:lF
(it
i, .i,
{.
[lneB
trIllnEluo
EEtrI!!_ _mnxolll
Mtr EID nn ulut EE 4E ulEl -nr!ru lDl[Elmnn nnprlnn ffis'tr $fi".HS HH IIItr TOTI
TDIII ruU NE NID nI0I0D
Dl0ultrnD
*fu*
ffi ffi ffik Hifi* q"*q ffifiH HH-Th
ffin""
HH
EmrnruDr0
ffi
Hfi
$$:k uHTHn 'HH #'*ftr m*m ffiffi Hfi^Hifi *H$ ffi-ffi
nf;THn HH-*HH Hff:HE
ffi ffi-fiH ffi-r"
Hffiffi-ffiffiWffiffi
,t'
,
trIlu! NN Btr IDTI un nm DiD mn
DI trultrn Dtr trM
DD uu r4ll IDII ntr tDr! t0tD IUI m[ nnt nn u0 lln Dn nu ntr NDtrD TN DINtr!8I! DD DI!trDII
Etr tlE
Igl 30 ll'pat'qrf Eflt gak{ng Dovl hr}cnauati ngantoo dunugl RABINIpUN fftAXe._ KahLmoun
denlns
r
R I 0 S A P II T R O fl1DgS-u Surl.arta.
l,liult ri{nton : Kenis pou. Targg&t : 12 Mel 19g3,
uuuuuuuuuuuuuquuuuuguuCIoCIuu0u0u8uE0uEEuu0 nrrrtrrDulrunuutruu!m mmnnnnunnrnnnur.6n milfi
iliilTilEilir
Pindaian ini untuk studi wayang dan tidak diperdagangkan. Pindaian ini adalah salah satu hasil kegiatan Konservasi / melestarikan Kepustakaan Wayang terbitan lama.
Kegiatan nir laba / non komersial dari perorangan sukarelawan di persaudaraan masyarakat wayang Indonesia, dengan cara memindah rekam dari bentuk kepustakaan tercetak di kertas menjadi bentuk kepustakaan digital , dengan tujuan :
1..
Melestarikan kepustakaan wayang, agar bisa disimpan lebih lama, disimpan lebih ringkas tanpa mengurangi isi kepustakaan, penyimpanan dengan cara lebih mudah ( tidak memerlukan
kondisi penyimpanan yang rumit ), memungkinkan dibaca dari jarak jauh
2. 3.
/ tempat yang berbeda. Persiapan isi ' Perpustakaan Digital Terbuka tentang Wayang'( ' Digitized Wayang Open Library ')yang mungkin terwujud di kelak kemudian hari. Memudahkan atau lebih memungkinkan siapapun bisa membaca kepustakaan tersebut.
Nama tulisan :
Serat Pustakaraia Purwa iilid
t, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, tL ( iilid 10
tidak ada ). Ki Surysaputro, Surakarta. mengeluarkan ketikan : Ki Suryosaputro [ 8 Mei 1983 ].
Nama penghimpun cerfta : Yang
I Catatan : Ki Suryosaputro terkenaljuga dengan nama Ki Tristuti ]
Foto copy tulisan tersebut diusahakan oleh : Neno Giri, Leuwinagung, Depok Timur, Jawa Barat Dikonservasi di : Jakarta, pada tanggal : 02 Juli ZOIL Dikonservasi oleh : Budi Adi Soewirjo, laman Wayangpustaka
Untuk mengetahuijudul kepustakaan lain yang sudah di-konservasi, silakan kunjungi laman http: //wavangpustaka.wordpress.com , http://wavangpustaka02.wordpress.com atau Facebook : http://www.facebook.com/pages/W?vane-Purwa-Buku/82972305747 Peran serta Anda dalam kegiatan konservasi ini sangat diharapkan. Untuk ber peran serta dalam kegiatan konservasi buku wayang lama, silakan kunjungi halaman http : rywava nepusta ka.wo rd press. com/ko nse rva s i-ke p u sta ka a n-wava ne/
Dalang Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro. Oleh Budi Adi Soewirjo; admin blog Wayangpustaka, Facebook: Wayang Purwa - Links; Jakarta,04 Juli 20Lt https://www.facebook.com /#!/notes /wavang-nusantara-indonesian-shadow-puppets/dalang-kitristuti-ra h madi-suryosa putro/101503699301261 10
Tulisan ini disusun oleh admin blog Wayangpustaka sebagai seorang penonton wayang kulit, dari sudut pandang penonton awam di luar lingkaran pelaku langsung seni pewayangan, ditulis untuk sesama penonton wayang kulit, dengan tujuan berbagi bahan pengayaan guna apresiasi yang lebih baik terhadap pewayangan. Harapan lebihnya, mudah-mudahan, bisa menambah panduan bagi peminat untuk mendapatkan banyak pengayaan lebih banyak, dengan akan disajikan banyak alamat tautan sebagai sumber rujukan.
Admin blog Wayangpustaka mulai tertarik, bagi dirinya sendiri, untuk mengetahui lebih banyak tentang Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah menerima dari Neno Giri seorang pecinta wayang kulit bermukim di Leuwinanggung Depok Timur sepuluh bendel foto copy an naskah ketikan ukuran folio dengan judul " Serat Pustakaraja Purwa " yang dihimpun oleh Suryosaputro, Surakarta. Sepuluh bendel tadi merupakan jilid 1 sampai dengan 9, ditambah jilid 11. Tidak ada foto copy untuk jilid 10. Foto copy tadi hasil copy dari foto copy juga yang didapat Neno Giri dari daerah Wonogiri, Jawa Tengah. Dari catatan lama bertanggal 08 Oktober 20L1- yaitu berita dari koran Solopos tentang meninggalnya dalang Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra serta Obituari yang ditulis oleh Kitsie Emerson, ada hal yang
menarik bahwa Ki Purbo Asmoro melakukan penelitian terhadap karya tulis / naskah Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra serta pengaruhnya sebagai bahan thesis untuk mendapatkan gelar Magister Humaniora. https : //www.face book. co m'.ages/Wava ng-N usa nta ra-l ndo nesia n-Shadow-
Puppets/171041283735#! /notes/wavang-purwa-links/08-nop-puianssa-pedalansan-ki-tristutirach m ad i-su rvosa putro-wafat/173895586085
Mengapa Ki Purbo Asmoro berminat untuk meneliti Naskah Tristuti Rahmadi Suryasaputra
?
Foto dari blog Melissa Alarez (seorang wanita asing yang meminati wayang kulit Jawa) 18 Juli 2008 http://castinsshadowsindonesia.blosspot.com/2008/07/pak-tristuti-rahmadi-survosaputro.html
Penelusuran pertama dilakukan terhadap thesis tersebut dan didapatkan bahan pengayaan mengenai Tristuti Rahmadi Suryasaputra sebagai berikut : http:1/i-l
i
b.
uem.ac. idli urnaUdetai l. php?datald=399
Thesis tersebut berjudul
" Kehadiran Naskah Pedalangan
Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam
Pertunjukan Wayang Kulit Gaya Surakarta ', UGM 2004, penelitian disusun dan dilaksanakan Purbo Asmoro ( Sekolah Tinggi Seni lndonesia di Surakarta ) dan Soetarno ( lnstitut Seni Indonesia di Yogyakarta
).
Thesis untuk mencapai gelar Magister Humaniora pada Program Studi Pengkajian Seni Pertunjukan dan Seni Rupa, Sekolah Pascasarjana Universitas Gadjah Mada, Yogyakarta.
Abstractnya termuat dijurnal Humanika, 18(3), Juli 2005 dan file format PDF nya bisa diunduh di http://www.4shared.com/document/b6NqpO25/Abstract Thesis Ki Purbo Asmor.html
:
Penelitian ini memusatkan perhatian pada sejumlah permasalahan sebagai berikut : 1. Mengapa naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak digunakan para dalang penganut pakeliran gaya Surakarta?
2. 3. 4.
Bagaimana cara dalang menyikapi naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra ? Bagaimana dampak kehadiran naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra di kalangan pedalangan ? Bagaimana aspek tekstual-kontekstual naskah pedalangan susunan Tristuti Rahmadi Suryasaputra ?
Di dalam abstract tersebut juga dijelaskan latar belakang kehidupan Tristuti Rahmadi Suryasaputra pada ' masa jaya ' nya sebagai dalang sebelum terjadi peristiwa G30S. Dan sedikit uraian mengenai masa penahanan Tristuti Rahmadi Suryasaputra di Jakarta dan Pulau Buru.(#) Kemudian kehidupan kesenian / pedalangan Tristuti Rahmadi Suryasaputra setelah kembali dari Pulau Buru terutama pada masa Tristuti Rahmadi Suryasaputra produktif menghasilkan karya tulis pedalangan. Dengan rinci dijelaskan tentang bermacam karya tulis pedalangan yang dihasilkan Tristuti Rahmadi Suryasaputra.
(#) Kalimat yang menarik berkaitan dengan penahanan di Pulau Buru
:
"
Penderitaan Tristuti Rahmadi Suryasaputra selama 14 tahun di pengasingan (Pulau Buru) di era Orde Baru, juga merupakan tempaan baginya yang dapat memacu kreativitas demi mempertahankan kelangsungan hidup. Oleh karena itu, tidak mengherankan jika teks-teks wacana pakeliran susunannya mempunyai ciri khas dan betul-betul mampu menyentuh sebagai tahanan politik
rasa hayatan ". .....
(Humanika halaman3T4l
" Di tengah hutan belantara Pulau Buru inilah Tristuti Rahmadi Suryasaputra banyak mendapat inspirasi tentang sanggit pakeliran ". ..... (Humanika halaman 370) .....
Selanjutnya, berikut ini Admin blog Wayangpustaka ingin mengutip abstrast hanya hal-hal yang berkaitan dengan " Serat Pustakaraja Purula " yang dihimpun dan diketik oleh Tristuti Rahmadi Suryasaputra , termuat pada Humanika halaman 37t I dengan sedikit suntingan tata letak kalimat dari Admin untuk lebih memudahkan pengertian I :
" Tristuti, sejak tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, juga membukukan lakon-lakon wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon (Jawa: balungan lakon ), diberijudul " Serat
Pustaka Raja Purwa {Sampun Kadhapuk Balungan ( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).
Lakonl", yang dikelompokkan dalam sebelas jilid
Jifid I berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Lahire Guru sampai dengan Amitoya. Jilid f f berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmowoti sampai dengan Rabine Kitoko. Jifidfff berisi 28kerangkalakon,mulai dari lakon RobineSakrisampai dengan PandhuTuwuh. Jilid lV berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sucitra sampai dengan Rabine Jayadrota. Jilid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhon Paksa Jondhu sampai dengan Gandawardayo. Jilid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somsdinola sampai dengan mBangun Candhi Gadomadana. Jif id Vf f berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bratayuda Seta Gugur sampai dengan Sudarsana Kethok. Jifid Vlll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RabineYudayaka sampai dengan Patine Anglingkusumo (lakon wayang modyal. Jifid fX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Raji Pamasa Rabi Putri Banyuwongi sampai dengan Patine Daneswaro (lakon wayang madya). Jilid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Rabine Jatimurti sampai dengan Lahire Rahwana (seri Lokopalo). Jilid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Potine Mahesasuro sampai dengan Prabine Kunthiboja (seri Ramayano). "
(cotatan kaki nomor 8):
Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " Serat Pustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.
Admin blog Wayangpustaka : Catatan kaki nomor 8 ini penting diketahui oleh pembaca blog Wayangpustaka yang mengunduh file digital konservasi serta membaca naskahnya Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro ; supaya tidak perlu bingung membaca isi naskah itu jika sebelumnya sudah pernah membaca naskah lain karya R.Ng. Ranggawarsita dan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll
http://wavanspustaka02.wordoress.com/2011/07103 /serat-padhalansan-rinssit-purwa-kepaamanekunegara-vii/ lnilah beragam khasanah kepustakaan woyang Jowa.
I tulisan tentang topik
keragaman khasanah kepustakaan wayang bisa dibaca di
https://www.facebook.com/home.php#!/notes/wavang-nusantara-indonesian-shadowpuppets/beraeam-khasanah-kepustakaan-wavans-nusantara/101503460649961L0 l
Blog Wayangpustaka akan meg-konservasi ketikan " Serat Pustakaraja Purwa " tersebut dan menampilkan bertahap ringkasan isi masing-masing jilid di blog Wayangpustaka I http://wavanepustaka.wordpress.com l, sebagai salah satu kegiatan menuju ke Perpustakaan Terbuka Wayang Digital.
Nantinya file digital konservasi akan berukuran A4. Foto copy ukuran folio tadi difoto copy perkecil menjadi ukuran 44. Hal ini disesuaikan dengan kemampuan alat pemindai yang ada.
Dari penelusuran di dunia maya, banyak diketahui tentang Ki Tristuti Rahmadi Suryosaputro; selama
di tahanan Pulau Buru maupun sesudahnya. Admin blog Wayangpustaka akan mencoba menulis lanjutan dari tulisan ini. Jakarta, 04 Juli ZAIL
Karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra sekembalinya dari Pulau Buru akhir tahun 1979 sampai dengan mulai disusun ) Data disusun oleh : Budi Adi Soewirjo Jakarta,0T Juli 20L1,.
2OOZ
( masa thesis Purbo Asmoro
- laman http://wavanepustaka02.wordpress.com
Semua bahan untuk menyusun data terurut waktu / kronologis di bawah ini adalah dari abstrak thesis Magister Humaniaora Purbo Asmoro di Universitas Gadjah Mada Yogyakarta tahun 2OO4 berjudul " Kehadiran Naskah Pedalangan Karya Tristuti Rahmadi Suryasaputra Dalam Pertunjukan Wayang Kulit Gaya Surakarta ". Namun di sini data diolah dan disajikan terurut waktu. Terbentuk data mentah daftar karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra yang barangkali bisa dimanfaatkan sebagai bahan pengayaan para pengapresiasi wayang ; dan barangkali bisa diolah lebih lanjut oleh peminat atau peneliti lain. Mengapa saya merangkai data sehingga terbentuk data mentah ini ? Landasan nya sama dengan ketika saya mengumpulkan data kepustakaan, meng-annotasi, mengklasifikasi serta menyajikannya dalam bentuk buku " Kepustakaan Wayang Purwa (Jawa). Terbitan lndonesia antara tahun L948 s/d 1995 " yang sudah diterbitkan tahun 1995 dengan sponsor Senawangi dan KITLV Belanda. Landasannya adalah keingintahuan pribadi, keinginan mendokumentasi, kei ngi nan berbagi ba ha n pengayaan pengetah ua n waya ng. Di era digital dan internet landasan tersebut bertambah dengan keinginan - sebatas kernampuan untuk mengkonservasi ke dalam format digital ; "berbagi baca" dengan pengapresiasi wayang lain dengan memperhatikan rambu UU HAKI Indonesia ; persiapan isi dari Perpustakaan Terbuka Wayang Digital yang bisa dimasuki dibaca oleh siapa saja, dari mana saja, kapan saja.
Di bawah ini daftar terurut waktu karya tulis Ki Tristuti Rahmadi Suryasaputra - sebatas data yang ada di abstrak thesis Purbo Asmoro. Sekiranya ada Pembaca yang mengetahui atau bahkan mempunyai karya tulis atau foto copy karya tuli lain yang belum tersebut di bawah ini , sudilah
"berbagi pengetahuan"
;
sehingga makin banyak khasanah karya tulis yang tertelusuri,
terdokumentasi, terkonservasi u ntuk kepentinga
Daftar terurut waktu karya tulis
n
jagad pewaya
nga n kita.
:
Antara tanggal 12 Mei sampai dengan tanggal 27 Juni 1983, menuliskan I bahasa Tristuti : kahimpun dening I lakon-lakon wayang purwa dan madya dalam bentuk kerangka lakon ( Jawa: balungan lakon
Pustaka Raja Purwa ( Sampun Kadhapuk Balungan Lakon dikelompokkan dalam sebelas jilid ( lihat catatan kaki nomor 8 di bawah ).
), diberi judul " Serat
| ",
yang
Jilid I berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Lahire Guru sampai dengan Amitaya. Jilid ll berisi 30 kerangka lakon, mulai dari lakon Rukmawoti sampai dengan Rabine Kitako. Jilid lll berisi 28 kerangka lakon, mulai dari lakon RobineSokrisampai dengan PondhuTuwuh. Jilid lV berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Sucitra sampai dengan Rabine Joyadroto. Jifid V berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bondhan Paksa Jandhu sampai dengan Gandawardaya.
Jifid Vl berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Somadinolo sampai dengan mBangun Candhi Gadamadana.
Jilid Vll berisi 25 kerangka lakon, mulai dari lakon Bratoyuda Seta Gugur sampai dengan Sudarsana Kethok.
Jilid Vfll berisi 23 kerangka lakon, mulai dari lakon RabineYudayaka sampai dengan Patine Anglingkusumo (lakon wayang madyal. Jif id lX berisi 22 kerangka lakon, mulai dari lakon Raji Pamasa Rabi Putri Banyuwangi sampai dengan Patine Doneswaro (lakon wayang madya).
Jilid X berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Robine Jatimurti sampai dengan Lahire Rahwana (seri lokapala). Jifid Xl berisi 27 kerangka lakon, mulai dari lakon Patine Mahesosuro sampai dengan Probine Kunthibojo (seri Romayono). "
(cotatan kaki nomor 8)
:
Menurut Tristuti, kerangka lakon tersebut merupakan versi pedalangan Ngasinan (Klaten), sehingga urutan adegannya ( kadang-kadang juga nama-nama tokoh wayangnya ) berbeda dengan " Serat Pustaka Raja Purwa " tulisan R. Ng. Ranggawarsita dan " Serat Padhalangan Ringgit Purwa " susunan K.G.P.A.A. Mangkunagara Vll, yang merupakan pakem pedalangan versi keraton.
Antara 17 Agustus 1983 sampai dengan 12 Oktober 1983 menulis naskah janturan yang akhirnya menjadi satu buku yang diberi judul Janturan Wayang Purwa dengan kronogram Kagunan Dhalang Hangesthi Gusti, terdiri dari 52 macam teks janturan dan / atau pocapan yang siap pakai, antara lain : janturan jejer Astina Ptabu Parikesit, Dhayohan Sabrang, janturan Gapuran, janturan Keputren Purwacarita, janturan Keputren Mandura Dewi Kunthi, janturan Keputren Pancala Wara Srikandhi, janturan Keputren Astina Dewi Banowati, janturan candrane Raden Dursasana, pocapan Kreta Jaladara, pocapan Gajah Puspadenta, janturan Karang Kadhempel, pocapan Madya Ratri, pocapan Gara-gara, dan pocapan Gagat Enjang. Naskah janturan itu semula hanya digunakan oleh Anom Soeroto, Manteb Soedharsono, Sukasna Mudhacarita, dan Purbo Asmoro, akan tetapi selanjutnya berkembang luas di kalangan para dalang, baik diperbanyak oleh Tristuti maupun disebarluaskan para dalang bersangkutan tanpa sepengetahuannya. Tahun 1983 data naskah tersebut : Judul "Janturan Wayang Purwa." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, L983.
Tahun 1985 Data naskah : Judul "Lahire Harjunasasra." Naskah ketikan, tidak diterbitkan., 1985
Tahun !987 menyusun naskah pakeliran lengkap 12 episode serial tokoh Bima untuk Ki Manteb Soedharsono. Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atas prakarsa Yayasan Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Duabelas episode tokoh Bima susunan Tristuti : Bima Bungkus, Bale Sigala-gala, Gandamana Sayembara, Babad Wana Marta, Dewaruci, Sesaji Raja
Suya, Pandhawa Dhadhu, Wirathaparwa, Kresna Gugah, Kresna Duta, Rubuhan (Duryudana Gugur), dan Pandhawa Muksa. Tahun Judul Judul Judul
1987, data 3 naskah lain
:
"Lampahan Babad Wana Marta," naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1987 "Lampahan Sasaji Raja Suya," naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1987 "Lampahan Wirathaparwa," naskah ketikan, tidak diterbitkan., 7987
*** Tahun 1988, data naskah Judul "Lampahan Samba Sebit." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1988
Tahun 1-993 menyusun naskah pakeliran serial Bharatayuda untuk Ki Manteb Soedharsono. Pakeliran satu tahun I satu bulan satu episode ] di Bentara Budaya Jakarta atas prakarsa Yayasan Rara Wilis dan Harian Suara Karya. Kegiatan acara ini seperti yang sudah dilaksanakan tahun 1987. Sembilan lakon serial Bharatayuda susunan Tristuti : Bisma Gugur, Ranjapan (Abimanyu Gugur), Suluhan (Gathutkaca Gugur), Tigas/Timpalan (Burisrawa Lena), Jambakan (Dursasana Lena, Druna Gugur), Salya Gugur, Brubuh (Sangkuni, Duryudana Gugur), Aswatama Nglandhak, dan Parikesit Jumeneng Nata.
Tahun 1993 menyusun naskah Janturan Jilid ll, dengan kronogram Cahyaning Kusuma Hambangun Praja. Buku ini berisi 24 macam janturan, 2 macam pocapan, 3 macam ginem, dan 30 tembang sinopsis lakon wayang. Data naskah tersebut : Judul : "Janturan jilid ll." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1993 Data naskah lain : Judul : "Lampahan Kresna Duta." Naskah ketikan, tidak diterbitkan, 1,993
Tahun L994 menyusun naskah pakeliran Banjaran Karna untuk Manteb Soedharsono. Tahun 1994 menyusun naskah pakeliran Anggada Balik untuk Ki Purbo Asmoro.
Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Baladewa untuk Manteb Soedharsono. Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Banjaran Rahwana untuk Manteb Soedharsono.
Tahun 1995 menyusun naskah pakeliran Sumantri Ngenger untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan pada Festival Greget Dalang)
Tahun 1997 menyusun naskah pakeliran Wahyu Darma untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan di Pondok Tingal Borobudur)
Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran {bersama Sumanto) Rama Tambak untuk Manteb Soedharsono.
Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran padat lakon Pikukuhan untuk Manteb Soedharsono. Tahun 1998 menyusun naskah pakeliran Alap-alapan Sukeksi untuk Ki Purbo Asmoro (dipentaskan di Jakarta dan forum Rebo Legen). Judul lakon diganti oleh Purbo Asmoro menjadi Melik Nggendhong Lali. Sanggit pakeliran ini banyak mengalami perubahan, dipadukan dengan sanggit pakeliran padat lakon Alap-alapan Sukeksi karya Sumanto (1980).
Tahun 1999 menyusun naskah pakeliran padat lakon Srikhandi Gugat untuk Manteb Soedarsono.
Tahun 1999 menyusun naskah pakeliran Bimasuci untuk Ki Warseno Slenk (dipentaskan di lAlN Sunan Kalijaga Semarang)
Tahun 2000 menyusun naskah pakeliran Babad Wana Marta untuk Muhammad pamungkas prasetyo Bayuaji (dipentaskan untuk ulang tahun Rebo Legen)
***
Akhir daftar.
-1-
rf'{ .A
4QJ . mmmnm
mn
mmmm . '----'-'iiiiii Iitllililmnl tililm n[r _unmm_ lum U!0 Uul IIDmtnm m lnm Lllm nm - uirn' MD pm Niil miii nn riiiii 4m pu un iihi uu um illmn Ndi 0tn iltiii rntn [0--nD BII! n m mtn iiiiii fiiii itrRi mtn 04mm!8ts trll tn m mn rnrunuliiilli iiiili Ifl!l mm 4u mn_ [! In nlm mm rini inm mtn uu ![Fm mm itith iiiiti mm mm uts Bn 1084 mrn tum ltni niili iiiiii mrn
nn mrD mmm mmmn
mmmm ulrD mro nm m n mm mm IIIN mm nmmm mmmmnn mm mm nn mmmm mmmmmm Enr[m mmmmnn Hfi*mE' ffiHil mmIDm mnmnmm mmom nm nm mm mm umm mn nm nn mn mm mn nlll mm nn rum! nn u[ ullr nnlnn nn mmn nn nm
mm mrn mm
mn nm
INID
trnnuE
HH I!E nn l! l!
n
nnrnn
n !l ID
nmn& mn rul. mn mm mm nn nmm run mn mmnn nm mmnnnm mm nmm EENNIDN EN EJI trItr nm un trIl llrl nn I[n Dtr nn nur nn luq nn nD nm nnmE DD ltn nm
tin
ftnH n Drun n ltn m
tD t[ mnnn nnnn IDtln Dt[ nn "H H' tl
n
IDI!trN
PRABU.
a"rH ND
IT
mm
nmnmm
nm
nm mE mrn nm mm mm mm mm mm
mm
I
mtn nrn nnl !l!l ' nm nn Ulm mm mn IIE EE ltE mn lnn mm
mnmru mm rirm rnm nni nlm fiiin ll[t iriirinniiiiii Hil BH'' um mn ruu ffi's ntur n'i plll UUn ntu MM nn nn tEn Pn ntr nm nD nn nm !lt! nD--Dn Eni UB---EII nnnuun lut !ll! Entrn unnnnm !u! ,EE ntr En rnul
mm n)nl
i
tl
I.NACART
l.|IRAT.HA.-
Prahr Baeurata lngglh Satrg Srl Natdhal patlh S,rnggata, Ilarya Iangkaual llarya"Sakrltal funenggung Srara Sr:ngga. Renbae : - Sary Natalkuuovuna[ biyaltu denlrg kang rayt narondre Srenggi Medhang furnu\yan prabr t{g, nlndra Taya, gabab tlnantalg prang dentng RaJa Sludhrla lng Srengga Merdharg Go,J.ungan. Itlrnrsnya ts,ta-tata bldhal. Salg Nata Basurata ( t{irata I ) palllt kary garua Devi Brenanlyuta. ,
rr.
Ilg,AF,r s 4_E_tr G o
A
MEpTTANQ_
AN.
Gbtlula lngglh Prabu Slndh.rLar kehadhep lngkang putra tbden Eyeng patlh lla:rya $,rkapa. R e n b a g I - Ne(ya ngelar Jajahan
RaJe
lrtatugurung
Kaeanr oovanlpun buta pltu . 1. DITIA KAI.AI{A. 3. DITYA KALAUIRA. 2. DITTA KALATATA. /+. DITYA KALA},REN.
'
I
5.
DITYA KALADARI{A.
6, DTIYA KALALTEDIIA. 7. DITTA KAI.A I{AHANItr.
Seuya natur yon putre. f$vang
Kalal sagah dadoe senapatl sabab ne dya uales trah llleru. Sang RaJe Slacttnrla langlung ouka, gye kautus p!edhah Negarl Srengga Hedbang Kauulyan nrnlyLn, denava pltu eandlka gye sanl pnngkat. PIIRAI'JG GAfrI, : -, lla{ya }llratha kapapag d,enava plhrr dadl zu@a. Raseksa nylnpang Dsrlao Slgeg.
III.
NAGARI
S
AI{.
'Prabu l{anlndra Taya tnggth Prabr Naga Tatmalq myarg gartla Denl Mu4 punl, Senar Gareng Potntkl dalah putra nata Raden llansnfs l{trya lngglh Js ka Slovah. Repbaq : - ngGorlya tlnantang prang denlng Prabu Gothaka. Katungka ralruhnya lngkalg raka nata Wlratba Prabu Basurata saua{ya sarta partng dhamrh btlth uerlgoah sanpun ngrabasa nsgari Medhang trapulysn Nulya saml sasega bldhal rnapagaken, dados Pil.ttAl'l0..Slii(,AR. Radon Ananta Llirya saged neJ atti Dltya Kala l{reka lan Kala l,llra. Dltya Kalnna nganuk, tlnandhlngan Prabu Manlndra Taya tngkang trlvlkrana dados nagar tenah perang nrket. l{ekasan Manlndra Taya kamran, -
-2kaplayt ngungat nrlng Sapta Pratala kanttrl nboyong lngkang gcnra Devl ltug . Prabu Bazurata kaplaytr ngungaL dhateng Nagarl hlnacarltal Dltye Kg l€na tnrs antuJung. KFcaritar sabed,hahe Nagarl l.lsdheng t(anulyenl Raden Anenta,vfuya kpplayu dtl uugl lng Ardl TltlearL. Ingkang tapa uonten lrrg nriku keprenah lngker€ b! bl nanl Deul l{lratuar sanes ltu klayan lngkutg TEnBo Raden Anantawlrya ng }l puntulta. Katungka rawhnye kanig raka lVvalg Basukl (putra Anantaboga) gya hanganthl Desl Wiratna, Anantaul{ya Eouatt nrlng Pertapan Cakrauala ngpdhop Pekel Euloauatl, tngkang tuduh narga Ja^ka Slevah (badan elewah, ltdhah cavarg). Pekel Ruloasatl purlka, elar koncana netra seootya" CANqIUI(AI{ : - Ing Pertapan Cakranala, Pekei Ruknawatl narnpl souanlpun D€t{1 l{lratna nyang Anantavltyar dene $vqpga Basukl lnrs kundur. Deul l,liratua nyuuun kavruh kaaanpurn&n, Peksl Hrloavatd sagah uger Raden Anantaslrya purun kaJatukrs,Ils,. Sang Bagus sagah, gya dhaup klayan Peksl Ruhasati. !tuenya purna dhaup, Pekoi Ruluauatl gya parlng plrulang kavtdagdan tunln lepasing kasanpurnan dhatong Doul lllratna. !tusRya purna, uunten ILnr nani. Asnanlng S""q Peksl kaparlngaken dhaterg Sang Devl, na.uaRrng Sang Deut den agen Peksi. D€lrl h'rloavatl nunten katundhung klnen tapa lng G.urung lo,rru, peparab BEAIIAN RIIKI'iA1iIATI. Sandlka nunten bldhal. Kacarlta, dunugl zulunlng arga lamt, Begavan Ru}mauatl plnanggi.h GaJah lig rauatl lngkang nenbo tapa. Iebet Sang Deul lnrs datan kasanaran btllh gaJah punika lng tnmbe sagod rmnrnaken ratu, pralrlla gya dinandosan uarnan! ra dadl putrll plnarlngan narnl eldhartg RUKI'IINI. Nulya kadhamhan tapa ing, gunung Titisarl. Gya hldh&l. pLlnl
IV.
NAGARI
PURWACART T A
.-
Prabu Sri Mapunggllngr patlh Mudha Batharal nanpl ramrhnya kang raka nata Glllngueel Prabu Brahne''ual a. Reqbas : - llurkanlng tunrn t{atu Gg nung nengglh RaJ a Slndhula. Katungka praptanira lngkang rayl Pratu Basurg ta, sung unlnga'blllh nentas nbiyanfu kang rayl Manlndra Taya lng Medhang Ka.rnulyan, narrangke bedhah denlng donava Hedlung Galurgan. l.targka rnengoah nbrrnrrnrlnghlrvacarita.Nuntenea'xn1s1yagabudha1napaga}
Rulolnl, rurnten kaganra.
Saoarnpunlpun pondhongan,
Sri
Hapunggung
-
pa.nlt ngerrpal pata kadang ne{ya nbedhah Medhang Galungan. V. NAGARI
HEDHANG
GALUNCAN.
