PODGORICA STARA VAROŠ
PODGORICA
Stari grad Ribnica Stari grad Ribnica imao je mnogougaonu osnovu sa osnovnom trougaonom povrsinom koja je ogranicena rijekama Ribnicom i Moracom i vjestackim sancem izmedju njih.
U toku 400 godina upotrebe i ostecenja u stalnim ratnim sukobima samo njegov jugoistocni bedem i kula su ostali neizmijenjeni. Unutar objekta nadjena je keramika i fragment rimskog stakla, nadjen je i stakleni sud iz vijeka. !redpostavlja se da je ovdje postojala rimska putna stanica.
g
"bjekat starog grada Ribnice, mada nije zauzet borbom , docekao je oslobodjenje od #uraka u teskom stanju jer je vec ranije ostecen eksplozijom baruta unutar bedema. !osto se dalje nije koristio za vojne potrebe, napusten i bez funkcije, prepusten je zubu vremena i ljudskom djelovanju. $ao takav posluzio je za izgradnji objekata u kompleksu Stare arosi kao i za izgradnju %ove arosi. &anas se unutar rusevina starog grada nalazi deponija smeca i gradjevinskog materijala.
Ribnica – srednjovjekov srednjovjekovni ni grad
AKSONOMETRIJA TVRDJAVE Po foografiji Ke! Mar"bi – a #rije $%&'( god
' Stara aros aros je ogranicena sa sjevera rijekom Ribnicom, sa zapada rijekom Moracom, sa juga padinama (jubovica, (jubovica, a sa istoka novoizgradjenim novoizgradjenim povrsinama. povrsinama. ' Ukupna povrsina kompleksa iznosi )*,*) ha. ' !odrucje Stare ar arosi osi spada u prvu klimatsku zonu. +ime su su blage sa rijetkom pojavom mrazova, dok su ljeta zarka i suva. ' "vo podrucje spada u ravnicarski reon sa nagibima terena maksimalno -'psolutno nadmorske visine su uglavnom ispod *00m Isorija ' !ogodan !ogodan geografsko strategijski polozaj podrucja oko usca Ribnice u Moracu Moracu omogucio je pojavu prvih naselja naselja u praistoriji.ise materijalnih dokaza vezano vezano je za ilirska plemena plemena koja naseljavaju ove krajeve. Osvajanje) ovog #odr"cja $*%(god( Ri)!jani i+)edj" osa!og #ris"#aj" i+gradnji )re+e #"eva od koji, je jedan i+i+eno +nacajan ri)ski #" ve+ao Skadar na oba!i Skadarskog je+era i Naron" na "sc" Nereve( &olaskom Slovena u // vijeku dolazi do slovenizacije starosjedilackog stanovnistva i do pojave naziva naselja Ribnica u podrucju usca Ribnice u Moracu, a koje se vec pocetkom / vijeka mijenja u naziv !odgorica. !odgorica. 1urna istorija !odgorice pocinje u vijeku osvajanjem ovih krajeva od #uraka. Samu !odgoricu #urci #urci su zauzeli *424.god. U periodu *424. do *423. ili *422. *422. #urci su na uscu izgradili ili obnovili znacajno utvrdjenje,jer u jednim pisanim izvorima navodi se da je sagradjeno novo utvrdjenje a u drugim da je obnovljeno staro utvrdjenje.
