a
mrnmm lll0nnnn mmEl[m nm nn nt0 mln lon mm hm Inm IN! mmnmmE Al0lltllD Emntun nmn mjn nn mnnm mm nm mn nlnriln nnuu0loll lDlll EIIID
nB nn tnm trmtrtrI]un nn trID rru! WN |h?n
DM
ND
glDmmnIn gun MID
mtt hm
nm
lllunm nnmnum !!uun!l &ru 48tr 810tr8 trInBtrl! r-[nu!n E4B BEntr nm mm Eril uir bn mn Fn mE !!!n _Ertr pll su Em tre p& EE lnll Bs uE F! nm tro hln En lom uu! mm mm mn nn nm hn mm mln urn 4q plrumnm ma pm psra.Dlllln nmDDmE limBnil !nmB4 FmmDrn !,lB bm nmrunmm rnp FtErrunnm pn Etn_ mm BF nn Eu DE EOE_ ng min--Rrrn min ln4 F4 E& __ um lDm D4 trE_ EE rDtr b'iilInnan Ep Do 4E BO hn mi[ rDD Dn FIE ED trE_ EU EF -Eetr[i-iuontnII]tr trn !]m& trn nE Illll Dntr|l DIo Illll lltr rua un& Ulll i!& Efr
nnncllD mh-En Dbi trE
HH"fu HH
HH
ffin
H$,n
HH n$THn
H$"H'H# HF*HH ffi HH Hffi"' r[rrrtr.o Er' lrl'tr trID tre tfl ffi
HH'* nrD
IDmrnmF uu nn nn nn nm DID nn nnDm l]urimmmn nm mm Fm mul nn uuo mtr nn nn nm Ern -ln-ruln trn nq Bnunn u]l EIleEm trn
lunn nn
ft ll
l[IIl
ntr
Serat Pusta.ka RaJa Jatlnurtle unrtanlpun
TaI 27 lanpahanr vlslt
PEIAIIIPIIN MAIIESASTIRA
t L.
Haeepatl. 2. Iokapal.e.. 3. Serat Rana.ngantos RABINIPUN KUNTHIBOJA.
'ffut*ffi.:^tu?Ro l,livif dilten Tanggal
: Sslaea Pon. 2 21 Junl 1983.
88U8B88U8BUOU8BBU88BUBBB88I1IU19ts8OBtsBBBBUUU nnmm mnnnmnnmmnulnmmmmnnnmmmllmlln mrurunnnn&mnul
Pindaian ini untuk studiwayang dan tidak diperdagangkan. Pindaian ini adalah salah satu hasil kegiatan Konservasi / melestarikan Kepustakaan Wayang terbitan lama.
Kegiatan nir laba / non komersial dari perorangan sukarelawan di persaudaraan masyarakat wayang Indonesia, dengan cara memindah rekam dari bentuk kepustakaan tercetak di kertas menjadi bentuk ' kepustakaan digital , dengan tujuan :
1,.
Melestarikan kepustakaan wayang, agar bisa disimpan lebih lama, disimpan lebih ringkas tanpa mengurangi isi kepustakaan, penyimpanan dengan cara lebih mudah ( tidak memerlukan
kondisi penyimpanan yang rumit
2. 3.
), memungkinkan dibaca dari jarak jauh / tempat yang
berbeda. Persiapan isi ' Perpustakaan Digital Terbuka tentang Wayang ' ( ' Digitized Wayang Open Library ')yang mungkin terwujud di kelak kemudian hari. Memudahkan atau lebih memungkinkan siapapun bisa membaca kepustakaan tersebut.
Nama tulisan :
Serat Pustakaraja Purwa iilid 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9,
tL ( iilid 10
tidak ada ). Ki Surysaputro, Surakarta. Yang mengeluarkan ketikan : Ki Suryosaputro [ 8 Mei 1983 ]. Nama penghimpun cerita :
I Catatan : Ki Suryosaputro terkenal juga dengan nama Ki Tristuti ]
Foto copy tulisan tersebut diusahakan oleh : Neno Giri, Leuwinagung, Depok Timur, Jawa Barat Dikonservasi di : Jakarta, pada tanggal : O2 Juli 2OLI Dikonservasi oleh : BudiAdi Soewirjo, laman Wayangpustaka
Untuk mengetahuijudul kepustakaan lain yang sudah di-konservasi, silakan kunjungi laman http://wavanRpustaka.wordpress.com , http://wavangpustaka02.wordpress.com atau Facebook : http://www.facebook.com/paees/Wava ns-Purwa-Buku/82972305747 Peran serta Anda dalam kegiatan konservasi ini sangat diharapkan. Untuk ber peran serta dalam kegiatan konservasi buku wayang lama, silakan kunjungi halaman http://wava ngpustaka.word press.com/konservasi-kepusta kaa n-wavang/
Dalang Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro. Oleh Budi Adi Soewirjo ; admin blog Wayangpustaka, Facebook: Wayang Purwa Jakarta, 04 Juli 201L
-
Links;
https://www.facebook.com/# l/notes/wavang-nusantara-indonesian-shadow-puppets/dala ng-kitristuti-ra h madi-survosa putro/10 1503699301261 10 Tulisan ini disusun oleh admin blog Wayangpustaka sebagai seorang penonton wayang kulit, dari sudut pandang penonton awam di luar lingkaran pelaku langsung seni pewayangan, ditulis untuk sesama penonton wayang kulit, dengan tujuan berbagi bahan pengayaan guna apresiasi yang lebih baik terhadap pewayangan. Harapan lebihnya, mudah-mudahan, bisa menambah panduan bagi peminat untuk mendapatkan banyak pengayaan lebih banyak, dengan akan disajikan banyak alamat tautan sebagai sumber rujukan.
Admin blog Wayangpustaka mulai tertarik, bagi dirinya sendiri, untuk mengetahui lebih banyak tentang Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah menerima dari Neno Giri seorang pecinta wayang kulit bermukim di Leuwinanggung Depok Timur sepuluh bendel foto copy an naskah ketikan ukuran folio dengan judul " Serat Pustakaraja Purwa " yang dihimpun oleh Suryosaputro, Surakarta. Sepuluh bendel tadi merupakan jilid 1 sampai dengan 9, ditambah jilid 11. Tidak ada foto copy untuk jilid 10. Foto copy tadi hasil copy dari foto copy juga yang didapat Neno Giri dari daerah Wonogiri, Jawa Tengah. Dari catatan lama bertanggal 08 Oktober ffiaitu berita dari koran Solopos tentang meninggalnya dalang KiTristuti Rahmadi Suryasaputra serta Obituari yang ditulis oleh Kitsie Emerson, ada hal yang
menarik bahwa Ki Purbo Asmoro melakukan penelitian terhadap karya tulis / naskah Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra serta pengaruhnya sebagai bahan thesis untuk mendapatkan gelar Magister Humaniora. https ://www.facebook.com/pages/Wavang-N
usa nta ra-l
ndonesia n-Shadow-
Puppets/171041283735#!/notes/wavang-purwa-links/08-nop-puiansea-pedalanean-ki-tristutirach mad i-su ryosa putro-wafat/173895586085
Mengapa Ki Purbo Asmoro berminat untuk meneliti Naskah Tristuti RahmadiSuryasaputra
?
Foto dari blog Melissa Alarez (seorang wanita asing yang meminati wayang kulit Jawa) 18 Juli 2008
http://castineshadowsindonesia.bloespot.com/2008/07lpak-tristuti-rahmadi-survosaputro.html
Penelusuran pertama dilakukan terhadap thesis tersebut dan didapatkan bahan pengayaan mengenai Tristuti Rahmadi Suryasaputra sebagai berikut : http://i-lib.uem.ac.id/iurnal/detail.pho?datald=399
" Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam Pertunjukan Wayang Kulit Gaya Surakarta ", UGM 2004, penelitian disusun dan dilaksanakan Purbo Asmoro ( Sekolah Tinggi Seni Indonesia di Surakarta ) dan Soetarno ( Institut Seni Indonesia di
Thesis tersebut berjudul
Yogyakarta
).
Thesis untuk mencapai gelar Magister Humaniora pada Program Studi Pengkajian Seni Pertunjukan dan Seni Rupa, Sekolah Pascasarjana Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta.
Abstractnya termuat di jurnal Humanika, 18(3), Juli 2005 dan file format PDF nya bisa diunduh di http://www.4shared.com/document/b6NqpO2S/Abstract Thesis Ki Purbo Asmor.html
Penelitian ini memusatkan perhatiarr pada sejumlah permasalahan sebagai berikut
1. 2. 3. 4.
:
:
Mengapa naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak digunakan para dalang penganut pakeliran gaya Surakarta? Bagaimana cara dalang menyikapi naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra ? Bagaimana dampak kehadiran naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra di kalangan pedalangan ? Bagaimana aspek tekstual-kontekstual naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra ?
Di dalam abstract tersebut juga dijelaskan latar belakang kehidupan Tristuti Rahmadi Suryasaputra pada ' masa jaya ' nya sebagai dalang sebelum terjadi peristiwa G30S. Dan sedikit uraian mengenai masa penahanan Tristuti Rahmadi Suryasaputra di Jakarta dan Pulau Buru.(#) Kemudian kehidupan kesenian / pedalangan Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah kembali dari Pulau Buru terutama pada masa Tristuti Rahmadi Suryasaputra produktif menghasilkan karya tulis pedalangan. Dengan rinci dijelaskan tentang bermacam karya tulis pedalangan yang dihasilkan Tristuti Rahmadi Suryasaputra.
(#) Kalimat yang menarik berkaitan dengan penahanan di Pulau Buru
:
"
Penderitaan Tristuti Rahmadi Suryasaputra selama 14 tahun di pengasingan (Pulau Buru) sebagai tahanan politik di era Orde Baru, juga merupakan tempaan baginya yang dapat memacu kreativitas demi mempertahankan kelangsungan hidup. Oleh karena itu, tidak mengherankan jika teks-teks wacana pakeliran susunannya mempunyai ciri khas dan betul-betul mampu menyentuh
.....
rasa hayatan ". .....
(Humanika halaman 374)
..... " Di tengah hutan belantara Pulau Buru inilah Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak mendapat inspirasi tentang sanggit pakeliran ". ..... (Humanika halaman 370)
Selanjutnya, berikut ini Admin blog Wayangpustaka ingin mengutip abstrast hanya hal-hal yang berkaitan dengan " Serat Pustakaraja Punva " yang dihimpun dan diketik oleh Tristuti Rahmadi Suryasaputra , termuat pada Humanika halaman 371 [ dengan sedikit suntingan tata letak kalimat dariAdmin untuk lebih memudahkan pengertian I :
" Tristuti, sejak tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, juga membukukan lakon-lakon wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon ( Jawa: balungan lakon ), diberijudul " Serat
Pustaka Raja Purwa (Sampun Kadhapuk Balungan Lakon )",yalgdikelompokkan dalam sebelas jilid ( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).
id I berisi 22 kerangka lakon, mulaidari lakon Lahire Guru sampaidengan Amitoya. Jilid f l berisi 30 kerangka lakon, mulaidari lakon Rukmowatisampai dengan Robine Kitako. Jilid lll berisi 28 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sakrisampai dengan Pandhu Tuwuh. Jilid lV berisi25 kerangka lakon, mulaidarilakon RobineSucitra sampaidengan RabineJayodroto. Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhon Poksa Jandhu sampai dengan Gandawardoya. Jilid Vl berisl 25 kerangka lakon, n:ulai dari lakon Somadinolo sampai dengan mBangun Candhi Gadamadano. Jilid Vll berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bratayuda Seta Gugur sampai dengan Sudarsana Kethok. Jilid Vlll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RabineYudayoka sampai dengan Potine Anglingkusumo (lakon wayang madyol. Jilid lX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Roii Pamoso Rabi Putri Banyuwangi sampai dengan Potine Donesworo {lakon wayang modya). Jilid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Jatimurti sampai dengan Lahire Rahwono (seri Lokapala). Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Patine Mohesasuro sampai dengan Prabine Kunthibojo (seri Ramoyeno). "
Jif
(cdtoton koki nomor 8)
:
Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " Serat Pustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.
Admin blog Wayangpustoko : Catatan kaki nomor 8 ini penting diketahui oleh pembaca blog Wayangpustaka yang mengunduh file digital konservasi serta membaca naskahnya Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro ; supaya tidak perlu bingung membaca isi naskah itu jika sebelumnya sudah pernah membaca naskah lain karya R.Ng. Ranggawarsita dan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll
http://wavangpustaka02.wordpress.com/2011/07/03/serat-padha
lanean-ringgit-purwa-kspaa-
mangkuneRara-vii/
lnilah beragam khasanoh kepustokaon wayong lawo.
I tulisan tentang topik
keragaman khasanah kepustakaan wayang bisa dibaca di
https://www.facebook.com/home.php#!/notes/wavane-nusantara-indonesian-shadowpuppets/beraeam-khasanah-kepustakaan-wavane-nusantara/10150346064995110 l
Blog Wayangpustaka akan meg-konservasi ketikan " Serat Pustakaraja Purwa " tersebut dan menampilkan bertahap ringkasan isi masing-masing jilid di blog Wayangpustaka t http://wavangpustaka.wordpress.com ], sebagai salah satu kegiatan menuju ke Perpustakaan Terbuka Wayang Digital.
Nantinya file digital konservasi akan berukuran A4. Foto copy ukuran folio tadi difoto copy perkecil menjadi ukuran A4. Hal ini disesuaikan dengan kemampuan alat pemindaiyang ada.
Dari penelusuran di dunia maya, banyak diketahuitentang KiTristuti Rahmadi Suryosaputro; selama
di tahanan Pulau Buru maupun sesudahnya. Admin blog Wayangpustaka akan mencoba menulis lanjutan dari tulisan ini. Jakarta, 04 Juli 2011
Karya tulis KiTristuti Rahmadi Suryasaputra sekembalinya dari Pulau Buru akhir tahun 1979 sampai dengan 2002
mulaidisusun
| masa thesis Purbo Asmoro
)
Data disusun oleh : Budi Adi Soewirjo Jakarta, 07 Juli 2011.
-
laman http://wavanspustaka02.wordpress.com
Semua bahan untuk menyusun data terurut waktu / kronologis di bawah ini adalah dari abstrak thesis Magister Humaniaora Purbo Asmoro di Universitas Gadjah Mada Yogyakarta tahun 2004 berjudul " Kehadiran Naskah Pedalarigan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam Pertunjukan Wayang Kulit Gaya Surakarta ". Namun di sini data diolah dan disajikan terurut waktu. Terbentuk data mentah daftar karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra yang barangkali bisa dimanfaatkan sebagai bahan pengayaan para pengapresiasi wayang ; dan barangkali bisa diolah lebih lanjut oleh peminat atau peneliti lain. Mengapa saya merangkai data sehingga terbentuk data mentah ini ? Landasan nya sama dengan ketika saya mengumpulkan data kepustakaan, meng-annotasi, mengklasifikasi serta menyajikannya dalam bentuk buku " Kepustakaan Wayang Purwa (Jawa). Terbitan Indonesia antara tahun 1948 s/d 1995 " yang sudah diterbitkan tahun 1995 dengan sponsor Senawangi dan KITLV Belanda. Landasannya adalah keingintahuan pribadi, keinginan mendokumentasi, keinginan berbagi bahan pengayaan pengetahuan wayang. Di era digital dan internet landasan tersebut bertambah dengan keinginan - sebatas kemampuan * untuk mengkonservasi ke dalam format digital ; "berbagi baca" dengan pengapresiasi wayang lain dengan memperhatikan rambu UU HAKI Indonesia ; persiapan isi dari Perpustakaan Terbuka Wayang Digital yang bisa dimasukidibaca oleh siapa saja, dari mana saja, kapan saja.
Di bawah ini daftar terurut waktu karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra - sebatas data yang ada di abstrak thesis Purbo Asmoro. Sekiranya ada Pembaca yang mengetahui atau bahkan mempunyai karya tulis atau foto copy karya tuli lain yang belum tersebut di bawah ini , sudilah
"berbagi pengetahuan"
;
sehingga makin banyak khasanah karya
tulis yang tertelusuri,
terdokumentasi, terkonservasi untuk kepentingan jagad pewayangan kita.
Daftar terurut waktu karya tulis
:
Antara tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, menuliskan I bahasa Tristuti : kahimpun dening I lakon-lakon wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon (Jawa: balungan lakon ), diberi judul " Serat Pustaka Raja Purwa ( Sampun Kadhapuk Balungan Lakon ) ", Ysrg dikelompokkan dalam sebelas jilid ( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).
mulaidari lakon Lahire 6uru sampaidengan Amitoyo. ll berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmowofl sampai dengan Rabine Kitako. lll berisi 28 kerangka lakon, mulaidari lakon Robine Sakrisampaidengan PandhuTuwuh. lV berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabrne Sucitra sampai dengan Rabine Joyadrota. Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhon Paksa Jondhu sampai dengan Jilid Jilid Jilid Jilid
I berisi 22 kerangka lakon,
Gondowordaya.
Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somodinolo sampai dengan mBangun Candhi Gadamadono. Jilid Vll berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bratayuda Seto Gugur sampai dengan Sudarsana Kethok. Jilid Vlll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RobineYudoyoko sampai dengan Patine Anglingkusumo (lakon wayang modyal. Jilid lX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Roli Pomosa Rabi Putri Bonyuwongi sampai dengan Potine Doneswora (lakon wayang modya). Jilid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabine Jotimurtisampai dengan Lahire Rahwana (seri Lokapala). Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Potine Mahesasuro sampai dengan Prabine Kunthiboja (seri Ramoyond). "
(cotatan kaki nomor 8)
:
Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " Serat Pustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.
Antara L7 Agustus 1983 sampai dengan 12 Oktober 1983 menulis naskah janturan yang akhirnya menjadi satu buku yang diberi judul Janturan Wayang Purwa dengan kronogram Kagunan Dhalang Hangesthi Gusti, terdiri dari 52 macam teks janturan dan / atau pocapan yang siap pakai, antara lain : janturan jejer Astina Ptabu Parikesit, Dhayohan Sabrang, janturan Gapuran, janturan Keputren Purwacarita;' janturan Keputren Mandura Dewi Kunthi, janturan Keputren Pancala Wara Srikandhi, janturan Keputren Astina Dewi Banowati, janturan candrane Raden Dursasana, pocapan Kreta Jaladara, pocapan Gajah Puspadenta, janturan Karang Kadhempel, pocapan Madya Ratri, pocapan Gara-gara, dan pocapan Gagat Enjang. Naskah janturan itu semula hanya digunakan oleh Anom Soeroto, Manteb Soedharsono, Sukasna Mudhacarita, dan Purbo Asmoro, akan tetapi selanjutnya berkembang luas di kalangan para dalang, baik diperbanyak oleh Tristuti maupun disebarluaskan para dalang bersangkutan tanpa sepengetahuannya. Tahun 1983 data naskah tersebut: Judul "Janturan Wayang Purwa." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1983.
Tahun 1.985 Data naskah : Judul "Lahire Harjunasasra." Naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1985
Tahun 1987 menyusun naskah pakeliran lengkap 12 episode serial tokoh Bima untuk Ki Manteb Soedharsono. Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atas prakarsa Yayasan Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Duabelas episode tokoh Bima susunan Tristuti : Bima Bungkus, Bale Sigala-gala, Gandamana Sayembara, Babad Wana Marta, Dewaruci, Sesaji Raja
Suya, Pandhawa Dhadhu, Wirathaparwa, Kresna Gugah, Kresna Duta, Rubuhan (Duryudana Gugur), dan Pandhawa Muksa. Tahun ].987 , data 3 naskah lain : Judul : "Lampahan Babad Wana Marta," naskah ketikan, tidak diterbitkan, l-987 Judul : "Lampahan Sasaji Raja Suya," naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1987 Judul : "Lampahan Wirathaparwa," naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1987
Tahun 1988, data naskah Judul : "Lampahan Samba Sebit." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1988
Tahun 1993 menyusun naskah pakeliran serial Bharatayuda untuk Ki Manteb Soedharsono. Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode j di Bentara Budaya Jakarta atas prakarsa Yayasan Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Kegiatan acara ini seperti yang sudah dilaksanakan tahun 1987. Sembilan lakon serial Bharatayuda susunan Tristuti : Bisma Gugur, Ranjapan (Abimanyu Gugur), Suluhan (Gathutkaca Gugur), Tigas/Timpalan (Burisrawa Lena), Jambakan (Dursasana Lena, Druna Gugur), Salya Gugur, Brubuh (Sangkuni, Duryudana Gugur), Aswatama Nglandhak, dan Parikesit Jumeneng Nata.
Tahun 1993 menyusun naskah Janturan Jilid ll, dengan kronogram Cahyaning Kusuma Hambangun Praja. Buku ini berisi 24 macam janturan, 2 macam pocapan, 3 macam ginem, dan 30 tembang sinopsis lakon wayang. Data naskah tersebut : Judul : "Janturan jilid ll." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1993 Data naskah lain : Judul : "Lampahan Kresna Duta." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1993
Tahun 1994 menyusun naskah pakeliran Banjaran Karna untuk Manteb Soedharsono. Tahun 1-994 menyusun naskah pakeliran Anggada Balik untuk Ki Purbo Asmoro.
Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Baladewa untuk Manteb Soedharsono. Tahun L995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Rahwana untuk Manteb Soedharsono.
Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Sumantri Ngenger untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan pada Festival Greget Dalang)
Tahun 1997 menyusun naskah pakeliran Wahyu Darma untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan di Pondok Tingal Borobudur)
Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran (bersama Sumanto) Rama Tambak untuk Manteb Soedharsono.
Tahun L998 menyusun naskah pakeliran padat lakon Pikukuhan untuk Manteb Soedharsono. Tahun L998 menyusun naskah pakeliran Alap-alapan Sukeksi untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan di Jakarta dan forum Rebo Legen). Judul lakon diganti oleh Purbo Asmoro menjadi Melik Nggendhong Lali. Sanggit pakeliran ini banyak mengalami perubahan, dipadukan dengan sanggit pakeliran padat lakon Alap-alapan Sukeksi karya Sumanto (1980).
Tahun 1999 menyusun naskah pakeliran padat lakon Srikhandi Gugat untuk Manteb Soedarsono.
Tahun 1999 menyusun naskah pakeliran Bimasuci untuk Ki Warseno Slenk (dipentaskan di tAtN Sunan Kalijaga Semarang)
Tahun 2000 menyusun naskah pakeliran Babad Wana Marta untuk Muhammad pamungkas prasetyo Bayuaji (dipentaskan untuk ulang tahun Rebo Legen)
x** Akhir daftar.
-1-
253. nilnn
nnmm
nnnnn E
m n lltrBn
H nf, n nH rHflrHE nnnllnnon n n nnmIlnnll n nntrlnD n n nnE n,D ltl n n.
I.
K.LITLU$|qAI
M'H-f,MffiffiHH-ffiHffiffiffi DDlnnn}ll
mfiilHnHH ffiHffiomffin mID mm nE mil HH Hfl HHn' nmqtr lu'nn * drr HE HH
$-jL_E_-LL_U,Q-
nS
.-
lfr.ra"g Gunr nyang Narada. Regbag s - Cars-gara lngkang trrrmh aaklng RaJa Dttya 1ng Guua Klskrendha Prabu Mahesasurar q]ruenrn lddodatl atnaJanlpun ifvang Eedra fngkang nana Devl I A R A (.antara). Panyumman n"katen sau havlt'Mahesagura nttumtl pa.ulntanlng garra Derd PuJavatt (gabug tarl darbe tunrn). Para deva klnen pacak barles nuLak panyuvunlng Prabu Habesaoura. Sa,nya sandlkar gYa bidhal.
II.
NAGART
RaJa DLtya
GUUA
KISKRENDITA.
slrah naheoal Pratm
ra raseksa elrah lenb'u,
Mahesasura Eyarg
rayl Patlh loobusu-
olrah denasa. .BgtrDES, ; Sang Nata ngaytrnal
III.@. Resl Gutana (sanpun roandh!.ta, gabab Nagat't Agraetlna rma kaparlngaken dhateng kang putra Raden tubah) o kahadhe'p kang garva Deul Indradl lqg gih Devl lfuryanr 'rq'lah putra tetlga Prabu Anon S,bell (Guvarsa), Raaen Srgrlva (Gusarsl), DeuL AnJanl, trrwln Senar Oarong Petnrk. Reg.bag :- Raden SubaLi 1an $rgrLua matur nr{ng karrg ranap nyuwun Orpu trgkang gadhah daya nuJudakon ganbarlng suarga lan nraka. psn6 {ngkang ksgungan Derrl AnJanl sg I ki-ng uevarahipun patlh Jenbayal. Sang }lihr nunton nundlut Cupu vau sqk{ng Dert AnJanl, sarta laJene katttl prlksal pancen nyata firtuplng ctrpu tonten ganbarlng sysrga nLvah qg
ratra.
katingaL ga.ubarlng Sapta Bunl, lan uouten seratan lngkang nungel : S U R I A . [rpl kang putra AnJanf kada.ngu denlng kang rana, rnatur bitth cupu prtnika oaklng papertlglpuu kang lbu DelJ'l Indradl. Done uedhatdng cupu
-2Devl rndratll kadargu d6n{ng gang l,lLlul saldng puudu s6r1{ng cupu punlka, tansah kendeL tan purun s'nngeulan sabab drlh Larnun kavlyak cldrane (eag bet slh krayan lfoirang $rrya). Gutana nurlng, kang garr.ra clen upatnn{ dadi llIrGU IIAIA, nu\ya kabuncang dhavah lng vana Svelaglri. Sang l.lllu nunten dhawh nring para putral klnen nyegat tng kateblhanr cupu area kabalangalen. Slnten tngkang eaged nyep€ng tngglh punltrs lngkang a.:rdarbenl. Para putra dal8h patlh Jenbavan Eya'ng panalavan og I
nl pangkat nyegut cupu. Arpl kabalangaken
denlng Bgr. 0utana, fufup J.an watlhahtng cupu plsah. Para putra datan rronten fngkarg eaged nyepeng, J.a-
Jcng eanya nututl.
futup cupu ploahp na:rglng dharehtpun aLralSr l{adha}{'rg cupu dbavah lng bunl datbs TLACA M A D I.R D A , dene tuttrpipun da&r SNDHANG K U M A t A . Srball lan $rgrtva lyogur flaga Madirdal sabab untnga cunlomting cupu lng Erlliu prenahlpun. KadadaL sarnl sa]ln p8!na da{ya yatarar nanglng nboten kraos lanun nrs gantl vuJudr ntLa takelh tg rus nggogohl tLaga. Patlh Jenbavan ugi nyenplung tlagal lan dados sanara ugL. Sareng ms savatavls Dggenya sanl gogoh-gogoh uangka pinugglh sulmngr nunten sdli mentaa. D,tpl uonten dharatairl sanya tarka-tlnarka oabab sanl dererlg nangortoe gavatJ-ng Lelanpa.ban, tenah pancakaiB. Perang, rans, lajeng salDl Boounbar, lngglh nall.ka punlka nunten oanl kraos blllh nandlhang eeollur gya gegetun nuL!. sa.nL rcranglulan. Kacarltai Devl AnJrnl dunugl teplntng t^laga kraos benter, nunten suryan (raup)1 kadadak nukanLra da]a.h asta Lan zulu clr,clos sujud naratartenah nangls lgguguk. Katungka praptanlra $ball $rgrLna lan Jenbayalr lnekang saropun rnrJud uanara, gya ngrungkepl padanlq kalgtUanru AnJad. lfusnya hrtrg nggenya sanL totangloan, gya sasarenga,n soean nrlng karrg rg na Resl Gutanal nedya nyunrn nruat oaklng palrandhong. Reel Gutana dhaurh nrlng para putra bllth aadaya eanl kalepetan dooanipun kang lbu, pranlla ke,lah sa.nl nebus kalepatan kantbl nglaryaH. tapae tngglh punlka ! 1. DEI{I AI{JNI klnen TIPA IIIAIITHUKA (neodhok / krmglcun) ptrrarfrgkanthl INDHANC SI|AREIL Lradhah J-an
2. 3.
RADtrl{ SUGRT}IA
t.
PATTH JII'IBAI{A}I
RADE{ SUBALI kLnen T.APA NGAITN&.
lclnen
TAPA IIGIDANC.
klnen TIPA
MLAMPAH.
Katungka rarnrbnya lVvang Naradal nubdhrt kang putra $rba'l{
lan S
,griua area lca.ksnttd mr{ng Ka[yvangnn htna3ya sarflrngr dene gar{arane tJ'ICe. darl DEWI TARA. Salg l{L}u nafur suna:rgga', i&salg Narada gya nganthl putra kakaLlh nesat nrlng Katgrvnngan. CAI'IDIIAKAI{ 3 - Ing Repat Kepanasan, barLsan raseksa &rva Klskrendba katrg Jang Raclen $rbqlr lan Srgrlna tenah namrt, para andol-ande1 sa.uL peJah. hban Jathasura gya lunaJar uangeul nrlng Cuua f'lskrondha. $rb"'tl lan fugrlva nutufi., nangtng dunugl ngaJenglng Guva leJeng
-3kqrdhegr $rbel{ dharuh nrlng ljrng rayl kLnen ngentlel {.g nJavl, dene gg ball nedya nanJlng gUwa plyanbak. Sarta vellng lqng ragl klnen pll.gant fLfutlng toyal lanun n111 abrlt tandha l'lahegaflrra poJahr hanglng yen n{1{ pethak tandha Srba].l Jlgkarg peJah" $rgrlva natur sandlka, gya $rball ng ' sup urung-urung toya nnnJing; dhateng guvae
IV.NAGARI
GUWA KISKRNNDHA.
i
RaJa Dttya Prabtr Hahesaeura naupl
aturlng enban Jatbagura bttLh nadya raseksa andel-2 lngkang kautus nring $rralaya oanl peJah denlng sg trlya saklng Agrastlna. Mahesaeura nurlng gya tata-tata arca nglurtrgl $f ralaya. Kagam praptanira Subalt ngaken samnglng Javata, gya perang. Mg hesagura dipun aben kunba klayan Jathaeura tenah pecah nestelale, ludlra nuncrat, otak kocar-kaolr, llln{ng toya ita(ya uarnl dhadbu (abrlt ca1pur pethak). SrbaLl gya nllar kadhaton Guva Klskrenclha. .EAg.!3g, tnekang tengga uonten nJarlnlng guval Raden SrgrLwa unf-nea lU n!ry toya varnl abrlt canpur pethak, klnlra btllh kang raka $tbr'l{ pejah sanpyuh kfayan llahesasura. PranLl.a gya keeah ntnggah nrLng Kallyvanganl
-
dorren wsaJtg Dndra nabrr b1lth kang rala Srbqr { gugur aa.npyuh kLayan l.lahosasura. Nunten $rgrlva kaclhaupaken plkanttk Deyl Tara. &gClltgr Subatt yonto lebetlng Buya salrl orglxug blngung sabab, uruJrgurung toya ttnabl-eg se1a. Gya kurda, eela tlnebak anbyar, $rsnya aedrl saklng gUsa unlnga kqng rayl mboten uonten, nunten.nggrahlta cltlrane $rgrlva. $rbal{ nurlng gya ninggah nrlng Kahyvangan. D.uug{ ngarsanlng ffuartg Erdra, S.rbal { natur bltth ea,npun eaged nyirnatralcen mongsah. l{lnangoulan bllth ga{alan nldodarl sanpun kalaJeng
katanpi denlng Sugrlwa. Sanr]r1" $rbalL nunten nglabrag $rgrtva nedya ngrebat Dev!. Tara, tenah dadoe prabg. Desl Tara J.ngkqng nlsah ftnag sa.nl kerengan, nunten natur dhateng $rballl bttth Sang Derd purun kagarna ag uger Raden Suball saged nraJaya CaJah Heravana ka3.angenanJ.ra Suang hdra. $tball sagah, nunten gaJah dlpun peJabl, hpl uninga peJahlpun gajah Heravana, ifvang hdra dahat uonglil dukas fu!r?{ .r{Fun unan-ulan. Na(yan fubaLi ngrerepar lffvarrg E al,rq nalah Eangsaya duka, nunten grbn"lr kadharnrhan tapa lng Gunung Sonyaprlnggal lamun lulus nbenJang peJahipun ctnadhang srlarga. Dene $rgr!-va tetep anggarwa Dewl Taral sarta kdUne--nengaken narendra lng (htua Klskrenalba. $rba'l{ pa.ult llr{ng kang ray!., oq3 ul pitungkas klnen rrrssnanl kang ganra Derl Tara Banpun ngantos kadarel rrrntlk. $rgrlva sandikar gya Banl patolt qundur pepleahan. Strbalt vltrlt tapa lng SonyaprJ-nggar dene fugrJ-va esd.nblt gama Devl Tara nrlng GuuaKlskrenrlhae ngratonl wadya ranara.
TANCEB
2L Junl
slJ_9_N.
1983.
.
-lr_
I
nldnnn HH"Hr mn nB nn EEIUD4 , Pnnn HH ilH nEmnlu nnr[nn
fiH
254. HN nm mn
nn nn
trEnpm
Hf,"Hr HH rH"$" nt mn UIE hE hl Hfi $f;il"" trm Dt! HH trn EE Eln DmloElll!tr nnEEt[ll btnnnhm -HH ni[En Hfr HH fiN Hff Hfr HH Hff HHmBnnn En nn nm nh hn DD EiilrDru!
nH"Hn HH*H* nn rDn rln mm nn mn nB nE nnllul nu nnn
I.
ffi$n nn IUn
nm
NAGARI
Hfiilh H{ry$ HH_ H$:ffi
A_!_E_X._G_.K__A
.
Prabu Dasanuka nyarg arl Raden lllbioana, patth Prahaetba. Eeqbcg,: ug0enya Sang Prabu gurnantl nata dereng da.ugu, qalgka ngudl AII TUPUI IllG PAtt dereng kasenbadan. Sarta nedya ngrabasa Kallyvanganlng Batbara &dra sabab nyarnenl kadboton .[1engka. Selg Nata nunten panlt nrlng [ang ragllnedya nganglarg Jagadr tanpa va{ya. IaJenS bldhal nesat Dggegana.
II.
LERTAP,ULI O ILLA-P
EI
N-qq,A
.