RaJ a Slndhula nanpl oouanlpun patlh Harya $lkapa nafur
bab
,
tluas--
-3nya para eonapatt. Katungka parganukira Prabu Srl Hapunggury, Bra"bnenara Ja lan Bagurata. Dados pt"rlg. RaJa Slndhula kaplkr,rt denirrg Sl lta[rrnggung badhe dlpun pral &yBr kadarrak lfua'g Narada tununr4:e parlng dhanr\ datan kapareng eabab Javata lnra ngtJabebl panyurunlrrg Prabu tlatu Currung duk rtkala ngunlr blUh trrnm-tlruns datan'kenging vlnaeege. I'latgka RaJb. Slnalhf la f!il anak lJatu Gumng. Pranlla ReJ a Slndh,rla Urnrvaran. Kaaanr tpnten Resi prapta, natur bllLh ganra Srl Hapr.rnggung nerqgglh h4hang ftsla{n{ baba:ran ntJ1l g4ia} Jg ler. Salg Nata Srl Mapunggung gya tedhak nrlng gunrng Tltlsarl, psflng ng nt dhateng. kang putra RADBI CA.TAB OYA. Patlh Mudha Bathara kadhawuhan rdtlpaken Raden CaJah Oya nrlng Bogauan Ruknasatt lng Gunung Mabondra (l.rnr1
TANCEB
KAION.-
M 99991ffi ffi *sHffi ggg$q$#gffi 8frfr ft'E8e$HHffi $$e$sis'H$ft H$sl{*syi mmmnm mm nm mn nm mm Etr !!!n _ nmfiun Hfi ilIHf,'ffiH m0 ilI{I frN Mffi-_HM Mfr HH . mu mm nnl mmlll mn mm mm mm mm mm lom InLn nllln nlll inm nm lDriirmiii nln mm -
HM
24. if,ni mm mm
mm lonl nm nm nm mm mm lnm nm nln nm mn nmmmmn mnlnm mn mnl mlfitlm
mm mn mm mm nm mm'
rulun
nn
mn trErEn HH*ilr Hff HHttUr tHttHm nn HH HH tsH HH nn nm nu mn IIE IIltr md rlm nm nn nn nm um Bm w! "r nn nn Eltlllu mE nun mn nnnEm nmnmmn nn lill nn nm nu rul nn nm lnl'lnn uuD mm nn nn nt! DID lun nn Dm nn mn lun nn nn Er! mn nm En [un I[n a& nEutr nn IIE EuEttrE lut nB
tH$ nHt$n nm trn nm t[rD lllln ntr. nnIlrult[ nn DUI tln rul
ry..Hfr H$
[lH
Hfl
DE EEtl EE EEnrnnEtr
I.MA-LIIJ'Pratu Baguratar patLh $rnggate. Egglgg, : - ngGenla Sang Nata de reng peputra.'Malgka nltunrt pratJ.kellng kary rayl lng Pertapan ltabendra Bogevan hrtroavatlr ,B{paya kahrl penyuuune Sang Nata klnen ngudl tununur-lng Pu1ung Ja.nurdlpa lng Tanah Sabrang nengglh Tatah Ayudya, napin t'{ng uana Madura, ngungkang KaIL Serayu. Prabu Baourata gya .lnball kar:g raka ka]calih eaking Perta$an Candra.nuka Begaual PAIIINDA nluah Resl WISAMAT paperlu kad,+rnep : IfITING KABUNGAHAN TKU UTNUNGE ANA NGENUT ?
AtuF uaiosuLenlnun Sang Reel kakallh I lJltlng kahrngahan purdka ng nung dunuuung lng llIRIA, IRTA 1an YOGA. RLnrsnya lega parggalltnya Sang natar Ulh kakatlh gya klnantbl ngudl valryu urlng dnt{ya. Rekyana patlh -
nguntapakon. glgug. I
II .
gatt,
(.qgranlne
nrlclr
SARAIIUPA) .
Pr,rtranlpun Hyvang Harnapurna, denawa {, tngkang abrlt Dltya Trl t,l! tngkarrg celteng Dltye l{lonungkara, lngkang Jene Dltya Sfunparawan,
lnekal€ pethak DLtya Mayangkara. &4bg8
:-
Sarnya
kepengln ngudl vahYur--
_ t+_ Sarta nLreng pavartoe b1t[h ingknng patran Hlratha Prabu 'Basurata lngglh bldhal ngudl ualpru. Pranlla denava eskevan uau sanl- nedya ndherek lngkang pallanr nulya sanl pengkat. PSFIANC OAGA! : Ing nargl denasa /+ plnanggth vadya l,Ilratha, ne{ra aouar_ SahB Natal para vadye datan nglllanl, tenah dadya pancakara. Denava t+ kaplkut derrlr:g Begauan Paninda nunten kahrr Sang Prabu Basurata. Urbt kadangu oatur badhe ndberek padoa va\ru. Salg Nata datan narengaken, 'kadhanr! an sa'nl vangsul, lrrg tenbo nanavl vonten parldanel Uadtre katimballan. Saxdlka ragekga 4 pa'nlt uangzul.
III. Prebru
Srl
NAGAru P U R
1.T
ACARTTA
.-
Mapunggung tryarg garua
D€vl BrehanJ.yatl, Sanar Garerg pg - Ne(ya nusul kang rayl Ulratha nggayuh watryu. Bldhal. PrutAl,lcr fEt({R : - Macan nbegal Sang Natal J lnenparlng babar tlyvang Candra, klnen parlng vlol-kr enggal nugul kang rayl Basurata nrLng glslk sanodra. Sandtka gya psngkat. &rggale ms plnanggya kang rqyl Nata Wlrathal na-:ngtng kang roka l{ata Rrr:uacarlta kaatlran ngentogl uonton nagarl Hlratha kenau'on. Prabu Sri Mapun{ggung fngglh nanung nanrt, gya te,n saeetu tuuut nrlng dyrdya, nanglng kundur ngentosl garauuhnya kang rayl r,pnten 1r{g nagarl Ulratba. Kacarita, Prabu Basurata gya nitih palva, duurugl kllen sagara (glqlk A1r|r{yar vt s pLnapag denlng Dabyunng Srparru earta Dahyvang lfularnbl lngkang kg utus donlng Prabu Dasareta ratu Anr{Va rrtt salclng yarlgglti-ng j avata. }lus_ nya nga.ken yon ratu l,Ilrathal Prabrr Baeurata gye nltlh kreta RUNGO{ kadheI rekaken nrlng hrths Ayu{ya.
truk.
Renbag :
.
IV. $AGARI A.r--u D I A ._ Prabu Dasarata nya.ng ganra Deul $rkasalya, Deul Kekayl, lan Dosl rarnrhnya Sang hrJ angga Begauan l{aglstha, R€j a Mast}ri}L Pratu Jarraka, RaJ a Mad,ehndba Prabu Kusalya. 4puba.s : - r6'genya ngardontenaken eed.bkah (eesaJf) assa.Eenda, kantht panlulun plnarJ.ngana putra tunln nggayuh pulung ratu. Mlla nadyan sallpun parlpurrra'nanglrrg dereng knblbarg
$rnltrauatlr nanpl
ken, lebet ngentoeL rawldra ratu putranlng Hienu. (t'tttun t uangsltlng dg sa, pancen badhe *gguf raurh narendra putra }Ilsnu) . Katungka oovanlpun Dabyvang !fularqbl, natur bl}th na,rendra putra lllsru nengglh Prabu Basurata lrrg tllratba oa.npun rarnrh. Gye sani napag.- Lfusnya satata J.enggab, Prabu Baeurata ngandikekqken se{yanlra ngudl pulungl aa.nanten ugl Prabu Daearata ngaturaken vangsltlrrg Battrara. pranlla nunten sall bldhal dhateng papanlng pulung. 0ANDHAKAI{ : - Ing }lana Madura ptnggtr Kalt Serayu, uonten catlya sununar, lngglh punlka prabantng pu}urg Janurdlpa. Prabu Basurata sanget ngungunr 8ya nundh.lt plroa dhatoug Prabu Dasarata. Begavan lngkarg natur nakaten tt Dirk suuaur kadadosanlpun aaklng Reei Paspe ingglh Reel Angglra i4g 2
.
K
fatrlnah taps,n{punr ngantos nanpl ganJaran ea}lng.Javata lnt Jud aJf-aJl kadunungaken lng asta. Kuaganlng aJl lqnun k+grayangaksrrg
ken punapa kenavon letur dados anru. Nangtng kagodha dening {Vuang l{lsnu lngkeng nenba estrl, Reoi Angglra kapllut. Saleng badhe slnengganar pavestrl sau nyumrn supados Sang Regl krarnas ra''glung 4l nlyJ.n. hpl aeta nguyeg rJ.!oe1 eirablpun Anggtra qlur dados arttl' ksandha. sirna, nanJlng dados pulung Janurdlpa punLka.rt
Prahr Basurata langlorrng suka, gya nyalcetl pulung. Kadadak tinrbruk raseksa kalth Dttya Prayapati Ia' Kanekayakaa, dados perang. Denana ka}Lh peJah, babar llyvang Gunr lsn Narada gya tuukerla. Nunten l$uang -l{Lsnu rawh, nartngaken pulung Ja.uurdJ.pa dhatepg Prabu Baeurata lan Prabu Daearatar alnabda lng tenbe saged nunrnaken putra babonlng narendra blnathara. Prabr Bezurata nunten panlt lundur nring lliratha, kant'hl nylrtrun -nganptl DahF ang $panu lan ltulatnbl kakanthl nrlng l.llratha', saperlu kasusun ngyasakakon kreta nrnggu kados tltthantpun Prabu Dagarata. Sand.lkars! gra pangkat. Ka.carlta, Prabu Janatia kepengln aangot numnaken viJ lnlng ratu, nangka sg nangke doreng peputra, nunten nllae papanlng pulurg klnarya rrgenlngaken clpta. Ifvang l{lsnl raurbr patlng ulslk latnun lng tenbe Sang Nata badhe poputra egtrl panukenanlng Batharl sl. Salg Nata l-ega, gya hrndur. Sang
V.NAGART KangJeng,
UILAJTHA.-
rattt Deul Brenanlyuta nyang kang rayi
Begauan Rulsnewati
-
garta Prabu Srl MapuDggung. Katungka raruhnya Prabu tsasuratar nlnten na-rlngaken pulung Janurdlpa dhateng kang rayl Bgy. fhrloavatl. Gya ikapirea earn{l nafur bllth Saog Nata badhe poputra kabh. Ja.nur nulya kadhahar KarrgJeng Rafu, blbar dhahar nunten kapondbong denlng kang raka Basurata. &rggallng carlta Rafu Brenaniyuta r,nra nggarbi-
ni.
Kasanr panganuklng DLtya
trlutgatl
sa.kadang nyuuun pulung Ja.uurdlpa,
da{ya psrrulg. Denaua /+ kaptkut denlng Srl Mapunggung, nunton teluk. }tun-ten glnabda, Dltya Slnparavan lan Mayangkara kuvat daclL vijlning ratu buta. Dene Dltya 'frlvlgatl nyang Ulsnungkara dadl nlJ lning pandhi.ta. IqJ eng sa.trl parnlt vangoul. Kocapa, ngger\ya nggarblnl Devl Bremanlyuta kagege denlng iBegavan Ruloawatl-, tenah babaran rylJ11 kakrrng, pluarlngan kekasLh RAD$I BRAl,tAllEKA
LZ nol
a-
l.:983
-6-
25.
nHtr"H" HH-Hn tHt'f,r HHr EH rHttH' DE "H*8" NN HBffi trnnDnn IrnDnnn EE tr! NN BH Hfl HH fifr ffi''HH $H'*HH HH''M trE nI! DE NN EEEI! Dtr IIN ffi""HE $B ffi Hf, ffi
NH
f,fl:,ftffifinn HH nH*F HH tn" f,H
ffi HB
I.
NAGARI P
II
R
I,T
ACAR
HH
II-J
Prabu Srl Maprurggungl patlh Mudha Bathara, I\rtnenggung l,ludha Hagnyg tr&r Harya Nltlra{ya1 llarya Partakar trya.ttg llarya Sadha. Rembae : - Slrna-nlr€ kang putra kakalth Devi Srl lan Raden Sadanal Mangka Devi Sri llna-nar Prabu Pulasya. Pranila Harya Nltiradya kautus nya.rawedekaken lng ngal sanlng Bogavan Rulmauetl tng l{ahondra. Sandlka, gye pangkat. Sang Nata -kundur ngarrhatotr, ptnapag karrgJeng ratu Deul Brenanlyatl.
II.
.
patlh Kala nDaru. Renbae : -ngGenya Sarrg Nata nglaner Devl Sr{r ulnargsulan yen slrna. Pa-tlh Kala nDanr Llnen nyataSakol ourdlka gya bldhal. I,llllAl'10_GAGAJL r - .DeDava uadya Medhary f,upu$lng kapapag. va{ya Punacar{ta, da{ya su\ra. Kaplsah denlng patd.b Mudha Batharal kanthl dharnrh' : I(aLa nDaru klnen nadoel sknanl,ng Darrl Srl.r latun pinangglh nedya kagsnJarake. Ialsendra
Prabnr Pulasuar
petlb
i
Ka18 9rba1 nyarg
Kala nDartr sagahr gya nundur.
III.
.-
Potnrk. Rembas : - ngGayuh dadl dg Eurcanlng kang nbaSp Dewl SrL, ltllAlti .S[X(AI] : hrta ba].a-
Raden Sadana nyang'Senar Gareng
ucr lan
ngupaya
ne Kala nDaru gar€gu gave trareng Sadanar teuah dadl panca.karal rasekoa kg soran sa.nl peJeh.
,
rt.
pggK,uH MFpIIAIIG gANru.
tryalg oenahnya Nlken Partlnl, nangglhl Devl Srl lngkang nundhut sraya pangayotsanr labet kebuJung dening denava. Buyut --llarrgkeng nu\ya parentah para sloua, napagaken rageksa. Dadl perang Lauan" denaua balano Kala nDenr. Buyut tlangkeng ngenpakaken keuayan, tunarna dhatery Kala nDartr dadi plcak nrlpate. Bra-r:gkangan nr'lng uatlar kadadak nbentug eela kalg nyepit Pekel Hllnuka. SeIa pecah, llilmuka Juwar saklng Panandlang, dadya langlung suka. Nulya gentos nrlpatl-pun Kala nDam dLpun waluyakaken dening llllnuka, lan Pekal lfl}nuka oagah nyldra Deul Sr1, gya
Ki Buyrt
ltangkeng
nga.ubara CANDIIAKAN
:-
Medtrang
Tantu, Dewl Srl lan Buyut'Ha5rgkeng, nanpi
Raden Sedana ealc-ponokavane. Nenbe
lnbal pangandlka,
UlLuuka nyanber Deul Sri kabokta nganbara. Sadana rang lng gegana, Sadana kaeoran.
e4ovanlpun
kadadak peksl
nututl. 'D"{y" pg '
llinanteyar lngkang kauhre denlng [yvang Wlgnu klnen ngulatakon trah turas l,lle.nu, Mlreng panJerltlng Deul .Sri, gyar rlnebat Pskel l{llnuka koplaynr. NuJu ane garudha
-7Gartrdha lltnantoya glnanJ
ar J anar€ lan sunping doning Devl Sr1.
Ra-
den Sadana ngganJar kalung, nlnangka tandba pitayanlng Hywang llienu. Deul Srl lan Sadana runten dhedhukuh lng SR,I I{GAI{AI,ITI.
v.
EDR1[AP4I[__8D.I MAHENDRA.
hrlcnavatl, na.npl souanlpun, Harya Nltiradya nyaravedeka.ken elrnanlng putra Puruacarlta. l,llnarah y€n sanengko dedunung lng Dhukuh Sri Ngauantl, nanglng puguh tan nedya kundur. Harlra Nitlradye gya panlt. qANDHAKA{ : - Prmracarl,ta, Srl Mapunggung narDpl aturlng IIarya Nltlradya lanun kgW putra kakalLh dedunung lng Srl Ngevantlr gla nesat gegg na nedya eurusul psre putra. CANDIIAKA{ : - St1 Ngavantlr Devl Srt 1an Sadaha nanpl ranrhlng kang rarra Prb. Srt Hapunggung kang dharuh klnen sanL vangzul. Narrgtng eadaya lunggao^. Eopo datan purun. Tenah duka Prebr Srl Mapunggpngr garrd nyabda s APA BAKAT NCUINCSTINGI KAIA UIA' SIRA DElr|I SRI. Begavan
.
APA AREP NUSttH KArA MANUK, SIRA SADAI{A.
SanaUka Deut Srl dados ULA SAIA' Sadana dados MANUK SRITI. Ula Sana kosah nrlng l,llrathal done Manuk Srltl mabur nring G:llLngvesl. Senar Gareng Petnrk nututl. .CAI|DHAKA}{ : - Dhukuh GenJ ahr Kyal ldrigu lan semah Nyai WunarL kang ne-dbsng nangku Jabang bayl putrl nana Nlken Raketan taneah nangLs. Kyat Urigu kengetan dhayuhe Rosl Hlsana duk rlkale nyuvun putralrnrs nate ulnlslk lanun nongko darbe putra, nangka tansah reuel -lku tandha bakaL nanpa vallyu. Sarta engetr uau dalu nanpt'vangslt kLnen ngudl ula eava kalg gesunPlng Part salrttll. Pranlla, Kyal llrlgu gya budhal nrlng oabln., kadadak unlnga par{ -nuntel, u1a sava ngiton. &rggal, katrekta uarrgsul, ula kapapanaken lng petanon, slnqienan sekar boreb. Jabang bayl nulya slrep nggenya nangla, Desl Tlloauatl nulya nltle mrLng Jabang bayJ-.
\I[.
su
R
oL0Y0
.
dupl un!.nga yen Dewt tlknauatl roanitls, gya utuoan karrg putra llvvarrg Brahna lan l.Ilsnu kinen nggora godh4. Sandika, nunten ganl bldhal. {yvang Brabna nallh asu aJag, I$wang lll'snu dadl celeng. CANDIIA4AN I Dhrkuh GenJah, Kyal l^lrlgu nanpt wangslting ula eau&, supadoa t\n ruf* tangga tepam 1 klnen J avab ngubengl bale ponah kaya carano vong puput puser. Gya katlndalake, tomah gora godha cabar. Null Eyveng Kala naHh trpao-upae8tlr nggora godha j abarg bayi. Kyat l,lrlgu winangslt denlng uLa sawa, ki-nen ngaj ak tangga teparo memuJl : IDNG WInIDEtl, WIRIIIUYEII. Tomahan godha rencana saloi eirna Ilyvang Guru nulya dharuh p&ra wldodarl klnen ngmuat Dewt Sr11 saE, ta plnarlngarr pangkat da{ya'deua kattg andun pangan, pinarlngan tunggargan bedhatl lut pecut naga-serarg. Ing nriki Deul Sr1 wus ruwat da{ya uldodaHyuang Guru nyeng Naracla;
J
11.
-8VII. Begavan Brahnana
PERTAPAN A R D
llaroie
HDRAGLRI.
gtnonJeDg kang
WahnL supeaa kadhaup Raden Sad.ana. Sang
al,
I
putra Deul Srllah Kasnlta
lllku gya rnanjing sanggar panu--
uninga susuh. Marruk Srltl kacandhak, babar Rad,en Sadana, sesarengan Senar Gareng Petnrk prapta. LaJerg Raden Sada"na kadhaupaken klayen DeuL Srllah Kasnlte l{ahnl. NuJu tengah dal.ur l{yualg Narada tlnun.n narepegi Sadana. Plnaring an pangkat deva kang ngratonl donya brana Lng sabrang, sandlka nlnten og cad oaklqg Ardl DrdragirL. Kacar{ta' Sang Brahnana Harei kocalan putra mantu, taken dhateng Seuarynatur nboten unlngal nunten b'udhal mrl-ng Puryacarlta sad,aya. CASDH.qSAN : - Ing hrrrracarltal Pratu Stl Mapunggung lan kqng rayi ing Gi llngvesi Prabu Brahnanardai nanpl revuhnya Brahnana lhrsl ngaturaken 19 larnpahanlpun kang putra Raden Sadana. Sang Nata langhrng renar dene para. putra vlnl,eudba da{va deuanlng aarldhartg pargan. Devl Srllah Kasnita ttlahnl nunton kadhaupalcen klayan putranlpun -Sr1 Mapunggung lngkang nen kekaslh Raden UAI{DHU. Kasanr parsrlgnuke oaklng ltedhang Kunurnrng Prabu Kala Pulasva saug. dya ne{ya nyusun Devl ful, kasebLa} barat sanya kontal. J
kadad.ok
,
TANCEB KAYON 12 nel L983. 26.{14/{H4M4/I/I4M/I444{M/I4M*{*4MM/'**4*4***{44//4*4{A{** mmlllm nm nmm mnmm nrfimnm nlntnn nmnm mm mm nm mm mm mlu nm nm mm nm mt( ntm nrm mmn mm mm nm nm mmnmnm mm nm mn mm mm nn nrmmm mm Inm mm mmm mtn fiil-fifr frfi--tl]l Afi--fifi nOBnEEEEtsnn ntr mn nn nn nn nnn nnnm EMnmEE nm mm nE ru! mn nn nm nur nm mn mn utn Bn mm nn nm nn fiff $fr fffff,u- fr$ ltn mm nn nn nm hn nm mm mm flH nmtsm rnm nn un mnuult lttr llnn Hf, Hfi HS
'f,'
--
I.
ffff flfi
H"r m hNHnu'n If, ffinEn MID H m hi" Hm'Hm-nn mn un $"n H"r nn ID
m
n[u!m
mn mn mnnm nn
SH
NAC,4&I .SRnIGG.A HEpIIANG CAIUN0AIT.
Prabu Slndhrla fngglh BaJa Gothaka tryarg patlh ll,erya $rkapa, lng-ksnB li;1gnhgg. r Dene lngkang putra Raden Clngkarad,eua tan nanut t4y@g Bg puh. lfuturrgka aouanlpun IIarya Dnaparal natur kautus lngkang putra Inra"o Clngkaradeua klnsn ngaturalen Reea garnbar Gunt uJ.nangka pratandbalnanut.
tlnarpl
dontng Sang Nata, sarta ru\ya tlruptksa Burasanlng tu1ig kang ana lng reca, nutL : IIIHURINC BIPA KERIIP DIX.IING SITA. RaJ a Slndlula dukal llarya Duapara nun&,rr tanpa panit. l.laoana Sang Nata parentah dhateng kang putra Raden'Javata nyang Raden Dewata kLnen nenpuh kang reker pinar{ngen.kantb,l RaJa lClparal RaJa Capalap RaJa Yogyasara, RaJ a tllpaLa1 lla-r1pa Kunbanar llarya Oandara, Ilarya Paningron, sadaya gandlka gya bLdhal. Roca gya
tra
Prabu Slndhule Dyarg ga"n a Devl 1\r1us lngglh Deul Sahutt' daLah pg Sang Rotna Deul ugl bldhal nltdh kreta radl kapara teblh.
-9 II.
NAGART HEDrytl[c KAMULYAN.
I
I I
Prabu Clngkaradesa nanpl palapuranl_ug.
patih hapara natur bltfh dl
pun lurugf kang Tenar Gya satata uapag prarg. I'j-ERtiltlG GAGAL : - Wadya Medhang Karnulyan lanan Medha:rg Ga}-rngan. Para rayl kakatth Raden Javata nyang Reden Desate tandhing Prebu Cirrgkaradora, hanung sa.Eudara, tenah sa.nl nunglorl. Ugi para rd a zunrhan sanl tetuk. Prabu Slndlnrla sanget &rkae kang ganra lan putra sa.trL ngingetalen, nboten nendha nalah sarrgsaya nurlng. Itatenahan Detrl Tulus rnyar€ Retna Dovl datan klyat ngarpah sunpeglng uanah, trfurah qanl nuksua. Salxg RaJ a Gg tttrka langlorng nurlngr Bya nanglah prang tlnandtdngan kang putra Clngkarg dova kanthi ulah eunenbah kadl tatanlng zunungken nrd-ng bapa. Hasana karrg rana ruDsog nerang, gya nukoua. Prabu Clngkaradeva gya gunantl natal JeJuluk Prabu PUR}IACAIIDIIA. Kang rayl kakallh tuuln pa^ra rd a nunten katLmbalrn, kalcanttrl inba1 rembag, kapundtutan uupakat nggenya Sang Nata ar6a nbedhah nagarl tlBar yekrr. t GII,INGHESI - PURHACARITA l.an WIRATHA. Patlh Earya $lkapa ngaturi panrayogi-, suna$o s Sarrg Nata Pr,rryacan-dra nyenyunu nrlrrg Javata lalglung runlyln, kanttri larnpah : BILIH IIAIICI
AIM HI.AI'IPAH-MLAI"IPAII. I(acarl.tgr Ssng Nata sampun nglanpahl panrqyoglnlpun J angkep 1OO dLuten, nunton rpnten sa'enlta r DAIN
kl patlh
nalcaten uau
1. I^ARE mLAIIAI{ RtrnAToNr RATU TICA DIPUN LURUCI RATU SAnJNGGAI,, INGKANG TIGA KAIrcN.
2. LAnE NGAIU DHEMPU, INGKANG, TIGA KAHoN. Patlh Harya Slkapa natur bllth punlka saemtta cetha, yen ta piulyurnrnlpun Sa:rg Nata nro plnarengaken denJ.ng Bathara. Pranlla Sang Nata gya ufuea! klntun nauaLa lanantang dhateng Glllngvesl.
III.T1[A--C ILINGl'|ESI Pr.rtra Glllngweei atnaJa Prabu BrahnanaraJar Raden Trl Ttnrstha lan Senar Gareng Petntk ltemba.q : - PraJ anlpun kalnpbkakon auon. Kadndak lon ten denava alasan nana KaIa l{ldhatya la,n raseksL llldyatl, nedya tDargsa -dados I'EIIAI'IO SliKAlt. Denara kallh sanl peJah, babar Hyuang Srnantanu 1an -
lngkang putra Retna l.lldatt. Nu\ra Sang Devl kaganJ araken dhateng Raden -Tri Ttnrstha mtnalgka garva. Sarta vlnlslk, klnen menlt dhateng Ctngkaradg lrar Sandikal gya pa,nlt lundur nganttd kang garw&o
IV.N
I
Prabu Brahmanarqj a myang patlh Atmera. Rembae, : Sang I'iata supena avon. Katungka sovardpun Raden Trl Thustha ngatura,ken lelanpaha'Lpun dene ws pala'krdnao Sar:g Prabu lalglung roDar Kaearu oowanlpun patth Drapara ngahtraken serat panantang saklttg Prabrr Clngkaradeual Sang Pratu Bralunanarda nurl,ng, gya inapag prang.
-I0ptu,U., g"ahnanaral
Ja rnuksva.
Raden
a kasoran tandhing Cllgkaradouae tenah Bra-hrnanarg Trt Thrgtha lunaJar ngungoi mrlng h,rruacar{,ta. V. UAGARI P U-3I{
{-0
-A
L
I TA
Prabu SrL l}lapunggung Dyalg kary putra Raden Handlar, nampi kang, rayl tllratba Prabu Basrrrata. BgEbAg : - Murkanlng treh lfatu Gunung. Katungka souanlpun Radon Trl Thrstha savadyar natur yen nagar:l GllingvesL vus kabodhah denllg Prabu Clngkaradeva, earta kang rana BratunanaraJa wue nukBUB. Dorong dalgul kadadak panenpuhJ.ng ua{ya Me'dhang Ga1ungan, gya plnap8g praDg. Prabu Srl Mapunggung kasor lng yuda, nunten uuksua. Prabl Basurata kaplayu, plnangglh klayan kang rayl Begavan Rulgneuatl. lfulya kautstk ktnnen nunglul kenavon, panrlhe kangge srarr,a nglunpuking pulung dhateng lllrg tha. Prabu Basurata sayogya, slgra varrgsul nungkrrL aris dhaterg ppslq
t
Clngkaradeva.
-
'
Prahr Clngkaradewa langlilng sukar gya netepa.ken 1. Raden l{andtu kaJunJung gunanti. kang rana rng Nagarl hrrvacarlta J eJuluk Prabu SRI MAEAIIAI{. 3
2.
Raden
Trl Tlustha ugl kaJunjung gumanti kary rara prabu Brahna-
rraraJa lng nagarl G.J.}lngveall plnarlngan JeJuluk Prarxr* BRAMA SA TAPA.
3.
Deue Prabu Basurata
lng Ulratha lctnarya sesspuhing para rqJa.-
l+. Itagarl tetlga, Pumacarlta - GtUngr.resi lan l.Ilratha; kabasah denLng Prabu Clrqgkarad,eva tng Modhang Galungan.
TANCEB
L3 uel
KATON 1983.
27. nlmmln mlfiIll nlll mfrl lllmlnmtllru nm mul nlm mln rnln mmu mn lnm nrilrmnmm mm mm xlrn mm rnln rnmnlm nn mn mm nmm urn mm tnmnmrn mnmm lnmmmnn mn mtn mm mm mtn mul mnl mn
nmmmln lnm mnl mrn mn
trn
mm
nnmmn
mr[ nm mm mtn
mlil mn lflm mn mrn mm mm lrrm mn mm rnln tnln mnl mn mn mln lnmriDlrnl0 llrn lnlllrir nn I4In
nlm mn t4u ltultll I
l:ll .l
llu,:
I
I.
NAGARI
ll I RAT
E-A
.-
Pratu Basuratar patlh $tnggatar lbrya Sakrlta, Harya lengkara, tunenggung Svara Sungga. Rernbas : - Slnsanlng kang putra Raden Brananeka. Kl Patth kadhamhan n€up.alar saJxdl-ka gya pangkat. Sang Nata kundur ngadtrg ton plnapag garua pranesnarl Dsul tsrenanlyuta putra l[yr.lang Brana.
-lLII.
NAGART
HALA}IA
Prabu HAY ttl AN A nyarrg gs,nta Devl N R A DI nanglu ingLrlg putra Dewl E 0 Y I nendheng gerah santer. Sang Nata mentas nampl uangslt : Itlngka,ng putra klnen nbekta nrlng Tanah Jawl-, kaslramana lng tlaga kang klnubeng ulgma kencana, mapan lng Dhrktrh l.l A H I T A .ri Sang Nata gya dhavuh nrl-ng patlh !ruDHA yt.lAlIJAllA, tunenggung JAIAANGGOTA, JAII.$JDICDA, rte{ya kalcant}rl nr}r€ Tanah Javl ngupaya rlsada Se rahlng kang putra. Desl lbyl nunten tlnandhu. Savega s€mya budhal. P-IitAN0 qXGAt : - lladya l'lalalra plnangglb praJurlt lJlratha, suJ.ayanlng renbag dadoo pancak&!&r Prabl Haywana plnangglh patlh $tnggatar Bya naleh kang slnedya, patlh Srnggata ).alglung lega: Nunten samya sesevangan IIT.I.JA}TA
GIRINDR-I
Raden Brananeka nyang Semar Gareng
ph
Petnrk.
RembaE
:-
Nedya anggg
pulung sageda gentos nangreh Prabrr Glngkaradeva ingkang hanbeg msuh. Katungka nonten d.snaua alaean Dltya Kala Rekta nedya mangsa, dadya PEit.4,I{('i SEKAR, denava peJ ahr babar Eyu"r,g tlLsnu parlrrg wlslk la.nun nedya tinumtan kang oinedya lan bakal antuk garua. Hywang l.Iienu gya skna.
IV.W.Ki Buyut L O C, B A nyang notronganl.ra narna Raden GaJ ah Oya (putra Prabu Srl Mapiuggung evargl). BgElgg: - Gajah Oya nyarlyosaken uewarq! lpun Begawan Ruhuawatl lanun badho oagod varni Jalma. Sarta natur bllLh nentasnangglhKAcAnawi tul:lenuni IN DBADI,. Kl Bunrt Lopragya parlng dharnrh yen kaca punlka klnarya J alaran. Gaj ah Oya nunten pa.nlt nri.ng Hana. Tengaldng wena, arra wldodarl naml Devl Indradl lenggah tg p1n1ng tlaga kimbi nangls labet kecalan kaca. GaJah Oya prapta ng li pltaken, wlnangeulan yen kelangan kaca. FeJ ah Oya ngatcen lan kadugl nangzu}aken laruun purun kagarva. fndradl sagah, narglng
CANDHAI(AII 3
-
-.
darbe bebana, yeklr slena kencana j aJ ar eanga knng ngubengi tIaga. GaJ ah Oya saguhr gya sidldkara, sa'la'l'l ka ana uisna nas bebaqi engan ngubongl t1aga. Sary Deul lalgturg suka, , 1* kaca gya tlnalrpl. ltusnya na.npi kaeal Indradl panlt nedya hanggunggung cacahlttg ulstr&r Jehrl tnts nlnggat, Gqjelt Oya nututl. Kacarlta; playune Der.ri Indradl plttanggih Raden Brananeka, gya nyaraya klnen nylrnakaken Gajah 0ya, lan sagah suwita mlnangka garwa. Brananeka sagah gya napagaken Dwirad,a, da{ya pra.ng. Katungka Hyuang Narada ravuh parlng Panah Herauana dhateng Bramaneka, sarta tutur yen Gqi ah Oya puni
ka tatslh kadang. (GaJt Oy" anak Sri l4apunggung patutan klayan rylri -Ru}olnl tng pertapan Tltlsarl. Dedos kaleres raka naksanak klatrran Reden Brarnaneka). Bra.narreka nunten nglepasalen panah lierayaDa, kengtng GaJahOya babar daffa manungsar narglng kahrncang teblh.
