PRA PLANNING PENYULUHAN GIZI SEIMBANG PRAKTIK KEPERAWATAN KOMUNITAS MAHASISWA STIKES YATSI TANGERANG Ds. SINGARAJA KAB. TANGERANG TANGERANG
Hari/ Hari/ Tan Tanggal ggal !" J#ni J#ni $"%& $"%& Wa'(#
)" M*ni(
T+,i'
P*n-#l#an K*s*a(an T*n(ang Gii S*i01ang
T*0,a( ,a(
M#s M#s+la +la D*sa D*sa Sing Singar ara2 a2aa R(. R(. % R3. R3. "& Ka1 Ka1 Tang*r ng*ran ang g
A.
La( La(ar B*la B*la'a 'ang ng K*gi K*gia( a(an an
Gii s*i01ang 0*r#,a'an an*'a raga0 1aan ,angan -ang 0*ngan4#ng #ns#r5#ns#r a( gii -ang 4i,*rl#'an +l* (#1#6 1ai' '#ali(as 78#ngsin-a96 0a#,#n '#an(i(as 72#0lan-a9. Saa( ini6 In4+n*sia 0*ngala0i 0asala gii gan4a6 1#'an an-a 0asala '*'#rangan gii -ang -ang 4ia4a 4ia4a,i ,i In4+n* In4+n*sia sia66 '*l*1i '*l*1ian an gii gii ,#n 'ini 'ini 0*n2a4i 0*n2a4i 0+0+' -ang (*nga (*nga 4i,*ra 4i,*rangi ngi ,*0*rin(a. S*1a16 '*4#an-a 4a,a( 1*ra'i1a( 1#r#' (*ra4a, '*s*a(an 4an '#ali(as i4#, 0an#sia. Da(a Ris'*s4as $"%" 0*n-*1#('an6 2#0la ,*rs*n(as* s(a(#s gii 'a(*g+ri '#r#s 4irin:i s*1agai 1*ri'#( ,a4a 1ali(a %!6!;6 4an ana' s*'+la #sia ) 5 %$ (a#n %$6$;. S*0*n(ara i(# 2#0la ,*rs*n(as* 0as-ara'a( In4+n*sia -ang g*0#' 4irin:i s*1agai 1*ri'#( ,a4a 1ali(a %&;6 ,a4a ana' #sia ) < %$ (a#n s*1an-a' =6$;6 ,a4a ana' #sia %! < %> (a#n $6>;6 ana' #sia %) < %? (a#n %6&;6 4an 4*3asa l*1i 4ari %? (a#n s*1an-a' $%6@;. Ji'a 4#l# 0as-ara'a( g+l+ngan '*las 0*n*nga -ang i4*n(i' i4*n(i' 1*r1a4an 1*r1a4an s#1#r6 s#1#r6 'ini 4i 0asala ,*ralian6 '*l*1ian '*l*1ian 1*ra( 1a4an 2#s(r# 4i4*ri(a 0as-ara'a( 4*ngan (ing'a( *'+n+0i r*n4a. K*4#a 0asala (*rs*1#( 0#n:#l 'ar*na ,+la 0a'an -ang (i4a' s*i01ang.
