UNIVERSITI SAINS MALAYSIA HST 327/3 ISU-ISU DALAM SEJARAH AWAL ASIA TENGGARA Kerajaan Awal Tanah Besar Asia Tenggara – “Kemajuan dan Kemunduran Kerajaan Angkor ditentukan oleh pengenalan konsep Devaraja”. Sejauh manakah anda bersetuju dengan penyataan di atas. Kerajaan Angkor Angkor ialah nama yang digunakan untuk merujuk kepada suatu kawasan di Kemboja yang merupakan pusat pemerintahan empayar Khmer yang Khmer yang berkuasa di antara abad ke9 dan abad ke-15 Masihi. Kerajaan Angkor menerima pengaruh Hindu-Buddha. Raja Angkor dianggap sebagai Devaraja yang mempunyai kuasa mutlak. Raja dibantu oleh kerabatnya dalam menjalankan tugas pentadbiran. Pembinaan baray baray menjadi menjadikan kan kerajaan kerajaan Angkor mendapa mendapatt hasil hasil pertani pertanian an yang lumayan lumayan.. Kawasan pertanian terletak di tasik Tonle Sap. Ia dibina pada abad ke-10 Masihi. Pusat pentadbiran ialah hilir Mekong. Jayavarman an II (802-834 (802-834)) merupaka merupakan n pemerin pemerintah tah yang mewujudk mewujudkan an semula semula Jayavarm perpaduan untuk menubuhkan persekutuan Kemboja dan telah membina ibu kotanya di utara Tasik Tonle Sap dan beliau juga merupakan pengasas Kerajaan Angkor. Jayavarman II dinobatkan sebagai Devaraja (Tuhan raja) oleh seorang pendeta Brahman. Di tahun-tahun berikutnya, Jayavarman berkali-kali memindahkan ibu kotanya. Pada mulanya di Indrapura (sebelah timur Kampong Cham), kemudian ke Wat Wat Phou Phou (sekaran (sekarang g Laos Laos ujung ujung selatan) selatan) dan terakhir terakhir di Rolous Rolous (dekat (dekat Angkor).
Konsep Devaraja Konsep Devaraja adalah sebuah negara jelmaan dari alam dan ibu negerinya adalah simbol keduniaan bandaraya syurga. Devaraja dipercayai dipercayai orang dahulu sebagai wakil dewa yang dihantar untuk memimpin manusia serta mempunyai kuasa ajaib. Konsep Devaraja bermaksud kekuatan atau esensi kedewataan yang masuk ke dalam diri raja sehinggakan raja tersebut dianggap terdapat suatu aspek tertentu dari kewibaw kewibawaan aan dewa. dewa. Mengikut Mengikut konsep konsep devaraja devaraja ini pemusat pemusatan an kekuasaa kekuasaan n terhadap negara adalah di bawah kuasa raja. Raja dianggap menduduki status yang tinggi, dikaitkan dengan dewi-dewi dari kayangan dan penjelmaan daripada dewa Shiva, Vishnu dan Brahman. Konsep Devaraja menyebabkan seseorang raja dipandang sebagai penitisan dewa (avatar) Siva atau Vishnu. Oleh kerana anutan atau pujaan ini diamalkan oleh kerajaan, maka seorang raja yang suci dianggap dianggap sebagai orang perantaraan di antara Tuhan-Tuhan Tuhan-Tuhan terutama sekali Tuhan-Tuhan yang menguasai air dan kesuburan tanah dan pertuanan sosial. Raja, sebagai pemerintah tertinggi dianggap sebagai sebagai raja tuhan (Devaraja). Raja God shad shadow ow on eart earth. h. Raja diang diangga gap p sebag sebagai ai wakil wakil tuha tuhan n di bumi bumi atau atau God berperan berperanan an membuat membuat undang-u undang-unda ndang, ng, ketua ketua tentera tentera serta serta menjadi menjadi pemutu pemutus s segala hal. Tindakan raja tidak boleh dipersoalkan oleh orang lain terutamanya rakyat tempatan.