Kapi $rball fngkitg dahat nalangeal nyenlruurn nrlng Javata enggala pLnarlngan nrvat eal.{ng mrJuil sana:ra. l(atugka praptanlra Prg bu Dasarnuka, dhavuh mr{ng Slbalt klnen kesah. fuball tan pu:nrn, teuah dg PJEdll_G CACAL. Saben Resl S'rbaLl kaclhaualun puoa"ke, peJah. Nanglng ag ldoe lged gesang na1Lh. Daearnuka tobatl nunton nungkul, natur no{ya punrulta rn)ruvun ulneJang ajt luput l-ng patl. Subarl nanpi atur panyurmrdpun Dasanuka, nunten vineJang AII PANCASANA RIKSAKAIIINC BUI'fI, lngkang daya psnguasare Lanun p€jah nangka taksih olnangga trunl, saged gssalg naII.h. E :pl rms trldagda gya vlnarah laluno, lngglh punlka NOCA}|T}DI OIIRDA 'laplnlBogavan
dlnton. Sang Nata Bandlka, gya panlt nundur. Kacaritel duuugi praJa Alengka Prabu Dasanuka dhavuh Erlng knng rayl !11blsana btlth uus plkantuk aJl luput lng pat1, nlla dharruh tata-f;ah na{va nerapuh prang rorlng f,aendra:r. Kasanr sovanipun utuean oak{ng kang ra}a Prabu DiunaraJa 1ng Iolg polar na.na Dltya Go]nuka; natur kautue denlng ?rabu Dhanarda klnen ngsg
,prln aO
pah karsaning. Prabu Dasanuka nggeDya arsa nbedhah Kaendran. Prabu Daeang ka nurlng, Gohmuka taksth tetep matur ngarlh-arlh sand ngalenbana kadlbyanlng para deua. Dasa.nuka sangsaya nurlngr Dltya Gotnuka sLnabet p6-dharg Mentasa aenpal pundhal
III.
IEPIIIEATI
t
OKA
PAL
A
Patlh Banendra, patlh $rrya 1,fa] {lra, Satrg hJnngsa DLtya l{leuungkaral l{arya furyaketu, Candraketu, 0ltracapa; Cltrada::oa, Senar Gareng -
-5Petrlk.
Ronbas
:-
Sang hlJangga Dl-tya Ulanungkara dhavuh dhatang para
-
prayagung kl-neu Banl pralrltna, eabab panJenenganlpun nentaa nglnpl arnn. Kasa:rr dhatenglpun Dltya Cobuka lngkarC rrua api.ndha layon kutbab ludlra, natur bll1h dlpun al,kara denlng Pratu Daeanuka, nalah sanarrgke -
vadya Alengka rus bitlhaL ngluntgi lokapaLa. Blbar natur, Gotnuka peJah. Katungka paneuBuhlng vadya Alengkal ldeng dados PERAI{C SKAR. Denava ag klng AJ.engka tlnindhlban aenfng Dltya ffala PraJangga, Dttya KaJ.a ]ltntrag na, 1an Dltya Kala Margangoal nga,nuk. l{a(ya IokapaLa oanl peJahr Salg zu J angga ltlenungkara seda nuksva. Prab,tr Daeanuka tms nglabrag nrlng Kadhg
ton.
LOKAPATA Prabu DhanaraJa uyang ganta tatlga I 1. DecL Mayangaarl. 2. Devl l{g.yangoLh. 3. Dewl Mayangeekar, Begbgg : - Bab lngkang rayl Daoarnuka IV.KADNATON
ngg€nya ngumbar karnurkaa nalah nedya nbedhah Kaendran. Kafurngka
praptu{
ra Prabu Dasarauka, nJaluk pusaka tllartnlng kang rana ewargl Bgv. tJlsrass : 1. GNDHIK l,tAS. 2. KRETA JALADARA. 3. I'IAKUTHA RAIA. Pratru Dhanarg Ja tan ouka, nunten
dadoe
perang.
Daea.muka
nglarak kreta Jaladara dlPun
ralclti tlnarlk
nacan, nunten nraJang DhanaraJa. Prabtt DhanaraJa nundur. Eywang Nrada tununrn, Pratu DhanaraJa kaparlngan IIm KREilA PUS-TAKA RITNA' oarta dlnandoaan busana kadevatan nalth dadoe Bagahr gya D1tih rate napagaken Dasarnuka. rqJong preng kretar Daaanuka eomu kaseaerrnunten ngruket DhanarqJa. GeLut ged:rrg bunl, Bathari Pretlvl drka, nunten nyvara blllh Dasanuka arsa kacoplt bunl. Naroddra ka1lh wau npnten ngal1h gelut lng ecgara, sa.nodra kocak 11r klnoburr ffvang Bamna nurJ.ng nrlng Dasarnuka sarui nyabaua neftra kasllep 1ng toya Banodr&. Ideng sanl
nes.lth gelut tng praJa Alengka. IggSX.lg, salebetipun Dhanapatl mket tandhllg klayan Dasa.nukar lfvang 6.rru utusan nring Hyu""g Yana klnen nlnbalL Dhanapatl. ga-ragale kalcanthl ya nlnggah nrlng Suralaya, area kadadoeaken geneplng deva Katrywalgut PU$ PA I.IEDHAR. IVvang Yana sandlka, nuntan htnunrn nrlng AJ.engka, Dbanarda kabanJut sarsgsrxo nlnggah Kahywangan Puapa I'ledharr klnen dadl deva 1nCkang mnekea SIX(AR DEltlA REIIIA. Dasanuka nboten trlnahl nunten ntnggah nrlng SrraLaya 6onar iVang Gum nyuvun Dhanapatl. Ifrang Gunr parLng l.:lmr Daeanuka kaparrngan unur panJang, lngglh punlka : SASERUT PREffT{iTr CACAI( SEl,lALNr SEIfIDAtr m{UR KAKI-KAKI. Prabu Dasanuka trtnahr nunten panlt uangsul. Wrfang Gum nunten utr.rsan nrlng {vuang Wlsnu klnon nbegal unure Daeanuka, eandlka nu\a bl-rlhal r naLLh varnl ruJud katl pLhrn. fiqgg3liqr aneng narga Daeanuka pinanggth funlc{ plkun, dupl kadangu natur blllh bosen gesang sabab kekathahen unur ngantoa brangkangan nboten saged lunarnpah. Sang'Nata Alengka rumaos nir1s1 nunten unur panJang paparLnging lfur.rang Gunr, kaparlngaken oadaya dhateng [ak{ pllun (fngUng
.
-6-
gaJattne th,r tfvang l,llsnu); hoanuka gYa bablae kundur nrlng Alcngka. Drpt Sang Nata drnugl sangtnggtltng Kadbaton IokapaLa, unlnga rcg ten tanan-earl endah kaJagl denlng dera, lnggih punLka tarnan Srl tfedarl, yasaning lfov"''g Wlsnu. Dasanuka gys, aroa nanJlng tananr nanglng kaceplt plntu ngantos astanlra apus, bengok-bengok eegah vangeul. Nanglng sareng konten karenggangalcen, uunten nJangkah nlebet. Jronlng ta.nan, Dara.nuka ptnangglh llapoarl kang nedheng tapal nani Batharl Uldouatl. &ng Nata gandrug nunten arsa kagarva, Salg Deul punrn nangtng panlt area Jaras langkung mmLyln. Dasanuka klnen ngentooll nanglng JebuL Hldouatl nanJlng daha:ra numb tme elrara. Daearuka blngung nadoal kvandhene Sang Devl, plnarrgglh Begavan Mamta, kadangu natur blLlh olmanlpun Devl I'lldovg tl sanangke nanJlng nanltls dhateng putrl l.lagada. Selg Nata dalat renarnunten hlndur nrlng Alergka, $ang Uiku kakanttd ntnangka puJangga.
TANCEB
22 Jurtt
[-AJ-L[
L983.
nutmE lD!trn mm ulnnEntrnnnnnn nn mn Em DD nn mm nm mm nn nn nD nm nm mn mmmllm nonmnn nm mn nm nnn mm nn rDm nn nm mm nnnm mm nn NN IDIN NDN NN MD MMIDM MB nm
255.
.
mn nn EDnm nD NTDII IDM IDM ND NN mtl tnDlnnEn nE nn nmn nm ltmm nE mm mn lllm mm nn mn nm mm nn nm mEtrn mmnn nmnBB
I.
Dtnlln
I[Dnn nn Dn nDnn
DnrnnD
nn nn
nD
DN NN NDN DIN NID DN ND DNN UM mn un trnnunn nE n5l Dnnnmn nn lDnnrDmru nm Dmn na D[tD glmDt! nn mnn nn mrn nn mn nm mn nn nD nlll nn Dm nn En nn nn rDn nn nn mrnnm nm mrn InB nn nm nn DD ID&IDD& &n nn nm
NACARI
AL-gNGKI.
Prabu Dasanuka nyang para kadangr Kunbalarnar Sarpakanakar l{lblog na, patih Prabastha. Remlas : - Sang Nata dahat auka labet vrrs kelekaanan nbedhah lokapala. Nunten kapareng nedya nundbut garua putrl gnklng Nagarl TUNJUNGPURA atmaJanlng PRABU CITRA|{ASESA' weuangl DEln CITRA NGtj NGB{I. llqnging kapundbutan bebana gaeraban SIRAH AIAR cacah 1000. Begaua:r Marlta nunten atur panrayogl supados Sang Nata utuealr clhateng Pertapan Glr!. Kernbelrgr sabab 1ng nrlka Begavan Junanten nedheng alnuyudan alg r.a qjar sakalangkung katbah. Pratu Rahvana na.npi. aturlpun Sang l{tlu, gya dbarnrh nring DLtya TffIING YAI(SAI"{IJKA ktnen nlgas Jangganlng para aJar {ng
Pertapan Glrl Kembang, dlpun par{.ngL kanthl s 1. UIIYA PIJNTADAGStr. 2. lTA PRATAI.IADAGSA. 3. DIIYA GATIDDARA" Sgrcltka gYa bidhe'|.
II.PERTAPA}I Begauan Junanten nyang
OIRI
DL
KEMBANG.
putra kal(ol{h hdha:tg
turfn Bandteda)'a), da-
SRI NADI
bang PARTA NADI (Banbangan lada.k gocuL keuarisan, nangtng lah pdra sl.Bna aJar plnten-plnton enr serya nangaroa. Renbqg
t-
Sang
t{l
-7Irr nentae ngfupl avon, pranlla para oieua k{nsa aanl prayltaa. Kaearu pg nempuhlng raeeksa Alengkar dadog EIBAIfuQ&IL, Pala qJar katbah lngkang sant peJah katlgaa Janggane, kangge sesraha.D penganten dhateng funJrurgpg ra. Barnbnng Partanadl n.alenS nrlng paLagan sanri Jogedan, nanglng tuhu sekti roandraguna, Tenungyaksanuka glla nuntea lunaJarl kahrnr terlg dening Partaladi.
III.
PERTAPAN
VARINGIN
SETA.
Putra Maaspatt atuaJnn{ng Prabql Partavlryar kakaelh Radeu .{rJunasasra kadherekalcen Semat Oareng lan Petnrk. Egnbgg ! - Sang Bague kaoa.ran dhateng wJud garnbar putrl ingkdg slnarat lng puaa.ka kagunganlpun ingkeng raxna. Pranlla tan nedya lundur lanun derelg nyethl putrl fngkang sarnl- kalLya:r garubar wau. Katungka ramthnya, ka'g panalr fiarya gasra AtnaJa fngkang dharmh rnrlng kqhg putTa kepulunan klnen kundur nr{ng }'laeqpatl oq bab nedya kaJunenengaken Natal dene Lngknng rana Prabu Partaulraa badhe ua:rdhlta. Sang Kuzuna natnr yen derong plkantuk putrl kang oinedya, d+reng purun kundur. tlerya 9aeratral a gya panlt lundur. Katur€ka dhatengLpun Dltya T€npngyaksanuka lngka4 paarah D!runrn gesana rnrlng Sang ArJunasasrar sabab kabtrnr denlng Partarradl, labet anggenipun neutas ngestokalten parentatdng guetl RaJa Alengka klnen nrdaya aJar cacah 1000, nalgka lngkang dlpun peJald punlka murld-nurldlpua Pqg tanadi. nBoton dangu Banbang Partana.dl dbateng laJery nganten!. Tenung Yalcsanukal dlpun enutakon denlng Raden Aqunasasral Partanadl rnalah nurlng nantang ArJunasasra, tenah dados PEIING SffiAR.'l Partanadl trtulkrane dados gagah pralrosa pangawak vaJa. Raden ArJunasaera natak aJl PAlfGr,! BURAII, Partanadl tobat nunten nungh,rl, sarta ngaturaken loba lngknng nbalqlu hdhang Sri Nadl kaa'hrraken.
putrl
lfusnya dhaupan, Raden ArJunasasra nunten nedahaksn puaaka ganbar dhateng Partanadl tuwln Tenungyakea, sarvl- n,rndhrt plrsa putrl
-
pundi lngkang sa.nl kallyan ganbar vau. Tenungyakea nahrr blll-h Devt Cltra Nglangenl lng TtrnJungpura lngkaig sarrl. Nunteu ArJunaoasra kagendhong denlng Tenung Yake&nuka kebekta nrlng Nagar'l lbnJungpura dalah Pag tanadl, Sri NadL Semar Gareng Petmk urgj.. :rdherek. DrnugL nJavlnlng Kaputren 1\mJungpural Tenung Yakea.ntrka J-aa Partg nadl kinen tengga ing nrlhrr dene Raden ArJunasasra lan pana.kanan n8lrJlng Tana:rsarl. Salebetipun nengga lng nJavlr Partanadl enget peJahtpun para aJar GLrL Kenbang, nunten kenrcpok, Tenung lalisaruka dlpun okur gundhul laJeng kapurlh L'angoul nrJ.ng Aiengka. CAI'IDI{AKAI'I : - Ing Tanansarl Kaputron TunJungpural Deul Cltra Nglargenl tunln para lnyar nenbE nlreanJ. endablng rsca cacah uonten pltu. Reca enas, oelakal prunggur tngkang aiilJud putri. J.an eatriya. Nug ten Sang Dewl nanJlng Jnonlng reca, kadadak Raden ArJunaeaera !&-
-8mhr unLnga Devl cltra Nglengeul manJlng recap laJeng nututl nlebet ing reca. Gareng Petmk tnggth nLebet Lng reca kaltyan parekan. secanana gya rnatur urLng sang Nata prabu cltrauase,Tenan uonten pandrrng aguna. Katgada sang prabu gya nrnJlng
Nya-J. Menggung
sa
blrih lng
?anarsa"i. Reca rinuealrl nunten prang lavan Raden ArJunaeasra. Drpl Raden ArJunasasr& seeuubar bl}Lh putra Maeepatl, Prabru cr-travaesea gya ngrangkul Sang Baguer sabab {ng batcg nanung par{enenganlpun lngkurg -61pun aJeng-aJeng. Pranlla gya pasrah karg putra. lfusrlya dbaup, ArJunaeasra sarfunblt garua 1an Partanadl nyang panakaran lundur nrlng !,laeepatl.
IV.
ALENGKA.
N-AGA&I
Prabu Dagarouka nanpl oorranlpun Tenmg Taksanuka, natur blltb D617l Cltre Nglangenl vus kaboyong denlng Raden ArJrrnasagra nring Maeapatl. Sg
nallka
nurlng, Tenung Yeksaruka dlpun peJatrl. Nunten dharnrh dtE teng kang panan patlh Prahastha klnon nsllk nrlng Maespatl, nyatakaken aturlng Tenung raksanuka rau. Prabastha sandlka, gya bldh"r savadya yakDasa.muka
88.o
V.
MAESPATl
NASAEI
Partaulrya bldhal Eapag kang putra ArJunaaaara nggenya nboyong putrl TunJungpura. ltuenya rarruh lng prdal gya Sary Nata eeLeh kaprabonr nJunenengaken kang putra nadeg Narondra Maerpatr, plnarlngan JeJuruk PRABU AR.IIINASASRA. Kasanr pangamrklng na{ya raeeksa Alerrgka, Barnbang Partanadi lngk"ng'napaC yuda sarvl Jogedan, btrta Alengka glla, gya Prabru
lunal ar rlangeul.
TANCEB 22 Junl
I(AYOII L983.
256.
8S88SSSSSSS
onnn nn nn Dn llul
EnEnnu nHnnHn En utE lut nm nn
mn mm mnl||mnn nm
mn nmnnn mn EH HflHn HH IDIN N[t DND IIN
MN DII nm t0m nm nnnn nnD
l
'$$'" $h$fr
HH,.$$
I. Sri
mH-n*g-HH
NAGARI
ffi
(((NosHcnn H$-H$
t'IAESPATI.
ArJunasasra, patlh Slrata. RenbaE :- Sang llata dereng kagungatr gan.rar nanging lngkang kakarsakakon lngkang tttls Dolrl $r'1. ilangka n! tumt vangslt Detll Srl nanttle vonten Nagarl Magada. Kasam sovanipur Ba.nbang $rnantrl , matur qedya suulta. Drpl. kadangu, roatur yen putranlpun Begavan swandanl lng Pertapan JatLsarana. Gya rlnanglul denlng ssrrg-
-9Nata sarta kaalcen kadang nak eanak funggll tuyut. Nunten plnaaral'qn klnen nltl prlkoa putrl Magadh Donl cltravatl apa bener tttie Derrl srl1 19 nun yektos kLnen ngudl oageda kaboyong nring Maespatl ne{ya kapunrthrt ganra padnl denlng Prahr ArJunaeasrg. $maDtrl natur Bagehr nunten f,nl{lan bldhal pinaringan kanthi RaJa $^ryakehr, Candraletu rnyang patlb $rrg
ta.
II.
NAGARI I,I ^A-q_INA .
Pratu Inon Cltragada nyang lngkang nba\nr Dovl Cltravatl. lgglggr $arg Devt nanggar{h kepcngln suyLts llarendra fngkang tltlg l{lanu. Marrgka sanangke llnanar RaJa L000 Nagarl, kalebot Narendra ea'klrtg Nagarl l{ldar!. ba Prabu Da:nariasesa sa4pun utugan kaq rayt Goclbatlana lgrpuDg ltaglda. Katrngka praptanira Barabrng $uantri, patlh Srratal nafur kaufua dening Srl lrJunasasra klnen nltl prtkaa Dsvl Cltravatl punapa oaeohr tl tlelpun Devl Sri. Pratu Cltragada uatur bltth nyata Baegtr. Nunten nedya kaboyong nrlng Maespatll nanglng Sang Deul nundlmt bebanal Banbang Srnqg tri kedah saged ngundura.ken paratrgnuke RaJa l,lldarba. Srnantrl aagah, gya nadal lng palagan. IJMIG-.GA0.A! : - Ha:rya Oocthadama nyang ral a telukan katrdsng barlsall Maeopatll teoab dadya prang canpuh. l{asa:ra para rcJa telukan Wldarba Fanya tobatl nunten ngatrrakcn plaungaung putrl boyongan dhateng Banbalg $rnantrL. Dene llarya Godhada:na kaplkut, nunten tllpun hlnJara. funantrl gya natur nrlng patlh $ratap klnen ngentoet eawatarls lng l.{agaila, dene panJenenganlpun pam5.t nedya eov&n kang rarna Resl Svandg nl lng Jatlearana Langkung mnlyLn. KallJ.an, gya pangkat.
III.MG RaJa
ARBA.
Dltya Prahr Jong lllmpaksa (kadarg oepuh sanos ltm klayan Bl
a Wtdarba Prabu Danallasesa) uyang pattb Anong Oarba. Rernba,e I - Sang Nata ngarea-arsa grrunipun lngkang peparab Begaran Junadagal, dangu nboten ravub ing nJong Garba. Katungka oonanlpun kang rayl Pratu Darmavasosa Lng t{ldarba, nattrr nynyun blyanfrr nggon}'a area ngrebat Devl CLtrasatl putri- Magada, naLah sa.nangke kang rayl llarya Go,lhida:na {ngkang kautus nglanar nrlng Magada rnro kapllnrt denlng sa!ruDg saklng Maeapetl Banb'ng $rnantri. Prabu Jong }Ilmpaksa sagah nbLyantu kang rayJ., nunten btdha.l sasar€ng&n ngrabasa Magadal nganthl wadya ragekea kerlg lanplt. J
IV.
.
nanpl eouanlpun krhg putra Banbang $rnantrL daGareng Petnrk. Rem.bae : - $rnantrL natur kang rana, bllLh paEl
Begavan Suandanl
leh Semar vltanlpuu mrlng Maespatl lus tlnanpl,
titls
mal,ah sanangke plnasrahan nboyong
Dewl Sr.1 fngkang narnl Dsvl Cl-trauatl. Ingkang punlka Sang Bagus nyuuun pangeshrnlng kang rana. Sang lltlu parlng uevarah uora-
putrl-:..Magatla
-10tone uong suulta, sarta parlng tltlp SanJata Cakra Baekara ktnen ngTnfu3 aken lunJuk Srt ArJunasasral oabab punlka duk lng rut{ nganpll ealdng oavargi Prabu Partavtrya (raraanlpun ArJuneoasra). Srnantrl eandlka, nunten paroLt btdhaL, paDakavan kakanthl. KaearLta, sapengkerlpuo Banbang $unantrl, putra Jatlearana lngkurg a:rgka kalth wJud buta bdang nana Eanbang $rkaorala' sovan kang rg ua pltaken dhateng pundl kang taka S.mantrl. Hhangsul.an bllth funantrl suvita nrlng !'laespat!. $rkasrana gya btdha-l numtl. D:nugl nargl, SlnantrL kaeugul kang rayl $rkasraJra natur nc{ya tg nut, kang raka apl-apl kapareng. Nunten ka4 rayl dlpun LeLa-leLa kantbl ngldung, $,rkasrana tllen kepatL. IaJeng katlLar denlng kang raka. $kasrana ta'Bl t1len, nadosi $rnantrt rnrs tan trcnton, g:ya natak aJl panggag dan, uemh yen kang raka tunuJu nrlng Magadal gaa elnuoul neeat nggegana PERAI{G SffiAR : - Drnugl nJavtnlng praJa l.lagadal Banbang $rnantri. nraJang barlsa! raaekga oaklng nJong Garba lan lJldalbal dadoo P€targ. Raeekaa ng yut, Prabu Jong lllnrpalcsa lan Pratu Da:navaeega kadbavahan SanJata Celaa ral a kalcallh peJ ah. Harya Go4hacla:na kawe;lalaken oaklng pakunJaran truo tlnantd.ngr ng tur tobat, sarta ngaturaken ptsungarng lngka4g rayl Derrl'Daraasati 1an PUTRI DrcMAS katur nrlng Derl Cltravatl. Derd Daruauati nunten kadluupaken plkantuk Prabu Anon Cltragada. lfuonya dhaupan, Deui Cltraua'ri dalah putrl dtnmag lan putrl boyongan katltihs.ken lDg tandlnr Jol[ J€npana nyang kretap kaarak den{ng g nantrl, Patlh $ratal RaJa $rya.ketur Candraleterr dalah raJa tetelukan lundur nrlng Maespatl. !!ggSg!!gr drnugl tapel sates Haeepatlr arak-arakan kadhavuhan kendel cl+' nlng Banbang $rnantrlr nunten patlh $rata klnen nanJlng praJa ngaturaken nauala lunJuk Pratu ArJunaoaera. Kl Patih Eya pa.nit btdha.l. i
V.
T.trQAEI
[-a_E_s_P_il!J .
Prabu ArJunaoasra na.npl soua:rlpun petlh furata, ngaturalen nauala eaHng Banbang $rnantrl (fngtang euraoelpunl kangge nlnekea sLbarJanlng Nata Maespatl, Srl ArJuna katuran tadhak napsg putri boyongal lng nJad praJar sarta $rnantri n]ruuun dlpun kaeoraken kadlgdayantpun langlung mnlyin). Sri Arjunasasra tanggap Lng gatir gya nrcat busana kaprabonr noa gen bnrsana kasatrlyan, nl-tlh krete pemllg napag $rnantrL nd.ng nJart prg
Je.
'
CINDHAKN
! - Ing nJawi praJar Banbang funsntrl
uyembah padanlng
Srl Ar-
Junaoasra lngkang nedbak saklng tltlhan ngrasuk busana kasatrlyan ngiva langkap ngendbong Jenparlng. Sa:rrl ngtor€par funantrL ngaturaken ee{yanlng manah ingkang nalcaten vau nboten nlyat sanhrn -
rnring Sang Natal nanglng hanung sal-ugu nrlh Lestantuna rlbauantng Narendra Maespetl..
-11 Pratu ArJuna natnpl aturtlg rayt kantM rn€sen, trus dhamrh klnen aLyrg,arne{ya kapareng kakantbl tand}rlng tiyaea. $rnantrl aandika, nunten poralg Bandayuda lnngkung rane, adu kasekten. Kadadak $rnantrl ngenbat SaDJ,.taCakra, katgada Sang Nata Maespati gya trfudkrana dados brahala, Cakr.r, s! naut sarui gedmg buni horeg, Barabang $:nantrl glrlol nunton ndhepmk ng nenbah padanlng Sang Nate
sarsl
nJruuun pangakeanl.
Brahala nraat, Srl ArJunaeaora gya earlnbtt klayan DeuL CLtrauatl manJtng pura Maeopatl. Drnugl Jto kadhaton, Sang Dewt runaoo kuclna gabab patananan klrang nengsenaken. Nunten nyulnrn nr!.ng Sang Nata nugl kaputerna Ta.nan Srlvedari kagunganlpun {yvang l{lenu. Srl ArJunasasra gya dharuh mring $rmantrl, la.nun saged nuter Tanan Srlvedarl napan lng Kaputren Maespati, plnarlngan aksana kal,epatentpun lan JlnunJung Maha Patth. Nangtng yen tan oagad, nboten tlnanpl pasuultanlpun. $.rroantrl eandlke L9 jeng nundur vlrandhungan tetawqn targLo. Katungka praptanlra kang rayl Sukasarana, natur sagah nuter Ta.nan Srlwedarlr nang{ng nyuvun badhe n,lhg rek. S.rnentri nyagahl. Sanallka $rkagrana oldhlkarar Tanan Srlueda:{. curnlomt tlnumn saklng kaorargan ndnJlnS kaputren Maeopatl. Sang Prabu @ lah gerva Devi Cltravatl nyang para putrL sanl karonarx lng panggalth. Qq ma:rtrl nunten tlnlmbalan denlng Sang Nata, salratalrla 16ang rayl Srkaeerana klnen olngidan. ffusnya sosan tnangargar Banbang $tnantrl rlnlsudha dados IIAHA PATIH TD{CBI, plnarlngan k"kaelh RAD${ PATIH SWANDA GE{I. IgggEllg, nallka Dewl Cltraratl lan para putrl sanl cargkrana lng Tc:aDr kacladak $.rkasrana njedhull tenah sanL glrap-2 geger Jrordng pur&. Sanaltr ka Sri ArJunasaera dukae Banbang fuinantrl klnen nylrnakalen buta bCJalg rrrau. Srrantrl sandlka, nunten nyaketl kalg rayl klnen keeahr Srkaeqana nboten purun, murten dtpun agar-agarl Jonparlng. SrkasraDa tetep nboten purun kesah, naLah eaya nyaketl kang ra.ka. Jenparlng nnrcut, nancep dhadhane $.rkasrana tenah peJah. Gugup Hanbglg $mantrL, gya nubnrk kuandhane kang rqyi, nangrng hmarpa si::tta. Anung }urnora lngkarg kapyarea, blllh nbenJn.g badhe males ulon patl; nanukena nrlng Pratu Daoanuka.
TANCEB
22 juni
257.
KAION.,
1983.
mmmm mnmr mnnnn nlnlDn EDmnB min' nn mm mm nln nn nE nn
miii---nl-m
E0nDE_ D!l_ 84 nn nmn Fq = mn _
HH*HH ffffi*Hfr Hm'n.$' Hfi*fifr HH HH ffiffi"$ffi HH'$fi$ 'f,"Hm fiH $H fiHmHrr Hfl $H f;n"H' Hf, Hf, HH HH
I.
NAGARI
SJMAI{TRI
GncuR.
MAESPATI
Pratu Arjunaeasrar patih Srwandar patlh furatar Renbag :- Sang Ng ta kaparong ne{ya tedluk nrlng segara kidul nltunttl panyu$tuning gatua Denl Cltralratl lan putrl dhonag. Kang rayl pstth Srwanda klnen yasa pa-
-L2Bsnggraban
tng KARIIIG IJMANT dene para putrl lng
TRrfts.
ltuonya sa,napta, gya bebtdhalsn. Barlsan npal ong : L. Prab,u Sasratrnal a (fadang a.nem tunggll rana saldng svargl Prabu Partavkya). 2. Prabnr grrya Sa:rgk!, la. 3. Prahr $rryaketu. /+. Prabu Cantlratefur. 5. Pratu Kallngga pjgtrs.
5. Prabu npah
tri
:-
PARA}IO
-
K4l{ngga Murtl. 7. Prabu Kallngga Patl. Karrs vonten barlgsn-jhF Srl ArJunasasra nyang garrla Desl CLtrauatl,. Ins vLnsklng : hr-
Dbomas,
rata. @
kaaplt-aplt Ki Patth kakalrh : L. Raden $rvandal 2. RadEn E : - Kl Inrab Senalp Garong J.a:r Petmk.'
t - Ing tengah
trarga, Bega,wan Junadagnl tapa n1alm, tng clpta nggayuh dadJ. deua. Karaurhan l$wang Naradae partng vlslk, ,|unadagnl klnen nJaluk natL sanpunra nring Srl ArJunasasra. Sandikergya lqju tlnrlalclra. PERAI{G GAGAL : - Junadagnl kapapag barlsan Maespatl, nernbung nJaluk natt sarpurnn, Pratu Arjunaoaora datan purunr nunten kal.abrag, tenah. daitoe pg rang. SrL ArJunasasra kadhasahan sanJata Bargarastral nlba datan enget.Dadya g€gsr para raJa, Junadagnl gela terrs oncadl roangglhl &uang Naratla; iamt natur yen dewa kok goroh. I$vang f,irada dhalruh yen lku nau lagl motangake, dene kang senbada nyaur lng tonbe putra dyodya. Jutoadagnl nunten kosah tanpa pa:nlt. Kacarlta, dupi rnrngu saklng kaatak"r Pratnr ArJunaeaara trlvlkrana dadoe brahala, nunten pasrah ndng kang rayt $tnanda klnen mnekga oadayanlpun dene Sang Nata a.rsa tapa nendra nganbnng lng eegara. Nunten brahala rr1vlt nyenplung segara, ngglothak tapa nendra. SanalLka toynnlng saDodra katanbak brahalap dadya lubor nrlng rlharsfs1, nbieber mrtah nrlng bunl Alengka. Katgada Dltya Jangglerana Jum parganglslg Alongka, mesat nangeul nedya matur nrLng Prabu Rahuana. CANDI{AKAN
II.
NAGARI
ALENG.KA.
Pratm Dasanuka nyang patlh Prqhastha. Rembag s - Ssng Nata kedumrng dene Devl Citrauati rnrs kalaJeng kaboyong nrlng MaeElatl. Kafungkasova:rLpun Dttye Jarrggl-srana natur yen Prahr ArJunaeasra trLvlkrana tapa nendra ing eegare.,, J.an pare putrl saltya maea:rggrah Ing Parang lbLtis. Qg sarnuka gya
budhal savadya rasekga.
Irr.
PASAIIqGRAIIAN
I
PlRll{o
TRTTIS.
-
Petmk. Rembag : - SinS Bagus kg dah nrmekea par& putri 1aa rabarjantng praJar sabab esnunipun Sang Nata nembe cur.ra lng panggall[ nggonya kaeorar yuda tandhlng Bgw. JunadagnJ.. Patlh
PI:RA{A$EI(AR
$rwanda nyarg Senar Gareng
:-
Raseksa Alengka sanya ngrleak pasanggrabanr p{nnFagaken
denlng Patih $ruandal tenah dadoe praf-lg. Denava kaeoran kathah fngkang pejah. Slrnanlng yalcsa, Saig patffr gya laJu ngarrglangt gtslk sanodra.
-
-L3|
IV.
PASANECRAHA}I KARNQ IJMAN.
Para rqJa, Prahr Saaratod&, Srryeoangkala, $rryakefu, Candra.ketu Kallnggapranal Kallnggatluttlr Kallnggapatl. RenbFp : - hrneksa karaha:s-Janr'* kang elnuwun ArJunaeaore lngkang nenbe tapa sare. Kasanr praptan! ra Prab,r Dasa.nuka, para raJa kagurtak kagetr nunten peral€. Para raJa kg sor&n gya lumaJar. .[Agg5!!gr plqyunlng pera rqJa plnanggth Ban $rvanda. ltuenya nangertoe sababing lunayu, Patth Srvanda nguna!-unan para raJa dene padha tan darbe Jlwa kaprawlran, teka nagut pupuh aaral nguelra lng Jurlt tlLar gLarggang colong playu. Mlreng pangunan-unanlpun Patth Srwanda makaten vau, para raJa sani 11ngs6n, nunten uangeul ngayonl Dbeanuka naLlh. Dadloo perarg rdne, wasana para raJa sanl peJah. Mulat para raJa sani peJahr Patlb $rwa:rda nganuk m46ng lng palagan sand ngagar SanJata Caba (peparlry ealclng Srl .ArJunasasra duk nall ka paerah karaharJantng prqja dhateng Srrandal naLlka badhe yirdt tapa sare). Dasanuka katanan sanJata Calral poJah. Nangl.g oaged gesang nalth Sang Patlh sangsay& nurlngl gya nltlh hrangga l(val Panuk nusthlpuseka Cenethl, nuJah dhedha, earwl uyabetl Daeanuka ngantoo blngung, u!, sana Sang Nata Alengka oncad, nlnggah gunungr ewasanantan dipun oyak t*'
nrs doning
S,ruanda.