K*'#rangan gii 4i(an4ai 4*ngan la01a(n-a ,*r(#01#an (#1# 7(*r#(a0a ,a4a ana'96 4a-a (aan (#1# r*n4a6 '#rangn-a (ing'a( in(*lig*nsia6 4an ,r+4#'(ii(as -ang r*n4a. K*l*1ian gii s*1ali'n-a6 4i(an4ai 4*ngan '*l*1ian 1*ra( 1a4an6 1*sarn-a risi'+ '*0#n:#lan 1*r1agai ,*n-a'i( 'r+nis 4*g*n*ra(i8 s*,*r(i 4ia1*(*s6 (*'anan 4ara (inggi6 4an ,*n-a'i( 2an(#ng. In4+n*sia saa( ini 1*ra4a 4ala0 0asa (ransisi gii6 -ai(# 0asa ,*ralian 4i an(ara 0asala '*'#rangan 4an '*l*1ian gii. Na0#n6 ,*rl# ,#la 4iinga( 1a3a ,*r0asalaan gii 4i In4+n*sia (i4a' (*rl*,as 4ari '+n4isi In4+n*sia -ang 0*r#,a'an 4a*ra ra3an 1*n:ana ala0. B*r4asar'an 4a(a EMDAT T* ODA/CRED In(*rna(i+nal Disas(*r Da(a1as* 7$"%%9 s*2a' %="@ ingga $"%"6 In4+n*sia 0*ngala0i 1*r1agai 0a:a0 1*n:ana 4*ngan (+(al 2#0la '*2a4ian &"$ 'ali6 '+r1an 0*ninggal $&%."=% +rang6 (+(al '+r1an $@.=!?.$">+rang64an '*r#gian 0a(*rial USD $!.=!!.&>?.""" 7s*'i(ar R, $&" (rili#n9. P*n(ing #n(#' 0*0,*ra(i'an '*nai'an 2#0la as#,an gii -ang 4i,*rl#'an. S*,*r(i '*1#(#an *n*rgi ,a4a (ri0*s(*r ,*r(a0a s*1*sar $."?" ''al6 (ri0*s(*r $ 4an ! s*1*sar $.$"" ''al 4an ,r+(*in )@ gra0 ,*r ari ,a4a (ri0*s(*r % < !. Yang 2#ga 0*n2a4i ,*ra(ian a4ala 8a'(a 1a3a i1# a0il 1*rsa0a r*0a2a ,*r*0,#an 4an 1a-i sa0,ai #sia $ (a#n (*r0as#' '*l+0,+' 'ri(is (#01# '*01ang 0an#sia. Masala 4ala0 ,*01*rian 0a'an ana' 4i r*n(ang #sia ! < > (a#n 4i an(aran-a ana' (i4a' s#'a sa-#ran6 ,ili5,ili 0a'anan6 4an 0*n-#'ai 2#n' 8++4. S*0*n(ara i(#6 0asala '*s*a(an -ang '*ra, 4i2#0,ai ,a4a +rang (#a a'i1a( gii l*1i a4ala i,*r(*nsi6 ,*n-a'i( 2an(#ng '+r+n*r6 4ia1*(*s6 4an 'an'*r. Di lain ,ia'6 '*'#rangan gii 0*n-*1a1'an an*0ia 4an 0*n+,a#s* -ang s*1*narn-a 1isa 4i:*ga 2i'a 0*n*ra,'an gii s*i01ang. Prinsi, gii s*i01ang #n(#' '*l+0,+' ini ,a4a in(in-a 0*0,*ra(i'an ariasi 0a'anan6 0*01a(asi 0a'anan -ang 0*ning'a('an 'a4ar asa0 #ra(6 0*0,*r1an-a' 0a'an 1#a 4an sa-#r s*gar6 0in#0 air ,#(i -ang :#'#,6 4an 0*01a(asi gara06 s*r(a 0*0ili (*'s(#r 4an :i(a rasa 0a'anan.
M*n#r#( Ang'a K*:#'#,an Gii ra(a5ra(a -ang 4ian2#r'an ,*r +rang/ari6 '*1#(#an *n*rgi ana' #sia % < ! (a#n s*1*sar %.""" ''al6 ana' #sia & < ) (a#n s*1*sar %.>"" ''al.