1
Konsep Devaraja dalam Kemajuan dan Kemunduran Kerajaan Angkor Kemajuan a) Persetiaan kepada raja Keadaa aan n ini ini dapa dapatt dili diliha hatt apab apabil ila a raky rakyat at jela jelata ta taat taat dan dan patu patuh h kepa kepada da Kead pemerintahan pemerintahan raja. Hal ini kerana raja pada masa ini dianggap dianggap sebagai jelmaan jelmaan Tuha Tuhan. n. Oleh Oleh itu setia setiap p tinda tindaka kan n yang yang diamb diambil il dan dan dibua dibuatt oleh oleh raja raja adala adalah h dianggap suci dan mendapat restu daripada Tuhan. Pemerintahan ahan seseorang seseorang raja itu juga dianggap dianggap adalah adalah yang yang terbaik terbaik kerana kerana Pemerint terd terdap apat atny nya a kons konsep ep Deva Devara raja ja ini. ini. Oleh Oleh itu itu raky rakyat at haru harus s patu patuh h kepa kepada da pemerintahan raja dan sanggup berkorban apa saja untuk memenuhi keperluan dalam pemerintahan raja tersebut. Raja dian diangg ggap ap penu penuh h suci suci,, ista istana nany nya a tida tidak k bole boleh h dice dicero robo boh h dan dan sega segala la Raja pertu pertutur turan anny nya a merup merupaka akan n unda undang ng-un -unda dang ng.. Peng Pengho horma rmata tan n rakya rakyatt kepa kepada da institusi ini sangat tinggi dan raja juga menjadi tempat menaruh harapan kepada segala masalah yang mereka hadapi. Pengaruh Devaraja terhadap rakyat menyebabkan segala dasar dan rancangan raja untuk untuk kepentin kepentingan gan negara negara dituruti dituruti dengan dengan taat taat setia. setia. Contohny Contohnya a seperti seperti pembinaan monumen-monumen yang besar dan pembinaan sistem pengairan yang sistemetik merupakan hasil tenaga kerja sepenuhnya daripada rakyat. b) Mengukuhkan Kedudukan Raja Konsep Devaraja yang digunakan telah menyebabkan raja tersebut menjadi kuat dan digeruni. Keadaan ini dapat dilihat apabila kerajaan Angkor telah berjaya meluaskan kawasan jajahannya. Pembina inaan an banya banyak k temp tempat at berib beribada adatt juga juga menun menunjuk jukkan kan baha bahawa wa keraj kerajaa aan n Pemb Angkor pada masa ini merupakan kerajaan yang agung dan kekuatannya tidak boleh dipertikaikan. Hasil seni binaan binaan membukt membuktikan ikan bukan bukan sahaja sahaja kegemila kegemilanga ngan n seni seni peradab peradaban an Hasil tetapi tetapi juga untuk menunju menunjukkan kkan organisasi organisasi kerajaan kerajaan yang yang komplek kompleks s dan saiz tenaga tenaga buruhny buruhnya a yang yang besar besar yang yang terletak terletak dibawah dibawah pemerintaha pemerintahan n raja yang berwibawa. kerana a kemakm kemakmura uran n keraj kerajaan aan itu diperc dipercaya ayaii berka berkait it rapat rapat deng dengan an Hal ini keran pemujaan terhadap dewa. Oleh itu kuil-kuil yang besar merupakan kemegahan kerajaan dan telah dibina oleh setiap raja sebagai tempat perlindungannya. Sebagai contohnya, Suryavarman II telah membina Angkor Wat yang merupakan bangun bangunan an keagama keagamaan an yg terbesar terbesar di dunia. dunia. Raja Suryavar Suryavarman man II membina membina Angkor Wat menurut kepercayaan Hindu yang meletakkan gunung Meru sebagai pusat dunia dan merupakan tempat tinggal dewa-dewi Hindu, dengan itu menara tengah tengah Angkor Angkor Wat Wat adalah adalah menara menara tertingg tertinggii dan merupa merupakan kan menara menara utama utama dalam binaan Angkor Wat. pemerintahan Jayavarman VII telah terbinanya Angkot Angkot Thom Selain itu di bawah pemerintahan dengan temboknya temboknya sepanjang sepanjang 10 batu, Bayon yang mempunyai mempunyai banyak menara dan lain-lain kuil yang tidak terkira banyaknya. c) Mandat dari Dewa Konsep Devaraja telah menyebabkan raja dianggap sebagai perantaran antara dewa dan rakyat jelata.
