1
T.C. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Ana Bilim Dalı
ÜRETİM YÖNETİMİ DERSİ ÜRETİM PLANLAMA ve ÇİZELGELEME ÇALIŞMASI
Yrd. Doç. Dr. Ender Gürgen
Utkan, TURAN
Mersin,2011
2
İÇİNDEKİLER Sayfa No 1. ÜRETİM PLANLAMA VE KONTROL ................................................................ 3 1.1 Üretim Planlama Kavramı ............................................................................... 1.2 Üretim Planının Hazırlanması ......................................................................... 1.3. Üretim Planı Tipleri ......................................................................................... 1.3.1. Uzun Dönemli Üretim Planı ..................................................................... 1.3.1.1 Rota Tespiti ....................................................................... 1.3.2. Orta Dönemli Üretim Planı ....................................................................... 1.3.2.1 Sabit Üretim Hızı .............................................................. 1.3.2.2 Talebe Göre Üretim .......................................................... 1.3.2.3 Karma Strateji ................................................................... 1.3.3. Kısa Dönemli Üretim Planı ......................................................................
3 4 5 5 6 7 7 7 7 8
2. KARAR MODELLERİ............................................................................................ 9 2.1. Matematiksel Modeller .................................................................................... 2.2. Doğrusal Programlama .................................................................................... 2.3. Grafik Yöntem .................................................................................................. 2.4. Simpleks Algoritması .......................................................................................
9 9 10 10
3. PROJE YÖNETİM TEKNİKLERİ ........................................................................ 11 3.1. GANTT Diagramı ............................................................................................. 11 3.2. Kritik Yol Diagramı ......................................................................................... 12 3.3. PERT Diagramı ................................................................................................ 13 4. ÇİZELGELEME ...................................................................................................... 14 4.1. Çizelgeleme Tipleri ........................................................................................... 15 4.1.1. Statik Çizelgeleme .................................................................................... 15 4.1.2. Dinamik Çizelgeleme ............................................................................... 16 Sigara Fabrikası Üretim Süreci Örneği ...................................................................... 17 KAYNAKÇA ................................................................................................................. 20
3
1. ÜRETİM PLANLAMA VE KONTROL 1.1. Üretim Planlama Kavramı Üretim planlaması, gelecekteki üretim faaliyetleri ve süreçlerinin miktarlarını, düzeylerini ve limitlerini belirleyen işlevlerdir (Kobu, 1996:405). Temel amacı, ürünleri, zaman, kalite ve bütçe hedeflerine uygun olarak müşterilere ulaştırmak veya talebe göre stoklara aktarımını sağlamaktır. Üretim sürecindeki dört temel üretim faktörü olan malzeme, yöntem, makine ve işgücü planlaması söz konusudur (Top, 2001:99).
Üretim sistemlerinin gelişmesine bağlı olarak önemi artmıştır. Ortaya çıkış nedenleri şöyle sıralanabilir (Kobu, 1996:405-406): 1. Üretim süreçlerinin karmaşıklığı 2. İşletme içi süreçlerin koordinasyonu ve ilişkili olma zorunluluğu 3. Tüketici isteklerinin farklılaşması ve tedarik ve dağıtım kanallarının genişlemesi 4. İşletmeler arası ürün ve fiyat rekabetinin artması 5. İşletmenin, malzeme, makine, zaman ve işgücü giderlerinin minimuma indirilmesi zorunluluğu
4
1.2. Üretim Planının Hazırlanması Üretim planlarında öncelikle tüketicinin talebini dikkate almak gerekir. Talep tahmini yaparken, zaman aralığını kısa tutup, ürün sayısı ve ürün gruplarını az tutunca, tahmin gerçeğe daha yakın olur.
Üretim planları, işçiye o gün ne yapacağını bildirmesinin yanı sıra, yöneticiye yol gösteren bir kontrol aracı görevi de görür. Üretim planları, yönetici ve işçilere yol gösterecek şekilde, basit ve anlaşılır bir biçimde yazılması gerekir.