S*0*n(ara '*1#(#an ,r+(*in ana' #sia % < ! (a#n s*1*sar $> gra0 4an #sia & < ) (a#n a4ala s*1*sar != gra0. M*01iasa'an 0a'an 0a'anan 1*raga0 4an 0*0*n#i '*1#(#an air ,#(i #n(#' 0*n-+'+ng a'(ii(as '*s*arian 0*r#,a'an sala sa(# ,rinsi, gii s*i01ang. S#4a 1an-a' 1#'(i 4ari 1*r1agai ,*n*li(ian 1a3a '*'#rangan air (#1# s*'i(ar % ,*rs*n 1*ra( 1a4an 7s*(ara $ g*las9 1agi r*0a2a 4an +rang 4*3asa6 0*ni01#l'an gangg#an 0++4 4an g*2ala a3al '*'#rangan air (#1#. Bi1ir 0*n2a4i '*ring6 sa'i( '*,ala6 3arna #rin* '#ning6 4an s## (#1# 0*ning'a(. K*a4aan ini a'an 0*n#r#n'an '+ns*n(rasi 1*la2ar a(a# 1*r,i'ir s*r(a 0*n#r#n'an s(a0ina. Di In4+n*sia6 s*'i(ar s*,ar# +rang 4*3asa 4an r*0a2a 0*ngala0i 4*i4rasi ringan. Di,*rl#'an 0in#0an -ang l*1i 1an-a' 1agi +rang -ang 1*ra4a 4ala0 ling'#ngan 4ingin 4an i1# a0il. P*r0asalaan (*rs*1#( 4a,a( 4ia(asi 4*ngan 0*n*ra,'an ,+la gii 1*ri01ang 4an 8+r(i8i'asi 0a'anan s*ingga a0a( (*,a( Hari Gii Nasi+nal $"%% 0*nga01il (*0a P+la Gii S*i01ang6 In*s(asi Bangsa. Dir*'(+ra( gii 4*,'*s ,a4a (a#n %==> (*la 0*ng*l#ar'an ,*4+0an #0#0 gii s*i01ang 7PUGS9. T#2#an PUGS 0*r#,a'an ala( #n(#' 0*01*ri'an ,*n-#l#an ,angan 4an gii '*,a4a 0as-ara'a( l#as6 4ala0 rang'a 0*0as-ara'a('an gii s*i01ang. P*4+0an 4is#s#n 4ala0 rang'a 0*0*n#i sala sa(# r*'+0*n4asi '+n8*r*nsi gii in(*rnasi+nal 4i r+0a ,a4a (a#n %==$. PUGS 0*r#,a'an ,*n2a1aran l*1i lan2#( 4ari ,*4+0an & s*a( > s*0,#rna -ang 0*0#a( ,*san5,*san -ang 1*r'ai(an 4*ngan ,*n:*gaan 1ai' 0asala gii '#rang6 0a#,#n 0asala gii l*1i -ang s*la0a $" (a#n (*ra'ir 0#lai 0*na0,a''an 4iri 4i in4+n*sia 7Al0a(si*r6 $""$9.
B.
%9
$9
T#2#an
T#2#an U0#0 S*(*la 0*n*ri0a 0a(*ri ini ,*s*r(a 0a0,# 0*0aa0i (*n(ang gii s*i01ang.
T#2#an K#s#s S*(*la 0*ngi'#(i ,*n-#l#an ini ,*s*r(a 4iara,'an 0a0,#
a. M*n2*las'an ,*ng*r(ian gii s*i01ang. 1. M*n-*1#('an (rig#na 0a'anan gii s*i01ang. :. M*n-*1#('an 0an8aa( ,*0*n#an gii s*i01ang. 4. M*n-*1#('an a'i1a( (i4a' (*r,*n#in-a gii s*i01ang. *. M*n-*1#('ani ,*4+0an #0#0 gii s*i01ang 7PUGS9. C. %9 $9 !9
P*s*r(a Mas-ara'a( !> +rang 7 %> ana'5ana' 4an $" +rang 1ali(a 9 P*01i01ing A'a4*0i' ! +rang Maasis3a %% Orang 4ari K*l+0,+' $
D.
K*,ani(iaan L*a4*r % L*a4*r II S*'r*(aris Si*. A:ara Si*. H#0as Si*. P*rl*ng'a,an Si*. D+'#0*n(asi Si*. K+ns#0si Si*. Eal#asi
E.
P#(ri N#r0a4ani H#ssna In(an War4ani W#lan4ari S#:i Man4ala3a(i Fania S#*1 Si(i Ma''i-a O-a S#si E:'+ Tar0#4-
S*((ing T*0,a(
MWWM
W W WW M
WWWW
P
P
MWWW WWWM WWWM MWWW
WWWWM
MWWWM WWWWM W WM
P
P*01i:ara
W
Warga
M
Maasis3a
.
S*((ing Wa'(#
N+
Wa'(# K*gia(an
%
> M*ni(
K*gia(an P*n-#l#an 5
K*gia(an P*s*r(a
asili(a(+r 0*n-ia,'an (*0,a( 4an ling'#ngan.