2
Keadaan ini dapat dilihat apabila raja dianggap dapat berhubung denga dewadewa dewa yg memb membaw awa a keunt keuntung ungan an kepad kepada a keraj kerajaa aan n Angk Angkor or sepe seperti rti dewa dewa yg menguasai air dan tanah. Oleh kerana raja merupakan dewa yg berada di bumi dan mempunyai hubungan yg baik dengan dewa-dewa, maka sistem pertanian dapat dijalankan dengan baik. Keadaan ini telah menjadikan aktiviti pertanian sebagai satu ekonomi yg pent penting ing.. Pada Pada masa masa ini kemaju kemajuan an dalam dalam bidang bidang perta pertania nian n menye menyeba babka bkan n kerajaan Angkor Angkor dapat mengekalkan pemerintahannya pemerintahannya kerana mempunyai mempunyai hasil pertanian yang baik. Pada masa masa pemerin pemerintaha tahan n Suryava Suryavarma rman n II, baginda baginda telah telah berjaya berjaya meluaska meluaskan n Pada kawansa kawansan n jajahan jajahan Angkor sehingg sehingga a menjadi menjadi sebuah sebuah kerajaan kerajaan yg mempuny mempunyai ai kawasan jajahan yang luas. Kemunduran a) Hilang Pegangan Terhadap Konsep Devaraja Kedatangan agama baru telah mengubah haluan di mana berlaku penentangan terhadap sistem pemerintahan yang lama. Buddhisme Theravada telah diperkenalkan adalah berasaskan kepada amalan bahawa keselamtan dan kesejahteraan seseorg individu itu bergantung kepada usahanya sendiri. Keadaa aan n ini telah telah meyeb meyebab abkan kan rakya rakyatt tidak tidak lagi lagi perca percaya ya kepad kepada a konse konsep p Kead Devaraja yg diperkenalkan dalam agama Hindu. Masalah h agam agama a telah telah menja menjadi di masal masalah ah penti penting ng dalam dalam empay empayar ar Angko Angkorr. Masala Keadaan ini dapat dilihat apabila golongan pemerintah menganuti agama Hindu manakala kebanyakan rakyat jelata menganuti agama Buddha Mahayana. Semasa pemerin pemerintah tahan an Suryava Suryavarma rman n I, beliau beliau mengam mengamalka alkan n dasar dasar agama agama Semasa secara bebas di mana agama Hindu dan agama Buddha dianuti secara meluas pada masa itu. Pada Pada abad abad ke-12 ke-12 pegan peganga gan n terha terhada dap p konse konsep p Devar Devaraja aja tidak tidak lagi lagi menja menjadi di keuta keutama maan an raja-r raja-raja aja Angkor Angkor.. Trad Tradisi isi agam agama a Hindu Hindu telah telah diputu diputuska skan n oleh oleh Dharanin Dharanindrav dravarm arman an II yang menaiki menaiki takhta takhta pada tahun tahun 1150 kerana kerana beliau beliau merupakan penganut agama Buddha Mahayana. Namun keadaan ini telah cuba diperbaiki oleh Jayavarman VIII sekitar tahun 1243 1243 hing hingga ga tahu tahun n 1295 1295,, Beli Beliau au dipe dipeng ngar aruh uhii kuat kuat oleh oleh Brah Brahm min dan dan mengam mengambalik balikan an semula semula agama agama Siva. Siva. beliau beliau telah telah menolak menolak agama agama Buddha Buddha sepenuhnya. Demi mengekalkan konsep Devaraja dalam sistem pemerintahan, beliau beliau telah telah menghap menghapuska uskan n patung patung2 2 Buddha Buddha dan membina membina semula semula tempat tempat penyembahan agama Hindu. Pada masa ini ramai rakyat yg telah menganuti agama Buddha. Tindakan n raja yg ingin ingin mengha menghapusk puskan an agama agama Buddha Buddha telah telah menyeb menyebabka abkan n Tindaka berlaku perasaan tidak puas hati kepada sistem pemerintahan raja tersebut. Masalah agama yg berlaku dalam Kerajaan Angkor juga telah menyebabkan sistem pemerintahan kerajaan Angkor menjadi lemah. Hal ini kerana berlaku pergolakan di antara golongan pemerintah dgn golongan diperintah. Selepas Selepas Jayavarm Jayavarman an VIII VIII zaman, zaman, agama agama buddha buddha Hinayan Hinayana a lebih lebih diutama diutamakan kan dikalangan rakyat. Dinasti ti diraja diraja tidak tidak lagi lagi mend mendap apat at peng penghor horma matan tan agam agama a dari dari rakya rakyatt untuk untuk Dinas melaksanakan rancangan yang besar.