_12_ Raden Brananeka nunten
lundur earlnblt klayan ingkang gal.ra
Indradl.
Devi
I
: - Kl Buyut logra lngkang
tengga visma kencana, narnpi ramrhipun Prah,r llayuana lnglcang Javab ne{ra ngedus lrrgkang putra, lngkattg nenbe nandhang wlyodl. &rggallng carlyos, Dewl lbyi ,kaoirarnan lng tlaga tenah ualuya. Kadadalc dhar.rahlpun Raden Oya lngkary duk euvau warnl dvlrada. Nunten cari.yos mrJ.ng karrg rana Brayut toBrar blIib plyanbaklpun punlka OaJah oya lngkang saged uarnl Ja1tr&r labet bandayuda klayan Raden Brarnanoka. Iluyrrt Iogra bingah sg ngetn satta natur d.hateng Prab,r I{ayuana blllh Raden Oya puni.ka -lngkang nuJa wlsna kencana. lrlasana Raden Oya kagenjar Deul lbyl, kabekta kundur nring Nagarl Malavar kaJuneqengaken narendra.
9ANDHAKAN
v.
NIaGARI
_l.l
Ilt
A
T H A .-
Prabu Basurata, nanggltd lngkang putra kepulunan Gllingwesl Prabu Bra:nasatapa lnggih Tri Thrsthar tuuln tngkarg gUsti l'ledhang Karnulyan
-
Prabu Cingkarad.eua lngkang ndangtt slrnanlng putra Brarnaneka, sarta nggg nya nggarblnl kary garwa Deul Brernan5.1ruta. Katungka Sang Dewl babaran nlyos putrl, pinaringan narnt Deui BRAI'IAIIEKI. Nunten kasusul souanlpun Raden Brananeka sami matur yen tltro pg lalcrarna klayan Dewl Indradi Inyarg ngaterraken CUPU REINA pratandha yen vl-dodarl. Para sepuh sanya guka, Nu1ya Prabr Baeurata rnatrlr mring Prabu Clngkaradevar punapa kapareng kary putra Brarnarreka kajumenengaken nare4 dra gumantl nata lng lllratha. Pratu Clrrgkaradeva, nayogyanl, sigra kalcepyakaken JinunJung nata, JeJuluk PRABu B A s U P' A T I . ('/lrntha II).
pepatlh Gl1lngwesl, patih Atmera natur bl1lh ng garl Glllngvesl kadhatengan nongsah ral a d.ltya trah Prlnggat aanf saklrg. garLta sellrr nanl Prabtt @RA SINGALATA. Temah gpgup Pratu Brarnasatapal gya panlt earvl nyuvun blyantu vadya l.llratha. Nallka Ba.nana garwa Prabu Branasatapa nenggth Derd l'tidatl babaran nlJ iL dhanplt, nailging J abarrg bayl dipun salinl mend.a dening garua nem. nami Retna RqJatadhl, bayl kalarung lng benaut, plnupu denJ-ng. Begawan Ruhasatl. Kacarl-tp, Prabu Trl Tluetba dunugt ing GllLngwesl kasoran tan'-dlrtng RaJ a Dltya Gora Slngalatar tenah Sang Nata ngungsl sagarrua putra nring Wlratha. Glltngwosl bedhah donlng rageksa PrLnggondanl. Kadadalc sowarlpun
i
L3 nei
a
L983
L3A
a
26.
Hf, $H
Hfi.*
rHt'f,r HH HH HH H#t'fir BHnIrmm
HffittfrH HtttHH
H$
Hil
tt
Hffi*Ht HHrrr
ffi Hff Hfr H$fu.. M;.
:
mnmm Innmn mm mn mmnln lnmnlm nnl mfn mtumlnrn nntrmm mm nm mm mm nnl mm nn nm mm m In nlnt tnln tnn tnnl mm mm nm mm lnm mn mm mm nln m nl nlm mn lnhl ltllrl nili mmnmm mmmmmm Dmnnmill mm mm nm m n nrril mm nlnl rnmtnmul mm nnt mm tnn mm nm mm Iln runill tnm nnt nrn Innlnl nIIl nrn mm trm Dm mm mmm mrn lnm l0tn nmnlril nn Inm mm ntnrnm nm tlullilt utnnmu nlln mm mmmm mmnun mnmm -
mntnmmnl
nm
rurn
Inln tnni
mm lnru mm
mn)
nm
mm
nnt
nm,
I.@.. {wang Guru nyang Eyvang Narada. &enbae i - .l{cnten parar€muka raJ a dltya Glllnguesl Prabu Gora Slngalata nyuwun rabl Bathari lflIuta.ma. Hyvang Gurl tan renar psa putra Javata klnen paca.k barls. IT.NAGARI
GILTNGt.lESI.
Prabu Gora Slngalata nyang patlh KaIa lhdragsa, miuah uadya buron rlanao Renbeg : - ngGenya uus ngeJegl kadhaton G;l}lngwesl, Pratu Trl --tlnrstha (Bra.nasatapa) ngoncadl n Sarg Nata gya parentah patth nggeurpur Kahyudngarr sabab desa nguluhl vLdodari. SandLka gya budhal. P[rR$q G.ACA! : - Raseksa ngrabasa Srn)]oyo, deva-deua kasoran. ]Suarg Nareda gya lraeat
nring l'llratha nedya nyaraya.
S
I geg
-
.
ITI.HARDI MAHEND-BA hl}otavatt kahadhep putra Gllingwesl lngkang nljil dhanpit salcing uldodarl Batharl lfldatl, kakaslh RADD{ PARII{ENAN lnggih DHUKE-TOYA. Ingkang rnlJtl estrl na.nL DEIE S R I N I. rregltr laro kallh punika lngkarrg kactdra nu\ya ltnatnrh lng benavl dening kang ibtr kwalon Retna RaJ a Tad,hi. EegDgg: - Sang l{l!il Ptttrl dhanth nrlng karg wayah, kinen sabJyag tu anorg tanl, kantht parlng Jeuah. Sang Bagus sardlka gya paxgkat, kadherekaken Senar Garong Potntk. PLiliAflG s_EK/rR : - fng marga, Parlkanan kabegal negar da{ya prang:. Naga slrna, babar Dahyvang Kuoualal natur ne{ya suulta. Sang Parlkarran sagah naupl, ugor purun rerencang nggenya nyenylrwn Jauah dhateng jawata. Nunten sarui sldhlkara, ganaUka Javah deres. Tenahan anong tani eami blngah.-'Raden Parikanan saponokauane dalah Datryr.rang Kusuala gya sg wan ngarsanlng Begawan Ruloavatl. lfusnya prapta, ParLkanan ngaturaken Dahywang Kugsala dhateng kang eyarg. Waeana tinanpi pazuwitanlpunr nulya Sang tti!il f\rtri pangkat nrlng l{iratha ngant}ri kang uayah kekaLih nedya katur nrlng karrg ralr&o Begauan
IV.NAGARI
t,.
TRATIIA.
Basupatl lan kang raka Gllinguesi Prabu Branasat'apa tngkalg ngungol sabab nagarlnlia kabedbah ratu buta Gora Slngalate. Egleg I ngGenya nggarblnl lngkang garwa i.ltratha Deul Indradi nyuvun dhahar pe len pretangga Jtwa ing euarg&r Kaearu ravuhnya tlyvang Narad,a, nundhut sraya sirnanlng raji6 dltya Prabnr
ingkang,ngeJegt GJ.Ilngwes! Ian ngrabasa
Kattyuangan. ,
l
-r.4Salg Nata Wlratha sagah, nanglng n)ruwn polem pretangga J,lwa. Sanallka pelen pretangga Jlwa dharah ing qgarsa. Nunten kadhahar'd.ening Der.ri Indradl. Bakda dhaharr gya babaran mlJiL priyal plnaringan kekagih Rat\yan B ASUMU RTI, Nanglng lnrclva, d.enelngkang ihrnuntennen dhang gorah. Serrg Nata dhanrh $hateng Berya Sakrlta lan tlarya Lengkava klnen ndherek l$tang llarada. Sandlkar gya bldhal. CANDEAKAN 3 - Ing paprargan, va{ya buron wana sarnl peJ ah denlng lla:ya -
Sakrlta lan llarya Iengkava. Patlh Kala Hudrqoa murlng, Harya kakalth kagetalc na.nprung. Ifuarrg Narada nuJ.ya natur rnring l{ywang Gg Ttl r
Ilywarg Guru dhawuh mrlng Narada klnen nundhut J ago saktng l{iratha lnggih punlka : BUYtil BRAI'IA INCKANG MIYOS DIIAI.IPIT. l,larada gya nesat.
niJ
iI
raja
I -
Nagarl tliratha, uyattg Prabu Brenasat&p&r narnpl ramrhnya ingkang bibi Begauan Ruhravatll nasrahaken putra Glllngwesl irrg kang nlJ 11 dhanplt, lngglh punlka Raden Parlkanan ya Dtu!:ut Toya sarta Dewi Srini, dhunateng Pratu Bra.nasatapa. Kanthi kacarlyosaken bl}lh duk ing unl lare kallh punlka kacldra denlng kang lbu ne!o, kalabuh Lng benavl. (Ibu Delri. Retna RaJa Tadhl). Ing mrl,ktt Pratu Brarnasatapa lng batos nyathet tumlnclaking kang garya panlngglr. Kasaral ranrhrya Eywarrg Haraaa nundhut j ego, buyut Bra:na lngkang dhanpit, Nurten Raden Parlkanan kakanttri mirrggah l(alrywangan, para
CAND$AKAN
senya ndherek.
i
V.@. Hyualg Gurr nanpi ranrhnya l$uary Narada lngkang nganthl Radyan Parllcanan tuwln paxa iqj Gunr parlng ganj aren pusdca j enparlng ". [yuarg SARUTAUA dhateng Parikanan, nuJrya najeng prang.
Ing paprangan, Prabu Gora Slngalata kata.rnan Sarutaroa, peJ ah. Prabu TrJ. Thustha nulya J woeneng nata lng Ol}Lngwesl mallh, gya-kundur rnrlng prd a. Drpl rnre dumugl lng Gttlngubsi nu\a narepegl karg garya nen Deul Rgtna RaJa TadhL, kadangu bab putra kang kaLanrng tng bg ngeualt. Sang Deui amung kendel, Sang l{ata duka. Retna Rqia Tad}d den -sabda d.a{ya baJulr nuli nJegur lng benavi. Kadadak uonten kabar bll1h garua nata lllratba Deui Indradl Beda. Gugup Prabu Basupati myang para ral a gya lundur nrlng Wlratha. lfusnya prapta ing Wiratha, lunarpanya Sang Dewl Infuadi gla pinaripurna.
TANCEB - KAYON. 13 nel L983
_t5_
29.
mmnnm mnnnn nnmm mn mn mn mn mn mm mm nD nm nm nm nn nmmtrm nmmnmm mmulnm nmm nm mm mm mn nm mn mnmn mm nn mm nnn trm nn nnDnt[
mm mn Dm mntrntrn nn nntr mn nm nmrlnmm nm
Dn nD Dnn mn mn mn mn mm mn IDIII
mnlirn lillll n[rl Inm mm m mmmrn ntll nnm tnnl mmm mm -" mmm lirln InIIlIu llllll
mr)l m IDm mmmtnmm
tD mmmrnnm nrnm nuu[
rnn nm
r0m
truo mn
mmmnul
mm mm
nmuurDll
mmnln lnmnurln mm liurl fillnlllm lirlil [lnnt0l mln mn mn rnil mm rlln titnl ln t:ltil iltrnl0lll m[l mm lnm mm Innl lrlnl mltl Uln nrlillil lltlit ritnl nlln mm Inm nnl mn mm tfllll iltn li:nm lniil Int[ tntn nmnnmn mmmlrtl0 lnill lilln IntDtll,lnnl lnm ln n Inll mm mn mrnm ntm mm mmmmmm mm mm ntn mm mm nmmtn nln n rn mrn lrlni r4nl mm mm mmnn mrn nm nnrnl milrm lDm nlm ,nmmm mn mm nm nn mn mm mm
mm
tnm nm mm tnm mm mm Inn
lnm
mm nm
lrfll
Itrlil
i
I. Prabu
.
Srl ltahaval Lngglh RAt a llandlar r petih
RrJ angks..rao Renbag
z
putra Raden lllnaryva plkarlt* putri G1]{ngeeel2 nanglng uonton rorlbed, eabab putranlpun I(1 Patlh PuJ angkara na.nlr Raden Sa{yeskara slrna tanpa pa.nlt. Kagaru oovanlpun utusan sak{ng Glllngwosle patlh Atlera, matur kg utus keng raka Prabu Branasataper pasrah olrnanlng putra Dewl Satapir lngkang .kinarya sayenbara : Slnten lngkang saged manggihai(en sirnanLng Salg Devl, ne{ya kadhaupaken. Prabu Sri Mahawan sagah. Nu1ya Sang Nata dhanrh nrlng kary putra Raden Ulnaryua klnen ngupaya mureanlng Sadyaskg r&r yen uus plnanggth kapaorahsna ngupadl Devl Satapl. Kang putra sand! ka, gya p4ngkat. Bibaran paoovakan. Sang llata }undur ngadhaton, plnapag garsa knngJ eug ratu Dewi Srl Iab Kaeul,ta l,lahnl putranipun Begauan BratrBadhe .rhaupnya k"n€
ndxa
llarst. lfunten buJ ana. Dene Ki Patth PuJ angkara, dhamrh mrlng IIarya Bfunana, tlarya Blramg
DBr h:nenggung
BuJ
ang Kelalen, klnen nguntapaken lrundurlng K[ Patlh At-
EOX8.
rI.
NAGA,RI G .U
11I
A
SqlA
HANCLENG
oeHr, jojuluk Prabu Yaksa SINGCYA KESI.IARI, nyang kang rana Pujingga Reshl Shlwa lbya, patih Kala Garba. Remles : - llentas nyidra putrl Glllnguesl Deul Satapl, nanglng engga -RaJa seluman-trah Prlnggondanl
dinten nangke derong atut. Sarg Nata gya utusarr Dltya JaS.egi ldnen no-luh 0111ngwosl, detre patlh kadhawhan barls. Sandlka, gya pangkat. 1'ltliirl{0 grlGAL : Wadya Raseksa kapapag barlsan'Puiuacarltal dadya sulaya. Denawa kasoranl gya nylutpa.g narga.
III.
l.lANA
I,IALIN!IN
SNifA. .s1q}.gg. : -
'
Ngupaya murcg Ian Petruk. nlng Sadyaskara. Kasaru ana nacnr nubruk, da{ya I'L:ttrri:iG jilil(t!!. I'tacan babar ltyvarrg Kwera, paring vlslk j Srtg Bagus lclnen sowan nring pertapan I'tahendra. Sandika, gya panlt bldhal. Raden
Hinaryval
Semar Gareng
IV.
a
nanpl sovanlpun Raden Sadyaskara pasrah Jiua rg BB. Nulya wlnarah klnen ngupaya slrnanlrrg Dewl Satapi., dad1. J alaran antuk nugraha. Sandlka, gya'panlt mundur. Begawan hrtrguavatl
-15Ing nargi Sadyaskara pt-nanggth Raden Wtnarlywa, gya parlng dharuh Saclyaekara kinen ngupaya eLrnanLng Dowl Satapl putra Gilingwesi, ltahrr sandikal gya plnarlngan kanthi panaJ
plnarrgglh hrta uadon n^eng4s.r'na.ni DRATI. Ml1a narrgLe travlt tlnllar semahipun nama Pl-saca (gandarua) R$fA BAIJ lngkang kenglrrg aradan barls, margl ratunlpun ndhustha putrl Glllnguesl Devl Satapl Harya Sadyaskara eagah nd,haterngalcen senah-lpun, nanging lanun saged sumerap unrJuding lelenbut. NuJ-ya Dratl ngaturaken IJSAII PRAIIAI'IA. Yen kaslpatalcen notra, saged unlnga vujuding dubriksa, larnun katetesa-ken tallnganr saged nlreng baaanlng pisaca-piiaci. D,rpt rnre ngagen J.1oab-pranaua, Harya Sa{yaskara unlnga uisma kencana babanJengen, Sang Bagus nulya rrgtdung lelagon lngkang nuju prana. Hanjalarl Gandarwa RaJa Ball nJoged rnleter, nunten so\ran pgarsanlrg Sa{yaskara eanri. matur blngah dene ssged uval saking aradan nunten pinang gih semah-tpun nallh. Pranlla nunten ngaturaken bebirgah : SEIA TIMPURU lan I.IAHTYU ltAtINI, sarta AII DANURDARA myang RAIAII KALA CAKRA lngkang kg
Kacarita, lanpahlra
Rad,en Sadyaakara
tyasane lanun vlnateg
:
APA SACIfTeXn TUMtrKAr APA SASDDYANE DADI.
hrggaltng cariyos, Harya fudyaskara gya ka-kanthi manJtng kadhaton Guva Sola Marrgleng. NuJu Prabu Singgya Sari arsa mondhong Dewi SataplrHarya Sa{yaakara matak aJl Danurdara, nempuh Pratu Slnggya Sarl, dadl prang, Slnggya Sari keplEru. Ilarya Sadyaskara nulya nuJ a sela tlmpunr da{ya kanthll nrkni Sang Dewl kalebetalc"l ltg kanthll nrlul, RaJa Bali klnen nbekte. Gya ng
sat lnrndur nrlng Glllngvesl. Pratu Slnggya-,Sarl nututt savadya bnokasakatl.i
V.. (Trl
Th,retha) nanpl calon beean kang rayl hrrug carlta Prb. Srl Mahawa:r1 saha kartg rayl lflratha Prb. Rasupatl. Ketungka llarya Sa{yaskara solran1 ngaturakan kanthll ntlfitl kang isl Dewl Satapl-rlrrgka:rg nentag kacldra donlng ral a solunan. Sang l{ata esmu malbenr nunten }cacaogan I.lsah Pranasar eanallka plrsa Gandarsa RaJ a BalL. Gya kadg ngu natur bltlh nyatae ratunlpun lngkarrg nyldra. Malah Rqia BalL natur, billh r"rrlgt" vonten tenung utusanlpun Prabru Singgya Sarl na.uri Dltya Jalegi. Sang Prabu dharmh lclnen nyepengr R{a Ball sagah, nunten dados Pratnr Branasatapa
perang, Jalegl peJah. RaJa Ball glnanJar pangkat, klnen mmoksa sanggar panuJan salanlIanl. Raden Wlnaryua kadhaupaken klayan lngkang putra Deul Srlnt. Dene Ilarya Sadyaskara kaganJar Deut Satapl, nanglrrg Sela Timpuru - Nahtyg -Wahni - sarta liisah Pranavae kapundhut doning Sang Nata. I{arya Sadyaskg ra gya ngaturaken. /tnuk-arnukan Prabu Slnggyasari tinandhingan Prb.Srl Mahawan. Kadhalrahan oanJatri pangruwatan, Slnggyasarl lbbur. Resl Sttlva-
Ibya lcopl}ut, matur
tobat. T A N C E B -
HHli|HMNEHNfi HH IilHHHH [i flIfr I$II
I$
K A Lq_N
iIHfiiH
.-
13 met L98V,
-17Hffi'-n- HffiHfr Hg"$* ffi Hffi**H$ fifi:il' nnmn En _nn nm mm mm mm nn nnn mn nE nm mn trnnnn nm nln trn iunnnnn
30.
m mtnm mmminm InUl Inill Inmln till0nlln mln lllrl mmnnn mlnlilnl lilm rnlll lnl0 mm mm mO mln mm nlm nrtt mlnl(l f,lln Innt rlln lulntrt i,liil mm mm nm nlm mlu mlu mrn nnl mm mn mn ru[ tutll mrntnmmm miil n)m tDtnt;iltmtn rnnl mrn ltilt DltDrn mtil l0tlt mtil uun,:l mm Inm m'n lnln nm mln mn rnllltnn mmmrnm r0m mnmn nlnrmmB nm mmmm mtnmtnrnm ntm mn nlmtilritmn nm mlll
mm MID nn
nm INID
nm
tnm nlm lntn
I.
nmm ltm nu nm mm nm mm ritm nill nlnl mm nm ilnl mm nllmln mm mIl lnln mlil illrl ltllil lnlil nlm hlrr runlu BII mn n0ln nm mtn mD roul tnnt mru Inru :uii!
nlII
NACARI G
r LI
.N
C
1,l.
E S I. .
ltggiU lr1 Thustba, nyang patih Brarna Sadhana (patllr Atmera vus soda), I
gya parult bldhal. Sang Nata lrundrr ngaclbatonr plnapag garr,ra kangJeng ratu Devl lli-dhatl atnaJanlng llyuarg $rnantanu. Gya buJana. l(1 Patlh Brana Sadhana nodal qJ avl, dh.*\ dhateng HARYA BRAI,|AST! TI, BRAI'IAYAI{4, BRAIII'IAI{A RADYA, tunenggUng BzutHMA I{AONIA, nyang hrneng-guug WEDIIA BRAIIMA klnen tata-tata wluahan putra nata tuuln rguntapaken Radon Brahnanakestu, Gya budhalan.
rr.NaqARr ANG9A
PURA. ,
:
i
Prabu L0 K AP A DA tryartgpatd.hJAYAIOKA, dalah dttya t.tRIDHAGSA. Remba.s ! - Saxg nato engot duk rlkala kempal klayan nata Wiratha Prabu Baourata iirg .\rudya, vus prasetya nedya parlng biblt putra. Gya budlnl nring lllratha eauadlra. l,,lLltAl'{(i G{0.AL : Ing marga wadya Anggapura kapapag wadya Gll:lngvesl, da{ya sulaya. Rasekea kasoran, nu:Iya sesinpalgan marga.
Irr. HANA,TItNGGqL ,ingglh Raden Dlukut Toya lnggih Raden Kelingga, kadherekaken Semar Gareng Petnrk. Rembas 3 - Sang Bagus nenggalih bebananlng putrl !'llratha Devt Branarrekl lngkarg sanget andupara. Sarta ne-dya ngupaya nurcantng Raden fuganda putra kepatlhan. Fljl:;\liil l'ii:il,iii.L: Hadya raseksa mbebegal Parlkarran, denawa pojah sadaya. CAI{DIIAKIN : - Ing su}untng Hardl Mahendra, Raden $rganda manung}u puJa. Nunten kagodha celeng ka.g ana.k-anak Bajalrr nyander Sugenda tenah . da&s prarg, JLnemparlng - celeng lan gaJah girna. Sang Bagus laJu lumaksanal kadadsk kayu-kayt padha sujud,. Nu1ya karavuhan Begawarr Rulorawatle parir€ uislk yen ta kabeh mau nlnarrg Reden Parlkanan
ka pralarabang lanun Suganda lnrvat nunrna]ce dral at'ratu. Tnrs kadhasuhan enggal baU. Sandlkar nulya namlt.i
-18i
Ing nargar $tganda pinangglh lngkavtg gustl Raden Parlkanan myar€ panakg vanr tuuln kasusul ravuhnya Raden Brahnanakestu lngkalg matur kautus -denlng Sang Nata GilLrgvesll kang ra,ka Parlkanan tuwin $rgand,a kadhanr! an nyu$rn tetlngalan svarga. Sang Kusurna sanl sagah, gya nlnggah Ka---hywarrgan.
s - fng repat Kepanasanl Hywang Erdra lan dewa-2 nbalekalce sg. vanlng Parikanan lan fuganda, dadya prang. Dewa kasoran, Hyuang Drdra nunten sagah narlngaken tetlngalan suarga, naqging kaJujugg. ken mrlng l,llratha.' Radon Parlkanan langlatng sukal gya pa.rnit mun-dur.
CAND-II$KAN
rv.
PERTAPAT{
P LN g, R 4 N c 0
(l,q,KrR GpRA).
tngkalgl putra Barnbarrg Kuswalas nlrunm panlt ne{ya suvlta nrLng prqJ"a HLratha. lfusnya kalLlanr Bya bidhal. Anerg narga kapapeg Prabu lokapada, kadangu r,le{ra npt un putrl W! rattra. KabaLekalen denlng Barnbang Krrswalal da{ya prang. Barnb'ang Kusvala keplayu. V.NAGART I.tIRATBA.ResJ- Wl-swanld.ba nyang
Prabu Basupatl nanpl raurbnya kang gustl Pratu Clngkaradewa lan Prabu Srl Mahauan ir€ Purwacarltal nlwah Banbalg Kusuala lngkar€ matur ne{ya zuulta. Katungka praptanlng tetlngal.an syarga, nyang perganten saklng Gl-
llngveei Raden Parlkanan tngkang kadherokalcon Raden tsrahnanakegtn. Nunten kadhaupaken klayan Devl BrananekL. Kasaru oouanlpun Prabu Iokapada , nyuvun putr{ nata Wiratha kalgge biblt putral sabab duk runiyln oaropun uonten prasetyanlpun kang rana swargi Prabrtr Basurata. Prabu Basupatl nanung kendel kenawon sabab ke-vra,n J roning panggallhl Tarygap llarya Suganda nunten atur vangsulan dhateng Prabu tolcapada, ingkang suraoslpun ngukuhl putrl l/lratha. Tenah dadog prarg. Prabulokapada kaBoran kapllut, nulya teluk. Malah nunten ngaturaken noba nrjud putrinlpun nanl Deul l,l A S T U , kunJuk Prabu Basupatl. Tlna.npl -kanthl lega. tuganda glnanJar
putrt l{lken
TANCEB Ll+
$f
$*t$*f
$fl
nei
BAI(EfAN,
putranlpun KYAI
WRIGU.
[AYO_ry
L983.
$nrntln#$t$*$$$fl $$$$$$$*$nli$tinniln tlii $*r$$$ll$$ti*rl#
_19_ .it
nn mm mm nnIt n)nmm
mm tn
nl
m m
m m
nm nmrum
m
H
n n D t[mnm n m nnnm m rul !ltr nmm tlm m m m
m
u nn mmllll!m ul ml0ln nmmm Bmmtn m n mnlliltl mmmm rn mm mm m mmmmm nn n mm m nl mm nl ltm lnrn mnnn nroxnm m mmm nm mmm m n mn rnm nlnn m n nmmrnnm m mmn mn ul mnun
f,r H n'* H*H m nmmmnh ru[nn n Bm n[un m mm mm n n nm I[ nnnn n ID mn l;rt0lrllrl nmllllll lflnll0 lnnll,;im In nm rn lilrnlr n mm n ill n m ltl mn t0ltltil tit l:l ti'! n mmmm n n mruU m m n ltl [i[!10h1 m mm tntnmriln tll m mm nl I0 trllirm liliilrfl n In n t[ ntlltn n n rumllltt lnln llln H ln
I.NAGART UIRAJ-II-I
n
mm:tllutltfl
.
Prabu Basupatl myang patlh $.rnggata. Bgg-blg : - Pananglse ingkarrg putra jal^nrrg bayi Raden Basunurtl, sabab katllar seda inglcang lbu DevtInd.radi. Mattgka rnitunrt wangsltlng dewal Sang Nata klnen mupu pulranlpun kang rayl Brarnanekl nengglh Radon K A N 0 . Kaleresan Sang Nata 1rl1-
ratha kaaturan ravrrh mrlng GJ-llngvesl sabab kadhatengan mengsah &aJ a Bg ya saklng Kedhung Ja.nuna. Gya parentah tata-2 bldhal. Ingkarrg kinanthi: I{ARYA
SAI$ITA,
I'IARYA IJ0NGI0\1.IA, trurenggung Sl,lARA SJNGCA.
II.
.
Ratrming baya Prahr KALA BAIUL SAIIG.[.IA. Remban
: -
Tbl Thustha (Branasatapa)
SRENGGI myang
ngGenya
patlh
BAIUL LANTAI{G dalah
klntun serat panantarrg dhateng
lPrabu-
nate kavlraqgakon, ne$ra nales ukun Nunten nbldhalaken vadya sato gaIak. lfJfuWl|.jj$d : - Wadya sato Jamuna kapanggih vadya Wlratha, dadya prarg. Para sato bubar nanjtrrg vana. sabab wus
III.I.JAI{A PREDAPA Radel Parikanan nyang Senar Gereng Petruk, Ilembas : - I{gupaya badher bang slelk kencana, kangge mitunrtl panyurunlDg garwa kang ngidiram ldhan kar.puoran. Mangla ingka4g putra pun K A N 0 lan K A N I R A RA
S tansah reve1.
Kada4ak ana. macan ne{ya nangsa, dadya
-llliilitti lii+jj!
nacan babar Wvang Brahrna, paring badher bang sisik kencana. Parikanan gya panit larndur.
IV.
NAGART MEDInNq
K 4 !t U I y. A N .
Prabrr Clnikarad,ewa ingglh Prabu Purwacand.ra, myang Raj a Capala. RpJnba.e 3 - Sang Nata datan kersa carem klayan wanodya, pa}ullnane ha -nung nj anah uadya priya, klnarya go11r. llunten patlh Sukapa kautus nlnr-
bali
I]anbang Kusuala, sabab wus dangu datan seba, drine Rqj a Capala
ki--
nen sowan nrLng Gilingvesi, nyuwltaltaken ingkang p\ttra Dewl Al,lAl{TI. Sag dika, gya saml bldhal. I.arnpahlra Rs..j a Capala kapapa€ Pratru KaIa Srenggl, Dewi Awantl nedya kqialuk, RaJa Capala tan suka, temah dadya prang. Rqja Capala kasog an gya ngoncadl. CANp.HAKAI,I : - IIUKIR K A N D II A , Reol ASWAI,IIDHA myang kang putra Banbarg Kusvala, Nantpl ramrhnya Sang ll|llru saldng Baniaratll Begauan ISAKA myangarl EMPU BRA TANDAII 0 Lan E!'IPU l--I
I
-20RADYA sarta EfPU BRA RUltTINCesaperluhar€getuuln AKSARA lara]
BRll
sa.nl rlggeguru. l,)rggale Sang lllh,t Aswarldha lan Banbarrg Kuslrale sallpun
lebda.
-
,
Katungka ranrhnya patlh fukapa, roundhut lumadlne Bambang Kusva.la. Nulya Braluana Isaka lngkang sagalt kaJanah denlng Prabu Cingkaradeva sg. uger Sang Nata saged mbatalg calgkrlnane Isaka. Patlh fukapa oagah, gya
kakanthl sovan nring CANDI{AKAN
:-
Medhang Kanulyan.
}tedhang Karnrlyan, Prabu Clngkaradeva na-npi sor.ranlpun
tih $rkapa nglarapaken
kaoagatranlpun Brahmina
Isaka.
pa-
Gya tinarnpi
denlng Sang Natae nunten bantah. Prabu Cingkaradewa bantahlpun kg von, tenah nurlng , 14 eng per:arg , Prabu Citgkaradeva kawon, nun--
ten peJah
Dukswa.
llarya Kurnbana, IIarya Gandara, nyang llarya Panlngron sa.urJ. nungkul. Sang l|l}u gunanti nata, JeJuluk PRAIIU I S A K A , Banbang l(uswa-
la
kaJune;rerrgaken
v.
patLh.