J!egCd-!g, dangu-dangu Dasanuka lenes neh kateLaBar napasr gya Lereu Lngtengah uana, kadadal sonten sunurr nunten kalrlngalen kaunJuk toyen{ng sLrDur ngantos aoat, surplngnya dhauah nboten kataos. Hlla 1ng nrLlu katg Lah SUMUR GUMULINC. |'fa'llks Daeanuka ngunJuk toya ounur, oulmanlpun Banbang $rkasarana. nglayang nanJ{ng rring siyunglng Rahlranal ne{ya nales ulnun patl nrlng kang ralra Srnantrl. Bakda ngunJukr Dasanuka kraos aoger, pulth keklyatanlpun gya nal eng nrlng palagan tddld-ng klayan Patlh $ruag da. Patlh $rwanda 1ena, clnokot slyungtng Dagsnuka lngkalg rms katltlsan Sukasranal Suualda peJah. $.rtrrna katallh : $tnarrtri lan $tkasrana dasarengan rnlnggah nrlng alan langgeng. Mulat guguripun Patlh Sruandal Kl Inrah Senar gya nyenplung segara, Prab,tr Arjunasasra glnugah ngger\ya nendrar dupl wus lttlngu Senar natur rlsak1ng prqja Maospatt earba patlne Patl.h $rvanda denlrg Dasanuka. SrlArJunaoasra ingkang takslh uuJud brahala nurlngr nglabrag Dasanukar d.adl perang, Dasanuka kavonp nunten lurnaJar ntn8gah guntrng u.nulurgan denlng Bathari Darga. Nanglng Brahqla gya nyenbur dalranal Dasanuka ngglundlamg dbavah saktng gunungr nrurten kabsnda rante naJar kasarad (kageret)i kreta I
nlnggah rnandhap gunung lan Jurang-jurangr ngantoe dhedhel dhuuel bengokbongok mlnta gesang. Tan rentala rnulat.clntraknnin€ wsyatrr lVuq"g fulsql{ trnurtrn 8aking kasr.rargan so1rran Srl ArJunasasr&r ngror€pa nyuwunalon pangapunten kg
-ulepatanlpun Dasanuka, 1an oagah nebus nggesangaten para rqJa lan vadya Maespatl tngkang sarnl peJab 1ng paprangan. Nanung Patlh $tusnda {ngglh.Ba.nbFng $uantrl ingkang nboten eagecl kageoalgalen nallhr sabab rmo plnesthl kedah pLnapag lirrnchr denlng [ang ragl Srkasrana. Prabu ArJuuaeasra kapareng na.mpl parlyurmnlpun lSvang $rmaLl, nunten kreta lngkang nyarad Dasarnuka nandheg. Dasa.uuka dlpun luvarl; laJerg matur tobat lan te-1uk. ffvang Srnall gya netesaken tlr*"a narta tlhateng kuandlunlng para rg ja lan wa{ya Maespati, temah Banl fiaIuya. llanung Srnantri lngkeag tetep Bugur, I{vwang S.rnal.l }undlur nrlng Ka}tyvanganl Daoanuka panlt
22 Jrrnl 1983.
sangBuLo
a
HH"Hn HHi* fiff'qg mmmnn mnuluD nm II mm mmmm nn I HH,.H$ HH.:HH H$.,HH mm mm nn nn mn mn Inm mm nm nn mm nm nmnnm nmntrn mmnnn run mm nn mm mn hrn nnmnn
ffi'
259.
nn ,H*En HHrrfl, ,H*H, trnrrflnEnn nm fiEtH m.fiH |nHrrH, Hmnnn El,ut E tu nqm no!E__nn gul__ mm -_ _ mn nn mn mm nm mlunmHH mm Hr# mm Hffi"f,ffi HH'* HH"HF Hm nrnn mn nm 4E nn nn mm mn mn hn n4 nm nn nn mn mn nm mnnEutl nnmn hn mn tDn
fifi"
I.
NAGARI
HH h[i
nn
l't A E sl__a_J_l .
Sri
.Arjunasasra olneba Pratnr Daea,nuka, patih $rrata, Prabtr Cltragada. Rembag : - Sang Nat'a kapareng nga$ontenaken plota-raJa srana dha-
har uLan sato wana. Dasa.Euka lngkang Bagah ngupaya u1an, gya parEntah dhateng radya Alengka klnen mbebedhnB t'umn uana Lngkang panteo lqngSo plsta. Sanya sandika, gya budhal. Sang Nata lundur ngadhaton ptnapag tlg kang garua tetiga s 1. Derl Cltranatl Magada. 2. Deul Cltra NglangenJ. putranlpun Prabu Citrauageea tng 1\:nJungpura. 3. &tdlur€ Srt Nadl putra Begavan Junanten lng Gtrl Kenbang. 1)rro buJana.
II.NAOART SIMBAR Prabu. Sasra Kuma-La nyaDg
RUK.M
A.
patlh Dlrgaoaera, nanpi
rarruhnya kang bg
pa gum Bgw. Junadsgnl. 3gglgg : - Sang Ulku nentas plkantuk uangolt saklng Jauata, billh klnen nguntapalren sedanlng ltaja Maoopatl Pratu ArJung saora. Pranlla kinarya dhadhakan, Pratu Sa$ra Kunal.a kadhamhan rlyldra garrra Maespati Dewl CLtrawatl. Sang l{ata sandika gya budhal nganthl ura{ya. EIBS!Q--QA9'A! : - wa{va Slnbar nrlna durnugl Maespatl dapeL geger, t{ nandhingan denlng r.radya Maespatl, praJurlt eabrang kasoran gya lunqJar.
III.
PATI . Srl ArJunasa.sra nyarg garya tetlgae Cltrauatlp Cltra NglangenJ. KAPUTREI{ M A E S
t41
_t_5_ utn Drdhang Srt Nadlr dalah Senar 0areng Petmk. Rernbas t - Sang Nata dg hat cuua 1ng nanah dsn6 knng rayt Patth Stvanda. vus gugu! 1ng palagan. Nunten panlt rnring kang garwar Satrg Nata ne{ya ngramhl kenbuL buJ ana !g layan para raJa. Srl ArJunasa.sra gya Jengkar kadherokaken panalavan. sapengkerlpun SrL ArJunaeaera; Prabu Sasra'kunaLa nenba Prabnr Arjunaeasra manJLng kaputren kapangglh klayan pata gana. S I I e g . I'lal.lka kenbul bruJana klayan para rqJa2 Srl ArJunaaaara kraos nbo-
Igg€Ilbr
ten sekeca 1ng nanah, nunten kundur ngadhatonl kadadak plnaqgglh nrJud ArJunasasra sanpun vonten kaputren. lfueqya nakaten, kanthi sa!€h Sang Ng ta Maospati ndadar dhateng ArJunasasre pa1su, lngglh punlka y6n pancolr leres ArJunasasra kedah unggul tandhlng kf.ayan prira reJa. Saestu aagahrnunten sanl nedaL nJarl. ArJunasaora palsu perang Ian pera rqJar vasarrapara rqta kasoratr. Sr1 Nata Maespatl gya dhasuh nr{ng Raden l.llblsn'a k1nen nqJeng prang. Sandlka nulya t€4dldry yuda kJ.eyan ArJunasaera palsu. l{ekasan ArJunasasra palsu kadhauahan puoakanlpun l{lblsanar kontaL sfuna , aa-ldngpanlngal. Sigeg. ,
IV.M. Narpatl $rryasatgkaLa nyang ganta Derl $rndarl nombe nangtru putra kenbar kang yuowa 5 lapan, nana Raden TRI KALA lan Raden KALA SIKTI. (Kg carlta, jronlng pagedlongan bayl kenbar vau putranlpun Srl ArJunaaaera klayan Dewl $rndarl, sabab Narpatl $rryasengkala gabug). Sglgg : - Sang Nata prihatos sabab mentas ngfunpeke.}.en R!,on kauontenanlpun Prabu trJunasasra. Pranila gya bidbaL nring Maespati. sagafita putra. CAI'IDHAtrAN : - ResL Jumadegnl natnpl aturtr-pun lngk"ng putra slslta Pratu $g sralruua1a b1llh gaCal ngg€trya arna rlyldra DeuL Cltravatl. Bgv. J!, madagnl nurl-ng, gya btdhal nglumg nrlng Maespatl. V. saglRLJAESEAf,L. Prabu Arjunasasra myRng g&rrar ttrrln p4ak para raJa. Ihtungka eg uallpun Prabu $rryasangkala lan garwa Devl $rndarl ngaturaken kan€ putre kakaLih. gang Nata karenan. gya kaparlngaken kalg garua Deui Citravatl. Kasan: panernpuhlng nengsah oalclng Slnbar hrloa, dadya prarrg. Patlh Surata tanclhlng kJ-ayan patth Dlrgasasrar PeJah aanpyuh. Prabu $tr?asangkala peJah sampyuh klayan Prabu.Sasraklrnsla. Prabu ArJunaeaera tandhlxg lauan Resl Junadagnl. Sang Wllm nglepasakon eanJata BargawastrarPratu ArJunaeaora dhawah kalenggalcr lVut'rg lJlsnu oncad. Para ganra eanya
ngnrngkeblr pata Jagata Lan uldodarL fur,umn Dapag kundurlpun Salg Nata. Sri ArJunasasra gya ngesthl racutlng sukoua, temah seda nukswa saTagane. Prabu Dasaruka salcalangkung btngah unlnga eedanlng Sri ArJunass.sra, gya ngoyak Deui Citravatl arsa kagarva. lbengglnae 6agung ridoda:'l nunten nyendhaL mayang Dewl Cltravatt daLah putrl dhonas nlnggah nllng Kat5ryang
an. Prabu SasratnaJa murlrrg, Dasa.nuka sJneblalc baratr katrplung. $$$$${i$${is$$${F${|$$$${l$$$$$ rANcIts - KAIoN $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 22 Junl 1983.
-16nn nm nn tnn
llunl!tll |nm
mm mn .nn mn : it ulnn
rul
rnmnnn tDntDlllli
259
mlt
rulEn
Ilo
nmnDIt
nD nn nnEnn nm nn nn Dn NN NN DIN IlD !lt! nn nnnDrnn nn nn mn un nn nn ntllnnn mn nn mm nn
nnnn nn lnil DI[nInll l0lD t!r! lon lnn IIIID tDE IUN En tntr ru[ DNNDIIItr nnnEnn nnIDt! mn nn nun nm nm nn nm nm mn nn Fllr ntr nn mn nnugull
nnnn I!t! nn Enn[t uilDmn nn Dn Dnnn mn mm nn uun HB HM HH HE HM Nf, HH HN HH HH &ilu!mn nlll nn nB trn mn nn En IUI mrulnnBl nm nm Dn BnFn luD mn DM IDN nnDn trn rnm mn nn mn nn DII mn nm mn mn mm nnmn nmntnm mn nn nm mm mn
I.W. ,ri
i
I
arl Kunbalarna, Sar?akenaka,
l.|lblsana 1an patth Prahastha. Renbae : - Sang Nata dahat zuka J'g palggal'lh dg ne Prabru ArJunasasra Maeepatl mrs sodar praoasat lca1. lil:Lllplpunr dhasar putranlpun Arjunasaera lnskang nlJtl keurbar nant Trikala 1an Kalaeektt Banpun kapanggthaken. Nuntelr ndangu dhateng kang rayl l{lblsanal putrl pundl ingkang satimbang bobot zullstyanlpun klayan owa:gl Dewl Cltrauatl t{lblsana nabur bitlh putra Ayoqyl atuaJantpun Prabu Ba:raputra nana DerriS|IIKASALIA, nanging wekdal punlka nenbe nandhaq gerab r mL1a lclnarya oayenbara. Slnten lngkaDg eaged ngusadanl Sang Devlr lnggth punlka fngksng uenang anggarwa. Sang Nata rena Lng nanahl nulya utusan patlh,Prahasthakinen ngmniyi.ni rarmh nrtng Ayodya, klnen natur Prabnr Banaputra yen Prg bu Daearnuka araa ravuh nundlart garwa Delll $rkaealya. Prahastha eandtkarnunten panlt bldhaL oaua$ra raoekga. lrusrlnata Prabu Rahuana nyang
II.@ Prabu Banaputra nyang garra Devl Keluul lnggth Rotna KuklLa atuajanlpun Hprang Enprlt Anjal-a, nang}u kalg putra Dewl $rkasalya lngtrang -
gerah. Renbas : - Sadaya prlhatos Labet gerahlng Sang Putal sangsaya sanget. Katungka Bovanlpun RaJa kakarlh, lngglh puntka Prabu DE I.tA RATMISESA saking Nagart TEGAL I^ILTNGI, eaha Prabu DEIIA RAT}iUKI sqk{ngNagari NCA}lU-AlllU, sadaya sa.nya natur ne{ya nJarnpenl gerahlng Sary Aytr qs kasalya. Dereng ngantos purna wacanar kasaru praptanl.ra Patlh Prahastha natur bilih kang putra $rkasalya ersa kaganra Prabr'r Daeanuka. Narendra tarnu kakallh uau murlnge ngekahl Sang Putrt, tenab,dados EEBIN!|-9194!. Senapati Alengka Dltya Kala PraJangga lan Kala Margangsa naJeng pralgrPrabu Deua Ratrnisesa 1an Deva Ratrnuka kasoran, nunten lunaJar. Slgeg. nandhang
III. Begavan RauatrnaJa
.
(putra angka,i
"rfAng
Prabu Wlna$rcandla lng
-
Nagari Blnggala inggth Btndarata) r myatlg Senar Gareng Petruk. Renbas :Babagan eungkawanlng kang raka Nata $o(ya Prabu Banaputra labet gerahlpun kang putra Der.ri $rkasal-ya sangsaya sanget. Katungka ranrbnya l$rang Naradal par,lng cupu 1sl TIRTA I'IA4OSNDI k{n61 nJa.npeka}en dhateng DevlSukaoalya. Sang lJilm natur sandika, nunten l{yvang l{arada kundur.
_1?_ nlnbaLl sLswarlra vuJucl gamdha, nara Gamdha Senpatl. lfusnya nangarsa nunten plnaorahan klnon nrn'eksa Wrekea KASIIIBA ing Tanan Cendhanasari. Sarta klnen nltJ. prlkea kayu Hau, yen god,honge obah, pratandba $qng lliku anellg patan nslrlh+ng gerah. Dene yen godhonge Bogrogr nratandhanl yen Sang l,Itlm seda. MLl.e kekayon Hau ing ss.lanL-Lsnl tan nate ebah. Senpatl sa:rdlka gya panit nundur, dene Sang l'lllna nulya bl dhal kLayan panakauan. PERAIIG SEKAR s - T.anpahlra Bgw, Ravatnda nralarr8 barlgan denana saklng Tegal l^t[ngl lan Nga;u-anr, dupl ngaken yen arsa nJanpenl gerahlpun Dewl $rkasalyal kavangsulak€n. Dados prang, para raeeksa kasoran gya Begawan ReuatmaJa nunten
I
kepJ-ayu. CANDHAKN 3
- Ing Nagart Ayo{ya,
Pratnr Banaputra ala]-ah garua Derd Retna
Kukila ny4ng putra Devl $rkasalya, nanpl souanlpun knrrg rayt RauatrnqJa tngkang matur bllih kautus Javata klnen ngrreadanl geratrlpun Devl $rkasalya. lfusnya kalli-an, Resl RavatnaJa nunten nborehg ken larta l{ahoeandl dhateng badanlpun Derd Srkaealya, oanallka ualuya.Rana lbru dabat blngahl sarte dhawh nrlng lang rafl bll:Lh sanpun kELebet punagl, sinten ingkang eaged naluyakeken geraldng kang putra, ne{ra kadhaupaken. Pranlla Resl Ravafunda nunten kadbaupaken ptkantuk Deul Srkasalya. lfusnya dhaup, Prabtr Banaputra ngandtka mrlng kang rayl RauatnaJa blllh Dewi $rkasalya kakaJengalcen denlng Pratu Daoa.nuka, ntla enggal-2 kinen nboyong kundur. RavatnaJa Eandlkar nunten k'rng ganra kakanttd !undur. nBoten dangu Dasanuka dhateng, p!.taken pundl Derd $rkaealya, wlnano sulan denlng BanqFutra btllh erirupun kagama kang rayl Reai RavatnaJe. 9e nallka Dasa.nuka nurJ-r61 ndukanl Banaputra deno kunavarrtun ganJaralen fukasalya dhateng RauatnaJa tanpa paLil-ah salclng paqjenengarrlpun. Banaputra walgsulan kasar, nunten dados perang. Prabu Banaputra elnabet psdhang Mentaua, pedhot Jangganlpunr peJah. Nunten Sang llata Alengka nututi Rawatmaja. fupi mrs katututan, $rkasalya kaJaluk, RawaturaJa tan ouka, dados prang. Saben Dasatnuka peJah, eagod gosang nallh. Haeana Beganan Eg watoaJa katlorrrng Kuntal rebah, oanl nga:rd{ke nrlng kang garua Ds$1 Slkasalya kinen pasrah sarlra nrlng kang rayl Raden Dasarata lng Ard1. Dhadhaka. Sukasalya nulya lunaJar kadherekalcen panakasan. Sang Hiku Rauatng Ja seda. Dasanuka tnro ngoyak Dewi Sukaoalya. CAIIDHAKAI'I : - Ing Taruan Cendhanasarlr Gamdha Senpatl nengga Kayu Kaetuba, kadadak unlnga ronlng Kastuba oanl gogrog. Sempatl nggraldtat
biLih gurunlpun
manggth
bilahl.
Gya'nganbarar unlnga. Resl Rauatug
Ja vus seda, nuinten sunerop hea4uka ngoyak Desi $rkaoa{yar gya katlabung saklng dlrgantaral Dasa.nuka peJahr nalging sagod gesarg nalth. Sempatl nunten sovan nrlng.Sang Dewl fukasalya, ngatura.ken Lar kalLh lJl kangge uelah lunqJar. Sang Dert ngasta lar gya lundar babLas nrlng ArclJ. Dbadh€ta. Sernpatl porang Lawan Dasanuka, Senaptl
kapllutr dtpun brubutl -
-L8vulunlpun ngantoe brcndbol, nunten katlLar gunlethak Lng bunl. Dasanukatnrs nututt Delrl $tkasalya.
IV.
PERTAPAN
(ARD[)
D
g A D IT A K A.
nanpl oonanlpun kang putra sisua Raden Daaarata (putra mrragll saklng Prabu l,llnasucandra lng Nagarl Binggala duk lng unl). Remba.E : - Sarrg Bague nboten ptnarlngan kanukten denlng kang rana ewargl, nboten kadoe para kadang-kadangtprrn, tngglh puni.ka : 1. Raden Kusurnaresl gunantl fngkang rana lng PraJa Blnggerai 2. Raden ResLkaLa Juneneng nata Jng l{agarl TaeLk Krendha. 3. Raden Banaputra Jumeneng nata lng Nagarl Ayodya. /+. Raden RawatmaJa nandhlta lng Pertapan Glrl Retna. Ingkang punl-ka' Raden Daearaia nyuuun pttedah srane dhateng k'ng Begavan YogJ.awara
.Uapa
gurl
Begavan Yoglsvarap supados angaal kanukten Juneneng
nata.
Sang
bllth
wekdal punlka pulung ratu Ayodya katingal oncad. saklng ka.ng raka Prabu Barraputra, tununten nanJlng nrlng Raden Daearata. Katungke souanlpun Devl-r'$rkasalya rrqlgfu panakavan. Sang DevJ. naWltar
nahrr,
kang panan Daoarata, paorah Jlva raga, aabab kang garua (lngkaleres panen) Begawan RauatrnqJa galnpun seda denlng Dasanuka. Lan eg
tur nring glh
Derl. Dasarata sagah ngayoni, gya Sang ** 1"stngldg dhatong njaluk Dowl fukaealya, Ra.den Daearata nlebet nr{ng
nqngke ngoyak Sang
ken.
Daeanuka
dalem wingklng, nuJa layonlng sokar dadoe Dowl Slkasalya, nunten kaafurg ken nrlng Rahvana. Sang Nata Alengka kattngal Legae nanpt fukasalya pu-
jan.
Nunten ninangka tsndba panarlnah, Radea Dasalata kakanthl donlng !g samuka, kaJunenengaken narendra lng praJa Ayodya. lfuenya makaten, Dasa?'rg ka }undur mrlng Alengka ea.rinbtt garua Srkaealya palsu (nanglng nbotEn -
kraos).
V.W. Prabu [lahvana tansah karonslh klayan Deel $rkasaLya, nangfrg datan mangerti lanun putrl uau nanung puJen. Sarong dunugl {.0 dlntenlpunrDesi Sukasalya seda. Pratnr Dasanuka nurlng, gya nganthl para kadang gugat rnring S'urala1'a dene garvane kabanJut. .l!Ag_ggL!e, dunugi Kaendran Daeanuka kauang'sulaken donlng para dewar nboten purun, temah dados bandayuda. DevaJ? kasoran, IVuang Drdra fununtnrparing Llru dhateng Dasa.nukar lnggih punika putrlnlpun tetiga r 1. Dewi A}{TARI kaga:rJaraken dlnteng Daoanukal sabab lng tenbe nurunaken putra
2. l.
tltls
DewL
Srl.
(
Dewi KISI,IAI{I kaganJaraken dhatong Kumbalcarna.
Deui TRIIIATI kaganJaraken dbateng l{lblsana. Prabu Dasanuka runaos plkantrrk panarem, gya pdnlt kundur, karg garwa kakanth:!.
22 junt
a
L983. IIIITITIIIIIITTITIIIIIIIITIT nBpq4nnT*{*s*T*nn*{**{nTn**q*{*uB{unnn*B*ts*gTl*p4H*Hp*ptg*H*s
-
_19_ nltnmE EnDnn nnDntr_ tru EE _!Enl!n nD nn nnnrnrl HH EH EH H$ mrnmnm nmnn nm n H$'',$H HH,,$H HH,,H$ _HH SH f,fr f,N ffH EM HH HH ffiN HA MTnnnurn nnnnE Innmrul nn nul Drn nd hm llul hiilmtrn
Hn
260.
Hil;
H.
n*"$m H: HHH'HH -fr:fifr mrnmnm nm nm rDmn D mm mmmnnn mnn mm nn uut nm !m n mnnmm lun nn uu!
I.
NAGARI
Hffi
HHilHH
ffi-
Hffiffi
ALENGKA.
Prabu Daea.nuka nyang arl Raden l{lblsana, patth Prahastha. letrbgS,r Sqng Nata nangg4l{h panyunrnlrg garua Denl .Antarl, nyurflrn nanr tusLn ua{ya putri. Raden }ltblsana matur, bllth lng Nagarl Blnggala nonten putr{.katlh ingkang ktnarya oayenbara prangr atrnaJanlpun Pratru KuounaraJa (t"6ang gepuh saktng suargl Prahr Banaputra dvo{Va), na.nL Denl Kekayl nlsah Desi $rnltrauati. Dene lngkang nadeg sayenbara putra raJa Taelk Krendha Prabu ReslkaLa ( taaang anen oaldng Prahu KuounaraJa) kakaslh Raden Song
lawan. Nunten vadya putr!.1 kaparenga nundhrt endhang-sndhortg atnaJohg para ulhr kemavon. Sang Nata aanrJukr gya tlhaurh dahteng kang rayt Raden Kurnba.karna klnen nupu oayenbara pra-ng nrlng BlnggaS-a. Sarta Dl.tya WLradha kadhanrhan pados para endhang lng pertapan-2 kangge va{ya putrL kraton. Sandlka gya ea.ni panlt bldhal .
II.W.
(nhdharata).
Prabu KueunaraJa nyarg putra kepulunan rng Taelk Krendha ataaJa.nl , pun kalg rayi Prabu Reoika1a, kakaelh Raden Sonalanan. Renbe-s r - Raden Sonalasan ingkang ngarcntenaken sayenbara prang. Ing batoo p61{k karg mbatryu kakaLlh1 nanging pekevBd. Kahtngka praptanlra Raden Kunbak"'"nar -
natur kautus kang ra-ka Daiamuka, l.lnen nupu Bqyenbara prang. Nunten nedal ing nJauil dados PERAI{G CAGAL. Raden Sonalawan nata.k A'II PETAtr SEI.IU, nlJtJ. Jal:na tanpa wlcalanp ngroyok Kunbnkatns temah kantakar gla kagqtongnundur. Sig€8.
III.
NAGARI
dJ
j__D_J_A
.
Prabu Dasarata nyang Senar Gareng Petmk. .>rbgS, : - SqnB Nata ta.usah ajrlh nrlng Prabtr Daoanukar sabab engga nugko Dewi $tkaealya tqE sth kaslngldaken lng Pertapan Kutborunggu rlneksa Resl Yoglsuara. Kafungka ramttrrya Wwang Narddar pattng vlslk mrlng Sang Natar b! lih Jauata tansah nedya nJaqkung oedyanlrar Earta malah kadharruhan nblyantu nylrep swasananing kang raka Prabu Kusunarqja lng Blnggala. Bakda nlsik, llywarrg Narada mesat nuksua. Prab'u Dasarata gya budhal nr{ng Blng-
gala nganthl panakavan. EEEN--SEIAB s - Ing wana, Daearata kapanggih rg seksa Alengka I KaLa MarLcar Kala tilradha, Kala Gathodara ingkang sanl .pados endhang kangge wa(ya putrl Alengka. Plnonggak dordng Dasarata, te-
-20nah dados pancakara. Denava kaaoran gya satll lunqJar.
IV.
NAGARI
BINCCALA.
Prabr Kusuroarda nanpl- g69on{pun kang raSrl Prabtr Dasarata. Rmbal Daearata ngaturaken dbarnrhtng lVvan8 Naradar bllLh klnen aabLyanfu DoDtrenaken pepetonglng praJa Blnggale. Sarta nahrr bab pokal palcartinLpun Raden SonaLavan lngkgng tata golar nadeg oayembare, nangbg oeJatlne daa bs rasa nlltk nring kang nbalqpr kakallh. Ing nrl}u Pratu KueunarqJa radl LeJar lng nanah, dene nangertoo glagatlng putra kepulunan. Pranlla kongputra kakalih Devi Kekayl Lan $uultravatl gya katllnbalan. Drpl nrs narak nunten kadhanrban nlll.b saLah eatunggallng para-raJa lngkang nglanar. Saru Ayu kakaLlh nunten natur nrlng kang rina, blllh elnten lngkang oaged parlng tuduh MARCI SAfpUnUnUNC PAT[, tnggth punlka fngkane badhe dlpun suvltani. Sanaltka Prabu Daearata nunten nlelk dhateng Kekayt 1an $rnitrawati KAIIRUH JAUNINO URIP KAI{O A.llJOC HARCI SAMPURITAIIINC PA TI. Sang Deul sanl lega lng nanah, nunten paarah JLva-raga nr{ng kang pg man Dasarata. Unlnga nalcaten vaur Raden Sonalavaa nurlng, nunten ka4 pg nan .Agro{ra dlpun Laratc nedal nJavlr dadoa poraDg. Sonalanan natak dl pg tak seuu, ntJl! Jalna kathah arsa ngroyok Dasarata, nalging Dagarata natak aJi SARA MARUTA, sadaya slnebl.a} baratr karpmng. Bakala ngranpungl Sonalawanl Prabu Dasareta panit ares qyLngldaken kang garua ka'kallh vau, sabab aJrlb dhateng Dasarnuka. Kalllan gya nundurt putrl kallh kabskta, V.NAQAru Prab'u Reelkala Eyartg
TASlK
KRENDHA
patlh Dlrgapatl.
Renbap
:-
Sang Nata ngareg
area kang putra R.Sonalawan nggenya radeg oayenbara pralrg nrlng Nagarl Binggala. Kaeam dhavahlpun Sonalaranl natur bltLh eayenbara ptalg keFupu kang paJnan Prabu Daoarata sarta rebatan putrl kaLllL Prabtr ResikaLa nurlng, gya nglumg nrlng Blnggala. kang raCAIID&IKAN : - NagarL Btnggalar Prabu Kusunarqia narrpl "qvtn{pun yt Prabu Reslkala xoyarg Souralavui lngkang nadostr Prabu Dasarata. Ibrengngantos purna lng vacana, katungka praptanLra Prabr'r Dasanuka nedya nupu sayenbaral winangsulan y€n ltus blbar. Dasanuka nurhgr laJeng nganuk. Dadya perang, Prabu KueunaraJa lan Roslkala kaeabet pedhang Mentarar kakallhnya peJah. Reden Sonalaltan natak aJt petatc oermr n1Jil Jalna kathab arsa ngroyok Dasanuka, nanglng Dasanuka ugl trlwlkrana nggeglrlol, elrah sedasar. asta 20, nyabetl aJl petak eQytls,vasana Sonalavan peJah. lfufnya meJahl nengsah, Dasanuka ndangu punggaua, Btnggala,uonten pundL Sang Putri kakatth, wlnangsulan yen kaboyong Prabrtr Dasarata. Daoanukq gya nuhr-
tt nring
Nagari. Ayodya. CANDHMAN ; - Pertapan tCuttrarunggur Reol loglawara tngkang nenbe ntnekse. Dewl Sukasalya. Katungka rarmhnya Prabu Dasatata pasrah Deul Kekg
-2l-yl 3-an Sunltrawatil oabab dlpun oyak Dasanuka. gang l/tku eagah, Sarrg Nata gya mosat lundur. Drpi dunugl praJa Ayo{yar Prabu
lng nrlkra sarta nunten ndangu dhateng Daearata, ucnten pundl, putrl Blnggala kalcaLlh. Winnngsulen blllh nenbe rdnulang reh kautanan', supados saged nqju prana nanaul suul-ta tng Alengka. Prabu hsanuka pltadoe, nunten lundur nrlng Alengka. Prabu Daearata nunten natur dhateng SalS PuJangga Resl l,lg slstha ldnen nboyong kundur nrLng Ayodya ksng garva tetlga, nanglng kadhavrrhan lngkang renplt (ngatos-atoe). Sandlka gya bldhaL.
TANCEB 22 Junl
Daeanuka Balnpun Lenggah
KAION. 1983.
261. t0
n n m
tlt
n
ngl
In nn n DnnE m nn m nn mnnnnn m nn nnm mnnm nmuun n nmnm mnn n Irn mmmn nn m n mm mn monn mnm nnnrun
nn ED nEnnnn nEnn nnm nm nm nn nn nn munmnm nn nn nn mr0 nm nnm nm mmnnnut ru! no nn nm mm nul nm nn mn nE Em mn tun nn nn nn nn nn
nt||
nlnnm
lln nn nnmnn nmnlnm nnnn trmD mI[ nmr! mrn nm nm nm nm nn EIn mn nn nmmnnn mm nm mm En mn nn nn nn mn nn mnm nm mm nmmnn nnBf,rntD IDn En HH HH fiH SH [jH HHHm HH fiH rm mH Hn nD nm run nmmry nm mrnF ntn nn nnmm mn
nm rl|m
n
mnlDn l[nnm mnn rDnn mnmu
nm
n nn m nm mnnmnn nnnmnn mlllDrlmnnnnnnmnuun
m m
ml! mH
H'm H n nnH HHHTHtsH mn nn n
I.NACARI MANTIIILI. Prabu Janqka. myang
arl patlh grdlbya.
Renbap
I-
Sang Nata
prlhg
tos dene saengga dinten rlengko nggenya JeJotlhoan klayan karg garua Derri Retnawati dereng peputra. l.{angka na}lka Sang Nata €asarongan RaJa Ulratba ngudl pulung mring. Ayo{ya duk lng unl; ifra:.g }lienu parlng vtslk blllb Sang Nata badhe kagungan putra tinltlsan Deul Srl. Sruntng pangeethl Sang Nata duk nalen fukra kapengker, nanpl yangoit kLnen nonumln lng g1sik eanodra. Pranlla gya panit mrlng kang rayl nedya Jengkar lanpah.brata mrlng glsl-k sanodra. Rayl patlh $tdlbya nguntabgkon.
II.NAGARI ALENGKA Prabrr.r Dasarnuka nyang
rayl
garra
Raden WJ.bLsanal'patlh Prahaetha. Renbas
Antarl vus nggarblnl. Mtfuntt dham! lng qysang Erdra, badho peputra tttle DewL Srl. Ianun yektosr na{yan Jejerlng putra arsa kaganla. Ngiras ngentoe{ Ia}rirlng Jabang bayl, Prabu Dase.nuka ne{ya tnaneges tapa lng Gunung Cohkarna J-ang}ung ntniyLn. Dene lnng rayi Deut Sarpakenaka kauttrs pados btbtt putrl kangge Bellr nrlng Sqng Na.ta nanggaLlh keng
Dewl
Nagari Ayodya. Sarrdlka, nunten bl,dhal sareng. l{adya Alengka nguntabaken. PERAI{G GAGAL ; - Wadya raseksa Alengka kapapag barlsan Hant}rl11, sulayaning renbag dados pancalcafa. Denawa 6ar[ye kasoranr nunten nanJlng uana.
m
-22III.
GTSIK SAMODRA E
I
N D fl
I
.
Prabu Dasarata narendra Ayodya lngkang nglugao taga ngupaya ba -dher barrg siglk kencana, nttunrtt ldhan-ldhamanlng garwa Derll fukasalya. Ingkalg ndhereka.lcen Senar Gareng larr Petnrk. 8ERANG SH(AR : - lfonten tak salca narna Kyal Basukeswa nedya nangga ?rabu Daearata, dadoe peralg. Naga baclirar qyvalg Basukl, parlng badher balg slslk kencarra. Pratu Daearata nanpi kanthl bingah, nunten panlt kundur. Wsang Baelkl gya ekna. IV.KAPUTRA{
ALENQKA.
Devl Antarl nyang kang rayl. kak.r{h Deu{ Klsuant gananipun Kunbalanra, Ian Devt lbluatl garuanlpun l{lbleana. Rq lgg : - Seng Deut Antart prlhatos sabab nlreng tekadlng lang rnka Daoang ka lngkang ne{va angganra putranlp0n piyaroba} lngkang badhe lablr. Nrmten nimball kang reyl kakallh Kunbakarna myang WtbJ-aana, kapundh.rtan panrayogl bab pokallng kalg raka Dasanuka. l{lbleana naturr punapa kalg -nbalyu kerea kagege. Devl Antarl dhawh kersa. Gya lllblsana oldldkara, nggenya nggarblnl Delrl Antarl slnerlgka lng clptal nunten babaran nlJll putrl, Devl Srl nanltls nrlng jabang bayl. Jabqn8 bayl gya katuntel lupat slnta, vlnadhahan kendhaga kaklntlraken nrJ.ng ga.uodta. Nunten Hlblsg na nuja nega dan nendh:ng dados Jabalg bayl prlya, kaaturaken kang nbakyu Devl Antari. CAI{DHAKAN : - Ing glslk segara, Prabu Janaka lngkang nuJu rnanekrrng puJa, unlnga kendhaga kabekta lng alun, gya kapundhrt nunten lundur. Drnugi Nagarl Manthlll, Sang Nata nlnball keng ganra Devl Retnaug tl 1an patih Sudibya, ngandlkakak€n nggenya nangglh kendhaga katut onbal Kendhaga kabikak 1s1 jabang bayl putri kabuntel lng kupat slnta, pra.nlla S I N T A . Slgeg. nunten plnaringan nani D E ll I CANDHAKAN : - Ing Nagarl Ayo{ya, Prabt Dagarata Earlngeken badher bang nrlng kang garwa Deul Sukaeal-ya lngkarg vus ngg&rblnl, ulan nunten kamasak, lqJeng kadhahar. Bakda dhahar badher bang, Denl $rke salya babaran ntJl1 priyal peklk sarnsn€.'t$rang lJlsnu nanltle mrlng Jabang bayl, plnarlngan kakaslh RADB{ L E G A }, A . (= Rana Legava). Katungka panganukipun ragekga Alengka l4kang padoa biblt putrlrtlnarrdhingan dening Pratu Dagarata ngasta sanJata Sarotana, Dltya Lriraclha myang KaLa Marlca 4aLah Derl Sarpalcenaka kabuncang teblh. Garwanya Pratnr Daoanuka,
v. NAGART
ALENQKA.
nlmball para punggata tetuguran aneng purar sesg kan sabab kang mbalqfu Deul Antari rnre babaran. Katungka praptarrlra Dasanuke kundur saklng Ounung Gohkarna, gugup ndarrgu nrlng kang rayl KunbaRaden Kumbakarna
-2?_ kana bab tngkarrg mbalsru. l,Ilnangeulan bl].:th Deul Antarl rnts babaran nLJti. prtya. Dasamuka gya nadlng pura, ptnanggth kang garva Devl Antarlrdupl unlnga Jabang bayl prlya, nunten karebat kabant{ng vlnasuh, dadya g€ger jronlng kadhaton. Wasana Jabeng bayl kabucal teblh, tlnadhahan denlng Hywang Drdra. SlnidhLkara temah dadl. dluasa, nunten kaparingan kadlgdayan. Nunten klnen ngJ"abrag Dasanuka, dadya prang. Para punggava kadharuhan suralc, Dasamuka kasoD. Para kadang Ba.nl uatur nrlng kang raka Nata Alengka, b1lih Jeja.ka punika duk uau Jabang bayl lngkang kabucalrmugl kaakona putra.. Nanglng Dasatnuka tan keroa, nunten Daeanuka kabanting den'lng jeJalca vau, nunten dlpun kakabt tan saged ebah. llekasan Dasg nuka tobat, lan kersa ngaku putra. Plnaringan nahi RADEN I N D R A J IT tnggth RADE'I K I I A T I N G R A T . &iden l.lLblsana nanbahl na.nl RA-
DEI MEGANANDA.-
TANCEB - KATON. 22 Junl 1983.