SADASNJE STANJE STARE VAROSI
STARI -RAD
Uz stari grad podize se podgradje aros. Pre)a #isani) i+vori)a i+ $*$.(g( i)a oko '// +grada i 00// sanovnika( Sa)a rijec ri jec varos daira i+ srednjeg vijeka i o+nacava " #rvo) red" nase!je is#od i!i #ored grada kao i nase!je " koje) san"j" rgovci i +ana!ije(
Radi zastite a arosi rosi #urc #urcii su podigli bedeme sa tabijama i gradskim kapijama, krajem ili pocetkom / vijeka. 1ilo je 3 tabija i 4 gradske kapije +etska, $ucka, Malisorska i "smanagica. "bjekat koji je odmah morao biti podignut je dzamija dzamija Starodoganjska, Starodoganjska, jer jer se kod turskih osvajanja podizanjem dzamije neko podrucje smatra definitivno zauzetim i sa obavezom na odbranu. Unutar bedema prostor je ogranicen i intenzivno se izgradjuje. &alji razvoj naselja bio je moguc samo izvan bedema u pravcu juga i istoka. "d javnih objekata podizu se sakralni objekti kao sto je "smanagica dzamija i 5lavatovica dzamija, a dzamija, a nesto kasnije i Sahat kula izmedju njih. S obzirom da je teren to dozvoljavao podizu se znatno veci objekti okruzeni visokim kamenim zidovima koji sluze i za odbranu jer odbranu jer su ovi objekti locirani i van bedema. *627. !odgorica je oslobodjena od turske okupacije. 8edan dio stanovnistva odmah se iselio sa povlacenjem vojske dok je jedan manji dio ostao. U napustene kuce useljavaju se seljaci iz okoline !odgorice sto dovodi do velikih etnickih i socijalno'kulturnih promjena. Stambene zgrade su podvrgnute prilagodjavanju potrebama novih stanovnika. Mnogi zanati i trgovina zamiru, standard stanovnistva opada a time do lazi do intenzivnog odumiranja i degradacije Stare arosi.. arosi.. na desnoj obali Ribnice podize se novo naselje zvano Mirkova Mirkova varos, kasnije %ova varos na koju je skoncentrisan razvoj !odgorice sto je jos vise ubrzalo propadanje Stare a arosi. rosi.
PO-1ED NA STAR2 VAROS
NEKAD I SAD
STARI MOST NA RI3NI4I
STARODO-ANJS STA RODO-ANJSKA KA D5AMIJA
OSMANA-I4A D5AMIJA
T2R3E KOD OSMANA-I4A D5AMIJE
K"ce ' #urskih kuca u nasoj zemlji nema i po svoj prilici u 9rnoj 5ori ih nije ni bilo, a ovakav pogresan naziv potice od prilicno neukih putopisaca. Radi se o tursko islamskim uticajima na pojedine tipove nasih kuca.Stara aros je nastala kao rezultat sudar dviju kultura mediteranske i turske. &anas se samo sacuvala planska osnova ulica, jer se u rasponu od nekih cetrdesetak godina :*742'*763; naselje toliko promijenilo da je tek ponegdje sacuvana stara struktura, stara stambena jedinica. ' Dvorise – karakteristicno – karakteristicno je zatvoreno dvoriste,sa stambenim i pratecim objektima koje je obicno podijeljeno u dva dijela. U prvom prv om dijelu smjestena je kuca k uca spratnosti ! ili !<* ali ne vise. /zgradjena je u kamenu sa jednostavnom krovnom konstrukcijom na dvije vode i pokrovom od ceramide. !rizemlje se koristi jednim dijelom za stanovanje, a drugi dio sluzi kao prirucna ostava. Sprat je uvijek rezervisan za stanovanje i do njega se uvijek dolazi fino obradjenim kamenim stepenistem iz dvorista. &rugi dio dvorista koristi se kao basta ili vrt u cijem sklopu se nalaze prateci objekti razlicite funkcije :prirucne ostave, =c sa septickom jamom, bunari,...; '6asada 6asada > > u zavisnosti da li je fasada malterisana ili ne javlja se veci ili manji stepen obrade kamena pa cak ima objekata gdje je prizemlje rijeseno u kamenu a sprat malterisan, cime se jos vise potencira dvojna funkcija objekta tj razlika izmedju sprata i prizemlja. ko su fasade malterisane one su krecene u bijelo, sto ukazuje na jedinstvo dvije kulture. 8edini akcenat na fasadi predstavljaju kameni dovratnici i doprozornici a isti princip se javlja na ulaznim dvorisnim kapijama. 7 Konsr"kcija > Konsr"kcija > zidovi su debljine 30 cm, a medjuspratna konstrukcija je izvedena u drv etu ' "vi objekti sadrze dvije do tri prostorije bez lakih pregradnih zidova i ako postoje oni su proizvod novog vremena.
Ulice $uce su uslovile osnovnu formu i oblik naselja kojeg presijecaju relativno uske ulice cija je sirina proizasla iz njene prvobitne funkcije kao ciste pjesacke komunikacije, visine objekata i dvorisnih zidova. +bog nedostatka bilo kakve istorijske dokumentacije uzimani su podaci dobijeni anketiranjem stanovnistva, tako da se predpostavlja da su pojedine ulice bile kaldrmisane. %estala su cak i njihova stara imena koja su dobijana po bratstvima pojedinih djelova naselja, posebnih karakteristika ili po funkcijama #ekija, #ekija, sik Mahala, &jer Mahala, ranici, ranici, 1rijeg 1rijeg Morace,... Morace,... Dvorisne ka#ije "bjekti su okruzeni visokim kamenim zidovima koji su sluzili za odbranu jer su objekti locirani van bedema. %eke kapije imaju kruzni a neke ravni kameni nadvoj. 3"nari %jihov nadzemni dio koji je vidljiv zvani 8!"b"ra8 se izvodi od jednog kamenog bloka sa metalnim kapkom rucne izrade posebno ukrasavan. %ajstariji primjeri bunara su unutarnaselja, a najmladji na periferiji u ulici (jubovic. +apusteni su i ne koriste se.
