PRUEBAS PRECONSTITUIDAS, ANTICIPADAS O EXTRAPROCESALES Ana GIACOMETTE FERRER * Introducción La ocución !"ru#$a "r#con%tituida& #% "oi%'(ica, #n # %#ntido )u# #n # d#r#co "roc#%a %# #("#a con +ario% %ini-cado%, . uno d# #o% coincid# con # d# "ru#$a antici"ada . #/tra"roc#%a0 La% La% "ru# "ru#$a $a%% anti antici ci"a "ada da%% %# "rod "roduc uc#n #n ant# ant#%% d# un "roc "roc#% #%o, o, "#ro "#ro con con # "ro"ó%ito d# ac#ra% +a#r #n un "roc#%o 1uturo2 a3n (4%, %on "racticada% 1u#ra d# "roc#%o, "#ro "or un 5u#6 #n #5#rcicio d# %u% 1uncion#% . %u5#t4ndo%# a un tr4(it# ad#cuado )u# # da # +aor d#(o%trati+o0 Por #o %on "ru#$a% 5udicia#%, 5udicia#%, #n a (#dida #n )u# %# "ractican "ractican "or un 5u#6 . %# %o(#t#n a una ritua rituaid idad ad #%"#ci #%"#cia0 a0 E Ca"7 Ca"7tu tuo o II, II, T7tu T7tuo o 8NICO, d# d# Có Códi dio o G#n#r G#n#ra a d# d# Proc#%o, "untuai6a # t#(a d# a% "ru#$a% #/tra"roc#%a#% #n %u% art7cuo% 9:; a 9<=90 Pr#ci%a(#nt#, #%a !rituaidad #%"#cia& %o"orta )u# cua)ui#r "#r%ona )u# "r#t#nda d#(andar o t#(a )u# %# # d#(and# #%t4 #iti(ada "ara %oicitar a "r4ctica d# una "ru#$a #/tra"roc#%a2 #n a (#dida #n )u# no "od#(o% a$ar d# "art# o contra"art#, %ino d# "r#%unta% "art# . contra"art#2 adiciona(#nt# no #/i%t# "roc#%o, no a. d#(anda %ino una %oicitud o "#tición, ##+ada "or )ui#n #%t' int#r#%ado . con una co("#t#ncia a "r#+#nción a%inada a o% 5u#c#% ci+i#% (unici"a#% #n "ri(#ra in%tancia . 5u#c#% ci+i#% d# circuito #n "ri(#ra in%tancia>2 . # cu("i(i#nto d# ta#% 1or(aidad#% %# i("on# "ara 9
9
>
* Doctora Doctora #n ?uri%" ?uri%"rud# rud#ncia ncia d# d# a Uni+#r%id Uni+#r%idad ad d# Ro%ar Ro%ario0 io0 Ma7%t# Ma7%t#rr #n D#r#co D#r#co con con 'n1a%i% 'n1a%i% #n D#r#co D#r#co Proc#%a Proc#%a Con%tituc Con%tituciona iona d# a Uni+#r%id Uni+#r%idad ad d# o% And#%0 And#%0 E%"#cia E%"#ciai%ta i%ta #n Doc#ncia Doc#ncia Uni+#r%itaria0 Pro1#%ora tituar d# D#r#co Pro$atorio #n a Facutad d# ?uri%"rud#ncia d# a% uni+#r%i uni+#r%idad dad#% #% d# Ro%ario Ro%ario . And#%0 And#%0 Mi#($ro Mi#($ro d# o% In%tituto In%tituto%% I$#roa( I$#roa(#rica #ricano no d# D#r#co D#r#co Proc# Proc#%a %a # I$#roa I$#roa(#r (#ric icano ano d# D#r#c D#r#co o Proc#% Proc#%a a Con%t Con%titu itucio ciona na0 0 Pr#%id Pr#%id#n #nta ta d# d# C#ntr C#ntro o Coo($iano d# D#r#co Proc#%a Con%tituciona0 Con1#r#nci%ta Con1#r#nci%ta naciona # int#rnaciona int#rnaciona #n t#(a% %o$r# %o$r# a #n%#@ #n%#@an6 an6a a d# d# d#r#c d#r#co, o, d#r#c d#r#co o "ro$at "ro$atori orio, o, "roc#% "roc#%a a con%ti con%tituc tucion iona a . o% MASC0 Tratad Tratadi%t i%ta0 a0 Po%tu Po%tuad ada a "or "or # Con%#5 Con%#5o o Su"#ri Su"#rior or d# a ?udica ?udicatur tura, a, #n tr#% tr#% o"ortu o"ortunid nidad ad#%, #%, a (ai%trada d# a Cort# Su"r#(a d# ?u%ticia, Saa d# Ca%ación Ci+i a@o% >==, >== . >=9>2 no(inada "or a Cort# Su"r#(a d# ?u%ticia a (ai%trada d# a Cort# Con%tituciona a@o >==:2 con5u#6 d# a Cort# Con%tituciona "#riodo >=99>=9>0 r$itro d# a C4(ara d# Co(#rcio d# Boot40 Corr#%"ond# a o )u# # Códio Proc#%a Ci+i Mod#o "ara I$#roa('rica d#no(ina !Dii#ncia% Pr#"aratoria%&0 En #1#cto, # T7tuo II, Ca"7tuo I, art7cuo >> #/"r#%aH !En todo "roc#%o "odr4 r#ai6ar%# una #ta"a "r#i(inar "or iniciati+a d# "art# . con a -naidad d#H JK > antici"ar # dii#ncia(i#nto d# "ru#$a )u# "udi#r# "#rd#r%# %i %# #%"#ra a otra #ta"a JK&0 D# iua (an#ra, # Códio G#n#ra d# Proc#%o d# a R#"3$ica d# Uruua., #n # T7tuo I, Ca"7tuo I, art7cuo% ;= . ;=< r#1#rido% a Dii#ncia% Pr#"aratoria% %#@aanH ARTCULO ;=H !En todo "roc#%o "odr4 r#ai6ar%# una #ta"a "r#i(inar, "or iniciati+a d# "art# . con a -naidad d#H JK > antici"ar # dii#ncia(i#nto d# "ru#$a )u# "udi#ra "#rd#r%# %i %# #%"#ra a otra #ta"a JK&0 ARTCULO ;=
9:
DEL CDIGO
GENERAL
DEL
PROCESO ,
NUMERAL
H !Lo% !Lo% 5u#c#% 5u#c#% ci+i#% (unici"a#% (unici"a#%
dar# %#ri#dad . %#uridad a a "ru#$a a%7 "roducida, "#ro nada (4%0 No o$%tant#, prima facie, #n %u (o(#nto a L#. 9;< d# >=9=, ., o., # Códio G#n#ra d# Proc#%o, an introducido (odi-cacion#%, con%id#rada% "or auno% %u%tancia#%, . "or otro%, in3ti#%, )u# a(#ritan un d#t#nido an4i%i%, "ara )u# cada )ui#n %a)u# %u% "ro"ia% concu%ion#%0 Por o ant#rior, # di%currir d# "r#%#nt# #%tudio, %#r4H i0 Un "r#4($uo )u# conti#n# a% (odi-cacion#% introducida% "or a L#. 9;< d# >=9= . # Códio G#n#ra d# Proc#%o, )u# in%i%t#n #n r##("a6ar a #/"r#%ión !"ru#$a% antici"ada%& "or !"ru#$a% #/tra"roc#%a#%&, a%7 co(o a% o%a% )u# ta#% ca($io% a(#ritan2 ii0 Br#+#% co(#ntario% %o$r# o% (#dio% d# "ru#$a %u%c#"ti$#% d# antici"ar%#2 iii0 Una !o5a d# ruta&, #nt#ndida %i("#(#nt# co(o una "ro"u#%ta d# ca(ino )u# # #ctor d#$# %#uir, "ara )u# %i %# int#r#%a #n # t#(a a("7# # in+#%tiu# %o$r# # (i%(o2 i+0 Incid#ncia% "r4ctica% d# a% "ru#$a% antici"ada% .o #/tra"roc#%a#% #n # "roc#%o ora0 E a%unto #n co(#nto #% a"#na% una a"ro/i(ación d# o )u# %# )ui#r# (o%trar, )u#, %#ura(#nt#, acia # 1uturo, %# ir4 actuai6ando . "#r1#ccionando #i%ati+a, doctrina . 