3
b) Pembinaan Wat Pembinaan wat adalah untuk melambangkan kekuatan seseorg raja tersebut. Semakin banyak wat dibina semakin tinggi dan semakin kuat sesebuah kerajaan tersebut. Namun n begit begitu u pemb pembina inaan an wat wat ini telah telah memb membaw awa a kesan kesan nega negatif tif kepad kepada a Namu pembang pembanguna unan n Kerajaan Kerajaan Angkor Angkor itu sendiri. sendiri. Keadaa Keadaan n ini dapat dapat dilihat dilihat apabila apabila rakyat dikerah untuk untuk membina wat wat tersebut. Selain itu rakyat juga dikehendaki dikehendaki memb membaya ayarr cukai cukai yg tinggi tinggi bagi bagi mena menamp mpung ung perbe perbelan lanjaa jaan n pembi pembina naan an wat wat tersebut. Rancangan an pembina pembinaan an Jayavarm Jayavarman an VII meliput meliputii banyak banyak lagi banguna bangunan2 n2 lain Rancang selai selain n dari dari Angko Angkorr Thom Thom dan dan rumah rumah berha berhala la Bayon. Bayon. Berib Beribu-r u-ribu ibu kampu kampung ng ditugaskan untuk memelihara rumah berhala yang besar tersebut. Pembayaran cukai tersebut telah memberi tekanan kepada rakyat. Keadaan ini akhir akhirnya nya telah telah memb membawa awa kepad kepada a pembe pemberon rontak tak rakya rakyatt terha terhadap dap raja raja yang yang seterusnya membawa kepada kejatuhan Kerajaan Angkor. Keadaan ini dapat menunjukan bahawa konsep Devaraja yang diamalkan dalam meme memerin rintah tahan an keraja kerajaan an Angko Angkorr telah telah menye menyebab babkan kan rakya rakyatt mend menderi erita ta dan dan ditindas bagi memenuhi kehendak raja.
