauczanie i wspomaganie szkoleo - Inteligentni agenci – programy komputerowe kojarzące ludzi z wiedzą dostępną w Internecie lub intranetach, udzielają wskazówek na podstawie analizy wiadomości, dokumentów, wyszukao - intranet - bazy i hurtownie danych - systemy przepływu pracy i zarządzania dokumentami WFM oraz systemy klasy BPM - systemy wspomagania pracy grupowej - systemy wspomagania decyzji, systemy ekspertowe - systemy klasy ERP - systemy klasy CRM - systemy Business Intelligence 16.7 Technologie zarządzania wiedzą, rynek KMS Dobór rozwiązao technologicznych zarządzania wiedzą powinien zależed od wszystkich cech przedsiębiorstwa: specyfiki działalności, profilu i wielkości przedsiębiorstwa, kondycji ekonomicznej, obranej strategii, podejścia do zarządzania wiedzą, kultury organizacji, motywacji kadr, celów Wymiary zarządzania wiedzą: Twardy – technologiczny Miękki – opiera się na kreatywności, wiedzy, kapitale intelektualnym i umiejętnościach
Rozdział XX Rozdział ten mówi o metodach i narzędziach oceny inwestycji w technologie informatyczne (IT). Co mierzyd? Bada się 3 rzeczy: efektywnośd (stosunek korzyści do kosztów), skutecznośd ( stopieo realizacji celu) oraz korzystnośd (?). Skutecznośd można badad jako stopieo realizacji celów gospodarczych przedsiębiorstwa. Mówi o celu inwestycji. Przy ocenie efektywności jako koszty rozumie się negatywne aspekty inwestycji, korzyściami są wszystkie pozytywy dla firmy (zamierzone + niezamierzone). Mówi o strumieniu $ inwestycji Warto zwrócid uwagę na ryzyko przedsięwzięcia. Jako ryzyko rozumie się prawdopodobieostwo odchylenia rzeczywistości od założonych planów. Mierzy niepewnośd inwestycji. Jak mierzyd? podział metod na:
fundamentalne (oceniają przedsięwzięcie za pomocą jednego wskaźnika) znów podział: >finansowe metody deterministyczne -"(...) wyrażają korzyści i koszty za pomocą pojedynczych wartości(...)"(cokolwiek to znaczy?) >metody probabilistyczne - wyrażają korzyści i koszty jako zmienne losowe np. stopa zwrotu, okres zwrotu, bieżąca wartośd netto, wewnętrzna stopa zwrotu, całkowity koszt utrzymania Całkowity koszt utrzymania (TCO - Total Cost of Ownership ) jest metodą, która identyfikuje wszystkie koszta związane z użytkowaniem danego elementu w całym okresie jej użytkowania. Wlicza tam się koszt nabycia, administrowania jak i pośrednie np. wzajemna pomoc między pracownikami, czy czas nauki własnej. TCO to nowy rewolucyjny sposób analizowania kosztów i korzyści z informatyki!! Metody probabilistyczne pomagają przy wycenie niepewności. Warto zwrócid uwagę na metody opcji rzeczywistych (Real Options Method), która mówi o tym, że nowe inwestycje w IT otwierają drogę do nowych, zyskownych inwestycji w przyszłości. Oczekiwana wartośd informacji (Expected Value of Information - EVI)- jest to różnica między wartościami oczekiwanymi zysku w przypadku gdy informację mamy i wtedy, gdy jej nie mamy. kompozytowe (kilka wskaźników fundamentalnych) podział na: >metody multikryterialne - takie, które sprowadza się do wspólnego mianownika za pomocą rangowania. Najbardziej popularna ekonomika informacji - wartości od 0 - bezwartościowa do 100najlepiej. daje się oceny od 0 do 5 za pojedyncze rzeczy w rozwiązaniu i potem z wagami się mnoży, żeby dało 100punktasów do zdobycia. >metody analizy strategicznej - koncentrują się na tym, czy przedsięwzięcie informatyczne jest zbieżne ze strategią organizacji. Najbardziej popularna to strategiczna karta wyników i analiza portfelowa. Analiza portfelowa - ocenia się pod różnymi kryteriami różne rozwiązania i w efekcie wybiera najlepsze. Strategiczna karta wyników - daje się oceny dla poszczególnych pól (klient, rozwój, procesy wewnętrzne , finanse) od 1 do 6 (6-potrzeba innowacji).
dedykowane (wybiera się metodę w zależności od specyfiki inwestycji) Trzeba wybrad miary odpowiednie miary fundamentalne. Główne ma badad wpływ na firmę oraz efektywnośd. Sposób wyboru metod powinien byd taki: 1.opracowanie strategii oceny (w jaki sposób ta inwestycja w IT nam pomoże? Co jest dla nas priorytetem z tych wdrożeo?) 2.Budowa modelu do pomiarów (pomoc przedsięwzięcia IT w dążeniu do celów organizacji + ocena efektywności - korzysci, kosztów, ryzyka)
Ocena Ryzyka wymione są 4 metody oceny ryzyka projektów inwestycyjnych: metoody korygowania efektywności projektu inwestycyjnego polega na korygowaniu stopy stopy dyskontowej, stosowanej do obliczania bieżącej wartości netto przepływów finansowych projektu. rachunek wrażliwości projektu mówi o tym, jak bardzo elastyczny na parametry wejściowe jest nasz projekt. Raczej do nieskomplikowanych projektów. metody symulacyjne losuję niewiadome do modelu na zasadzie symulacji i sprawdzam jakie wyniki. Raczej do nieskomplikowanych projektów metody probabilistyczno - statystyczne nadają niewiadomym cechy zmiennej losowej i badają zjawisko jako zmienne losowe o danym rozkładzie. Dobre dla skomplikowanych projektów. Audyt systemów informatycznych Celem audytu jest weryfikacja, poświadczenie przez niezależną jednostkę z wymaganymi procedurami, standardami. Tutaj wyjątkowo też do nauki jakiś podział;) audyt bezpieczeostwa - ma na celu sprawdzid jak system odporny jest na zawieszanie, utratę danych i włamania. audyt legalności - sprawdza, czy system nie narusza prawa ( głównie ustawa o rachunkowości, ustawa o ochronie danych osobowych, ustawa o ochronie informacji niejawnych) audyt jakości - sprawdza, czy wszystko idzie zgodnie z budżetem, harmonogramem audyt efektywności - tyczy się głównie oceny ekonomicznej projektu, a gdy juz gotowe to analizuję koszty i jak mogę ujednolicid strukturę
