Joyce Alvarez Nicole Escote Elysia Gregorio Niña Hermogenes Angelica Martinez
Krystel Salazar
WEG 1
NOLI ME TANGERE
Ang bansa ay binubuo ng mga institusyong tutulong sa mga mamamayan. Ang anguna!ing institusyon ay ang ta!anan. "ito rin nagsisimula ang #aalaman ng ba$at in%ibi%$al sa amamagitan ng agtuturo ng mga mabubuting asal at simleng mga tung#ulin sa amamagitan ng mga ga$ain ba!ay. Suno% na %ito ang iba ang mga institusyon gaya ng aaralan& simba!an& simba!an& at ang ina#ama#aang ina#ama#aangyari! yari!an an sa la!at& ang ama!alaa ama!alaan. n. 'ang mag#aroon mag#aroon ng isang maunla% maunla% na bansa ay %aat lamang na ang la!at na mga institusyon ito ay na#i#iisa ara sa iisang layunin. Ang mga salitang Noli salitang Noli Me Tangere Tangere ay ay nanganga!ulugang (Hu$ag mo a#ong salingin) sa salitang tagalog. *to ay isa sa mga ina#a#ontrobersyal na a#%a ni Jose +izal saag#at ito ay tumatala#ay sa ma%ilim na esta%o ng liunan noong ana!on ng mga Kastila. At !anggang ngayon& ang nilalaman ng a#lat na ito ay !in%i a rin namamatay,matay %a!il ang iba sa mga angyayaring na#asulat %ito %ito ay nangyayari a rin sa sa #asalu#uyang ana!on. Ang mga tau!an tau!an sa a#%ang ito ay talaga nga namang sumasalamin sumasalamin a rin sa mga tau!an ng #asalu#uy #asalu#uyang ang ana!on. Mara! Mara!il il ito ito ang isa sa mga #atangi #atangian an ng a#%ang a#%ang ito #aya #aya naman naman ito ito ay tumatata tumatata# # sa uso uso ng ba$at ba$at -iliino -iliino noon at magasa!anggang ngayon. Si Juan risostomo *barra y Magsalin ay isang binatang nag,aaral sa Euroa. Nangara siyang ma#aagtayo ng aaralan uan g matiya# ang magan%ang #inabu#asan ng mga #abataan ng San "iego. Sa a#%ang Noli Me /angere& /angere& siya ang sumisimbol sumisimbolo o #ay Jose +izal +izal tung#ol sa e%u#asyon. e%u#asyon. Nais ni +izal +izal na mag#aroon mag#aroon ng #araatan #araatan ang mga taong matuto matuto at mag#aroon ng rinsiyo sa bu!ay at !u$ag lamang iasa ang #anilang bu!ay sa milagro at sa mga santo. Gayon %in ang simbolo ni *barra *barra sa #asalu #asalu#uy #uyang ang ana!o ana!on. n. /alaga alagang ng naa#a naa#a!al !alaga aga ng e%u#asy e%u#asyon on sa isang isang in%ibi in%ibi%$a %$all saag saag#at #at ito ay isang isang ma#aangyari!ang san%ata uang mamu!ay ng mati$asay at umangat ang esta%o sa bu!ay. Nalalait na rin ang !alalan. Ang sambayanang -iliino naman ay mamimili ng mga susuno% na inuno uang agling#uran ang ating bansa. Ngunit& sa a#ing mga na#i#ita at naaansing mga argumento ng mga -iliino& ma!a!alatang tila #ulang a talaga sila sa #aalaman at masya%ong mababa$ ang #anilang mga na#i#ita at i%ina%a!ilan. Ang e%u#asyon ay ma!alaga uang ang la!at ng mga -iliino ay maging #riti#al sa ag,iisi& uta# ang %aat una!in at !in%i ang aiba,ibang %am%amin. "aat %ing maagtanto at maisi ng mga -iliino #ung ano ang nararaat at #ung ano ang !in%i. Si Maria