$
$" M*ni(
5
J*las'an '*,a4a ,*s*r(a
5 5
M*n2a3a1 sala0 0*0,*ra(i'an
5
M*n-i0a' 4an
5
0*n4*ngar'an M#lai 1*r(an-a
0a's#4 4an (#2#an (*n(ang 5 !
%> M*ni(
,*n-#l#an gii s*i01ang B*ri '*s*0,a(an '*,a4a ,*s*r(a #n(#' 1*r(an-a 5 asili(a(+r 0*n2*las'an (aa,an (*la
'*gia(an 4ilal#i
-ang #n(#'
,*n-#l#anGii S*i01ang
2a3a1 5
M*n-i0a' 4an 0*n4*ngar'an
&
$" M*ni(
5
S*(*la 8asili(a(+r s*l*sai 0*01*ri'an araan6 0in(a
5
M*n-i0a' 4an 0*n4*ngar'an
,*s*r(a ,*n-#l#an 0*0,*ra(i'an (*n(ang gii s*i01ang 4*ngan 5
0*01agi'an l*a8l*( B*ri'an ,*ng#a(an ,+si(i8 1ila ,*s*r(a (*la 1*rasil
G.
M*(+4*
%. $.
L*a8l*( C*ra0a / Dis'#si K*l+0,+'
H. %. $. !.
M*4ia L*a8l*( In8+'#s 7 LCD 9 La,(+,
I.
R*n:ana Eal#asi
5
0*ngi'#(i '*gia(an Rang'#0an s*l#r# asil
5
'*gia(an P*n#(#,
1. Evaluasi struktur a. A4an-a '*s*,a'a(an 4*ngan ,*s*r(a #n(#' 0*la'#'an '*gia(an. 1. A4an-a ,*rsia,an (*0,a(6 ala(6 4an 1aan. :. A4an-a in8+r0asi (*n(ang ,*n-#l#an gii s*i01ang #n(#' 0*ngi'#(i '*gia(an -ang
4isa0,ai'an +l* 8asili(a(+r '*,a4a ,*s*r(a. 2. Evaluasi proses a. P*la'sanaan s*s#ai 4*ngan 3a'(# -ang (*la 4i(*(a,'an. 1. P*s*r(a 0*ngi'#(i ,*n-#l#an gii s*i01ang 4ari a3al sa0,ai a'ir '*gia(an.
:. P*s*r(a 1*r,*ran a'(i8 s*la0a ,*n-#l#an 4. P*s*r(a 0*n*ri0a 4*ngan s*nang a(i 4an 0*n-a(a'an '*s*4iaann-a #n(#' 0*n2aga '*s*a(ann-a.
3. a. 1. :. 4. *. 8. g. .
Evaluasi hasil P*s*r(a 4a,a( 0*ngi'#(i ,*n-#l#an gii s*i01ang sa0,ai s*l*sai. P*s*r(a 4a,a( 0*n2*las'an ,*ng*r(ian gii s*i01ang. P*s*r(a 4a,a( 0*n-*1#('an (rig#na 0a'anan gii s*i01ang. P*s*r(a 4a,a( 0*n-*1#('an 0an8aa( ,*0*n#an gii s*i01ang. P*s*r(a 4a,a( 0*n-*1#('an a'i1a( (i4a' (*r,*n#in-a gii s*i01ang. P*s*r(a 4a,a( 0*n-*1#('an ,*4+0an #0#0 gii s*i01ang 7PUGS9. P*s*r(a 0*n-a(a'an '*sia,an #n(#' 0*n2aga '*s*a(ann-a. P*s*r(a 4a,a( 0*n2a3a1 ,*r(an-aan 4*ngan 1*nar 4ari ,*r(an-aan -ang 4i s*4ia'an.