262.
. '
nnnm nmmn nn Dm m In nm IDn mn m m nn mB mm n m nn nn mm nmn nm mm mm nmn mm nn
nn nm nn nnmnn nn mnonln nn nE nm mn mn nm nm nn mrDn mn rDm nn nn nm mn &m nm nm nm nn nmnnnn nm nm mn mn nllllltnmm mm nn nm mnm nnnn nm nn nn mn mm nm mn mn nn mm nn mm mm nn nE nm nn nm nn nm nmnlDID nlm nn nnnn !u mE mnnuu! mn nnnn
rDIIt
nm Dn Dm nn Dn Mt llrD mn mm mm nn om Em mn nn mmntrm nmnnmn un nn nm nm mm mm lDm mm mruDn ntD nm mm Dn mD mm nn IDID lllul mmmnn nm nm nm nnBn nmmnrD Drlnm mm mm nm nD
I.
tDtD
NAOARI
nmnnn nn
nnmnmn
Dn nn Er!mn mn nmDnn mm nm nn nn nm t7)m mn
tDt!
nm mm
mn
mn mm
ALENGl(A
Prabu Daeanuka nyang patth Prahaetba. Rembqg t - Sang Nata ne(ya nggayuh tununtnlng BAYII PITU saklng Katyvangan 6{langka Jangk€ptng praJar serta nltunrti palyurunlag kang putra Roden IndraJtt fugkang nyurnrnkadang kang kathah cacahJ.pun. Gya Jengkar nrlng Stralayal patlh nguntabg kgn.
II.
ARCA HARUTA. {yvang Bayu nyarrg para putra slssa 3 L. GA.TAH SBAI BAI{DA. 2. MA CA}I PAINUNA. 3. NACA KANETRA. 4. BULUS PNtr{GRAT. 5. BUTA PUTTH BI}IA MIKA. 6. GARUDIIA KACAPATI. ?. CUNIINC MA.ts{AI(A. Rernbas : - ffvang Bqru KA}trWANGAT{
nrlng para oiara klnen rtroeksa katentrenanlng Jagad. Sandlka, gya Bant panit bLdhal. PERNG GA0AL 3 - Anong nar€a Baytt Pihr ptnangglh Prabu Dagamuka, kadangu ngaku putra sisua tVuang Bayu area ntneksa Jagad. Nunten tlnari klnen mapan lng prda Alengkar salDl dat€n purunr rtrndape! sa1 dados perang. Para katlang bayu kasoranr gla Lundar1 banung Buta putth BIMA MtjKA ingkang kenging kaplkutr kabekta lundur nring Alengka. dharnrh
'2/t CND.ITAKAN
: - lng Nagarl
Al-engka, Prabu Dasaruka ninba_li para kadang, kg
parlngan unlnga bl_lth Sang Nata ptkantuk bayu r,mJud denava petak, Dana Dltya Bl-narnukal aanangke kaJunenenga_ken puJ angga, kaparlrlgan
nanl
ResL PULASIJA.
Nunton Sang Nata dhanh mrlng PuLaovae klnen mka sarana nggerrya kang putra IndrqJlt n)mrnrn kadang kathah. Sang Wlku ssgahr nunten nlrurmn dhateng Sang Prabur para g&fla gelLr lalcl 6ppakae sanrt klnen ngaata pek-
sl
kalangenanipun piyanbal-plyanbak eatunggal-2. fupl rnrs nlrantL, Pulag ua sldhlkara, tan dangu katarlnah. Tandhane dene peksL-2 ksng kaaata pa-
ra garlra sellr
sanl nallh dados satrlya. Satenah Sang Nata langkung rena., nunten Ba$l plnarlngan nanl : 1. TRIKAIA. 2. TRISIRAH. 3. TRINEf,RA 4. TRIIIAIIEH. 5. IAKSADEITA. 6. DEWANTAKA; ?. NARAIITAKA. Raden Indrdtt dg hat suka d.ene gadhah kadang cacah pitu. Nunten Sang Utl{u natur mring Srl Rahwana, btlth }Vu,',g ULsnu sanpun narrltls nrlng putra lyodya, nalah eanangke nuJu nggegunt kadlgdayan rnring Bgw. Waslstha lng Glripurna. Sang Nata kaget, gya utusur nrlng DLtya Kale Marica, Kala Anlyalsa, Kila Anlpraba, KaJ.a tllmpakea, klnen nyg tataken putra Ayo{ya fu€kang punrvlta nrlng Reel l'rasletba. San4{k"r gYabldhal. III. PERT,qPN G LRI P-U i N A . wau
putra Eodya : I. Raden RAilA putra Deul S kasalya. 2. Raden BARATA putra Devl Kokayl. 3. Raden MURDAKA putra D6y1Sunltrawati. /+. Raden SATR{0NA lnggih putra Deui S.rurltrar,ratl. Dtpun nong denlng Senar Gareng Petnrk. Rembra& : - Satrlya /+ vau nadheng wlnuleng aji Jaya kawljayan, kaloragaar kasaltosan, tuvln kaumh kapraJan sarta kaoatriyan. PERANG SEI(AR : - Dltya KaLa Marlcar AnLyakoal Anlprabal }J1ry paksa dhateng sarul- sesunbat ne{ya nraJaya satrLya kang tttds l{lenu. Nug ton tinandhlngan dening Raden Rana eakadang, w6kaoa! para raseksa kamrar gya keplayu. lfusrrya elrna para roksaea, Bgr' l{aeletha gya nngantbl- eg 'trlya 4 wau ka]runduraken nrLng Nagrl Ayodya. Begavan l{asistha nyang
IV.
KAITTWNGAN KARANG KAn{DRAI{.
(ywang Endra na.npl ravuhnya kang rana lVvang Guru. ng&.btg r - Battrara Guru dhayuh mrlng kang putra Hywalg Drdra klnen utlrsan nndhl karsg nlng Prebu llleakarma lng Purrar€nggs lryglh Guua hllndu, nggenya yasa kadhaton nya.nenl kaendahanl.ng Kaendran. tVuattg Dldra sandlkar nunten pareg
tah para deya klnen tununrn nrlng Nagarl funarengga. Dane tffwang Cunr kapareng ngarylang bawana nltth knbu Andinl. [gggX!.j4r nallka 4vwqt'g Gunt nggegana nganglug Jagad, nulat mangurdhqF, uninga Deul AnJanl tapa nyanthrka (ngodhok/fu::gkr,rn) vonten tlagal tlneng ga denlng eldhang Suareh.'lVwang Guru kasmata:r, kana korut dhawah lng gg dhong asen (rcn karoal) tngkang manglung ngayoml t1aga, nunten gogmg dbg,
_25_ vah 1ag pargkonLDg AnJanl, nunton kadhahar, Lcpehane katedla dcnlrrg Endhang Suareh. nBoten dartgu Deul AnJanl kraos nggablnl, sananten ugl Svareh ugi netengr nunten ngagem bueatra sarta nentas saklng tlaga. llonten dharatan sanl ngreubag purwaning nggarblni hanung sabab nedha mnlng kana1. Katungka {yweng Batrru ravuhr parlng ulelk yen nggenya sanl veweg vaja saking lsqng rana Hyuang Gurl. Nuntsa kngggel alnarengan uonten Lesus nempuh sang Deui, punlka tandha na:rjtnglng Bayr,r Kanetra, Sa::g Derrl nulya babaran nlJlt Jabang bayt wJud hTAIIARA SEIA, plnarlng"o kakasLh R+DEN A N 0 M A lr hggih s E N G c A N A . Dene hdhang svareh tnggth babaran ntJll prLya warnl KEIHEK lRtrl,l0, kaaanekaken I(/IPI S ll E D H A. JaSang bayl ka-kalth nau kagul.auentah denlng Hysgg BEru. ltusnya sang Devlkatlngal r€near8r gya kadhavuhan krrnclur nrLng Agraotlna. IVvarrg Bayu o{e IISO
V.
(Guua lrtlndr).
Prabru l.Ilaakama myang
putra
Dewl- Sayenprabal
patlh
Sandha.g Garba
Katungka ravubnya IVv"'g Yanal lpwaqg Kuera, ttyve.ng Candraj dbavuh dhateng Prabu lll-sakama klnen nyuda endahlng kadhaton Purvarengga nurlh nbg
ten nya:nenl Kaondra,n. Prabu Wlaakatna murlngr dados perang. Ifuang Iananglepasaken sanJata kadevatan, Prabu l{lsaka::na peJah. Nagarl hrnrarengga sl-neblak barat, temah nautt kocar-kacir nrsak, dadi alas. llanung Sa::ggar PanuJan ingk"ng takslh vetah, Deul Sayempraba takeih wlLuJeng napan lngnrl}flr. TANCEB f,,a-I_L-n .
23 Jurrl 1983.
263 nDntr nnnnn nn nnm nnnttln mn nD nnmnn IDn mn nm mm mn mm mn t!ru nm mm nn nm nm mrD Dm nmnnmn nm mmnmm nmnnmn mmmmm nn nn nmm nnnn nDD nD mm DD tln nm mm mm nm nm nmmn nn mm nm Em mm nm hn mmn nn mm nn nnmmn mtr nn nm nnmnn
I.
NAGA&I --A Y
O
Hf,"tfin m$tt$t rDD Dn |lun mm fi'n H'HH uB"Hr nnmnn mmnnmm ffiHmSnHHrrHH nnm mn mm mn m DmrD nm mm nn nmmm mu EUM mn nmnr nm md N HH HH NH D_I-A .
Prabu'Dasaratar patlh $rrakes"ka. Rembag : - Salg Nata nedya nalakrarnaka.lcen kang putra Raden Rama plkantuk putrt ManthllL atnd anlng Prabu Janalca, lngkang weuangl. Deul Sinta. Pranlla Raden Rana gya kettnbalan m&ngarsa. lfuonya ngadhepr nunton kadharuhan nupu sayembara nenthang larig kap mrlng HanthLll. Sang Kuouna mahrr sandLka gya b/trdhq'l kadhoreka.ken rg yt Raden Murdaka. Sang Nata kundur ngadhaton, PlnaPag garre lnngJeng ra-
tu tetiga, Deri Sukasa3.ya, Deul Kokayl nyang Sunltravatt.
II.
.
Prabu Deua Rafunuka noqpi aovan!.pun kqng rayt Narendra {ng Ngauuamr Prabu Deuadl Murtl, patlh Pudhendha lan patih GubarJa. Renbag s - 8g
-26Ja kdcallh wau sanl ngayunalen Devt $lnta putrl ManttdLl. Pranlla gya bl dhal sasarengan nedya mupu sayenbara mentbaag Langkap nrlng Nagarl Manthlll. PERANG GAGAL : - l,/adya Tegal l.Jllngi lan Ngamr-avu kapapag barlsan salctng Ayodyae sulayaning rembag dados bandayuda. Patlh $rraksaka lan pg tih lhdirata oaklng Ayo{ya lngkang nblbaralcen uadya eabrang, dadya kaeog an wasara lunal ar nylnpang na.rga.
III.
NtrGA&I
aLENdtr^A'.j-.
'
Prabu l)asa.nuka nyalxg puJ a:rgga yakoa Begalarr Pulaeva. Renbap. r Sarg Nata ndangu dhateng Sarg PuJanggal bab putrl lngkatrS tdnLtlsan Drsl Srl. l.Ilnangsulan btllh eanangte tonten Nagart Mant-hi1l, veuangl Dorrf S{4 ta. Nanglng vekdal purrlka klnarya eayembara nenthang langkap. Sarta nalih, ilywang Wisnu nitls dhateng Raden Rana putra Ayodya, oiauanlpun Begg van Iogiswara lng Pertapan Dhadhaka. Manari Raden Rama dereng dipun sirna.kaken, tangeh Sang Nata kasenbadan nggarua DevI Slnta. Pranlla Prab'u Dasanuka nunten utuean 3 L. Dltya Jangglorana. 2. Dltya I'llradha. 3. Gathodara. /r. Dltya Wlraba. t. Dltya Thatha KeDuac Klnen nblbaraken paCuron 1ng Dhadhakao sarta mraJaya Begavan Toglswara turrln Raden Rana. Para reksasa natur sandlkar gya bebldhal-aa.
IV.
PFRTAPAN
Dlll_D-u.1_[_l .
putra slslra Raden Rana, d4 Murdaka, tuvln Somar Gareng Petruk. Rembap I - Sang-
Begavan Yogisvara nanpL sovantpun kang
lah
ka.ng
rayi
Raden
Kusuna nyuvun pangeetu nggenya arsa mupu sayenbara menthang langkap dha-
teng Nagarl Manthill. Sang l.Illru parlng vewarah patraplng ngenbat gandheva. Kasaru gegerlng para qjar lan cantrlk, lunaJar sovan nrlng Pertapan, matur blIlh padhusunan Dhadbaka nrlku katraJang wa{ya raeeksa ealrlng Nagari Alengka, njarah ngrayah sarta danel pepeJah. Sang lllku nunten dhauuh nring Raden Rana lal Murdaka klnen nyirnakalcen denava. Sandika rurrten panit bldhal. PERANG SEIIAR t - Para raseksa Alengka katrqJang eatrlya kakal-lh lrau, tenah mawut. Dltya Wiradha lan Thatha Kanwa peJah denlng Raden Murdaka. Saneslpun kaseblak maruta denlng S:{ Ranal ternah kanprung kabuncang teblh. l{usnya slrna para raeeksal Raden Rana myang lfu1.lqks sspanakawanol panlt bldhal nrlng Manthlll. Bgv. IogLevara nJanpangi.
JUANTHILI. Prabu Janaka ninpi sova.qlpun para rda tngkang nedya nupu sayenbg ra, kalebet Prabu Dewa Rulsnukal Prabu Denadl Murtl. Renbaq : - Sang Nata v.NACARI
rqja katuran
lng blabar kenthengr elnten lngkangklyat menthang langkap Gandheva UaJa pusakd Manttdlt lngkang sakalangkung ageng punlkae badbe kaganJar kang putra DevL Slnta. Para rqfa nunngacarani para
ten
virlt
manJlng
nyobi menthang langkap, nangtng satunggaL kenauon nboten
uo[-
-27ten lngkang kiyat ngangkat langkap pusaka MantbllL, ngebahaken kenarpn nboten uonten ingkang kuuavl. Katungka praptnn{ra Begava:r YogJ.swara nyovanaken Raden Rana lan Murdaka mrlng ngareanlng Prabu Janaka. Sang Ulhrnatur blLlh Raden Rana ne(ya nupu sayenbara. lfuenya kalllan, Raden Rananunten nanjtng glanggang, Gandheva Uda kacantlhak, dtpun angkat, agta H. rra qgangkat gandhewal aota-tengen narik kendheng, gunemt swaranlng langkap tinarlk Bangsaye nlengkung, ngantos rekase! langkap Gandhena l{aJa pusaka Manthtll putlngr pedhot tengah leres kanthl prabava snara Jung glag kaya bLedheg. Tenah sinueul surak keplok namrahan ftang sanl unlnga kadadosan vau, gunuruh hanbata nrbuh. EnSSaJ.lng carital Raden Rana karilrg ' upaken klayan Devl Slntao Prabu Deva hrlouka lan Prabu Devadl- Murtl datan trfunah, gya alsangroyok Raden Rana, nanglng Sang Murdaka lngkang napaga.ken, dados prang. Kadbasaha! Jenparlng pusaka Ayodyar RaJn kalalLh yau peJah. lfusnya purna dhaupan, Railen Rana sarlnblt gana Derrl Slntal Raden Murdaka nyang panakauan pantt boyong hrndur nrlng Nggarl dyodya. Kalllan nunten pangkat. [ggglllgr wonten nargl ara]-arakan tenanten kandheg denlng Begavan Jumadagnl lngglh Rana Bargaua lngkang ngaglah lng tengah dlanggungr ngacthang Reden Rana. Drpl rruo plnalgglhr SrL Ranu, pltaken r Slra ar€p daluk apa? Rana Bargava wangsulaD : AIil nJaluk natl oanpurnal oabab alnr krungu uar ta Jare kove titls I'llsnu. Rsden Rana nboten purun nlturutL, JunadagnJ. ng Iah nganuk, tenah dados perang, dedreg ra.no. Wagana Rana Bargava nodhl dhateng Raden.Rana, yen nyata titts WLsnu, pufirngen pusa.kaku Gandheua Kyai Bargaua Lkl. Saestu Gandhewa Bargasa dlpun putqng denlng Raden Rana kadadak puhrnglng Gandheva nyanpluk dhadhanlpun Resl Rana Bargava, tenah pejah. Kuandha elrna mlnggah Kahyvangan dados deva veulelk ltyvang Rarna Parasu. Arak-arahan tenanten nglaJenga-kon Lanpah nring Ayo(ya. UT. NAqART
NT
O
DI A.
Prabu Dasarata myang garva Der.rl fukasalya, KekayJ., $rmltrauatlrdalah putra Raden Barata lan Radon Satrugna. RernbFg : - Ngarsa-arsa uang sullpun Raden Rama lan Murdaka. nBoten dangu Radeu Rana sowan ngaturaken gatlnlng lanpah, mrs kasenbadan sartmblt garla Devt Slnta. Sang Nata dahat rena. Nunten kapareng eeLeh kaprabon, kang Butra Raden Rana rlnleudha Jumeneng narendra lng AYodYa. Kacarltal Dewl Kekayl gugat mrlng Prabu Daoaratar naglh JanJl duk nallka Prabu Dasarata nandhang gerah santerr nboten uonten ingka:tg saged naluyakaken kaJawi hanung Sang Deul Kekayl. Mangka Sang Nata lnrs nate JanJl, ne{ya nituruti sadaya panyuwunipun kang garwa Dewl Kekaylr sanangke Sang Deui nyuwun supados Raden Barata lr€kang kaJunenengaken narendral dene ingkang putra Raden Ra.na kedah katundlung keeah ealcing Eodya lanlnJ.pun 13 tahun. SanaUka Prabu Dasarata koltala, gak{ng .ludheglng panggallhr-
-28' laJeng nandhang gorah, teme seda dadakan. Geger Jronlng pura dyodya. KUnarpa nunten plnarlpu:na. Ifusnya ngnrktl kvandhanlng Sang Nata, Raden Rarna netepl darrnaning putra ked.ah nyuargakaken ran& lbu, lng vancl- dalu nJar.riJ- kang gama Devi Slnta nyang panakavur, lolog ealdng pura Ayo{ya kesah sapurug-purug. &ggr:b; Raden Murdaka tngkang oanget treena nrlng yqng raka Sri Rana, dupt tng dalu punlka kang raka earinblt tan katlngal gya nutrrti kesah saklng praJa. !fusnya katututanr Raden Murrlaka praeetya nedya ndherek hrt wurl kang ra.ka oekallyan. Drnugl uana Dbadhakar Raden Mtrdsl
z) Junt nEIII! nmnmm mm nm nm nn mn nn nm nm nmnnn nn|IullrllD mD mmm nn mmnn IDm mn Inm mnn mm DIn
264.
a
1989,
unmn nnnnnn nnnnnDn Enmnnnn nn N IN ID NM IINNInMIN n Dnn nm nn Dm n nn nm n EnB nm uun nn mnn
mm
rnmmn mnmm mn nm nnruln nnnmn Dn mm nm mn nn nnm mm nn nE .nn nD nD nn Inn nm mm mn Dlnrnmmm nn nm mlt mn nnn mmnnmm nm nnm nn nn ntrnnn mn DItr mm mm mn mm mm mm nm nn nnn nn umnn nn nn nm mm mn mn nm nn mtnmrD rnln nm nn Dn nnnmlll mm nmn mnE
I.
n nn nn Erlrnn m nnn nn nn nn n mmulnmn nm n nn nmtD mrn nnm nmn mmmn mm
nnn mmnm mn IDm nn mlmm
NAGARI ALE_N_E-KA.
Prabu Daeanuka nyarrg patih Prahaetha. Rembae I - Sa:rg Nata mnaos dereng lega laruun dereng saged nylrnakaken Resl Subal.l, eabab llngos ngernbarL kad.igdayaning Sang Prabu (q11 Pancasana). Pranila nunten darnel cara sandl lanpah; Ditya Marica klnen menba embanlpun Dewl Tara, sowana rnrLng Rest $rbaLl nranrlha nepgune fubaLl naralg $.rgrlwa. Dene Sang Nata ugi aroa lalmh mrlng ngatsanlng Suball, ing panrth eupadoo nboten kas$ tara. Marica sandika, gya budhal. Sang Nata ugl nunten Jengkar. Prahae-
tha nguntabaken.
II.
PERTAPAN
S O IT
I
A
LILI
N
G,
qA
.
kalg rayl slsva Prabu Dasa.nuka. Rembaq : - Dasarnuka robombong panggallhlng SrbaHr ngalenbana nggenya stle 1i1a neJang Ajl Pancapana dhateng plyanbakipun. Sarta ugl ngalenbana qng Begavan SubaLi narnpl soranlpun
-ngenlpun $rba'll nglllakaken kanukten Guua l(lsklendha tuvln garua Derl Tara dhateng kang rayt $lgrlua. Reel Srba}l'katren pangalenbnnanlng Daeang ka ngantos lena Lng clpte. Katungka s6s'rn{pun enban peleu (naltha'lpun Kala Marlca)r r€eken abdlnlpun Dewi Tara, natur nrlng Sang Reel bl1lh Devi .Ta"a slyang dalu taneah dlpun pala denlng Prabu fugrlva, lan Sang Deul tanea.h eoeanbat ninta tu1-ung dhateng Resl $rball-. Katgad.a Rest $rbaLl gya nurlngr nesat nrlng Guwa Klskrendha. Daeanuka nyatg Marlca hrndur kantht blngah. CAIIDHAI(AII : - Ing Guua Klskrendhal Prabm $rgrlua ltnaDrag denlng kang rg
ka Regl $tba1t tanpa taken tlndcenr temah dados pgllpg. $rgrlua kaoora:l, kauncalalen teblhr dhauah kaceplt'vlt asen dbarplt. Para uadya vanara €anL nututl kang guetl. Deno Resl $lball gya Eondhong Derl Taral tnrs cunbana lng tll.arnear{. GnneNC-glgl$. CAiIDI{AKAN : - Nagari AJ.engkar Prabu Dasanuka ruDaos lega dene rnrs saged darneL Jalaran olrnaning kltltp Regl $tball. Nangtng nunten. eout dhateng satrlya tltle Lllonu, nengglh putra Ayodya lladen R"-a pur{ ka ugl kaLabet kltllplpun Sa:rg Nata. Hangka eaeedanlpun Prabn'r hoarata, Raden Rara katundhrng kesah denlng ka4 lbr kualoa Devl Kekayl. Ingkang gunantl Nata Ayoilya putra ssktxg DewI Kekayl kakg
sih
Raden Barata.
Kasam souanLpun lngkang rayl Denl Sarpalcanala tetauan trngtsr cuutl grananipunl vadul nrlng karg ralca Dasanuka bl1lh dlpun slkara dFnlng Raden l"lurdaka ing uana Dhadha.ka. Sang Nata nu3.ya ndangu, apa Rana lan Sinta uga dta ing alas koro ? Sarpakenata natur, blllh Sri Rana lan Devl Sinta ugL r.onten uana Dbadhaka. Prabu Dasanuka kalanglamg sukar gya utusa,n Dt tya Kala fusana lan Trlnurda klnen natenl Roden Rana {ng ugna Dhadhaka. Sandlka gya trudhn]. Deno Prabu Daaanuka gya ngantltl KaIa llarlc&, arsa nyidra Deul Slnte ugl 1ng Dhadhalca. Bldhalr ngarnbah g6garrar
III.@. Raden Rana, Dewl
sowanlpun kang
rayi
Slnta,
Raden
Petmk, naapl Barata ngaturl kang -
Raden Murdalcal Semar Gareng
Barata. Ronbag
I-
Raden
nata lng Ayodya, sabab Barata aJrlh lng aesilm. Raden Rana datan keroel nunten uJub nakll.alcen dhateng kang rayl klnen Juneneng rda valclL lng Ayoqya naklLl Raden Rana. Sarteplnaringan mrlang lrewatonlng nata ngasta pusalanlng PraJar tngkarrg slnebat l{ULfNG IIASTI{A BRATA. (l.leuarah lelm S babr Yeh s Srrya, Candra, Karttka, Dahanal Banta1a, llanrta, T1rta lan Sanoilra). lfuenya J-ebda, Raden Barata nunten pfrnit lrundur mrlng Ayodya. PERNG SE(AR I - Ditya Kala fu-
raka
Rene Legawa kaparenga kundur Juneneng
sarra nyang lYimurda ne{ya.nergsa Sang Kusumal tinandhlngan Raden Murdaka wasana denava
kakallh
PeJah. Nunten wonten kldang kencanar netra kunala, tracak vdal nglelede Dewl Sinta, temah Sang Ayu ruothah mrlng kang raka Srl Rana klnen nyepeng
-ngya dhawh ar'lng kang rayi Hur4"la klnen ncngga bng nbalyu, donc paqjenenganlpun nganthl panakauan ngoyak trldrng konoan6,. Kaoartta, kldarg kabunt tangah ngleleda Radcu Ra.ua1 Dgalrtos t€blh doLltg paluuon. t{r]{lca sana.Dt€n Daga.nttka ttlrlng patdbol{lrrn nyuara nlrclcelccn svaranlng Raraal eesanbat {al.uk fulung kas1.taalaar kaya-2 prqgglh !!1 rhr Ing panrth nurlh Deul Slnta plaah klayan l{nrdaka. fu"1. kaltt ratprLanl ra Prabu Daeanuka, kstttlk Denl slnta kaget nuntea aUvuU,nrt4 kang rayl lturclaka u.""1 nusuL Lang rrLa. Saladt l{urd.aka ifat'a! purun, Labct langertos bltth pqnlka uau sanoa svante'lng Radeu ha. N.t'g{ng s{nf,a p6}oa dhateng tnng rayl klnen rlfulungi Ranal lfur.rake tctep nboten pufln rl bab aJrth nggenya ngayahl aaoatrggonan kodah.mrekba raharJapbg lc+ng oa"kil -Utnbah/u. Ing nrlhr Derrl S1nta duka ilbatong Raden f,ft11rlnka, "rno ar'-tang ffh kantg rayl r€E€n dhateng pr4Jenengrn'tFun; katltlk dene tega Lallg rake Raden Rana. Sapandurat Hurdah nJlrogkat Jronr'ng pan8g.rlhr dcne kadaknL darbe nlyat asonr nalgka babar plsatr nbotcn rgnrnaoalr pran!.la snrnlng raos bektl dhateng ksdang rrodbar Raden tfutdaha nunt€n prarF tya ne(ya gosang satata BR.UlllA CAIYA nglalpaht YADAT. Ing panrth arpadoe kang nbahru pltados datehg lcaaetyan{pun. nrngbg Jcbul Sarg Dotd tctq EuJana dhateng lturdakal taf.l kapara nycbat aurpahlpun lang fagl uau naRaden Rana
6nn8
lanlc
kenaron.
latak aJf nap tral saktl R.{.tAn GUHBALA CnUr pahlron plnagcran ralah kauthl nggsla bg nL nesl curlga nubeng p&longgthan{ng DBvl Slnta. Nrmtcn panlt ne{ra nusuL kang raLa Raden Ralae salrll vclln8 'lhateug DcYl Slntar sa"EPur ngah toe nlyos BAklDg garle ralah oaderenglpun Baden Rala luntlur. SaDg Dor.l Katgada Raden [fulrtnlcs nunten ngunua ourlge, se:lt !.
saSahr uunton l'lurdaka $trrh+] . >r$g eapengkcrlpun Hurdakal Prabu Daganuka nenba keld-l"akl pthtn aq van nrlng Denl Slnta nyuuun ngonbc eanrl brrngLrng611. Eatlnbtla' fl6t{ng. S€rg Devl !.l.',en nlebe'b pakurcar nboten purun au!.t un!rya bllLh nraJalg -
garla raJah tenhr birahl. l{agana ssHng derenglng taoa velagr alma kaprayttnanlng Derrl Slntar eupe ue}lnglpua Raden l'lurda.kar gya ngaeta kendl tel toya nuaten nedal ealdng 88:{.s rsJaht arta Dar{ngl ngonbc sl t'aF pl 1u1. lstsnlra Sang Derd kunlase kaeaut dsn{ng kakl ptlrunz bad.hal hranuka gya kabekta nga.nbara. Jerlt-2 Derrl Slnta gocanbat lcang ra.ka Raden Rare lan lang rayl Murdaka. PanJorltlpun Denl Slntar kaplrcng clening 0anraha Jattrayu (kla4snantra lfvang lllenu) gya nLs,hng Daaaruka, srsa nltulungt DerI Slnta. l{anglng apeo Jurlttpua Jathayul kacabet pcdlung ilentaea suirl saslelh petlbotr nrnton D$Ley+ng tlhava.h 1:lg bantals negap-2. IlegjE$q, Radsn Rana varlnguten nggenya ngoyak hlrrap8r nunt€n nglqasaken Jerparlng, kldalg kenglng palrah nJerltr Dunton Pojahr htanttha, babar dadog lruJud raseloa K'r]s l'tar'1ga ugL laJeng poJab.
-3tKafungka Raden lfurd"ks auarl1 kadangu kartg
ralar nabrr pufi.a taF
(Ya vaaanan{ng larpah. Raden Rana kraOg nboton sakcoa lng nrnah, gya 6aF nl vangsul nrlng pahrrnn. hnugl paktrnon pfnangglh sunuDg, D6sl s{n!6 lcal. Raden Rana gegetun, nrmtcn gand:ltng salargl-la.rgi ngupaya afu:nanlpun ganra, kanthl ngnunpaka cLtr"njng SaDg dyu, Kads&k plnanggth Gatudha Jathaytr {ngka:rg sallpun gunlcthak }utr'ah ludLra. gakarlt Radoa Rana ada.knL bltth pekat punlka bgl"ang nyldra kang ga5ra, nangtng drpt Jatba-
yu n&tur bttth plyanbaktpun rnalah nltulungl Devt Slnta, {ngka.g taciare RaJa lakoa lng Alongka prabu Daaanuka, Raden Rana nuntan Dgrrnght'l Jatlg yu, nanglng lcang rinanghrl tnrs peJah. Seng f,ucuna nunt€n nglaJengaken tlndal nadoel 6tlannlng garea, aarrL gandn.tng kaplialgu. Kadadak plnanggfh Pckgl. $varl Brantlr atur unlnga nr{ng Raden Ranal klnen tapa {ng gunung Reksanukal {ng nrllnr badhe plnanggth natgt Dggenya nedya ngupaya gLrnan{ng garea. Raden Rala aalpl aturlng pekolrnunten a{nggab Guaung Rekaanuka vlnlt tapa brata. Dano Svart Bralrtl badhar Erya:rg BagukL nunton sltna.
IV. r
.
nappl uororrrF* yanafa Beta anak Do$l AnJanf nsla ADonanr nJruru! kaaken putra dsn{ng Elrua"g ftrnr. Saestu tinsg pt dados putrar'lFun lfvo"g Gufil. tVt aDg Narada nggeguJong; dene ana deva peputra vanala. {ynang Srnt nud-ngr BIa uhrcal' ron LLa-l1a garra'ltka dafll uansra lJo ceboL kepalang rlgauplok tng gltbokc Nerada. Sareng kaaJ.eri prr tra denlng &saag Naradal salara $au nunten ngabektd. Plnarlngan nana Jg ya Anl1a. Eyva:rg Gunr nunten dharnrh dbateng para dcva klnen nytpta rfanara satunggal.-eahrnggal nlaangki J"ttgt.pfog putra PuJan. Nunten sarl ngFt tokaken. InB antarlslnun r s{DBl - KAPI sEttPAI[. BRll.la - AIIGCEII. IAI'iA ISAI'A. P$IIARIKIN - cOOlf, RA$N. (Salajengtpun r ilantbasthar Hantbas* tht, SatabaLl, Baltrlnstal Jalulal Janulen, ..lgp.). Nunten eadaya lclnen surlta nrlng Prabu $rgrlsa lngkang sanangke nanrilhang clatrsLa kaccplt vlt asen alharplt. Sandlka, gya panlt budhal. CAITDIIAKAN : - Srgllra tngkr-g kaceplt aasn dhanplt, tJ-nengga pata nadya vanala. Katungka Sovanlpun Anonanr Anlla 1an salrala putra Jarata, natur ne{ra auvlta, aarta Anonan ngaken ycn putranJ.pun Dsrl AnJanl. Prabu $rgrlra gya tlbauuh nrlng .Anonan lc{n61 pa(ba graye ngluuarl panaldbngr hruln nyfunak"lea lran€ rala Eegavan $rb4.11. llanasl sonton lrgkarg Bagod nl fi11.utl panyuvun rau, Prabu $,tgrlva sagah 4lrtta OalanL-Ia'nJ.nlPun. .Anona:a natur sandlkar gya bldhaL. [ggg3lbr larpahtra Anonal pf-nargglh Raden Rana nyutg l{sldrlca l4kt!8 nenbe tapa lng Reksatuka.'Gya natur kautua lrang patlan Srgr{.re nyurnn pltulungan luvarlng purandlung frtvln nrdaya Resl $tball. Ogi kasagahan{ng |nng panan ne{ya suulta kaaturaken sada;ta. Raden Rana eagahr nunten t+ dhak nrlng dunrrnglpua Srgraua. lfusnya fttnugl, t'i.t asen db8lrPlt katarap l{yvang Qrnr uyang Naradal
I
-32Jenpartng tenah aJur, Prabu $rgrLva uwal aqHrg panadbarrg, nuntcaisurgken padanlng Raden Rala. tfuenya takan tlnalen, Raden Rara eagah aaDlyantu na.Iee ulnrn lara lrlrang nrlng f,6sl grbr{, nang{ng dhaurh oupa&J Prabu $rgrLva nql€Eg f,srrh{ng Jruda nall.!, nangkc Sri Rena nodya nraJaya aakjng kateblhan. Srgrlwa sarrdlka gya nrlng Guua Klskrendha. CANDHAKAI| s - InS Guva Klsktendha, Regl $rball neabe karonaLh klayan b vl larap llnabrag denl'g Pratu Sugrlva, dadoa prarg ra.nc. Raden Rana badho nglepaeaken Jenpar{r'g blngung, aabab sqnara kakalth wau k€trbar uLcsipun. Pranlla ngentoe! gavatat le, ngantos Srgriva nundur krana karon. Ig Jeng Sugrlna klnen nqJ€Dg.nrlrh karthl slver (kalung) Janur tunlng. gaeebr $rgrLsa pera.ng nallh Lava:r $rbelL, rr&et oaniruh. SeklDg katcblhl Raden Rana nglepaal Jenparlng puaaka {yat GuavlJayar fubaU mhrh lilthah Ludlra. Saderenglpun sod.a, Reel stbalL untrga ea$ran{ng Wvo"g Tlsnu {'rg karrg aunggll kJ-4ran Raden Rana, nunten ngJ.enggana kalopetan dene duk 1:rg u:rL lornauantun neJang df l Pancao"na dbat'eng Daeantkn. Pranlla $tbnlr 1.1la durnugl lng patt oaklng ast,aa!ry aat'rJ.ya utana, gatta rrsl{ng clhateng lrng rayl $rgrlral bltth kang garya Devl Tara saneDgke urs nggarbtd, Ig nun nbenJang babaran nlJll kohng L{nen aa1{ngl kajraslh RADBI JAIA AICCI
$rbrlr eeda. Raden Rala nlnng Mrirdntca gya kr dherekalen Pratu $rgrlva na{lng nrtlg [agard Guna trlgbendba. DA. Pu:nanlrg dhanrhr Resl
a
iaiiadiiiiiif,
f,if, affi
ii{if, if, iiiiiiiiiiliiiiiiiiif, iiif,
265. H#ffi HF# ffiHn ffiT#H I.
iii
#ffi ffiffi ffi$ ffi.# T- ffiffi
PASNGGRAHAI H A N G
L
I
A U AN
Batbara RanarlJaya nyang arl Raden Hurdalca Dena Iasnana, Prqp bu $gr!.var patlh Jaya ln11ar dalah para radya yang16. Renbi.E t - Saocd4 nlprm Rest SrbatL, Srl Rana plnarlngan nugraha denlng Jauatar !-nggLh ptrnlka : 1. BAIE KXNCAI{A SAKA DDt'lAS. 2, l,{trrOTHA M;tA. 3. BUSAI{A rcRrFN. 4,. SESEtsUTAI{. BATHARA. 5. Raden Murd;ka kapard"ngan tiubah k;lras15-
H.