lara %e los Santos y Alba ay ang #aisa,isang ana# nina Kaitan /iago at "oña -ia Alba. Simula noong siya0y may e%a% na labing,aat& nanira!an siya sa loob ng itong taon sa beaterio uang beaterio uang tumangga tumangga ng mga turong banal. banal. Siya ang #asinta!an ng bi%ang sa a#%a na si risostomo *barra. *barra. Siya ay #uma#ata$an sa isang isteryotii#al na %alagang -iliina noong ana!ong iyon Mayumi& reli!iyosa& at magalang. Ngunit ang #onseto ng (Maria lara) sa #asalu#uyang ana!on ay !in%i na nauuso saag#at ang mga #ababai!an ngayon ay alaban at liberal na. Ang mo%ernong Maria lara sa liunan ngayon ay iinaalagana ang women empowerment at at antay,antay na agtrato sa mga #ababai!an at #alala#i!an. Sa ana!on ni +izal& ang mga #atula% ni Maria lara ay nalilimita!an nalilimita!an ang #aalaman sa #ung ano ang ael ang ginagamanan ng isang babae sa liunan at #ung aano siya #umilos. Ang ta%!ana ng isang babae noon ay ag,aasa$a at angangana# o agmomong!a lamang. Ngunit sa ating ana!on ay #a$a babae at lala#i na ang nag,aaral nang sabay sa mga amantasan& antay ang e%u#asyong natatangga at ngayon ay unti,unti na rin na#a#amit ang ag#a#aantay,antay na agtrato. Hin%i man natin ta!asang masasabi na mayroon na ngang antay na agtingin sa mga babae at sa mga lala#i& ating maiagmamala#i na mas mala#i na ang oortuni%a% na mayroon ara sa mga babae sa #asalu#uyan #asalu#uyan&& atin %in maiagmam maiagmamala#i ala#i na mas may boses at a#syon a#syon na ang mga babaeng noon ay itinuturing itinuturing na instrumen instrumento to lamang. Si "amaso 2er%olagas 2er%olagas ay isang #urang -ransis#ano na naaliat ng ibang aro#ya mataos magling#o% ng matagal na ana!on sa San "iego. Siya rin ang tunay na ama ni Maria lara. Si Santiago %e los Santos naman a y isang mangangala#al na taga,3inon%o at ama,ama!in ni Maria lara. Silang %ala$a ay ginamit ni +izal uang sumagisag sa ag!i!i$alay ng simba!an at ama!alaan. Hanggang ngayon a y ito rin ang isyu na #ina#a!ara ng -iliinas lalo na sa usaing +H 3ill. "ito natin na#i#ita #ung aano #ina#alaban #ina#alaban ang batas na inilunsa% inilunsa% ng ama!alaan. ama!alaan. *sa ang isyu ay tung#ol tung#ol sa same sex marriage marriage na siyang itinututol ng simba!ang Katoli#a. Ang ba!ay naman ni Kaitan /iago ay ini!a!alintula% sa -iliinas saag#at ang malala#ing bintana na bu#as at may intuan na bu#as ara sa la!at ay ang agiging agiging bu#as ng bansa ara sa la!at. Si -a%re 3ernar%o Salvi ay ang #urang umalit #ay -a%re "amaso at nag#aroon ng li!im na agtatangi #ay Maria lara lara.. Siya Siya ay isang isang malig maligoy oy na #ara#t #ara#ter er saag# saag#at at sumisi sumisibol bolo o ito sa mga Kastil Kastilang ang -raylen -rayleng g nag,aa nag,aabus buso o sa #anila #anilang ng #aangyari!an. Sa #asalu#uyan& mayroon a ring mga #asong ag#a#aroon ng ugnayan ng isang ari sa isang babae& may ag#a#ataon ring