Hazırlık süreci 7 aşamadan oluşur: 1. Üretim planının kapsayacağı zaman aralığı tespit edilir. 2. Optimum üretim miktarları hesaplanır: Maliyetleri minimum yapan miktarlara talep dalgalanmasına karşılık gelen emniyet stokları eklenerek bulunur 3. Tüketici talepleri araştırılıp, talep tahminleri yapılır 4. Aralığın başındaki ve sonundaki stok düzeyleri belirlenir ve bunlara emniyet stokları da eklenir. 5. Başlangıç ve bitiş stokları arasındaki fark bulunur 6. Planlama dönemi içinde üretilmesi gereken miktar bulunur: Dönem içindeki satış tahmini ile başlangıç ile bitiş stokları arasındaki farkın toplamıdır. 7. Üretilmesi gereken miktar üretim süreçlerine dağıtılır: Üretim hızı, tamir-bakım süreleri ve kapasite olanakları göz önüne alınarak dağıtım yapılır.
5
Planlama dönemi sonunda talep tahminleri ve stok düzeyleri belirlendiği takdirde üretim miktarı şu formülle hesaplanabilir: P= (S2-S1+D)/N; P:Üretim miktarı S1: Dönem başındaki stok düzeyi, S2: Dönem sonunda bulunması istenen stok D: Tahmini talep N: Periyot sayısı Üretim planında verilen değerlere göre, imalat programları düzenlenir. Ürünü oluşturan parçalar ve malzemelerin tespitinden sonra işler ve iş süreleri belirlenir. İşçilerin günlük faaliyetleri bu programlara göre hazırlanır.
Planlama sürecinde yapılan hesaplamalar ve planlar satış tahminlerine dayanır. Fiili satışlar ve stok düzeyleri planlanandan farklı olabilir. Bu durumda emniyet stoku ihtiyaçlara cevap verebilmelidir. (Kobu, 1996:406-410) 1.3. Üretim Planı Tipleri Kapsadığı süreye göre uzun, orta ve kısa dönemli olarak üçe ayrılır(Top, 2001: 99-109): 1.3.1. Uzun Dönemli Üretim Planı: İki yıl veya daha uzun bir süreyi kapsar. Kısa dönemli planlara hedef belirler. Üretilecek ürünler, nasıl üretileceği, hangi dönemde üretime başlanacağı, dış kaynaklardan faydalanıp faydalanılmayacağı, teknoloji seçimi, üretim yerinin belirlenmesi, kapasite planlanması ve müşteri taleplerine göre ürün geliştirme faaliyetleriyle ilgili kararlar uzun dönemli üretim planları sürecinde verilir.
6
Kapasite, bir üretim sisteminin birim zamanda üretebileceği çıktıdır. Teorik ve etkin kapasite olarak ikiye ayrılır. Teorik kapasite ideal şartlarda ulaşılabilecek maksimum çıktı miktarıdır. Etkin kapasite ise, makinelerin periyodik bakımı, iş süreçlerinin dengelenememesi gibi kesintiler dikkate alınarak hesaplanır. Uzun dönemli kapasite planlamasında fabrika büyüklüğü, makine ve eleman sayısı gibi kapasiteyi oluşturan bileşenler belirlenir.
1.3.1.1. Rota Tespiti: Uzun dönemli üretim planları hazırlarken belirli bir rota izlemek gerekir. Bu rotayı izlerken kullanabileceğin veriler şunlardır(Kobu, 1996: 418-420) 1. Ürünün sınırlı olanaklarla en verimli şeklide üretimini sağlayacak üretim yöntemi ve onu oluşturan süreçler 2. Kullanılacak araç ve gereçlerin elverişliliği ve maliyetleri 3. İşlemlerin ve süreçlerin sıralandığı çizelge 4. Makine ve insan gücüne bağlı optimum işlem hızları 5. Bu verilerle hazırlanan rota formu 6. Her iş sürecinde yapılacakları gösteren işlem formu Rota formları ve işlem formları hazırlandıktan sonra bu formlar iş süreçlerine ve bu süreçlerde çalışanlara dağıtılır.
7
1.3.2. Orta Dönemli Üretim Planı: Ortalama 12 aylık bir süre için geçerlidir. Talep tahminleri ve satış bölümünden gelen isteklere göre hazırlanır. Talep tahminleri, başlangıç stok miktarı ve iş gücü sayısı veri kabul edilerek toplam maliyeti minimize edecek şekilde üretim düzeyi ve işgücü sayıları belirlenir. Toplam maliyeti oluşturan bileşenler, işe alma maliyeti, fazla mesai maliyeti, stok maliyeti, fason üretim maliyeti ve talebin karşılanamaması halinde fırsat kaybı maliyetlerinden oluşur.