IE$!NA. Salg Nata nagth JarJf"l"e Na:ryett $rgr{.va lnglceDg sg gah nlttk papen{.ng lca:rg garva lb}rt Slnta. Prabu $rgrlva ngahrraken.nakll. kang putra kepuJ.unan Raden Al{OHA'il fnggth SElIffiANA. Prabu Rala narergaken RADEII DEI{A
uunten Arcnan kstlDbaLan nortgatoao lfusnya ngadhepr .Anonan tdnantlng kasg gahanlra kluen nltlk &rnung{ng Retna Devt Slata bgltnng kacLdra Pratru Qg saDuka tng ALengka. Mangka Nagert Alengka lrlnalsag ssga.rar t'ebtbnya La-
-33pitlng uarsa utanl pltung unur (togeaipun alnten rngkang nedya EaDJtrg fulik nrbg Alengka, kedah vanl natl). Eraea^na.ntaa Anoaan natur, ag gah pftung dt.ten tuLak sangoul. Plabnr Rana nuntcn parlng tanarrr scsupe kon
klnen rrgagen Sa:rg Denl, yen Jogro rnro trha. .0bonan gya pantt blalbal, Senar. Gareng Petn* klnen ndhey61. Paeevakdt kablbaralen. CAllDIIAKllf r - IDg pasoba! nJavlrr[aqpatL $rgrlva padng natah clhaterg Anona!, klnen }uanpa.h ngtdul bener, nunten anJog uana [An[ UEUIA laJeng GUUUNO hENUIT nunten tEB.[ ARA-AM JE{BAB, ].aJang CIINIINC l.lA HII|DRA ngungkarng SffiARA MINANC{AIAU, wanya nlabreng dunugl bavah Nagarl Alongka ara! PASANGORAIAN SI{ELAGIRI. Anonan padt lan nyunrrn pangeotul para na{ya ,uanala nguntabafon..CAIIDHAKAI{ t - Buta praeala'g Al-ongka, DIIYA fl.LA IEIATEAKS, un!:ga yen puntka lanpahLng duta, gya ng€tog kasekt€n. ILat nodot glnclarr katon !9, doe narga, nadluk katon kadoe prda. l:roDan nganbah pat gunelarr tptJl:€ vaahrk, nunten dlpun lngkenl. Sareng kEtlng&l petengr tur nyenggol Jerohen, Anonan nalgertos yen uadhuk bnrta. ilunten nere nyaut gunugr buta natl. Anonan nunten ngreJengakeu J.anpah kLalran kang rayl Jaya Anggada []nng uadya.vanara. Kadadak dunugl Gunung lllnfu sall runersp $rsar nunoanl nanJlcg. SO1YA LUDIRA
II.W. Devl Sqyenpraba putraning anargi Prabu Uiaakaraa trg hrnra.qcpgga. Sapangke dacloe Junr uaeak Lan Junr yaea llaahJebat Legeo Kratou dengka f,atugka praptanlra para rranarar nunten elnugata ur{ukalr nalglng Drrfo Resarrda saDl nlnunr teuah uuta netra[er bralgkangan ncdal galclng visa. I guerr nabayu dene plnalgglh Gant4ha Senpatl lDgkaDg brondhol urlunlpun. Para sa:rala dlpun Janpent fuflhah{ft'n Senpatlr tenah aaged eanl valuya.Gentoe .Anonan eJ.dblkara, rmlunlpun Senpatl saged puJ.l.h, kekablak nggegans. Nunten rlonten Gunung lunarpahr trtm prtn{ka Bayu llaena.ka. Para,gqnara olnugata woFvohanr tenah saul lraoe sogor puJ.th kekl-yatanlpun. Dene .lng Ean kaparlugan Janbu Drlpa Nfunalar nuntcu katcdba. Knasane darbe daya teguh santosa sala.nlnya luput lng lelara. len{ng Haenakar Anonan lan para vana:ra kauncalajren bablag dhauah {ng gl6lk aanodra Ulnsltgka.].bu. ,Lrlugl nrllu sanl ngungun nrlng tgerg t'uvln tngglllpun Gunung llahonclra. fekg san Jaya Anggada Lan para ua{va nanara trlnah ngentool sonten nrllur dene Anonan nggentlbong pqnakasalrl negat nganbara ea-rgtnggl'llag oanodra.Kacarlta, buta gogo Juru sllen Alengka Dltya fllkatbatelnl unlrga viraara lunlebat l-ng avarrg-avang, nunten tasercf nanJing sad,hrk. Anonan hrrda nyaut gurung, 6affusks{nl pejahr Anonan neaat DggegaDa. .qlnaut DLtya Ealg klya, naqlng Anonan nyaut Janggal buta peJah. .Anouan nesat nrl{[ ilu:lten nandhap lng ilharatan Alengka p6enn€gra.ban $relagkl. Ing nrlh,r katah bnrta mndba, fungguk lan kenlt. llaaana lnonan natak aJl palenunan Dora kasat nrlpat. lfuanya prapta kuth8, Alengkal gaben gedbDg den ungak, Donl
-31+Slnta tqn uontcn, IDg nriku panalauan pleah hlayan klayan para kavrrla tan karrlstara.
Anonan, Petnrk noror
fadadsk Anonan ngungak gedbongrng DLtya tllra Duragca lnglre.g n6g be ngarlb-arth putrL boyongan. ltnun repent gekar gll{0}1, prrlarnbengt.ag praJa Alengka. : lllku ner pangrasa Juga. ilgong budl pandulng gen4hlng. l{rlh bndbalg klnaldlra-kand.ha. f,6ryrhqns pra Jeln6. lurrlh. Dasa.uuka Sa'trg .$
t.
[e{ya nunranl prnng
pupuh. Lcna uadyanrn€. rana. f,arana anyldreng reaul. Ganra llata Naraahl Rala ll{gya.
Dl.tya 1159 Duragaa nunten ounbanar Sang Anonan nunten ngg;hrtsyen llu pralanb'ng bala1 dllpsrl{n{ng Lelakon praJa ltengkar Iabet sus rrsg gagatr .A:ronan gya padoe pao{ngLdarr. Nunten Dgupaya kekqyon t:lgLat'g keteL nanJlng Tarnan Arga Soka, Eapen {ng vlt Xagacarl. Kadsdlsk n!.reng ssurrt€D
ta:rgls, tan nangertl ilqnun fng nrlku
III.
T^AI{A}{
chrnrrngl,lg Devl
ARGA
Slnta.
90trA.
DerI Sl-uta nyang Derl lblJatha (putra Raden lllblaana). 39!!gg tSalg Devl dahat aungkera kalana kaptrah klayan guntnadl. Kat&gka rauuL nya Prabtr Daeanuka arga nondh)ng Si.iotal natgtng Salg Detrl clatan putuar Dasatruka gya keaah. Sengg"'ta laJeng nangertoo larqun puntlu trlng revangl Devt Stnta. Nanglng badbc sovar pekcvedr nlla nunten suka plenlorg kanthl ngldungr ingtcang tel lelarpahan{Fur St Rana nklt sqk{ng katndhmg ngantos duuugL utusan nrlng Alergka. Deyl Stnta nggarJlta lalun {kr,l drta sakrng ka"ng ralal gya kattnbalsn. Truatha L:cgkalg kauhrs n{a}q}f.inpf kapangglh sasarengan nandengr sa.nl-sa[l tuurh clpta sa$ur kane eanl !unrt kabekta naruta, dhavah fury oanodra. (Ing tenbe dadog u'e"r.?a Badon TRI GNC.CA).
-
natur bltLh kt 4" Srl Rana r ornrl ngadJpun agen don{ng 8o!g Dotd tetola cekap. ll"ngtura.ken kalplkal nunten suL SanB Ded k$tun CAI{TE{ Al{CEf, hrsln fifUDHUK I{INIK K$ICING RI&IA nana Ll-atrtng l,laya, ,lal ah nawala katlri Srl Rana. Saha vellng klnen oafirr dba'!fuenya r€adhepr Serggana
teng Prabtr Rana eupados enggal-2 nbedhah NagarL Alengka. hrrna bg gattt Arpnan gya panlt kantld atur btlLh nangke ronten ra.rr2 oaapun krgptr 1g nan Arga Soka katuran n}tLuof Janur Mogl Gya bldhol Sarg Anonan. Anonan nunten ngnreal tananr gugup bnrta Junt tanan Dl.tya lllrabarlaJeng prar€, buta peJqh. Sang Prabu nunten dhawh Dr'lng kang putra Eaden Iaksad€wa1 nlaDg raseksa aadel-2 : Dltya Eala Anonan. 2. D[tJra 88,1aPracandha Seta. 3. DLtya Kala Anclayapatl. {. Dltya KaLa Prabencalar kLnsn nyepeng dutanlng $:1. Rana. IaJeng pra"ng lauan lnonalr buta 4 pelsh. Raden laksadesa nonpuh prangr Senggana eenu kasEser gya nanJ{ng segaran
-35I
sabon Serggana. nfurgglrl kaeabet gada. llaaana Anoran neeat ngalgkat pa!ggulgan klnepnrkalen Yaloadeual peJa\ Raden InilraJlil naJu nglepaealcn pg nah rante, Senggana kabancla nanut, sabab kepengfn nritnga rmJuar"g lhsa4l
katur Prabu Rahvana. [e(ya kapatrapan ukul peJah, A:rouan ngalcndatan pasah dedanel. Nunt,en arge kabeslt. Sang Nata dharmh yasa gunung genl. Serggana kaceguraler lng latu, yltoanlng Dltya Cohuka EanJl4g dbe teng Senggana. lllbLsana nyakctl la,trt, aanrl prasetya nrlng .0nonan, bllth nedya euulte Prabu Rstra. nBot€n da4u Togog ngahraken toya kagen ngunJuk SaDg ADonnn. lfuonya L"unJukr Sogog dnarahl ylsnane klnen nyluer Janur kunlng. Togog aandlkar gya vnngs[Io Facer{.ta, Arcnan gya nganut-anrt genls .llengka kobong guale dacll avu, !g nung Tanan lrga Soka Lan vlanane bgog fngkelg takalh uetah. Nuntnn Serg gana sossn D€aru*n{ng Doul Sllta Panlt vnngaulr plnar{.ngan !s!{.ngah nlnl slk AII MAITNDRI lcvasaDE bLca trlvlkrana sa:{ranlra dadya aga?rg yayah gu-
ka.
Gya
nung vaJa. Nunten nund,urr nggeudhons panalauanr neaat duougl gunung
hondra. Ptnangglh para eandrar BIa laJu lunfur Eosan
Srl
l{a-
Rana.
IV'W. Prabu Rana nanpl eouanlpun Sengganar nggturaken gat{dng dlnutarsarta nunten ngaturaken I 1. llas&la. 2. Cutldh& asn{le{ng ka[c{ng rLha. 3. Kinarg anget. Saha natur btllh sosupe saLl.B Sang Nata nra den agen dentng Sang D€lrl dhanah oekap. Srl Rana dahat legal ntrnten as6s nasn'la saHng Devl Stntar nanglng dereng ngantoo ra.!ryungr easpa nlJll dnl sg61'6rr Gupuh Senggana ngldenga.ken atur pa.nyurunlpun Devl ,91nta oupados Srl Rana enggal-enggal rbedhab llagarl .&lengka. Prabu Rana enget purva dtkatra, gya tlharuh nrl.ng l{arpati $tgr{.ua, kaparcng glU.h prenah nyaketl gierlrtng sanodra. Prab,tr Srgrlva gya parentab rlhaterg para uadya sanata kerd,g 1anplt boyoag paeanggrahan dhateng gululrfns gunung l,lahcndra.
trANCEB - f,AIOII 23 junl 1983.
266. H*frnD H-firr!nnnn tril fi'H n hnwnnnnnnnnE
H""H HH*H
*$filrD
ffi
#-fiH ffi'H trffi ffi*frn #'Hn ffi nuu[nnn Dn n I0 EII Dnnnn nEDDlu! nnlD^ffi HH HilffiBHflffiffi[.#HH ffiffi%"
I. IIAGABI A L E [.0
KA.
Prabu Dasolluta Eyang ar1 Ulbteana, atfa"U patlh Prrhnstba. Reabac Raclen Ulblsara natlr Er{ng keng ra}a kaparenga ngundr:raken Denl Stnta dbatpng Prabu Rana, saflX.ngengetalen lelanpahan duk rLallka Anonan ngobong praJa Alengkal punfka sanpun uuJudaLen pralanbalg batlhe rlsakl'g l{agarl Alengka. Prabu hsa.tnuka sakafl:rglung duka, kang rayt kabal.rng pg kecohan. Katungka ramrbnya kang eyang Fywtng Pulaothas narlplh
vantl
-
-?6vantL supados sang Nata nguadurakea san6 Dyah sbta, nangrn& haanrka {a tan naelur kang eynng nurlng gya nyabda badho 6sahah{Fun Nagsrl aleugkag nunten sl:rns. Salg Nata nuntsn ngLeJengaken duka .rhat€nS t ar'g rafl t{iblganar vaeajxa kahndh'ng kesab tarya panlt, a.Eung eekallyan garya Deyr Illsatt. Unlnga kadadosan nq'tcqt'ss vau, Kutbaker.aa nur{.ng, ngu'a3-u'8n |nng rnka Daeanukar nunten lundur tapa aare 1ug Gurung Gohkaraa. sang dg ta .rhavuh nrLng karrg putra Raden I\d.kayal &lslrah lclnss ngta3'ab bandban{FrD Lang panan lJLbj-srna Ing f,asatrlyan f,untara. saadl,ka gya bidbal..
II.
trASATRIIAX K U T T A R A . Putra Raden tllblbrnai Raden Blgavar:u nlang kapg rayl Radcn Denta l{l]'alcanar patlh Kartabnngsa, BgEblg r - Para Kuguna eanl sugkara, bbet katllar dsnlng ka'g ra,na lan lb,rr. Katulglc& praptonlra Raden ly.kq'ae Trlelrah, I):'lvaneh, ngrayah donya Kaoatrlyan Kuntara. Dacbs prnrrg lan nA dya Kuntara. (3!BlNg,-gAW). ussana bala Kuntara kaeoran, Elgava:lna eakt i"r'g o€.,oget rlhateng TaJuh Slnggela. S i g e g .
III.
PASANCCRAIIAN T'I
AEE
il
DRA
.
Prabu Bathara Rana, Dova Iaornanal Srgrlua. Renbal r - S6Dg !{ata pekeved badhe ngrabasa Alengka sabab kapql".g Sqnodra Fllnengkaltm. tra-
tungka souanlpun Raden ulblesla sarlnblt garra, uabrr nedya gunlta $l Rana. Senggana ea.Ebet atrr kadugl t'anggol paounltanlpun l{lbLaana. Pra1l1a Srl Bathara Ratua lngglh nanpl, nrnten uundhpt pretlkcL srana puh.ptrsupadoo saged eDggal dunugl prda Alenglca. Raden uibLaana atrr panrayogl kaparenga Prabu Rane n€iesat oegara. Salg lfata eanrJuk, gya parenta.b b1dha'l p1furg gl.eik. lfirsnya prapta rng pealelrl Prabu Rana gya uglepaoalea pueaka San
Jeta SARAGU{I, Begara ulob, kathah buron toya lnglcang poJalL f$"-q n"+ na ntJtl soran Srt Rana, nunten narlplh nluwn alreptng toya aapodra. lt. navlJaya ngrllanlr mrnten sldhlkara, gsnal{ka toya dadoo putLh aBrsp ra11h. I$v+ng Banrna nunten atur panrayogl urlng Prabru Rana, krFcu:enga yasa ta.nbal, dene ninangka senapatl Jurr oL1en, Fvang Banrna ngaturaken tenega bantrarn $rjud vanara tiga : 1. trAPf SRIBA (fetUf ral baya). 2. trAPI BtrCINGKINC (ral cactng). 3. KAPI nmJ RINCKII{G (ral yuyu ngangg€ ntrnt€n d}anuh ilhateng lmnan kLncn nbeaupit). Sang Nata tlahat kaleuan, dhoJ. Gunung SokariDl klnarya laJor tanbak. Anonan saartlka gya bldh"l prnggah Ardl Sokarlnl nganthl p4n"key4n Sonar Gareng Petnrk. CANDflAKAII s - Ilg lantung Gunung Sokarlll, Anonan kapangglh lrlaura Ireng ruJudlpun s6n! lrql{yar Aronan, nung beuten ulee, nana KAPI $yF,DIIA. KLneu kegah datan purun, tenah dacbe PEBAI|C SEKAR. Paneakara kaplaah tlenlng Daban Snarei, natur dhateng Anonan bilLh Kapl Srue,rha punlka taksllt lgdnngr Sabab duk nal{ka Derll lnJanl tapa nyantthrkg, fols1 -
-17Svareh tngkang ndherekelcen. Nal.lka Ibttf .CnJanl dhebat non alnon, repablpun ka,tedla Svareh, laJeng edll-saDl tlSgarbrnr. Dorrl ADJanl nglqhrralen
hban Srrareb nglahtralen Kapl $tredbn. PranlLa punlka to&tunggll ranal nsngglh Snalg Ount. Anouan laJcne ngr"ngluL $
Raden Anonan,
oth kadarrg
vedha. anban Svareh nolah nunten paorah anaH.pun dhateng Anonanl ntmten kalcanfhl surtta Prabu Rana. Anonan lan $Js6dba Ealdhqp seklng gunurg ptnrngglh G{ah Sotuband.a, l{acan Patgunal Naga Kanetral Ganrdba f,agapatll 'lal Bulus pnnlngrgtlBanl ngaJcon yeu ka4ang tunggll bqlru ka,Llyan .[nonan. Senggana dabat karenan, nunten Dlnta blyantu nggenya araa nbedbol gunungr eada;ra ganL aagab Naga Kanetr4 {nglnng natag oyodlng gunung, rqgapatl lngkalg nyengkeren pucuke, Bu1us Pan!ryrat bglrang nutcr lalunLng gunung, tlene GaJah l'lacsn $ruedha lan Arronan frgkarg nbedbl. f,aLekaanan &lnung Sokarlnl kaceguraken Sanodra Hlnarrgkaltu, Junegur svera breg. Sagung vana:ra gya nbedbll kayu ndhongkelt y6fir L{nar?a reupon baDbak. uBoten dalgu tanbak vug ataill
IV.
IAqAEI
ALEI{OKA.
Prabu haa.uuka nLreng kabar yen Prabu Rala nanbek 6.8ala. l{unton dbarmh dhateng DIIYA hESRABA (ral baya) lan DIItA IImf RUHPUIC (ral nyu klnen ubedhah taubak. $6arrlka gya pargkat. CAIIDEAI(AI| s - Ing tanbat, ltarpatl $tgriva dbarruh nrlng KIPI PREIIITI klnen nepus (ngrata) tsrbakr KIPI
PIlliII lCaen lyengkal tanbik,
dsng
KA3I SRABA klnen nall.fi. Jronrng s6gafa. Sandlka gya budha-l. F* nya sausgal Prahr $rgrlva gya latur nr!ry S1L Rana, nnntcn +tg Nata l.epareng dharat ga{lngglrrng ta.ubat; lsdbel6krken pafa lnnggsJa. [gggtllgr dupl Srt Rana eavadya sus ronten t'\g tongab tanbak, Dttya t{lag raba nbedhah tsnbak ingkalg slelh Ler, dene luyu hup"ng nbedhah snk{ng slsih kiduL, tarba.k dba4h+] r Sang Nata oaha para punggaua nanara kacegur garoodla. lbongglnao Senggana neeat eanrl natok 41 Hurndrtr gya nyaut tulungl kang oanl keren. rv,ggal.e nro katulungan oadaya, Prab'u $rgrlra
nl -
uulya patentah dhatong Kapl Sraba lan Kapl lttyu Rlpgkfug kln6a rgreaya kalg a.ranel risal tanbak. Sandtka gya elu1up nrfug segata, prnangglb Dltya !.llsaraba lan Yuyu nrrpung, dadya poralrg. Dltya l{learabe kaunoaleken dsn{ng F'apl Sraba, tlnanpen Cocakrauun, laleng kakepntk eela pocah slrahe. ltakaten ugl luyu hmpung keoyak luyurlngklng, nedal nrlng dbaratqn Yuyunrnpung peJah tlenlng Kap!. Eelrlngktrrg. Sasl1granrng denasa kaLlh, Narpatl $1grlsa dbeuuh nrllg vadya varrg ra ld-nen tanbak nal'lh. nBuJerg vancl nadysn r,ng elaih kldrrl dereng pu:aa Prahr Rana nyapg eagurg uanara rme sarL r'lnlt nlarpah sanginggtltng ta!balc runten 4unugl tng ololh kidu1, hrndhsn baita, dunugl lng clbaratan bg vah Nagari Alengkal nunten yaaa Paaa.nggrahan Sve1agl.rl. Ing url.!u, ua!ara 4 KaFl Sraba, Tunr Mnglr{ng, K"pl Bektnglr{ng, l"an Cosakranrn, katb-
-38balan dening Narpatl Srgrlva. Aslt saktng agenglng lalabetan, pranila ug nara sekavatr yau plnar{ngan pangkat brupatl. CANDHAKAN : - Ing AJ.engkar Prabu Dasa.nuka lrq1algkung aueahl aabab PrabrRsJna nyalg nadya vanara wts naaanggrah {ng SueLaglrl. Nulya uhrsan Dltya Janggisrana kinen nycahqlcen uadya vfqnora. Sc!.|{Ln gya bl rrhal . Devl Sarpakenaka k'lns1 nJanpengl. lfuenya nakaten Dasanula nlnbel{ putra Prabu A{unasasra ovargl, oatrlya kenbar, Raden 1H.kala lan KaLa Soktd. Drpl rnro na:rgalsa, katlgas Jjnggane, nestaka kakalth kaaeta dsn{ng Daeamtka nanJfng Ta.nan goks, katedahaken nrlng Dovl Sttrtar kant'bl palgaldtka btlLhlpunlkd olrahlpun Prg bu Rana la.n lesmsna. Sanal:Lka Devt Slnta kantakai Dasanuka kcaah. Donl TrlJatba g"ya neaat ny&talaken nr!ry fuelagtrl tetela Srl Rana Ian Iasana takslh sugengr gya natur nrlng Sa:rg D€rlr tanah leJar p"nggallhrya. Igcar&r DLtya Jangglorana menba sanara nonor J.al para r,adya rovatrdal ngetung cacahlng ua{va lqlan{Fun Srl Rana. Kadondlgan lllblaanal Jangglsrana kabanda katur Pratu Rana. Derdng Srl nana 4{Fun ucu}[ 6*dan'lpunrnuI1 kadharmlt n unngoul nrlng .llengka earta kaparlngan saJrgu arta Eyang prngarsgc. Jqngglorana panltr kantbl nenuJl nugl-2 SrL Rena unggul 1ng -
J-urlt. Sarpatenaka n€aDukr da{ya prang 1an uadya $8tr8r8r Para uanara kathah ingkalg kaptkut, kalebetaken {nB kenbenr sarvl Fesunbar yea tegub dlgdaya luput lng pati. Senggana gya nlnte sra)ra Senar lclnsn ngudl ponol. peeal{ng Sarpakenaka. Sona! gaSahr g7a ualggihL lbgogr klnen ngJantara-
ken ne{ya suvlt& nrlng Dorf Sarpake!&k.. lfirsnya sovall, Senar tlnanpt dad6s 6!rr{n{pun Sang Dev1. Kadangu paknryanol Senar natr yen TtlK.[l{G PIJET llunten kailbayulran nlJetl, eandlka gya Senar ntJotl Sarpakenalca. SLnanbl p{et Senar ngenpuk renbug pita-ken bab pengapeaanlpun Sarpa}enakar layag layap Salg Devt blaka yen dununung lng lulur Baxta para wartara ronten eg
Aglts Senar lunqJarl natur nrlng Anonan bllth peDgapeeanlpun Sarpakenaka Eapan lng kukur salta ra(ya vanara kaolnpen lng kenbel. ^Anonan gya brnandeng prnngr ngnrket Sarpale;olcqr }o!:lr dlpun Buvekrkenbsn kapa:rcal bedhah. Devt Sarpakenala PeJahr va(ya v&nara sani Elunpat saktng kenben. lebetlng
kenbeno
23 Jual
a
1983.
267,
. nn nnED nn Dnrul Dnnn nuDDn INDD rnnE nn nD nD nn nn nn nE Dm nD nn nln[ D0 [ur u! nn nn rul nn n[ rur mn nn nn nnEnnm uu!
m! nnn nnllnna nn n0 n|nlNlDtl nn nI[ nn Etr un nn un lul nn nn nn nn nn !u! nn nn nn lltr nD nn un qlnEDlll nn nx! u! mm IDI! rut lun nDEn ntrnn nn nn nn ru! Dm tul nn DtI nlllDuun Em
nBUIl
mn Drlll
Dnn
ND nut nn nll nn nDn
n n n n
ul H
NNENE
n
E
n D n n
nnnn
nn n!l
nnnn
ln
.NAGARI ALENO -E-A . Prahr Dasaruka ryarg patlh Prahastba derah pars putra. !94!gg r Sarg Nata lan-lanen oedanlng kang
reyi
III
HN
-
D6nl Sarpakenaka. Katungka EonarF
-39lpun Dltya Jangglerana snnggul gal"t'g svelegLrlr gra ngatureken nauata rlgksixg 1sl cathetan cacahing ua(ya na.nara balantpun $d. Rana. Sarta wl ngaleub"''a bregaa{.g panggFl{h Prabnr Ranar katltfk dene Dltya Jangglarana Dar\t{ng fsl {k, kacepeng d6n{ng lfiblsnn., nboten lcqliatcng kaFldrna,, ng lab Srl Rana plyarnbak lngkalg kapareug Dgucull 5j541aanrFun, tur ta nunten par{ng gadaran arta dlnar 1an pangangge, Idong }sdhayqhon vangsul kanthl rlLuJeng. hsaruka nlreng ahrr{pun Jnnggl-arara nakaten vau, dahat rur{,!g, .|anggLgrana tlnendhang klunah glanBBaran. Kagarrr gcgcrllg nJarrt, rali alok ana vaJrara maJang nyarpar kang sanl Ddrak eebal Jeb'uL Raden Jaya Anggada kang rnra ana lng pagelaran truc nlrggah pandhapL sarrl n,bn.{h.ng! buta-buta krng pa,dha oeba. Prapta ngarl""{ng Sang Uata, gya ngarrt€/p ka:!sanl-ug Nata, putun nguncluraken Ded St-utc 4hateng S1 Rana, apa pllth ry eak Nagarl AJ.orgka.Daoanuka duka samt ndatrgg nrlag .0nggadal aapa kalg peputra, Anggada DgakGn bllth abqlnnfng suatgl Resl $lba-lL. Prabu heaErrLa gya ngarlb-arlh Anggadal aaryl ngand{La bllLh Real $rball p'nika g1 nrnlpun, nlla Anggada klnen napan lng Alengka ne{ya dlpurr uu\rakaken. NanglnC Jaya Anggada nalah nurlng, hsaruka den unan-unan, ea.nrl nebak JaJar ngepol neotatal hsanuka kantakar nulten bnreana ksprabon dLpun dhe dheb, l:rgglUng decleg tueln Jenbarrng Jqla dlpun ulilt, laleng leaat sak{ng parrdh"F| Daeanuka, rruDgu srk{ng kantakal gya dbaurh nd-ng para putra kinep nuhrtl Inggada. Sand{kar gya biclbal.. PERAIIG G.I&AL : - lfugnya tlnuhrtenrtlados prang, para putra Alengkc kaooran. l{atur nrt-ng hang ra.la bllLh sanl kason. Irg url-h.r Dasanr*a gya Dg{nggahaken eelspatl BITPAII OAI{OSIL r 1. dIIYA mRUPAtrSA. 2. g[1TA A]II3RABA. 3. mlTA PSNIADACSA. /.. ?iATll{.ADAGSI. 5. DIT'JA ItU LIDA0SA. Klnen nerpub prang lavan vadya ua[ara. Sard{ka gyg tudh,.r aava{ya rageksa.
II.
.
nanpl eovanipun Jaya Anggada. Eg&b!8, r - .lnggads ngatlraken gattnJng dlnuta, Pratru lhaanuka ton ne(ya ngunthrralen Ibvt Sbta, ngaJab dungdjnlng piang, e6!ta busatu kaprabon aSonlng Nata Aleng [g dnlah ukur dedeg Ia:r Jenba.rlng Jqla Srl Rahvanar kabrr ar'ator€ PrabrRala. Salg Nata dahat karenanr nuJye busana kaprabon kaganJarafen dba-teng NarpatL $rgrlva. Kagatr,l aturlng wa(yal btlth Dasanuta ngedrl{ tsnapatl hrpatl raaeksa gangaal.. Nuntsn Prasr Rana ngqngkat aenaptd tan4h{ng an ! Raden Deva Ipsnatrar Patlh Jaya AnlJ.ar Kapl Jaya Analar lan Eapl Sy!, ra kLnen napaga.ken nengoah. Sand{ka gya bldhql r Sonar Gareng Petruk ugt
Srl Bathara
Ra.na
ndhorek.
PnE{Ili SIKrqn : -'Dltya Hlnrpa]oa Jtnenparlng Trloara denfng Raden Iosnaaa, buta peJah. Dltya Anlpraba kasabEt gurala de"lng Patlh Jaya lnlIa, raoekea peJatr. Kapl Jaya Anala porartg lanan Dttya llu l.rrgsar Ba.EL-
-40aanl klrap ngeda-laken p'\'gabaren d+hane uunrb, I1u l4rgaa lobnSr peJa.b. Kapt Snara tsprlh{pg yuda lavan Dltya Puntadagca lan Pratanrrrgsl lqgktDg nyenb,rr vloal Kapt Svara nencolot tlauhrtqn dcnana kallhr lcacenplung l',9 enbel, nunten kableaegalcenl kakal.lh peJah. Kl Ilrah Togog gya nundur.
III.W. Prabrr Rahvana nanpl aturtng HtJarnantrlr
blllh
i
eeaapatl galgeaL pg Ja.h sadaya. hga.nuka langlung nurlngr gya clbamb raseksa sekauan I 1. DE TrA KALA PRAIINC0A. 2. DrlYA f,ALA UrITRACNA. 3. DIITA K.qJ.A ilAnCAl|G?A.
-
.4. UtTfA K.ALA JA}{BU MNGIJ. hinen nenpuh pralg va{ya sanata. $s;xd{l"a aug ten bidhrl. Raden Indr4lt klaEn qf arpangl.
IV.
[Atr,AE[N9..EI!A(IAE. Anonan, Anggddar riFl Senpatl nyalg Raden lllblsaaa. Ranbas t - $. yaga oapaga.ken nengoah sivanol-vanel. f,asatu pangalukfug 66"opat:[ Alengkap gya sanl napagalen prq"8. Dltya Prdnngga sbabet gcLa den{ng Kapl -
Seupatl, bnrta pejab. Jdtbtr llaryIl prang 1an .0nonanr tlnuueg. kukur JantnManglt peJah. Dltya Kala l'largangia sLnauat guntmg d6n{ng Jaya Anggadar Hargangsa peJal. I\menggulg Ke]a MlntraSna katanan Jerparlng IIARDASARA pusalarnLpun Raden l'llbl.oanar l'llntragaa peJ ab" Telas{ng aenapatl .(, Indrdlt nurlng, gya nltlh lrota kabandlhangg ken nrdang bartsurlng vadya vanerar kathah tlgkalg keplLndhee poJ&h. Anggada kurdal gya napn&a.ken kretanlng nDraJltr kuda plnelc"kr lceta kacandhat kaunbula.ken nunten kabant{ngr Indrdtt onoadl lreta sa.k-Jarane aJur. Indrdit nundur, plnarrggfh katrg ayalg Efwarrg hdra, plnar{ngan pusaka aran NAGA PAsAr gya naleng prsng nnlrh Bsrvl nontbalg sanJata I{AGAPASA niJtl Baser kathah aanl ngn*ob nggubet prrnggaea vanara. IndraJlt dahst lega lng nanah nunten kundurr uatur Erlng kang rana bab peJa.blpun para vadya ,vanara. Kacarltql Daea.nuka narpl aturfug lrsng putra Indrqf lt, bllth vadya trinara sanpun sanl peJahl selcalrnghug sukar rya nanJrng Tanan Soka partng untnge dhateng Devl Stnts yen para uanara 5"1anlFun'Ra.ua aanpun hrnpee, ulla Sang De11rl arca kapontlhong; nanging t€tap uboten'puft1 haa.nuka bya kg sahl TriJatba nesat nrlDg $ueIaglrl. Dlnugt lng Suelagfu{.' Deul trlJatha nn{nga bltlh Srl Rana ehuadya talslh )ruuana, eabab IVua"8 llarado truunrn padng plfulugan kantht aanJata NARACA BALA, nylrnakakeo tt1r"153hhg 8auoro TrlJatha null s8!8su1. Prab,u $rgrlua nunten ne{ya da'e1 ulrangrng heanukar para vadya t€uanda ngebyuk praJa Alengka navl celer enprlt, nebar ngrryah ulsnan{.g para pangeran, a:ra.karrg ngobongl uLaoa1 ngebnrkaken nenarar nedbot kretcgr lop. Sanaltka gegor Jro praJa Alengkar uuenya surup surya, uadya vaDlra nundur.a
23 junl
1983.