inaabuso n g mga ari ang mga bata maalala#i o maababae man ito. Ating ma!i!inu!a na !in%i la!at ng tao ay ere#to at #a!it sino maging ang mga ina#areli!iyosong tao ay nag#a#amali at nag#a#asala rin. Si Narcisa ay #ilala bilang ina nina risin at 3asilio sa nobelang Noli Me /angere. Si Sisa ay isang magan%ang %alagang -iliinang na#aranas ng matin%ing #a!iraan at #a$alan ng !ustisya. Na#aangasa$a siya sa murang e%a% ng !in%i #aa#i,a#inabang& tama%& at $alang usong lala#i. "a!il sa agiging sugarol ng #anyang asa$a ay naubos ang #anyang mga naiion na ara sana sa #anyang mga ana#. Nagtatraba!o si Sisa bilang isang manana!i na ma%alas abutin ng !atinggabi uang #umita ng era.Nang isang ara$ ay bigla lang na$ala ang #anyang mga ana#& si Sisa ay nabali$ sa #a#a!ana sa #anila. "ala$a ang sinasagisag ni Sisa. 'na& siya ang agmama!al ni /eo%ora& ina ni +izal& sa #anyang mga ana#.*#ala$a& sa usaing ang,aai ng #anyang asa$a ay ini!a!alintula% ito sa ang,aai ng mga Kastila sa mga #ababai!an. Sa #asalu#uyan ay may mga #asong ganito a ring nangyayari sa ating mga #ababai!an. May mga #asong ambubugbog at agmamaltrato sa mga ta!anan at iba ang mga ang,aabuso.
Si -ilosoo /asyo ay #ini#ilalang ina#amatalino sa San "iego. /inata$ag siyang ilosoo ng mga e%u#a%o ngunit bali$ sa mga $alang inag,aralan. Siya ay nag,aral ng #ole!iyo ngunit !in%i na#aagtaos %a!il sa #agustu!an ng #anyang inang maalait sa "iyos. Nag,asa$a siya ng maaga %a!ilan nito at naulila ng maaga. Siya ay sumisimbolo sa %aan,%aang -iliinong gusto ng ag,babago ngunit minamaliit at !in%i inaansin #aya naman ay nanana!imi# na lamang at na$a$alan ng a#ialam sa bayan. *sang #atoto!anan sa ana!on ni +izal ay nag#a#aroon ng mga taong ma#asarili saag#at& nanini$ala sila na $ala naman nang mangyayari %a!ilan sa ang umuugit ng ama!alaan at simba!an ay iisa. Nag#a#aisa itong ibagsa# ang mga taong sumusu$ay at !in%i alintanang tinataa#an ang #anilang mga #araatang angtao. "a!ilan nito& si -ilosoo /asyo ay n a$alan na ng ag,asa sa agbabago ng ugali ng mga tao at nanini$alang tuluyan nang mamamatay ang bansa. Na#alulung#ot na ang isang matalino at %ating ma#abayan na tula% niya ay inang!i!inaan ng loob& naging man!i% na sa ag,asa ng maaaring agbabago #aysa gamitin ang #anyang #a#ayanan sa ag,unla% ng bayan. Maaaring ma#ita ito sa #asalu#uyan lalong lalo na sa %arating na ele#syon. Marami tayong botante na matatalino ngunit na$a$alan na nang ag,asa sa bayan& na#i#ita na nilang #ailangan gumamit ng %a!as& o ma$alan ng bu!ay ara maba$asan ang mga salot o roblema sa liuanan. Sila ay nag!a!ana ng agbabago ero !in%i n ila sinisimulan ang agbabago gamit ang #anilang #a#aya!an. Ngunit #ung !in%i na$alan ng tibay n g loob at ag,asa sa bayan si -ilosoo /asyo& malamang siya ang sumisimbolo sa #ung ano ang inirereresenta ni Sena%ora Miriam "e4ensor,Santiago sa ating liunan. *sa siyang matalinong