5uri%"rud#ncia(#nt#2 #n a (#dida #n )u# a"#na% no% #ncontra(o% #n o )u# o% #/"#rto% d#no(inan !cur+a d# a"r#ndi6a5#&, )u#ri#ndo %ini-car )u# #%tudiant#%, a$oado% . #%tudio%o% d# d#r#co a"#na% %# #%t4n a"ro"iando d# a% di%"o%icion#% tanta% +#c#% r#1#r#nciada%0 Pu#% co(o $i#n o #/"r#%a # "ro1#%or #%"a@o ?uan Mont#ro Aroca #n %u o$ra Derecho jurisdiccional: !Un (anua nunca #%t4 c#rrado2 %i#("r# )u#da ao "ara ac#r d# '&0 Fina(#nt#, con+i#n# "r#ci%ar )u# # "r#%#nt# a"artado #% to(ado d# i$ro d# (i autor7a Teoría general de la prueba QConcordada con a L#. 9;< d# >=9= . # Códio G#n#ra d# Proc#%o "u$icado r#ci#nt#(#nt#0 Pr#4($uo En torno a a% "ru#$a% #/tra"roc#%a#% con+i#n# "r#ci%ar )u#H a0 E art7cuo 99; d# a L#. 9;< d# >=9= %# r#-rió a "ru#$a% #/tra"roc#%a#% co(o a)u#a% )u# %# "ractica$an ant# notario, con o$%#r+ancia d# a% r#a% %o$r# "r4ctica . contradicción #%ta$#cida% #n # Códio d# Proc#di(i#nto Ci+i0 La noti-cación a a "r#%unta contra"art# %# ac7a (#diant# a+i%o0 No o$%tant# . #nora$u#na, a Cort# Con%tituciona, #n a S#nt#ncia C:; d# >=9>, con "on#ncia d# Lui% Ern#%to ara% Si+a, d#caró in#/#)ui$# dica conoc#n #n "ri(#ra in%tanciaH JK 0 A "r#+#nción con o% 5u#c#% ci+i#% d# circuito, d# a% "#ticion#% %o$r# "ru#$a% #/tra"roc#%a#%, %in con%id#ración a a caidad d# a% "#r%ona% int#r#%ada%, ni a a autoridad dond# %# a.an d# aducir JK&0 En r#1#r#ncia cru6ada # art7cuo >= d# Códio G#n#ra d# Proc#%o, nu(#ra 9=H !Lo% 5u#c#% ci+i#% d# circuito conoc#n #n "ri(#ra in%tanciaH JK 9=0 A "r#+#nción con o% 5u#c#% ci+i#% (unici"a#%, d# a% "#ticion#% %o$r# "ru#$a% #/tra"roc#%a#%, %in con%id#ración a a caidad d# a% "#r%ona% int#r#%ada%, ni a a autoridad dond# %# a.an d# aducir JK&
nor(a "or d#%conoc#r # art7cuo 99 d# a Con%titución Po7tica0 En #1#cto, a Cort# Con%tituciona, "untuai6óH JKEn concu%ión, a "ot#%tad #n#ra . "#r(an#nt# ad%crita a o% notario%, #n o% inci%o% "ri(#ro . %#undo d# a nor(a $a5o #/a(#n, con%i%t#nt# #n "racticar todo ti"o d# "ru#$a% con d#%tino a "roc#%o% cont#ncio%o% d# cua)ui#r #%"#ciaidad %a+o a "#na, con citación d# a contra"art# . %u5#ción a a% rituaidad#% "r#+i%ta% #n # códio d# "roc#di(i#nto ci+i, con%titu.# 1or(a . (at#ria(#nt# 1unción 5uri%dicciona, co(o )ui#ra )u# %# trata d# una acti+idad indi%ou$#(#nt# iada a o% "roc#%o% 5udicia#% d# d#%tino, #n cuanto con%titu.# # %o"ort# 14ctico d# (i%(o2 ti#n# a "ot#nciaidad d# a1#ctar d#r#co% 1unda(#nta#% no %oa(#nt# "or "a%(ar una di(#n%ión d# d#r#co 1unda(#nta a d#$ido "roc#%o . d# a arant7a d# acc#%o a a 5u%ticia, %ino "or)u# #n # d#%arroo d# dica acti+idad %# "u#d#n ado"tar d#ci%ion#% )u# #+#ntua(#nt# a1#ct#n otro% d#r#co% 1unda(#nta#% co(o a autono(7a indi+idua0 S# trata ad#(4% d# una 1unción )u# %# di%tancia %ini-cati+a(#nt# d# a 1unción 1#dataria . d# aut#nticidad )u# caract#ri6a a acti+idad notaria, r#ida "or a autono(7a d# a +ountad d# %u% u%uario%, u$ic4ndo%# #n un "ano #n # )u# %# #5#rc#n "od#r#% co#rciti+o% . %# d#%"i#a # car4ct#r +incuant# d# o% acto% "ro"io% d# a ad(ini%tración d# 5u%ticia Por con%iui#nt#, a Cort# d#caró a in#/#)ui$iidad d# o% inci%o%
"ri(#ro . %#undo d# art7cuo 99; d# a L#. 9;< d# >=9>0 $0 E art7cuo 9> d# a L#. 9;< d# >=9= %# r#-#r# a t#%ti(onio "ara -n#% 5udicia#% )u# %# "u#d# r#ai6ar d# (an#ra #/tra"roc#%a, #%to #%, ant# notario0 Sin #($aro, con a d#caratoria d# in#/#)ui$iidad d# art7cuo 99;, # cua co(#nta(o% "r#+ia(#nt#, contin3o +i#nt# # a"art# d# dico art7cuo )u# %# r#-#r7a a )u# !"ara #%to% #1#cto%, 1ac3t#%# a o% notario% "ara )u# r#ci$an d#caracion#% #/tra"roc#%o con -n#% 5udicia#%&0 En r#ación con #%t# "unto, a Cort# Con%tituciona (ani1#%tó o %iui#nt#H En cuanto a inci%o t#rc#ro d# a nor(a acu%ada, a Cort# #ncontró )u# %# i(ita a r#it#rar a 1acutad d# o% notario% d# r#ci$ir d#caracion#% #/tra"roc#%o con -n#% 5udicia#%, %in )u# #/i5a a citación d# a contra"art#, o )u# %# #n(arca #n a "ot#%tad d# "r#con%tituir "ru#$a %u(aria, ad(itida #n d#t#r(inada% actuacion#% 5udicia#%0 E%ta 1acutad %# in%cri$# #n # 4($ito d# actuación tradiciona(#nt# r#conocido a o% notario% #n (at#ria d# t#%ti(onio% #/tra"roc#%a#%, 1undada #n a +ountari#dad d# a% "art#% )u# concurr#n a r#caudo d# a #+id#ncia, "or o )u# a Cort# no #ncu#ntra, #n r#ación con #%ta "art# d# a nor(a, ra6on#% d# incon%titucionaidad JK&0
A%7 a% co%a%, at#nido% a a #. 9;< d# >=9=, con r#ación a o% t#%ti(onio% co(o "ru#$a antici"ada %# t#n7a )u#H i o% )u# %on con -n#% 5udicia#%, )u# %# %urt7an ant# 5u#6 . %# r#7an "or a% nor(a% d# Códio d# Proc#di(i#nto Ci+i2 ii o% )u# %on con -n#% 5udicia#% "#ro %# %urt7an ant# notario, )u# a a u6 d# art7cuo ><< t#n7an # +aor d# "ru#$a %u(aria . iii o% t#%ti(onio% antici"ado% %in -n#% 5udicia#%, )u# a a u6 d# art7cuo ><< %# "u#d#n %urtir