N.A0aRI G
rt r
!
NG
1,l.
nsI
.
Prahr Branasatapar na,npl praptanya kang rayl tliratha Prabu Baeupg tl nyang Prab,r Sri Malrauan lng hlnacarLta. Katungka sowanipun RaJ a Capela natur nyuwltakaken putra Medhang Kanulyan Deul Auantl. Dene PratuBasupatl nyuuun Raden KarD ne{ya kapupu, Sarrg Nata tsramasatapa marengaken. Malah plnarlrrgan panoxoong putrl ka}[h t 1. Dewi f, I S l,l A R A putranipun Ilarrya Brarnasfuti. 2. Deul A H A N T I putranlpun Prabu Capala., Katr.rngka sowanipun Raden Parlkananr nulya pinangglh klayan kang garsa Devl Brarnaneki, marlngalcen badher bang sisJ.lc kencane. Oya kaolah, nunten kadhahar. Ba^kda dhahar, Sary Dewl babaran niJ1l kakung, plnarlng ankakaslhRADB'I PARIDARI'lA.Kasaru parrganuklng parangnukal Prabu Kala Srenggl ne{ya sraleis ukum lara vlrang. Dadya prang, Raden Parlkanan nglepasaken Sarttarna. Kg Ia Srenggl babar lngkang lbu kualon Devi Retna Rrii Tadhi. Sanalika Prg bu Bra.masatapa dahat suka, dene lngkang garva nen ssnpun timbul. i
l
TANC
E
B
u nei
oooooo
LA]LOX f983.
I
-nn nm nn mn nn nm
32.
!!Emn nm nn trm nm nn nm HH f,Httf,n HHnmntr nm nm ntr nm rnn nn mn mm tDnnnnm nmnDnn nn mnnnn mmnnn IDn nn nm ntlt nmm nn [m nm DB nm nm mmnm mm rul nm Iilu nn mn mn mn nuq nuunmEn
nnnnDn
nnnn llnrnB nn Emnn nn Bn nnnn. mmmlBlnm mn nmm nn IDmmn nmnnnn mn umtrEnn nn nn Dm nmmmnm nmmmnm mm nn mm mmmmnm nn mn mnnmn mm MN MID mm mmn nB ullD lruu. mn [uD IIIID IIID mm nu IDm rnm mn llllll nmnm ,,
ir
-
21
' .
nmn
nm nm nm
mnnm un mm trmEntr mrtl mm Inn tnm n mm Inm nn nID mID mm illll mltun mm mruilnm mrnDDlmm nm mnm mm nmIlmmnnn rul mn Fmnm mm nm mm mnm mmm mmmmm mtn mm nn mn
. .l
,r :'' .i."
IIu[urn nn rnrn mtn mn mnnmtom nn nm mm nn'mrn
mm mnl mm ,,
':*
WIR
NAGARI
mrq mm
mnm
I
A
T H A .-
I
Prabu Basrrpati nanpl rauuhrpra kang ralca Prahr Srl l4ahalran lng Prrg v&carlta. Eembap 3 - nDangu slmanlng Pratu Clngkaradowa. llargka tng Ne gari Modlung Karnulyan uus ana ns,rendra kang gumantl nata JeJuluk PrahrIoakal nalah lngkang putra Furruacarlta Raden l,lAl{DAllA ugi zuylta. Mlla karg rayi Ulratha nedya kakaJrt&l. ngrabaseng Medhang Kanulyan, nanglng Prabu Baeupatl takglh rLbet, J alaran lngkarrg garwa Doui UakLsvara nggeg lra peputranad,en Basukegthl derong )ruBye oelapen. Euasafianten labet adrong kargani'g kang raka Srt Ma"bavan, gya eaJul otyaga budhaL nrlng N4
garl lledlurg lknulyan,
Ir.
;
NAGART, HEDHA!fr3
KAHULYAU.
Prabur Ieaka nyang hrJangga Reel Salilnrewa, Har?a Kunbane, flatTa Gandara;' Haiya Panlngron Lan Harya llarunglung. Bg4ljg : - Nanak panf-
ngallng,,para ral a dene nala.h padba pacak barle ne{ya rrgrabasa }ledhang Karmlyan. Pianlla para Harya nunten kadhawuhan ngengetaken nrdg para ral a. Sandlka, gya pangkat. P-qRfi{C C.qgAIr : - }fugnya plnangglh, Patlh Kus}rala ngengetalcen Prabu SrlHahasan,'Ian. Prabtr Baoupatll turln dlpun terang-torangakon. Nangtng Prabu Srl l'la.hawan maltth dyk", llJery prarg. Para tlarya Medharrg Kanulyan kg pLayu. l:'i-i r I
,
;i
tmk.
,l
' ,: ' i
Prgtu. Branasatapa nlang putra Raden ParJ-kanan, Senar Gareng Pe-lRenba.E : - Sang Nata ne{ya seleh kapratjon dhateng kalg putra. lan
nyenJnrwun,
nrlgi nggeqye nggarb{nr kang putra uanfu De}rl Bra.nanekL oaI
nlyoa kalrung. SaDg Prabu gya ntubaD abdl Pleaca (gandanra) \f a Balll oaporlu nedya trandharmhaken se{ya lngkarrg tan kased"har. Pi.saca natur, klnen n141 wn ldl longhrng nrni.yln dhrnateng lngkang eya"ng ral antng selunan Prabu geda
ADfIANA Len ADIYATf
.
Sarrg Nata gya ngagen
sipat Idsah Pranava, mrsnya -
nulya unlnga praJa.nlpun kang eyang. l,lunten nuJa Sela Tlurpunr lcangge margl, slgra bldhaL. PERANG 9EIAB 3 Dlnugl teplnlng praJal Prabu Brarnasatapa kauangeulalcen denlng patlh Anpuhan nlvah Praoaadha, dgdos perang. Patd.h kalallh kauon erggaHng carlyos Prabtr Bra.nasatapa Lan panatceuan lrtrp prapta ngarsantng Prabu Adlyana lan Adlyatl. NuJya s!.nuguh IEtsU SAIONJ0II, Sang Nata dha-har trarung telao SEKAWAT{ n0S.
ngagem
-22Prabu Adlyana parlng plrsal wlwlt l{ywang Brarna harnung ancr ratu kg ping papat. Nuli Prabu Adlyatl nyuguh I{IJI KARAYA}IA karrg turnrh lan ingkqng derengr mangka kacarub. Sarrg Nata mundhrt lngkarrg tumrh, tur ka-th€.h. Nunten slnabda : l,lIl,tIT UDIIm-UDtm, MAN0KAT NURIINAKE RA'IU I'IGAlftIA TnKAl{ PUNGKASAII. Sang nata langlamg sulca.Gya pa.nlt lelndur. lfusnya prapteng praJar Pratu Bra.urasatepa nJujug kadhaton, nuJu -kang putre Dewl Bramanekl babaran nlyos kalcung, pinaringan kekasih RA-Dm{ MAi,l0NBAl^lA. Sang Nata rya panlt kang putra, nedya sablyantr para kadang lngkang rrgrabasa Prabu Isalca, patgkat ngenthl panalcavan. Sa:rg Nata nral arrg barlsanlng ltrarya Caldara, Ha:rya Paningron, lan lirnrya Warung}ung, da{ya prang. Para Harya u*} IumaJar.
IV.
.
Prabu fsa.ka nyat€ patth Kusvala, Ihrya Bratandarg, Bra Radyar Brg Runtlng tuvin putra Puruacarita Raden IIANDAI'IA. Rembas : - Sang Nata kapareng tanJunenengalcen Raden llandaua nadeg narendra 1ng I'iedhang Kanul-l.t AHAN A, tuulnkadheupalen yanr plnarlngan jeJulukPrabrr SRI pikantuk Dewl ART ATI putranipunRaJa MPARA. Patakadang sanyaneksenl. Prabu Isaka nunten ngedalL paprangan. Carnpuh prarg Prahr f saka lauan Prabrl Sr1 ltahawan, Prabu Basupati, lan Pratu Branasatapa. Kasanr Hywang Narada tumumn, mlsah kalg gsst bandayuda. i{yuang Narada dhavuh dhateng Prabu Srl Mahawan, Basupatl sag ta Branasatapa kj.nen nungkul dhateng Prabru Isalca, sabab tetela Prabrr -Isaka ada.nel raharJanlng Jagaclr nylrnalcalcen Prabu Cingkaradewa, llasana RaJ a tetlga hgestoka-ken .lhamrhr Bya nungkul dhateng Pralt Isalca. Prabu Isaka matur dhateng Prab,r Sri Hahawan, btLlh lngkang putra Raden Wandaua sanpun vlnlsudha Jumeneng nata ing Medhang Karrulyan jejuluk Prah.r Srl l{a}ra.na, parta salnpun palakrana pllcantuk Devl Artatt atmaJ anlng Prabu lllpara. Ingkang punilca Prabu Sri Mahauan ngaturaken panulIUn.
Nulya Prabu Brarnasatapa nyuwun nedya seleh kaprabon, kaparlngakql dhateng kang putra lladen Parlkanan. Prabu Isala samJukr nunten parlng jejuluk Pra,tnr. B R A M A I A l,l, lngglh Pratru I'ARIKAI'IAI{' lngglh RAJA -DHUKUT TOYAr irrggih SAI{C PRABU K A L I N G G A . Putra Brarnastuti wlnlsudha pepatth nama PATIH SAIIGKAYA, d,ene seng patlnipr.rnputraBranayananaml HARYA J AT M AI( A r-
V nel
a
1989.
-23m$*Hn Hfi m,HH Hff"' Hfi*ffH HH"nr HH Hfi nm fifi''rn HHf,'n InrDrnm nn Dn nn mm nn nm mm inm nn nnm uut nn mnnBrrl nn mn mn mmnntrm
HH"mf,
33.
#'Hn
mllnrmm
mm mm mll nm
rnnmmm
llll:t mrn
nm
mm nm mn mmnmm
T.NAGART HrRATllA. ,
Prabu Basupatl myang patlh Mahesvara, Rembag : - Sarrg llata arsa rnala]crarnakaken lngkang putra Raden BasumurtL pikantuk Deul Jatlswara pg tra Prabu Bra,nasatapa suargl lngkang patutan klayan Retna flal a Tadhl. Nanglrlg kapundhutan bebana, klnon nyarasaken'gerahipun putra Prahr Par! kanan Glllnguesl Devi Kanlraras. Sang Nata gya ufuaan Reei l.Ilsana lan Bremanara{ya klnen ngusadani gerahipun Dovl Kaniraras. Sandllcar nunten panrlt bidhal, Sang llata gya kundun ngadhaton, plnapag garr a sekawan l
putranlpun llywang Dewanjali. 1, DEIJI UASU!lATI 2. DEhrI U A KI S !I AR A putranlpun HaryaBramastutl. 3. DEIJI A U A N T f putranlpun RaJa CapaLa. l+. DlItlT l.J A S T U putranlpun Prabu tokapada.
II.
.
Prabr Kusuala nyang patih &rdra Yatna dalah Ditya trtrrdrayalrsa. Rembag : - Sang Prabu ne{va angga,rLra Dewl Kanlrarasp sabab errget duk lng uni rnrs nate kempal Prabtr Basurata Wiratha, s&sarengan ngtrdl pulung Janrurdlpa. Pra.nlla .gya kerlg lamplt bldhal rnrlng Tanah Javt. PllliA](i 0A0AL : - l.lqdya Madhendha kapapag wa
rrr.
trAryA
T
I K B R A S A R3.
K A N 0 n A S A karrg nembe tapal katungka praptaning Semar'Gareng Potruk, natur kautus dening Prab'u Pari"kanan kinen kundur njarnperd Salg Putrl hauit saklng r.rangeit. lllnangsulanr nila tapa lngglh puntka irrgkalg glnayuh. Kadadak ana toacar nubmlc, da{ya lji'lit/iijli ijitK-&i!. Macan babar EUPU MMAYADI paring kasekten kadunungalcen] lrrg lidhsh ldnen kangge nJ a.mpenl Kenlraras. Sandlkar nunten panit. CAI{pHAI{AN : - I}npu DEWAYASA tapa 1ng Hana Suksara, ginugah ftpu Ranadl plnarlrrgan kasekten kadtutungaken ir:g aeta klnen nJanpekalcen Sarrg Dewl kang nembe viyod:i. Sandlkar gya pangkat. Enpu
'
IV.NAGARI
GITINGl,IESI.
Prabu Branaf an ingglh Pratu Parlkanan, nanpl sovenlpun Sang Resi lrllsana myeng Brahmara{yar ugl Enpu Deuayasa lan l}npu Kanorasar 8Br1
-
_?4,_ Datur ne(ye ngusadanL gerahlr€ SaW Putrl, Sang Nata marengaken. Gye sg mi manJlng nrlng pura. Dpvt Kaniraras kang nedhong nandhang wlyodt, plnarrgh,r dening kang lbu Dewl Bra.nanekl, nulya RosL lllsana narnakaken nantra. NangLng ten pasah. Gentl hpu Dewayaoa nggtayang sarlranlng Sang Dewi, radi senggang. Nulya gentoo k4ng rayl hpu Kanoraea ndtlat sarlranlng Sang Ayu kaplng tlga, sanalika waluyar gregah rnrngu saklng pangkonlrrg kang lbu. Sapg Ng ta larrg}ung blrrgah. Devl Kanlraras gya kaganJ araken dhateng bnpo Kanorasar gya blbarall. Kaclrrttar DnPu Devayasa tan tarlmahl gya mangglhl kang rayl &rpu Kg noraoa, kang garua jinalukr tan suka, dadya plang. Mangka datan saged kaplsah. (Empu Dewayasa ugi r'unaos sagecl nyarrasaken). Ssng Nata nunten dharuh dhateng Resl Lrlsana, kinen matur Salg Prg bu Basupatl, yen Sang Nata t.Ilratha saged parlng pangadllan dhateng kang lagya rebatan putrlr lngkang putra Derd Jatlsrana saestu kapartngaken dhateng'Raden Bazunurtd-. Nanglng Larnun datan sagecl paring srana karanpunganing prakavls punlkar kanrrungahen arrggerdpun nedya bebesanan. Reel l'llsana sandika gya uangsul nrlng Wlratha. Snggallng carlyos, Prabu Bazupatl trus r&uuh lttg Glltnguesl. l{ulya suka pangadllan irrggltFpunlka . 1. Irrgkang saged nyarasalen, tetop kaganJar Doul Kanlraras. 2. Dene lngkattg nanung saged nyuda sasaklt, kaganjara.prabeya afu Jud bunt. Sabab nltuntt ganear punra, putrl punika tetirnbalgag lpun nanung bunl. Prabu Parlkena:r rumaos lega, nunten dhavuh d,heteng lcalg lagya bag dayuda : Devl Kaniraras tetep kaganJ araken dhateng lhrpu Kariorasa. Dene hpu Devayasa plnarlngan ganJ aTerl h.rmi ?5 jung ulyaripun. Sadaya santl rnatur sandika, nanpL paparinging Sang Nata.
labet Pratr.r Basupatl saged adanel pqJ aring swasana, 1:rarnila saestu Raden Baeunurti kadhaupaken plkanhrk Dewl Jati'surara putra Retna RaJ a. Tadhl
o
,
Kasaru sowanipun patih Erdrayalsa, nattrr kautus Prabu Kuslra1a k1nen n)ru!run Devl Kanlraras. I'lanavl klnukr,rhan ne{ya nga.nuk. Raden Basunug tl kang nandhlngLr dados perang. Prahr Kusuala kaseger ing yuda, lan nl naos klintu lng patrap, gya te1uk. hrpl kadangu dening Prabu Parikanan, Kusuala nnatur neclya menltran lclayan turun RaJ a I'liratha Prabu Basuratarlabot duk lng ngunt lnrg nate kenpal uonten l,lagarl Ayudya naHka ngudi pulung Ja.rnurdifa. Prabu l3asupati gya ngaken, bitlh putra Prabu Basurata nunten sa.trL rarangkulan, gya kempal andrawLna ing kedhaton Glltngwesli 'I., A
[.q E ts ,- _[tr,Y g u llh nel 1983.
.25-
34.
nntrn Dnnln En nI[ E!! Etstr - EDDE- lUE - 4It! WDnm mn nn nmntrmn -mmnnmmmn mm nn nn mtr DnDm n nmmn nnnmnbmmn nmmnnnun nm Em nn Bn glq Enn trn mD r[m mnmnrDm EE -nnm xon nmnnnnnm mm EEIID nF____ !!E mmE mm nn mm mm nn mmnnnmtnn mm EEnm_ nunmruu !!n tr M Etr Innnnmn nm -mn Nnrutn gU! t0I[mmmnmDmm mm trU DE E !n nn mm nm tnti mn mm-mm ntnm um nm mn un Eo Em nE nm_ts E_ ru[ mrd mm mm mm mn MIN IDINN MN MM IDN EM!t_ nD__Em m[!n ilnn rnm Fm mN i[m ilE nm nn nUDID nn nnn nnDD rDn rDn rDli Em Erii hifl fiFmnmn mmmn nnurunm rflm mn mmrnm nm mm mm
Inummrun nnnlnrn
mn4E *mlnmln* [!!]! llurl Ulllltttt0 nlil numts rnmmm lntn rrirn Inro U E IDM!! mn mn rrm nfi-- Nm itiiii t0 nul fiiiil r0iii'-""iiim iiiiiiril iriif, Egl t0 n Uts rnm--EU ELI__lnt0 iiltl _ltiE nni roitirn iiiiii tiiiti iiiiii iiiiiiiiraiiitri
llln
ME
tnm
fiil
mm mlun mn rnfn am nnmn mm mmr[rD nln ruul nn
HnH H$
HH;.,'nm Hn
,tiiifi nff'flu Bfi"$fi illil*'ffim- iilill -'ifim f;ni' ffiif;mmffiif;
ila
Hfl
ffi
mm
fim
mH
filliin
mfr
lf;li"'iiiliiffi
iiiH mfr
Hrfi
I.NAGARI TIIRATH-A Prahr,Baeupatl nanpl, rarnrtrnya karrg raka Punracarlta tngkang sanpun mand,hltae peparab Begauan Srl I'tahavan lrlgglh Resl Kalaca-kra. Rembag : -Sa:rg l.llhr parlng eutrurup dhateng karrg rayl, .b111h panJenenganlpun earnpun seleh kaprabon clhateng kang putra Raden Ulnarywa, Jlnunjung juneneng nata Purvacari.ta, JoJuluk Prabu s R I ( A L A, sarta parlng plrsa bitLh Sarrg Wtku badhe nukgsa. Rehnlng pulung rrglenpak nrlng l{lratha, pra.nlla Sang lllku paorah para uarls. I(.a':rg rayl sagah, saryi ngaturl unlnga b1llh kary putra Basunurtl slrna. llaaa:ca Begauan Srl Mahavan parntt ne{ya Lelana ngudL,sq,enlta. Slgra pa.ult bldbal. Kl Patlh Mahosuara kLnen ngupaya slrnanlng ,Radon BasunurtL. Sandlka, gys pangkat.
II. SURO.LOIO. i.i..
Gun nyarg Narada. Renbaq : Bab Resl Ifulacakra nggenya cu-nanthaka , reh kasanpurnan. Hfvarlg Gunr gya nlnbalJ Batharl trrrga k1-nen njaJa1 pangawlkanfng Sri Mahauan. Drga memba Hywang Gum, budhal hg nganthl rqdya baJubarat. :. Wvang Guru peLeu plnerrgglh Bgu. Ealacakra, gya bantah ngeJ.nu kasarupurngn. G[ru pal.su kquon, rnrnten kaunan-uman idenlng Kalacak::a, teuah badhar Batharl Dlrga. Tan trlnah para ua{ya baJubarat gya nenpuh pepe-'oerg dhateng Reel Kalacakra, nerrging gya eineblak namta dadya padharrgl 1sJ eng perang (pnn4nc .cAcnr,) . Dltya Palaslyal Saduneya lan Anlgora sanL kauon. Sang !|fku gya kundur. Hyvang
IIT.
I{A}TA S E N C A R
A .-
Basumurtl myang Semar Gareng Petrrrk. Remba.s. : - Sang Bagus nggeyuh pulung ratu. Kadada.k tinubntk nacan, da{ya IUHANG JSIiKAJ!. Macan badhar {yvang Brahnal parlng. vlslk : Bakal kadrlnugen se{yarrer neinglng k! nen souan nrlrrg Purvacarlta. San4lkar gya panlt bidhal. Rad.en
IV.
NAGARI G
I I. I
N G }J E S
I
.
Prabu Bra.nata.ur lrrgglh Prabu Parlkanan, patih Sangkaya nyarg l{arya Jatsraka. @!gg : - Bab lngkang panan Puruacarlta Srl I'lahauan lngkang bg dhe mukswe, haribeg lnrmalunglnrng. Prarnlla Sang Nata gya utusan lngkang pg nan kakallh Brahnana Sldtd lan Brahrnana Jati klnen nJ aJ e1 kawruhe Srl llg
hayan, Sagah, nunten panlt bldhal.
: -.)lagart Medlrang ttarnufyan Prabu Srl Artatl, dalah putra tetlga
CANDIIAKAII
3
l.lahana myang garwa Dewl
-26l.RADEN ARTAKETU. 2. RADTI{ T{ E T U D A R I'I A . 3. RADEI{ D A R I.I A S A R A I{ A . Inskens rlnemba& : Baclhe uninga tnuksuane kang rama Begauan i Sr1 l.tahavan. Gya saruekta bldhal. Ing marga plnanggih ingkang panan Brahmana Sidhl lan Brahnana Jatl D.rpi prasaJa yen nedya nJaJal kavrutdng ka-ng rana, Pratu Sri tlahana duka Jalaran kaanggep pengryuno dereng gaduk. Temah dados pasulayan, kaplsah denlng kang garwa. Gya laJu mrlng hrrvacarlta.
V. NAGARI P U R I.I A C A R I T
A
Prabu Srlkala lngglh Prahr l,llnarywa myal€ ingkarrg ga.rua Dewi Sri-ni nampl rantbnya kalg raka nata Medharrg Karoulyan Pratu Srl t/ahana sarlnbit garwa Dewl Artati. Kasusul sowanlpun Raden Basunurti dalah semar Garerg Petruk. Rembae : - Badhe roukswaning kilg rama, sarta ndangu Ki Patlh Puj angkara nggenya yasa sasana pa.rrukswan. PatLh PuJ angkara matur bilih sa4 pun sanapta, kayu garu myang rasarnala. C,AI'{DHAI(AU
: - Praptanira
Bralrnana Sldhl myang Brahnana
Jati qiujug panE\-
penira Reei Kalacakral gya bantah ngelmu. Wilflr kakalih kawon, Salg Srl l,lahauan gya ravuh mrlng sasana panukswan lngglh lng CAt{DItr RUI MI.
Kaearlta, dupl Resl Kelacakra manJtng lng Candlrl mkmi, Hywang Gunr lan llyrlang Kala nggodha, varni raseksa ageng nggegilanl. Iajeng prarg, Bazumurti kang uraJeng, nglepasa.kon partah lloralrana, raseksa badhar lVr.rang 0uru tlr.lin Kala. Nuntpn vonten subra nguurandhang : Basumurtl lctrlrat menslnl tgbJg. I3egaua[ Srl llahawan nanJlng candtrl rrlmlr Bya hangesthi pangracu! anr tenah eeda nukswar sirna sa-ragarle. l.llnggah Kahyvangan da{ya Bathara ugl beblslk Bathara Kalacalcra. r
Prabu Srl llahana nyang garua Doul Artatl, tanpa ngandlka gia sarfun blt nanJlng jronlng candhl nrlcnl1 rgracut sarira gya girna. Ingkang pu-tra tetlga Raden Artaketu, Hetudanna myang Darmasarana pinupu denlng lrE karrg paxnan Pratrr Srikala, narging pusaka : TIRitA l.lARTA, my&r€ LATA l{AInS0DI kapund,h,rt. Dene
llarya l,laldewa
l'ledhang Kanulyan, haruung
mir.rah Dahywang Salikuswa kadhalruhan napan
k.tggp padhukuhurr narnl Dhulnrh }tedhang
TANCEB - KAYON. U mel 1983.
ing
Kamulyan
_27_ nnnulnn nnnBn Inn nm nmnn mm mm nnmmmn nnnrntr mm 'nm mn nn IBn mn mn mn mm nn nm mm mn mm nm nn mn mn mn mm nn nm mm mm mnl[Em nmmnn rnm nn mnuumm nnmnmn nmrDnmm nmmnn HM HN HH EH HH Bfl HM Mfr Hfr MM vvo HM IUIIIIDD fnnnlllDln Innnnn UUll rul rul rul rul nm mmmlDWD
HH
35
rnnmm nm mm mm ttlm mn mm mnmn nm
mnmm nmmm nmn mnl nn mm mm mmnnmm mn nm mn mm mnn mm mm mn nn mm nnm nm mm mm mtD I0m mm mn nm nm mm ntm mm mm mn mm mn nn nm nmmn
um
tnn mm mm tom mmm nm nm lnm mn mn mtn lnDl ltn nm nrn tnm mn mm mm
m!0mm mn ntrmnnur
"-"1 r.urgrRr ;i '
mm mm In
mm mfllnnnm tnm tlln
nm mmm mm mm nln fifnm mm mm runmnmmmmmntnl
mmmmmmmm Dmnmmmmm nmn muln mm mn
nn
mnr0nrum
Gr'.r,rNqttEsr..
tntilnm nm IJlm mm m:n
mm l0ln
mm
ttl,0
lnftlIIffrlll|Il 11lll mm mn nrn mn mn rtm mt0 Ern
nmmm
Dul
I
I
Prabu Parikanan lngglh Prahr Branar aE llyar\g patLh Sangkaya. Rem-!gg. : - Bab kaparenglng kary rayl Purvacarlta Prabu Srlkala ingkarg k"pg ngln ngratu piyarubak, nalah rile klntun leyang panantang. Sarg Nata nda-ngu dbatong Brahsa Sldhl nyang Brahmana Jati bab Taneh Jaui. ,S""9 t{i}ar kakallh natur, bt1lh pulung rafu nglempak nrlng Nageri lllratha. Sarg Nata gya dhauuh dhateng patlh Sangkaya, lan ka.t'tg putra marrtu Raden Kdnoraea, nyarg oenapatl lhrya Jatnaka, Ilapya Sadhaka, klnen pacak
baris nneksa praja Glllnglreol. Saldlka, gya
II.
Banya
parnit bldhal.
.
Prabu SrtkaLal patlh PrrJangkara. Renba& : - Kang raka Parl.kanan ing glll-ngvesl nbangkang tan pumn nunghrl. Nunten kar€ ganra Deyt Slnl nlyos, nganpab Sang Natal sabab'karrg rala nboten dosa. Sang Nata nboten kendak nalah nurlngr Eya parentah dhateng : Senapatl kakallh 1. IIarya SATDIIA BAKTI 2, IIarya SAT'D}IA GAIYA. tetlga z Illnen nenpuh prang nrlng Cl1lngvesi. Deno .anung-amng 1. Ilerya SADISSIARA. |
I
2. 3,
I\unenggrrng BIMAI{A.
gya bbidhalan. PirR.r'rliG 9AGA! : - Wa{ya Rrrsacarlta ea.npuh prang lawan wadya Gtllngwesi. Senapatl Punracarlta kakalLh sanya peJah. Patih PuJangkara mundur, Tumer:ggung BfRAIIANA. Klnen memanukl. Sandika,
III.WANA TETRUKA. putra Punracarita nyarrg Senar Gareng Petruk. &gkane rlnenbas : Bab lngkang rana Prabu Srlkale nggenya hanbeg rnurka, pg run nengeabl kang uw&1 nangka tanpa sabab. Kasant ana raseksa alasan Dl tya I{ALA KRIDHA myarg KRIDIIAKSf neclya mangsar da{ya EtjtUUA suiiAl!. Denava badhar Wva'lg Kalacalcra lngglh ittgkang eyangr perlr€ ulsLk lcinen rnanut l.tiratha, sabab praJanlra Purr,lacarita rnrs plnesthl. Ingkang usyah mg tur sandlkar gya panit. Radgn SRL
T
WANDA
V.
NACA
Pratu Srlkala nanpl eovanlpun lngkang putra Raden Srl llanda narlpth kang ranal narrglng datan tinanpL. Kasam sowanlng Patlh PuJangkara atur unlnga blllh senapatl Punracarlta kalcalih sanl peJ ah.
28l{ata Srikala nuringr Bya nglurug mrirg GilJ-ngvesi. lfusnya dumugL Gilinguesl tinempuh prang. Senapatt Oil-lnglresl llarya Jatmalca; lhrya Sanwaka (Sadtraka), mlxah putra nantu Raden I/r.arDTBSer pejah dening Prabu Srikala. Prabu Parlkanan dukal gya magut pupuhr tandhing kang rayl Prabu Srikala. Prang nrket dedreg.ramor S 1g e g C^}IDIIMAI{ : - Ing $.roloyo, Hyvang Gunr parontah dhateng lVwang l{aradar kLnen nbanjut Prabr Parikanan, sabab trah Bra.na turneka ratu ikl, vle entek (t,eIas - dhls). Sandlka, nunten budhal. IErcarltar raJa kallh nuju perang (Parikano. iu,""t Srikala), dumad,akan -Prabu Parlkanan blnanJutlng Javata, sLrna saking paningal. Geger vadya Gillngwesl uulat sl.rnanlng kary gustl. Gugup llrahmarra Sidhl myang Brabng na Jatl laJerrg ngungsekaken kangjeng ratu Devi Bra:nanekl lan putra sekalran : 1. Deul Kanlraras (ontr re.ndha). 2. Raden Kamunayasa. 3. Raden Pg rldarma. l+. Rad.en ltanonbava, kabekta ngungsl mring l,liratha. Prabu Srikg Sang
o
Ia nututl.
v.
.-
Prabu Basupatl myal€ putt'a Raden Basumurtl 1an patlh l'laheslrs1&. Rembas : - Bab ranenlng Glllngvesl. Kasam praptanlng kang rayi Derri Brg manekl delah para putral nyarg para Brahmana matur bedhahing praJa Gi---
Srlkala, lan takslh mbebuJung para putra. Prabu Basupatl nurlng, nulya siyage mapsg prang. Raden Basumrrtl lngkang nandhlngi krldharrlng Prabu Srlkala, kadhauahan sanjata ilerawana Prabu Srikala pejah. Raden Srl tlanda (putra Srtkala) nyang kang 1bu Deui Srtnl pasrah sarira mrlng Nata tliratha. Prabtr Basupatl langlmng velas, nunten nina -ringan panandhon bauahJ-pun lng Dlukuh A N D 0 l{ G , buml 50 jung kinen llnguesl donlng
Prabnr
mang8lr nganggur.
TANCEB - KA.YON U nei L983.
EUt[Elhpijhty,n#,w
_29_ nlrnnm
mniumm
nln mm nn tnnr mln nm mm mrn mmnrnnm mmmmnl rilm nm mm mm HHffiil.. nm mm mm mm mlu mront rom mm mumnm DTNDtrtr trDIIUI DIIMNB NtrND Dm mD nn mn nm nn nm mEr mn nn mm mn IDlt rur p6pnmD nn nn Dnnmn fiM HH f;f, nnm lllffit"nifin,
86. PRABU
f,H
nm mn nm mn nmnnn nmmn
mn nm[m lln nnn nn mm
mm mm
mn
mm Inln Iillll lntittn[lt:lrli mmm tntn ttlril mm mnlrnnmm rntrt mn mn lnmln lllltllilfttltt mn um lflrn tlm mm mm mm mill
nm
nm
r0n
nlmnlfiilunt
nnfrmnn Bfrttfrl!t[HrrH, IDII nn mm nm nm umntrn nrulnmm mn un nn mm mn mm nn nI[ mu nm mn mm mn
nn nm mm nm mm
nn
mm
nm
I. patih
Prabu Basupatl nyang putra Radon Basunurti, Radon Basukesthl saha I'lahesvara. Remba.s : - nBarrgkange vad,ya Furuacarita, malah sarnya -
nadeg kranan. $langka Sang }{ata eanpun kalqJeng nanpl panglanarlpun raJa tng Drrywapura Prabu Dcrapati nyuuun dhaup DewJ. Kanlraras ranclhaning Rg den Kanorasa swargl. lfuIan punika Prabu hrapatl netepaken clhaupipuno Sang Nata nulya dbar.ruh nrlng lhrya Brahnanawedha myang Brahnanaractya k! non nyepeng kranan PurwaearLta. Sandikar gya pamit bidhal. Sang l{ata kundur ngadhaton pinapag karrgj eng ratu tetlga : Dewl l'lg
suuatl, Dewl Waklsuara lan Devl Arrantl. Gya bujana.
rr.