Pani(ia Pra'(*' K*,*ra3a(an K+0#ni(as Maasis3a Pr+8*si K*,*ra3a(an STIK*s YATSI Tang*rang
Ds. Singara2a Ka1. Tang*rang5 Ban(*n K*(#a
S*'r*(aris
P#(ri N#r0a4ani H#ssna
W#lan4ari
NIM %!$%""?&
NIM %!$%"">& M*ng*(a#i6 P*01i01ing A'a4*0i'
Ns. Ria S*(ia Sari6 S.K*,
A. Pengertian Gizi Seimbang
Ka(a Gii (*r2*0aan 4ari 1aasa inggris N#(ri(i+n 4an N#(ri(i+n s:i*n:*. Ka(a Inggris N#(ri(i+n 4ala0 1aasa Ara1 4is*1#( Giai6 4an 4ala0 1aasa San's*'*r(a Sas(aar*na. K*4#an-a ar(in-a sa0a6 0a'anan -ang 0*n-*a('an. Ma'anan 1*rgii a4ala 0a'anan -ang 4i0a'an s*:ara 1*ran*'a raga06 0a'anan 1*raga0 0a'in (inggi giin-a6 :ara 0*n-#s#n i4angan -ai(# 4*ngan 0*ngg#na'an ,*4+0an.
Gii s*i01ang a4ala '*s*i01angan an(ara a(5a( ,*n(ing -ang (*r'an4#ng 4i 4ala0 0a'anan 0a#,#n 0in#0an -ang 4i'+ns#0si +l* s*s*+rang 4ala0 '*i4#,an s*ari5ari. S*(ia, +rang ar#s 0a'an 0a'anan 4an 0in#0 0in#0an -ang 0*ngan4#ng (iga a( gii #(a0a -ang :#'#, 2#0lan-a6 1ai' a( (*naga6 a( ,*01ang#n 0a#,#n a( ,*nga(#r. Ti4a' s*i01ang a(a#,#n '#rang as#,an gii a'an 4a,a( 0*0,*ngar#i (#1# s*s*+rang. Gii s*i01ang a4ala s#s#nan 0a'anan s*ari5ari -ang 0*ngan4#ng a(5a( gii 4ala0 2*nis 4an 2#0la -ang s*s#ai 4*ngan '*1#(#an (#1#6 4*ngan 0*0*ra(i'an ,rinsi, '*an*'araga0an a(a# ariasi 0a'anan6 a'(ii(as 8isi'6 '*1*rsian6 4an 1*ra( 1a4an 7BB9 i4*al. Da,a( 4isi0,#l'an 1a3a Gizi Seimbang a4ala '*s*i01angan an(ara a(5a( ,*n(ing -ang (*r'an4#ng 4i 4ala0 0a'anan 0a#,#n 0in#0an -ang 4i'+ns#0si +l* s*s*+rang 4ala0 '*i4#,an s*ari5ari6 0*ngan4#ng a(5a( gii 4ala0 2*nis 4an 2#0la -ang s*s#ai 4*ngan '*1#(#an (#1#6 4*ngan 0*0*ra(i'an ,rinsi, '*an*'araga0an a(a# ariasi 0a'anan6 a'(ii(as 8isi'6 '*1*rsian6 4an 1*ra( 1a4an 7BB9 i4*al.
B.
Triguna Makanan Gizi Seimbang
1 !at Tenaga
Ma'anan s*1agai a( (*naga 7Kar1+i4ra( 4an L*0a'9 a4ala 0a'anan -ang 1*r8#ngsi #n(#' 0*ngasil'an (*naga6 #n(#' a'(i8i(as s*ari5ari6 :+n(+n-a 1*r'*r2a 4an 1*r+laraga. Za( s#01*r ,*01ang'i( (*naga 4ala0 (#1# 'i(a 1isa 4i4a,a('an 4ari ,a4i5,a4ian6 (*,#ng5(*,#ngan6 #01i5#01ian6 4an lain s*1again-a. B*r8#ngsi s*1agai ,*01*ri *n*rgi/(*naga #n(#' '*gia(an
i4#, 0an#sia. Ma'anan -ang 0*ngan4#ng a( (*naga an(ara lain 1*ras6 0i*6 '*n(ang6 sing'+ng6 2ag#ng6 r+(i 4an sag#.