Orta dönemli üretim planlarında seçilebilecek üç temel strateji vardır(Top, 2001: 103-104; Kobu, 1996:411): 1.3.2.1. Sabit Üretim Hızı: Üretim hızı planlama boyunca sabit tutulur. Talepteki dalgalanmalar stoktan karşılanır. Bu da stok maliyetlerinin artmasına yol açar. Stokta yeterli miktar yok ise fason veya siparişlerin geciktirilmesi yoluna gidilir. 1.3.2.2. Talebe Göre Üretim: Üretim hızı talepteki değişmeleri izler ve stok düzeyi sıfıra yakındır. Buna karşılık üretim hızı kaynaklı işe alma ve işten çıkarma maliyetleri yüksektir. 1.3.2.3. Karma Strateji: İki seçenek arasında bir denge oluşturur. Üretim hızı genellikle sabittir, ancak stok durumuna göre üretim hızı düşürülüp, yükseltilebilir.
Bu stratejilerden en iyisini seçmek amacıyla, deneme yanılma tekniği veya matematiksel modeller kullanılabilir. Deneme yanılma tekniğinde çeşitli alternatifler ele alınıp, en düşük maliyete sahip strateji belirlenir. Bu tekniğin uygulanması kolaydır ancak garantisi yoktur. Matematiksel modeller ise en iyi çözümü bulmasına rağmen karmaşık ve formüle edilmesi zor projelerin çözümü imkânsız olabilir. Karmaşık süreçlerin çözümü için doğrusal programlama, transportasyon metodu ve simülasyon teknikleri kullanılabilir.
8
1.3.3 Kısa Dönemli Üretim Planı: Orta dönemli planlarda belirlenen kaynakların üretim programları aracılığıyla ihtiyaca uygun olarak dağıtımları yapılır. Üretim programlarında makine, işgücü, ekipman ve alan gibi kaynaklar iş süreçlerine, müşteri siparişlerinin hazırlanması için aktarılır. Hangi işin, ne zaman kim tarafından yapılacağı bu programlarla gösterilir. Amaç eldeki kaynakları etkin ve verimli bir şekilde kullanmaktır. Verimlilik, bu kaynakların kapasitesinin artmasıyla oluşur.
Üretim programlarında iş sıralaması yaparken “Johnson algoritması” kullanılabilir. Şu adımlardan oluşur: 1. Her departmanda yapılacak işler süreleriyle birlikte listelenir. 2. Süresi en kısa olan iş seçilir. Bu iş ilk departmandaysa birinci sıraya, ikinci departmandaysa son sıraya yerleştirilir. 3. Diğer işler de süreleriyle birlikte tek tek incelenip, sıralandırma tamamlanır.
Johnson algoritması daha çok iki departmanlı iş süreçlerinde kullanılır. Departman sayısının çok olduğu ve kompleks iş süreçlerinde sıralama yöntemleri olarak yöneylem(CPM/PERT), bekleme hattı modeli, simülasyon, doğrusal programlama gibi yöntemler kullanılabilir.
9
2. KARAR MODELLERİ 2.1 Matematiksel Modeller: Matematiksel model, bir karar probleminin matematiksel sembollerle temsil edildiği modeldir. Matematiksel model oluştururken 4 tip değişkenden yararlanılır: 1. Kontrol Edilebilir Değişkenler: Karar vericinin kontrolü altındadır ve modelin çözümüne etki eder. 2. Kontrol Edilemeyen Değişkenler: Çevresel faktörlerin belirlediği değişkenlerdir. Bu değişkenler bilinirse, modelin katsayıları ve ya parametreleri olarak alınır. 3. Amaç Fonksiyonu: Değişkenlerin değerlerindeki değişiklikleri problemin amacına göre belirleyen fonksiyondur. 4.
Teknik Sınırlamalar: Değişkenlerin sınırlarını belirleyen teknolojik, ekonomik ve fiziksel sınırlardır.
Matematiksel modellerden en bilineni doğrusal programlama modelidir ve amaç fonksiyonu ve teknik sınırlar doğrusal fonksiyon şeklinde ifade edilir. (Top, 2001:115-117) 2.2 Doğrusal Programlama: Sınırlı kaynakların farklı seçenekler arasında optimal dağıtımını sağlayan matematiksel modeldir. Doğrusal programlamayla çeşitli sınırlamaların bulunduğu durumlarda, birçok alternatif strateji içinden en iyi strateji belirlenebilir.