NAGART
PURWACARITA
Harya BIMANA, llarya BIRAI4AI'IA.
Ig&Bg : -
mBanghang mri.ng
tha, sarts nanggallh Kl Patlh PuJangkara ingkang keplayu
rql a Hirg
s&engga mangke
tanpa kabar, Kasanr praptanlng Brahrnanawedha nyang Brahmanaradyal dharnrb mring llarya kakalih tlnlmbalan souan dhateng l{iratha. l{anging datan pu-run, temah dados Pl,llliT'lfj OACAL. Brahnanawedha lan Brahmanara{ya kasoran nunten mundur. IfI. I,IAOARI DURY.l,t AP UR A.('.['anelr i:l:aU3rrjfrrr;jirr).
Prabu DRAPATI tyo* patih ABfSDtyA. jlg4lgg : nranten nring Wlratha. Cya tata-tata hrdhal.
l'ledya ngarak
te--
IV.W. Raden Kanunayasa myarg Semar Gareng
Petruk.
Rembae
: - l,tanggallh -
sedanlng karrg rapa Prabu Parlkanan. Kasant ana nacan nubrulc, dadya tLL..ii,t-ii(l lji':liAlt. Macan badhar kang eyang l[ywalg l]rahmal paring dhanrh nrlng kang lrayah klnen nggayuh KAPINDIITAI{. Itaden Katnunayasa matur sandlkar ng nging nyurrun panlt sumenel sabab lngkang mba\ru Deui Kanlrares badhe dhg
up klayan raJa furywapura,
; - Ing dtrusun Andong, Deui Srini myang karg putra Raden SriIrlanda. Nanpi rauruhnya patlh Wiratha l4aheswara, atur unlnga bllih
C,NDIAKAI{
wa{ya h.rryacarlta sanl madeg kraman. Raclen Sri l,landa gya panit -karrg lbu nedya nyLrep pa.nbangkanglng uadya Purwacarita, Kalllant
nulya pangkat. Ing marga R.Srl Wanda kapangglh kang raka Iladen Karnunayasa myarg Somar Gareng lan Potnrk. Dtpl kadangu Srl llanda matur ne(ya -----
30' nyepeng vadyanlpun lngkang
sanl nadeg kranan, lngkarrg ralca
qagah
ndonbanl. Nulya palpkat. Kac.qrita, dunull Purvaearlta laJeng prar€. I{arya Bimarra pejah dening den sri i
r'anda''T:'ilff;,-:::il
89.
ff::: ;J:l',::ff::,
trhpu Devayasa nanpl rarnrhnya patlh Puj angkara pari.ng unlnga ,yen Deut Kanlraras saking karsanlng Prabu Bazupatl arsa kadhaupalcen klqyan narendra Drryvapura Prabu Dorapatl. Ingkarrg punlka miturut kl patlhl Eupados enttrk rcuarg nggenya ubangkang nrlng lllratha. Kasam praptanlra IIarya Blranana, atur unlnga pej atrlpun' Ilrrya Blng rl&r &rpu Dovayaoa nunton nyumrn id1 dhateng sanggar parnuJ an, sa.ml r€o---
bong dupa lng papan
tilas
Banggar palanggatan. Kadadak
Plsaca (gandarya) RaJ a Ball prapta, Dewayasa matur nyuwn nganpll SEIA TII'IPURU, Sang Pisaca datan antuk, sarwl parlng plroa yen padha nbangkang rnesthl b1l8h1, !fusnya rlyabda, Pisaca llntar,,Jalna tetlga sar!1 ngungun. Natglng adreng gya bldhal'nenpuh prang mrlng lliratha. CANDHAK4N : - Ing Nagarl lllratha. Prabu Basupatl nanpi sor.ran:ipun kang pg
tra
Raden Ka.nunayas&l
lan
Kaearu praptanlra Prabu
Raden
brapati
Srl
Wandap ngaturalcen peJ
ngaturaken brana
plcis.
ahlpun krarnan. Ilunten kad,haup-
.: aken ktayan DevL Kanlrarai. Kadadik'dhaterglpun UJU Defryasar patlh PuJangkera lan lbrya Blrg nana nganuk, nanglng kapllcut denlng Raden Kanunayasa. Nunten dlpun hurJg l.t ,,
l
;.
i..'
Prabu Bazupatl nundhut katiiungan dhatenS karrg rana Resl tJissna kados puncll supadoo kadunungan auas lng panlngal. Resi' l{lsana matur, bllth tllas sarggar pafanggatan Gllll{i"gwesl uonten pusa.lce tlgal ingglh punlka .
I.
SEI^A
TIMPURU.
2.
S$LA MATW I{AHNI .
3. SIPAT PRAUAWA. Prayogl
kapun
dluta kenauon. Nanglng keriah ,rhtsrn putra Sa{yaskara lngkang narnl DARl.lARIINOI, sabab duk lng unt lnlkang urgsa-l pusaka punlka klnarya sasrahan rlkala dhauplpun Sa{yaskara plkantrk Dert Satapl r Damreruncl gya katlnbal.an, kl"nen nend.het pu,saka tetiga rnring rGt-llnguesl dlpun kanthenl Petnrk. Sandlka nunten bldhal, Husnya prapta sanggal paruJan Glllngvesir Darnanrnci gya dedupa -sarta ngaken putra Sadyaskara, Pisaca naJa Ball Junedhul narlngaken pusg :
ka tetiga. Sang Darnaruncl gya parnlt. Drnugl Wlratha, pusaka gya katur Prahr Rasupatl. llunten Sarg Nata ngagen sipat pranaua, kadadalc plrsa ulsma ol0&e1 lcatlngal wonten ratu J aler ebtrl- nafur ngakang dhateng Sang Natal matur yen kadang piyarnbak. I(adane sekaval wau
3
1. 2,
Ingkang saklng JaJa narnl RAIA MAI'IARTI. Kang slpat pethalc,punlka saklr[ KAWAH. ), Kang elpat Jenar salclng ARf-AnI. lr. Kang' olpat lreng salclgg PUSER.' Kadang oadaya uau, blllh dlpun pepetrl sanl mbahu reksa kaulluJeng &llr
-3tlfusnya tanat aturlng kad,atg kang sanL monong Sang I'Iata1 Prabu Basupatl gya pa.nit. Nunten parlng ptraa ruring Resl Wisana, sadaya tnglcalg
lng alalr alus $au. Nu\ya kinen rrgradinaken dhateng sadaya karmla nurlh sanya nenetrl badanJ.pun plyarnbak-plyarnbak. Nunten Prabrr brapatl natur; billh n)rusun parnlt nundur kantht lng kang lbu Devl Bramenekl dalah saputranlpun kasuwun dhaterrg praj I Drrfwe pura. Mangke manavl sanpun savatavls, ne(ya ka]runduraken rrrlng Wlratha. sanpun kaslpatan
Prabu Bazupatl lang}ung renar malah parlrrg lnrrrnat. Gya samya budhal. q{ mugl glolklng sanodra, va{ya l,Ilratha varrgsuJ.r Prabu Dorapatl nltlh pallJ&.
Prabu'Basupatl rmnten nganteb dhateng kranan tetiga, patlh Puj argkara, Enpu Deuayasa 1an Harya Biranana. l,langJlg tetep takslh mbangkang. Raden Srl l.landa nuring, bJeng prarg. Kranan tlga-ttganlpun peJah.
TJi,N.CEB - KAY0_.N. tt|Dt9flfit *e,,|*4)?s)*U',},It|,' Uflfi+,?,7|fi1f,?ilr,ttlt*.:lltllrl{r,;r4j')91'pttQall9,tt|
n a, ^l v Jr c,
mnmiirm Inmnm mIIlIIlmn mn lnln ilun mnltrtmlltil mmD mrn mrn mm mm mn mm mm no mm .mm mm mn nn nn mn mmmmmnt mm mlnnrnn mnrmnmm mmnnn mn mm mmm mnltnr0m nrnm nn nm nm mm mn mm rnm mnt mmmm mm mm lnm mm mm nm mm mln rumn IDm mn mlunmm mm
mm
nm
mm nmr$tutnn
B[ nm mn nH"Hr HH'n n'HH [l$ Hm nm mn mmmmnnmnmn mn nmnm nmnnmn nm n n nm nm nm $$**$fl nH"Hm ffiH Hfr mfi"Hm mHll$n --f;H mm nm nm mm mm mmn mm mn nn mm mm mm mm nnn mn nm nm AH flfi f,il HM 'f;M' MH HM mn il nn nm nn mn ntr nm nnnn l[m nm nmnn nn mmmm Eimnn -
f.'SUROL0YO.
nnDm
mn mn nn mn mn mm mm mm mm
mm
mulmn
i
IVwang Guru nyang Narada. Rqmbeq
: -
Parangnuka saking Prlnggondanl Prabu Kuranba nlruwun Batharl l{l-Luta.ma, Hywang Gunr tan suka., Gy. dhalnrh nrl.g para deuq klnen nlcak barle. Sandlka, gya budhal.
II.
NAGARI.
P R I N.G G 0 N D A N I .
Prabu Kala f,urunbal tryang putra Raden KaIa Rarubana, dalah puJ a''gga Brahutana NLskala, tuwin patth Kala Mertyu. Re,]nbas : - Tinarnpik pargla.nal nya nring Kahywangan. Sang Nata gya dharnrh, patth kLnen nempuh funoloyo. Sandlka aavadya rasekea bLdhal. I'lj.iiAl'lG GAGAL : - Rasekea Prlngggndant mangoah prang lawan para devap wekasan Javata.kasoserr Bya nutup,korl Sela Penalgkep. Ilywang Narada tumurln mri,ng Wlratha, r€upaya Br8$Eitr
rrr
.
}I.ANA sBa{pr{A laBAt{Ar
naden Karnunayasa nyarg Seurar G,areng
Petruk.
Reurbag
:-
Sang Bagus
susah kengetan sedanlng kalg raJna Prabu Parikanan. Kasaru playunlng --Janggan Suaral matur nyuuun fuluttg kabuJung slna kaLlh lngkang irles pe-
thalr. Katungka slna pethak kallh dhateng, nedya nangsa, gya katraJar€ denlng Sa:rg Kanunayaoal te.nah dados
PEEAIIG SEI(Atl.
-
-32j
Slna kallh badhar yldodarl, lrrgkang sepuh nanl Bathar{. Kanestri. Ingkalg anen Battrart Kaniraras. Kanestrl kaganjaraken dhateng Janggan Snarar dene Kanlraras kagarva denlng Raden Kanunayasa plyanbake nar:ging dlpun gantog nanL Devl Retnavati, sabab sarnl klayan narnlnlng kalg rnbakyu Deul Kanlrarag, h.rrnanlng gatlr gya lmnd.rr. .l , .i IV. [AGtr&[--IIR A T H A . Prabu Basupatl utya.ng patlh ilahessara. Rembaq 3 - Sang Prahr ne{ra seleh kaprabon mrlag kang putra. Katungka ramrlurya tfwulg Narada, trur-dhut sraya nylrnakaken nengsah kang ngrabasa Kahywangan. t{ulya Sang l.lata ngeturakon tlarya Brahnanauedha nyang tlarya Darnaruncl kinarya J ago. Gya bldhal nrtng $trcloyo Kacarl,trg, KqlB sanya andon prang tng Kahyuar€an, Ilarya Brahrnanauedha n! vah Harya Darmaruncl kagetak denlng DLtya Kala Rarnbarra, I'larya kakal.lh karrprung. Swang Narada uunJuk nrlng lSwang Guru. Nunten d.hauutr rnund,hut lrar€ng {yw"tg Brana. Gya'neeat l{ywang Narad,a.
Devt Braraanekl myang kang putra'Raden Parlda::ma, Raden Marnnbava. Ingkeng raka Prabr BasupatL rawuh, saperlu ndangu ruonten pundl Kapunayg ear Winangoulan nuJu Iela'rra. Katungka souanJ.pun Raden Kamunayasa sarul ngatura.ken lngkang garua Batharl Kanlrarae (Retnavatt). Ingkang thr --ngranghrl kang putra dene kasembadan ngganra vidodarl. Kaganr llywang Nalada.tumumn, mundh.rt Kanunayasa klnen dadi Jagonlng Kabywangan ny!.tnakaken rasokea Prtnggondanlt Sarwi paring dhavuh lanun uldodarl kang kagarva punlka putranlpun 'Bathara Dhendha. lfusnya slyaga gya bldhal, Senar Gareng Petmk ugl ndherek. Q[N!H4$A]I : - fng $rroloyo. tfang Ourr narnpl praptanlng llyuang l{arada ngaturaken Kanunayasa klnarya savung. Nulya l[ywang Gunr narlngaken oaqJata PASIPATI, dhateng Raden Kanunayasa. Gya ngedall paprangan. Ranenlng payudanr Prahr Kala Kuramba peJ ah katanan saqJ ata Paeupatl. Dltya Raurbana nluah PuJ angga Brahnana Nlska]a teJuk. ]lagarl -Prlrrggondanl katetepaken d.ados bawah Nagarl ltli.ratha. Raden Katnunayasa glnanJar busana narendra denlng llywalg Gunr, nulya panlt uangsuL. Kaqprlla, lrusnya prapta ngareanlng kang uua, Prabu Basupatl ngungun Jronlng panggallh, labet unlnga dandananing Kanuneyasa busana kanarendran lngkarrg calcrlklpun sarsl beda. Jronlng batos Prab,u Basqpatl ne{ya nelad busenanlng l(anunayasa. Nunten nafur dhateng tfuvang Narada, kaaturan ngg pyakaken lngkang putralRud,ut Basunurtl kqjurnenengaken nata lng lliratha. Ilyweng Narada gya roanglar Sang Parrgeranpati vonten ing d]ranpar kaprabon,
sarlri dhawh mring para va{ya, yen lng l,Ilratha kang jumeneng nata jeJu-luk Prabu Basunurtl.. Dene putra anen jinunJung Adlpati jeJuluk Harya Prg bu Basukegttri. I(ang klnarya patlh, putra Brahnanawedhai Rad.en patttr JATI KANDHA.
$i|$$S$'ts$
.(
15 mel 1983.) iib6bbbbbbe I
-33-
38.
mlun nm nm ' ntr rDn mn mro mn nm nm mm Hfrttf,In HHmrnxm mn mm mn mn mm nm nn ntm mnmnmm mmnnmm mn mmmmm mmnmln nm nrn mt0 mm nn nm mmn mm nm mm mm mm mm mn mmnn mn nm Emmmmm t0n nn nm mn nn nU Uillm mlnnnlmnr
mlnD!! trM BTIDDIInNII trEl nn un rB-ilr HH HF Hfl nn HH"'Hn Hilnnnn HH'H H'HH nn nn mn nn !m nm nn nm mmtrnnm mmtrlmln nmnn mul nm nn HHnrH' f,f, H t nH rDmI[ HH*r nn mm nm nm nm nm mn mm mm mmn mn mn nn nm nm nm mn nm nm nm nmnm mm nm mnn nm mntr um nnnm ru! mn nn nnn nnnD I[n runnmruI nm mm
mm
I.
NAGART
nm
nm
Bnrlnmmm
, I,'-I R A T.H A
Pratrr BasuruurtL Eyang tngkang rayl llarya Prahr BasukesthL, patth Jg t1 Kandha. Bgg!3g : - Sang Nate uentas parlng ,hrf CAI'IDARA dhateng lng--kang blbl Derrl Bra.manekl. Sarta roanggallb mbangkarge RaJ a Prlnggondanl Prabu KaIa Ranbana. Pramlla Frl Po,tth klnen pacak barlsr klayan Harya Rrd rnanadevap Harya Bratqanauedha nyang Da::naruncl, tunenggung Svara Sunggartlntndhlhan putra nata Raden Basusenar Saitg Nata lund..rr ngadhaton, plnapag garwa kangj eng rahr Deul Jatteu&ra atmaJanlng Prabu Parlkanan saklng garua Lnen Retna Rqja ladhl.
rI.
NAGARIT
P,R
IJ
G
00NDANI
.
dltya Prabu Ranbana, nyang puJ angga Brahnana Niskalal patih l,lertyu Karrdla; dltya l,lrldtragsa. Remba.q : - Sang Nata tan purun plnarentah lllrathap nlnangka J alaran nedya naleg sedanlng rana suargl Prabtt Kuranba. Patih ltertyu lhndha kinen nggebag l'llrathal gya pangkat sawa{'a rasekga. PERANC GAGAL : - Wadya l{lratha lawan densss Pringgondanl, sulaya da{ya pe rarg, para raseksa lcageser gya nanJlng wala. RaJ,a
rII.
I{AI{A M A N D E
R
A'.GTING
l'
Gareng lan Petnrk. Bg4pgg : - l{gupaya ldhBln-fdharraning kang garna Retnar.ratt kang lugya nggarblnl, nyubun dha-harsn lngkang praja dereng wonten. Sarta manggallh bnrml Gandara kalnpekg Raden Karnunayasa nyang
Silt"
ken awon. Sang Bagus gya nlnggah Gunung Retawr,iB rnrllnr runaos renen. Nuntenplnanggih uanaranenbe tapal na.ni SUP A tA l.I Aingkang ngaken putranlng lVvang Bayrr. $rpalawa matur nedya suwita, Kamunayasa naronga-ken nanglpg nembo nandhang, rlbot ngup?ya panyultunlng garwa. Supalava nunten ngaturi unlnga bllth lng nrl}n"r wonten tlOH SUMARSAI'TA RadenKa.urunayasane{yanethlk, kasautgandarwanaml SAT RU T AP A t lngkang rurneksa Uoh Sunarrana. Temah dados P-.EII]{O..Sitl(Ali. Supalawa natak aJl G A N U N G, gandarva dhawah 11r kabanda, vekasan tobat laJeng nungkuI. l{anglng n)ruwn nunggaL kahananl Karnunayasa kapareng. Gandar,tta elrna naluksna guwa-garbane Dewt Retnawatl. Raden Ka:nunayaga gya nethlk lroh fu nanrana, nulya kundur nganthl $tpal,stra lan panakanran'
i rv. KASATRIYM.I
Derll Branane k1t nyang'putra Harya Parldarma, Ilanonbawa
lan Retraua-
tl.
-3lr-
r
ala. Katqngka sowanLSupalava, Senar Gareng myer€ Petnrk. llulya uoh sunag Hana kapar{ngaken dhateng kang garlta Dewl Retnawati, slgra kadhabar. rfi.rsnya dhahar, Retnawati kapindhah nani Deld 51ll.tARl,lANA. Dewl $rnarr.rana nunton babaran mljll bungkrrs, laJeng fupalava lng--kang tuqaldar€ mecah bungkuo. Pecahlng bungtnrs isi -labans bavl tlsgr.ir€kang sepuhplnarlngankekagtbRADEi S AKUT REM r panengahRADEN SRL ANTI, done rnrragll RADEII !'{AIIU}.iADE}IA. Nunten sanya olyaga ne{ya atur uni-nga nrlng l.lJ.ratha. Dererg ngantos bldhal, llapattrrg Lmpen ndha'ber€l. t*cnten banJlr tanpa sangkan nonrpuh G'andaral oadaya ngungsi mrlng $apardng jg bang bayl. Rahayu dene Hyr ang Wlsnu ranrh nylrep tlrta, saru,l par{ng dharuh k! nen sanya ngungel nrl-ng ,lflratha. Sandikar Bya pangkat sactaya dhateng l,Jlrg &embas 3
ra
Sang Deld ngtnpeka^ken buml Gandara lnpen
-
Rad.en Kanunayasal
,
tha. Nagarl Wiratha. Pratu Basunurtl nanpl ralnrhnya kang bibl Dewl Bra.narrekl dal ah putra uayahr pasrah sarlra mrlrrg Sgng Nata l'llrathat garuL nyariyosa.ken aarrgsarantng bunl Gandara. l{unten Prabu Basr&urtt napanaken kang blbl DeHl Brarnanekl lng tarnansari maIlh, nanglng kazunrn para putra uyspong kra,nan Prlnggond,anl. Reden Karnunayasa saghhr Bya budhal klayan Semar Gareng Petmk. K€arlta, peperargan rane, patth Kala l,lertyu nyang dltya Kala llrtdtragsa
CANDHAKAN.:
kapJayr. Kale llertyr natur nrlng Pratrr Ranbana, gya kerlg ng1urug nrlng t'firg tha, Prang anuk-aruuk3., Brahnana Nlskala kaplkut dening Supalawa. Dene -Prebu Rarubana kaptkut denJ.ng Radbn Kanunayasa, nunten teluk. Gya katur -Prabu Baeunurtl, nunten Ranbala natur nur€kul lbn puntn kabavah lllratha. Sang l{ata tranghmg blngahr nunton matur nrlng kang bibl Brananekl, bllth karlg rayl Raden PARIDARHA Lan MAI{OI'IBAWA kasuvun dados punggawa'l,Ilrg
tha. Devl
Bra.manekl kapareng
kanthl
T A U C E, B,
-
suka.
KAYON
.
-35-
ft r\
du.
HItttnfint
mm
mnl mmluJrm mm
nm
nn
I
Hi[ mm' mm mn nffnn m*mn filfimelfl'u lllH lfll{l lltlil rHttflt n$ mm 'fifl mm mm nn mm:mlD m n Em mn nn mm 4In mm mm nm qE rnihmm mn nn mm m n mm manmnl trn nn nm mn nm nn n E uE l!l!l EIn -Em nm nn nm mnn DIn Dts nm En [!U_ mlnlDmmrl nm nE_nnnlD mm mi[m trntrh ru[ nnn nn tit
,
'lhrl
'
mltt'ruH* ftiffi,n lttirt
mn mm mmmnmm
mlnmrflliitn
mn
mmitl
mm nn mn nm nn nn mm nn mul mn tDt! mn
I..WAru.:
,;l'
Prabu Bazumurtl nyang arl .Earya Prabu BasukeethL, patlh Jatlkandha. Reg.bas, i - Ingkarrg rayl. Kanunayaea nggenya ngahontenaken palrunpulan, nyunel4ngaken. Pranlla Sang Nata gya dhawuh rnring llarya Sadhabakti., Sadlugatya nyarg Bratroianadeva klnen ngantep kang palnrnpulan, saha patth
Jattkandha kadhamrha.n nrlrrg Prlnggondanl, marentah Prabu l(al-a Rarnbana ugi klnen nbtbara"ken pahanpul"an. Sandlka, gya sanl bldhal. Sang Nata Prahr Basunurti larndur ngadhatonr ptnapag ga.rua prameg wari DeuL Jatlswara. GYa buJana.
',
.,
i
Pangarsa Puthut .9.rpaLaua, Jaga &nara, llasL Drmya, Dalrywang MaraSante la1 para pandhita. Rembas : - Sadaya salnl ngesthl kadlbyanlng kaunrh sang nlsumrlr€ Jagad Begavan Kanunayasa. Pramila nallka ea.nana sg Kasa:rt rarnthnya Harya Brabnanadeuap Sadhabaktl, lan Sadlrg gatyal dhanrh kinen bubar kang sanL palcumpulan. Sr:layanlng rernbag dados PEll,lNG GnGAL- lladva }Ij-ratha kenlavu.
nl sarasehan.
III.
.
pandhlta nudL Begauur Kanunayasa lnggih Maharsl Karo tr'yang putra Banbarrg Sakutren, Semar Gareng Petruk. Rgrnbas i - Ngraosa-ken sunslanglng panggallb kang raka Narondra l{lratha bab adeging palrunpulan . Kasanr aturlng sekabat, blllh wonten slna tuwln vanara inganuk. Sakutren lngkang bfdhaL napagaken, dadya P.EltnN(i- SDtiAtlr macan SUIJNCGA lan kethek Kapl PRUWITA sarouangnya kaplkut. Nunten natur b1Ilh nacan Sllingga nadost Jangga Snara ne{ya ngaturaken panuwunr sabab sagedipun tata jalna saklng panJenonganlpun. Dene kapl Pnruita ne{ya ngatetraken panarlnah dhateng Puthut Supalauar sabab duk lng unt lngkang nggegladhl tata J alna lan tata susJ.la satatan.lng manungsa 5.ngglh panj enenganlpun. $rllngga 1an Pnrvlta gya kakanthl mrlng pakumpulan. Sa;rg
rv.
NAGARI
PRINCGONDANI.
nanpl ravuhnya Kl Patlh Jatikandha dhauuh klnen rnbubaraken palcunpulan tng Sapta Arga. Prabu Rsnbana sagah gya hrdhal oava{Ya raseksa. gANDIIAKAN : - Puthut'Supalava rnyang Jangga. Sre.na, nanpt ramrhnlra t3an-barrg: Kanunayasa nglantaraken pasuwitanlpun sirna fulingga myaltg RaJ
a dltya Prabu KaLa
Ranbana
-36v€ulara kapl Pnrulta tngkang r€aken nate lcaclanan lalabetal dening Supalawa mlvah Jangga Snara. Kadadalc pangamulcing ua{ra raseksa -
Prlnggondanl. $.rpalawa dhamrh dhateng Prur,rlta, lcatampt nggenye. neftra suulta lamun saged ngunduraken raseksa. Samanten ugl Jangga Snara parentah dhatorrg elma Srrlingga Jclnen ma1:agalcen nengsah, sarnL sandika gya bidhal, Kacarltar prang rame, uadya denawa Prlnggondanl katrajang maean $.r11ngga pJeng vanara Pnrwlta, bala buta kocer-kaclr. Prabu Kala Rnnbg na mqj€ngr Sttpalaua mljllaken manrta, temah Rambana sabalano karn prung
V.
NAGART
I.lINATHr[t
Prahr Basumurtl nampl sovanlpun Prabu Rambana ingkarU natur bl llh tan saged mblbaraken palarnpulan. Sang nata gya clhamrh mrlng kang rg yl llarya Prahr Basukesthi klnen ngantep kang rayl Sapta Arga, Sandikargya panJ.t bfdhal hanganthl gulang-gulang pun HfNDIIU lan IEIIU. Drnugt teplnlng Arga, Basukesthl kabegal dltya Kala l.lAlIAnGYA, dg dya prang. Denawa badhar Hyuang llahadeuar paring plrsa bab karsaning -};ang rayi Ka.munayasa ngawontena.ken pakumpulan punlka malah njunjung wibawanlng nata Hlratha, sarta vj-bavanlng pral a. Pramila llasukesttrt gya ltlih ing patggallb, laJeng nlnggah Sapta Arga. CANDHA.KAN .: - fng Sapta Argar Bgw, Kanunayasa nampl kang raka BasukestH, dhauuh nrlng kang rayi ne{ya kasovanaken clhateng t'llratha, Sang Harya lngkang kadugl nanggung karaharJanlpun. Kang rayl sa. gahr gya budhal sadaya. CANDI{AK4N : - I'llratha, Prabr Bagumurtl naupi sowani.rrg lcang rayi tJasukeg thl lnglcang nunten matur, blllh wantun nanggel lra;,unlng soclya -lngkang rayi Sapta Ar€ar lngkang malah badhe mulyalcalcen nagari Wlratha. sang Nata langlung blngahr lngkang rayi Kanunayasa dalah para. mg rld ginanjar blsana myang pusaka.
TANC-NB: KAYON 15 mei L983. crcce cc(: cecccctrcccceccef ecc *9*@.L&d,8,#*Ar @**J+* L
t
-3',1
nnuntr nummn uD mm mm nmnlllmm nmnnn mm mm nn nn nn nm mrun mn mm mn nn lnl[r,:trIlll Ellll nm nruuurmm mm mm mmrnmn mnannm milnnm mn mm mmm mmmmm ETnn nn Dn mm nn nm nu mn nm mBnn nn nn nn nn nn nm nnunn
I
r.,\'I
/ll
'T\f
-
I
r
run
mn u[
nm
nn
Nfl
nnnnnn
HH
mumm mm nuDul nnmn mn nmnm mmnnmn nm mnnn nnulm nnmm nmrun nn nnmn run mm nmmmmm nltuDnmn rm rnm lDmmrnnrm mmmnm ilm BH HH HH Hm SH nm [uDt[I! nm HB mlmm nutn nmnmrul I
rr
r
"r
mm mln runuinl mluu nm illn nm mm mm mm mm mn mm mm mm mn mm mn nm nn nrn nm mnuiln nn nmrunmm mm mmm
I
i{IRAT!IA Prab'u Basulnurtt (HIRATIIA III)1 lrlang arl tlarya Prabu Basukesthl patlh Jatilrarrdha. Ronbap : - Sang Nata kapareng pasang grogol lng wana: I.
NAGARI
PANDEfil badho kangge plota-raJa !.ng tenbe dhauplpun ingkang putra Qyan BASUSB,IO plkanhrk putrlnlpun kang, rayl lng. GaJah Oya Prabu BASqNANDATkg
lbu !ilalon Devl Auanti putraning raJa Capala. Dados -lngkang"rayl Baeunanda punlka trah lJatrrgumng. Kaealni sovanlpun IADEN S0n0rc putranipun Prabu lbya ral a Malawalng sabrat€r oaperlu nyuuqn"i.e_dah lanpahlng uarls karaJan lngkang san-pun mupa.katan. Sang Nata tllratha nunten ngakll kadarg nlsan kapernah nern lan sagah nblyantu karlbedanlng nagarl Malawa. Raden $rr"oto matur bllth l{alava kabedhah denlng nengsah Prabu Pratana, mile Prabnr tsasunurtl gyadarrg selclng kang
i
parentah llar?a Brahnanad,oval lla:rya Sadhabaktl, Itrarya Sadhabatya klnen ndherek kqrg raka Surpto bebantu, lng tenbe nedya slnusulan mallh. na-den furoto panltl ngarrthl pera Harya. Sarrg Nata nunten olyga budhal -rnring pagrogblan.HarXra Sanvaka kLnen nlnbaLl Salartren bebantu R.Slrnto. INC PASBAN J[ISlfi : - Raden $trcto nganplrl narendt'a TLmpum Pratu Rastr ka lan patlh dltya Rekgaka gya kakanttd nundhung nungzuh ing llalaua.
II.,NAGARi M A
I
AWA
:'' Prabu Pratana tryarg patth Pratanabasa daiah oenapatl llarya Bfuoana lan Bfunataya. tiatungka praptanlng nungnth bobantrr sak{ l€ }flrattra, j.Harya Brahmanad,ewa, Sadhabalctt 1an Sadhabatya. Dadya PUjtrU'JG &\GAL. De-dreg rane, padha digdayane. S 1 g e g .
rrl.
PEttT,lPaw, Q n
P
t e J n c l, .
putra Banbarg Sahrtren daLah Senar Ga-reng Petmk. Kafurrgka oouanlptn Harya Sanuaka natur blIlh Sang t{ata lllratha nundhrt kang putra ne{ya kagusulaken nrlng }lal.awa mbiyarrtu Raden $rroto. Saxg lllku kapareng, Banbang Sa}utren gya bldhaL su:.-pa-ri.tasane nesat ing gegana. Arggal-e earlyodl Sa.lmtrem uus prapta ngarsane kang uua lIaden Suroto, natur bebantu uadye Wiratha. Gya kadharrutran nagut pupuh, dadlra i']! llAll(l [ilrCKAf!, Prabu Pratana .kaplkut nulya kabekta nrlng .]llratha oaua{ya balano, a.rsa katur Prabu Basumurt!. Begauan Kanunayasa nyang
-v8IV.