2 !at Pengatur
Ma'anan s*1agai a( ,*nga(#r 7Fi(a0in 4an Min*ral9 a4ala 0a'anan -ang 1*r8#ngsi s*1agai ,*nga(#r +rgan5+rgan (#1# #n(#' 0*la'sana'an 8#ngsin-a s*:ara (*ra(#r. Za( ,*nga(#r 4ala0 (#1# 1isa 'i(a 4a,a('an 4ari sa-#r50a-#r 4an 1#a51#aan. #ngsi #(a0a 4ari a( ,*01ang#n a4ala #n(#' 0*01*ri (#1# ,*rlin4#ngan 0a'si0al (*ra4a, s*rangan ,*n-a'i(. Ma'anan -ang 0*ngan4#ng a( ,*nga(#r an(ara lain 'ang'#ng6 4a#n sing'+ng6 1a-a06 sa3i i2a#6 'a:ang ,an2ang6 2*r#'6 ,*,a-a6 nanas6 nang'a6 0angga 4an lain5lain.
3 !at Pembangun
Ma'anan s*1agai a( ,*01ag#n 7Pr+(*in9 a4ala 0a'anan -ang 1*r8#ngsi #n(#' ,*r(#01#an 4an ,*r'*01angan. Za( ,*01ang#n 4i 4ala0 (#1# 1isa 'i(a 4a,a('an 4ari ,r+(*in *3ani 4an na1a(i s*,*r(i 'a:ang5'a:angan6 s#s#6 '*-#6 -+g#r(6 4an lain5lain. Za( ,*01ang#n sanga( 1*rg#na #n(#' 0*r*g*n*rasi s*l5s*l -ang 0a(i agar 1isa 1*rgan(i 4*ngan -ang 1ar#. Ma'anan -ang 0*ngan4#ng a( ,*01ang#n an(ara lain (*0,*6 (a#6 i'an asin6 #4ang6 (*l#r6 a-a06 4aging6 a(i6 'a:ang i2a# 4an lain5lain.
". Man#aat Pemenuhan Gizi Seimbang B*ri'#( ini 1*1*ra,a 0an8aa( -ang 4i4a,a('an 4ari ,*0*n#an gii s*i01ang ,a4a s*(ia,
,*ri+4* '*i4#,an 0an#sia %9 Masa Kehamilan P*0*n#an gii 4ala0 0asa '*a0ilan sanga( 0*0,*ngar#i '#ali(as 2anin -ang a'an 4ilair'an6 gii -ang s*i01ang 1isa 0*n:i,(a'an 2anin -ang s*a(6 (i4a' :a:a( 4an (i4a' 0#4a sa'i(.
$9 Usia Bayi D*ngan gii -ang s*i01ang6 a'an (*r1*n(#' ana' -ang s*a( 4an ,*r(#01#an 8isi'6 ,si'+0+(+ri'6 4an in(*l*'(#al -ang +,(i0al. C#'#, ASI sa2a sa0,ai #sia ) 1#lan '*0#4ian 0a'anan ,*n4a0,ing ASI s*2a' ) 1#lan sa0,ai 4*ngan $ (a#n. B*ri'an MP5ASI
s*:ara
1*r(aa, 4ari 0a'anan -ang ala0i. !9 Usia 1 - 3 Tahun Pa4a #sia ini ana' 0#lai 4i'*nal'an 4*ngan 0a'anan +l* '*l#arga. K*lainan 4an '*(*rla01a(an ,*r(#01#an 4an ,*r'*01angan +(a' ,a4a #sia sa0,ai 4*ngan ! (a#n (i4a' 1isa 4i,*r1ai'i ,a4a #sia s*lan2#(n-a6 s*ingga '*1#(#an gii -ang +,(i0al sanga( 4i,*rl#'an ,a4a #sia ini. &9 Usia Prasekolah dan Sekolah '*1#(#an gii sanga( 4i,*rl#'an #n(#' '+ns*n(rasi 1*la2ar6 1*ra'(ii(as6 1*rs+sialisasi6 4an #n(#' '*s*0,#rnaan 8isi'. >9 Usia Remaja Di1#(#'an ,*0*n#an gii -ang +,(i0al agar 4a,a( 0*n:a,ai '*0a(angan 8#ngsi s*'s#al 4an (*r:a,ain-a 1*n(#' 4*3asa. )9 Usia Dewasa Gii +,(i0al 4an s*i01ang ,a4a #sia 4*3asa 4i,*rl#'an agar (*r:a,ai '*0a(angan 8isi'6 ,si'+0+(+ri'6 0*n(al6 s,riri(#al6 4an s+sial.
