Makalah Utilitas Fix

MAKALAH UTILITAS PROSES PENGOLAHAN AIR PADA INDUSTRI KERTAS PT INDAH KIAT PULP AND PAPER, Tbk TANGERANG MILL

Diusulkan oleh :

FIRSTAN AVALYNE

(155061100111002)

REETTIANTI FELI!IA A" (15506110111100#) INDA$ SA%INA &" (1550611011110'2) SAFANIA

(1550611011110'6)

" ALANA IRA$I

(1550611011110'#)

RI*%YTA*%IAA" $"

(15506110+111016)

UNIVERSITAS BRAWIJAYA MALANG 2017

DAFTAR ISI

!o,e- """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""1 Da./a- Isi """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""2 BAB I : PENDAHULUAN

1"1 La/a- elakan """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""' 1"2 Ruusan asalah """""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 1"' Tu3uan""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 1" an.aa/"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" BAB II : PEGOLAHAN AIR PADA PT INDAH KIAT PULPAND PAPER, Tbk

2"1 Su4e- Ai-"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""5 2"2 a/e- T-ea/en/"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""5 2"2"1 Alu""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""5 2"2"2 Flokulan""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""6 2"2"' !ous/i So7a""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" 6 2"2" Na8!l""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""6 2"' &-oses &enolahan F-esh a/e-"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""6 2"'"1 Tanki asukan"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""6 2"'"2 Aela/o- !la-i.ie-""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""+ 2"'"' &-essu-e Fil/e-""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""+ 2"'" Tanki 9ena9unan"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""# BAB III : PENUTUP

'"1 %esi9ulan"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" '"2 Sa-an""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""" DAFTAR PUSTAKA """"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""10 LAMPIRAN PERTANYAAN DISKUSI""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""11 DAFTAR GAMBAR""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""12

BAB I PENDAHULUAN

2

11 L!"!# B$%!k!&'

Sei-in 7enan eninka/n;a 3ulah 9en7u7uk 7unia 7a-i /ahun ke /ahun< 3ulah 9e-in/aan akan ke-/as ;an su7ah en3a7i koo7i/i 9en/in 3ua eninka/" Se9e-/i ;an ki/a ke/ahui< ka;u e-u9akan salah sa/u 4ahan u/aa 7ala 9e4ua/an ke-/as 7an In7onesia e-u9akan nea-a ;an eiliki hu/an ;an 4e-9o/ensi 7ala 9en;e7iaan ka;u" &e-in/aan ke-/as 7unia ;an eninka/ ini keu7ian eau in7us/-i un/uk ene4ankan 9-oses 9-o7uksi ke-/as" &e-ke4anan in7us/-i ke-/as ;an seakin eninka/ ee-lukan 9e-ke4anan /eknoloi ;an ea7ai se-/a su4e- 7a;a anusia ;an 4e-kea9uan /ini ;an 7a9a/ enun3an 9e-ke4anan in7us/-i ke-/as 7i In7onesia" Salah sa/u 9e-usahaan ;an 4e-e-ak 9a7a 4i7an in7us/-i ke-/as a7alah &T In7ah %ia/ &ul9 = &a9eT4k" &T" In7ah %ia/ Pulp & Paper T4k" Tane-an e-u9akan salah sa/u anu.ak/u- ke-/as /e-keuka 7i In7onesia" &T" In7ah %ia/ Pulp and Paper T4k" Tane-an ulai 4e-9-o7uksi sea-a koe-sil 9a7a /ahun 1+ ;akni 9a7a 4ulan A9-il 1+< esin ke-/as no"1 7an 2 ulai 4e-o9e-asi 7an enhasilkan 100 /on ke-as se/ia9 ha-in;a" Aki4a/ eninka/n;a 9e-in/aan 9asa-< 9a7a 4ulan >uni 1#2 &T" In7ah %ia/ Pulp and Paper T4k" Tane-an ena4ah 1 esin ke-/as sehina eninka/kan 3ulah 9-o7uksi ke-/as en3a7i 150 /on se/ia9 ha-in;a" Ai- ;an 7iunakan 7ala 9-oses 9-o7uksi o4a/ a7alah ai- ;an su7ah 7iu-nikan 7enan s/an7a-7 /e-/en/u sehina o4a/ ;an 7ihasilkan 4ena-?4ena- u-ni< 4e4as i9u-i/as ;an 7a9a/ en;e4a4kan ke-usakan 9a7a o4a/ sehina 3us/-u en3a7i -aun 4ila 7ikonsusi ($8< 2012)" Selain i/u< 7ala sua/u in7us/-i .a-asi< ai- 3ua 4e-.unsi n/uk eenuhi ke4u/uhan lain se9e-/i ke4u/uhan seha-i?ha-i a/au ke4u/uhan -uah /ana 7a-i sua/u 9a4-ik< /e-asuk ke4u/uhan seha-i?ha-i 7a-i 9ea@ai?9ea@ai 9a4-ik /e-se4u/" Ai- 3ua 4an;ak 4e-9e-an 7ala 9-oses?9-oses 9a7a in7us/-i< 4aik i/u 9-oses 9-o7uksi< au9un 9-oses?9-oses lainn;a se9e-/i se4aai 9ela-u/< en3a7i e7ia 9e-/uka-an 9anas< e7ia 7ala elakukan 9-oses 9en7ininan 7an lain se4aain;a" %a-ena 4ei/u 4esa- 9e-anan ai- 7ala in7us/-i< aka 7ala sua/u In7us/-i< ai- ha-us 7i4e-i 9e-lakuan a/au 7i9-oses 7enan 4aik aa- la;ak 7iunakan 7ala 4e-4aai 9-oses 9a7a In7us/-i" n/uk eenuhi ke4u/uhan ai- 9a7a &T In7ah %ia/ &ul9 = &a9e- T4k ena4il ai7a-i ai- sunai !isa7ane" ai- ini keu7ian akan 7iolah 7an 7isesuaikan 7enan s/an7a-7 ;an a7a 9a7a &T In7ah %ia/ &ul9 = &a9e- T4k" &enolahan ai- en3a7i sana/ 9en/in ka-ena ai;an 7iunakan ha-us eenuhi k-i/e-ia kuali/as se9e-/i salini/as< kon7uk/i,i/as< 7an /o/al