Faktor-Faktor lain dalam Kemajuan dan Kemunduran Kerajaan Angkor Kemajuan a) Pemerintah Yang Cekap Jayavarman an II merupaka merupakan n pengasa pengasas s kepada kepada kerajaan kerajaan Angkor Angkor dan berjaya berjaya Jayavarm menyatukan menyatukan wilayah kerajaan pra-Angkor pra-Angkor yang berpecah iaitu Chenla Darat dan Chenla Air. Beliau telah mendirikan beberapa buah ibu kota di Indrapura, di Hariharalaya, Hariharalaya, dan yang yang terakhir terakhir ialah di Mahendraparvata Mahendraparvata.. Ibu kota kota ini menjadi tempat tempat untuk untuk menemp menempatka atkan n rumah rumah berhalan berhalanya ya dan sebagai sebagai panamp panampan an bagi mempertahankan kerajaan daripada serangan musuh. Yasovarman I merupakan pemerintah Angkor yang dianggap mencapai kejayaan gemilang kerana berjaya mengadakan pembekalan air yang cukup untuk ibu kotanya. Sistem pengairan yang dibina adalah sangat teratur dengan terbinanya tali air dan kolam-kolam air. Kekuasaan beliau adalah lebih luas daripada kuasa Jayavarman. Tanah jajahannya sama luas dengan tanah jajahan kerajaan funan semasa zaman pemerintahannya. Suryawarman II menjadi raja Angkor yang paling berkuasa dalam sejarah Khmer. Beliau merupakan pengasas kepada pembinaan Angkor Wat. Ia merupakan satu peni pening ngga gala lan n agun agung g seni seni bina bina Brah Brahmi min n di Asia Asia Tengg enggar ara. a. Usah Usaha a beli beliau au memerin memerintahk tahkan an pembina pembinaan an hospital, hospital, rumah rumah persingg persinggaha ahan n dan memperb memperbaiki aiki sistem saliran menyebabkan beliau digelar sebagai ‘bapa Sosialisme Buddha’. b) Struktur Kerajaan Angkor Seluruh sistem kekuasaan dan kemakmuran kerajaan Angkor bergantung pada wujudnya wujudnya pengamalan pengamalan tatacar tatacara a sosial sosial yang kuat, terbit terbit daripad daripada a kultus kultus yang yang menganggap raja sebagai tuhan (wakli tuhan) Devaraja. Suryavarman I (1002-
4
1050) 1050) merupa merupakan kan pengan penganut ut Buddha Buddha-Ram -Ramayan ayana a namun namun masih masih mengeka mengekalkan lkan pemujaan Devaraja dalam pemerintahannya. Raja adalah adalah penjaga penjaga undang-u undang-unda ndang ng dan peratura peraturan, n, pelindu pelindung ng agama agama dan pembela tanah air daripada musuh-musuh musuh-musuh luar. Disebabkan Raja begitu banyak terikat dengan upacara-upacara keagamaan, tugas-tugas pentadbiran dijalankan oleh oligarki kecil (kaum kerabat diraja dan keluarga2 pembesar agama) agama) dengan memegang jawatan penting. Struktur kerajaan merupakan penguasaan ke atas rakyat dan bukannya ke atas tanah. Kerana Kerana tujuan penaklukan penaklukan bukan untuk untuk meluaskan tanah tanah tetapi tetapi untuk menam menamba bahka hkan n bilan bilanga gan n pendu pendudu duk. k. Conto Contohn hnya ya : Surya Suryavar varma man n I, selep selepas as menaw menawan an kawas kawasan, an, merek mereka a melan melantik tik ketua ketua-ke -ketu tua a kawasa kawasan n yang yang ditawa ditawan n sebagai ketua wilayah di kawasan tersebut. Inspekto Inspektorr Diraja Diraja juga dilantik dilantik (Khlan (Khlan Tamrvac amrvac Visaya) Visaya) bagi menghub menghubung ungkan kan kawasan tersebut dengan kuasa pusat. c) Ekonomi Padi & Sistem Pengairan Yang Cekap Perkembangan ekonomi dalam kerajaan Angkor yang membolehkan kerajaan membina seni bina yang gemilang dari abad ke-10 hingga abad ke-13 adalah sangat dipengaruhi oleh kewujudan sistem pengairan yang cekap. Kewujudan kawasan tali air memudahkan pembinaan monumen-monumen yang besar kerana bahan-bahan pembinaan dapat dibawa terus dari kuari. Kawasan tali air yang terbentang luas melebihi kawasan istana dan rumah-rumah berhala mendorong penduduk untuk tinggal di kebanyakan tanah sepanjang tali-tali air. Keluaran hasil penanaman padi sebanyak 4 kali setahun membuktikan kejayaan sistem pengairan kerajaan Angkor. Sistem pengairan atau Reseau Hydraulique yang yang besar besar memb membole olehka hkan n air hujan hujan yang yang banya banyak k pada pada musim musim hujan hujan dapa dapatt ditakung dan digunakan semasa musim kemarau. Setiap satu daripada kolam binaan yang besar iaitu Baray boleh menampung 30 juta meter padu air dan lengkap dengan alat-alat untuk mengalirkan air pada bila-bila masa yang dikehendaki. Kedudukan kerajaan Angkor yang yang yang medirikan medirikan ibu ibu kota di kawasan yang Kedudukan subur subur seperti seperti di Tasik Tonle Sap memuda memudahka hkan n pendudu penduduk k untuk untuk menjalan menjalankan kan aktiviti pertanian di kawasan tersebut dengan bantuan daripada kerajaan.