10
2.3 Grafik Yöntem: 2 karar değişkeni içeren basit doğrusal programlama modellerinde uygulanabilir. İlk adım, çözüm alanını belirlemektir. Karar değişkenleri negatif değerli değilse alan, x ve y eksenlerinin sınırladığı pozitif bölgededir. Bu bölge teknik sınırlamalar yardımıyla çözülür. Sonraki aşama bu çözümler içinden en iyiyi bulmaktır. En iyi çözüm, çözüm alanının köşelerinden biridir. Köşe noktalarının koordinatları amaç fonksiyonuna yerleştirilerek, maksimum veya minimum kritere bağlı olarak en iyi çözüm bulunur.
2.4 Simpleks Algoritması: Karar değişkenleri ikiden fazlaysa kullanılır. Doğrusal programlama modelinde doğrusal eşitsizlikler, doğrusal eşitliklere dönüştürülür ve doğrusal bir matris elde edilir. Eşitsizlikler, eşitliğe pozitif yapay değişkenler eklenmesiyle dönüşür. Temel çözüm, çözüm alanının bir köşe noktasına karşılık gelir. En iyi çözümde amaç fonksiyonunun değerini optimize eden temel çözüm noktasıdır. (Top, 2001:128-139)
11
3. PROJE YÖNETİM TEKNİKLERİ Proje, belirli bir sırayla uygulanan, birbirleriyle ilişkili faaliyetlerin bütünüdür. Proje yönetimi projelerin planlanması, yönetilmesi ve kontrolü için kullanılan prensipler, metodlar ve tekniklerden oluşur.
Etkin bir proje yönetimiyle zaman, çaba ve para minimize edilerek kalitenin artması, projenin belirlenen sürede tamamlanması ve verimliliğin artması sağlanır. (Top, 2001: 170)
3.1. GANTT Diagramı: Henry L. Gantt Tarafından geliştirilmiştir. Basit ve kullanışlı olması nedeniyle KOBİ programlarında sıklıkla kullanılır. Kullanım kolaylılığına rağmen karmaşık projelerde süreçler arası ilişkileri göstermede yetersiz kalabilir. Dinamiktir ve programlanan işle, o anda yapılmış olan iş miktarını kıyaslama olanağı sağlar. GANTT diagramıyla projenin takip ve kontrolü de sağlanabilir. Çeşitli makinelerde birbirlerini takip eden iş süreçlerinin tamamlanma sürelerinin bulunmasına ve sürecin takibine yardımcı olur. (Top, 2001: 170-171; Kobu, 1996: 438)
12
3.2 Kritik Yol Diagramı(CPM): GANTT diagramına kıyasla daha karmaşıktır. Başlangıç ve bitiş zamanları bakımından bağlılık bulunan ve aynı noktada birleşen süreçlerin programlanmasında kullanılır. KYD karmaşık görünümüne rağmen sistematik bir yöntemdir. Adımları şöyledir: 1. Planlama: Sistemi oluşturan tüm süreçler önceliklerine göre alt alta yazılır. Süreçlerin akış yönünü gösteren doğru parçaları çizilir. 2. Programlama: Doğru parçalarının üstüne faaliyet süreleri yazılır. Sistemin ilk sürecinden bitiş sürecine kadar geçen toplam süreler gösterilir. Her süreç için başlangıç ve bitiş olmak üzere iki en erken süre vardır. Sistemin son noktasındaki en yüksek değerli en erken süreye ait yola kritik yol denir. Kritik yol üzerindeki her süreç zamanında tamamlanmalıdır. Diğer yollarda kritik durum bulunmadığından serbest süreler vardır. Serbest süreleri bulmak için son noktadan başlamak üzere geriye doğru faaliyet süreleri (en geç) çıkarılır. En geç ve en erken bitiş süreleri arasındaki fark serbest süreyi verir. Birden fazla süreç, aynı noktada birleştiğinde erken sürelerin en büyüğü göz önüne alınır. 3. Maliyet Analizi: Program üzerinde yapılacak değişikliklerin ne gibi maliyetler yaratacağı incelenir. KYD sistem içindeki faaliyetlerin sürelerini azaltıp, arttırmakla işin teslim tarihindeki değişimleri ve buradan da maliyetleri hesaplayarak kıyaslamaların yapılmasını sağlar. 4. Ayarlamalar: KYD ile belirlenen program uygulanmaya başladıktan sonra çıkan gerçek süreler KYD‟nı değiştirebilir. Yapılan hesaplamaların yeniden gözden geçirilip, gerçeğe daha uygun hale getirilmesi amacıyla PERT diyagramı kullanılır.