hardness un/uk 7a9a/ en3aa kuali/as 9-o7uk" %a-ena alasan?alasan /e-se4u/< 9enolahan ai'

7ala in7us/-i .a-asi< 7ala hal ini &T In7ah %ia/ &u9 = &a9e- T4k en3a7i salah sa/u hal /e-9en/in 7ala ke4e-lansunan in7us/-i ini" 12 R()(*!& M!*!%!+

1" aaiana &T" In7ah %ia/ &ul9 = &a9e- en olah ai- sunai !isa7 ane sehina la;ak 7iunakan se4aai 4ahan 4aku in7us/-; ke-/as 2" aaiana kuali/as ai- ;an 7ihasilkan oleh &T" In7ah %ia/ &ul9 = &a9e-

1 T(-(!& 1" ene/ahui kuali/as ai- ;an 7i9e-lukan oleh sua/u in7us/-; ke-/as 2" ene/ahui /eknik 9enolahan ai- ;an 7ilakukan oleh &T" In7ah %ia/ &ul9 = &a9e-

T4k" '" ene/ahui kuali/as ai- ;an 7ihasilkan oleh &T" In7ah %ia/ &ul9 = &a9e- T4k" 1. M!&/!!" 1" e9e-luas @a@asan /en/an Teknik 9enolahan ai- ;an su7ah 7i/e-a9kan 9a7a

7unia In7us/-i" 2" e9e-luas @a@asan /en/an s/an7a-7 kuali/as ai- ;an ha-us 7ihasilkan un/uk 7iunakan 7ala in7us/-i .a-asi"



BAB II PENGOLAHAN AIR PADA PT INDAH KI AT PULP AND PAPER,Tbk

2"1"

Su4e-Ai&T" In7ah %ia/ &ul9 = Paper T4k" Tane-an 7ala eenuhi e4u/uhan fresh

water enunakan su4e- ai- 7a-i Sunai !isa7ane ;an 4e-a7a 7i se4elah 4a-a/ lokasi 9a4-ik 7enan elalui 9-oses 9enolahan /e-le4ih 7ahulu" e-iku/ a7alah /a4l 4e-isi kuali/as ai- 7a-i ai- sunai isa7ane : Tabel 2.1. Kualitas Air Sungai Cisadane

P!#!)$"$# Suhu 9$ D8 TSS N To/al &/o/al 8D !8D %ee9a/an A-us

K!!# 2'?'0! 6?6<' '<5?+<5BL 20?11BL 0<115?0<622 BL 0<0'0?0<'01BL 2<2'BL 1'"'BL 0<1'?1 Bs

e-7asa-kan /a4el 2"1< Ai- 7a-i sunai !isa7ane enalai 9enea-an 7an asih sana/ ko/o- 7an /i7ak unkin 7iunakan un/uk 9-oses 9-o7uksi< sehina 9e-lu 7ilakukan water treatment un/uk eenuhi ke4u/uhan ai-" 2"2"

a/e- T-ea/en/ a/e- /-ea/en/ e-u9akan sua/u a-a a/au 4en/uk 9enolahan ai- 7enan a-a C a-a /e-/en/u 7enan /u3uan un/uk ena9ai hasil ;an 7iha-a9kan sesuai ke4u/uhan" Sua/u sis/e 7esain @a/e- /-ea/en/ 7i/en/ukan oleh su4e- ai- 7an kuali/as ai-" &/" In7ah %ia/ &ul9 ena4ahkan a/ /e-/en/u selaa @a/e- /-ea/en/< ;ai/u : 2"2"1" Alu (Al 2(S8)'"1#$28) Alu 4e-.unsi se4aai koaulan ;an 7a9a/ enu9alkan lu9u- ;an /e-7a9a/ 7ala ai- sunai" &T"In7ah %ia/ &ul9 = Paper T4k" Tane-an e4u/uhkan alu ena9ai 6"'00  ' 9e- 4ulann;a"