-LLNtrDTN
trn Dn nn Dll IlIlnE!0
268.-
nru DDINN
IND IINN tBtltllon trt8 rnD |lu[ !u! DIn Dm !U[ nn lun trntrDIn
nn
N'n'oIPE
BF'' nn
lut
nnil|tr
no nn nn
nm
Itln
mnE|ntrt
Dn
(PRAEASTHA I.
IIAGAM
nin nX rnTfr" llllnnlltl nn En u[ tuun !u[EtDt[ rnE ru! nn El[ nn mEn tnn nn nn nn nn
GUCUB)
ALEIIGKA.
nyarg patlh Prahastbt. SCAblg r - Sarg Nata ne{yangudl Sokat Deuarctna pangapcaarr{ng uadya ,"nar", napeno fng fahrualge!Glrl Keabatrg tbengga La'g rar.a {yr.airg Drlsasaraa lnggth Dhanapatd.. Gyabl,rha] nesat nggogcnar pala Punggava nguntabaken.
Pratu
Daaa.uuka
.
II.
I
Bathara Ddsava,:na lnggth lVvalg Dbanapatl, Dalrpl rawbya trvang Narada la:r para desa. EgEb!q,.: - ltnla:rs Nradr ndbarnrhaten parent'ohLng tvtrang 0urrr, supadoa Snrarg Drleasaraa rangLturg prayttua nggenya nrnekea Kenbang Deraretna, sabab lhr palgeposenlng para praSoaa. Katungka prapts nlra Daea.nuta, nyuntn Sokar Dcna,retnar kang :rika Dhanapatl tsg gttlear d3doo panoa.kara (PEMNG GAGAI,); neUatun kenbalg, uaoana Sekar Derraretna kg Dgfng karobat denlng Daea.uuka, tms oncad. Dgne lVna'g Dllaavarna anuttg plkantuk K0MB"NO, nunte'n katur l$sang Gum. K0HBING plnuJa dadoa uanara ulee nyanber 111en, ptrcartngan nant KAPI PRD'IUJI. Nunton PremuJa kadhsrruhan eunlta rnrlng M. RanauUayar aarta kLnen nSrarrggenl ngrebat Sgklr Denaretna. SandLka, PrenuJa gya pantt brnunrn nrt-rg gvslnglrt.
III.
.
Iaelanar l{Lblaqnar Srgr"Lva. ,Renbas I - Sang llata nlreng pavarta blllh Prabu Daaanuka pltcenluk Sakat Desaretna pargqpeg an{ng va{ya ysraraa Katu:rgka eovanlpun Kapl Prenqfal llahlt nedya sunlta, Barte sagah nyldi"a Sokar Fsa Retn8. SaDg ltata.nalpi paauvltanlpun Pr6og Ja, nunten kaparlngan k8lthl Senar Garong Petnrk klnen bldhal p3{ng NaSB rt Alergke nylclra Sekar Desaretna. PrenuJa eandlka, gya btrdhal. Salal ongS.pun Prabu Rana dhawuh nrJ.ng Patth 4n118 kLnen nyldria pusaka Alengks PEDHANG MtrlTAl{A. Ulblaana atur pa.rnrayoglr supa(bs Jrya Anlla nJuJug lng Kepatthan Punradllcaran. Nunten Anlla pallt bldhal. CAl{DgAfAq : - Iug paoeban nJavl, Kapl PrenuJa ptnergglh panakananr gYa kakanthi nrlng Alengka. PERAN0 SEKAR : - Dltya l{lkathqgsa ngadhang daLanl dadya prcng Laran f,apl PrenuJa. Denaua katrcnr pojah. Sggggl;lgr Kapl PrenuJl eVa souan nEsraan{ng Wvang $rryar nyu$n blyanh ngg€nya araa nanJlng diatetha nri.ng Alongka. Ifvang $rrya riagahr PrenuJa-
Srl Bathara
Ra.na,
-r&nunt€n panlt nglaJeDga}"a lenpeh.
IV.
NAGARI
trI.ENCKA.
Prabu Daaanuka, patih Prahaatba, PuJnngga Kale Pulagna, Dltya h.rlontanlr nyarg pata putra pepak. BeSeSg, s - Sang Neta dhavuh nrlng pareputra klnen nrrneksa Ssksr Dera Batna laskang kaslngl1laLea {irg tanan Soka Ugl dhanh nrlng kang parnal petih Prabaetbal Pecliulg l'lentaya klnen nyingldaken tng Kepatlhan hlmaclLkaraD. Sanallka, nunten eanl bldhar.. Easaru gegerlrrg nJavlr sa.nl alok srsngeDge kenbar seltr, nuntsn sarL n{ngal{. EgggCljlg, dupl para yaksa kang gart rondha keturg!:tdl n{ngall kaclokan sroDg€nge kenbar 1000, KapJ. PrenuJa gya sr'lln ruJud dados KOMBAI{C PUf,IH, naAling Ta.nan Soka, neneok tne Sokar Deva Rotna. D6r! slnta Ian lH.Jatha nangertos btl.th punlka uhreulng ksng rakal sarta honbang ugl nahrr yaa dutqnipg Srl Rana, prsnlLa Bekai nunten kaparfngdcon, laJeng kabekta nabrur. Drnugl nJard nrdrng bartaanlng pata putra .[lengka, kadenangan nunten karebut, dados pelrng. Konba:rg putlb badbai Kapl PrcnuJar Bya nbekta Sekar Deua Retna oncad vaxgsut nring S\eJ.aglrl.
V.
KEPAf,LEAI
M.
PatLh Prahagtha nyrng garrra Deui H.adll atodanlng Prabu Srrya Sa.Dgka] 4. RenbaE : - Kl Patth narpl aJahan nrnekga pueaka d.engka, Pe-dhrng Mentasa. Krana saVlhr nunten napan Bare. Katungka praptanlra Patlh AniJ.a, alujug Surggar ParuJan aroa nJupuk Pedhang, nanglng kadadak t +ntq ka. Prabastha rnrngu esLlDg oarer unJ.nga Anlla gl-angaaran nalah guruyu 1g tab-latah' sanl ngandika r lon kok eenbah negtht kena kok gausr [uatenkegah. Anl.la targl ealdng kaFldharar gya nyenbah; pedheng kabekta nlaJar sateng tnrs katufutan kacandhak, lnlla kabantlng kLe-ngerr podhang kacepengaken nallh. Jebul AplLa natak ajl SEPI AI{GIN, ne-oet, Prahastha tan aaged nututl. Nunten uahr nr{ng Prabu Rahvana, bttth pedbang Hentava 1cal kadhrstba ranara. haanu&a EurLng, kalg panan kaJunenengakon oenaptl. SandfkE nunten ngedarr paprangan kadherekaken va{ya kepatihan. CANDEAKAN t - Ing SvelaglrL, Prabu Rara narpl *van{Fun Kapl PrenuJa n'S Prahastha
nututl,
turaken Sekar Desa Rctnar tlnunten Jaya Antl.a ngaturakcn PedbangMentar.la. Sang Nsts naupl kantht loga tng paDggeUh. Kaearu panganuklng sanapatl Alengka Patlh Prahaatba, Raden ttlbleana natur rnrlng Sri Rana, bltLh tantlhtnglpun nen,'ng patlh Jaya Anll.a. I'tLLa A4l 1a rrlnLsudba nadeg eenapatl, gya napagalen krd.dhantrg Prabasthr. Perangrane, Anlla hlnenplt ton oagecl ebah. Kadadok eaged ubrreot gak{ng lakalg nuJu lng vana Dhadbala t.lnten tugu vaJa lngkang sagod tata Jal'oa. Prahqg tha nubnrk, Anlla endha sarul nyaut TUCU tlNA kakepnkaken neatakanLng Prahastha peJ ah sanaLlka. l\gu badhar Dovl Inrlrarll lnggth Devl lfuryan
-
-lri-
,
lbnrnlpun Prabu $rgrlwal wangsul aLan yldoclarl gya kundur nr:tng fahnnng-
an. Uadya rasekga kerpatihnn hrnradlkaran bela se4an{ng Bustl tonah nga.nuk, kablbataken denlng Aronan Ian Kapl $ruedha.
23 Junl
a
L983,
269 ---a
Dnr'|n DnDE unD[lD D D D ElIl!
H#H"$ H S $ H il
Hffn$HH H H H'.n I.
NAOARI
XtErlipr trt
E! EE nrp n[DtI
flE*ffiffi mm'd^ HHEDH"
n[
!D![
ffi''Hffiffi
"H'rffn HH Hfr! HH"'E" HH'il"r83
ALENGKA
Prabu Dasaruka myarg patlh Pulontanlr datah PuJqngga hrLasua. I4g ka:re rlaenbas : - Sang Nata nrnaoa kocalan, eodanlng krng pdtarl patlh Prahstha, satta slrnan!ry S€k8r Dovatetaa. Nunten dharruh nrfirg krihg putra Raden BUKBIS klnen nlnggah dadya aenapatt. $q11drka gya tu4h"1.
II.
PASAIIGCRAEAI
SERANGBAYA.
Patlh Jaya Anllar Analar AnlJ.aroa, Senpatl, Cocabarnrn, Sataba-Ii, Ballulnata, Kapl Menda, Arlnenda, Manthastba, l{an+,baoth1, Kapl Sraba, Jg ya Sraba, PreuuJaz Tuyu Rlrgk{n8, Kapl Beklnghfutg, Gavageal GauageJ., Dry vondra, J.an [apl Snedha. Feubap s ;- Sanya elyaga pacak bar!.a, napag no4g sah gavancL-yanci. Kafungka panganuklng ragekga pangaplt aonapatl Alcngka, Dttya Ka.la Prad{gda lan Kr16 pl6.langga, tlnaadhlngdt par& uanara, dg dl perarg rane. (gg&01!g-gAgl!). Den"va katth peJab.
rII.
.
norpl aturlng naaya, bllth Daaaluka igedrr{ seqA patl Raden Bukble. l{lbisana nrayogekaken reFl Susdha lngk'ng k{nen napag alea. Nunten Ssedba slnleudha nadeg aenapatlr t'rus bldhal napag nenggah. PERAI{C SDf,.qIt : - Bukblg tsidhlng klayan Kapl $reilhar wasalra Bukble lcaron
Srl Batbara
Ra.na
gya nga:lgge IOPE{G CAI{CSA, MRIPAT SrRTA trAl{THA. Kapl Suetlha kapandeng Cl ba, gya nundu!. Bukbts ngart:kr uadya uanata lttgkang kapantleng luluh. IbnuDton Sang Gunavan nahrr dhateng Senggana kluen a]'lng-nlrng kaca palgl1on lng uburLne Sse.lha. fuaten Suedha DaJeng nallhr prang lan Bukblo. 84,
pl
pangllonr somtlng aug ya kantba nballkr nyorct topeng ggngga pccahr Bukbla kaeomt kacerl bbar dadL am. Sue'lha kapandeng nlba1 Aonan ngetbukaken kaca
rv.
I{AGA&L A l,_E li_Lf,_A_.
Prabru Dasanuka da.hat eungkatra eabab gaben oenapatl
nnng
karl aran.
nalur batt
Nunten dbarmh nrlng keng putra ruSIRAH, ?RINETRA, 1an
-
_44_ klnen ngedarl scaapati. $sar{{lrsr nunten bl4hrr aavadya kaaatrl]an. D:nugl aadyrnlng Paprs!8atl aatrLya tetiga uau gya ngaltrkr katheh ug dya vanara lngkalg katlvaea!. CAI{DEAKAII : - Raden Ulblsena Eovdr ngaraanlrg Song Deva Lenana, nyuura kaparenga Sang Bagur napagakcn lstdhanlng lblalrah. 9ang f,ueuna ragahlnunten nagut yutla tandhrng lan lblslrah. l(atanan Jenparlngr Trtalrah td slh oaged ngsnuk, J ebul- alrahlPun rtngkql. Raden Leoa:na gya ngl€'Paeaken eanJata trleula1 panah lngkang lendhcplpun t'lgar alrah totlga tatasr 1ll TRIUAI{EII
slrah psJah. Trlnetra naJur kapapagaken Arcuan, gaben nr{patipun uantbcleng, Anonan alba datan enget. Nunten Aronan nuJa dabanar I):lnctra hobar de nlng latus geseng dadl areng. lrlvaneh nga,nukr kapapagrken Kapl Hanthaethat Trivanch kaccacr ng 11 trlvtkrana dadya wjud tlga r f. iEIAttA. 2. Jil,t. 3. GAI{DARI|A. Tenahan I'tanthastha Bilar kepLayu. ilunten Ulblsana a{11[ resanda PuJan{ng deua og cah tiga : 1. Jaya Saraba puJa:drg Wvang Baruna. 2. Kapi Sarapa puJanlpun lfvang Antaboga. 3. ffapi PrenuJa puJanlpun tsnr6jg Dbanapatl. tlanaratettga nau kadba$rlran ndu bareng ncnnuh rorupan tlga trivlkrananipun og napatl Alengka. S&dtkar gya palgkat. LaJeng ptang tgl'lhlng klayan denaual Jfu lan gandanra ny{l-nylJl; vasana rerupan tlga kaplhrtl badbar Rg den lblsaneh. Manthastlra nyaut Janggae Kapl Saraba nyenpal rrhadhar Preog Ja nedhot ouhrl Trlvaneh peJah kaJuvJ.ng-Juvlng.
KAION.
TANCEB
24 Junl
1983.
270.
-ffi*ffi: ffiffififfir:ffiffi#ffi#HffiHHffi I.
ilACAru.,
Prabu Daoanuka, pa-tth Pulonbanl !ya!g IndraJlt. Renbac t - Sang ! Nata nanggaLlh sedenlng para putra. Kahrngka oonanlpun lngkeng putra Narendra Glrltala tnggih Nuauaka.nbanggn (putra Deuj. PrataLauatl, sayah Patlh Dltya Pulontanl) JeJuluk Prabu KuataLanarytl rngglh t{antalanaryalr sovan ngabektl ka.ng rana Prabu Dassnuka. Nrrnton kapundhutan bebaaa ktlen Eralaya Prabu Rana sasadya vanar,a. llantala.narlyan sagah, gya panlt nedalnJ aw'I.
nJarrll Prabu Mantalanaryal dhas{rb nrtng patdhftabantala, dltya.Saeradhara. Lan Dltya Mabdbara Llnen nopuh P* rang Dgayonl yadya ran&1'a. Denc 8al8 Nata ne{ya nyusun palgotil nrLng kang lbu Devl Pratalaratl tangfung rtuLyLn. Oya bebldhtran.
CAIIDH.$AI{ 3
- Ing paseban
-15II.
PASANGCRAEAN
S8RANCBA
I
A.
Pau.h Jaya Anlla nlnah para ua{ya yanara. Renbac : - Slyaga praytg saranol-uanci Dasanuka ngedalL senaptL. f,atungka praptanlng nengeahr uadya raeekea eaLlng Glrltala. Gya kapepagalen, dadya PERINO OAGAL. PatlbEkeba:rtaLa peJalr tlenlng Kapl Senpatl. Dltya Sasradhata lan Mabodhara ngB nuk, vadya vaFar.a kathah lngkang pejab. S I g c g .
III.
PASAI{C&RAIIAN O
I
R
I
trtsTuBA.
.lngglh srng lfurdnLa tyang Sonar Gat..g Petmk. Renbqg I - Papralgan talgeeya gavat, aabab Dasaruka ua!{pguton labet katah andel-2 Alengka lngt ang eant peJah. Katrngka 'rvanj-ng uadya ranararnattr blllb uonton denana !n1{[ Dgaruk barlaan roranda ngdrtoa kat'luthea at. Sa:rg Kugtrna gya uagut prangr PERAI{C SEKAR t - Raden Lcsnana ngl€pasaken Jenpartng DIBIA SARA1 DLtya Sagradbata lan llahotlhara peJab. Radea Doya Losualra
rv. ilAgA&[ ,LI3I--1L1,-&-A
.
Pratu Mantal.anarya! nyang l"arg lb'tt Devl Pratalasetl clalah tranalaTRICAI{GGA. Renbgg : - Trlgangga ncdya ngupaya eudatra, nunten ourrlta Prg hr Mantalanarya! kada&eaken panrleauan. Sang Nata nyurnrn pang€stun!ry lbtr nggenya aanpl ayaban oald-ng kang rane Prabu Daganuka kinen nyJ,:makaken SrL Rana savadya va!a!a. Katungka eouanipun Togog, natur bJ-lth patlh trkabantal.a nyang Dltya lcaka'l{h peJah denllg para pragoaa. Sang Nata nunten dhaurh nrlng Kapl trlgangga klnen nyldra Prabu Rana. Sanrl{lca gya bud.ha-l.
V.
PASA}ICCRARAN
S I{ B L A G I R
I
Prabu Ranal lasna.na, Ulblaana, $rgrlva. Renbu r - Ulblsana natur dhateng Sang Nata, blltb badbe nont€n pandung aguna, pranlla Prahr Rala lan Ra,den LEBnena katrran eeelngldan lng gerllnpg uda rlneksa denl"g ADg nan. Dene para vadya valara ktnen ::ondha ngubengl paear,ggrahan atyalg dA Iu. Sang Nata nanpl ahrr{ng rayt l{lbteana, gya sarltnblt klayan Raden Iag lrsJxa ea:{bg geqbng vqja. Anonar logkang tengga, lan Na:patl fugr{.na ng rentabakEn para vadya pragosa kadharuhan hngguk kenlt alyang ratrl. Kacarlta, trlgangga dunugt Suelaglrlr unlnga gellrlng ua{ya sanera sallelyagal nunten natak dl. pa.aylrepanr tonah oadaya td.1en kepatL. td.gqngBa nanJ{ng Paea.nggratranr unlnga godbong uaJar nggrahlta bltLh pun{lra dtrkabekta nqnSoul nrlng Cl nunglng Prabu Rana. Nunten gedbong d{pun
3ogk"t Iayap-layap l,ltblsana unlnga klebat{ng parthngr gya nggugah ^0!onan, Sugrlsa, wasana oada5ra tangl. Opyak gedbong vaJa LcaL, l,ltblgana mka aneer-ancer nring Anonan bab klobattng nengoahr BIa tlnuhrtan flen{ng
rltala.
Senggana. CAIIDEAKAN
t - Ing 0lrltelal
Prabu llantallnaryan Dyatrg kang lbm Desl Pra-
talavatl, nanpl eovanlpun lblgqngga lngt"a.ttg sarrpun. ngaturalen bebandan SrI Rana Lan Lesnata. Nunten Mantalanaryan n,{hayahl deda-
-116-
Srl
pejah (nbotcn ueupan). Nuntea Prabu Rara ngag dlka, nanarL earpun stra! Janae nanl toya galrltg acn,lhartg pftung Irrggeg an tentu saged poJah. Prabu llantalanaryan ntrnten dhamrh nrlng Trlg+gga, klnEn ngunJara Prabu Rana lan Iagnana,. Iajong para aetld klaen Dgangm toya eaklng sendhang ptfung p4nggGna!, lH.gangga lngkaig kadharuhaa ng+ tutaken. Sand{ka nuntcn salya bobldhtlai. [SgCXIlgr Anonan dunugL Nagarl. GlrLtdla bfngung nbotan unlnga L'g pundL dununglng Prah,r Rale lan Iceuara. Nuntan uencok tng rft-vttrn, nl.rcng rg raoaanipun para cethl aerl nBaFBsu kanggo sira! Prabu Rana. Anonalr gya nallh datbg ugot-uget nycnplug lng klenthrng lngkang kanggc ngrngau toya. Ssr€ng klenthtng sanpun kebak toya, cethL tngkalg ng+ngkat nbo&en $. yat, nunten Trlgangga lngkang ngqigkat, nsgarJlta bllth rpntsn ts'l{k lng kang lonor ganbu. Klenthlrg kabanttng pecahr .ADoDaIr nedd.r nunten persDg Lauan Trlg+ngga. Perarrg raner kaptaah dsn{ng &vartg Banrna, pad.ng plraa dbateng .honan btllb 1b{gClgga puntka kadadosan sr}{ng lrqqs lnkql{hr tng glh punlka kamarrlpun ADonan 18n Trijatba drk ntl{ka lanpahan Anoran &tts Sano[ka Anonan gya ngraDgkul t:lgenggar kaekcn putra. Nunton gontos ADg rnan dbasuh nrlrg Trlgangga klq6n nraJrya Prabn llantaLanar76n. Iblgtagga6agah gya ngabektlr tme bldh.'|. $aggtllCr ilunugl lng kadhaton Glrltalar plauJu Prahr Mantal.anary$ hn lbu Delll Pratalauatl Lelenggahan naqpl rsrmtmya kang rana Prabu Daaanuka lblgangga oosanr natur nyulnrn ngarpll puerrka OAI{DEIK HAS kanggg neJaht Anonan. Dasa.Duka narlDgakon Qsndh{L Hac, rmanya katanpl, Trigalgga ngaruk. Geger Jron{ng pura Glrltala. Anoaa! nJcbol palnrnJaran, PrabuRala nya.ng Leenaia kab€kt'a onoad lunclur nrlng Suel+glrlr ugl DcrI Pratalanatl katrt kaboyong de.'lng Anonan. Prabu l{antrrerar.,:yan nututl, lcrtraJqng den{ng lblgangga, clados pcrang. Kalcq:ruk Galtlhlk Haal Mantalalaryan peJah. Trlgangga nunten nututl ndherek kaag rana Raclcn Anonan, alnlta nsnBlng
Rana
tan
sagecl
-
ErlDg Prabu RanavlJaya.
t ffi [ti[tutffi
271.
[[tffirltlrlHltlffi ltrururuft urlruffi lrffi fte&
-ffi-$fiffi-ffiffi fi-*JFHF:Hfi Etr En nInn nnnn Ennnn E[En nE EE! EEln n[n![ n! ntr [!n! nn.nnDnnnunun nn !u nD nn nE nn EE nnn En m nE DE EN Dn un nn n m no nn nEtrn nn tru-_nn NN NN DII tsT NB nI! DIIINDN nfifl nff"Hf, Hf, HH $fi frrS frf, Hf,"Br HH'f,n Hf,qfr" HEnnHH Bf,fl* Hff mfln'Hr n'! nnn HH Hf,*H'nn HE Hfl HHr EH HH nF'f,- Hfl [F nn m I.NAGAM ALEilGKA.
Prahu hsanukar patd.h Pulontanl, Pujangga laksa Resi PuLaaua {a& glh Dlnarnuka, IndrqJtt. .B9&AA r - Sarg Nata kraoe b{r{hpaprangan pu4t
ka, barlsan Alengka sangsaya tlplo. Nunten enget kang ralL
Kunbakaroa
-
-4',1
-
lngkalg tapa oare lng Gunung Gohkr,r'n8,. Sang Nata gya utuaan kaFg putranDraJlt klnen nggugab Lang pa,nan katlnbalan oosan nr'Lng Alengka. S6atllka, gYa Pallt bl,lha'l .
II.
.
vldodarl atudUrlng IVuotS sldl:a, rerangl Denl Klsvanl nya:cg putra kakulg kalsalfb fngksDg takslh td.nur Raden Ktll,l. BA-IIIIMBA nyang ASUAI{IKIDAA. BgnhgS t - Ra.nerdDg pralgr kathah Pirnggava AJ.engka lngkang peJah. Katungka oovanlpun kan8 putra Raden IndraJltr Trlkaya, Narantaka lan Desantaka. Ma,tur kautus denlng Lartg rana Daaa'luka klnen rAgUSab lggenya nendta kang palatr Kunbakgrna. Nuaten Dcvt Klevanl nganthl kang putra kepuluna:r nr.lng ftrnung Cobkarnal &nunglng Kubalcrna lngkang tapa gale. PERAI{G CAGAL s - Raden Indrdlt elvlt nggugah kang panan, kadadrk ronten sato galak platen-2 n{lJ. saLlng anggq,nlFu! K'r'bakama nenpuh Indrg Garuanya Kunbakana,
toltah d.ados perang. Sato galqlc oani peJabr Kunbalca'.na kabubut rnrl4 nlpun pulun, rnrngu aaklng eqre kurda nguukr pate putre aant kepJ.ayu 1g bet qJrltu Devl Klssanl gya napagaken Larrg rala Kunbala:laa saffl lgretg pa, tenalun Kunbaka:rra tLLlh dlkarlpun. Nunten s&Barongan kl4ran para putra sovan nrlng Alengka sagarua putra. CAI{DIIAKAI{ 3 - p6nflhqFi Alengka, Prabnr Dasanuka nalpl soyan{Fun kang ra-
Jlt,
yl
putra. Nunten kaoegah dhabar lan ngunJukl tunpeng rcbyong sclul negana caca.h J.000 turpeng, panggqag g:udeL genaron aarta unJukan badhcg 1000 Jun. lfuonya andrarL nar Pratu Daeanuka nyarlyoaaken ltsnlc{ng prqla denlng Prabr.r Rsna aesa{ya uanara. Kang rayl kapunrltut klnen nadeg renapatl, Kunbaka:na nboten purunr eabab Pratu RaDa, tttta l,llsnu tr nar€B€n larea. ltananl Dor|,l SU.nta kakunduraken dhrteng Prabu Ra.na, panJonenganlpun sagah ndheprnl p3sja. Daaarnuka nurl.ngr nunten nundhqrt la]fnlng dhaharan 1.1 r'nJulcal. Kunlnkn'nn6 saSahr nunten nutah nrJucl pengg.ng tunpeng lan unJukan tekslb vetah. Kunbaka:ma nunten kesah talpe panlt. Dasanuka laJeng parentah dbateng IndraJlt. kLnea nyepeDg Kunba-lunba lan Agvanllunba1 klaunrng lng kadbaton. !tugnya lralarpahanl nunten Daaanuka aharmh dhateng Togog klnen ngatural
Burasaning layangr Daeanuka nanting
kug layl
yon purun nadeg 6snrpatll nargka unggul {ng prang Srt Rana peJahl Fmbaka:na ne{ya kaJunenenga}en narendra lng Alengka. Nangi.:rg yen ton purunr lngkans putra kakallh Ku!ba-Lunba lan Asvanlluuba kang sa[angke rmg klnunrng ttrg kadhaton, badhe dlpun peJahl, Sapanclurat ftaden Kunbokarna enuh {rrg panbudl. nBoteu,dangu nunten dhalruh nrlng logogr sagah nadeg s€naFatir nalglng l:ry clpta
-l*8niyat nbelanl Lalg raka h,oant'ka lngkag hanbeg angkara; honungoalugu ngnrrrgkabl bunl lcrlal{ran tunln nuoa barrgaa .[lengka. liserlhrrga bl nuka Lsl busana kaprabonl lcafarlrqgaken ,rhatang Tbgog lLnen ngunduraken dhateng Sa:rg Natar salta Kunbaka:na nlrwun pangaplt senapatl kang putaa kepulunan Reden Tr'{k.ya. Togog sandlka, gya panlt nedya ngatrraken kenr dhaga nrlng Pratu Daeanuki,. Tbgog nus nengkerr Kunbata:ma gya sLran Jauag gesucL Barlrar uunten DgaS€n bnreaaa sarva aetap kakalung aekar amboJar nrmten napaJt sanadL paarah Jiua raga nrlng tVvarg Uldh{. Eqggl1llS, Prabu Dasanuka n?'npl aturlpun Tbgog bllLh lang rayl Kunbakat\na sagah nadeg oenapatl, nanglns prsrr{}nrt pangaptt Raden lrlkayal lan kendhega kakundpralen. Dasa1qka Slngahl nunten dharnrb nrlng Xeng putra trlkaya klnen bttlhal ngt"unly{n{ Lang pa!8nr nenpuh barlaan nanafa. Sand{ka, i1'lftaya bldhal. Dboten
III.
.
Iasnanal Arcnan lan Senar Oareng Petruk. Renbae t - PaPrengan sang8aya sosegr nl1a sada}ta eall prayltna. Katungka' 8oltanln& vadya na1rera, uatur bltlh Daaa"nuka ngednll eenapatl., na1gj"ng lngkang katd.ugal nenbe pengaplttpun tngglh punlka Ratlorr 1)rLkaya. PERA}{G S![AR I - Radep' Iagnana ]en !p66s11 gya napagalee nengaah. Trtlaya udu prqng nltlh lr+ ta panglrtd Jaran L000r nrd"tg bala noiular tenah trubar krana gldr. Ioeuana nunten nglepaeaken srnjate NARAC.0BALAT Jaran 1000 peJah sadaya. Trlkaya ndeng frrg pal4an ngedalaken pqngabalan raml-valate nang{ng Iognatra nglepaaa.ken Sa4f eta NARAWANTAII, Trlkaya pcJah aJur. Raden
CAIIDI{AKAN
:-
Ternpahipun Kunbaka:na kadherek?ksn Togogs Banqrga-Eafga
-
tarrsah gedng bunl, Devl Protlrrl nur{.ng nunten dcn sepatali.. LaJeng katharr pekol gagak qya.nberJ, sang Benapatl, kadadak uontsn sabrnggal frgkang dhanah pLa}' kapldlrara nutsh getltr. Nunten gra-
na 1an karna kraos keduten, naLah l4eng ba
IV.
PASANCCRAIIAN
SII EL
AC
I
R
I .,
Sd. RaDardJaya, Iaenura, ltlbleanal $rgrluae Anonan nyang P'nakauaD. Egnbgg, : - Lesnara natur btLlh Dasanuka EaDpun rgedal{ oenapatlr nang{ng dereng ngatlngal. Ingkang neJong prang ncnbc pengapttlpu! DansRealen Trtkaya sanpun dunWl rng peJah.
_lr9_ Kafungka souanLpun lradyar natur
btlLh Bonapatl Alcngka Dltya
Kug
bakana oanpun lgedn] L paprarrgan. Sang Nata nurten pltaken dhatsng yfbl 6anar slnt€n lngkang kedah napagaken. tdlbleaJra nabrr, btltb aanung SrlRana ptya.nbak. Sannl{ka Harpatl $rgrtva nurLng, ndaknl btlth l{lbleana ngrenehaken Prabu Rena. Raden Iasnann gya nguncalakcn veal g'l{gen, a{rlg ut $rgri.var sarl l ngunan-una.n UlblsaFa gya bklhal napagalen Krrnbakar.na. EggeEllg, Raden l,lLbieat'a rgt:untylnJ. nedal rhg papt.nginl baperlu n94ia-. klnhrn nalrqla srana Jeiaparngg.Er+!g kgng r"ka &ubakarna. IalnLng,serat kang ralca klaen nl1lh nargl : PRAI{IRA narlianlqg utana, lan }II9TEA r8t€,1 n!.rg nrolca. Drpl gerat tlnanpl nuntan kauaog d6n{ng Kunbakar:na, rnboten tanggap mBLah nuringl lng paadugl nalah lrang rayl'Ulblsala lngkang ngog bab nargl nlgtha sabab nblyantu nungauh. Gya nopuh pralgr kabalang ueol gllgeu dealng $rgrLuar na,nS{ng Dora n€trpanr nuntan prdlgr Kunbakaraa rglepaeaken sanJata LE'{BUSAI{A nunrb kaya oborr slnaut danl4 .Anonan. $q grlua nurlng dhaterg Anonanl n"nglng kagunrl tlnubntk denlrg Kunbaka::na vinasuh, den kskahl, Srgrlua tan oaged tr8g1avat. .Senggana nu}[ nglntun bayu bedra sak{ng geganar $rgriva ualuya, gu}u nancal agta serrl EererKunbalarna kaLenggakr $rgrLwa nututl uancat dbadba uyengkereu kalDar nyaut lnrng, nunten negat lunaJar. (unba.karaa nangLo Buata bluilhongr og salbat nri,ng lbgog. CAtDIfAfAN : - Snl Ra,na nanpL ouanlpun $ryrlve ngaturaken !ilplng fan lnrnglpun Kunbakarna. Ing nrLku Sang Sata €BEu duka dhatang $lgrlva dene nguoira lrg prangr nu:rg bi.aa nLlua nansfng ora blsa ngranpungl nungruhr nangka null nlayu. $rgrlua ndhlngkluk atrlL Prabu Rana lan Iasrnana aunten t€dhak nr{.ag papralgan ngayonl t(Ug balarna.Nunten Prabu Rana nglepasaken Jenparl'rge kengl.g uatuthane Kmbnko*ns nlesat, tms kateter Jenparlng natunpa-tunpa, tenah rantaa baE ne. Nunten kazusul Jenpar{ng Dsftb, tatag srlu klna tengen, Kurnbatarnangglundhung taksth nganuk. laJeng ftsd[svahrn snnJata Naracabqla nanJrng tutuk, Dggero tnro gunlundhng aJur neetalane Kunbakanna Sugurr lrng{ng kyandha ngebnrkl uadya varr&ra katbah ingkaxs peJah. Slsanlng uadya Alengka katraJa:rg,tlen!:g F,.apl $rveclhar bubar namrt.
U Jrrn{ nnDn nn n[ nn nn ntr nl! ntr un nnnmnl ru[unnn EDNDN
272.
nt[ nn
EtIl mn
nn
mn
a
L98),
Dtr [D DDDND D!U! DN m D[ nlllllD&n lltB mnEn .Hf, BB'f,S nn ffi nn Bn nn nn nnnnn
DNNNEN NN
DI nn
tEff !n
nPffn nm EE lln nn nn mn ffiHfiH#H$'"f,n IfrmHr nmnu! nnuuuill Drn nn nn tnln !!t! urn Em Hf, HH'frfr Bff Hf, nnu hrn nn nn unnEn NlIl TUIUI nn nn Dnnn DrD I.NAOARI AI{EI{GKAT Prabu Dasanuka, patlh Pulont4nl, Resl Pulaesa
nnnnnnr
nn
ur!l EN DN
NI!