Kemunduran a) Pemberontakan Dalam Dalam abad abad ke-11 ke-11 kerajaan kerajaan Angkor Angkor banyak banyak mengha menghadapi dapi peperang peperangan, an, Raja Udayadi Udayadityav tyavarm arman an II (1050-1 (1050-1066 066)) terpaksa terpaksa meng menghada hadapi pi 2 pembero pemberontak ntakan an pada pada zama zaman n peme pemerin rintah tahan anny nya. a. Sikap Sikap beliau beliau yang yang hanya hanya memb membina ina rumah rumah berhala berhala Siva dan tidak tidak memped mempedulika ulikan n tentan tentang g agama agama Buddha Buddha menyeb menyebabka abkan n timbulnya pemberontakan di bahagian barat laut. Jayavarm arman an VI telah telah meng mengasa asaska skan n satu satu dinas dinasti ti baru baru tetapi tetapi pada pada zama zaman n Jayav pemerintahannya penuh dengan kacau-bilau. Keluarga Harshavarman III telah mengetuai satu pemberontakan di sebelah selatan. Pemberontakan berlanjutan sehingga Suryavarman II menaiki takhta kerajaan dalam tahun 1113.
5
Pada zaman pemerintahan Yasovarman II (1165-1166) 2 pemberontakan telah meletus iaitu pemberontakan kaum tani dan satu lagi dipimpin oleh pembesar bernama Tribhuvanadityavarman. Jayavarman an (1188 (1188)) juga mengha menghadap dapii masalah masalah yang yang sama. sama. Selepas Selepas berjaya berjaya Jayavarm menentang menentang orang Campa, beliau merayakan hari pertabalannya pertabalannya di Angkor tetapi negeri jajahan takluknya iaitu Malyang telah memberontak. Pemberontakan Pemberontakan kaum petani telah berlaku kerana mereka banyak menanggung menanggung beban beban yang yang diwujud diwujudkan kan oleh kerajaan kerajaan seperti seperti pengen pengenaan aan cukai cukai yang yang tinggi, tinggi, penggu penggunaan naan tenaga petani petani yang yang besar besar untuk untuk pembina pembinaan an kuil dan kempen kempen-kempen tentera. b) Ancaman Orang Siam / Thai Kerajaan Thai pada mulanya terletak di bawah naungan raja Khmer di Angkor. Tetapi kemudiannya cuba membebaskan diri dan meluaskan kawasan di Asia Tenggara. enggara. Kelemahan Kelemahan kerajaan Angkor Angkor akibat pertikaian agama telah diambil kesempa kesempatan tan oleh orang orang Thai untuk untuk menguku mengukuhkan hkan kuasa kuasa mereka mereka di Lembah Lembah Menam. Sebuah kerajan Thai yang baru telah ditubuhkan dalam tahun 1350 dengan Ayuthia Ayuthia sebagai sebagai ibu kota. kota. Raja Thai iaitu Ramadhipat Ramadhipatii telah telah melanca melancarkan rkan 1 serangan serangan ke atas atas Kemboja Kemboja dan berjaya berjaya menawa menawan n Angkor Angkor.. Harta Harta kekayaan kekayaan dirampas dan ramai orang Kemboja dipaksa ke Siam untuk dijadikan hamba. Siam telah telah melet meletakk akkan an raja raja bone boneka ka di atas atas takht takhta a keraj kerajaan aan kemboj kemboja a dan Siam keadaan itu berterusan selama 7 tahun. Pada tahun 1357 orang Khmer berjaya mengambil semula Angkor dan menghalau orang Siam keluar. keluar. Anca Ancama man n Siam Siam munc muncul ul semu semula la pada pada tahu tahun n 1383 1383 beri beriku kuta tan n peru peruba baha han n pemerintahan di Ayuthia. Serangan ini berlarutan sehingga setengah abad dan akhirnya akhirnya kerajaan kerajaan Angkor Angkor ditawan ditawan dan dimusna dimusnahkan hkan pada pada tahun tahun 1431 1431 oleh kerajaan kerajaan Thai. Kekalahan kerajaan Angkor juga disebabkan oleh tindakan 2 orang pegawai dan 2 orang sami Buddha yang terkemuka yang telah belot menyebelahi musuh.