2"2"2"Flokulan Flokulan 7iunakan un/uk enika/ a/ 9eno/o- 4e-uku-an keil< sehina a/ 9eno/o- akan en3a7i 9a-/ikel ;an le4ih 4esa- 7an enen7a9" Flokulan 7i/a4ahkan ke 7ala 4ak ;an 7ilenka9i 7enan 9ena7uk" %e4u/uhan

5

.lokulan ;an 7iunakan oleh &T" In7ah %ia/ &ul9 = &a9e- T4k" Tane-an ena9ai 50 ' 9e- 4ulann;a"

2.2.3. Caustic Soda Caustic Soda 7iunakan un/uk en3aa kes/a4ilan 9$"Na8$ ini 7i/a4ahkan se/elah 7ilakukan 9ena4ahan alu" $al /e-se4u/ 7ika-enakan ai- akan 4e-u4ah en3a7i asa se/elah 7i/a4ahkan alu" %e4u/uhan Na8$ ;an 7iunakan oleh &T" In7ah %ia/ &ul9 = &a9e- T4k" Tane-an ena9ai'"500 '9e- 4ulann;a" 2"2"" Na8!l Na8!l 7iunakan un/uk e4unuh ik-oo-anise ;an /e-kan7un 7i 7ala ai- sunai" %e4u/uhan Na8!l ;an 7iunakan oleh &T" In7ah %ia/ &ul9 = &a9e- T4k" Tane-an ena9ai 1"#00  '9e- 4ulann;a" 2"'"

&-oses &enolahan .-esh @a/e&-oses ;an /e-3a7i 9a7a 9enolahan .-esh @a/e- se4aai 4e-iku/ : 2"'"1"Tanki asukan Tanki asukan 4e-u9a /anki 9ena9un ;an 7iunakan se4aai /e9a/ 9ena9unan ai-" un/uk enisi 4ak 9ena9unan< 7iunakan ein 9o9a" Tanki e-u9akan 9ena9unan ai- seen/a-a" Selain i/u< /anki 7a9a/ 4e-.unsi se4aai /e9a/ enen7a9kan ko/o-an 7an 9a-/ikel 7i 7ala ai-" 9a7a /anki 9ena9unan< kuali/as ai- ;an ku-an 4aik< 9e-/lu 7i4e-i 9e-lakuan khusus 7enan 9ena4ahan ka9o-i/ a/au /a@as a/au alu" %a9o-i/ ini 7iunakan un/uk enoksi7asi a/ 4esi ;an /e-l-u/ 7i 7ala ai-" ka9o-i/ a/au /a@as 7a9a/ e4unuh kuan 7an 4ak/e-i" Ta@as e-u9akan 4ahan koaulan ;an 7a9a/ enen7a9kan 4ahan kiia ;an /e-la-u/ 7ala ai(Alas;ah< 2006)" Ai- sunai 7i 7ala /anki asukan 7i/a4ahkan alu ;an eiliki si.a/ asa 7an koaulan Clarifix se4an;ak 6 k koaulan un/uk se/ia9 100 k alu un/uk enen7a9kan ko/o-an ;an /e-kan7un 7i7alan;a" &ena4ahan alu ini e4ua/ ai- sunai en3a7i seakin asa sehina 7i9e-lukan Na8$ un/uk ene/-alkan ai- sunai 7an 7ilakukan 9enon/-olan 9$ se4esa-  + se-/a 9enon/-olan kan7unan SS ai- se4esa- 100 99" %e4u/uhan alu ;an 7iunakan se4an;ak aksiu '00 kBha-i< .lokulan aksiu ' kBha-i< 7an caustic soda aksiu '00 kBha-i"