$. Akibat Ti%ak Terpenuhin&a Gizi Seimbang Tabel. 'elebihan %an 'ekurangan !at Gizi (o. 1
2 3
!at Gizi 'arbohi%rat
Protein )emak
'elebihan G#la 4ara 0*ning'a(6 Dia1*(*s6
'ekurangan Maln#(risi6 K#r#s6 L*0a6 Ti4a' a4a
O1*sis(as6 Jan(#ng6 Gangg#an ,a4a
*n*rgi6 Gangg#an 0*(a1+lis0* +(a'6
,*01#l# 4ara 7Car4i+as'#l*r96
B#s#ng la,ar
Hi,*r(*nsi Gangg#an gin2al 1*1an '*r2a a(i
M#4a sa'i(6 Gangg#an 0*(a1+lis0*
O1*si(as6 K+l*s(*r+l (inggi6
(#1# B#s#ng la,ar6 K*'#rangan i(a0in -ang
P*n-*0,i(an ,*01#l# 4ara.
lar#( 4al0 l*0a' 7A6 D6 E6 K96 P*n#r#naan 4a-a (aan (#1#6 K#rang (*naga6 Gangg#an (#01# '*01ang
*
+
Mineral
,itamin A
P*n#0,#'an a( 1*si 1*ra'i1a( ,a4a
K#rang a( 1*si 1*ra'i1a( ,*n#r#nan
gangg#an '*r2a +rgan6 4iar*6 0#n(a5
'+ns*n(rasi 4an I6 M#4a sa'i( 4an
0#n(a6 (alas*0ia6 4an Gangg#an
Ti4a' na8s# 0a'an
0*(a1+lis0* (#1#.
K#rang
-+4i#0
1*ra'i1a(
,*n-a'i(
g+n4+' Sa'i( '*,ala 4an gangg#an ,a4a s*n4i6 Gangg#an ,*01*n(#'an +r0+n s*'s 4an ,a4a (ing'a( -ang sanga( 1*ra( -ang (*r'ai( 4*ngan ,r+4#'si s,*r0a
-
,itamin B
4a,a( 0*n-*1a1'an gangg#an 2i3a
0*n2a4i *4i'i(6 Ma(a 0*ra4ang6 M#4a
Da,a( 0*nga'i1a('an '*r#sa'an +(a'
l*0a6 K#li( '#sa0 Gangg#an a'(ii(as *ni0 4an
4an 4a,a( 0*n-*1a1'an 0#al 71ila
0*(a1+lis0*6 Gangg#an ,r+4#'si
4i0in#0 4*ngan 4+sis 1*rl*1ian9
(*s(+s(*r+n* 7+r0+n* s*'s -ang 0*01ang'i('an li1i4+9
/
,itamin $ ,itamin E
Da,a( 0*r#sa' gin2al 4an a(i
Da,a( 0*n-*1a1'an ,*n-a'i( (#lang
Da,a( 0*ning'a('an (*'anan 4ara
-ai(# ra'i(is 4an +s(*+0alasia Gangg#an ,*01*n(#'an +r0+n s*'s -ang 0*01#a( 1*r'#rangn-a gaira s*'s#al
10
,itamin '
Da,a( 0*n-*1a1'an 0#al
M*nga01a( ,r+s* ,*01*'#an 4ara 4an ,*n-*01#an l#'a
E. Pe%oman mum Gizi Seimbang PGS P*4+0an #0#0 gii s*i01ang 7PUGS9 a4ala s#s#nan 0a'anan s*ari5ari -ang
0*ngan4#ng a( gii 4ala0 2*nis 4an 2#0la -ang s*s#ai 4*ngan '*1#(#an (#1#. Gii s*i01ang 0*0*ra(i'an *0,a( ,rinsi,6 -a'ni ariasi 0a'anan6 ,*n(ingn-a ,+la i4#, 1*rsi6 ,*n(ingn-a ,+la i4#, a'(i8 4an +laraga6 s*r(a ,*0an(a#an 1*ra( 1a4an i4*al. Un(#' 0*nangg#langi 0asala s(a(#s gii 'i(a 2#ga ,*rl# ,*4+0an (*n(#n-a. B*ri'#( ini ,*4+0an giin-a %. Agar 1a4an (*(a, s*a(6 0a'anla an*'a raga0 0a'anan. $. Ma'anla 0a'anan -ang 0*ngan4#ng s#01*r 'ar1+i4ra(6 ,r+(*in6 l*0a' #n(#' 0*0*n#i !.
