Nanoteknologjia ne Mjekesi
Juli Hasanaj Fakulteti i inxhinierise matematike & fzike Departamenti inxhinierise fzike
Profesori i lendes: Dr.Adhurim Hoxha
Care eshte Nanoteknologjia? anoteknologjia! "uke iu referuar #niciativës $om%atare të anoteknologjisë! është “kuptimi "he kontrolli i materies afërsisht në përmasat
1 "eri në
1&& nanometra! ku fenomene unike
mun"ësojnë aplikime të një lloji të ri' (uke %ashkuar shkencën! in)hinierinë "he teknologjinë e nanoshkallës! nanoteknologjia përfshin përf*t*rimin! matjen! mo"elimin "he lën"ën e manipuluar në këtë shkallë gjatësie”' Termi “nanoteknologji” u përcaktua nga profesori Norio Taniguchi i Universitetit Shkencor të Tokios në 1974 si më
poshtë: “ ‘Nanoteknologjia’ kryesisht përbëhet nga përpunimi, ndarja,
konsolidimi
dhe
deformimi
i materialeve i
Nanoteknologjia ne Mjekesi -ota e nanoteknologjisë është a. e vogël sa ma"hësia e një /ari krahasuar me ma"hësinë e Tokës
Pak Histori… 29 Dhjetor, 1959, zianti !i"hard #e$nman dha nje lesion radial
ne nje
Shoqates Amerikane te Fizikes titulluar
%here!s
Plent"
o
takimi te
ne Caltech te #oom
at
the
$ottom&. Ai përshkruajti një proçes përmes të cilit mund të zhvillohej një aftësi për të manipuluar secilin atom apo molekulë individualisht, duke përdorur një grup veglash preçize për të ndërtuar dhe operuar një tjetër grup më të vogël deri në shakllën e kërkuar.
Ai vërejti se do të ngriheshin çështje të shkallëzimit
%eja e Hi''s per nanoteknologjine ne mjekesi Al#ert '. (i##s )nje matematicien i shquar ishte i magjepsur nga paisjet vet*funksionuese.
)i'as
#e$nman, Hi**s ne llim i su(jeroj atij+rreth --/
iden
e
'erdorimit
mjeesor
te
miro'aisje+e hi'otetie te #e$nman" 0Nje miku im (Albert R. Hibbs) sugjeroi nje mundesi shume interesante per paisje relativisht te vogla. Ai thote… o te ishte interesante ne kirurgji nese
o te mun te anashkalohej
kirurgu(i )enos kirurgun mekanik 'rena enes se gjakut he ai shkon ne zemer he )ezhgon rrotull…*jen +ila )al)ul eshte me
Nanoteknologjia ne Mjekesi Aplikimi
i
nanomaterialeve
trajtimin
e
sistemeve organike të dëmtuar apo parandalimi
dhe
kurimi
nanomjekësi.
i
sëmundjeve
për
diagnoza
njërëzore
mund
mjekësore,
që
quhet
si
-plikime
*
2e la"e, -ediamente etj
*
2e Dia(nostiimin e semundjeve, gjendjeve mjekesore te ndrshme etj.
*
2e irur(ji
-plikimet ne Meikamente
4e ane te nanoteknologjise mund te shperndahen medikamente ne pjese speci!ke te trupit njerezor, ne kete menre duke i #ere ato me efektive dhe me pak te demshme per pjeset e tjera te trupit njerezor. 2je studim i fundit i udhehequr nga 25(
tregoi
se
nanogrimcat
anti*
kancer prej ari jane shume efektive.
02anoguackat1 prej ari jane te do#ishme per luftimin e kancerit per shkak te aftesise se tre per te a#sor#uar rezatimin ne gjatesi vale te caktuara. 2e momentin qe nanokapsulat futen ne qelizat tumoriale dhe rrezatimi
-plikime ne .irurgji /e'ermjet
nanotenolo(jise,
instrumente
kirurgjikal
dhe ro#ote te vegjel mund te perdoren per te rritur performancen ne mikrokirurgji ne cdo pjese te trupit.
2e vend qe te demtohet nje pjese e madhe e trupit, keto instrumenta do te jene 're"ize and te sata, duke shenjestruar vetem siperfaqet ku nderhrja kirurgjikale do te #ehet.
0ezh(imi
ne
irur(ji
mund
vend
nje
(jithashtu.