ant# notario0 c0 No o$%tant#, d# 1r#nt# a Códio G#n#ra d# Proc#%o . #n o atin#nt# a o% t#%ti(onio% co(o "ru#$a% #/tra"roc#%a#%, # t#(a )u#da co(o %iu#H i T#%ti(onio% con -n#% 5udicia#% , "odr4 %urtir%# con citación o, sin citación d# "r#%unta contra"art#2 %i o "ri(#ro, %# "ractica ant# un 5u#6, a noti-cación %# ar4 d# (an#ra "#r%ona . d#$# "r#ci%ar%# "ara )u' %# %oicita0 Si o %#undo, "odr4 "racticar%# ant# Notario, t#ndr4 +aor d# "ru#$a %u(aria2 "or o )u#, #n # "roc#%o "ara # cua %# "r#con%titu.ó # t#%ti(onio, %# r#)u#rir4 a rati-cación d# t#%tio, #n a (#dida #n )u# a "#r%ona contra )ui#n %# adu6ca, o %oicit# ;2 #% i("ortant# r#%atar )u# %i # t#%tio no concurr# a a audi#ncia d# rati-cación, # t#%ti(onio no t#ndr4 +aor "ro$atorio2 ii T#%ti(onio% %in -n 5udicia, no %# r#)ui#r# citar a a "r#%unta contra"art#, #%"#c7-ca(#nt# ti#n# -n#% ad(ini%trati+o%, "odr4n "racticar%# ant# Notario o Acad#2 iii T#%ti(onio% #/tra"roc#%a#% )u# "u#d#n r#ci$ir una o a($a% "r#%unta% "art# . contra"art#, "ant#a # códio #n#ra d# "roc#%o, a "o%i$iidad )u# a% "art#% "racti)u#n dir#cta(#nt# o% t#%ti(onio% #/tra"roc#%a#%, ind#"#ndi#nt#(#nt# )u# t#nan o no -n 5udicia0 S# con%id#ra )u# #% una in+itación a a$oado d# Sio XXI, )u#, a"ro"iado d# %u "ro"ia cau%a, "u#da "racticar # t#%ti(onio )u# u#o introducir7a #n # "roc#%o r#%"#cti+o . "r#t#nd#r7a ac#r +a#r #n # (i%(o0 S#3n a di%"o%ición nor(ati+a, a "r4ctica d# #%t# int#rroatorio d#$# %#uir a% 1or(aidad#% . r#a% #%ta$#cida% "ara # t#%ti(onio )u# %# %urt# ant# 5u#6 #n #5#rcicio d# %u% 1uncion#%0 La "ri(#ra "r#unta )u# "ant#a(o% #%, %i #%ta nor(a in+ita o no a, )u# # a"od#rado #n %u o-cina #a$or# # int#rroatorio con "r#unta% . r#%"u#%ta% # in+it# u#o a t#%tio a )u# -r(# a d#caración0 E contraaru(#nto )u# %# da, #% )u# #%ta dii#ncia %# %urt# $a5o 5ura(#nto . )u# %óo ti#n# # +aor d# "ru#$a %u(aria0 La otra o"ción )u# cont#("a # Códio G#n#ra d# "roc#%o, #% )u# a($a% "art#% dir#cta(#nt# "racti)u#n # t#%ti(onio0 No i(aina(o% )u# a% "art#% conictuada%, ant#% d# "r#%#ntar %u d#(anda, %# "onan d# acu#rdo "ara "racticar # int#rroatorio a t#%tio0 Ninuna !no+#dad& %# cont#("a con #%ta in+itación2 .a # D#cr#to >9 d# 9<<9 Qa(ada L#. d# D#%con#%tión . "o%t#rior(#nt# a #. d# 9<<: #%tudia$a a "o%i$iidad d# )u# a% "art#% "racticaran d# co(3n acu#rdo "ru#$a%2 no o$%tant# o oa$# d# -n "ro"u#%to, #ntr# otro% d#%con#%tionar o% d#%"aco% 5udicia#%, %# a con+#rtido #n #tra (u#rta "or cuanto )u#, d#%"u'% d# +#int# a@o% d# %u +i#ncia, o% a$oado% no ac#n u%o d# #%ta #rra(i#nta "or di1#r#nt#% E art7cuo >>> d# Códio G#n#ra d# Proc#%o, %o$r# Rati-cación d# t#%ti(onio% r#ci$ido% 1u#ra d# "roc#%o, %#@aaH !%óo "odr4n rati-car%# #n un "roc#%o a% d#caracion#% d# t#%tio% cuando %# a.an r#ndido #n otro o #n 1or(a antici"ada %in citación o int#r+#nción d# a "#r%ona contra )ui#n %# adu6can, %i#("r# )u# '%ta a %oicit#& JK Su$ra.a% 1u#ra d# t#/to0 3
4
'a%# art7cuo 9:: 9 d# Códio G#n#ra d# Proc#%o0
ra6on#%, )u# +an d#%d# # d#%conoci(i#nto d# a% nor(a%, a%ta a 1ata d# cutura d# di4oo, autorr#%"on%a$iidad . r#%"#to d# a "aa$ra #("#@ada, )u# "or +#ntura %# #%t4n arraiando a nu#%tro "#%ar d# (an#ra (u. #nta #n # a$oado d# %io XXI0 d0 Adiciona(#nt#, a nu#%tro 5uicio, # Códio G#n#ra d# Proc#%o co(#t# a 1ata d# t'cnica 5ur7dica d#H a r#1#rir%# a a "ru#$a #/tra"roc#%a #n a r#uación d# a "ru#$a tra%adada, #n o atin#nt# a a contradicción, +aoración . con%#cu#ncia% 5ur7dica%2 $ #n r#it#rar )u# a% "art#% d# co(3n acu#rdo "odr4n "racticar "ru#$a%, #n # #nt#ndido )u# # art7cuo 9<= d# CGP %# r#-#r# a a "r4ctica d# "ru#$a%, "#ro d#ntro d# "roc#%o2 ., %i #% #n un "roc#%o, #% antit'cnico )u# %# #%ti"u# d#ntro d# ca"7tuo d# "ru#$a% #/tra"roc#%a#%, )u# ti#n#n una connotación . con%#cu#ncia% tota(#nt# di1#r#nt#%0 A('n )u#, co(o .a %# %#@aó, #%t# "unto o con%id#ró # D#cr#to >9 d# 9<<9, %in nin3n r#%utado0 P#ro, ad#(4%, # art7cuo 9<= #n %u inci%o %#undo, +ioa # d#r#co 1unda(#nta d# d#1#n%a #n # #nt#ndido )u# # curador ad litem #%t4 autori6ado "or # art7cuo del CGP a r#ai6ar todo% o% acto% "roc#%a#% )u# no #%t'n r#%#r+ado% a a "art# (i%(a2 a3n (4%, a "roi$ición %# ori#nta a )u# no "u#d# r#ci$ir ni di%"on#r d# d#r#co #n itiio0 En ta %#ntido )u# %i a in%titución d# curador ad litem #% "rot##r o% d#r#co% d# a "art# au%#nt#, %# "r#unta "or )u' %# # #/cu.