'*:#'#,an *n*rgi 7(*naga9. Ma'anla ! 5 & ,iring nasi s*ari6 4*ngan la#' ,a#'6 sa-#r 4an 1#a a(a# 1aan 0a'anan
,*n#'arn-a #n(#' 0*0*n#i 4ari '*1#(#an *n*rgi. &. Ba(asi '+ns#0si l*0a' 4an 0in-a' s*:ara 1*rl*1ian. >. G#na'an gara0 1*r-+4i#0 4ala0 s*0#a 0*n# 0a'an s*ari. ). Ma'anla sa-#ran i2a#6 'a:ang5'a:angan6 i'an 'ar*na 0*ngan4#ng a( 1*si agar 1a4an (*(a, s*a( 4an 1*1as 4ari an*0ia 7'#rang 4ara9.
@. ?. =. %". %%. %$. %!.
Min#0la (a1l*( (a01a 4ara/sir#, E6 agar ,*n -*ra,an 1*si 4ala0 (#1# 4a,a( 0a'si0al. B*ri'an ASI sa2a ,a4a 1a-i sa0,ai 1*r#0#r ) 1#lan agar 1a-i s*a( 4an '*1al ,*n-a'i(. Biasa'an 0a'an ,agi agar 1a4an (*(a, s*a( 4an 1#gar. Min#0la air 0a(ang s*'#rang5'#rangn-a ? g*las s*ari. La'#'anla +laraga s*:ara (*ra(#r agar 4a,a( 0*n:aga '*g*0#'an 4an 0*ng#a('an 2an(#ng. Hin4ari 0in#0 0in#0an '*ras 1*r5al'++l agar (i4a' (*r'*na ,*n-a'i( 1*r1aa-a. T*li(ila 0a'anan -ang 4i'*0as 7'al*ng #(# 1ai'6 (anggal 'a4al#arsa9 4an 1a:ala la1*l 0a'anan agar '*s*a(an 4a,a( 4i2a0in 4an (*rin4ar 4ari 1aa-a.
$ATA4 PSTA'A
An+ni0. $"%%. La,+ran P*n4a#l#an Gii S*i01ang. ((,//n*rs.1l+gs,+(.:+0/$"%%/"?/la,+ran5,*n4a#l#an5gii5s*i01ang.(0l 7 4ia's*s ,a4a %@ J#ni $"%& 9
An+ni0 . $"%%. La,+ran P*n-#l#an Gii S*i01ang I1# Ha0il. ((,//n*rs1l+g.1l+gs,+(.:+0/$"%%/%"/sa(#an5,*n-#l#an5gii5s*i01ang5i1#%!.(0l 7 4ia's*s ,a4a %@ J#ni $"%& 9
An+ni0. $"%%. Ar(i D*8inisi/P*ng*r(ian Gii S*i01ang Pa4a Man#sia 7Za( T*naga6 P*nga(#r6 4an P*01ang#n. ((,//+rganisasi.+rg/ar(i54*8inisi5,*ng*r(ian5gii5s*i01ang5,a4a50an#sia5a(5(*naga5,*nga(#r5 ,*01ang#n 74ia's*s ,a4a (anggal %@ J#ni $"%& 9
An+ni0. $"%%. T*n(ang Gii S*i01ang. ((,//333.4an+n*n#(rin4+.+rg/(*n(anggiis*i01ang.,, 74ia's*s ,a4a (anggal%@ J#ni $"%& 9
An+ni0. $"%%. P*n(ingn-a Gii S*i01ang Dala0 Masa P*r(#01#an. ((,//333.1i01i*.:+0/gii5 s*i01ang.(0l. 74ia's*s ,a4a (anggal %@ J#ni $"%& 9
Sri L*s(ari6 En4ang 4an Kis(inna6 I4#n. $""@. Biologi 2 Makhluk idu! Dan "ingkungannya . S#ra'ar(a CF P#(ra N#graa