2e
instrument,
kompjuterat
te
mund
te
kirurgu te
'ermiresohet qe
m#an
perdoren
per
nje te
-plikime ne #o'otiken Mjekesore 2ano*'o#otika,edhe pse aplikohet shume ne fusha te tjera , perdorimin me te do#ishem ndermjet te gjitha perdorimeve,e ka ne fushat mjekesore. Aplikime
potenciale
perfshijne
dia(nostiime te
hershme
dhe
sh'erndarjen e shenjestruar te dro(a+e per kancerin, instrumentat *iomjeesore, irur(ji, monitorimin e dja*etit, dhe kujdesin mjekesor.
-plikime ne #o'otiken Mjekesore lloimet e (jaut" (jaut Shkakton dëme kur udhëtojnë në rrugët e gjakut dhe arrijnë në një pikë ku mund të #llokojnë rrjedhjen e tij tek një zonë jetësore për trupin. &jo mund
të
rezultojë
në
dëmtime
të
organeve vitale në një kohë shumë të shkurtër. 6ërmes përdorimit të Arteriosleroza" &jo shkaktohet Arteriosleroza
një nga
nanoro#oti në trup, mund të thejmë këto depozitimet e dhjamit në muret e #lloqe në copa më të vogla. arterieve. Aparati duhet të jetë në gjendje t7i heqë këto depozitime. &jo do të lejojë
-plikime te nr"shme #oto(rame #oto(rame te tru'it te njeriut 'er te u'tuar me mire funsionimin e tij. 4und te studjohet me mire funksionimi i qelizave, mikro#eve, viruseve etj. 4und te gjenden shkaqet dhe te parandalohen semundjet relativisht te reja. !ithimi i shiimit. shiimit )euen"imi i (jenomit mund te *ehet me i lehte. -und te monitorohen dhe te identiohen shaet *iolo(jie te semundje+e mendore.
-und
te
urjozitete te thjeshta.
(jenden
'er(ji(je
'er
Pro'leme /o+iale 1' Sa implementime te nanoteknologjise ne trupin e njeriut 0per te m%rojtur nga semun"jet "he per “rritjen e imunitetit” jane te nevojshme per njeriun ne men*re .e ai mos te jete me i tille2 +' 3rika e ngushtimit te hen"ekut mi"is njere/ve "he ro%otevekompjuterave
5'
$ush "o ta kete kontrollin m%i teknologjine
nanome"icinale2
4'
6 "o te shkaktoje k* /oterimkontroll nje
anesi ne trajtim "he per"orimin ne %a/e te
Pro'leme /o+iale
6ro#lemi i pergjigjes dhe dinjitetit njerezor eshte gjithashtu i pranishem. Aftesia per te z#uluar nje qelize te vetme kanceroze apo nje #iometrike lehtesisht te rritur mund te kete nje ndikim te thelle ne menren se si njerezit mendojne per gjendjen e shendetit dhe te trupave te tre.
2je ndergjegjesim i rritur m#i gjendjen shendetesore vetjake mund te kete ndikim te thelle ne menren se si nje individ e percepton shendetitn e tij apo te saj dhe kjo mund te shkaktoje pro#leme psikologjike te tilla si anth, paranoje, etj.
Pro'leme 0konomike
A do ta thelloje nanomjekesia hendekun midis te pasurve dhe te varferve ne fazat !llestare sic kane #ere shume teknologji te tjera percarese ne te shkuaren:
A ekziston nje patente e mirepercaktuar per nanomjekesine: Sa do te
Pro'leme 0tike Studiuesit e #ioetikes #esojne se nanomjekesia mund te manipulohet per te demtuar trupin e njeriut me teper se per ta sheruar.
Si mund te rregullohet perdorimi i nje teknologjie qe nuk mund te shihet: 6o ne qofte se thone qe sistemi drejtues keqfunksionon dhe mjekimi kalon ne pjesen e ga#uar te trupit, si psh. truri:
6o ne qofte se nanomjekesia perdoret per qellime terrorizmi. 6jesesa qe nuk mund te shihen apo te kontrollohen lehtesisht do te hnin ne trup dhe do te dergonin su#tanca te demshme sic jane toksinat.
A do te jene materialet e perdorura ne teknologjine nanomjekesore jo toksike dhe miqesore
…
Richard E. Smalley! h(! 1998 fituesi i cmimit o%el! ka thene
“ Human health has alays been determined on the nanometer s!ale" this is
here the stru!ture and properties of the ma!hines of life ork in every one of the !ells in every living thing. #he pra!ti!al impa!t of nanos!ien!e on human health ill be huge.”