(gtnanuka)
r lttya-
-frJapanantra..Benbgg t - Salg Nate strngkara nanggal{[ sedan{ng kang rryl Raden Kunbakarna. Nunten ah,orrmb nrlng antk Kunbakama kaka'lth Raden Kurba-lnruba lan Aevanlkunba klnon nadeg acnapatlr randlka gya budhal kldlhoreka.ken enban Dltya Prakaupa lan DLtya Dyalagsa. Dene putra l[ata tctlget Raclen Deuantaka, Narantalar nyang Devatunut kadhamhan dadya oratlnlng; senaptl. Sa:rdika, nunton panlt bebLdhalal.
rr.
,
Patth Jaya AnlJ.a nyang radya sanara. Renbae t - Slyaga eauancl-uag cl napagaken nengeah. Katungka praptonLra aenapatl Kunba-ktuba Aovnn{69 ba. Oya pinepag prang denlng ua(ya vanarar dadl PERANG CAGAL. hbanlpuaRaden Anggada lngka4 nana Kepl Dmvlnda Lan Arlnsnda naJeng, teldhlDg yuda kalauan Drltya Prakenpa lan rydagaar vaaana denava knll[ pcJah! Raden Assanllurnba nglopasaken Sa:rJata Naracaba.lal va(ya prasoaa nantut.
III.
PASANCCRIHAI{
G.I
R
I
K A g T.I] B A .
lllbleanar Anonan nysng Scnar Garong Petnrk. .Renbag : - Ugl sanya slyaga Eauanc!-yareL rpnteu eenapatl Alengka ngeddaL1 paprangan. Katungka aturlng va{yar btlLh eenapati Alengka qnrk Krrnbaka:na. UlbLgala nunten natur Erlng Raden Leeuanar supadoe lrcnan lan Anggada lngkang napagakon. Ipsnana gya dhasuh nrlng Anonan Anggaala lapag aken nengsahl salrl{ka gya bidhaL. BEM!-8-.8ESI8 s - Kunba-}unba pcJah t1nuueg ku-lm denlng Anonnn. Asvanllunba peJah kaaauat g[Drtng denl'8 Jt"V" Raden Deva Lesnalur
Anggada.
Srat{'lng
aenapatL Alengkal Raden Narantaka Devantata !!ya.g DeuaQ nut nga-nuk, kabenturan geLa denlng Kapl Snedha lan nadya nanrrar eatrLya
tetlga peJah renuk. nanpl aturlpun Togog btllh aenapatl kakallh nfrng 6ret1 tettga Balpun peJah {ng papr"nga!. Sanallka Prab'u Daaanuka nangle. Raden InclraJlt nunten natur, bllth dalu punlka sagah nyldra Prabu Rana. Kalllan gya budhal klaya! Tbgog. KggCgllgr bldhallpun nDraJlt nanpLr apvun pangeetu kang 1bu Derrl .lntad gya plnarlngan ljl Slrep hrvln puoaka kadevata.n I{IMNASARA lcng kraaanelanun ngunglull ntnrn-nbunanl.ng nungeuh raged mbuh turpa salr t nalglng tan saged uggLauat plndha natl. IndraJlt b5-ngah1 nunten parlt pangkat. CAliDHAK.Alf
s
-
Dasanuk4
IV. WL.LGI Srl Bathara
R'I
$rgrLval Alonan laq parraLanan Renbae ; - }llblsana natur nrlng Sa"rg Nata btllh dalu punlka badhe rpnten dhusths manJtng nallng aguna. Pranlls Narpatl Sugrlua nunten dhasuh alhateng eaclaya punggasa sanara klnen Jagl pagalggrahan. Kacarita, Indrajlt Hus pasang olrep, tenah sadaya {ng Svelaglrl tllen kg patl, kaJavi Raden lllblsqna lngkang takslh rungon sabab tan nenpan s1r€p Ra.nar l,eomanas l{Lbl.oana,
- 5LInilraJlt nanJtng Paeanggraban Suelaglrl nadosi pasaroyAnlpun Prabu Rana, kadenangan l,lLbleaaa laJeng dipua lokaken naLtlg, tena.b gogot lng pagalggrahan eadaya sanl tangll ngrtyok Indrd{t. Iabct kapengkok lng pancabayar nDrdlt rglepasaken SanJata l{lmanaearar vadya rranara kaungkulaa puog ka kadeuataa uau tenah s8ln1 nlba nglunpnrk kadoa tl.Ien. IndraJlt nunten oncad kundur.
lan lrcnan tuyln pannkavan Ing lang luput lng lJlnenaaara dabat Burqgkasa labet sn{nga clntra}anlng vadlra van8,ra,. ilal-ah Prabm Rana badhe Eu&lk sarlra karana ruxaoo dacbe Jale.ran patlnlng para pragos6. l(sda,trL ffsang Narada fununrn parlng dharmh ""foa Srl Rana bttlh para reysnda vau nboten peJahr a.ngLng anung ketecper, eg ged dipuu ualuynkik6n navl nON SANDITATA (goclhong Iata l.{aboeandl). Sld Rana gya parentah nrJ-ng Anonan kinen netblk mn SandlLata {ng Gunung IMI GIRI. Anoman panglcatl dunugt Inaglrt blngutrg sabab doreng nnngeltoe rruJurt{ng godhong Sandllata, pranlla nuntcn guntrng di.pun angkat katur Prabu Ra.na. DrrpL dunugl ngarea Natal Prabu Raroa nunten nethlk mn 9antlllata og, Prabtr Rana, Raden loanana, Wlblsana
uatauts lenbar aaruL duka dbateng Anonan dene kautug nstenalra lunevat kg bat kllvat, gunung dlarrgkat. Anonal tanggap lng aenur nunten gunung dlpun ellmt nlegat va:rgeul nrlng aeale. Ron Santlllata }aJeng klnen nenah donlng Anonan; kadhawlun nycnbuS aken kang saJrya kapidhqra. .0noman gya rlndahken dhamht;8 Sang ilata, sg keclhap netra para uanara srnl valuya. lfugnye ual.uya, Narpatl $rgrlva ny11 wn pallJ.a.h nedya ngrayah kutbs .Aleagka ka:tggo naLes ulua hsanuta nBBQB lra danel cintra.kq"lng paxa ranara. Kalll-an nunten bldha1 kerl.g lanplt ngebyuk krtha AJ.engka. V.
NAGAru
ALEU_GKA.
Prab'u Daeanuka nanpl attrrlpun
nhdlt blllh
Prabn Rana aavadya een&ra sanpun peJah. Daganuke blngah sangct, nunten ngrar4kuL lan nguaatg treng putra. Nunten Saag Nata uanJ{ng Tanan Soka arsa nondhong D6rrI Slnta Nangtlg dereng ngantos kalekeansnl kaaanr gegcrLng kutb. Alengkarkethek-kethek ngrayah ban.lhar ngobongl griya. Daeanuka n{n!a]'l kang putra IndrdLt, dupi vus ngadhep dlpun dukant katbah-2 sanrL dlpun JeJogl, gabab kaanggep dora slcarar nyat€.lo nalah kethok-2 sanl ngrayah Alengka. Ingkang punl-ke Baden IndraJtt nunten natur sagah nadeg oenapatlrgya panlt blalhal. Mauplr rng Kasatrtyan Bllutungpura, kapangglh kang gql
ya Deul Exdr.an{ngruu lngkang
putra kaka}Lh flgkang teh lngglh Begasura lan Radon Kuntalabalm.
nenbe nang}iu kq4g
sLh tlnur kakaslh Raden Dasabatu Karana Dewt Endranlngnrn nsnbe peputra alltr pranlJ.a nunten kalcuntluraken dbateng Kaendran. Dene para garsa seIlr kakarthl nltLh krata birrhal d&l teng paprutgan kadherekaken pengaptt Dltya Kala lleata nyang Ke]a l{6ntnka .{qlah kuelr 1-an parcngoong Dltya Daruka tuvln Dltya Da"rtht. Frreta kabandhalgaken nasa!
barlsa! rensnda ten&h katha,h lngkary lrcglJ-es mdhrr
aanL
-52peJah. Anggada nurlng nuaten nyasat gunung, lceta renuk, nDrdtt lctrco1ot, para garua sEl1r oanl peJah. Dttya lbnrka lan Danrkl nunten nddnF dosl kreta sakedhaf rus talputrgr BIa tLnttlban nDraJtt nagut pupub pl{l 5a'la l{enta Lan Kala l.lentaka peJah dentng Satabel{ Lan Ballrrlnata.Raden Iaenana nadag eeaapatl, laJeng tanclhlng pralg lavan aDrcJlt. adu kasekt€n, adu pangabaran l genl - banyu, naca^n - bantbeng. Naga - gl rrudba. nDraJi.t nglepasaken aa4f a?a llJ.Jal{ta, Iacuena nanakdcen eanJata Banuraetral tauah ganJ ata kalt h aanpyuL l{asana Baden Ie sldra nglElagaken eanJata hdracapa, b'rnancqr alha.dharrlng Sang Ind$Jlt, kaareul sa{ata $rravlJaya natao Jangganlng nDraJlt, tenab mbuh. Kuandha alnenpal senpal denlng para ssnara. Nunton Ulblsana sldhLkaSas kran,rha olrna pu1lh da{ya nega lan uondhurg.
TANCNB
25 Jutd
s-al9-N.
HF"ila nElTn ""f,frt" ilH""H"
273.
.
1983.
Bhr"nff BH
-
Bts
E[r ffi Hn*
BPf,fffl
[n"
Bm ffi ffi Hff ffi nf, HE H8"."
li:.!l!En nEnu Dnnn ,rl:il Dll nm nn nL i ..1 nD nn !0n nn Dn .:.t tun trrulnDn lurltDEt :'r DJ! En lul ,i:[:; nm nn nn|ntrlBl! nn nn i;.ti;nnt. nn nn nD
ffiffi'hHffiffi^Hn
ffi,$ilffi
I.W. Rrlaova, (Blnasuka)r patth Dltya Pulontani, I]ltya Japanantrlr Togog. Renbe.a t - Sang l{ata taaaah.44 rglsr karana kongetan patlne para kadang putra acutala, nung kar{. punggl va kraton, upaDa vlt-uttsn arruDg karl dolege. EsasaDanten Salg PuJanggayakoa nahr, anpadoo Srl Rahraaa nadeg gcn.Fatl netcpl JcJcglrg k.Fratba Sang Nata knglgah kapravlranlpun, gya aloa nadeg senapatl. Xuntcndharuh Togog klnen nfuba]{ pandhlta. lluonya ana pandhtta ngadhep, kadangu bab yuBudre Salg Nata. Pandhr ta natur bllth kantun ? dbt€n. Sang Ng ta paring plrsa yen kagrrngan AJl Pancaoona, Brahuqna uatru bllth aadayakang gunelar ing Jaged raya punlka uonten k{k{6nn{Fun. hganuka rurlnSrSa:lg Uilnr cltpun peJah1. Nunten togog kadbaurhan.lpbaLj. pandhrta sancslpun, dupi sarlpun nalrgarsa kadaqu bab ntavanrFua Sang Prabru. Sang Panary. ta natur yen klrug 3 .llnton. hsanuka sangoaya Jengkel, pandh{ta dlpunbeLeh peJsb. lllreng kadadogan nakatea vau, eadaya paadhlta lng barah Nagarl Alengka nunten sa.nl lunaJar ngungol nri-ng Pasalggraban Snelaglr:lrPrabru Dasa,nuka, puJangga Bcgavan Kala
ngayon Prabu
Ra.roa.
n{nball para abcli buta nuJun, uusnya rgadhep nunten kadangu sababe ka.lah prargo Para buta nuJun sanl natur btll.h Sang Ng te nanpl ualeoi.pun lngkang oa.nl dlpurr sllcqra. Daea.nuka nuringr buta-b'uta Sang Nata nunt€n
-53nuJuu klnen ngrnlc{tl nggeret hetar Satrg Nftlh lng kreta, }inuolror Roal Japanantrl, PuJangga Dttya Btnaruka lngkang dados kcnek, pat'gaplt denasa bupatl 5 : 1. DIIYA YfUITAXSI. 2. HAHCDHARA. 3. GATFDARA. 4. trALA -
Ing ngaroa Pattb Pulontant ngerlgaken vh{ya raseksa elrah kesan tanpa vicalan. Sang tata dbaurh nrlng kusLr DLtya J4 panaltr1 klnen nbandhangalcn kreta, ksdadak rak{tan hrtc nuJurn efu:rra. Ng l! gantos tltltan kreta Jaladara panglrLd elma, tnre ngedal{ paprsFgan. IITRMUKA.
5.
KALA RUCMUKA:,
II.
PASANCCRAHA,U
Patd.h An118 ryang para
S
EBAilC
va{ra pragosa
B
AI A.
elyage rtrnantt kapraJurltan, naFpl rarnrhya l{arpatl $gr{.ra. Renbar s - Sclg Xata dhanrh bl-ltb para nadya klnen prayltual eabab Nagarl Alengkr kantu gadlhah oenapatl pnnglcaosJl lngglh punllca Prabu Dasanuka plyanbak. f,atangka ahtr{.g uafttr; bltth Daganuka DgedslL papra.Dgrtl nadeg eenapatl. Gya aanL budhsl lqpagaken, da(be PERlliG CAGAL. Dltya llllutagsa peJah denlng KapL ,,nn'la' deare Dttya hrguuka peJah den{ng Trlgalggn. Bala truta kang elrah kelran Dgrubrt uadya var'rq?a, tenah canpuh prang rans. sa.nya
CIRI
EASTUBA. Raden Ibsa L€snant tsyrng Senar Gareng Petrrrk. Reuba.q I - Sarg Baggus 4nggung prlbatosr bsrlt kaeeLak nelas nrlrg Lrng nba,hfu Der,rl Slnta.III.PASANCORAHAN
Katungka nlreng suantan ranerdng prangr gya ttnut nrdsrg barlga.{ng vadya raeeksa, dadya PE4ANG SEKAR. Patlh Pulont'anl oavadyan{ra kepJ.ayu nug
dur.
nggglll3r Jronr"g prang ra,n€r hsanuka panlt nrtng Sang puJnngga, nlnggah rnr{ng $ralaya Ergat nrl:rg dcva nlnta unggu'l{ng prang.
IV.
nedya-
$-!.Bj-L-LLA . l$yang Gunr nyang Narada. RenbaB t - {yuang Jagafuata dhasub nr{.ng para deva btllh Daeanuka nrs n&rngkap dunugL vanoL pundhatrng yusvar prt ulla AJL Pa:rceeona klnen ngracutr Nunteu ffvang lana nyeng para Javata !!dha'l napagalen
KIEIIAIIQAN
Dasa.nuka.
para deva, natur nyuurn unggultng prr?rgrvlnalgsul-an yen tal eaged,, nunten dadoo ptanSo Ssalg lana nyendhrl ngql cut AJI Peneasona nangfng ncnbe konglng 4 kaeantosanr takalh kanhrn eaPrabnr Dasa.nuka kaparrgglh
tunggal,r upaltra slt-sltan nakaten naFrrng kantrtn oyode oaleqjer. Dagaluka kraog yen kabanJut aJl-aJlnor ssngeaya nud.ng. Dera nalah ngirt-{vlr Dasaluka gedmg-2 gregaten nangtng rnra dstan aeubada. l{assna lundarr ka{g dak plnangglh deva J aga dahana uunrb nyang t'lnah bl-ebekan. D'tpl Dasaruka pltnJceu, vlna:egouLan, blllh tbah p'r''lka aangke kaobongr y€n urs ndledck kangge ngocot cangkene Daga,nuka. Aglle Daeemka lunaJar srlllr, kapalgglh deva nengge eendhang lel ve,larrg unob p'tnagoran puoaka ldrdh€p-2. Dtpl Dl sarruka plta.ken, vlnarrgsulan bltl.h eendhang loi wedang unob puatka ptngke kangge ngelun yltnanlpun Daoanukar dene pueaka landhep-2 punlka kangg€ -
_
51 _
nul.asara Dasanuka. Kadadalr oaklng Jrcnfng sondhang nlJtl rlRhqna mrrub ngoyak Daea.nuka tenah keplayu vangmrL nrlng paprar€an.
V.
PASAI{OCRATIAIT
-
SUETACIRI.
Prahu Ranar Iaenqnar l{lblgana, Srgr{.ra, .Abnan nyang pnnqlcagsl. Renbae : - Prabu Strgriva ngaturaken bab heanuka nadeg senapatl, sratlql pun buta gangoals saEpun peJah Ls]lh. Srl Bathara Rana gya kaparcDg Jung nong sonapatl, kanthl pangaplt Anonan Lan .AnSgatla. Denc radya inglcqng nl nangka cucuklng pr&ng kapllLhaken pa.ra usrrdra lngkang elrah keuaJr. Gya
-
bldhal.
t - frg
papronSarr prang ca.npuh rarrer .Bala buta slrah kera!' peJah dening para uansta eirah kevan. Sratl oanapatl Dltya Gurruka peJah denlng Jaya Anggadal dena Dltya l{ahodara lan Gattndara peJah
CAIIDHAKAII
dening Anonan. Dasaruka nur{ng rya nttih }ceta Jaladarar kqfapaga.ken $d. Rala nl.tlh kreta Jatizura. Prang adu kaeektenr prdrg Jeuparbgr uesana hsaruka {ngkang {tg par-€snu kar€potan, rya rianel pepethan ganbar "o11an{Pun, nrlh nedya ngondhanl gegananlng Sr1 Rana. lluanya nakaten nunten loJot eg hLng papr"ngen, nanJlng Tana,n Soka, nggrejeg (rqrsloea) hd sl.ta lngktrang nenbe salg, nangl''g Sa!8 Derrt tan prxrun. Dasarluka gye rralrggrl dha-
teng paprapgan nallh.
hdra
para deva Llnen narlngaleu kreta kancana panglrld turangga sasrar klnuslrarr desa sarts keneklpun fngglh deva, kaparlngaken dbateng Prabu Ba.tlura Ra.na. Daas.uuka nurlngr Eya nerF tlurg pusaka nlJlJ- brtron vana nenpuh dhatssg SrL Barna. Nangtng pr{yttaaRaden Leenana nglepasaken SanJata Naracabela, buron uana ganl poJah. Nug ten Dasanuka Ltrlgr n{11 dedanel arpuh plnten-2 ermr Srl Rana ngsrt'lskeu panulak. Daganuka nyavat kuntar kenglqg Iaenana ngantoo nlbap elaaut dsn{ng Uibles:ra earta kagenb,ur dadoe valas. Dasaruka nunten nglepaoakan oanJata Naracabala, wadya vanara kathdh hgkang pejah. NarrgitrC trorggLnas Anonan gya nJa-upenl navl godhong Sandilatap lonah oaral geoa:rg nn]llu
lhggfltg,
Srl
Wyang
dharruh ahateng
Rana nglepaeakon sanJata Drdracatrlar keng{ng Prabu Daearuka
to-
nab pejah. D5.tya Bl-nanuka gya ngrangkul Anonanr DSaken yen kadang fungga1 bayu. Nunten klnen kenpal. pala wanara. Kadadak Daeanuka geoang nal{hr nttth }ceta nglabrag Srl Ranar nanglng Srl Rana prayltna gya prnng kretar oyak-oyakanr puten-puterr dalgl dar:gu kuelr deva sa.nbat tan klyat. llasnna, Srl Rana nglepasaken JenparJ.:rg
Kyai GI,IAI{IJAYAT hsanuka lsntaa mestakane 10 tlgaa paloing, sima oyoding aJl Pancasona, gya PeJaL F,aden Hlblsstls ltgpgkobl lyqndhans karg raka Sarvj. truuun nangtng ukaranlpun ngunan-unan dene tlnaak qngkara srl Rana patrng psngupur rorlqg wlblea:ra, sarta nunten dharuh dxs teng Anonan klnon nbedbol gunung KI\I.IGIINCRUNGATI kangge nableg kvandhane Dasanuka kinarya kubur. Srl Rana gya 8!98!tlr1 Raden l{lblsana d"lah paraprqyagung tedhtk nlrsa.nl sakubengtng praJa Alengka sablbaring pralg.
pusa-ka
_ 55_ Patth Rrlontanl nyang Resi. Dltya JapanantrL lunaJar rgurgel. nrtng Kasatrlyan nBlhrlungpura, orrlta putra Raden nhdtt, Raden hgabal"' lngglb. Begasura
lan
Raden Kuntal.abahr.
3A_ltpEB - KAI0U.26 1'rn+
27 4
.
1983.
tB$EG:?F,r;r;1!l!!ffi0!!l!ffilflffiflltll$3ffi11
m &npPr nfi-fll nflPfi".glofin $[ H! olr'rT" t[" ffi E" ^EH F'frfifl'f,ffi l'"i H$'"$ff HST"ED ffi Bf, nf, X! nH nH HHfrSfl "E FF '." **ffi ffi F$ ffi Hd ffi H$ ffi",F ffi,.ffi Tff ry""F ffi ffi q_ffi "H"f," B*""
(TAl.tBAr ****t*l***f
UNDII,B)
*{fi rr *ff tt*tIIi,rItrIr**r*
f. NAOAru ALENG.KA. $rgrlval Anona!. Senbl13 l kaJunenengaken }{ata lng AJ.engka donlng Pratu Rana. ilun-
Srl Batbara
Rana, Ulbleana; Iaslana,
Ulblsana sanpun ten plnar{ngan uejangan reuatonlng Narondra lngkary etn6bat HASTHA BRATA I.aJeng Sr'1 Rana kapereng nedya nbyong lundur kang ganra Denl Sfuh ta .lhnteng lyodya. Na.nung kabekta tanbak tlgkang nangke kangge narlga kug &rr uonten lnglcang dereng ranpung, pranLLa nrpados nbotcn ndadaL sEnbetbaltal Sang Nata Srl Rarna dharuh nrlng Narpati $rgrlva nyang pata eanare klnen ngranpungaten tanba! (TAMBAK UNntR). $rgrlra eagah nunten bldbd.Deue Aronan kautue ntnball Deut Stnta lng Tanan Soka. Sandlka gya bldhal gAl{DUAfA}{ : - Tanan Arga Sokal Devi S'lnta lfang Denl Trljatba narpl oouanlpun Anonan natur bti.lh kautus dsn{ng Srl Ranar lr'lnsn nlrbqlt Seng Deul. !fusnya tata-2 ntrntea bld.h&r. [gcarlta, drpi Dewl Sinta sosatr ngaxsanlng $1L Rana1 katllar 6uag]ur sabab mnaos JlJl&. Dosl Slnta nqngLE laleng lyuuun kayaeakaken gunung gont. l{unten Sfnta peJah obong. Nanglnt l8bet gqstn{.ng pa'ggallh, ^q{tte nanJlng dahana,numb, tlnanpen Eyuarg Brana tenah :taksth valuya. Saslreg lng latu1 katlngal- Dewt Stntc nencorong aaJ.a.h vangaul prauan guntht. Gya kalenggahaken Jdar klayan Srt Rana kados penganten enggal. lfunten bldhal arlksant para sadya uanara lngka.ng ndan&sl tanbak.
II. NAGARI SEI,--l\GRIT{GGINQ. Prah,r Sr.rkeeva ( Enatc RqJa Srnelt glHng ganra oe}[r)r patlh
Draradageal DLtye Wira Kanpana, nanpl eounnt.pun tngkang yayah Rasekal. Delrl JARITNI (ana.k Derl Sanakenala). REnbap ! - D6n1 Jartrnl rlnta blyantu eg klng kang eyang Prabu $tkesva lggonya arsa nalss ukun patl dbatelg $:1 Bana, Eupung ranangko n€nbo bad}e nboyong karrg grrna Devl Slnta dbatong-
Nagarl Ayodya.
-56Prabu $rkesva sagahr nunt€n dhanh nr{ng Dltya REKAIHAI.AXSA tuuln UIIT.CK,ALA SARPA klnen nberlhqh Talbal Undur" Sand{ka gla bldhal. Patih haradagea rguntaba.ken. gg&ANg-glgAl I - Ha{ya Selagrlngglng kapa''ggth va{yavana:ra, eulaya.nlrg rerobag da{ya bandayuda. l{a{ya Selag;rrnggl-ng kasoranrgya nylopnng narga.
III. Srl
.
RanavlJaya nyapg garrra Devt Sinta dalah para kadalg,
Petmk.
ugl
Seuar
t-
lladya !ra'i.?a l6^hasuh4n uyaDb'uDg tanbak Undu:rdunugl tanbak Grlnggrng. Sandtka nuat€n Banya hruan4ang nanbak salodta.!fusnya dados, Srt Bana sarlnblt garea rysng para kadang slrrlt blilh.'l boyong nrlng Ayodya llvat eanglnggll-lng tanbak. PER.qXG SEKAR I - Dltya Rokatttayaksa nyang (rrs g"tn" gya natae pcrbatangf:rg taJnbal tenah dhadhalr Srl flana dqLeh gerra 1an para prryegung rl nL kcren 1ng eauodra. Katgada Reden Anonanr Trlgangga laa Kapl Svcalba tt EandaDg nlfulungl. nBoten de4u sug kapltrlugal nentaos kapapalaken lng lanbunglng Gunung Ma.bendra. Nunten Narpatt $rgrlva parentah tlbateng KrFL $aba, Kapl l6lrlngLlng lan Kapi luyurlnglrlng klnon nylulupl sanodta nadogl tcang nbedhah tarnbak. Sand{lca nunten 6a.nl palgkat. hrnugl Jronlng Eegara, kethek t€tlga kape.r'ggth Dttya Rekathayaksa lan Kala Sar?ar dadoa poralg' Buta kallh Gareng
Renbag
dipun angkat dening kethek tlgal kauncalaken nrlng dbarata.n tenah dlpun kmyok uadya ilana:ra, denava knknl{h poJah renuk. Nunten ka.tatltl, Jebul raseksa kakallh uau Ba:tcs bala Alongka. Srl Rana nunten ,lhanrh p1{ng 9rgrlna lan HLblsana klnen nalLti var€anlpun Dcsanuka pundl lngkang takgtb ne{ya nal.es ukun. Sandlka laJeng asrL trnandang. Dene Sri Rala nganthl kqt'g garva nedah-nednhaken papnnlng k+ng ratra ftl! 1a] llca naeanggrah lng.
nrllil. Kacarlta, Denl Jarmt ny+ng Togogl &rpl ttnlnga denaea !rlcq'l{[ uhrsan saktng Solagrlnggfqg sant peJab, Sarg Ded ngaruk. Raden }llblsnna rurrng6 blLih Jaruni punlka putranlpun kalg nbalyu Denl Sarpakenaka. Nuntcn Anouan tngkqng klnen yapaga.ken. Prang Annnan lan Dewl JanrnJ., SaBg Dsr,rf kasorall, gya lunajar nrLng Gunung Kgrrgungnrngan, lngglh Sonana"a pasareyatl lpun kang una Prabu Dasanuka svargl. Deul Jantnl gya eaeaJl lnunaa, tenah nJedlnrl yltnani.ng Sang Dasanuka nuuten parlng kaluvlhan dhateng keqg putra kepulunan kadunungaken lng rlha. Sang Deul gya pa.olt no(ya nonpuh
prangnallh. S1gog. IV.NAOARI AYODTA. lbu tetlga Deul $rkasalyal Devt Kekayl, !g td. ttfub&nlngrun lngglh $rnltravatlr nya:rg ar1 Reden Setarrgna. Nanpl aouanlpun Anoman. Rembap : - Anonan naht blll-h kautue denlng Srl Rana ktPrabu Barata nyang karrg
-''tn6r ngaturt untnga dhetsng Prabu Barate ycn Srl Rana sard.nbLt garna aanpun lunanpah boyong kundur dhateng Ayo{ya. Gya sall bualhal Eetlulralrea. Sanarga-narga dlpun sedlyanl pangatl{hg ketbek lan buta. hggal{ng kandha Prabu Barata we plnargglh klayan kang raka Prabu Rana, nranya sungk€E gya nanJing pu!a. LaJeng dhunpar kaprabon lVodya kafur nrlng 51L RanaytJ
aya.
ISg.ggl-;[, pufltantrg Juneuengan, Begaval llaslatha lan loglsrrra ql4l wn kauntapaken lng kanukava!. Prabu Rana eagah t EIa kajcanthl nlnggah nrtng Salggar PanuJa[. l,lt]il lral
-
teluk.
Tnrs kadhaupaken plkantuk Kapl Trl8angga.Prabu $.rkesya tng Sel"agrlngg{.gr dttpl nlreng lrang va}ah Jaruni kaptlmt dening vadya vrne?a, gya nglurug Erlng {yo{ya. f,apapagaken denbg Anonan, Prabu S,rkegua kauon nunten toluk. Preb'u Rara gya dha,rnb rrtrg
Jarunl kapllut,
ea.Dbat
-
ragl Prabu l{lblsanar klnen nbekta laqg putra kapulunan Raden Dasarl lakrana (an".t Dasa[uka kang ragll) uangaul nr!.ng Alengkar eatte kadbarnr! an nulnng Hastba Brata sabab lng tenbo fngkang vsnnng gunantl Nata Aleng ka tngglh n€Frlng Raden Daearllalcana purlka. l{lbleana satldlkar gya pallt trang
kundur.
i
26 Junl
a
1983.
275. nn ntrBr! DEnn nnnn DDnnl EnI0I r'nnD nn nn nn nnn En nn DIt nn nI EE nE mD nn ilI nn mn nn nDulnD nD En nn nn M nn DD ntn mBrnn[ &n trnn nl[ Enn n[r nE! rulrnE[ DI bn DtrEnru[ mE [rn nn nE En ru nn nE [n DE nm mn Dn En nn nts Etr !l!t luEnl! ILDEE u! nn nEnnn nn nm
Hffi:g'ffiHh
Hfi
ffi Hh-Hr
HE EN HE HH HN EE HN "N" on ru! nutEu[ Dn ntr nEI mnEln
I.
TASA&I
AYODIA.
arl
oaklng kadlpaten llldurtsedya Harya Prabu Barata, Narpatl $rgriua. Begbag : - Sang Nata nanggnllh nurcanlpun kang rg yl Deua Ipamana sabab datan earJu 61lng kary raka nggenya arsa nJuneneng aken Nata Raden Dasarilalrrana {'g Nagarl'Alengka. Nunten lnonan kauttrs Prabu Rana, nyalg
ninbalr Daeayllakrane nr{ng Alengkar pun Raden Deva Lesnana. Sa.ndLka tabaken. NAOARI B
II.
dene Jenbavan klnen nadosL nurcanlgya eanl pantt bl.dhal. l{a(ya vanara Dgug
I
K U K U N O.P
I'
RA.
Prabu Dasabahu nyang arl patih Kunta-labahr (anak IndraJlt) delah brabmona yaksa kakallh Resl Pulontan{ lan Resl Japanantrl. Ronbag s - &
-58sabahr nedya naLes prrun patL nrl-ng Srl Bana iry Ayudya. Gya bldhrl sanadya kalrld patlh Kuntalabahu Eyarg patt.h &adaga. PERANC CAGAL T - lladya Blh.rkungpura kapapag vadya Ayodye dattoe prang. t.|a(ya Blkulcu:rg kaeoran, lunaJar nanjrng u&ner
III.UIIIA
DHADHAtrA.
Raden Dara lagrno.a nyalrg Senar Gareng
Petnrk.
Renbap
t-
Sang
&sg
na taa oarJu lanun Daganllalcana kajunanengakea Nata tng ALengkal aabablh trahLng Rahvana. PSRAI{0 SEKAR : - l,lonten lecan nubnrk Ioeoana dadya perartg. Macan pejah badbir tVvary Naratlal Par{ng trlslk nr{ng song Bagua klnen naaut karsanlng kang raka Prabu Rana. Sartg ugt nggsnya rglanpa^bl yadat badhe nanpl cobl panggodha, ktuen vaqrada. Sandj.ka gya panit hrndur. ifvsrg Narada gLma. Jenbauan kapangslh Iaenana gya Bareng lundrr.
IV.
ALEUGtrA.
NAQARI
prabu Ulbleena nonbe nuJ.ang gEethsbrata nrl.g Raden Daeavlla'krara, nanpl praptanlra Anona:t, natur kaubrs denS-ng Srt Rana klnen n{rrlal:l fosg wLlalcana. Ka]llan gya sarl.nblt bl,ihsl nrlng lyo{ya. Nansfng ronten l.g pagelaraa 41av1; Dagavilsltana kapanggtb lbgog, dlpun carlyocl yen panJg nengadpun punlka saJlot putradpun Srl Ranar Dang{ng ataaJanlpun Prabu Desarnuka suargl. Pranlla gya panlt dhat€ng .[Donan, eengadl badhe lelane narrglrig tmo nlnggah gunung Sonavana (f,angungnngalr). Dene Anonan krrndu!
ngrunlylnl. S4gg4lbSr uont'en ing kuburanlng Dasanukal Raden Dagavllakrara gya ndhagan oarui oasaJl lnunan. Daeanuka nJedhul wJud auluar nunten kang putra kaparlngan dburnrn klnen Langge nraJaya Sr:l Rana. Daaarll.akrana satdlkar-
gya pantt btdhal nganthl llogog. CAIIDIIAKAN 3
- Ing f,asatrlyaa Glrl I'ashrba,
Eaden Lbsnana
lau Jenbavat
dA
nggrahlta btltb badhe sonten ooba nggag nya nglanpeld uadat. Pranlla Jonbasan nuntsn kada.dosa! rnrJutl leonana, uunten kavel{ng yen nangke uoaten putrl soeatr paerah earlral klnen nanpL. Badon Iagnana soctuldar. Pa:rakawan lgadh€p Iaelana -
lah
pana.kauan. Sang Kusuna
palau. Katr:ngka sovanLpun Derl
trlJatha paerah garlra nr:trg
nunten kapondbong. Dene Raden LeeDana tngkang van sova! nrt g dYodYa.