# d# "racticar "ru#$a% d# co(3n acu#rdo con a contra"art#, "r#ci%a(#nt# cuando #a% %on a% #rra(i#nta% "o%i$#% "ara orar ta o$5#ti+o0 E%ta(o% a$ando d# un a$oado )u# act3a #n un "roc#%o d#t#r(inado #n r#"r#%#ntación d# una "art#, )u# #n nu#%tro %#ntir r#ci$# un trata(i#nto d#%+#nta5o%o, a "roi$7r%## a %u r#"r#%#ntant# )u# d# con%uno con a otra "art# "racti)u# "ru#$a% d# co(3n acu#rdo o d##u# a (i%(a #n un t#rc#ro0 Con+i#n# t#n#r "r#%#nt# )u#, # Códio G#n#ra d# Proc#%o, #n # Ca"7tuo S#undo d# T7tuo 8nico d# a S#cción T#rc#ra, #%tudia a% "ru#$a% #/tra"roc#%a#%0 E% d#cir, # Ca"7tuo IX d# Códio d# Proc#di(i#nto Ci+i r#1#rido a a% "ru#$a% antici"ada% #% r##("a6ado "or otro )u# #+a # no($r# #n'rico d# !Pru#$a% E/tra"roc#%a#%&0 La ra6ón )u# aru(#ntó a Su$co(i%ión, #n >==, cuando %# #a$oró # ant#"ro.#cto, #n cuanto a ro$u%t#c#r a "r4ctica d# "ru#$a% antici"ada% #% )u# !con #a% %# "u#d# di%(inuir a itiio%idad, "u#% # r#%utado d# a% "ru#$a% antici"ada% "u#d# d#%ani(ar a )ui#n "r#t#nda "ro(o+#r un "roc#%o& 0 Art7cuo 9<= JK !Lo di%"u#%to #n #%t# art7cuo no %# a"icar4 cuando una d# a% "art#% #%t' r#"r#%#ntada "or curador ad litem”. 5
In%tituto Coo($iano d# D#r#co Proc#%a, Co(i%ión R#dactora d# Ant#"ro.#cto, Acta No0 ;>, S#%ión d# 5unio < d# >==0 Ba%ta (#ncionar )u# #n a "r4ctica #%t# "ro"ó%ito %# +# cu#%tionado, "or cuanto a t#nd#ncia d# "r#con%tituir a% "ru#$a% no #% a r#a #n#ra, no #/i%t# #%a cutura0 S#3n 1u#nt# d# a Cor"oración E/c##ncia #n a ?u%ticia, #n # a@o >==: %# d#cr#taron . "racticaron #n Boot4 2462 pruebas anticipadas, d#%ar#ada% a%7H a E/i$ición d# docu(#nto% . co%a% (u#$#% %in %u$ca%# d# "roc#%oH >;2 $ In%"#ccion#% 5udicia#% . "#ritacion#% %in %u$ca%# d# "roc#%oH 9:2 c Int#rroatorio d# "art# %in %u$ca%# d# "roc#%oH >92 d Otro% %in %u$ca%# d# "roc#%oH ;2 #
E% i("ortant# acarar )u# no %# #nti#nd# # (oti+o d# ca($io d# d#no(inación d# a% !"ru#$a% antici"ada%& "or "ru#$a% !#/tra"roc#%a#%&0 So$r# #%t# "unto %# anai6ar4 %i #nca5a #n uno d# #%to% do% %u"u#%to%H i a nu#+a #/"r#%ión d#%ina una con%trucción t#órica nu#+a, . %i a di1#r#ncia #% d# cont#nido o "or utiidad, con o cua %# d#$# anai6ar %i r#%u#+# "ro$#(a% 14ctico% )u# no cont#("a$an a% "ru#$a% antici"ada%0 ii E% "o%i$# cr##r )u# a #/"r#%ión !#/tra"roc#%a#%& no d#%ina una con%trucción t#órica nu#+a2 con #%to %# d#$# #%ta$#c#r )u' +#nta5a% tra# a(ar a o (i%(o d# %i#("r# con un nu#+o no($r#0 Parti#ndo d# "ri(#r %u"u#%to, %# "u#d# con%id#rar )u# a d#no(inación !#/tra"roc#%a& ac# r#1#r#ncia a una con%trucción t#órica nu#+a, #n # #nt#ndido )u# dico t'r(ino ac# au%ión a toda% a% "ru#$a% )u# %# "ractican "or 1u#ra d# tr4(it# d# un "roc#%o0 Si #o #% a%7, no %# conci$# "or )u' no #%t4n cont#("ada% a% "ru#$a% tra%adada% #n a r#uación )u# # CGP ac# d# a% "ru#$a% #/tra"roc#%a#%0 E%ta% "ru#$a% #%t4n cont#("ada% #n # Ca"7tuo Pri(#ro0 En # %#undo %u"u#%to, %i a% "ru#$a% #/tra"roc#%a#% ac#n r#1#r#ncia a a% antici"ada% no %# a"r#cia a +#nta5a d# ca($io d# d#no(inación, (4/i(# %i %# ti#n# #n cu#nta )u# #n a cutura d# a "ra/i% 5ur7dica %# #ncu#ntra arraiado # t'r(ino actua "ru#$a% antici"ada%0 Fina(#nt#, "arti#ndo )u# # Códio G#n#ra d# Proc#%o i("u%a a oraidad, no %# #/"ica có(o %# da ca$ida a a% "ru#$a% antici"ada% o #/tra"roc#%a#% %in i(itación auna0 En #1#cto, co(o %# #/"icó "r#+ia(#nt#, a in(#diación, )u# #% un "rinci"io caract#r7%tico d# a oraidad, %# +# a1#ctado con a "o%i$iidad d# )u# %# "racti)u#n "ru#$a% ant# un 5u#6 di1#r#nt# d# )u# +a a r#%o+#r a contro+#r%ia0 En #%# %#ntido, a$r7a %ido (4% con+#ni#nt# )u# %# "r#+i#ra una #ta"a "r#i(inar o dii#ncia "r#"aratoria "ara "racticar a% "ru#$a% )u# %# r#)ui#ran antici"ar, d#ntro d# (i%(o "roc#%o . ant# # (i%(o 5u#60 A%i(i%(o, a "roc#d#ncia d# dica% "ru#$a% d#$#r7a a$#r%# "ant#ado $a5o circun%tancia% #/c#"ciona#%0 D#%a1ortunada(#nt# # Códio G#n#ra d# Proc#%o # da una i("ortancia inu%itada a a% "ru#$a% #/tra"roc#%a#%0 M#dio% d# "ru#$a% %u%c#"ti$#% d# antici"ar%# Cu4#% (#dio% "ro$atorio% %on %u%c#"ti$#% d# antici"ar%#V A a u6 d# a #i%ación "roc#%a ci+i coo($iana t#n#(o%H a con1#%ión "ro+ocada, # t#%ti(onio con -n#% 5udicia#% . %in -n#% 5udicia#%, a in%"#cción 5udicia . "#ritación, ., #n trat4ndo%# d# docu(#nto%, a D#caración %o$r# o% (i%(o%0 Auna% d# ta#% "ru#$a% antici"ada%, #n #%tricto rior, %oo ti#n#n # car4ct#r d# (#dida% caut#ar#%2 verbi gratia, #n (at#ria d# in%"#cción 5udicia . R#conoci(i#nto d# docu(#nto% %in %u$ca%# d# "roc#%oH 9:2 1 T#%ti(onio "ara -n#% 5udicia#% %in %u$ca%# d# "roc#%oH 0