(Kobu, 1996:439-444)
13
3.3 PERT Diagramı: 50‟li yıllarda „polaris‟ deniz altı projesi için geliştirilmiştir. PERT tekniğinde her süreç için iyimser, olası ve kötümser olmak üzere üç süre tahmini verilir. Beta dağılımından yararlanılarak her süreç için beklenen süre “Tb” hesaplanır: Tb=(Ti+4To+Tk)/6. Sonrasında ileri ve geriye doğru hesaplama yöntemleri kullanılarak projenin tamamlanma süresi bulunulabilir.
Faaliyet sürelerindeki belirsizliği gidermek amacıyla, kritik yol üzerindeki süreçlerinin varyanslarının toplamı, projenin tamamlanma süresinin varyansına eşitlenir; Var(i)= ((Tk-Ti)/6)^2; Var(i): kritik yol üzerindeki i sürecinin varyansı; BD(T)= ΣTb; BD(T): projenin beklenen tamamlanma süresi; T‟nin varyansı: Var(t)= Σvar(i) şeklinde hesaplanır. Sonuç olarak projenin tamamlanma süresinin ortalama değeri ve varyansı bilindiğine göre projenin herhangi bir sürede tamamlanma ihtimali de hesaplanabilir. (Top, 2001:186-187)
14
4. ÇİZELGELEME Çizelgeleme, matematiksel teknikler veya sezgisel yöntemler kullanarak sınırlı kaynakların görevlere dağıtımı işlemidir. Üretim çizelgeleme ise iş planlarında bulunan faaliyetlerin ve atölyelerin üretim süreçlerine en optimum şekilde dağıtılmasıdır. Üretim çizelgelemesi şu sorulara cevap arar: 1. Hangi departman hangi işi yapacak? 2. Bir iş ne zaman başlayacak ve bitecek? 3. İş hangi araç-gereçlerle, kimler tarafından yapılacak? 4. İşlerin sıralaması nasıl olacak? Çizelgelemenin temel amaçları şunlardır: 1. Üretim olanaklarının en verimli şekilde kullanımı 2. Müşteri taleplerine olabildiğince çabuk cevap verilebilmesi 3. İşlerin, teslim tarihlerinde uzamalar ve zaman aşımı olmadan tamamlanması 4. Yarı mamul envanterinin minimuma indirilmesi 5. Fazla mesai çalışmalarının minimuma indirilmesi
15
4.1 Çizelgeleme Tipleri Üretim çizelgelemesinde 4 faktöre bağlı olarak sınıflandırma yapılabilir: 1.
İşlerin geliş şekline göre; 1.1 Statik; İş süreçleri sabittir ve zamanla değişiklik göstermez. 1.2 Dinamik; Zamanla müşteri taleplerine göre yeni işler ortaya çıkabilir.
2.
Tezgâh sayısına göre tek veya çok tezgâhlı olabilir
3.
İş akışına göre; 3.1. Eğer işler belli bir sırada gidiyorsa klasik sıralama akış tipi vardır. 3.2 Farklı sıraları takip ediyorsa karışık iş akışı söz konusudur.
4.
Performans ölçütüne göre; akış zamanı, üretim sürercindeki stok seviyesi, işlerin tezgâhta bekleme süresi, işlerin ortalama gecikme süresi, geciken iş yüzdesi, tezgâh ve iş gücü kullanım oranlarına göre de sınıflandırılabilir.
4.1.1 Statik Çizelgeleme: Eğer iş süreçlerinin listesi değişmiyorsa sistem statiktir ve zaman boyutu yoktur. Sürekli üretim sistemleri için uygundur. İş ve makine sayılarına göre; 1xN, 2xN, 3xN, Mx2, MxN sıralama tipleri vardır.
16
4.1.2. Dinamik Çizelgeleme: Öncelik kurallarının kullanılmasına dayanır. Bu kurallar operasyon seçim ve kaynak seçim olarak ikiye ayrılır. Operasyon seçim kuralları şunlardır: 1.
Basit Kurallar: 1.1 Gecikme Kuralı: En erken teslim edilecek süreç belirlenir. Serbest
süresi en az olan süreç belirlenir. En az olan serbest süre kalan işlem sayısına bölünür. 1.2 Geliş Kuralları: Sisteme ilk gelen ilk işlenir. Makineye ilk gelen ilk işlenir. 1.3 İş Önceliklerini Kullanan Kurallar: İşlem süreleri en kısa olanlar öne alınır. En az kritik ve parasal değeri en düşük olanlar sona alınır. 2.