mamamayan na ginagamit ang #a#aya!an uang maging arte ng agbabago na gusto niyang ma#ita sa bansa. Si "on +a4ael *barra ang ama ni risostomo *barra. Sa nobela& siya ay #inaiingitan %a!il sa #anyang labis na #ayamanan #aya naman siya ay naaginitan ng mga rayle at !inanaan siya ng butas ng mga ito at ito ay ang ag#a#aiba niya ng anana$ sa reli!iyon at sa "iyos. -inaratangan siya bilang isang 4ilibustero at ere!e at ng %a!il %ito at %a!il na rin sa !in%i niya agsuno% sa ga$ain ng mga Katoli#o tula% na lamang ng angungumisal. Siya ay namatay sa bilangguan na !in%i nabigyan ng Kristiyanong libing. Sa #asalu#uyang ana!on& siya ay isa sa mga tao ng liunan na may #a#aya!ang lumaban ngunit #ulang sa suorta. Kabilang siya sa mga taong #a!it na may #ayang ilaban& !in%i maga$a %a!il mas mala#as sa #anya ang #anyang binabangga #a!it na alam niyang $ala siyang ginaga$ang mali. Gayunaman& siya ay mai!a!alintula% sa mga 56W sa #asalu#uyan na inaabuso at minamaliit ng mga banyaga. *sang mas malina$ na !alimba$a ay si Mary Jane 2eloso na na!atulan ng bitay sa isang #asong mara!il ay !in%i niya naman gina$a o sina%ya. Mai!a!alintula% siya #ay +a4ael *barra %a!il #a!it na #aya ang ilaban ng -iliinas ang #anyang bu!ay& !in%i na nito maga$a ang lumaban %a!il mas mala#as ang binabangga nito. At #a!it na siya ay isang bi#tima lang rin at !in%i niya intensyong labagin ang batas ng ibang bansa& siya ay ma!a!atulan ng !in%i tama. Siya ay isang bang#ero at magsasa#ang tumutulong #ay *barra ara ma#ilala ang #anyang bayan at ang mga suliranin nito. Siya rin ang nagsisimbolo #ay Jose +izal ag%ating sa agmamalasa#it sa bayan. Gusto ni +izal na imulat ang mga tao sa #atoto!anan na silang mga in%iyo ay inaaliusta ng mga Kastila. Si Senyor Guevarra ay isang mataat na tinyente ng gu$ar%iya sibil na nagsalaysay #ay *barra ng la!at ng #ina!inatnan ng #anyang amang si "on +a4ael Guevarra. *tinuro %in niya #ung saan ito inilibing. Sa #asalu#uyan& mai!a!alintula% si Senyor Guevarra sa mga whistleblower na naglabas ng #atoto!anan sa li#o% sa Pork Barrel Scam. Ka!it aaano& naging mataat na rin sa bayan ang mga tinata$ag na whistleblower %a!il sa #anilang agsisi$alat ng #atu$alian sa gobyerno. At #a!it aaano ay nag#aroon sila ng la#as ng loob uang i!ayag ang mga ito #a!it na ang #a!i!inatnan nito ay mas maasama a sila. Siguro nga& talaga nga namang $ala na silang ibang magaga$a a #un%i ang umamin %a!il sila ay naiiit na rin ng sit$asyon& ngunit ang ma!alaga& naitigil na ang sistemang ito. Si "on /iburcio ay isang ilay at bungal na Kastilang naa%a% sa -iliinas sa ag!a!ana ng magan%ang #aalaran at siya rin ang naangasa$a ni "onya 2ictorina. "umating siya sa -iliinas na may tung#uling i#alimang oisyal sa A%uana. Sa #asamaang ala%& nailay ang #anyang isang aa noong i#a,17 ara$ niya sa tung#ulin. *to rin ang naging %a!ilan ng #anyang ag#aalis sa tung#ulin. "a!il $ala naman siyang bala# bumali# ng Esanya& nagtraba!o si /iburcio uang mabu!ay ng marangal. San!i ng lub!ang angangailangan ay sinuno% niya rin ang ayo ng #anyang mga #aibigan na magtungo sa lala$igan at magangga bilang isang %o#tor. Sa anini$alang #ung mas ma!al ang singil ay mas magaling #ang %o#tor& siningil niya nang mala#i ang #aniyang mga asyente. Nabalitaan ng Kaisanan ng mga Manggagamot ang #aniyang aniningil #ung #aya0t tinanggalan siya ng #araatang ma#aaggamot. Sa #anyang ag!i!ira& na#ilala niya si "oña 2ictorina at sila0y i#inasal. Sa mga ana!on ng #anilang agsasama& lumanta% ang agiging maangarain ni "oña 2ictorina at nagangga ang mag,asa$ang %o#tor. Kung ating titignan ang #alagayan ni "on /iburcio& mala#i ang #anyang ag#a#atula% sa #arami!an ng mga manggagamot ngayon. Naging anini$ala na ng mga mamammayan na #aag mataas ang resyo ng gamot o ng me%i#al na serbisyo ay ito na ang sigura%ong ina#amagan%a at ina#aee#tibo. Ngunit !in%i naman ito totoo at ang ganitong ag,iisi ay %aat nang tumigil. Si "onya 2ictorina ay sumisimbolo sa mga taong magaling magbalat,#ayo sa mga tao uang maturingan na ere#to sa !ara ng mga aningin ng tao. Sa ngayon ay na#i#ita ang ganitong #atangian sa ating mga #orut na oisyal sa ama!alaan. 'so rin ito sa angangamanya #agaya na sa #asalu#uyang angangamanya ara sa nalalait na !alalan. Nagmamalinis ang iilan sa #anila ag%ating sa mga %ebate. Ang aleres ang matali# na #aaga$ ng #ura sa #aangyari!an sa San "iego. *to ang itinuring ni +izal na Hari ng *talya ng San "iego !abang ang #ura ang -aa ng Esta%o -ontii#al. Ang aleres ay siyang namumuno sa mga guar%ia sibil sa nobela ni Jose +izal na Noli Me /angere. Ayon sa aglalara$an sa nobela& siya0y ma#aangyari!an ngunit magulo ang #aniyang relasyon sa asa$ang si "oña onsolacion. "a!il %ito& siya0y naging lasenggero at maang,abuso sa #aniyang asa$a at mga #a$al. "ito ay ma#i#ita natin ang aglalara$an na ang isang inunong !in%i #ayang alagaan ang #anyang amilya& #aya naman ay !in%i rin niyang maga$ang ayusin ang #anyang agliling#o% sa bayan. Si "onya onsolacion ang naangasa$a ng Aleres. "ati siyang laban%era na may malas$ang bibig at ag,uugali. Siya ang mayba!ay n g aleres. /ula% ni "oña 2ictorina& isa siyang matan%a at maamintas na -iliina na gumagamit ng ma#aal
na #oloretes sa mu#!a uang matabunan ang #anyang tunay na la!i. Kalimitan& sa tu$ing %uma%aan ang mga binibini sa !araan ng #anilang ba!ay& sila ay yumuyu#o na lamang uang mai$asan ang masamang tingin ng %onya. 3ilang mag#abiya#& nagtataglay %in ng #aangyari!an si "oña onsolacion na utusan ang mga #a$al ng aleres na ia!uli ang sinumang #anyang ibig. Ma%alas siyang naaa$ay ng #aniyang asa$a %a!ilan #ung ba#it siya nabubugbog. Sa ana!on ngayon& mayroon aring mga ganito #lase ng #ababai!an #ung saan sinasa#tan sila ng #anilang mayba!ay at inaabuso nila ang #aangyari!an na mayroon sila. Si 3asilio at risin ay mga mag#aati% na ana# ni Sisa. Si 3asilio ay sa#ristan at #amanero sa simba!an ng San "iego. Mayroon siyang malala#ing mata na #a!a$ig ng #ay risin ngunit siya0y mas mataang %i tula% ng matata#utin niyang #aati%. Sa #abanata 18& inilalara$an si 3asilio bilang isang maagma!al na #uya at ana#. 