PAGBOCOIAIINq-HA}{A P A N D E K
I
Pratu BasunurtL nyang arl Harya Prabu Basukesthl, nenbe misanl para wadya kang sanl nyepengl sato sanan. Sang Nata runaos kalegan lng nanah, gya kapareng Besavur betungah brana art,a mrlng kar.rula padosan sg caketlng ua.Da nrlku, [pearlta, ana J alnna tan nlklr sesauur, hanung sekung uranembah kayu Srlputal nanlpun: J A$ALO K A. ngGenya tansahnanenbah, hault enklngpa,bnlt€ guru aralt AIAR AR I L0 K A lngkary ne{ya
nanltls nrlng raht. I
Prabu Basumurtl nr}[ utusan kang rayl |Iarya Prabu Basukesttr.l kl-nen ngantep Janalokal avrat pundl,lng antarane manenbah ratu lan nanembah nrlng lcayu Srlputa. Drpl kadangu, Janaloka natur aurat nanenbah kayu Srlputa. Sarrg Nata Bagunurtl duka, kayu Srlputa kabalang pusaka temah slrna. N ar lr! lolca.nanltlg nrlng Earya Prabu Bazukeethl. Prabu Basunurti gya parentah l:undur sadgya, sabab sarlrane lraos gerah.
V.. nanpt sowanlpun lngkarg rayi Itrarya Parld,arua, natur bll,lb Baeunanda katl.nbal,an nrlng }Jlratha, eabab lngkang putra Devl baeundarl ne{ya kadhaupaken plkantuk Raden Basusetb. Sattg narpati -sarJu gya hrdhal. CANDHAK0E r Nagarl lllratha. Pratu Basunurtl nanpj. sor.ranipun narpatl Basunanda, gya ndhaupaken Raden Basuserb ptkanfuk Dewl Basundari. Nunten plota-raJa tuJana andraylna. ,fronlng buJana, Prabu Basunurtl kargos gerah sarlrardpun, nul,ya nlnbalL kang rayl Basukestlri, saperlu pasrah prg Ja l+iratha. Sang Nata earlmblt kang garva Dewl Jatlslrara gya ruanJing pg nep6n hangesthl sanpurnanlng patl, katarlnah Sang Nata Prabu Basuturtlnyarg Deul JatLowaral sfuna nukgna earagane, Para nayaka eanl nupakatan, pantoglng rembag : Harya Pratu Basukesttrl lngkarrg j lnunJung nadeg narendra gunarlti nata j ojuluk lrahr Babg kesthl (t+tRAtnn IV). Nanglng Raden Basuseno myang patlh Jatlkalrclha da-tan trlrrah, -gya nganuk. Tinandhtr€an pra nayalca, patlh Jatlkandha pej ah d.ene Rad,en Basusono nungkral, nanut rnring karrg pa.nan Basukesthl. Kahrngka eowanlpuu Bambeng Salnrtren r r€atura]cen bebandan Prabn Pratana katur Nata Hiratha. Nunten tlnanttng denlng Prahr Basukesthlr Pratm Pratana trlmah nunglul dados tet€lukanlng Wiratha.
Narpatt
BasuDanda
Janaloka.jlnunjung da{ya patth lng Wlratha, kekasih Patlh Jqyaluka lngglh Jayaloka.E 1' W. L6 mel L983, Dene
Relqyana
-39-
'l
,;
I I
nmntrn
.mnnn Dtr NN tnmnnm
mn nm nm
41.
mnnm
mmm nmm mnDm mm mrn trn mffi*m fil mm mm mm mm mm m.ul mm mm mmntrmtn .mm n n mul mm mm, mm nm mrun Illlll mm mn mrn mm mn mmn MB mul ruumn [u0 nn mn
''H*
ffi--m HTH tmm mn n
nn (!
('c(r
nlt rul mm mulmn Blr[ nn run mmm mn nm mn lln mn mmnmmm nn mn nun nm mmm mtr nmm
mn nn nn nn nm mm nn mn mn nn mn nm mn nm nn mm mm mm
H
nmnnm
nm rnn mm mm mm mm tfi*Ht HH Hfr tH*H*
nmtrmrnn
m. nmmIDIn mln mmrnmtn nlrnmrn HH rBfi" nm Bn mm mm nrn tum mrn mn mm nn mn mm mm mtn rnm mru mrn mm mn mn nmuD n mm. mm mm nmumn mmlrlrflmm mm mm.nmm . nm mm mm mn mln mm nm mm nlmmm mm mm mm rurn mm mmmtnn mm mm m!ru[ nn m nm mm mm mul Hm.
i
H**H fiilH H**fii H 'H ili--#
Hilfi
'H H..$ ffiffi fi*m* H-T H"$ H'-'iii HnH
H
Hnm
il
ff
n
mn
..4'c|'cce(,atcf,tstf,f€scf$fst€tfl,fsc,cltcs9f!ff€xtjxclcj.Ijlilitfgij.tiS:ttr
L@&&*U
mnnlnmmnuuIlIDlIluumEnmnmntmnunmnumnnUDIn!mnm&UnnnmIi|nrumnIIlIDmI0uIromn|nnmmnIDIltlilm|]iI ,,.'l
.,
:
,
.j
:l
,rr;;1 ' I'!{Aq^[Ef UIR''ATHA'
Pratu Basukesttd nyang pattb Jayaloka (fanafofa), r.glnbap. ,3 - rnrr kang g&nra kangJeng ratu.Deul Pa:rcasatl datan peputra, pra.nila Sang Nata ne{ya nggayuh puLung triutra. Mltunrt varrgsltlng d.ewa1 kinen nggarwa putrl Medtrang Kernrrl (ttIas prala WLrsrtha lanri) atmaJanLng Begawan Su-gandha narnL Retna $rgandld. Babagan punlka Sang Nata sampun utusan gandhek nrlng Hedhang Kalmrlr'nanglng derong lonten varlgsul. Kasaru aturlpun Earya Brahnanauedha yen lng tanah Gandara uonton JAIIUR DIPA nurup arrgkara-kara (rna-kantar-kantar) , mapan ing tilas kuburan!-pun Bralunana Kegtu. Sarrg Nata kepengln tedhak nlrsanir gya dhavuh s! yaga budbal. Dene patlh Jayaloka kadhamthan urundhut Retna Sugandtrl lngMedhang Kasurl,. Sandlkap "gya ' budbal.
., .,
II.
N.AGARI; D
p F T I{ A P.U
R
A
.
(anaklpun'Prabu Dorapati kang Lnggarua Dewii Kanilg ras), nyang patlh UIRBARAT tunenggung I.AI{DIIAK PRAI(OSA lan JAYA PRAMSA. Reurbas : - lltnangka J alaran nggonya Sang Nata ne{ya ngaku darah hf,"t"tg hriratha, algra budhal nrlng l'ledhqtg Kamrrl, arsa ngrebat Retna Sugandhi' Plllllrl{G GAGAL : Wa{ya Drrynapura lawan r.ra{ya l.llrattra, wasana seslnpargan Prabu:
OWAPARA
narga.
TIL
PERTAPAI{ S A.P
T
4.
AnGA.
kary putra Banbarlg Salmtrem dalah Sernar PraJ a lllratha eangsaya kuneara lan lang--
Begavan Kanunayasa myaJlg
lan Petruk. &@g : kung ageng dral atlpun. ilulya Serg Karnunayasa dhavuh clhateng tsanbang Salmtren, klnen nusul urrlng Medhang Kamrri, perlu sablyantu nggenya Prabu
G'areng
Basukesthl neitla palakrarna. Sarrg Bagus sandlka, gya panit sapanakaltane. PUItA,l\iG SE(.AII i - Ing lralra Sa.lnrtrern kabegal d,enaua saking Dryuapura, dg dos parrcalcarap raseksa peJah oadaya.
-lroIV.
EE]TfAPAI{
I,1
EDHAN
O . K A }I U R I
.
Begavan Sugandha myaDg putra Retna Sugandhl dalah lbu l{iken Ra ketan, narnpl ranthnya patlh Jayaluka lan Satrutren sapanakauane. Relqlana patlh mattrr yen kautus Sang Nata lllratha kinen mundlurt kang putra Iletna
fugandhl nedya, kagarwa. Sang l.Illct matur sunargga Kasarxr partganuklng ral a Lrrywapura Prabrtr Dwapara nedya rrgrebat Retna $rgandhl, tlnandtrlngan Buubang Salutrem. Prabu fuapara kabuncang lesus temah kanpnrng, l{asana Retne Sugand}rl kaboyong dhateng lllratha. 9ANDI{AKAN : - Ing Tanah, Candara, tl1ae pa-kuburantng Brahnana Kegtu. Prabu Basukeethl nyang Brahnanavedha nrlrsanl J arnurdlpa, Sang Nata l,arrgkung ngungtrn unlnga Ja.nur kang mulu!, cetha yen punika pg lung. Nedya claaletanl sinaut Dagar dadya prang. Naga peJah badhar HYua''g Bralua; narlngaken Janur nrlng Prabu Basukostht, saI vi d.hanrh yen punlka uuJucl pulung putra, sarui kaliyan jananlpun kalg eyang svargi Prabu Basurata duk rikala nggaytrh pulung Janur dipe {ng nagarl .{yu{ya., SqnB Nata nanpl J anur gya kabekta krrndur mrirrg Wlratha. ,
V. KADIIATON. U-I-i A T TI A . KangJenf ratr Deul Pancauatl nedheng sungkawa labet datan pepu-tra. Katungka ravuhnya Pratu Bazukesttrl harryarengl sowanlpun patlh Jayg loks nyang_Salsrtren ngaturaken Betna Sugandtd. llunten katanpl denlng -Sang Nate san l ptnarlngan Ja.nurdlpa klnen ndhahar.
I(asarl panganuklng Prabu Dvapara nyuwn Retna Srgand.hl, laJeng prargl Sakutren lngkang ngLawan, Dwapara kaseser gy; oncad. Patih furbg ra nungkulr, safwl atur unlnga nrlng Prabu Basulcesthlr bltth lngkang gug tl Prabu D*apara punllga putranlpun Derd Kaniraras patutan klayan prabruDorapatl swargl, dene Dewl Kanfu'aras punlka putranlpun Prabu parlkanan ing GillngvesL duk lng unl. Sar€ f,ata langlur.g blngah, nunten dhevgh -: dhuateqg patlh Drbara klnen nadosl oncadlng Prabu Dwapara. Kl patlh sandlka nunten pamtt bldhaL.
TANCEB - KAY0g 16 mel 1983.
-4Innmn nm'mm mm Inmmnrn nrn mm mm nm mm mrn Dm mm nm nm nm nm nrn nmnnnm nnndnnm nm mnmmn Dm mn mn nD nmm lltn nm mn mm trm nu nn mnmm mmm mnm un mm nn nm nn mm mmn nm
Irll:l tnliltirtll
mm mm mm
nmmmn
mm
AA 4,/, r'-'
a
nmnnn nmmm nnnm mm mm mm mn nm nn nn mm mm nm nn rumrnlrm m;nmmmrn nmmmmm nm mrn Inm mm mn nn mn ron mn mn mm nmmnm mm nn mmmn
mm nm mm nm nm nn mn mn mm nlm mm
ommmnm
nrn
mnntr
mm
nm
mln mm mm mm
nn mtn
mm mm
nmnmmm
mnmm
mmmmm nmmm mn mn rnm mm mm mn mn mm IillTlllltnFJln l0lntntItil lunlillllltil nln tntnm mn mnl t[m nln I'Jm mm mnn:tn Inln
nrn mrn
mm mm
mm llm
Inm l[nril
nrm
nu.
I
I.NACART HTRATHA Prabu Basukesthl (Wfnnfm f V) myarg patttr Jaya1uka. Rernblrs :Sang llata arsa nylrarnl ka:tg garlra enen Retna Sugandhl nggenya !rus nggg,I blni sepuh. Nangirrg kabanrng nurcanLng kang rayi lpe Devi Duarauatl-. lli
Ia patlh Jayaluka nunten kautue rnrlng Sapta Arga nyaraya
Salnrtrem' klnen
slrnanlpun Dtrarauatl. Sarta kLnen byawara, ginten lqgkang saged ngun&rralcen Devl DrlpravetJ., nodtrra kagalJaraken mlnar:gka siei},an. Kl Patlh sandlka, gya panit bldhal. Sang Nata kundur ngadhaton pinapag garsa kakallh . 1. Devi PANCAI{ATI atnal anlr€ Harya Brahmanaradya. 2. Derll REINA STIGAIIDIII lngkalg nggarbinl sepuh, putranipun Begauarr $tgandha lng ltedlulg Karnri. PASITJAII NJAi.I : - Patih Jayaluka n1nbaL1 para sentana = Ka4anslpun .Besawan Kanunavaea : 1. Ilarya Paridarma. 2. llarya Marpnbava ma,ngglbaken
Putranlpun, Kamunavasa : 1. Harya Srl Antl . 2. Barya I'lanumadeua. Tuvin IIarya Brahmanara{ya (marasepuhlpuu Sang Nrrta) r lhrya Brahnanaue-dha, Darnantnci, Sadhabakti, Sad.habatya, H.rya Sanwaka, tumerggurrg l.tu-dhadarnra, Darures&fan&r, I(1 Patlh nbyauarakaken dbawhlng Nata, gya salrega bud.hal.
II.
NAGARI MEDHANG K U t't U l,l U N
gr
ana Wroka nyarg, prltra Prabu Stnghasart patih KaIa MertyuWreka 1an ditya frridhagsa. &.gbgg ! Sirnanlng kang putra kaka[h nenggih Ditya Asr{ana lan Raseksl Dewi Sitagst. Patlh I'lertyu l.lreka kj-nen ngupaya sirnanlng putra, sandlka gya paJlgkat nganttd wadya raseksa. LSnAI'l.L0lrGAt : - Denava Meclhang Kunur,ntng lavan wa{ya I'llratharraoeksa kasoran gya rnanJ lng wana. Rd a. dttya Prabu Kala
III.
KunJ
PMTAPA}I S A P T
A
ARGA.
putra Raden Sakutrem dalah Sernar Gareng lan Petmk. Nanpl souardpun patih Jayaluka matur kautr.rs Prabu lssufussthi hangaturl Sang l.llk'r kaparonga raanh mrlng l,llratha, nJumenengl nggel 1ra Sang Nata nedya nlngkebl kang gerve Retna Sugandhi. Sar''ba nyarsya kang putra Sekutrem ngupaya sirnanlng Dewi D.rarauatl. )Segauan
'Ka.urunayaga
tryang
- 42' garta dhemh nri-ng lcang putra liaden Sakutren klnen ngupaya sirnanlng Deul Duarawatl sarta vinarah ilnr kina:rya sa.rg na rabine Raden Purbagnl anak Dewayasa, Sakutrern matur sandlka, gya palnit pangkat kadherekaken Semar Gareng Petruk. Dene Begauan Karnunayg sa kapareng tedhak nrlng l{lratha kadherekaken patih Jayaluka. PEli/riiC SEKAR : - Ing uana Sakr'ltren kabegal naga j aler estri na;nl Naga Parlpalrsa lan Naga Sarphl nodya nangsa, da{ya perang. Naga kg }[h babar deua Hywarg Antnapa 1an putra Dewi Nilar.ratl lngkang duk ngunl ka.lepatan mrlng Ifvang Gum. Mulat cltranlng Sary Deul, Sa}utrern matur ne{ya kasunrn, na---Dgfu€ vlnangsulan denlng llyuarg Alunapa, dereng nargsane. Katungka Ilyuang Narada tununrn, dharath Ilyuang Arunapa klnen mapan ing pertapan Kanunqlrasa sagahl
,
PuJangkara pusalca KMNDATU I'{A'IIJLA warna I(ENDItr KANC tembe lclnarya sayembara
punlka, uonang aqggarwa
slnten lngkeng kiyat rrgunJuk kang putra Dewl N1lauati.
Wwaqg Narad.a dhanrh nrLrrg Salnrrtren,
blllh
lng Harra MATfRAG,A, Sakutren gya panlt bldhal. : : Ing Hana I'latiraga, Ead,en hrrbqnl
pANqIIAI(A{
katrlnahlng gesa:rg, gtnugah denlng Enpu
ISf TIRTA, hg--tirtanlng kendhi
Raclen
Purbagnl tapa
arlalc Devayaoa n)ruHun
-
plnaringan pusalca I{ESI BRAI'{A KADEALI lngkarrg Luvasane blsa ngampuha-ko gega-manr sarta uJ.narah badhe plkantuk Jodho, nanging sranane kedah pasrah nrlng Sakr,rtren. hrrbagnl gandika gya panit bidhal. CANDHAKAN : - fng ltara DEDIIAIIGKA, dttya Asuana myang kang rayl (adhl) Desl Sltagsl, rnentae nyidra putrt lllratha Duarar,rati. Ditya P"t AsuaJra nedya arggarwar nanglng Sttagsl nedya mangsa, tenah dadi Raruayadi
regeJ egan.
'
Kasaru praptanlng Raden Pr.mbagnl p Asuana nJ aluk tulung sabab llg wl Duarar.ratl kLebtr petiing tenung. Rrrbagnl sagah sulca pertlkel,
nanglng nj aluk katralgan bab petung tenung. llunten Purbagnl wtnuLang pefung tonung denlng dltya Aowana, ngantoo lebda. Katurlgka rauuhnya Raden Sakutrem lan panakalran, Purbqnl ne$ra ngrartgikul nanglng dipun lcedhepi supados mboten ngawistarard. Salnrtretu nunten dhawh nring Asuana yen kautus nata l.llratha ng1 paya slrnaning Dewl Duarawetl. Sanallka dttya Aswana muring dadoe perang. Kasarg praptanlng patl-h Kala l,lertyu l'lreka roatur d.hg terrg kang gustl yen kaaturan kundur. Dltya rlslrana prasal a yen nenbe nyldra
putrl Wlratha, nangka
Ian dados perang. lng palagan.
sanangke
tinututan Sakutren
KeLa }lortyttHreka gya mblyanhr Aswana, nraJeng
Raden Salnitron nglepasalen sanJata Sarutana; Aswana peJ
lan Sitagsl
ah, patlh MertyuWreka keplayu wangsul mrlng l{edhang
Kumumrng.
Der.ll Dwarawati gya kaboyong dening Raden Salartren myang Purbagni
kundur nrlng lllrathar
-l'9.
rv.
NAGARI I{EqHANG ,K U M 1l !t U N G
.
dltya Prabu KunJana llreka nanpl aturJ-ng patih l.lertlu l'lreka bilth kary putra kakallh Dltya Aswana tuwln Deul Sltagsi mentas nyidra RaJ.a
putrl Hlratha
Dewl Drarawatl, nanglng kadenangan Iladen Salartren
l"n Rg
Purbagnl, sanangke kang putra sanpun Belni peJah derung satriya \.11ratha. Pranu Kunjana l{reka oangot duka, nunten nglumg prang mrtng Hlratha.
den
..
v.
NAGABI..,[{
I
RATHA.
Pratm Basukesthl narpl sovaldpun lngkang,rayi Saptarga Begavan Ka.nunayasa. Nunten pinasraban kang garwa Der.r! Retna Sugandhi kang r.lus
nggarblni sepub. Gya sidtdkara Sang lllh, Deui Sugandhi babaran nlyos dhanplt. Ingkang prtya plnarlngan kakaslh RADB'I Il A S U T A R A I dg ne lngkangputriplnarlngannanl DEIII BASUT ARf . Katungka souani.putr Raden Sekutren, Purbagni lan panakalr&n. ifug ten Raden hrrbagql ngaturaken kundur Devt Duarawati lngkang kacldra dltya Asuana putra Med.hang Kumuwung, nanglng mallng Bguna saJupun pinejahan. Sang Nata d^ahat suka iug galth, tenah Dewi Dwarawatf kagaqJaraken d.hateng Raden Purbagrd dados sleitranipun. Kasar:u parangmuka pangarnuklng Prabu KunJ ana Wreka, tarr trlmah patlnlng putranya kakalth. IaJeng. prang anuk-amukan. Raden Purbagnl nglepasaken oarliata Bra.na KAdhallr raJa dltye l,ledharrg Krtmulrung Prabu KunJana l{reka pejah. Slsane saml bubar.
TANCpp -.KA.Y..oN .L983, 16 nel
na elrr.
Inmmmm nmmm nnnmm nm nm mm nn mn mn mn mm mm mm mn nn
mmnnn nmn
mmmm mn mxnn
nrn mnulr0 mmmm mm nn mm nn mm nm' mm
mm mn nmmnnr0 nmmnmm
tnmm
nm
nm mmmm nm rnn rutl mn mm nm
rnn mm mm mn mm nmmn mm mm mm nmn
f.
IDrn
mm
r0m
mmml0mm
mmn mm mn
nm nmmrnmm mm mmnnmm nmmDm mn mm nmm mrnmnm mm nm: mm mll nm mm mm nm
nrn mn nm mm nnmmn nn mm
mm mm
mm nDl mnttrmmn mm nnl mll mm mn nn nm mm mm mn mm mm nn mm mrn
nnllflnm
mmmn
rnm
mm mm mm nm mB nmmmnm
murnmmm llunnil0 mm nn nm rnn rn m rnm mm mnrnmnm mm mm nmmmm lnfnmlon mln mlnm Inn mmm lnln nlrnln mm mm Intn mm tnmnn mm
mm mmm nml[mmn
rnrtnlnl
fnm
run
tnn tnul
.
Prabu Basukestlrl uryarrg kang raJna marasepuh kakalth minarrgka pu-j angga : L. Begauan $rgandha. 2. Rest Brahmanara(1ra. Saha patih Jayalg ka. Salg Nata nidhanget pawartos bl1lh lrrg Pertapan PuJ angkara uonten sayembara putii. Ilegra $rauUh nrlrg ki Patlh lcinen nganthi wadt'a, nrmek sa lng fuJengkara, Dene Sang hrJangga kakallh lcaaturan ntmeksa praJa. lfusnya sauega gya sanl pantt bldhal,
- lrl. -
II.
NAGART 14 A D IT E U-D
I{
A
Prabra Drunanasa nyang patlb l{idyabaual ditya Kala Bauadha. fng-kano rinenbag : - Sang Nata ne{ya nup\r oayembara rnrlng Pertapan Rrj "rgkarar nglras pantes ngupaya. slrnanJ-ng karrg uua Prabu Dvapara. Gya bl---
dhs"I. P0llAllg. ql'CA.L : - lladya Madhendha kapapag wac\ya lllratha, zulayanlrg renbag dados panca.ka!&r Wadya Madhendha kaseserr gya seslnpangan.
IIT.
PERTAPNN S A
PT
A
A R.G A
putra lbden Sakutren dalah Senar Gareng Petnrk. Re.rpbae : - Karnunayasa clhanrh mrllg kang putra kinen urupu sayembara nrlng PuJ angktLror Sandlka, gya panlt pangkat sapanalcawane. Begavax Earnunayasa nyang kang
PIIRA]''I(LSEKAR
: -
Denawa Madhendha mbegal Raden
Raseksa kasoran peJah sadaya.
rV. Begavan
:
EERrAPAII P-U-J_A N G
ARUN AP A
Sakutrem, dadya perango
I(
AR
A.
I LA l,t ATI, patih Jayaluka lngkang kautus -
myang kang putraFX{DHAI'[0 N
ingglh P U J A W A T I
. Nanpl rawuhnya ntrneksa pertapan salebetlpun uonten sayembara.
Katungka praptanlra Prabu Dnuuanasa, matrrr nedya mupu sayembara. Sang I'llku nunten ngatura,ken KAI'tAllDAIIl MATULA, klnen ngunJuk tlrtarre. D,rpl Prabu Drrmanasa ngunJuk, , datan klyat, temah rebah kapldhara, trus
kanthl vlrang. llunten praptanlra Raden Sakutren myang panakawan, lngglh prasal a nedya mupu, sayembara. Patlh Jayaluka langlorng sukar' d-ene kang gusti kakabopong nedal
.,
.'
parerg mupu sayembara. EnggaUng
carlta,
kara lang}ung nrnlyln
Sakutron aaderongtpun rrgunjuk, kar,rlwl-tan stdh! Bathara. Temah kuwawl ngunJuk KAI'IANDAIU MAflJtA. llunton kalampahan dhaup kla--
nyer\yuwun parrnanlng
ngantos telag tlrtanlng yan Itndtrang NlLawatl (PuJauatl), earta ki patlh ngund.hangaken dhateng pera tarnu, blllh sayembara sanptrn blbar. Prabu D:rurnanasa mboten trlnah, nunton nglabrag Sa}utrenl dados perang, Dnrnana'ba kasoran laJeng lurnqJar. Sakutrern sarj.mbit ganra myarg patih Jayaluka nunten lflrndur. [aca4,i.ta, pla3rune Prabu Ertmanasa plnanggih Prabu Dlrapara inglcang saln-pun busana pandhlta, Sang Nata Dr.rmanasa gys ngabelctl sarwi ngaturl kundur, nanglng Duapara datan purun sabab ne{ya mupu sayenbara putri 1ng Pujangkara. Drunanasa
tl
natur
blllh
sayernbara saJnpun blbar, 1an hrdhang
sanpun kaboyong Sakutreru, Bgw.Dwapara muring
kang putra
nututf Salcutrenrr
t
llllawg gye nganthi ing '
Enggallmrs kapangglh klayan Sakutren, Dwapara arsa ngrebat kang garwa, dadya prang. Dwapara kaeoran gya keplayur Dmmanasa nut--
tutl.
CANDHAKAN
:
ING TANAH GANDARA. Harya Parl-darma lelenggahan
klayan lng -
kang garwa Deul Bra.manestrl (putranlpun Bramanar.re
klng nagarl D.rryuepura, putranLpun Pratu Dorapatl patutan klayan Deul Kanlraras seklng Gl}tngwesl, trah Prabu Parilcanan swargi, Dvapara gya kar"ngh"rl denlng llarya Parldirma, sabab takslh kapeg natr kepulunan, sa^rwl parlng unlnga bllih lngkang lbu punika ka-pernah kada:tglra sepuh Sang Parlda:ma. Nunten Begawax Dwapara kadhawuhan njarnpenl,gerahipun kang putra, Drapara sagah. Drggallng carita, Dewi l"lestri saged valuya, nun--
ten kadhaupaken plkantuk Dwapara. Balccla dhaup, nulya kakanthl solran mrlng Sapta Argar'ne$a kaso-,
vanalcen
mrlng Begiwan Kamunayasa. Gya budhs.l.
.
P_EnTAPAI{
S LP T
A ARGA
nanpi sowaniput Raden Sakutren irgkerg sanpun sarinblt klayan garwa f,:rdhary Nllawati (PuJ awatl) . Nunten kasusul sowag lpun Harya Paridarma ingkang nasrahalen putra mantu pun Drapara, tuuln Begawan Kamunayasa
ngandharaken sadaya lelanpa.hanlpun. Begauan Karounayasa lalglung rena, dene lcepulunan lngkang uonten sabrang oaged, ngernpal kadarrg.. Wasana Bogauan Dwapara rnatur bl}fh sanpun nboten gadhah papan dunung, eabab 4agarlnipun sanpun rj.sak. Pranlla ny4
uun ngeyub lng Sapta Arga. Begavan Kamunayasa lar:gkung r.re1as, nunten -Dwaparaplnarlnganpapanpanggenanlng TEG AL B Al.l BAll .rrhrs-nya ngaturken p&nuwuul Duapara panlt mund,ur sekallyan garwa. Kasaru panganuklng Prabu Drurnanesa ingkang mangertos bilih En-dhang Nilavati (puJawati) vonten mrlkrr. Puthut Supalawa ngesthi barat, nyeblak Prabu'Drumenasa sar.ra(ya tenah kapracon4harg kamprung.
TANCEB
-_r( 4I o N
l6 uel
1983.
-l+6-
44.
nmnlnlll llm nlm filln Inlnllllnlr)m nnfluilm mmnn mm Dlnt mn nm mDo IDII nrnn mm mn rnm mn mn mn nn mn mtn mmnuunm mn mlnrnmn nmmnnm mlnlnlDlll mm Bn nnm ntmnltrm mn mn mn nn mm' nmm nrm mm run run nm mm mm mm t0lnnn mm mm mn mmn um nn mmnmm mn mn nm mrnrnmr[m
mm
M nfilnfin fiHttHr nm mm u! mn nmlDtnnm mmmmn mm nn mnn &n nn nn mmmm nm DIUUn nn nntr mn
InIDnn Inn rnn mnnnmn mm rul' mn mnrn nm nn mn mm mmnmnm mm mm nmmmmm mn mmm nm mm nm mn lum mm nm nn Hfl Hfr EH NS NH HH
r.
a
Prabu Basukesthl nyang kang putra Raden Bagutara dalah patih Jayaluka. Rembag : - Sang,Nata nedya mantu, mangkrr putri kallhr inggih pg nika 3 1. Devt PITAI^IITA putranLpun BrahnanaclevL, clhaup klayan Barnbang -
Srl Antl putranlpun
Begauan l(anunayasa
lng Sapta Arga.
T I putranlpun lngkarg rayl llarya Par'ldarsl'u ftrg Gandara, dhaup kLayan Banbang l,lanerlya putranlng kar€ rayl
2. Deul i resl
HU
llanonbaua.
Ponganten kakallh kapundhutan bebana patah kalmng kawartoeaken dhateng calon penganten ka}iung.
putrl,
sampun
Kaearr{ sowanlpun patlh dltya IODRA SADIillI(A utusanlpun Yaksendra eaklng nagarl'Purwaka Prabtr SHADIIA KALA NITTA, n1ruwun Dewt Praulta. l.t1nangzulan derdng Sattg Nata lalrun Dewl Pravita mts ne{ya kadhaupaken kalayan Barnbang Sri Antl. Natglrqg yen Prabu Sr.radha Kala Nitye saged nga--
turakon patalt perlganton. kakung putrJ.r lngglh dipun kaparengaken mboyong Dewl Pravlta. Patlh Iodra Sadhaka sagah, gya panit mundur. I,lonten lng nJaul", Rad,en Basutara dhanrh dhateng para Harya klnen rnenggak lakunlng Lodra Sadluka, gya sarnl bLdhal,. Sareng salupun katututan, dadoe sulaya nunten P,.ilRAI'lq CACA!. Iodra Sadhaka kaseserr gya r€on-cadl wangsul nrlng nagarl Purvala
ditya Prabu Svadha Kala Nttya, nampl aturing patlh Iodra Sg dhata yen Ratu lllratha nundhut bebana patah penganten prlya lranlta. Prg bu Swadha Kala l{ltya gye J engkar plyanbak, ngupaya patah. RaJa
III. SAPTA
ARG,A
putra tlga 3 1. SIfKUTRXI'{, 2. SRI ANT[. 3. l,lAlIUl'tADEWA. nyang Semar Gareng lan Petmk. Katungka sowanipun kang rayl Resi l,lNONBAl,A nryang putra Batnbang l'lAt{EItIYA. @bgg.: - rgGenya aroa palaltrarna Srl Antl 1an Manerlyal kapundhutan bebana patah kalnrngputri. Gya Sang Kanunayaea dharuh rnrlng kang putra Banbang l.ianumad,elra kinen ngupaya patah, Sandlka, nulya pa4gkat sa-panakawarror Ii[R;]JlC S]T(A4 : - fr€. vana Banbeng Hanunadeua kabegal denaua alasan Jaler ostrL nalra MURTADHAKA 1an MURTAKADEWI, dadya prang. 'Denava badher Begawan Kanunayasa l"en
-47Bathara, Kardtrana lan tngkang
rayl Bathari lfurdhini. Tlnantun
d.ados
pa--
tah,
sang Bathara purunr uulya kadherekaken clhateng sapta Arga. Kadadak lanpahira l'lalumadewa kapapag Prabu Suadha KaIa Nityal patah kapundbut, l,lanurradewa tan zuka, da{ra praJlg. RaJa Ditya kabuncang barat, dhawah ing tanatr Ga:rd.ara, kantalia.