21I4E KRO5 STAR2 VAROS
O42VANE O42VANE DVORISNE DVORI SNE KAPIJE K APIJE
STARE KAPIJE NA 21A52 2 -RAD
32NARI
4ESME
STAM3ENI STA M3ENI O3JEKAT 2 21I4I 21I4 I SPASA NIKO1 NIKO1I4A I4A 9:
"S%",, !R?S8?$ / /+5(?& "S%"
Stambeni objekat u ulici Spasa Nikolica br. 35 Objekat je prizemni poduzno postavljen u odnosu na ulicu. Zidovi su od kamena sa kamenim prozorskim prozor skim sembranama drvenim kapcima na prozorima i ceramidom kao pokrovom na krovu. !z osnovni objekat sagradjen je pomocni gospodarski objekat u istom stilu. Dvoriste je ogradjeno niskim kamenim zidom. Objekti slicni tipoloski ovom mogu biti postavljenizabatom okomito na ulicu ili povuceni u dvoriste.
STAM3ENI O3JEKAT 2 21I4I -OJKA RADONJI4A 0.
"S%" !R/+? !R/+?M(8 M(8
"S%" S!R# S!R#
!R?S8?$ / /+5(?&/
Stambeni objekat u ulici Gojka Radonjica br. 24 Pripada starijem tipu stambenog objekta sa prizemljem i spratom orjentisan je zabatnom stranom prema prema ulici sa manjim prozorima prozorima koji koji su oiviceni kamenim sembranama. Objektu pipada i vece dvoriste sa visokim ulicnim zidom. !laz u kompleks je kroz ogradjenu kapiju sa ravnim kamenim nadvojem. Objekat je izgradjen od kamena. "edjuspratna konstrukcija konstrukcija je drvena i lezi na poduznim podvlakama koje leze na kamenim konzolama. #rovna konstrukcija je drvena a pokrov je ceramida. Drveni ulazni ulazni trijem na spratu spratu je otvoren i orjentisan prema dvoristu. Objekat je neznatno degradiran intervencijom vlasnika $betonsko stepeniste u dvoristu%. Objekat je lociran
STAM3ENI STA M3ENI O3JEKAT 2 21I4I 21I 4I SAV SAVA A 123ARDE .&
S/#U9/8 S/#U 9/8
"S%" !R/+? !R/+?M(8 M(8
"S%" S!R#
Stambeni objekat u ulici Sava Lubarde br. 4 Objekat pripada razvijenom tipu stambenog spratnog objekta sa gospodarskim dvoristem. dvoristem. Izveden je od kamena sa vidljivom kamenom strukturom na &asadi. Prozori su izvedeni sa kamenim sembranama. 'pratna i krovna konstrukcija su drvene. (edan dio objekta je sacuvan i danas se koristi dok je drugi dio u rusevini. Danas je djelimicno dogradjen dogradjen od strane vlasnika $ betonsko stepeniste i betonska ploca %. Postoje realni uslovi za obnovu oba dijela kuce kao i gospodarskog dvorista.
STAM3ENI O3JEKAT 2 21I4I 3RA4E 51ATI4ANINA .%;:/
"S%" S!R# S!R# / /+5(?&
"S%" !R/+? !R/+?M(8 M(8 / !R?S8 !R?S8?$ ?$
Stambeni objekat u ulici !race "laticanina br. 4#$5% Objekat pripada jednostavnijem mediteranskom tipu sa dvovodnim krovom orjentisan prozorskim otvorima prema ulici i dvoristu. Izgradjen je od kamena sa djelimicno obradjenom &asadom. Dvoriste je razvijeno iza kuce sa prolazom kroz pasaz. 'pratna i krovna konstrukcija su drvene.