3inigyang,%iin sa #abanata ang angara niya ara sa #aati% at ina. Sa !uling ba!agi ng Noli ay umalis si 3asilio mula sa mga #umu#o sa #aniya at nagtungo sa bayan ng San "iego uang !anain ang #anyang ina. Nang sila ay nag#ita sa gubat na agmamay,ari ng mga *barra& tumangis ang nang!i!ina nang si Sisa at namatay. Sa ana!on %ing iyon ay namatay si Elias. /inulungan siyang sunugin ang %ala$ang bang#ay ni risostomo *barra. Si 3asilio ang sumisimbulo sa isang ana# na maagang nag#aroon ng sariling anana$ sa bu!ay %a!il sa #aabayaan o #a$alang a#ialam ng magulang. Si risin ay itong taong gulang a lamang at tula% ni 3asilio& isa rin siyang sa#ristan sa simba!an ng San "iego. /ung#ulin niyang alalayan ang #anyang #uya sa agaatugtog ng #amana. Siya ang naagbintangan ng sacristan mayor na nagna#a$ ng %ala$ang onsa ng simba!an. 3ilang #abayaran sa salaing na$ala& nag%usa si risin sa mga tamal at latigo ng sacristan mayor. Ang ambubugbog #ay risin ay isang !alimba$a ng tinata$ag na child abuse. Ang ganitong #rimen ay lagana a rin sa ana!on ngayon at sa%yang !in%i tuluyang maigilan. Si 9inares ay isang urong Kastila na amang#in ni "on /iburcio at insan ng inaana# ni - a%re "amaso. Siya ay naili ni -a%re "amaso na maging #abiya# ni Maria lara. Mataas ang #anyang inagaralan %a!il na#aagtaos siya ng abogasya sa 'nibersi%a% entral sa Ma%ri% na #abisera ng Esanya. At nang mangailangan si "oña 2ictorina ng tagaangasi$a ng #anyang yaman& inaunta niya si 9inares sa -iliinas. Ngunit& nais %in ala ni 9inares na manatili sa -iliinas uang ma#aagtraba!o at ma#aag!ana ng maaangasa$a. Mara!il mai!a!alintula% si 9inares sa mga ban yaga sa #asalu#uyang ana!on na nag!a!ana ng ag,ibig sa -iliinas. Ang mga banyaga ay ma%aling mabig!ani sa mga -iliino !in%i lamang sa ang#ing gan%a ng mga ito ngunit ati na rin sa ag,uugali. *niibig ng mga banyaga ang mga -iliino %a!il maalaga& maagma!al at matiyaga ang mga ito. Kaya naman ang ag!a!ana ng ag,ibig sa -iliinas ay may #aa#ibat ng agirme sa -iliinas. Marami ang nagsasabi na ang angangasa$a ng isang banyaga sa isang -iliino ay isang ta#ti#a lamang ng mga -iliino uang ma#aa!on sa #a!iraan %a!il tayo ay itinuturing na third world country. At ang mga banyaga ang magliligtas sa ag!i!ira na %ina%anas ng mga -iliino. Kung i!a!ambing #ay 9inares& nais %in naman ni -a%re "amaso na maunta sa magan%a bu!ay ang #anyang ana# na sa Maria lara #aya nais niya itong ia#asal sa #anya. Ang #aisiang ito ay !in%i na bago& ang #aisiang ito ay lagana na rin noon a& mara!il mas masasa#si!an lamang ito ng mas ma%alas