d) Kemunculan Doktrin Agama Baru Pertentangan berterusan telah berlaku antara 2 agama iaitu Hindu dan Buddha. Agama hindu yang menguatkan konsep devaraja telah digantikan dengan agama Budd Buddha ha Mahay Mahayan ana a (Kend (Kendera eraan an Besa Besar) r) pada pada abad abad ke-12 ke-12 iaitu iaitu pada pada zaman zaman pemerintahan Draranindravarman II. Menjelang abad ke-13 agama buddha Hinayana (Kenderaan Kecil) telah menjadi pegangan kebanyakan rakyat dan agama ini hanya pentingkan kesederhanaan serta serta tidak tidak berkehen berkehendak dakkan kan rumah rumah berhala berhala yang yang besar besar yang mahal. SamiSamisaminya menggalakkan menggalakkan cara hidup yang mudah. mudah. Hal ini adalah adalah bertentangan bertentangan agama yang dianuti raja-raja yang menjadikan pembinaan rumah berhala yang besar sebagai sesuatu yang penting. Golonga Golongan n Aristokr Aristokrat at Hindu Hindu cuba menyeka menyekatt perkemb perkembang angan an agama agama Buddha Buddha.. Pengenalan agama Buddha Hinayana (kenderaan kecil) meruncingkan lagi krisis dalam negera Khmer. Tahun 1336, raja (penganut Hindu) telah dibunuh kerana menyeka menyekatt perkemb perkembanga angan n agama agama Buddha, Buddha, dan pembun pembunuhn uhnya ya yang yang bernama bernama Chay telah berjaya menaiki takhta.
6
Kult Kultus us Tuhan uhan-r -raj aja a
tela telah h diha dihapu pusk skan an dan dan gela gelara ran n Varma arman n terh terhad adap ap raja raja digugurk digugurkan. an. Agama Buddha Buddha Sinhala Sinhala dikekalk dikekalkan an dan dijadika dijadikan n doktrin doktrin rasmi. rasmi. Manakala bahasa Sanskrit digantikan dengan bahasa Pali.
Kesimpulan Kemajua Kemajuan n dan kemundu kemunduran ran kerajaan kerajaan Angkor Angkor memang memang berkait berkait rapat rapat dengan dengan konsep konsep Devaraja. Keadaan ini dapat dilihat apabila raja dianggap sebagai jelmaan Tuhan di bumi. Hal ini juga telah menyebabkan menyebabkan rakyat hormat dan memuja raja tersebut. Konsep Devaraja juga telah menyebabkan banyak kerajaan lain yang wujud pada ketika itu takut dan tunduk dengan kerajaan Angkor. Namun begitu selain daripada konsep devaraja yang diamalkan, terdapat juga banyak faktor lain yang memainkan peranan penting dalam menentukan kemajuan dan kemunduran kerajaan Angkor. Dengan ini jelaslah bahawa kemajuan dan kemunduran kerajaan Angkor tidak bergantung semata-mata dengan pengenalan konsep Devaraja. Hal ini kerana terdapat faktor lain yang turut mempengaruhi kemajuan dan kemunduran Kerajaan Angkor.
7
Disediakan oleh: Ahmad Khairi bin Mohd. [89472] Ahmad Ridhwan bin Ariffin [89473] Jainah John [89508]
8