Birleşik Kurallar: Süresi en kısa olan süreç belirlenir ve işleme alınır. Kalan süreçler içinde aynı işlemler yapılıp sistematik bir biçimde listeleme yapılır.
3.
Diğer Kurallar: 3.1 Alternatif İşlem Kuralı: Gerekli makine çok yüklü ise süreç başka
makineye aktarılır. 3.2 Durum İnceleme Kuralı: Yapılması gereken iş sonradan, süreç zaman aşımından kaynaklı sorunlara yol açarsa, o iş bir süre bekletilir. Kaynak seçimine göre kurallar ise şöyledir: 1. Minimum Ayar Süresi: Hazırlık süresi en az olan kaynak seçilir. 2. En Erken Bitiş Zamanı: Süreci en erken bitirebilen kaynağın seçimi esasına dayanır 3. En Erken Başlama Zamanı: Süreci en erken başlatabilecek kaynağın seçimine dayanır
17
Dinamik çizelgeleme uygularken şu konulara dikkat etmek gerekir: 1. Kural seçimi; üretim gereksinim ve kısıtlarına göre gerçek zamanlı üretim hattına uygun olarak yapılmalıdır. 2. Kural seçimi mümkün olduğunca kısa zamanda yapılmalıdır. Aksi takdirde gerçek işlemlerde gecikme olacaktır. (SCRIBD, 2008) Sigara Fabrikası Üretim Süreci Örneği Fabrika Adı: European Tobacco Yeri: Organize Sanayi Bölgesi Fabrikadaki süreçlerden genel olarak bahsedersek; öncelikle tütün çeşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçiriliyor, sonrasında rulolar halindeki sigara kâğıtlarına sarılıp filtreleniyor, son olarak da kutulara yerleştirilip kolilere konuyor. Fabrikanın imalat kısmında 6 tane makine var. Bu makinelerden 4‟ü aynı işi, diğer ikisi talebe göre daha farklı üretim süreçlerinde kullanılıyor. Bu iki makine talebe göre daha ince, aromaları farklı ve daha hafif sigaralar üretebiliyor. Her makine 1 dakika içinde 10.000 sigara üretebiliyor. Buhar kazanları, nemlendirme ve nem alma silindirleri bu makinelerden ayrı çalışıyor.
İlk olarak işletmenin pazarlama departmanı pazar araştırması yapıp, gelen talepleri değerlendiriyor. Bu taleplere göre üretim müdürlüğü bir üretim planı oluşturuyor. İncelediğim fabrika gelen talebe göre karma stratejili orta dönemli üretim planları yapan bir fabrikaydı. Üretim planı oluşturulduktan sonra, planlarla ilgili çizelgeler ve formlar fabrikadan sorumlu genel müdüre geliyor. Genel müdür bu planları ve formları fabrikadaki ilgili departmanlara ve iş süreçlerine dağıtıyor. Süreci özetlersek; Üretim müdürlüğünden ana tütün
18
deposuna tütünün cinsinin, miktarının ve hangi cins sigara için istendiğinin yazılı olduğu bir talimat formu gönderiliyor. Bu forma göre ana tütün deposundan forkliftlerle üretim departmanına kuru, işlenmemiş tütünler gönderiliyor. Her forklift bir koli taşıyabiliyor. Her koli yaklaşık 50 kilo kuru tütün alabiliyor. Forkliftlerin sayısı 2 taneydi ve tütün deposuyla üretim kısmı birbirine yakın olduğu için 5 dakikada koliyi depodan üretim kısmına taşıyabiliyordu. İşlenmeye başlamadan önce kuru tütünün nemlendirilmesi gerekiyor. Buhar kazanlarının olduğu depoya talimat gönderilip işlenecek tütünün cinsine ve miktarına göre kazanlardan buhar silindirlerine buhar isteniyor. İşlenecek tütünler buhar silindirine aktarılıyor. 