IV.TAIIAII GANDARA
,
Harya Parldarma nlfang ganta Dewl Brananestrl
lan Sar€ llantu ing Tegal Barnban Resl Dlapara saha putra Bambang DRUHASA. Rembas : - I.Iedya bidhal nrLng Wlrathe nengganl dhauplng kalg putra Dewl lfuti. llusnya slyaga Bla pqngkat. Aneng marga, sarol unlnga ana ratu buta sangsara, Resi Duapara g magah naluyakaken. l,lusnya valuya, malah ne$ra njaluk Dewi Brarnanestrl badhe kangge patah. Drapara nurlng, natak qii petak se!ru, Ruja Ditya kg
getak kanpmng.
v. s 1_I tla
ARGA.
Begavan Kanunayasa, Sa.ln:trem,
Srl Antl
myang Supa1awa. I{arnpt so-
wanlpun Banbang Manunadowa ngaturalcen patah tsathara Kard.hana lan Batharl Kardhlnl. Kamunayasa langkung sukal gya sernl bldhal rrgarak penganten kalebet Rssl llarrobava lan Banbang Manerlyap dhateng l.llratha. 0AIIDHAKAN : - Nagarl Wiratha. Prabu Basukesthi nanpi sowaning kang rayl
dalah Manonbava lngkang nyuwun dhauplng putra pun Sr! Antl lan Manoriya. Dene pepundhutan patah kakung putri sa.lnpun su nadh-tya Bathara Kardtra:ra lau Bathari Kardhinl. Ka.urunayasa
Kalanpahan dhaupan
: l.
-
Banbang
Srl tlntl antuk Deul l'ralrltq..
2.,Bombang }lanerlya anfuk Dewi lhrtL.
Ingkang senya bebesanan nenggLh Kanunayasa, llalonbaua, llratrmar:adewa nyang llarya Parlda:ma, dahat margun guka. I(asant, panganuklng Prabu Ssailhakal.a Nltya nyulrun Deui Praulta, 1aJ eng prang. Bathara l(ardhana nglepasaken sanJata ll,{ R A Y A N G r raJa ditya badhar lngkang raJra Hyuang SIfADHA NfTYA, nunten kadherekaken ngen-pa1 mring pa,ndhapi t.llratba. i
TANCEB - KAYON L6 mol L983.
i.,nli ,.1
|
-l+Bmmmrnnr nmmm lDmmmn
45.
nrn ru! mm nm mm nm mm nm mm mnl mm mm n]m mm mmnmm mmmnmm mnru[m mn nlm nn tnm nnm rnrn mmmm mrn trm mn nm nn rntn mn mmm mm mn tnmnmm mm
nnnm nmnn mnnm run mm mm mm nmnm mmmm mn rD n nm rnn mm mnm nn mm nmmmnnnn mn m rn mm mm mm mnmnnm mm nmnmmnmm InlD m n Inm rnmmDrmm nm mmm mn mmmnmmnn rnm mrirm Ulrn mn mm nrn tilln ru[ nn mm mmn mm m:n Intnm rnm nln nm nll mm nn nn mn mnm mm t0rn nm lltr, nn mill mm nnnn mm mm
r.
Inm nmm
Inln mltltnllliltil mm mm
mnll0[rinrn
mul
mm mmn mmmnm Inn nlm mrn nm nn rnm run rnln nntmmrilrl
nmmtn mntDmm nm nul mm mn mn Inm mm mm mmmtilnln mm mm mn nm tnm mrn nril nlrn mn mE nm IIrm nlnmmtn
IilflilflRlnlil milt
mln
mlfll(iIr)ltl
mm mm
nnmmmn
liil:tl.;lil nm n mn DIII lill;i tll,r nn mm mmn mn lritil lrli,: mm mmn mn ltllllrirlil)lt:i nu n rn mtn mm ruit mmrfim nnrmm mm mm r0n nro mm nn
I{IRATHA
NAC.ARI
Prabu Baeukesthi nyang putra Raden Basutara, Salg Pujangga kakallh Begawan S:gandha niuah Resl Brahnanara{yar patlh'Jayaloka. .&J!!big : - Siang nata nedya nantu Bathari Kardhlnl antuk Bambang l.fanumadeva, narrgi.ng Sang putri kalanar raJa trudha saklng Medhang Karnulyan Prabnr Deneswara (ni,u.lt l'.a-
Kl Patth kautere nasrahaken sirnanJ-ng mengsah vau dha--teng karg rayl Ka:runayasa lng Saptarga. Kl Patlh sandlkar Bya bldhaL. Para
j a Iiuswala). Nulya
Ilarya klnen pecak barlg.
II.
IqACARI I{EpHANG
KAMU
I
YAN.
ri
Prabu Daneswara (putra Prabu Kusnala), patlh Erd,ramarkata, dltya Kalayaksal gpJ.ah.Barlgu, garudha Hurdhagpl, ne€a Aswana. Rgrnbag I - TLnarnpik panglanais mrlng putrl !,Ilratlia DewL Kardhlnl. PrarnLla Sang nata paren-
tah dhateng Ki Patlh Srclrarnarkata klnen nganthl wac\ya raseksa lan buron tr&r nerrpuh ptang nrlng l{lratha. SandLka, gya buclhal,. P[jlANG 0.lIGAt : - Canpuh yuda bala sa{o }IaJxa lavan uac$ra }liratha. Slgeg. .,,
l.
'":.
rr.
l.t.
ITT.SAPTA
r.re
ARGA
putra, Sakutrem, Sri. Arltt laniMelrumg Petmk. llanpl solranlng patlh Jayaloka, rnatur kau--
Begavan Karnunayasa lryang para
dalah Seinar Gareng tus Sang Nata Hlrathal klnon pasrah slrnaning mengsah mrlng Sang KanunayasB. Sang l{ilil gya dhawh mrirrg Raden Sekutrem klnen nundhung mengsahr ss.rdike gya bldful sapenakavane, ]]jItlJ'lC ,Siil!ts : - Rad.en Salqrtrem nrajarrg barisan bur.on w€ura, dadya perang. Gaj ah Barugu, nage Aswana nye:lg gantdba Ifurdhagsl Balnl peJ ah. d.eua
IV.
.
I{arpatl Basuserb (putranlpun swergj. Prabu }Jesrtlrurt.i. ',JIliA'I'lLc II1)t lngglh Prabu. tl A S T I I't U R T I nyang karrg garl,ra Dewl Basttndarl. Ingkang flnernbas : - Sarrg- I{ata katlmbalan rnrlng l,llrathal sabab lcang palnan Prabu Bg sukesthl arsa ndhaupaken widodari Bathari Kardluini lngkang duk suwau ni---
tata sawegar gya budhal. Ka-car*tp, larupahira Prabu B"rus"* kapapa€l Prabu Da.nesvarar kang' garwa Devl Basundarl a.rea kapundhut, tan sukar da{ya peral€. Prabu Danesrrg re ngl-epasaken saDJ ata 'SABA PAI'IUI{GKAST Prabu Basuseno pej ah. Deulnangka patah ponganten, Nulya
Baeund.art keplayu mrlng
!{lratha.
;i
..1 'yr
;
'l+9V.
I.{ACART I.'
I:R
ATHA
I-
Prabu Basukesthl nanpl souanipun kang rayi Saptarga Begauan Kamtrng yasa ngaturaken penganten Be.nbang Manurnadewa. llusnya sarenbag nulya kadbaupaken Ba.ubatg l'lanurnadeua plkanfuk Battrari Kardhlni. Katungka sowanlpun Dewi Basundarl ngaturaken peJahipun lngkang raka Prabu Basueoro'(ltasttmurtl) denlng Narendra l.tedharrg Kartulyan praitr Danes!r&ra. Sattg Nata myang para kadang Bamye legeg nandhang sungkawa. l.lasana Prabnr Basukesthl dhavuh mrlrrg Devl Baoundarl, bt.lth burnl Gqjah oya kapa--rlngaken mlnangka panandhon dhateng Sang Dewl. Kasanr parangnuka,Prabu Daneswara nga.nuk, nJruwun Deul Kardtrlrrl, tL nandbingan Rad,en Salnrtrem, slneblak 1ezue Danegwara kentas ka.npnrng. .
a
L6 mel 1983.
46. mmmm mmtllm' nmmnmmmm nm lmmmmmmm mm 0mmmmmmmnnmn lm mmm mn mm nm nm mmn mm nm mm 0m nn mn nn nmmm
nnmmm nm mm mtn mm mm mnn nm
mmmmm rnn mlo mm mm
rnrnnunnn
nm mn mm nnmrnmm mm mm mmmmm mm mm mmn mtllrnmm nm mm nm ltm mm mm mm mn mrn mm &m mnl
ntnnnm nmn rummm mm mmm
mrnmmm mrn
mm
mm
mntmtntnm
mmm mnn mn mmn mm m nmm
Hfi' mt"Ht m$t'flt ffH Inm mn nm mm mn mmm m mmm nE m[!m EB rnnn nnmm nn nmmnmni mm mmm mmm mm nm mtr Fn Inn mm inm - mrn mn mmm ngl l!ts mn_ mn mm mm mm mm nn mnm nn nnmn nm nn nnnn nn uDn irun nn mnmmmm
I.
HH n mnn $Hu nEnlurnp
NAOARI H
I
RATH
mmmnm
nnmm mm mm mm mm mn mm mm nm mmnmn mmmmmm mmm mm mm mn nn nnmn luu Ent! nn nlo
A
Prabu Basukesthl nytng trarasepuh kakalth SaDg PuJ aryga Resl Bralrranaradya lan Begavan Sugandha, putra Raden Bazutarar BahB patth Jayaloka. tenbqg ; - Slrnanlng kargputra 4r1 Basutarl. Kagaru rar.ruhnya RaJa I'Ialara Prabu Surata, natur mrLng ]cang rayl yen kang putra lladen irer&rua. nyumrn ;uvi-te mrlng lllratha. Prabu Basukesthl tanggap karsanlng kang rakal rulya
mrhg,:;lllrathar nanging kapar.enga mirantl. l4angke ranar.rl sanpun plnangglh kang putra ptur Basutari, putra l'lalawa ner\ya glnag ar putrl. Prabu $rrata lgge lng manah, nunten panit krndur. Patih Jayakika kl4en sona.n mrlng Saptarga nyaralredekakr.rn sirna--rl-ng Dewl Bazutarl.Sandlker BYa bud.bal. .
ratur kinen
nyowanalcen
rI. I
NAIIARI, S U R
A
T.
E.L E N G .
Gandarua,O AN J A [,']l A LA tnya:rg arl kekallh DElfi P A RU P U an DEWI P R A W'f. Renbag : Ganderua Janjatrnaka dereng atut kaliyan De-i Basutarl putrl Wlratha tttgkang nentas kacld,ra. Pranila gya panit nedya ados guna dhesthl. gllAt'lc qACAll : - T$'pahira Qandarrua Jenj atsraka sumerep war\ya i'Jlratha saJni acak barl-sr gya ngatlngal, nlebldhung, temeh muring IIarya Darrnaruncl lan arya Purbagnl gya brmandang , da&l porang. Galdarua meh kapllnrt, narglng ulya nglIang.
frIII.SAPTA
ARGA.-
lan Senar Oareng Petnrk, nanpi sowanlpun patlh Jayaloka lngkang matur lcautus Sang llata lliratha nyaravede! aken eirnanlng putra Devl Bazutarl.. Sang ltlku parlng dhamrhs blllh roboten dangu malih Sang Dewl baclhe dipun panggih denlrg kang plnesthl Jodho. Ki Patlh rumaos 1ega, nunten pg mit uangsul. Karaunayasa gya dhamrh mring kang putra Raclen Salnrtrem klnen ngupaya nurcanlng kang rayl Barnbalg Manurrgkara (putra Resl l,lanonbaua) lngkarrg katlngal tansah ngesttrl. dhateng Dewl Basutarl. Sakrrtrem sandtlca, gya bldhal dalah panakanan. Begavan Kamunqyasa myarlg Salcutrem
Katungka souanlpun Rosl Hanonbawa lngkang urpdosl nurcanlng kang pg tra Barnba:rg I'tanungkara. Gya Jlnarwan denlng kang raka Kanunayasa, blllh -senpun dlpun upadl denlng Sakrrrtrern, latt mboten dargu mal1h badhe tlmbarl -uonten llirattra. Pramila Sar€ lr|llflr kakallh malah nunten j engkar mring llaga-
ri ulratha. Lanpahlpun Rad,en Salutrem lan panakawnn, kabegal macanr-dados prang. Macan badhar {Vwang Narada, parlng fuduh dununglng kar€ rayi Manungkara, Gya bldhal fumuJu vana Kunbara. PEIIAILG SUliAR
3
-
tapa lng rlana Kumbarar ngesthi p! narengna anggama Dewl Bazutarl. Kadadalc glnugah clenlrrg kattg raka Sakutrem sarta pJ-narlrrgan plroa bab dharutrlng karrg uua Begauan Kaaunayasa, yen sa-ged mangglhalcen Dewl Basutarl temtr plnesthl jodlro. I(ang rqyl runsos lega, gya pinarlngan kanthl panakavan klnen ngupaya sirnanlng Basutari. Dene Raden Sakutren lnrndur mrlng Saptarga. Kec-qrltq,, tlndaktra Ba.nbarrg I'lenungkara plnangglh Oandaiwa JanJ atmaka, ngaken yen rrgupadl guna dhegthi sagedlpun atut .klayan Dewi Besutari. Ing nrlki Uanurrgkara gya apl-apt sagah suka guna dhesthl, nanglng n)ruwun roba (prabeya). ' Salg Gandarua loga, nulya parlr€ roba arupi pusaka plyandel 8 ca-cahe, yalhr _CANDHAI(AN
:-
B.arnbang Marruqgkara nedheng
z
1.
MANII{ARAr
yen kaung}m1ake Jalma dadl reca. Yen kaung}ulake barang
He.rrra-lJ&rna
dadl keneana.
2.
LIS{qA MUKS.WALA., kwaspne kena kanggo
3.
SELA MAITTYU
4.
KANTII0NG
ngmuat reca dadi
IIhlA, kalggo parlguripenlng para -ARUI4BA, kwasane blsa ngllang.
Es.rltrrgs&r
seluman.
5. Uffi{GA PRANA}IAT yoD kaslpatake
netra bakal weruh kang ncra katon. Yen katetesake katne, balcal ngertl caturlng seluman.
6.
0Y0D BAYUI,A, yen kasabetake
lng kayu uatu, bakal katon kang ru---
neksa. nta
BANIU BAW.RA1 kllasane
8.
CANDU
blea kanggo maresake ltong lara.
SEKTI, kwaoane blsa nenJlrrg aJur-aJer,
5l.!fusnya katanpl oada5ral,,Manungkara ngaken yen utusanlng Nata l,lira tha ngupadl sLrnanlng hr1,,;Basutarl. Gand,arwa nurlng, nunten perang. Gan-danra kauoap ma:rlbaras tenah ctadl r€car Nulya papanlng gandarua J'anjatmaka kar€ varnt Randhu Alaer kagabet oyod Ba3rura, katlngal wisnane. Iajrng Retna Parupu lan Pravl rnurlng, dadya pfang lauan Manungkara. l.ledya kausap rnanlhara, Parupu 1an Prawl oncad,. Derrl Panrpu l-an Praul- oncad. sarwl nyanbl ngusap DevL Basutarl navl nanuhare, tenah dadl reca. Banbang Manungkara nulya parontah dhateng para lelenbutl klnen ng suDg reea Jadatna}a 1a! reca Basut,arl nrlng l.liratha. Oya bldhal, dene Parupu myang Prawl nglapatl oaldng kateblhan. r,r,.:
,
NAciRr'M A-L"'A !l
rV'
4 '-
Prabu $trata ittgkang nenbe, ]rundur saktttg llirathar nanpl ranrhnya lngkarg eyeng lng Tlmput'u Prat'u Raeika, lngkang mundhrt kabar tindaknya sg klng llLratha. l.llnangsulan yen angaal daroel, malah kadhawuhan ngaturaken -kang putra pun Asrana lng manlte nedya ginanJ ar putrlnlpun Sarrg Nata lllratha. Ingkang .-eyang salcalanglung blngah, sarta dharruh nedya trrnut kepengin pirsa Nagari Hlratha. Slgra s.aral bidhalr nltih paIwa. Kacarlta, dulugl bawah lllratha, kapapag Deul Parupu lan Prawl kang sarnya nggora ggdhr. Raden Asrana murlng, da{ya perang, l,leh kapl}ut, Pary pu lan Prawl ngllang sarvl talcslh rgancan.
V. NAGARI H LR A T H A :.,
' ; "!
.
.
'
Prabu Basukesttd ttunpl sovanlpun Bambang llanungkara ngaturaken Deul Basutarl Ia.n JanJatnaka kang rruJud reca. Katungka rarnrhnya lcalg raka Mg Iawa Prabru Surata, Prabu Raslka 1ng Tlmpuru, Rad.en Asra.ma, nunten kasusul
praptanlia. Begauan Kanuilayasa 1.R', Resl l4anonbava. Prabu Basukeethl pailng untgrga mrlng kang rayl Resl Manonbava yen kang putra Mamngkara eanpun sgged ngafuralcen kundur Der.li Basutarll rla nglng wrrJud reca. Nunten,,larnt lupalcatan, Kamunayasa maturr Ven ana kang- b! sa naluyakake, yal-ku Jefurkranane Baeutarl. Barnbang Manungkara gya tnman--dang, reca kausap nanlhara, gara,llka ruwat dadya J a]rna nanungba Dewi Basutarl. fngkarrg. rana ngungun sanget, sarwi ndangu bab reca gandarwa pun5.ka. lllnangsulun, lngglh punlka tngkang nyldra Dewl Rasutarl. l{ulya kinen maluyakaken. Marrungkara gya ned.al, reea kausap manlharar badhar gand,ama Jan-'laJeng nganuk. Reel Manonbava matak aJi- DANURDARA, gandaa Jatmrdcas nanglng wa ng1unprut, tomah tobat. Nunten kadhamrhan balL mrlrrg kandhange. Kasdnbadan Bambang llanungkara kadhaupaken antuk Deul Basutari, dene Rad,en AsriaJna lcadhaupaken klayan Deul Bastrwatl. (
Il Ir
.
t_a_t{_g_E_u-_=
16 rnel
KAYON.
L983.
ti
'l 'q 'J :x
d 4 F
u fl
{ T
J
ffiH{HHH{HHHHHffiffi ffi ffi
Hilffi
il#{,fid#
:1.f
1i.,
,,
. "1,,;
.
52nmnmm nntrn mm mm mm mn mrn mn mm IDm nnnDtr mtul nntrnDn nm nn
47.
nmnB utr rDIn ntrtr lln
nm mmm mm nn mm mm
mm
mm mm mn. mnn
mn
mmntr mn mn
mm mm mm mm
mnun mrn mmnn
nn
nmmmm nm
rum mm nm mm tnm IrnDnm nn nn
Dn IDll um uu! nn I!I[
Dn I!I[NDI!
trnmmnn
luuurmn nm tun ru[ mnum
I
nm rrun nm mn mm nm
mmrnm nn nm mm nmmn mmnuun mm mm tnnl nm
mm nm tnn mrn Inlll mm mln mmnnnm mm mnnmm mmmmmm nm mm mmm nm mm mm mm mm nm rdd mni mm nm mn mmmn nm nmm nrn nn
I
mm mmn
nm nrulnnn
I.@'
..,.:
fiywang Gunr nyar€ Narada. Jlgnlgg : Bab anak Dltya l.layangkara, rladl Harnapurna kang madeg, narondra lng d,hasar samodra JeJuluk Prabu KunJg
putu na Kreana, nyulnrn wldodarl'Batharl Garrggastlnl, sabab rumaos takslh turun d,eua. Narrglng {ywang Gunt tan sqkar Bya put"ttt"h para putra Bathara kl-nen pacak barls; plnarlngan senapatl lVwang Basudhara 1an llyr,rang l.lahana. Sand! ka, gya budhal. i
j roning i
'R"J,l
dltya Parbu'Kunl'ana Krosna myang kang rama Begawan Mayangkara patlh KaIa Krldha. Rembaq : - ngcenya nglamar Batharl Ganggastlnl tlnamplk dentng Eywa:rg Gunt. KatunSka rawuhnya kang uua Begauan Tr1 lillgatl nedya -'' tl
':
ndumbarrl karsanlng kang putra'Kunj ana Kregn., 'nlnungka j
alaran supaya d.enn)rusun nratl Ealnpurna. Sang l{ata kalanglnlg rena, aten darah Batharae tuwln .t gya dlrawuh rnrlng patlh KaLa Krldha kinen ndherekaken kang ralna lan kang -uwa ngrabasong Suralaya. Sandlke nulya budhal. Pii;RAl'lLi q/C4!; - l'ladya rageksa Tlrta Kawekas tandhlng para jauata, I[vanij Basudhara Eyang Ilyuang llahana kaptlart nunten kalarlj &r&r tl;'r,rang Narada ne-sat marrgglhl {yuang Galggastana kad.haunrhan ngungsekaken kang putra Galggag tlnt dhateng Bathara Kartlka, {yuang Ganggastana gya ne6at rubekta liang putra sowan Eywang Kartlka. lfusnya plnanggihr llyuang Ke.rtllca sagah tinlti5,an Bathe.rl Ganggastlnl, nulya kalebetaken ing Cupu MAI{DRAKACA. Cupu nunten kg tunrna.ken rrrlng l,tarcapada. Para raseksa unlngar Bya nttttttl mandhap mring i
l,Iarcapad.a.
..i,
i
;.
.
III.
PnRTAP/1}I,A
ND0 NG
DIIADI{APAII.
ReeL Sakra rnyang kang putra Banbang Klsttr-lra. .&S,b3,g : - Banbang Kisthlra r"it." supena kadhauahen renbulan. Katungka sowanlpun Semar Ga--reng lan Petruk, mahr kautus Begawan Kamunayasa kinen ndherekalcen kang f,g
mlturut wangslt Banbang Klsthlra badhe plkanblk Jodho vl
tra,
sabab
Prabu KunJala l(resna, dsdos Perang, denaua kasoran. [frcarlta, Klsthlra nulya nanung]nr sanadl wonton uan&, kadadak lupu Maherakaca dhawah 1ng ngarsa. Batharl Ganggastlnl katingal salclng nj ar.rl ngabektl saklng ngLebet, sarta natur purun kngarwar uger saged. mrg Jaya Prabu KunJana Krosna. Cupu l.laherakaca nu'1ya kabekta lundur, nanglng tlnututan denlrg Pandhlta yaksa kakallh, Begavan Tr1 Ui--
53gatl lan Mayarrgkara, temah dados perang
lawan Klsthlra. Pandhlta
bnrta ka-kalth BanL keplaytr.
,t
IV.
. "i'
' Resl Artaketu .(putranlpun Prabu Sli l,JelLana i"ng l'ledhang Karr,ul.,irn suargi), nyarg AJ ar tfalutm. F.embas : - Ingkang rayL Andong Dhadhapan na4 p1 nugraha Cupu Maherakaca, Gya pangkat tuwi kong r4y1, Ka.carita, AJar l/alutru na.mpLr ing vlsmar-tipun, pinuJu semahi-pun lngkang nam1 Sndhery Wldosarl manunghr puJar glnetak kang ra}a, kaget nulya nlba. Kr,randha dado o kenbang. i CANDIIAITA{ : - Ing Andong Dtradh^epan, Resi Sakra nanpi. kar€ ralca "u,r*tryu lngkalg putra Kl-sthira. i{lnangsulan Resl Artaketu, mund,hut kabar . nonbe lelarra. Katungka sovunifun Banbang Kisthira, ngatrrraken Orpu l,taherakaca lngkarg lsl vidodarl Batharl Ganggastlnl, nunten kaaturan ned.al saking Ctrpu. Nirnten kadarrgu, natur putraning l{ywa:rg Oanggastana. Mlla katuruna-ken perlu kaparlrrgaken dhateng Barnbang Klsthlra, nangtng klnen mavrL pltumbasan kedah saged mejahi Prabu KunJarra Kreens, lnggih trah I'lisnu saklng denalra. Dene lantararr pejalr-lpun KunJana Kresna kedah mawl pusaka Cundharnanl, 1ng-kang kagungan Rosl Sahutra lng Pertapen Kagayuhan. Para [ll!u nunten budhal nedya nenpuh prangr malupir nring Pertapan Kagayuhan sovarl kang reka Resl Sahutra nyuwun ngampil sanjata Cundharnani. Sang l,lllcu marengaken, malah nedya ndurnbanl tedha^k nrlng paprargan. Oya sanri pangkat sasarengarl. [ricarltg, dunugl gtsik sagara kapapag barlsan ndngsuhr Bya tlnraJang dadya carnpuh prang. Bala buta kasoran, nunten nanJtng uulut., Para t,ilku sa.ol nututi nanJlng sa.roodra. ,
Vt
t:,i;
'
ana Kresna myarg lbr Der.ll Wanudarl l paring urdnga btllh mentas gupena awon. Kasaru ra$rhnya kang rama lan kang uua'l parlng dharnrh bl11h Batharl G,anggastlnl klnulnrhan denlng pe.ra pandhito. trah l,lisnu sitctng
Prabu
KunJ
sstrlya. Sang l{ata kalangkung duka, nunten rnapagaken mengsah. Dados prarg rane, Kisthlra nged,alaken sanJata Cundhananl murub dadya clahana ntakautar-kantar, rnbesml Begawan Trl tllgatt nyang l{ayangkara kakallturya ssrnya pej ah. Pra.bu KunJana Kresna gl1a, gya oncad, nJunujug hlng tuiah Dvtaravatl Prat+a. Deul ',rlanudar{ telulc, sarwl nedahaken palonj aranlng llyuang Basucl.hara, ';laha11gr nyarg Eyuaqg Kardhana lngkang ugl kapllut denawa nallka badhe tuvl iqg kang rayl ipe Banbang Manurnadewa lng; Ilardi l(usara. Sadal'a gya l,lnuuaran dg nlng Bb.Klsthira. I{unten sani budhal mrlng Suarga sowarl l'lywang Gurur 48a-turaken slrna^ning uenggah. Ilyweng Quru dahat sulca, llarotrang Klstldra kadlrr,upaken antuk Batharl Ganggastlni, done para l'lilru plnarlngan rtttgraha.
L6 mel
a
L989.
-
54-
mtDmmm uruul [tnlnmn mrn mm nlm mnuuurnl tnn mm nm nm nn IDm run mmm mm nrn tnm mn mm nm mn mm mmnnnn Innl mmmmmm nnnnm mm mtn rumm ntnnmm rumnnn mmm mm nm mn nm mm mmlDm mln nn &m mu mn mm mn mm rln mn mn lnm mmm mm mn mmmnn mm mm nm mnlnmlrlnl
. n9 . .\ c{ll rv !rnnnm mmmnm nmnul mnmn nnmn un lon nmmmntrDm nnnnn mm run nm mm nn mn mn nn nn mm mm nm mn nm mm mm IDm mn nm mm nm mm mn mm nln mm mm rnn nm ntnmnnm nuDmnmn nm mm mn mmmmmm mmmmn nmtrnmrn nmlllllllt nm mn nm mn IIl!0 Dr[ mI nln nn nm mnm mID DID nm nn mn ntm nnnm rnn nn nrD mrn rnm nm rnm nm mn mruuDn rurn nn nmmn nnmju ma nn mn mn BmIIl mn nB T. NAGAEI
nn mm
}TIRATHA
Prabu Baeukestt8 nyartg petth Jayaluka lan kang putra Raden Basutar&. Bernbas s - Sallg Nata nedya nalalcranaka)cen -karrg Putra ltaden Basutara p! kantuk E'ndhang Retnadl atnaJantng Resl Artaketu lng pertapan G,adhlng Pawnk1r, narylng S"fg h.rtrl calon penganten slrrra. Pranlla nulya klnarya says&
bara, slnten lqgkary
sagod ngunduraken Sar€ Dewl, nedya kaganJaralcen.
utuoan dhateng kl patlh Jayaluka, klnen rninta sraya rirrlrrg: Pertapan Saptarga. Deno para punggaua lcadhawuhan sanl ngupg ya slrnanlng Exdhang RetnadL. Sant oandtkar gye bldhal sadaya. Sarrg Prabu kundur ngadhaton, plnapag ittgkang garwe kartsJ eng ratu Denl Pancauatl nyalg Dewl $gandtd' Gya bujana. z - L. IIARYA PIIP.BAGNT. 5. FIARYA DAI{FrARA.. Sang Nata l^ltratha gya
W
' Senya
2. IIARYA HAIIUNGKARA. 6, HNRYA DANMARUNCT. 7. TUMA{GGUNQ I,ruDiU DARl.lA. 3, HABTA KITAKA. t. HARYA DHAtlADEl,lA. gn TUt,tUNooUltQ DARMA SARAIIA.
tata sasega ngupaya slrnanlng
II.
NAo,tRr, HEDIIAI{G
$ndharrg Retnadl. Bud,hal.
K A M, U- t
r
A
N;
Prahr Danesuara, patih ganutra Resi Arteketu lng Pertapan Gadhing Pamrklr, nanging engga sarnangke dereng ahrt. l.lunten Garrrdha ll/l}nana kadhawuhag n)ruwun guna dhesthl mrlng Pertapan Saptarga. S*9ka gya parnlt bldhsl, klnanthen wa(ya raseksa. l'llR.,U{i, (irl,(i4l : - l.la{ya denava Medhang Karnrlyan lawan prajurlt l'llratha, dadya sulaya. Raseksa kasoran, ' nulya na{lng vana.
III.
PMTAPAN
SAPTA
ARGA.-
putra Radyarr Sakutrem dalah Semar Oarengpatih Jayaluka, matnr bi1lh Pratu Basukesthl -
Begavan Kemunayasa nyang
lan Petruk. Nanpl sowanlpun rnundlut pltulungan ngupaya slrnardng
Endhang Retnadl calon per:ganten
putrl
i,lllil
sagah, gya dhamrh rnrlng Sakutrem klnen budhal ngupaya kang slrna Sanclika, gya pamlt sepanalcauane. 3i'!!ANQ.-$Sl![& : - Drnugl ma{yanlng-uarrs, Rg dyan Sakutren plnarrgglh gantdha l'lllnanar ngaken nedya nyulrun guna dhesth:i
Sang
dhateng Sapta Arga minangka srana atuttpttn lngkang sinulrun Prabu Danesvara
55klayan hrdhang Retnadl. Rad.en Sakr,rtren ruma.os plkantuk katrangarr, nrrlya gg rud.ha arsa clnepeng, battgga, tenah dados perang. Denawa sani nrambul 1nrda. Sekutrem nglepasaken sanjata Nracabala, denaua pejah saclaya, gartrdha lli}na na lngglh peJah. Salcutren lan panakavan gya laju mring l.leclhang Kamulyan, nJujug trlng kaputren. IV.KAPUTRMI NEDEAI{G KA}'1
UtYA}I
hdhang Retnadl tansah sungkava, kallpur denlng ari nata'Dewl Darrg luatl. Katungka rawuhnya Ra{yan Salcutrem dalah Semar Gareng Petnrk, ngaken bj.lth utusan saklng lllratha. Dewi Retnadl grya kalebetaken hing kalpika, dg. ne Der+l Danuwatl kapondhong denlng Sakutrem. . Kasanr raruhnya prabu Daneswara arsa rnondhorrg Retnadi, dupl uninga duratrnaka, dadya perang. Sakutrem ngoncadl, Prabu Daneswara sawadya nututi mrlng trllratha. j
,
V.