"#ritación, #n a (#dida #n )u# #/i%ta 1undado t#(or )u# # !tran%cur%o d# ti#("o "u#da at#rar %u %ituación o di-cutar %u r#conoci(i#nto& 0 En #%to% do% ca%o% %# ti#n# # r#c#o d# no "od#r !a"ortar& # #co cuando #u# a o"ortunidad "ro$atoria d# "roc#%o2 o% d#(4% ca%o% #nti'nda%# con1#%ión "ro+ocada, r#conoci(i#nto #%"ont4n#o . "ro+ocado d# docu(#nto%, t#%ti(onio% #/tra"roc#%a#%, #n r#aidad no %on (#dida% d# caut#a, %ino %i("#(#nt# # "r#t#nd#r a%#urar a "ru#$a, "or)u# a int#r#%ado # con+i#n#2 o, #n otro% ca%o%, cu("ir a #/i#ncia )u# #n ci#rto% acto% 5ur7dico% %# #/i#, co(o )u# a "ru#$a d#$# ir an#/a con a d#(anda, #5#("oH con o% "roc#%o% #5#cuti+o% d#$# aco("a@ar%# # r#%"#cti+o t7tuo #5#cuti+o0 Con+i#n# t#n#r "r#%#nt# )u#, d#%d# # "unto d# +i%ta "r4ctico, ta($i'n #n # tr4(it# d# a% "ru#$a% #/tra"roc#%a#% a. actuacion#% "roc#%a#% a a% cua#% %# +#n a$ocada% a% "r#%unta% "art# . contra"art# . #n con%#cu#ncia d#$#n t#n#r a o"ortunidad d# contro+#rtir . contra"ro$ar, "ara #5#rcitar o% d#r#co% cont#("ado% #n a #.0 Para # #1#cto, no% r#1#ri(o% : a i("unar # auto )u# d#ni#a a "r4ctica d# una "ru#$a #/tra"roc#%a "or con%id#rar )u# # 5u#6 no ti#n# co("#t#ncia2 o i("unar # auto )u# d#cr#ta a "r4ctica d# una "ru#$a #/tra"roc#%a "or ind#$ida r#"r#%#ntación2 o # auto )u# n#ó # d#cr#to d# una nuidad int#r"u#%ta "or ind#$ida noti-cación d# a "r#%unta contra"art#0 !Wo5a d# ruta& E% "#rtin#nt#, #n trat4ndo%# d# "ru#$a% #/tra"roc#%a#%, "ant#ar +ario% int#rroant#%0 En a r#%"u#%ta d# auno% d# #o% o1r#c#(o% o )u# #(o% d#no(inado !o5a d# ruta&, #nt#ndida %i("#(#nt# co(o una "ro"u#%ta d# ca(ino )u# # #ctor d#$# %#uir, "ara )u#, %i %# int#r#%a #n # t#(a, a("7# # in+#%tiu# %o$r# # (i%(o0 #a(o%H 9 ¿En qu clase de procesos es viable la prueba e!traprocesal" En o% ci+i#%, a$ora#%, cont#ncio%o ad(ini%trati+o% . #n # %i%t#(a "#na acu%atorio SPA, d# acu#rdo con a L#. <= d# >==, art7cuo% >, >: . >::0
Si $i#n #n a r#1or(a a Códio d# Proc#di(i#nto Ci+i, r#ai6ada #n a L#. < d# >==;, %# #i(inó ta #/"r#%ión, #o no at#ra a #%#ncia . ra6ón d# )u#, #n a "r4ctica, cua)ui#r "#r%ona %oicit# "r#con%tituir #%to% do% (#dio% d# "ru#$a0
:
En # SPA, # trata(i#nto d# "ru#$a% antici"ada% ti#n# una connotación di1#r#nt# a a )u# conoc#(o% #n # Códio G#n#ra d# "roc#%o0 En #1#cto, %# # a(a antici"ada "or)u# a "ru#$a %# "ractica ant#% d# a in%taación d# 5uicio ora, "#ro durant# a #ta"a d# a in+#%tiación0 O$%'r+#%#, #ntonc#%, )u# %u "r4ctica no #% ant#rior a nin3n "roc#%o2 adiciona(#nt#, %# d#$# "racticar ant# # 5u#6 )u# cu("a 1uncion#% d# arant7a, con # acata(i#nto d# o% r#)ui%ito% )u# %#@aa # art7cuo >: d# a L#. <==0 Lo no+#do%o d# t#(a #% )u# %i a circun%tancia )u# (oti+ó a "r4ctica d# a "ru#$a antici"ada, a (o(#nto #n )u# co(i#nc# a 5uicio ora a d#%a"ar#cido o no %# cu("ió "or #5#("o, )u# # t#%tio ra+#(#nt# #n1#r(o no u$i#r# (u#rto, # 5u#6 ord#nar4 a r#"#tición d# dica "ru#$a #n # cur%o d# 5uicio ora0
> ¿#uin solicita la prueba e!traprocesal" Cua)ui#r "#r%ona )u# "r#t#nda d#(andar o t#(a )u# %# # d#(and#2 #n con%#cu#ncia, %oo "od#(o% a$ar d# "#ticionario . a$%o+#nt#, "or)u#, co(o $i#n %# #/"icó, a)u7 no #/i%t# "roc#%o %ino tr4(it# #%"#cia, no a. d#(anda %ino una %oicitud o "#tición ##+ada "or )ui#n #%t' int#r#%ado0 En # ca("o d# "roc#%o "#na "u#d#n %oicitar a "r4ctica antici"ada d# cua)ui#r (#dio d# "ru#$a, # -%ca #n#ra o # -%ca d##ado, a d#1#n%a o # Mini%t#rio P3$ico, #n o% ca%o% "r#+i%to% #n # art7cuo 99> d# a < L#. <= d# >== 0 ; ¿$nte quin se solicita la prueba e!traprocesal" E%t# int#rroant# %# r#-#r# a )ui'n #% # 5u#6 co("#t#nt# "ara d#cr#tar . "racticar una "ru#$a #/tra"roc#%aH d#$#n #%tudiar%# concordant#(#nt# o% art7cuo% 9:9=, >=9=99 . >:99> d# Códio G#n#ra d# "roc#%o0 S# trata, #ntonc#%, d# una co("#t#ncia a "r#+#nción 9; d# o% 5u#c#% ci+i#% (unici"a#% . ci+i#% d# circuito, a($a% d# "ri(#ra in%tancia, %in )u# "or #o a.a #/i#ncia adiciona r#%"#cto d# a caidad d# a% "#r%ona% int#r#%ada%, ni a a autoridad dond# %# a.an d# aducir0 ¿%u&ndo se solicita la prueba e!traprocesal" E art7cuo 9; d# CGP, a r#1#rir%# a o% conc#"to% d# trminos ' oportunidades probatorias #/"r#%aH !Para )u# %#an a"r#ciada% "or # 5u#6 a% "ru#$a% d#$#r4n %oicitar%#, "racticar%# # incor"ora%# a "roc#%o d#ntro d# o% t'r(ino% . o"ortunidad#% %#@aado% "ara #o #n #%t# códio&0 La doctrina a ac#"tado )u# o% trminos probatorios ac#n r#1#r#ncia a a"%o durant# # cua %# "u#d#n d#cr#tar . "racticar "ru#$a% d#ntro d# un <
9=
Di%"on# #%ta nor(aH !E Mini%t#rio P3$ico "odr4 %oicitar "ru#$a% antici"ada% #n a)u#o% a%unto% #n o% cua#% #%t' #5#rci#ndo o a.a #5#rcido 1uncion#% d# "oic7a 5udicia %i#("r# . cuando %# r#3nan o% r#)ui%ito% "r#+i%to% #n # art7cuo >: d# "r#%#nt# códio JK&0 EL ARTCULO 9: DEL CGP INDICA H !Lo% 5u#c#% ci+i#% (unici"a#% conoc#n #n "ri(#ra in%tanciaH 0 A "r#+#nción con o% 5u#c#% ci+i#% d# circuito, d# a% "#ticion#% %o$r# "ru#$a% #/tra"roc#%a#% JK&0
E Art7cuo >= d# CGP indicaH !Lo% 5u#c#% ci+i#% d# circuito conoc#n #n "ri(#ra in%tanciaH 9=0 A "r#+#nción con o% 5u#c#% ci+i#% (unici"a#%, d# a% "#ticion#% %o$r# "ru#$a% #/tra"roc#%a#% JK& 11
9>
EL ARTCULO >: DEL CGP SEALA H