"S%" !R/+?M(8, !R?S8?$ / /+5(?& "18?$# U U(/9/ !?#R !R(8? 11
Stambeni objekat objekat u ulici &etra &rlje ' i !! Dva izizetno vrijedna objekta cine dio ogradjenog kompleksa. (edan je danas u rusevinama sa obradjenim lucnim otvorima. Objekat je povucen od ulice u dvoriste izgradjen kao P)*. drugi objekat je danas u upotrebi gradjen je kao visoko prizemlje sa niskom podrumskom etazom. 'pratna i krovna konstrukcija su drvene. 'polja je malterisan prozorski prozorski otvori i ulazna vrata su od obradjenog kamena. Objekti su odvojeni od ulice visokim kamenim zidom u kome se nalaze ostaci cesme. ! dvoristu je ocuvana stara kaldrma. #ompleks je djelimicno degradiran dogradnjama
STAM3ENI O3JEKAT 2 21I4I PETRA PR1JE 0$;0:
"S%" !o / !
"S%" S!R#
S/#U9/8
!R?S8?9/
Stambeni objekat u ulici &etra &rlje br. 2'$25 Objekat pripada sirem stambenom kompleksu zajedno sa objektima u ulici Petra Prlje broj *, i --. Izuzetno je veliki dimenzija $ */.012*0.31% */.012*0.31% gradjen gradjen kao P)* pokriven cetvorovodnim krovom sa pokrovom od ceramide. !nutrasnje dvoriste je kaldrmisano. !laz na sprat je preko kamenog stepenista iz glavnog dvorista. 'a ulice postoji i ulaz u gospodarski dio. Djelimicno je degradiran dogradnjom vlasnika. Pripada kasnijoj graditeljskoj &azi u kompleksu 'tare 4arosi.
STAM3ENI O3JEKAT 2 21I4I 1J23OVI4 0*
S/#U9/8
"S%" !R/+?M(8 / S!R# S!R#
Stambeni objekat u ulici Ljubovic br. 2( (edan je od rijetko rijetko ocuvani stambeni stambeni objekata objekata u siroj zoni 'tare 4arosi. Gradjen je kao P)* sa gospodarskim dijelom u prizemlju i stanovanjem na spratu. !z objekat su dogradjeni i pomocni objekti u ambijentalnom stilu. Objekat je zidan od kamena djelimicno malterisan sa drvenom krovnom konstrukcijom. Pokrov je ceramida.
K24A KRP21JEVI4A 7 21I4A KESE DJ2ROVI4A 9/
Stambeni objekat u ulici )ese *jurovica br. 3% +kuca )rpuljevica, (edan je od rijezki stambeni stambeni objekata objekata ocuvani sa doksatom. Radjen je u kamenu. Danas osim vanjske &asade $&otogra5ja je data u svim turistickim prospektima% nije nista drugo ostalo. Objekat je izgubio unutrasnji raspored raspored i &unkciju jer danas tri porodice porod ice u njemu zive i samoinicijativno vrse pregradnje.
SA
-ransormacija i degradacija Stare /arosi 'vaki put kada se zeli postici brzi drustveno6ekonomski i privrednii razvoj na udaru se nadju vrijedni aritektonski privredn objekti i urbane cjeline. One prve osjete snagu i zelju novonastalog procesa procesa koji ima za cilj istorijski raskid sa prosloscu. 7aslijedjena kulturna bastina cesto puta nije privacena. 7astaju razne pregradnje i dogradnje svakodnevno svak odnevno unistavanje ulicni &asada. 7eki od razloga su8 6 Prosijecanje dvije paralelne saobracaj saobracajnice nice u pravcu sjever6 jug kroz kroz staro tkivo tkivo dovodi do gubljenja gubljenja jednog dijela dijela naselja i podizanja objekata razlicite namjene uz stare zidine starog grada Ribnice 6 +ose vodjena stambena politika nedostatak planski osnova 6 Izgradnja potpuno novi naselja i objekata od betona i stakla 6 Prenaseljenost 'tare 4arosi primjer u okviru jednog prostoro zivi vise porodica a svaka ima zaseban stambeni prostor Izgubljena je urbana dominanta 'aat kule. !lica -race Zlaticanina koja prolazi pored trga uslovila je rusenje objekata na tom potezu i trg je gotovo izgubio svoju prvobitnu &unkciju. Zgrade "etalke i Pejtona oduzimaju joj visinu i ulogi
AKSONOMETRIJA POD-ORI4E PRIJE $'9/( -OD
AKSONOMETRIJA STARO- -RADA PRIJE $'9/( -OD
I5VOD I5 D2P 7 a
PEJ5A5NA AR
SAO3RA4AJ