.
,';r
Prabu Basukesthl nanpl calon besar nenggih Pandhlta lng Gadtr-irg Pa vukir Resl Artaketu dalah pqra arlr Resl Sakra ing pertapan /urdong Dhadhag en nyang karrg putra Banbang Klethlra, lao Begavan Sahukra i.ng pertapan Kagaln:Lran. &gglgg : - Besan oalcadang eani n)4ltrun kabar nggenya Sa.ng llata nrs sagah ngupaya strnarrtng kang putra calong penganten olrtri Endhang Retnacli. Katungka souanlpun Radyan Salutrem sarwl 4gafuraken lundur frrdhang Retnadl, hrvln natur btllh lngk'ang nyldra Sang Devl, fuh narendra lng Medhang Ka.urulyan Pratu Daneovara, 1an samangke ne{ya ngrampit nagarl !{lratha Prabu Baeukesttd langlilng duka, gya dhalnrh mrlng kalg putra rnantu Radyan llarya Manungkara hlnen napagaken mengsah. San'dllca, gya budhal. I(acerlta s - Prang r.Ftrer Prabu Daneswara, patlh gandarwa Citradana nyang-para rasekga ngrabasa nagari flratba. llarya llanungkara kadherekaken patih Jayaluka rnal erg lng palagan. Patih Jayaluka tandhlng klayan gandanra Cltrg d.ana, peJah oa.upyuh. .Ilarya Manungkara magut pupuh, sarlrl ngasta pusaka l.tahara. Pratu Daneswara kausap.puoalca l{anlhara, dados reca. I{unten kafur dhg. teng kang ra.na Prabu Basukesthl, Dupi feca katarupl denlng Prabu Basulcesthir nulya parentah kLnen -ngusadanl. llarya l'lanungkara gya ngusap reca maui l.isah l.luksr.ralar lajeng bg dhar dados Prabu Daneswara ma1jh, matur teluk. Prabu Basulcesthl. kalrareng nanplr nanglng I'lagarl l"tedlung Kanulyan kapundhut. Danosvara sutrallggar gya panlt trus kesah kanthl lrlrang. Raden Basutara nu\ya kad.haupaken plkanfuk Endhang Retnadi. Dene bq san Rosl Artaketu ginanJar Nagarl t'ledhang Kamulyanl jinunjung juneneng l1&ta, jejuluk Prabu Wahegvara.
18 nel
a-
L983'
-
56i
mn nmmmmm nmmmrn nnnm nmnmnm nm mm nmm mm mm mm mn mn nm mm nm mm mmmnmm mm nn rnm nn mn rnrnmmlil mnmmmm mm mm rom Inmn nnnunm
-
nII rr'.
MI*
Hfi MM Hffi
IflM
nmnn mnnn mm n!! nn uEm luunrunm mmruDm mm mul nm mm---liilm nin- mm mm nm mn _ nm mn nn ttrl_o !!n_nn nU_.-_ iiim ii[il ttm nn frifrmmfiirii mEnlmmm rnm mm nmmm nmlnljlm nnll)mm mm nm nm nD mn_ Eu nlm iiim mm mm mm Inn mm mm ELII nP- I04_-mm nm iiim nim tir-rf frlil -iintmiii- nnmn mm mnn mnmmnrn-mmmmm
nn nn
Inm ml:l rnm nmnmruln
mmmm mnmmrulmm ]nm rDm IIln nm Inn nm mm mn mm mm mn mn {un rumnlrllnn, lnm mnll0nimln mn mm nln mm mrfl mr:l nm nln nn txn rnrx nln mn mm nnnlnnl nin Inm
ilril
'.' 'j
:
I. Prabr'Bl,sukesttrl myerrg patth Haslta ( rayl lpe klayan Sarrg llatal-kada:1g anen saking kangJeng ratu Der.rl Paacawatl), PuJangga Resi $rgandharResl Barlnanaradya. Egg@g: - Sang Nata nedya seleh kaprabon mrlng kang putra Raden Bazutara lng candra punlka. Sarta nedya rrgaturi para rda. Prg rolla Sasg Nata kapareng rgawontenalcen pagrogolan langkung nrnl-yln lng uana pandekt, saporl.ir nyepengl sato uana kangge plsta raJa bujana andraulna. Gya dharnrh nrlng patlh Haelta klnen reralclt pagrogolan, d.ene ing-kang kakarrtht denlng Sang Nata tod,hak wana Pandekl, Ihrya l'lanungkara, Ilar'ya Dranadeva nyang Harya Danetara. Budhal.
.,
II.
PINTAPAII ',K'A
..1.r,, ,
P A N A-P A. }T T A .
..
Brahnana yaksa Begawan DAKSAIAI'{A myang kang
putra ditya
KaLa IillWt
clalah emban kal:lh : Dltya DUAPARASIHA lan DWISTIIAI(A. [email protected]: - Kala llinu n1ruwn rabl putrl hriratha Devl llASTUr ngiras nedya niaJal kapralrlran. Ingkang parlrg unlnga, bllih Rafu Wlratha Prabr,r Bazukesthl vekdal samangke -nembe tedhak cangkra.na lng uana Pandekl. Ka4g putra nulya puult, nedya solran Sang Nata lflratha_lng uana Pandekl, rya mesat arrggeganao Gulang-gulang ' kekallh klnen nJaraPangl. . , Dltya Dwaparastha 1an Dwisthaka kapapag lradya lJlrathar sg ltiJll/\!,lG Gr\G& :
lava
'"'nu*
*";i.
,t'
:o'n''
putra Salflrtren dalah Semar Gerang Petnrk. Rembag : - Sarrg Wiku dharnrh nring kang putral kjnen nusul lnglcerrg uua I'llrg tha saroangke pasang grogol lng wana Pandekl. Salartrern sandika, gya Panit nganthi,rpanakavan. P$lt,l.lgi Snl(-4rn: - Ing wana, Radyan Sakutrem kabegal na-c&n, d.a{ya prang. Macan peJah, baclhar Hywang Basttki parlng r.rislk lamun I'lata lllratha Prabu Basukesttrl sus ndungkap tekeng JanJi. Begawan,Karnunayasa Eyarrg
IV. rN9 l^lAl{A P A N D D I T
(recnocolAl{).
prabu Basukesth-t myang putra mantu I'hrya l'lanungkarar IIarya Dtr,anacig uar iLarya Daneta:ra. ILeFbe,a: - Kathah sangsa'n kang maniing pagrogolanl nug ten kinen nyepengl. Para Ilarya sawa{ya gya furnandang
57Kaealr praptanlng dltya Kala BLnu, sowan Sang Nata !/lrattra san'rl uratur nyurnrn rabl kang putra Devl l'lastu. l.tanawi datan kapareng ne{ya qj a-ja1 kadibyanlng para prawlra ltlratha; Para tlarya saml mttrlng, temah clados perang. llerya Manungkara ngagta pusaka I'lanltrara, Kale lllmr lcausap l'lanihara sanallka dadl T€cBo Nunten kaueung nrlng l{iratha, CANDILAKAN : Nagarl bledhang Ka:uulyan. Prabu I'tahesrrara lan patih lliclyab&va. Ingkaqg rinembag, Prabu Maheewara ngraosl kang raka hesan Nata lllathal kainpeka.ken awon. lfunten bldhal tlttg l'll.ratha.
: - Pertapan Kapanapanta, Begawan Daksata:na, na.rnpl aturlng ernban dltya Dlaparaotha lan Dwlsthaka, larnun lngka:rg putra Kala }Ilnu c1a-
CANDHAI(AII
dog reca kauourg Brlng l,llratha. Salg l,/lku Dltya Da.lcsatama murlng, gya nglurug nrlng lllratha. Drnugl nJ awlnlng kltha Wlratha, Daksata:na massrg tumbal anrj.h rj--sa.k
nagarl l'liratha. V. NAGARI II
I LtrT-E
N
Basukesthl, nanpl sowanlpun kang rayi Saptarga Degauan Kamunayasa, Prabu }laheswara (Uesan), Ilarya l4anungkarar Salal'brero myang panalca-wan. Renbaq ; - Prabu Bagukesthl seleh kaprabon, gumantl inglcang prrtra Radyan Basutara, Juneneng Nata l.llratha jejuluk Prabu B A S U K E S l'l A n A (wrnarHn v). Kasanr vonten gvara gunaludhrg nempuh kadhaton '/1ratha. I(arnunayasa natur-bi1lh punllca turnbal lngkang kapasang clenlng tiyang sepuhj.pun Kala IE ltu, Prabu Basukesthi lglgkung duka, nulya ngupaya kang roasang tumbal. !lusnya pinar€glh klayan Begauan Daksabanar da{ya prang rd*e. Daksatana ngeda} alcen kenayan nenpuh Brabu Bazukesthlr teurah nglumpnrk, badan kraos atls. Sang lllku dltya gya na.uraka.ken puoaka anpuh, Prabu Basukosthi gugur lrrg paprangan. Prabu Basukesuara nagut pupuh, Da-ksa'bama kaplkut, nulya teluk. Sarvl ngaturalen tandha panunglnrl, lngglh punlka pusaka IIURUG I{Uf'TRIKA. Knasane : Ierun kasanggaraken, han,layanl bazuki selndtrenging praj a. Ignun Prabru
kagen kalungr baeukL lng paprangan. Wusnya'purnanlng atur, Begawan Daksatana gya
T A N C E L_- K,A-Y_o_N
18 nel
L983,
.
panit uangsul.
58-
50. mrDrnm nilDnmrn nm
DII mn nm nm mmmnnm nmnnn mm mn nm mm Dm mn un mn mm nn mn
ElrD[on mnnnnn trmtrntrn
mnrllDrn_ _nnnn nn mm rnnmm mm mm mmmn mm mn mn mtr mm mn mm mn mmmmmm nil,.n' Hn,,H$ Hfr**HH nH,'lHn HH**fiH mm nn EE nn En mn mm mn mln -Nm nm mm nm
lur
nn
HH
NH HH $fi
HH
$H
$M
HA
B$
mmrurn mmmm Em Inmtn mlrllnnlI mtn mm mn mm mm mm mm mm rnrfl mm t[m mm nm mm mmmlDnl mm nn mnn mm mtnmmmm tnnmnmm mmmm mm nm mm run mm mrnn mm rnm nn Inm mm mm mm mmnm mm nnmlo nn rur nn mmn rum
nmn
mm
[email protected] - Parangmuka salclng Nagg rl Dsarawati Praval rda dltya (anaf Bogawan Mayingkara swargt) JeJuluk -prabtr KunJana Krosna, ne{ra nyuvun rabt widodarl mailh, lrrgkang ka,surrun Bg tharl Pr&bas1nl. Hywang Guru tan sukar Bya utusan para putra Jawata lclnen saml pacak barls. Sandtka, nulya budhal. Eyuang Guru nysng f$sang lllarada. Renbae
{
I
i II. I
I
NACART D}TAR A l.l
ATT
P R A I.l A
Prabu KunJana Kresna (rda dltya)1 patlh Dltya lliranrraka, buta baJ ang liaswa Parrgga, myarg senspstt dltya Ibla l'laha{yu. Eggbgg : - Sang Ya]rsendra tinanplk panglanare derdng Batharl PrabaslnJ.. t'111a sumedya ngrtsak Kahyvangan, mlnangka J alaran nggenye ar.sa nales ulrum sedanlng kang rana sg wargl Begauan Mayalgkara dening para Jauata. Patlh lllrarulaka kaparentah b! dhal nempuh Srroloyo. Sandlka, nunten panlt pangkat, nganthi wadya raseksa f iiRrUIG G/CA! : Deva-deua nor€sah denawa Dilerawatl Prawa, (senapatlnlng Ka\ywangan Hyvang Ce.nd,ra, lf,yvang Kardlrana). Dodreg der'eng vonten llaoarretre. Hywang Narada hrmuntn mrlng Nagarl Wlratha neclya munahut sraya.-
IrI..FnBtnpnN - s'4 p
In
4n
c n .-
putra Ra{yan Sakutreur sarlmbLt garwa Deul PuJawatl (nfkvatl) nangku karg putra jabang bayi nami Barnbarrg S A K R I , Sgglgg 3 - Sang,lllku dhawuh mring lcang putra Salmtren kinen -ngaturl ramrh Salrg Nata lliratha Prabu Basukesuara, saperlu ngestreni nggeg lra arsa selapanan Bambarg Sakrl. Sakutren sandika, gla 1>a43kat kailherekaken Semar Gareng 1an Petruk. I'HIAN.G SUI(AII : llonten lng r.rana, Radyan Salar-tren kabegal raseksa saking Duaravatl Prawar dados paneakara, uadya d,enava pejah sadnya. Beguwan Karnunayasal myang lnglcang
IV.
IUTGARI,M A N
I
MAN
T 4 K A .-
putra dltya l,lITYA KARDIIA. @Sa-ng Nata nedya nganpah karsanlng kang rayl lng hrarar.ratl rggenya bas, : ngrabasa Kahywangan. Tata-tata nunten tfidhal sawadya. CAI{nllAKtU : - Nagari }liratha Prabu Basukeswara nyang patih llarslta, nampi ramrtuqra Hyuang Nara.da mundhut sraya. l{trnten kacaosan jago llarya I{anungkara, Harya Dhanadewal lan l-larya Purbagni, l,lunten parlgkat. RaJ
l
."n
a dltya Prabu
l.lARTI KAI.IACA nyang
59Tns-leprpnsan Surolovo : - Dltya l,lahadyu nyang patih Illranlraka tandhing )'11 da lavan llarya "llanungkara. Kausap pusaka Manihara, I.lahad;u lan Illranwaka dadi reca. Buta bajarg Haswa Pangga, lumqjar matur mrl.ng kang gustl. CAI'IDHAKAII I fng Dvrarawatl Prawa, Prabu Kunj ana Kresna na;npi rarrutr-ing kang raka nata l,lanlmantaka Prabu Martl Kawaca 1an putra I'lltya Kardha. Rembae : Prabr l'larti Kawaca ngendhak karnurkanlng kang rayl I(unJ ana Kresna, nanglng rnboten kapaelu, Kasanr sowanfug dltya llaswaPangga, matur tlwaslng Kala l,laha{yu lan patlh }llrarrual
krl kinarya jago
Kahywangan. Narada sandlka
lajeng bidhal.
V.. ii
'
patth l{arsLta, nampl souanira kang rayi I?g ciyan Satrortren, natur kautus kang rana Begawan Ka.utunayasa, ngaturi Sang llata kaparenga raph nrlng Saptarga, ngestrenl gelapananipun Ba:nbang Salcrl. Pnabu Bagukeswara myang
Prabu Basukeswara kalarglamg rena, nunten sasarengan pangkat rnring Sapta--
Arga.
,
CAry!HAI(N
: - Ing Pertapan Saptarga. Bg". Kanunayasa rnanggihi kang putra -
'rllratha Prabu Basukeswara, Sa}iutren myang panakauan. Kahrngka rarruhlpun Bg. thara Narada nundhut J abang bayi Banbang Salal badhe kangge j ago Katryr.rang&rr. Ingkang lb/u Dewi PuJ auatl d.atan suka, nanglng dumadakan j abang bayi ne. ngls keJer, lngkang asung sasmlta onggala kaaben yurla klayan mongsah. Pramlla saestu Sakri kapondhong clenlng Hyuang Harada lcabekta mring Kahyuangan Para sepuh salll ndherek. Kaca{lta, J abang bayl salnpun kasolehaken lrg paprangan sartri kazurnbaraken dhateng Prabu KunJanh Kresna, blLlh punlka Jagonlng dewa. Iilunten kapralrasa denlng Sang RaJa tlltya, nanglng nboten pasah, rnalah saugeaya r.ralagang. Irrtrr Jana Kresna JJ.ngsem, runteri Jabang bayl kawangsttlaken, Jabang bayi laJeng glnege denLng Hywang'Gupu, teurah dados dlvaga. Plnaringan puseJca panah BRAIIA KADIULfT BXa nempuh prang. Prabu KunJana Krg sna lcadlpgahanipanah Brana Kailh&ttr temah peJah. Prabtr }iarti Kalraca ir4; I'ig. nl l4anta.ku ty* vadya D,rarasatl teluk. llvuang
.nu1f'aihar.ruh 3 Nagarl Dwarauatl ?rave 1an l4anlrnantaka clactos lcabalrah I'lagari 'rliratha. Prabu Bazukesuara ngaturaken panulruIl.
G.unr.
l-.
2. Prabu ltertl
Kauaca seleh kaprabon, kagantos lngkang
putra DiQ"a
l,lltya Kardha kaJumenongaken narendra lng l'laninentaka.
3. Prabu anom l.tltya
Kardha kadhaupaken pi-lcantulc Deui Kanaka, putrg
nlpun pepatth Drarauatl Kala lllranuaka ingkang sanpun dadog rec&,
4, Pqtranipun Prabu
KunJana Kresna lngkang naJna ilitya l.laa!}r1l Kala-
.r:ir
_60_ tr. Putranlpun Prabg
Ditya l,tart4r KalaKresna, kaJumenengaken nata ing Dwarawati Plawa nggentosi kapra bonlng kang rarna. Done'Ditya bajang llaswa Pangga lngkarrg minang ki pepatlh. ,.
5.
frabu
..1:l
,KunJ
arra Kresna lngkang nama
.
l"tartyu Kala K"uut" kadhaupaken klayan Derd I,IASIURA, putranlpun Prabu Martl Kagaca lng l'lanlmantaka. .,
anom
I
i
6. Banbeng Sakrl plnarlngaq genjaran
:
IIENANG NGAGA.I SESEtsUTAII BA-
TIIARA. Dados ea,uangke,aran BATHARA SAI(RI. Sadaya
sanl sandlka 'latt natur nurnrn, nunten pamlt
I,rangsul dhateng
papenlpun plyanba!-ptyanbak.,
T
51.
'l
A
nEm munm nm nn mrn nm mm mm nnnnmm 'nm mn mm mn mm mm trn nnlln nn ru! mn nn
I.
N C,E'B
--.K
AY
OJ
mm nn Fn nm nm mut - 4m nE nn nE_nut nn__lnE nm nm nlnl IlEnu_ BItl nm mmnmn nm mm nts nn mn En m!!_ uEEnnts nm nn nm mn EIn EE_ nn nD lrm nm nmn nn nn mmnnn mmmmmm nil nmmnmm !!l!D M!lu'_nntr4_ 'Inn munmn
mmnrilnm
nnrr,rlilrilm '
mrnrrlrl .Ntr ninl nth rlin tiim mrDmrrtr nm mmm -nim mtn nm nm Hm mDI
mmnmnm - nilnmi[--
NAGARI W I R A-A H A .
Prabu Basutara lngglh Basukeelrara mya.ng patlh llarsita, puJangga -Begalrarr Devayasa. .&@gg : -'' Salg Nata nentas nanggLh putrl na.url D&E SA! IIAWATI. Kagaru oowarrlpun MKEN frfflmA NDARf , matur nrl.ng Sang Nata dlpun kergken llgkang putra lngkang uarnt llf.fi'f KUIUK, nanli JAI(A DELIB, nyqtrun clhaup klayan'putrl lllratha' Dewl Sanavatl. Sang Prabru kagungan pamundhut: '' }4A}TIENG TIRTA SAIP'1BANAry II.IGKA}IG. AGET{GIPUN SABIUUK, WI}IADIIAHAN LANCANGN KENCAI{A INGKA}.IC ISI TIRTA MARTA t,IrAI,tC pAtIrTnA, SARTA plLNGIRING, KUCING CAllDFAl,lAllAl
n
Nlkeir Kandha nUarlrlritur sagah. Katungka so]ranipun patlh Dltya IIag lra Pangga uttilan saklng l{agari hrarawatl Prawa Prabu Marty.r Kala Kresnarn)ruwn rabJ. klayan Dewl Sarvawatl. Inggth nunten kapundhutern bebana salql klayan Dewl Kandha nDarl. Nunten gaml panlt mundur' Sang Nata kundur ngad.haton, ptnapag garwa kangJeng ratu kakallh : 1. Denl Retnadl (putranlpun Prabu Mahesllara lng l'leclharrg Kanulyan) lngkarrg nembe nbopong kang putra takslh tlnur kalcaslh Raden B$ SU I(EUII.
2.
Devl l^Iasttt (putrarrlpun tlarya Danetara) ugl sanpun peputra m1--yos kakung yuswa selapan, kakaslh Raden BAgtKEStU.
P.tl4SIIiSjA\! : - Patih Ilnsua Pangga sawadya raseksa nututi I'Ilken Iiandha nDarl, sulayanlng rembag dados perang. I(aplsah denlng kl patih ltlarsita.-
-61 -
II.
.
i
putra Bathara Sakri dalah Semar Gareng Petruk. lgglgg : - Sary l,li!:u dhawuh. dhumateng kang putra Banbang Sakri k! nen sabLyantu Jaka Deleg nggenya ars& pa3-akra.ua. Sakri s::urcllka, gya bl--clhal nganthl panakawan. BE!!ANL-$$IAB i ltonten lng uana, tsathara Sakrl kabegal d.enalla alasan narnl Dltya Puruacandral dados prang. Dsnalra peJah, bg dhar l{yuarrg Candra, parirrg ulolk yen lagya ngrrlatake kang putra lcang arlq nl ula.n kutuk. Sarta dhawh nrlrrg Bathara Sakrl, klnen nglaj engaken nggeg Bogavan Salmtrem myarg kang
sablyructu Jalca Deleg. tlywang Candra gya slrn'a.
lra
rrr.
t
.-
Resl Kandhauara myang ka:rg putra }utuk .t*- Deleg, katungka praptg nlng }Illcen Kandhandari, ngaturake pepundhutaning llata l'llratha. J4" Deleg saguh. Katungke. ranrhnya Bathara Sakrl l-an panakawan, sarwj- pgandika sa-gah ma.dosalen sarlaya pepundhutan. Jalra Del-eg ngaturalcen panutrun 1-an l-ega. Resl Karrdhar+ara ngand.tka"blllh sadaya pundhrttan ltau vonten l-ng Katryvangan $rrolbyo, pra.nlla Bathara Salcrl dalatr panakalran gya panlt mlnggah svarga. Sacarlta, durugl lng Korl Sela Panangkep, Bathara Salffl kavalgoulaken denJ-ng Dltya Clngkara Bala nyarg Bala Upata, dados prat€. Sernar nurlng, Bathara Eldra ranrh marlngaken oad,aya kekudangan. Batharan Sal
Drnqgl lng Pertapan Kasldan Jatl, Sakri ngafuraken saclaya kelmdang an : l4anlklng tlrta sakernbaran, lancarrgan kencana lsi tirta narta myang pavltra, dalah kuclng cand,ranawa. I'lunten tnrtuk Jaka Deleg kaarak pring Ng garl tllratha. -*Sarnarga-matga horog, labet lcathah tlyao{t sanl nlngall.
rv. nieconr o r wi
nnnwo
tr
p o a ru
.
Prabu Martyu Kala Kresna, myang patlh llaswa Pangga natur blIih DeSaruavatl sanpun kalaJeng nanpl renbag aalclng Jaka Deleg. Sang i{ata mg
r1r€ gya budhal nglunrg nrlng Wlratha' '
,
:,v.
' Prabu Blaeukesuara,
na.npl rawuhnya ingkarg rama rnarasepuh Prabu l'taheswara, Prabul }tanerlya lng Gandara lan Begawan Sakutrem, sadaya bad.he unlnga tenanten ulan kutuk. Kasanr gegerlng nJaull wa{Va sarol alok pergarr: ten kutuk, ana kang nylrara patute dlpepes wae. Elggale sacla1'a pundhutan rrus katanpir nunten Jaka Deleg kadhaupaken pllcantuk Dewl Saruauatir ternah badhar tswang Bathara PASA lan Bathari DIIARAI,II, lngkang nulya prasaJa b! 1lh nallka uonten alan kadeuatanr Batharl Dharanl dados plrebatanlng para rnarcapada. Kasaru pangamuking Prabu l'{arJ auata. Mlla trinrah dhaup wonten
tyu Kala Kregne, slneblak lesug denlng Bathara Paspar temalt lcamprung
!. I
I ,/
J
I I
'19 mel
1983.
.- ,62 nmntrmnm nnmm mm mln mm mn mn mm IDrn f,ffifr*' HH*f;fi Hffi:H* mm mn mm Hfr mm HnruHH mm Hffiil' mm nm mni nm rDmrruDrn mm mm nm mmnnnn fiH'Hrr fiH mH nm
(o J
4.
nrn mmn nn mm rnn nm mtn mm' mm nnll
Iilm mm nmm mnnn EIIlmm mm nnr mnl IIl4 nm n4 \Innr InD mln mn mm unmnEn mmnumm IDm mm mmmm mm run mm mni mn mm nm ruo mm mm mm mm nrn romm mm mm
I.
KAMULYAN
mrumn
nro
mm
;' i;1
.r;.1
?ri1
_
putra nanb.r furya Dhanader.ral patlh llldyabava tumenggung Jayabauatna. Renbsg : - Putra Nata Sang Devl Danartl kapundlut Prabu,Maheswara nyaFg
denlrrg Sang Mantu Prabu Bazukosuara nedya kadhaupaken klayan Raden Kitaka Kasaru praptarring utusan saking Glll.rrgveei kengkenanlpun Prabu Brahmanarg J a, nenggth lngkalg raka Prabu Antyasura, nyulnln cleul Danartl kagen kagag va lngkang rayl BrahrnanaraJa. Pratu llaheorlara datan zuka, nunte4 dados i'li ILAN(I GAG.AIT. Harya Dhanadena Ian para wadya l'leclliang Karnul;'an kasoran, nulya Patlh Nldyabawa lunqJar nrl4g Wlratha ne{ya nyul,run bl;,antu. ,il
II. PUMAPAI{,.SAPTA ARGA Be[auan Sakutren nyang karg putra Bathara Sakri dalah Semar Gareng 1an Petntk. EgUfug : - Sqpg Wllu dhamrh nrrlng kang putra kinen sablyantu dhateng Medhalg Ka:uulyan. Sandlka gya panlt bldhal oapanakawane. $lgiirlr. I-lTiAE, rasekga saldng
Gl]lqgvesl nbegal lampahlra Rathara Sakrl, temah dg
dos paneakara, denawa aanL peJ+h.
rII.
-H I R A T II A .Prabu Basukeowara nyang kattg putra Raden Basrrkethil patlh llaslta. Rombag :'- Nedya nd'haupaken Raden Kltaka. Katunglca sovanlpun Patih I'liclyabala, matur kautus irrgks:rg,ranr nriTasepuh Prabu l,lahesvara billh Dewi Da-narti kaLanar Prabu Brahnanarda lng GJ.llngr{es1, narrgka sarrpun rrglunrg pg rang nrlrrg Medtrang Kalnulyan. Ingkang punlka nyuhrun blyantn. Prabu Bazukeg NAG"ART
uB.ra 6a8a.hr gya bud.hal.
:-
l{agarl GllLnguesl, Prabr BrahmanaraJa nanpl aturlpun patih Antyabuml matur bl]lh lngkang ra.ka Prabu Antyasura sanpun ruiwit mg gut pupuh lng Medtulg Kanulyan. Prabu Brahmanaral a gya budhal sab! yantu. lfusnya pinangglh karrg ralca gya sadarengan mbedhah l'ledhalg -
9ATDIfAKAN
Kanulyan, 'i
:
IV.$AGARI'MEDHANC KAM.
IILYAN.
fratn
l'lahesuara narnpl ranrturya kalg putra urantu Prabu Bqsukosuara, .i larr lngkang wqyah Bathara Sa"tcrl, dalah puthut Supalaua sapanalel.rane . l'lunten kadtramhan mapgg prang.
i(aca.qlta, Ilarga l'lanungkara ngas*,a pusaka l'lanihara. I/ec\ya raselcsa kausap llanihara satrl dados reca.
,1
.A
-
la
-orPrabu'Antyasura peJah kaca.lot dening puthut Su1ra1a.ua. Prabu Bralung naraJa peJeh kadhauatran pusaka Brarna Kadhali clening Bathara Sakrl. Iiarya Klta.ka nunten dhaup klayan Dewi Danarti. Dene Uagarl Gilinguosi ginarrJ arsken dheteng llarya Dha.nadewa.
TA]{CI.B - trAYON 19 nal 1983, mnn mlnm nnnn m nm mm.
mmmtrm
nm m mm mm mmnm nnm m mm mm mn m mn mrun n mm mmnm tnm rll
tll
lil
Il
mnmru
n tu Iu
m m m m m m
n
nnnm
mnmn mn m n n nm m
m
nmnn mmnn .m m nnn
n
mmm nn
m m
MD mm
Htnm
H
ul
l[
m
m m m m
nn
m mnmm rnnmnm m nnnn m m rn m m m n nmnn m rnn m \m m n mnm n nm m m n m mmmm m mmron rnn n m nntnm rn mmm m m I0 m m m n m m m m mn mm m n nnnmmmmrn n n un Eunm m
Nopgr urut 23. 2/+'
25, 26. 2'1.
28,
n,
30, 3L, 32. 33. 3lr, 35.
36'
37' 38, 99. 40.
4L, l+2, lr3 ' 4,4.
l+5'
16. l+7.
48. 49' 50. 5L' 52,,
:
n m n m t[
m*r mrrm Hnmfr rlnnmn Hurmm il* mm il*ffi il*H m m n m r! mm mm n m m mmnmmmmnm nm m n
Hlnmm
Inmmn rntn nmrnln nmnn m m m rn n ln m mm m n mm m mmnrm tnnmm m mtnrnn mm
m nm nm n n nm nm m nlm ml0mnmln
r ro..!
n
rr ttoo......r.!
I(aca: I 3
6 B
Branangka'
Muksuane Bedhahe
Srl
l'lahavan
a aa
a a a I r a a a a a a..
a a aa
Glllngweol
Rablne Dorapatl ........or.r...r.'o.r..o. Rabing Ka.nunayasa ... o..........o........
Ialdre Salrutrgn ...... !.........'.'....t Palnrmpul,an, . . r. . o. . r. . | . . . . . . . o . .. . . . . . Rablne Basueena Pulung Janur&lpa lng Tarrah Jawl ......... Iahlrg Basutara ..r.r.!.................. Rablne Salrutrem Rablng Srt Antl .o.rr.o..o r..r.. o.....rr Rabtng ltarrUnadgUa ....... . . . 1.. .. r. ...... Rablng l'lefrungkafa ... r.....o r.. '..... D... Rabing l(lgthlra ........ r..............r Rablne Bazutara . .. Patine Basukesthl t r..... Selapalan Sakrl ..!..!...r...o... Jala Deleg ... r.. o. r. r.. o. ...... r r o. .. i. .. r. r .. r r. r. . r r.... r..... .. Rabing Kltaka
25
27 ?g
3t 33 35
37 J9
ItL l+3
46
tp t9
52 5lr 56 58
60 62
f'af4 engaken r ng Serat Pr'r etaka RaJ a Puma Jlttd III 28 larnpahanl wi-uit suhing nAllIl{I|Ull Sriiiltl nganto s durnugj. PANDEU TUUUE
nln lnn nIt
hllnnilnnlir
10 ........ r.... r.....r.t.. BasunurtL . r..... o... r..........,. L3 lJlnaryva .. o...o......r.... o..... r5 Parlkanan (Partkenarr) !. ... . .. r. . . L7 l,lukswang Clngkaradewa ....... f .. ...... r. . 1g Lahlrg Manonbaua r........ o.. 2T Rabtng Basunurtl .r.. or...... r. r. .. r..... 23
Rablng Lg,hlrg Rablng Rablne
nm Yrl r'l
ilid
r,il
Rukmauatl utawl Prabu SlnclhuLa . . . r r.. .. . Pulurrg Jatuurdlpa ... r............. ... .. r. Srl Sadana ............r...o.....r...r.r. .o...dr
j
m
Neu.1-Jq&Debs& :
Clngkafad,gwa
Iill:lhllllllil