Iaanana, palstr
aell nganthi
pana.ka-
AYODY,A^ V. NACARI Prabr,r Rana, Nar?atl $rgrlvap Iasnane nyang panakavan. Katungka aovrnlpun Prabu lllbloana, anonan hruln Raalen heavlLakra.na. &d[hqg : - prg bu Rana eaestu nJenenengaken Dasavlla}:rana dadoa Prabru lnon lng Alengka, daLah J.ng tenbe Ayo{ya ugt dadoe eatunggal kLayan Alengka. Ingkang pun{ka Prabnr lnon DasarilakraEa nunten darnel tatarrrn enggalr rlggtu prrn{fts 3
-59slnten
konauon nboten kapareng nanJing pura ngadhep
srl
Rana, na:ranl
d+
reng pLkanbrk palllah 6rk{ng Pra}ru Anon DaeanLla^lcana. Atur nataten pu4l ka Lanthl. dhasar bt1lh ttekdaL punlka taketh kathatr alaa vadya .[lengka trah Rahuana lngkang badhe ngudl sedanlng srl Ra.ua. pra.Ella kalebet para vadya vanara rnggih uboten dlpun kaparengalcen cakEt-2 Sni Rana. FecarC-ta nireng tq,tanan lngkang nganeh-anohi nakatcn nau, Anggada nur{ngr gya oncad. snk{ng paeeban tanFa pa.nLt. Slgeg, Oncadlpun Anggada lng vanol dalu punJ.ka nalah slngl-dqn uonton eangan.rhqFrng paoareya:rlpun Prabu Rana, oapcrlu badhe 1d{ngk{lr sLntoa r.glrng ounodla nylfua srl Ran6, badh.e 41pun eopeng. Kadadak DaaanllakrsDa plyanbak lnglrang nanJlng pura lyodya {.9 sancl {alu, ngunug {rhruubg papt rtnglng Fuargl kang rana hoa.nuka, rtyatetl paoaroyanlng Srl Rana, sarpun neh ndhavabaken pusaka ar'ateng d[adhan{ng Prabu Rala, kadadalr Anggada n9 'ra'l eallng panclheUkan lng pangengkah badhe ngnrket Daeavllakrgnal n6nglng kauon runiyln klayal panbengotrpun Daaavllakrana, alok nqlrng. Ang gada gugup nunten lunaJarl Srl Rana ulngu, geget Jronlng purir lnggada -
dlpun lokaten nal.Lng, nunten kalmyok vadya ssJr&na. Dados perangrr para vangra kaeoran, lnonan ndsDg ny€pong Anggada. Anonan natak $1 Haundrl, Anggada dipun tempiillng Feploenr kantaka nunton karante katur nrlng Src.Ra.qa.
l,lonten pandhapi Anggada dlpun
adl[1
kada]
nyldra s6lanlng
Srl
Rana. Dasaullalcrana n)rusun supadoa Anggada dlpun ukun pcJah. NangtDg dlpun beLa denlng Raden Iasnana lan Utblaanal havlt kanthl patarrgan btlih Anggada sanpun ageng J.alabetanipun dhateng Sd. Rana. Prantla karanpunganlpun, lnggada kabanila lng vana gung llvang-ltvung lanlnlpun 40 dlg
ten tanpa nedha tanpa ngonbe. Manavl Anggada takoth gosang, tan,rhq uanav1 sucl nanahlpun, nang{ng lanavl prjab teldha y€D pancon nedya nyldra Sel Rana, Saeetr Anggada kabekta denJ.ng Arpnan dhateng uana gavatl ouD+ ten Labancla lng gurda. [rc11;l!gr sareng sarpun {0 dLnten, $loanlpun Dasanuka manjlng dhatens Anggatlar nunten nellhot tante tnra nga.uuk rrlng Ng ga.rl {yodya. Dadoa Prar€r lngkang dipun padoel DasevlLatrana. Drpl plnanggLh, Daeavllakrana dlpun cokot Jalgganlpun pedbtl tenah peJah. hsg nuka oncad klayan nyekakLc'k sabab runaos lega, dene ana anak Daaanuka eg gub naleo ulun patl nrlng Srl Rana ora kaleksananr nila dipun peJahl plyanbak.
nLubrll logogr kada4u bab t'dndak tanduklpun hsanlLakra.na sadinteu-dlnten. Togog nyarLyoaakeu bab arggen{pun haarlla}rg
Srl
Rana nunten
Ea BasaJl dhateng gunung Sonavanal nunten kapangglh euhanipun hearuka. Malah Togog natur blLihr lnekang nLebet pura ne{ya nyltlra Srt Rana punltrs lngglh DaearLlakrana plyanbal. Sang Nata nmaoo legar nunten Anggada kaganJ ar KaeatrlYan l(r:ntd,ra. I'asarrr panganuklpun Prabu DaaabaL'u ne{ya nales ulun patlr tfuiantlhtngarr dentng Jaye lnggadal Daaabatm kauon gya natur telukr lcnfireng trAI0l{. (261"''t1963;warrgoul nrlng Bltrm}ungpura. T A N C E B
50_IrI! !I n4 EE nE&l! En E! HH""ffi $f;""Hfr ffi H$""' HH Hf, Hfl Hff Hfi 44 nn
H"
276. nrl|nrE mm nu t!!t IttD tlD nm IlI Enlltll rltn nn n&nDln l[!
nE nD lln
nD nn !u! n.!l ntrDn
ruon nl! DE D! IDIII NDE I!I! !
En Er BBnrnn dH"H"
D[[nr l]DEl En ntrhfiHhnnn ffi"" Hflut"" Hn'""
gffi"
EH*FI
( RAna I.
ffiffi
nntr nnntr tn B! Enn! utll !n!
EflEr
ffi ffi tui Ed nE D! nE EnDn B!!tI 6!nr n|fulnEil l[EnF-
HHffiffi"f,flm"nnHH"mHH Dq ED rut- _Dn nn. [!i h[
E4__4[ E4 m'npm bn
ffi
NACARI
Ba!Lalta
n|lr nn ml![tl
),
a_!_Q__D_.lLl n-
Prabu RanavlJaya Ey'ng arl llarya Prabr Baratr lng lfdnrfaedyap Raden Satnrgnar Baha Radea .0nondl. Rcnbali s- Seng ilata BanggelJ.h L.'tg gaF ua Devl Slata rnro nggarbLnL, nyurnrn lrlhar-ldbanan dhah^u badher barrg elalk kencana. Har;ra Barata nafitts bllLh Radcn Ioenana tarpun bl.lhrr ndupg ya badher bang. Nunten Anonan kadhawhan [u6u1o Ua{ya ven4rr4 nguntabatcu
rr. ilACARI SIHBAR
RUKI,IA.
SCINDRA. RenbaB l - Nagar{. Slnbar hrloe katqran pageblug, narrgka nltrnrt rangelt{ng Jauata, Sang Nata kinen nblblt putrl trah Alengka lngkrng eansngke vont€u Kaendran. Srq',g Nata gya nalLh uatna &uang Eodrar bldhsl rnrlng Kafysa:tgan, Patlh nguntabakan eavadyanya. EEBlSQ-lil$tr& t - ltadya Prabu
CAI{DRA KIr}IARA
nyaDg
8rt
DE}II ANTRAIA [ULIX.,
patth
DIBI.{,
Shbar Rrlna kapapag va{ya vanara s'rk{ng lyodyar fllayanlng reubag dadoa baadayuda. Bala Slnbar hrloa kaooranr 8ya nylnp"ng Ealgar
III,PINGGIR KALtr
S-E-B-AJ-U..
Petmk. Renbal t - Sang f,ucg ne padoe badher bang sislk kenoanal kagrq kan6 uba\ru SLata tngkrng aarpun nggarblnl. EEBAS|-E!$I$ : - l.bnten Daoan nubmk Iarnana, dadya ptarrg Macan psjahr badhar ffvapg Banurar parlng badher bang slolk kencara, sql ta nlstt nrlng Lesnana k'lnen ngucll putrl trah $rsegka. lngkalg takclh tlnur, lngkang dununung lag Kaendran. Sang Kusuna eandLka, gya panLt bldbal. WuaDg Banrna nanJing lepen. TLndakrra Ra{yan Legnala kqFaDgglb Raden Deva Ipsnena EyaTrg Senar Gareng
Anona:r, nunten ndberek s{rtggah Ka}yuangan.
rv.
KAtrrAl{cA[ T
-
i nl+-ll A r A .
IndraJltr putra lfuang &drar unnl Denl hdrg nllgnrn tin"ngisan knng putra egtrL tngkalg takslh alLt nanl Denl Endradl, pltaken sualarnanlla. ldlnargsulan bttLh ka.ng rana Raden nDraJtt Bar.pun seda 1ng paprangan. Katungka rarrubnya IWary hdra palrul dhawh d$ IY-1ag genranya Raden
teng Devl Eaclranlngmnr blllh tngkalg lrayeh Dndratll kapundht ne{ya kalg yong nring $rralaya. Sang Devl ngafuralon, nuntcn kabakta onead.
-51
_
nBoton dangu ltyvatrg hdra aeJatt rarmbr parlrg pLroa bllth fnghng nyldra tcang vayah hdracll lrau duratraka. Des! Srdranlngnu nunten srn818 I$vang hdra nunten dbavuh dhatoDg para dena klnen nuhrtl. $drdll"a ldeng sanl bldha-l. Kapa.nggih qfua:rg Endra palsur dados psrangr Drdra
-
palsu barthar Prabu Candralunara, nulten onqad. Raden Iosuana lan Anonan Bouan [)'v"t'g hdra, nyumn Deul hdradL;nlnangoulan yen kacldra Prab,u Candrakunara. Pranlla Wvarg hdra dbarub nrllg Lesnana klnen ngrebat, yen oagcd ngrebab klncn nbekta dhrteng ilaea
rL dyodya. Iaanana sagab nuntcn bldhrl nututl CAIIDIIAKAI{,
t-
Candralnurara.
Tng Slnbar hrlma' Prabu Caadralrunara
$rr
sag6d
nyidra
kapapanalen {ng kaputren, dtpun encing dentng kang Antralcarnrlrn. Kasanr aturl.g oathll btlth Derl hdradll
Derrl
hdradl
rayl
vl
lan .0n-
De-
tralarnrLan kacldra duratnata Rsdsn lasoana caldng Ayodya. Sang Xata gugup gya ngerlgakon vadya ngfung nrlng dyodya.
V.
NAGARI
--
I I
O
LI A.
Prabu Rarnal narpt eoranlpun La'g rayl hsna:ra Lan Anouanr lSaturaken bad.her bang tetvln Desl Drdradi anak nDraJtt oaklng Kaendran delah Dg yl Antrako!ru]ah eaking Slnbar htloa. Badhsr Dunten kanaaal, laJeng kad.lg har denlng DevL Slnta. ltuanya dhahar ulan, Derrl SJ.nta babaran llJtt k8-
lmngpekrkrarnane, plnarrngankakaslhRlDEl PUJ I NGC0 L0 t{0 lngglb RAI{A BATLAIIA. Katugka l$vang hdra l.8n Devl trbdrqn{ngnt!1 paBrah ke.ng nayab Ibrd EratradJ. klnen ngguleserthEb Srt BanartJaya. SrI Rana lan Detrf Shta nanpl Erdradl kapuudhrt putral ptaartngan talbah naral Devl EIDRA KtUd{A. (aaaru p"nganuklpun Prabu Cantlralunara, tLnaadhlngan denhg lla:yaPrabu Batats. Candra.kunara kaeora:rr natur toluk garta nagraha.ken ka'g rg yi Dent AntrakermLan kattr Prabu Barata. SrL Rana nunton ndhauFaken lcarrg rayl Itarya Prabu Barata ptkanbrk Devl lntrakevulan, sarta Sang Dsrl plae ringa.n tanban nanl DEUI LIBA UANGnf"
2'l Jrtn{
277.
a
1983'
Hffihryffi:$n ffiffiWffi
DD D[lttr DtlEr EEnn II [nunn nn rnn BE nn nn Dn [uD nn Iu! nn n[ nnD u! un nE nB n! nn mn hn n!Ilu u! nn Ef, Hf, Hn En Hn'f,ffi ffi ilH"Hn Hfl Hf, En no $fi nn HH nn *" &B HH En ltn Dn nn nn nn nn trn nn mtr En &nHf,E Dn llnnn nDnm uu Dlt nn nD[lE lltrEn lultul DtrnDn mm'|m
fiH
lloEE
ElI
n& !m NE mn ntr ntr nn mmmm
""
I.NAOAru ATODTA. Prabtr Rana, Iaena[ar Satmgaa, $.rgrlua. Reobae ndbaupaken kang
putra
,-
Sang Nata nedya
-
Raden PuJinggoloso kLayan Deyl Do&akunala, nanglng-
_62_ kang putra hrJlnggolor{o Eurca dqlr{ng Eodya sabab calon karrg garna npwn bebona TINGALAIi( SI.JAROA. (taUst Deut DxdtakuuaLa nunaoe veyah lVuang hdra). ftaden Legna.na nunten kadhanrhn- Dgupaya nuroarl'g krhg putra RadcnhrjLngeolorto, roanavl sanpun ptnangglb klnen nganthl eosaa nrlng Kaindran,
tfngalal svatga Lalgge aaarahan penganten. Denc nadcn Iltgangga \g pfps 4[p!n'l{ Raden Anggada nrlng Nagart lgraetina, aabab Banpun gavatatrls nlruurn
Anggada datan purun seba ny:lng Ayo{ya. Sadaya nunten eanL pani.t
II.
NAOARI
!ldhe1.r
BIKUKUNGPURA.
Prabu bsabah lngglh Begaoura (ansk nDraJlt)r patlh Kuntalabahrrnanpi sovanlpun Kapl Anala. .Bgg!gg, I - lnaLa natur kautua dsn{ag Radeu Jaya Anggada klnen n1ruuun btyantu Prabu Itrsabahr Dgg€nya Anggada ned5ra nbalg 1a nri.ng Prabtr Rana, earta nedya uraJaya Raden PuJlnggofosp. Daeabah eagah, nunten bldha'l savadya nrlng Agraetina. PB/U{C OACAL t - l,ladya Btkulilngpura kapapa6l ua{ya Eodyar sulayadng renbag dadya bandayuda. Uaaana ra{ya Bllxtkung kasoranl Bla nanJrng vana uylnpang narga.
III. l{Al{A DHADB.AKA, Raden PuJtnggolovo Renba.q
:-
lnggth
ryarlg Seuar Oarang Potnrk.
Rana BatLaua
psDan Raden Icgoanar dhasuh
-
ratu. Katungka rarnrbnya kang nrtng kang putra llnsn nyusun tlDgrlaa Byarga-
Sang Bagua nedya nggayuh wahyunlng
dbateng Kaendran. Pujlnggolotm sandlka, nunten ninggah nd.ng Katryvangan. PERAI|C SKAB 3 - PuJinggoloro kapqngglh para deva, sang Bagua lsrrnngsula-
ken tan purun, terah dados paralg. Dsva kamran, lVsalg hdra rarmh oagab nunrnalen tlngalan ssar€6, nrlng Ayodya. Radou Puj{:ggolorp nrmtsn palLt.
IV.
NAGARI
AGRA_SJLJIiA.
Radcn Anggada nanpl oowanlpun kang
tur
putra Prabu Daaebahr inglang nanedya nbalela nrlt'g Srt Rena. Ka-
sagah aabiyantrr nggonya Jaya Anggada tlngka praptarxha lbiganggae nahr bl1th Jaya Anggada katlnbaLan aovan d-!g teng dyo{yg. Anggada tan pumn, rmntea porang. Trlg$gga karon gya lunaJar
Jaya Anggada nunten panlt ne{ya nytdra Raden PuJtnggolorpr Prah sabahu oava(ya klnen uJanpangl.
V.
NAGARI
h-
ALENCKA.
Prabu Uibleana dbavuh nring kang putra nanfu Jenbavan Dyalg Derf ql jotho klnen napan lng Tanah Javal haylt rng nrlka tenbenlpun badhe eaged nurrrnal
AIODYA.
fugrirel ulbleara.
Katungka oor4nipun Radan
loo--
-b3-
|
Drnar Aronan !1tnng Raden PuJlnggofouo drlrh pannlcagan. Rubac : - Dhaupl-ng penganten ngentosl tlxgalan anarga. Nunten lVuang Drdra tuuunra narlrgalcn tlngalan ssatga. !fuonya ::unantlr Raden \lrnggolorm J-qJeng kaclhaupalcen rr& yaa Derl Drdrak'rnqla. hrr:nanbg dhaupr Sang Bagua rrlnleudba Juneneng narcg dra tng Ayo{ya JeJuluk Prabu l\rJtnggolom lrygib Pratu Rana Batlrra. Kacarlta, {ng vanci dalu Jaya Anggad.a ne{lng dt'qrgtba aedya nyidra Prabu PuJrnggolono, naxglng kadenalgan l{i.bLcana, nuaten kaenutrken, Angg* da naLah nurbg, tenah dadoc perang. Kang aall eare kagetr gla wngu sadaya, gegsr Jmnlng pura.. Anonan hrnanrtangr Anggatla klptlilt, nuntcn katur nrtng Sri Rana. T+Jeng katant{ng denfug &t RarnavlJaya, Jaya Ar:ggada natur tobat. Kaearxr panganukipun Prabu Daeabahr bebela dhateng Aggadal kapapagg ken Raden Lesnana, Daeabehl kap{lrritr nurten m"rgtul, IaJenS kadharnrhan sang gtr1.
27 Junl
a-
1981,
278. Hffi ffiffi ffihHffi Hffi"TH Hffim I.
ffi ffi Mffi ffi
ffI
ALf,I{CKA.
NACARI
Srt
RanaslJa}'a ny"'tg putra Prabu fuJlnggoloro, dalah knng ralrl Prabu Barata, Prabu Wlbloa:ra, Raden Deva Losana. !f,Ebgg I - Srl Rana nedya aeda obng nrJ-ng Gunung Kutba:runggu. Nunten dhamrh nr{ng losilals Ltncn &v8tl
-
lnng nbalgu Devl Slnta lng HardJ- Sekar, nunten kadhereha nrlng Kutbarunggu. Leonana oandlka, nunten !tdhc], dene SrL Rana aaka,lang ugl laJeng bldhal dhatorg Gunung Kuthamnggu.
II.NAGARI TUTTGQUL ARJ A.
arl
petlh Jaya Mu,raFa. Renbas : - Sa:rg Nata kasnaran putrl- ManthllL atrnqfan{ng Patlh $,tdibya vevg ngl Derll Stn{EilR. Gya budhal nglunrg nring HanthtU. PERAIICLGICAL S - llaPrabu Jaya $rrarsa nyang
Raden Jaya Mardgva,
4ya nrnggularJa kapapag vadya AyodJar sul.ay'nrng reubag dadbs palcalco-a. Ua{ya TunggularJa kaooranl gya nylnpang Earf,ar
III.
NAOART
;
I ,l
,l 5 A
{
I.{ANTHILI.
arl lpc patlh Sudlbya.
I-
Nata nangga'l{h si-raan!ry kang putra Raden Mayaretnar dene kJ. patlh ug1 kecalan kang putra Rotna $.rnekar. yangka Mayaretoa Lan $unekar nau sanpun kapacangaken. Salg Nata nunten nlnbaH t'ltlhanlpun kang putrar 0aJah JAKA MA8UTA Lan KuPrabu Jarraka nyang
i
-
da
BALAI{G
AllTFAll, kakalttrnya
Bagoal
&enbc.s
Sarrg
tata Jal.rna. lfusnya nangaraa kadhamban
_63_ Ernar Anonan lyarg Raden PuJlnggolovo ful^ah panakavan. Rubaq ; - Dhaupt'g penganten ngentosi. tlrya1an ouafga. Nuntea hrus:rg Endra hruunrn narlngatcn tingal.s.n ssalga. lfuanya nrnantlr Raden PuJl-nggolo* lrJeng karlbaupalcen Ll& yan Dorl Srdrakunala. Pumanlng 4haupr Se4 Bagua nln1eudha Jr:neneng nar€A dra 1ng Ayodya JeJuluk Prabtr l\rJtnggolouo lryglh Prahr Rana BatLara. Facarlta, Ltg ua:rcl dalu Jaya Anggada nanJfng 'thugtba nedya nylclra Prabu PuJlrggolono, nalglag kaddnangan lllblca-ar nunten kaeEutaken, Anggr da nal-ah nurhg, tenah dadoa perartg. Kang ead sare kagetr gla wngu sadaya, geg€r Jronlng pur&. Anonan hrnandengr Anggada klpllilt, nunten kafir nrtng Sri Rana. IaJeng katant{ng denlng Srl Ranar{aya, Jaya lnggada natur tobat. Kaear:u panganuklpun Prabtr Daeabahr bebela dhateng lnggada, kapapagg, ken Raden Lesnana, Dasabalu kap{kri1 nurten m'"gkull l{eng kadhavuhen saFg gttl.
TANCEB
27 Jt"l
KAIO}{.1983.
279. lnEru! nEEn nnnn nnnli ntEnDn Dn mrnDn mnnnnnntrnm f,fr""B'r Hf, fi H Hf, Hfl""HH mnl Dn gun nEn Hm"rHH Bnn nn !u! nn HtrH"r Hfi fln HS nff Hfr nH
Hil#ffiffiffiffiffi
*'
I.
NACAru
n
A-&-!--[3-[_A .
kr'rg rayl Prabu Barata, Prabu lllbloaaa, Raden Dora Losoana. nEEDgg t - Srl Rana ne{ya oeda obrg nrlng Gunung Kutbannggu. Nunten dharuh nr{ng Iasitana lr{ncn 9ova3 lnng nbaliiru Derl Slnta lng Hsrdi Sekarl nunten kadhereloa nrlng futbanrnggu. Leamana sandlka, nunten ltdhq'lr dene M. RaDa saklrang ugl rdeng btdhal dbatarg Cunung Kuthanrrqggu.
Srt
RanardJaJ'a ny"ng
II.
putra Prabu PuJlnggolono,
daLah
ARJA.
NAGARI TUNGOUL
Jaya $trarsa Eyeng arl Raden Jaya Mardgra, patlh Jaya l{eldrka. Renbae : - Sang Nata kasnaran putrL Manthltl atnaJan{ng Patlh $ldlbya vevg ngl DevL $n{trKAR. Gya budbal ngluntg nrlng Manthl[. PERAIG GAS.0! r - ]la4ya TunggularJa kapapag vadya Ayodyar sula3rnn{ng reubag dadbs pa:lcakora. Ua{ya TunggularJa kasoranl gya nylnpang Ealgar Prabm
III.
NAOARI
Prabu Jsnaka nyang
I.{ A
N T H I,L
I
arl lpc patlh Sttdlbya.
. Renba.s
t-
Sang Nata nang-
ga'l{h ei:aan!:g kang putra Raden Mayaretnal dene kL patlh ug1 kecalan kang putre Rotna $.rnekar. yangka Mayaret'na Lan $unekar nau sanpun kapaca.ngaken. Salg Nata nunten nlnball t'ltlhanlpun kang putrar Oalah JAKA MARUTA ].an Kuda BALAI{G AllTFAll, kakaUrnya Eagoal tata Jal.rna. !fuonya nangaraa kadharuban
-6Lnadogi rourca:dng kalg gustl eathblt. SantlJLa nu\ya pangkat. O"o" Song Nata royo"g patih nunten bldhql nrLng Ounung Kutharunggu atsa DgasunlDgant nggsnya kang putra nanhr arga seda obong.
IY. ALDI
E.-LK-&-B .
nanpl eorald.pun karrg rayl Raden Daua Lanena d,.lah genar, Garerg lan Potntk. ngglgg r - Iaenana nahr nrlng lnng ubalry.u b{1rh penJenengani.pun ldnon nuarl Srl Rara nrlng Gunung Kuthanrnggu nedya eeda otrong. Sang Devi sagahr nunten kadherckakan bldh4l sapanakavane. EEEAIIL-SEIAB tWonten lng n€urgar Devi Stnta 1al Leenana k"fanggth trarrg rayl putra l'{anthl11 Raden ilayaretna. Dtpl kadangp, l,{ayaretna natur .bllth nggalnrh gartra sBtunggqrtng putrl fnCkaqg katitlsen Devl SrL. Raden Iasnarra nur'lng eabab kg DevL Stnta
rayl
Mayaretna nedya ngayunakon kang nbahru Donl St-nta. l{unten dados p€rarg. Deua I€snana kaaorarrr kendhang o.ldng papraFganr 'laJengttnubrtan donlng Mayaretna. 9AI{DHAKA}{ : - Pertapan Glrt Ttrnggalr Begavan Da::nasabda nanpl oovanlpun Retna $rlnekar lrlgkarrg nyarauedckak€n kang raLa l,layaretua, rontcn puq sengguh kang
nurcarripun, bJlnanggtrlan yen ngudl putrl tltig Desl Slr Barta k1nen nugul mrlng Kutharunggu. Retna $.rrokar Ban(Uks nunton pantt p4lg
di
kat. Kacarlta, - llonton narga Smekq kapapeg Prabu Jaya $tarael araa lcapondhong, Sary D€vi lunaJar. Katladek playune Sang Dovl ptnangeth CaJatr Jaks Manrta lan Krtle Balalg Pangantepan. hronya teicen tlnaken, GaJ ah lan Kuda bela nrlng Snng Devl' ttadya prang lauan Prabu Jaya $rraroa. }tasatra Jaya qS rarea kasoraD gya lunaJar. Deul Snekar nunten nltih gdab nrlng Kutlranrqg 6o.
v.
g-9,
.
Prahu Rarna, DevJ. Slrrtal nanpl rarnrb4ra kqrrg ra.na Hanthl1:l Pratu Jalg ka, l{lblsanap Ioenana, $rgrlvar Anonatr 1an vadya saD&ra. Reubap t - Srl 8t na nedya seda ob,ongl kang garlra Devl Slnta araa ndherekr ugl Radsa Iaenana tal kantun. l{ulya.Senggala kedbaruhan yasa Sunung 8€dr lngkang &rnsdt sgtclng KAIU GABU, RAS,Ail.A.LA, CBIDHANA llan KAIU IJUNGU. ltusnya saraaptar SrL Rsna nunten dhavuh nrlng kalg rayi U!.bleana1 tlttp : L. KRSTA KXNCAIIA PNCIRTD IURANCOA ].00. 2. BAIE KnICA}IA SAKA D}DMAS. 3. }'I.OIOTHA RATA. /+. PAKEII SRt RAHA. (lsl vevarah lhetbabrata). Uuenya puma lng dharruhr S:rl Rana gya ngg$dheng k&ng garya Deni Stnts daL8,h kang raSl Raden Deva Ipsoanar nggebyur dabana Durub. psr's deva nyang vidodarl gani nethuk kang earya s€da
-
nuk8t.a.
praptanlra Raden Mayaretna oeaarongan klayan Rotna Sunckarl Prabru Jqneka nluah patth Sudlbya dahat ouka fng pangge'l{h. Nunten Raden Hg yaretna kadhaupakon plkantuk Retna $rnekar. I'asarlr palganuk{Fun Prabu Jaya Suraroal slneblak barat denlng .Anomanr Jaya Srtrarsa sauaEya. ka'npmng. Katu:rgka
(
eZ
Junr
1983
).
_65_ HH*fiE rtr"E WnH" HHn'H' Fil*Hf, Hf,r"F
279.
-
ffi
ffi"
Hffin-ffi ffiffi".fiEffiffi
HH Hf," EH
ffi
HE" Hn
"f,B-
Hff
HF
-
HH
HFHfif;
nH"'il!
HH
nH-Hr 'm nff'!fr'
ffi.h ffi# ffi"ffi ffi ffi'S ffi ffiS ffi,# *# ffiffi I.NAGARI DUARAI{ATI
HE
PRAI{A.
Prabu f,earaJl nya.ng putra Railen Kacendra lan Raden Kuntarar dala-b pg X15 KrrnJala. .Bgnb!8. : - Sang ilata na:.8gnr{[ pgg6pya ar6a nclhaupakbn l.4itg putra Derrl hilragnj. p{tanatg putra l{andrra (Ayoay.) atrndanlng prhbu Pu-
Jlnggolono nanl Raden KunthtboJa. l,lalgka ronten nareudra eald-ng nbgar{. Parang Gunlurng Pratu Jaya fuwreka ngLanar Dcrrl Bttlraenl. Sang Nata gya dbavuh nrlng kang putra Raden Kuntara klnon afur unliga nrlng Han&ra, supadoe karrg putra enggqla kauat nrl.t6 Dvaravati. Sandlka gya Pangkat.
II.
.
arl
l{ar7a Jaya Pudheudha Lan Itarfia Trl€arta patlh JaSra $rkendra. !gg!gg, t - SanS Nat'a kagnnaran DerI Dodraenll gya utug an llar?a Jaya hrclheldha k{ns11 nglung prang nrl-!8 Drsravetl. Ssl,lrks nunPrabu Jaya Srvreka ny"ng
ten bldhal sava{ya. PERANC 0A0AL t - Ua{ya Parang Gtrlllysrg canpuh prang 19 satr brla Draranatl. llasana vadya Parsng Gunlualg kaaoranl Jaya Pudhendha lunaJar vangarl ldng Parang GunLuang.
III.
PERTAPAN
SAPTA ARGA.
!ys'g putla
Bonbang Palaaara daLah Puthrt $rpalana, pldrlcsrlca, Senar Garerg Petnrk. R€roba.p t - BBv. Sahrtren dhaurh dl4 hrthlt teng kang putra Palasara ll.nea eablyanbr nrlng Draravatl. Sand{ka nunten bldhal nggnthl Srpalaua nya.lg pqn4knwss. PERANG SECAR s - l{onten uana, Palaeara kapalgglh nacan arsa Eangsap dadoo peralg'. Macan pejah bedlhar Wane Naratlal paring nlglk Sarg Bague klnen nrbg Oulra Duung badhe nalpl sraranlrrg kapraulran. Serta. ugl. Palasata kqpa!{ngan puaa.ka kalc+r{h t SAI{JATA ht! RAIANC lan SAIIIATA Sts.ICKALI. ltuonya purna lng raoana gya panlt bLdhal. Na-
Bogavan,Sakrrtreu
rade sl::na.
I
d
{ 1l
I
! - Ing Guna funung, Reol Naga Rangsang
nanpl 6evan{FUtl bageksatrah eatd-ng Guwal.aval nrns Dlty6 Coracandral Baperlu nyumu rekssnlpun Naga Rangsang rmJud hsaka Cttpu Iol Lenga Tala. Sa.ng Beel tan sg ka, tenah dados p€rang. Reel Naga Rangeeng esnu kaeoralr kafi'ugka praptanlra Banbang.Pal.agara. Reol Naga Rangsang natrr nr:lng Ptraaara yen eagett nylmakalen Dltya Ooracandra, nedya kagenJar Ienga fala. Banbang Palaeara sagah; uunten naJu pcralg tandhlng Coracandra. Palasara nglepaeaken sanJata tlaraya,ngr Dltya (bracaldra peJab.
CIANDHAXAS
i .li;
A
fl fr 5
,ft
{
:t
-6Banbang Palasara nunten
te'ng
Uaravatl. Resl
kaga$ar Ianga Tala, tnra pantt blar'a]
dh!,
Nage Barngsang nglaJengakon nggenya tapa.
IV.NAQAru MANDI'RA
(Aroffia).
Pretru PuJlnggolorm nyang kalg panan Prabu Baratal Raden SatmgrarPrabu l{Lbleana. ilarpl eovanlpun Raden f.untara eakLng Duarauatd, ahrr plrr aa bllth caloa penganten putad Devt hdrasnl badhe karebat denlng RaJa P!, 3ang Gunlvqng Pf,abu Jaya $rrrcka. PranJ.La Sang Nata fuJlnggoloro gya bl-
dhql eakadang ngatak pengantea Raden KunthtboJa nrlrg Draravat{. CAIIIDEAKAN : - Nagarl Paralg Gunllangr ?rabu Jaya $rureka nanpl afirlrg pg tlh Jaya $tkendra nyang llarya Jaya hrdhendhar bllth kasor {ng prang klayaa eatrlya Draravatl. Prabu Jaya $lnreka nuringr gya kerlg larnptt nglunrg tthatong Drarauatl. V.
rnl
NAGM.
Prabu KesuaJl nuopl para tanu bssan saHtg Mrndrrar Prabtr Pujbggolg. Raden KunthlboJal Prabu Baratar Raden Satmgnar Prah I'llbleanap !g!-
6ang Palasana sapanakanane. l{unton Raden KunthtboJa kadbaupaken p{kur61 Derrl Drdraenl. Kaearu panganuklng Prabu Jdya $rrrokar tdoanclhlngsn doDbg Palasara lngka::g ngJ.epaeaken SanJata Uarayangr tenah Prabu Jaye $rrrreks pg J
ah. lladya Parang Gunls'ng katrqlang Putht fupalara dsdya uaurtr tnrbar.
27 Junl
a
L983,
Drnugl JfUd XI pun{ka, Serat Pust"ka Rqla htrua sarpun raDpttng. kapg punlka, hanbok bllth uonten klralg patraplng pa:r5rerat, !uLa rnrn luberlng ga:nodra pangakaant. Nutrun.
l.g--
ayu-
Kl Trlahtd. Rachadl , ,S U R A K A R T
I
I I I
f
A
S.
_67_
E"E Tnm
EnDiaEll u!tr!0mrtr nmhnh nn!!n n|lInE rnm tltD IID lllt nD DID mn nn trm Dl! nn un un nn nn nt! Dn tnnnlo|lllll nnDn nn nEnnnn nn D![ nn, Du nn En DD IIlt! nD Ell Ilr! nn u! nn DIII n& nn nn nl[Dlllll ull ltD n! lln
*f;*
Bm[r nnnl T $n r"tH f,""
m"T ffH nnnn ntrnE tr
n
ff',HH
HrtH H"r"
H'"ff Er'f, HerH H^n nn nE
nn nn III E ltn l{oner
DD
u:rrt : 25). 251. 255. 216. 257. 258. .259. 260.
26r. 26?,
263. 264.
265. 266, 267, 268. 269, 270, 2'.1l.
272. 2?3.
271. 275. 276. 2'17.
278,
2n.
m'"f; nnon H l[n!n n f; n tr"H
H
-iltr'il Elltrn rrrE|rDEn EIIII E,8" lII n H"T
H*Hft,"H
!ilnn
H $,,fi DII N D NN tI
I0lnnn
f;
ffiffiffiffi
n
m
H^Hfliffit-uH llenl- lanpahan r Patlne l{ahegegura Bgdhqha
il HHH"n"HH
ffi,,'.m [lclr
. . . . . . . .
Iokapala . . . . r r r,r
Citrailglrngcnl . . . . . $unantrl anrvlta (ng"!ger) . $rnantrl gugur. ( SmmfX) . Be.lh.hnHaeepatl ....... Bedbabe Ayodya . . . . . .
I I
. . . 6 g . . o . . . lL I U . . . 16 Bedtbahe Bf-ngggLg ,;. ...r..ri,.ii,rro . r 19 Is.ldre Slata, IndraJlt, Rana i . ZJ Mudhrnc Bayu Plhr . . . . r . . . U RabtngRala ... o...... 25 Ranagantlrung ........ . 2g Amnan duta i,. . . . . . . . . 32 Ranatanbak . r........ 3j Anggadla cluta . . . . . . . . . . 3g sekat Dcna Retna (pralaatla g,lgur) $ Patlne Bukbia r . ., o . . . . r 13 l\d.gargga o r o i . . | . . . . lA PatLne Kunba]carne . . . . . . . . t6 Patlne Indrqtlt. . . . . . .'r . lrg Patllte Drsanuka, . . . . . . . . 52 (fanUat Slnt€, boyong undur) . . . 5j lnggadaballk ....... j7 o. T-h{r€ hrJlnggolouo . . . . . .r 60 RablnePuJ{nggolourr ... 6L o... Rgnaobong ... o.'.....,. 63 Rabl:re KunttdboJa ., . . . . . rr 6j
Puraa lng rllnten Senen l{age,
tgl,
22 Junl Lgg3..-