!La co("#t#ncia t#rritoria %# %u5#ta a a% %iui#nt#% r#a%H JK 90 Para a "r4ctica d# "ru#$a% #/tra"roc#%a#%, d# r#)u#ri(i#nto . dii#ncia% +aria% %#r4 co("#t#nt#%, # 5u#6 d# uar dond# d#$a "racticar%# a "ru#$a o d# do(iciio d# a "#r%ona con )ui#n d#$a cu("ir%# # acto, %#3n # ca%o0 000K&0
9;
En # Códio G#n#ra d# Proc#%o, a co("#t#ncia #% "r#+#nti+a d# o% 5u#c#% ci+i#% (unici"a#% #n "ri(#ra in%tancia nu(#ra d# art7cuo 9: . o% 5u#c#% ci+i#% d# circuito nu(#ra 9= d# art7cuo >=0 Con o cua %# +u#+# a o )u# #/i%t7a ant#% d# a r#1or(a d# a L#. < d# >==;, #% d#cir, a "r#+#nción0
"roc#%o0 A%i(i%(o, a% oportunidades probatorias %# r#-#r#n a a"%o durant# # cua %# %oicitan # incor"oran "ru#$a% a un "roc#%o, verbi gratia , a o"ortunidad "ara %oicitar "ru#$a% #n # "roc#%o #%, #n#ra(#nt#, #n a d#(anda "ara # d#(andant# . #n a cont#%tación d# a d#(anda, #%crito d# #/c#"cion#% o d#(anda d# r#con+#nción, "ara # d#(andado0 S# o$%#r+a, #ntonc#%, )u# # +oca$o o"ortunidad ti#n# un acanc# #%"#c7-co0 Siui#ndo # io conductor, #n o )u# ac# a a% "ru#$a% antici"ada%, a %oicitud d# a "ru#$a )u#da a ar$itrio d# "#ticionario, cuando ' o t#na a $i#n2 #% "or #o )u# a o"ortunidad no "u#d# %#r %#@aada d# ant#(ano "or # códio0 ¿Es viable interponer recurso de apelaci(n contra el auto que niega la pr&ctica de una prueba e!traprocesal"
R#%"ond#r #%t# int#rroant# no #% nada 14ci "or cuanto #/i%t#n +4ido% aru(#nto% a 1a+or . #n contra d# a "roc#d#ncia d# r#cur%o d# a"#ación #n trat4ndo%# d# "ru#$a% #/trar"oc#%a#%0 Para un (#5or #nt#ndi(i#nto no% r#1#rir#(o% a a% t#%i% a 1a+or . #n contra d# r#cur%o, %in #/t#nd#rno%, %oo co(o "unto d# "artida d# acu#rdo con a -naidad d# a !o5a d# ruta& "ara # d#$at# . di%cu%ión0 a Tesis en contra de la procedencia del recurso de apelaci(n No %oo "art# d# a doctrina %ino ta($i'n d# a 5uri%"rud#ncia a"o.an #%ta t#%i%0 La !o5a d# ruta& )u# %# "ro"on# #%H La di%"o%ición d# art0 ;>9 CGP #% %oo "ara auto% "ro1#rido% #n "ri(#ra in%tancia 90 Lo %#@aado "or # art7cuo ;>=> d# CGP 90 Cont#nido d# art7cuo 9:; CGP 90 Aru(#nto d# a o"ortunidad d# )u# a$a # art0 ;>9; d# CGP90 9
Wa$ar d# "ri(#ra in%tancia %ini-ca a #/i%t#ncia d# un "roc#%o . .a %# +io )u# a% "ru#$a% antici"ada% %# %urt#n #n un tr4(it# #%"#cia, no %# "u#d# con+#rtir a "ru#$a #/tra"roc#%a #n un +#rdad#ro "roc#%o con do$# in%tancia ., ad#(4%, con r#cur%o%0
9
S# r#-#r# # art7cuo a )u# )ui#n int#r"on# # r#cur%o d# a"#ación #% a "art# a )ui#n # a.a %ido d#%1a+ora$# a "ro+id#ncia0 S# #%tudió )u# no a. "art#% #n a% "ru#$a% #/tra"roc#%a#%0
9
Cooca #n #+id#ncia )u#, ##+ada a %oicitud d# una "ru#$a #/tra"roc#%a, %oo %# d#$#n cu("ir una% condicion#% (7ni(a% %in ##+ara% a a cat#or7a d# r#)ui%ito% #/tr7n%#co% d# )u# a$a a art7cuo 9: d# CGP "ara )u# # 5u#6 "roc#da a ord#nar %u "r4ctica ., d#cr#tada, %# ci@a, a #5#cución d# a (i%(a, a a% r#a% "ro"ia% d# a% "ru#$a% )u# %# "ractican d#ntro d# un "roc#%o0 En otra% "aa$ra%, o% r#)ui%ito% %oo "roc#d#n "ara "ru#$a% )u# %# "r#t#nd#n ac#r +a#r d#ntro d# "roc#%o0
9
S# r#-#r# a )u# #% a"#a$# #n "ri(#ra in%tancia # auto )u# !ni#u# # d#cr#to o a "r4ctica d# "ru#$a%&0 E +oca$o o"ortunidad, %# #%tudió, ti#n# un acanc# di1#r#nt# a r#1#rido a"%o )u# ti#n# a "art# "ara %oicitar "ru#$a0
$ Tesis a )avor de la procedencia del recurso de apelaci(n A%i(i%(o, a. otra "art# d# a doctrina . 5uri%"rud#ncia )u# a$oa "or #%ta t#%i%, a cua co("arti(o%, ac#"tando )u#, d#-niti+a(#nt#, #/i%t# un +ac7o nor(ati+o #n #%t# "unto0 La !o5a d# ruta& )u# %# "ro"on# #% a %iui#nt#H La/itud #n # otora(i#nto d# r#cur%o 9:0 Cont#nido d# art0 ;>9; CGP 9<0 Garant7a d# d#$ido "roc#%o, art0 >< CP >=0 Auna% d# a% "ru#$a% antici"ada% #n #%tricto rior con%titu.#n (#dida% caut#ar#%>90 0 ¿%u&les medios de pruebas se pueden practicar e!traprocesalmente" No% r#1#ri(o% a a% "ru#$a% )u#, d# acu#rdo con # CGP0, %on %u%c#"ti$#% d# "r#con%tituir%#0 Continuando con # (i%(o #%)u#(a ant#rior, a !o5a d# ruta& )u# %# "ro"on# #% a %iui#nt#H a Con1#%ión "ro+ocadaH art0 9:>>2 9:;2 >>> d# CGP0 $ Docu(#nto%H D#caración %o$r# docu(#ntoH art0 9: d# CGP0 9:
Wa. )u# #nt#nd#r # r#cur%o d# a"#ación co(o o )u# #%H una arant7a, un (#dio d# d#1#n%a con a )u# cu#nta una "#r%ona "art# o no d#ntro d# un "roc#%o0 E% a +ia$iidad )u# un %u"#rior r#+o)u# a d#ci%ión d# %u in1#rior, "or con%id#rara contraria a d#r#co0
9<
E art7cuo ;>9 d# CGP %# r#-#r# a a apelaci(n de autos que niegan pruebas . #n %u nu(#ra ; indicaH !Cuando %# a"#ar# # auto )u# ni#a # d#cr#to o a "r4ctica d# una "ru#$a JK&0 S# o$%#r+a cara(#nt# )u# a nor(a no "r#ci%a d# (an#ra ta/ati+a )u# ti#n#n )u# %#r "ru#$a% d#cr#tada% . "racticada% d#ntro d# "roc#%o, #n otra% "aa$ra%, no di%tinu#0
>=
E art7cuo >< d# a Con%titución Po7tica aranti6a # d#$ido "roc#%o a toda "#r%ona "art# o no, #n cuanto a )u# ti#n# # d#r#co d# "r#%#ntara% o contro+#rtir a% )u# %# a#u#n #n %u contra0