250 kilo tütün 10 dakikada istenilen düzeyde nemlendiriliyor. Nemlendikten sonra cinsine göre bi süre siloda dinlendiriliyor. Nemini almak için nem alma silindirine geliyor. Cinsine göre nem oranları ayarlanıyor. Bu işlemde yaklaşık 10 Dakika sürüyor. Nemi alınan tütün, tütün işleme makinelerine aktarılıyor. İlk olarak kıyım işlemine tabi tutuluyor. Kıyım işlemi yaklaşık 10 saniye sürüyor. Sonrasında kimya laboratuarlarında kimya mühendisleri tarafından hazırlanmış harmanlarla harmanlama işlemine tabi tutuluyor. Bu da yaklaşık 20saniye sürüyor. Bu harmanlarda üretilen tütünün karbonmonoksit emilim seviyesi de kontrol ediliyor. Eğer, emilim seviyesi istenen rakamlardan yüksekse dengelemek için tekrar kimyasal işleme tabi tutuluyor. Böylece işlenmiş tütün sigara kâğıdına girmeye hazır hale geliyor. Tütün ve rulolar halindeki kâğıtlar bobine giriyor. Bobin kâğıtları iki ucu açık şekilde silindir haline getiriyor. Gelen işlenmiş tütünler bu açık uçlardan giriyorlar ve yaklaşık 1 m. Kâğıt bu şekilde silindir haline getirilip içlerine tütün dolduruluyor. Doldurulduktan sonra iki ucundan kapatılıp bir sigara boyu aralıklarla filtreleniyor. Filtrelendikten sonra düzenli bir şekilde kesilip içimlik sigara haline gelmiş oluyor. Bu işlemler de yaklaşık 30 saniye sürüyor. Sonuç olarak ana depodan kuru tütün olarak nemlendirme ve dinlendirme işleminden sonra 1 dakika içinde 10.000 sigara olarak işlemden çıkıyor. Makinelerde herhangi bir arıza çıktığında yedek parça deposundan makinenin arızalı parçası
19
değiştiriliyor. Eğer tamir söz konusuysa ve kısa sürede tamir edilecekse kendi tamirhanelerinde tamir ediyorlar. Eğer önemli bir arızaysa makine teknik servise gönderiliyor. Bu işlemler sırasında arızalanan makinede ki süreçler diğer üç makineden birine aktarılıyor. Böylece iş süreçlerine büyük çaplı aksaklıklar gerçekleşmemiş oluyor. Paketleme aşamasına gelindiğinde, öncelikle boş ve düz kartonlar kutu haline getiriliyor ve sigaralar üretim bandında toplanarak 20‟li seriler halinde sigara kutularına yerleştiriliyor. Kutulara yerleştirildikten sonra, kutular jelâtinlenip kapatılıyor. Kapatılan kutular 10‟lu kartonlara alınıp kolilere aktarılıyor. Her koli 50 karton alabiliyor. Sonra bu koliler ana depoya gönderiliyor. Talebe göre ana depodan ya ihraç ediliyor ya da iç piyasaya sürülüyor.
20
KAYNAKÇA
1. Kobu, B. (1996). Üretim Yönetimi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi: İşletme İktisadı Enstitüsü Araştırma ve Yardım Vakfı. 2. Top, A. (2001). Üretim Sistemleri. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım. 3. Kobu, B. (1996). Üretim Yönetimi, Üretim Planlama ve Kontrolü (406410). İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi: İşletme İktisadı Enstitüsü Araştırma ve Yardım Vakfı (9. Baskı). 4. Top, A. (2001). Üretim Sistemleri, Üretim Sistemlerinin Planlanması (99-109). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım (3. Baskı). 5. Kobu, B. (1996). Üretim Yönetimi, Üretim Planlama ve Kontrolü (418420). İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi: İşletme İktisadı Enstitüsü Araştırma ve Yardım Vakfı (9. Baskı). 6. Top, A. (2001). Üretim Sistemleri, Karar Modelleri (115-117). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım (3. Baskı). 7. Top, A. (2001). Üretim Sistemleri, Doğrusal Programlama (128-139). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım (3. Baskı). 8. Kobu, B. (1996). Üretim Yönetimi, Üretim Planlama ve Kontrolü (439-444). İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi: İşletme İktisadı Enstitüsü Araştırma ve Yardım Vakfı (9. Baskı). 9. Top, A. (2001). Üretim Sistemleri, Proje Yönetimi Teknikleri (186187). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım (3. Baskı). 10. SCRIBD. (2008, April 13). http://www.scribd.com/doc/2527866/Uretim-Planlama-ve-Cizelgeleme.
21
22
23
24
25
26