sa #asalu#uyan. Ang #$ento ng Noli Me /angere ay na%a%ala a rin !anggang sa #asalu#uyang ana!on. Nasasalamin a rin ang mga !in%i #anais,nais na liunang Kastila. *sa na rito ay ang atuloy na #oruson sa ating gobyerno at ang sistema ng ating uliti#a. Kung sa ana!on ni +izal ay mga rayle ang ga!aman sa mga lua at iba ang mga ari,arian& sa #asalu#uyang ana!on naman ay a$ang mga oisyal ang nagaa#abu$aya at nambubulsa ng era na ara %aat sa mamamayang -iliino. Hanggang ngayon ay nananatiling isang t!ir% $orl% country ang bansa nang %a!il sa agiging ma#asarili ng mga tao at ag#am#am ng #aangyari!an ara sa sariling interes lamang. Hanggang ngayon ay nasasailalim a rin tayo sa imlu$ensiya ng mga %ayu!an& o neo, #olonyalismo. Hanggang ngayon ay tuta a rin tayo ng Esta%os 'ni%os. 9agi na lang na#a%een%e sa ibang bansa ang #ina!i!inatnan ng ating liunan. Mayroon a rin tayong risin at 3asilio sa liunan na atuloy na na#i#iagsaalaran sa ibang bansa& iniisi na ito ay mas masaganang astulan. 'so sa ating liunan ngayon ang mga "onya 2ictorina. -ro%u#tong %ayu!an ang mas tinatang#ili# #esa sa mga ro%u#tong sariling atin. Ale at Samsung ang mga anguna!ing mga gadgets ang binibili ng #arami!an sa atin na ro%u#tong %ayu!an. "a!il uso rin ang social media gaya ng Instagram at Snapchat ay nagsisilabasan ng mga litrato ang mga tao at ang na#a#alung#ot lang %ito minsan ay ang agiging maag#un$ari ng mga tao. 'ang ma#ibagay sa #ung ano ang si#at at uso ay iniilit ng mga taong mag#un$ari at maging social climber . Nagaangga na mayaman ngunit ma!ira naman talaga. Ka#aunti na lang ang ang mga Maria lara sa #asalu#uyan. 'nti,unti nang nag#a#aantay ang tingin sa #ababai!an at sa #alala#i!an. Ang mga #ayang ga$in ng #alala#i!an ay maaari na ring ga$in ng #ababai!an. Ang layunin ng Noli Me /angere ay iabati% at iaalala sa atin ang ag!i!ira ng ating mga ninuno noong sila ay inaaliin at minaltrato ng mga %ayu!an. *to rin ay tung#ol sa isang ilustra%ong gustong bagu!in ang sistema ng ama!alaan ngunit sa !uli ay !in%i rin naman nagtagumay. At %a!il aalait na nga ang !alalan& inaaalala ito sa atin na %aat tayong mga mamamayang -iliino ay #ailangan nang mangialam sa mga nangyayari sa ating liunan. "a!il sa !uli& tayo,tayo a rin naman ang ma#i#inabang at maaae#tu!an. Sa ating agsusuri ng nobelang ito& malalaman natin na #a!it matagal na ana!on na ang na#alias ay !alos areare!o arin ang mga roblemang #ina#a!ara ng ating liunan. *sinulat ito ng ating ambansang bayani uang mamulat ang ating mga mata sa #atoto!anan at nang ma#ita ng mga susuno% na inuno ng bansa ang #ailangan ng mamamayan. Maaari rin itong maging basi!an uang !in%i na maulit ang mga !in%i magagan%ang #aganaan noong ana!on na iyon. Ngunit ma#i#ita natin na !alos $alang inag#aiba ang noon at ngayon. Maaaring na#amtan na nga natin ang ating #alayaan ero tila sa angalan lamang natin ito na#amtan.