>9
Ba%ta r#cordar o )u# %o$r# # "articuar #/"r#%a # tratadi%ta ar#ntino Ra(iro ?0 Pod#ttiH !La "ru#$a antici"ada #% a)u#a )u# "r#t#nd# a%#urar a d#(o%tración d# un #co "ara un "ro$a$# itiio, )u# "or (oti+o% "#r%ona#% o "or # tran%cur%o d# ti#("o i("ica "#iro #n #%"#rar a o"ortunidad "ara d#(o%traro #n # "#nario JK&0
>>
D# acu#rdo con a doctrina "roc#%a, # int#rroatorio d# "art# antici"ado #% un in%tru(#nto d# "ru#$a, #n +irtud d# cua a "r#%unta "art# "ro+oca a con1#%ión d# %u "r#%unta contra"art#0 Aora $i#n, %i # int#rroatorio %# %urt# d#ntro d# un "roc#%o, # thema d# "ru#$a %# #ncu#ntra d#-nido . d#i(itado "or o% #co% o$5#to d# itiio, d# un incid#nt# o d# una dii#ncia0 Situación )u# #% (4% co("#5a cuando d# int#rroatorio d# "art# #/tra"roc#%a %# trataH co(o no a. "roc#%o, co(o no #/i%t#n uno% #co% d# d#(anda . cont#%tación, %# i("on# )u# # r#)uir#nt# d# a "ru#$a #/"ona, #n 1or(a cara . d#t#r(inant#, # o$5#to d# a dii#ncia, # thema d# "ru#$a2 #%# con%titu.# # uni+#r%o %o$r# # )u# a$r4 d# r#ca#r a "ru#$a #/tra"roc#%a0 Un actuar d# (an#ra di1#r#nt# #% at#ntar contra # d#$ido "roc#%o, d#r#co d# d#1#n%a, "u$icidad . contradicción d# )u# a$a # art7cuo >< d# a Carta Po7tica0 A%7 o a %#@aado a 5uri%"rud#ncia d# a Cort# Con%tituciona2 "ara # #1#cto %# r#co(i#nda +#r a% %#nt#ncia%H C::= d# >==, M0PH ?ai(# Córdo$a Tri+i@o2 C<= d# >==, M0PH +aro Ta1ur Ga+i%2 C<> d# >===, M0PH A1r#do B#tr4n Si#rra0
E/i$ición d# docu(#nto% art0 9: d# CGP0 c In%"#cción 5udiciaH art0 9:< d# CGP0 d Dicta(#n "#riciaH art0 9:< d# CGP0 # T#%ti(onioH Fin#% 5udicia#%H art0 9: CGP0 Fin#% no 5udicia#%H art0 9:: CGP0 Incid#ncia% "r4ctica% d# a% "ru#$a% antici"ada% .o E/tra"roc#%a#% #n # "roc#%o ora En %u (o(#nto, #%t# a"artado 1u# (oti+ado "or i a% con%id#racion#% . a%ta aora concu%ion#% cont#nida% #n # ant#"ro.#cto d# Códio G#n#ra d# Proc#%o )u#, co(o "r#4($uo a una d# a% r#1or(a% "roc#%a#% (4% i("ortant#% d# o% 3ti(o% ti#("o%, r#ai6ó # In%tituto Coo($iano d# D#r#co Proc#%a concr#ta(#nt# no% r#1#ri(o% a Acta No0 ;>, S#%ión d# < d# 5unio d# >==, a% cua#% %# (at#riai6aron #n a L#. 9 d# >=9>2 ii La L#. 9>: d# #n#ro >> d# >==< !Por (#dio d# a cua %# r#1or(a a L#. >= d# 9<< E%tatutaria d# a Ad(ini%tración d# ?u%ticia&, concr#ta(#nt# # art7cuo Y, r#1#rido a a c##ridad . oraidad2 iii E Acu#rdo No0 PSAA =:9> d# (ar6o > d# >==: !Por # cua %# dictan (#dida% t#ndi#nt#% a "on#r #n o"#ración o% 5u6ado% ci+i#% d# circuito d# Pan Pioto d# a Oraidad #n Boot4 . %# ado"ta # corr#%"ondi#nt# cronora(a&2 . i+ a L#. 9;< d# >=9=, #n a cua %# ado"tó un "roc#%o ora0 Wo., ar#a(o% a #. 9 d# >=9>0 E% inn#a$# )u#, actua(#nt#, #n a (a.or7a d# o% "a7%#% i$#roa(#ricano% #n o% cua#% "#r%i%t# # do(inación d# ##(#nto #%crito . a au%#ncia d# r#acion#% in(#diata% #ntr# 5u#6 . "art#%, %# t#na a id#a "#n%a(o% +4ida d# )u# a oraidad "u#d# r#%"ond#r a a c##ridad d# "roc#%o . con%#cu#ncia(#nt# a "r#do(inio d# a o$%#r+ación #n a a%unción . +aoración d# a% "ru#$a%0 P#ro, %#r7a i("ortant# #%cucar a o% "a7%#% #n dond# # "rinci"io d# a oraidad %# a i("u#%to, "ara conoc#r )u' d# a id#a )u# %# ti#n# d# a oraidad "#r(an#c# a3n %in r#ai6arV, cu4#% %on a% ra6on#% d# 7ndo# "r4ctica "ara #oV, (4% a3n, "or )u' #n ta#% "a7%#% a oraidad %iu# %i#ndo c#ntro d# cr7tica% . d# "ro.#cto% d# r#1or(aV Por %u"u#%to )u# # "roc#%o ora #n+u#+# una a("ia r#1or(a "roc#%a, . #n "unto a a "ru#$a i("on# ci#rto% !7(it#%&, )u# dan "or %#ntado% r#a% )u# #+itan %acri-car a in+#%tiación d# a +#rdad r#a #n # "roc#%o2 )u# #+itan +ioar d#r#co% 1unda(#nta#%2 . )u# #+itan tran%r#dir # cu("i(i#nto d# ci#rta% acti+idad#% #n a o$t#nción d# "ru#$a% %#ura%0 Con%#cu#ncia(#nt#, a co("ar#c#ncia "#r%ona d# a% "art#%, o% t#%tio% . # "#rito ant# # 5u#6 )u# d#cid#, co("orta una a"r#ciación cr7tica d# o"#rador 5ur7dico a (o(#nto d# a +aoración d# a% "ru#$a%2 adiciona(#nt#, #n #%ta ca%# d#
"roc#%o% to(an "rotaoni%(o a% +#nta5a% d# a inmediaci(n, d# a r#ación #ntr# # 5u#6 . o% ##(#nto% d# "ru#$a0 S# %u"on# #ntonc#% )u#, #n # "roc#%o, a. una actuación ar(ónica . con5unta d# 5u#6 . "art#%, ad#(4% d# otro% %u5#to% )u# int#r+i#n#n co(o órano% d# a "ru#$a, "ara )u# d# una (an#ra in(#diata . dir#cta, a tra+'% d# di4oo, $u%)u#n una %oución %o$r# a% cu#%tion#% 14ctica% "ant#ada%0 No% "r#unta(o%, a% !"r#rroati+a% "ro$atoria%& >; "ro"ia% d# "roc#%o ora %on d# r#ci$o cuando d# "ru#$a% #/tra"roc#%a#% %# trataV Nu#%tra r#%"u#%ta "u#d# %#r n#ati+a o "o%iti+a %#3n a% ari%ta% con )u# %# (ir#H i *er& negativa, #ntr# otra% ra6on#%, "or)u# a #%#ncia #n ta#% "roc#%o% #% )u# a "ru#$a %# "racti)u# #n audi#ncia "3$ica . ora ant# # 5u#6 )u# d#cid#H !JK Ba5o #%t# a%"#cto, "roc#%o ora a%u(#, "or tanto, un do$# %ini-cadoH d# "roc#%o (4% r4"ido, conc#ntrado . #-ci#nt#, . d# "roc#%o (4% -# a una (#todoo7a concr#ta . #("7ricoinducti+a #n a $3%)u#da d# o% #co% . #n a +aoración d# a% "ru#$a% JK& >0 La% "ru#$a% #/tra"roc#%a#% id#ada% co(o #%t4n #n # Códio G#n#ra d# Proc#%o, r#conoci#ndo # #%1u#r6o . d#dicación d# a Co(i%ión R#dactora, con%id#ra(o% )u# no %oo at#ntan contra a% $a%#% %o$r# o% cua#% %# ori#nta dico códio, ., co(o r#a #n#ra, contra o% "rinci"io% d# "roc#%o oraH in(#diación, conc#ntración, d#%5udiciai6ación, c##ridad0 ii
*er& positiva %i %# conci$# co(o una dii#ncia "r#"aratoria, d#ntro d#
(i%(o "roc#%o2 una (#ra #ta"a "r#i(inar )u# %# %urt# a iniciati+a d# "art#, d# (an#ra ta )u# # 5u#6 d# conoci(i#nto no %oo int#r+i#n# #n a "r4ctica d# a "ru#$a, %ino )u#, con %u-ci#nt#% ##(#nto% d# 5uicio, a +aorar4 #n con5unto con a% otra% "ru#$a% )u# %# "rocur#n #n # (i%(o0 Ant#rior(#nt# no% a$7a(o% r#1#rido a car4ct#r #/c#"ciona )u# ti#n# a "ru#$a antici"ada #n nu#%tro %i%t#(a "#na acu%atorio2 "u#% $i#n, #%ta %ituación )u# %# "roduc# #n # Códio d# Proc#di(i#nto P#na #% un $u#n "r#c#d#nt# "ara )u# %# u$i#%# t#nido #n cu#nta, %# in%i%t#H una #ta"a "r#i(inar d#ntro d# (i%(o "roc#%o, #n dond# a "ru#$a a d#$# "racticar # (i%(o 5u#6 d# "roc#%o, con # cu("i(i#nto d# un con5unto d# 1or(aidad#% )u# arantic#n # d#r#co d# d#1#n%a, )u# d' arant7a% d# d#$ido "roc#%o, "u#% d# o contrario %#r7a una "ru#$a +iciada0 Ad#(4% d# o ant#rior, %# d#$# "#n%ar #n a o"#rati+idad . 1unciona(i#nto d# "roc#%o ora . "ara #o %# r#)ui#r# no %oo # au(#nto d# n3(#ro d# 5u#c#%, #%"#cia(#nt# o% d# "ri(#ra in%tancia, %ino %u r#di%tri$ución ad#cuada, a%7 >;
No% r#1#ri(o% a a% +#nta5a% d# a oraidad, "or %u% +aor#% ar#ado% %u% tr#% rand#% "iar#% : in(#diación, conc#ntración . "u$icidad, %in o+idar, "or %u"u#%to, a #/i%t#ncia indi%"#n%a$# d# una #%tructura "or audi#ncia%0
>
Ca""##tti, Mauro0 +a oralidad ' las pruebas en el proceso civil Traducción d# Santiao S#nt7% M##ndo, Edicion#% ?ur7dica% Euro"aA('rica, Bu#no% Air#%, 9<>, "0 :0
co(o %u t#cni-cación . r#(un#ración 5u%ta, #n a (#dida )u# %# #/iir4 d# #o% (4% d#dicación . co("#t#ncia2 %in o+idar o )u# # "ro1#%or Ca""##tti a(a # a%"#cto !%ocia& d# a oraidad "roc#%a, r#1#rida a un 5u#6 on#%to, %ocia(#nt# %#n%i$# . dii#nt# >0 S7, #%ta(o% con1or(#% #n )u# a oraidad #ncarna a u(ani6ación d# "roc#%o2 )u# a oraidad a"unta a a #iti(ación d# a 5uri%dicción co(o ta2 "#ro no %# o+id# )u# a oraidad r#"r#%#nta, iua(#nt#, un ri#%o, la improvisaci(n0 Co(o #%t4n conc#$ida%, actua(#nt#, a% "ru#$a% #/tra"roc#%a#% CGP no %# (oti+a %u u%o 1r#cu#nt#, . a ra6ón in%i%ti(o% #% )u# a1#ctan a u%uario d# a ad(ini%tración d# 5u%ticia tanto "or co%to% co(o "or 1ata d# c##ridad #n %u "r4ctica, ad#(4%, "or)u# %# "arai6a a in(#diación )u#, r#%ata(o%, #% # "iar d# un "roc#%o ora o "or audi#ncia%0 Todo o "ant#ado ant#rior(#nt# no% i("on# +o+#r o% o5o% acia tr#% "ro$#(a% 5ur7dico%H "or )u' a r#1or(aV, "ara )u' a r#1or(aV . "ara )ui'n a r#1or(aV, )u#, d# acu#rdo con o% ('todo% d# int#r"r#tación #("#ado% "ara a$ocar # #%tudio "ro"u#%to, r#%"ond#(o% a%7H i0 E nu#+o códio "r#t#nd# %u"#rar !# d#1#ctuo%o "roc#di(i#nto& r#uado #n # códio d# "roc#di(i#nto ci+i, )u# ac# in#-ca6 # in#-ci#nt# a ad(ini%tración d# 5u%ticia2 ii0 Con # nu#+o códio %# $u%ca %u"#rar o% 1or(ai%(o%, a con#%tión . a #ntitud d# a actua ad(ini%tración d# 5u%ticia2 iii0 Co(o a nor(a #% #n#ra, # nu#+o códio a"icar4 "ara todo% o% a%ociado%0 R#it#ra(o%, a% r#%"u#%ta% a"untada% r#%"ond#n a una r#aidadV2 aca%o, o )u# #(o% #+id#nciado, r#a(#nt# con#+ar7a a )u# # "roc#%o %# "r#%#nt# co(o !un uar d# #ncu#ntro d# )ui#n#% "id#n 5u%ticia, "ara r#ai6ar con a autoridad )u# d#$# di%"#n%ara, a% acti+idad#% n#c#%aria% "ara orar #%a -naidadV&>0 Bi$iora17a Códio d# Proc#di(i#nto Ci+i D#cr#to 9== d# 9<= Códio G#n#ra d# Proc#%o L#. 9 d# >=9>0 Ca""##tti, Mauro0 +a oralidad ' las pruebas en el proceso civil Traducción d# Santiao S#nt7% M##ndo, Edicion#% ?ur7dica% Euro"aA('rica, Bu#no% Air#%, 9<>0 >
-bídem
>
G#%i Bidart, Ado1o0 !E%"7ritu d# Códio&0 Documento sobre el %(digo .eneral del /roceso de la 0ep1blica riental del 3rugua' Fundación d# Cutura Uni+#r%itaria, )uinta #dición, Mont#+id#o, 9<<, "0 0
Giaco(#tt# F#rr#r, Ana0 Teoría general de la prueba %oncordada con la +e' 57 de 288 ' el %(digo .eneral del /roceso Ediciones Ibáñez. Bogotá , (a.o d# >=90 G#%i Bidart, Ado1o0 !E%"7ritu d# Códio&0 Documento sobre el %(digo .eneral del /roceso de la 0ep1blica riental del 3rugua' Fundación d# Cutura Uni+#r%itaria, Mont#+id#o, )uinta #dición, 9<<0 L#. <= d# >==0 S#nt#ncia C<> d# >===, M0PH A1r#do B#tr4n Si#rra0 S#nt#ncia% C::= d# >==, M0PH Dr0 ?ai(# Córdo$a Tri+i@o0 S#nt#ncia C<= d# >==, M0PH +aro Ta1ur Ga+i%0