2.3.2.Accelator Clarifier 6

Clarifier e-u9akan /e9a/ ;an 7iunakan se4aai /e9a/ /e-3a7in;a koaulasi" %o/o-an ;an enen7a9 akan 7i4uan elalui 9i9a salu-an 9e4uanan (a7-i;ah< 2016)" Accelator clarifier eiliki ai/a/o- 7enan ' 4uah impeller 7iana impeller 9e-/aa ;an /e-le/ak 4aian 4a@ah /anki ;an 4e-.unsi un/uk ena7uk .lok sehina .lok /i7ak enen7a9 7an le4ih u7ah 7i4uan ke4ali ke sunai" Impeller ke7ua /e-le/ak 7i 4aian /enah /anki 4e-.unsi un/uk ena7uk .lokulan 7an Na8$ en3a7i hooen sehina 9-oses 9enen7a9an 7an ne/-alisasi se9u-na" Se7ankan< impeller ke/ia /e-le/ak 7i 4aian a/as /anki< ;an 4e-.unsi un/uk e4a@a .lok ke 4aian 4a@ah /anki aa- .lok enen7a9" %eu7ian ai- ;an su7ah 3e-nih akan kelua- sea-a overflow elalui 9i9a?9i9a 7i 9e-ukaan ai-" Di 7ala accelator clarifier ini 3ua /e-3a7i 2 9-oses ;ak ni primary

mixing 7an secondary mixing" &a7a primary mixing 7i/a4ahkan .lokulan un/uk enen7a9kan 9eno/o- ;an /e-kan7un 7ala ai- sunai sehina e4en/uk .lok?.lok a/au lu9u- 7an 7a9a/ 7i9isahkan 7a-i ai-" &a7a primary iin< @ak/u 9enahanan 7ilakukan selaa 1<5?2<5 3a 7enan ali-an li4ah ai- se4esa- 2?'2Bha-i (Su9a-an< 2002)" &a7a

secondary mixing

7i/a4ahkan Na8$ un/uk ene/-alkan ai- 7enan 9$ seki/a- + hina +"'"

2.3.3.Pressure ilter Ai- ;an su7ah 4e-sih 7a-i 9-oses 7i accelator clari fier keu7ian 7ile@a/kan elalui 5 4uah pressure filter ;an 7ilenka9i 7enan e7ia 9en;a-in 9asi-< ke-ikil< 7an 4a/u ko-al ;an 4e-/u3uan un/uk eisahkan .lok ;an /e-4a@a 7i 7ala ai-" ilter ;an 7iunakan keu7ian 7i ui inial sa/u kali seha-i 7enan a-a e4alikkan a-ah ali-an ai- 7a-i 4a@ah ke a/as sehina .lok ;an /e-en7a9kan 7i filter akan /e-4a@a ke a/as 7an keluaelalui 9i9a !ac"wash" &enan/ian 9asi-< ke-ikil< 7an ko-al 7ilakukan ' /ahun sekali" 2"'""Tanki &ena9unan Te-7a9a/ 2 3enis /anki 9ena9unan ;akni /anki un/uk ai- 9-o7uksi ;an eiliki ka9asi/as '00  ' 7an /ank i un/uk ai- non 9-o7u ksi ;an '

eiliki ka9asi/as 250  " Di 7ala /anki 9ena9unan ai- 9-o7uksi 7ilakukan 9ena4ahan Na8!l ;an 4e-.unsi un/uk e4unuh ik-oo-anise" >ulah Na8!l ;an 7iunakan aksiu 0 kBha-i"

+

BAB III PENUTUP

1 KESIMPULAN 1" &T" In7ah %ia/ &ul9 = &a9e- enunakan ai- sunai isa7ane se4aai .-esh

@a/e- ;an akan 7iunakan 7ala 9-oses in7us/-i au9un un/uk ke4u/uhan ekse/-nal" 2" Teknik 9enolahan ai- ;an 7iunakan /e-4ai en3a7i e9a/ /aha9< ;ai/u /aha9 9e-/aa 7i Tanki &easukan /an9a 9ena4ahan a9a9un han;a 9ena7ukan< /aha9 ke7ua 7i Aela/o- !la-i.ie- ;an 7i/a4ahkan koaulan< .lokulan se-/a 9ena/u- &$< /aha9 ke/ia 7i &-essu-e Fil/e- han;a 7ilakukan 9en;a-inan ai- < 7an /aha9 /e-akhi- 7i Tanki &ena9unan" '" %uali/as ai- ;an 7ihasilkan 7a-i &T" In7ah %ia/ &ul 9 = &a9e- /i7ak 7ik e/ahui sea-a 9as/i ka-ena &T" In7ah %ia/ &ul9 = &a9e- /i7ak enelua-kan 4aku u/u 7a-i 9-oses 9enolahan ai- ;an 7ihasilkan" 2 SARAN

1" DI9e-lukan 9enolahan .-esh @a/e- le4ih lan3u/ un/uk ela-u/kan ka/ionik s/a-h ka-ena 7enan 9ena4ahan ka/ionn ;a 7a9a/ le4ih e9e-kua/ ke-/as" Ala/ ;an 7iunakan 7a9a/ 4e-u9a ion ehane- aa- ion?ion

7i7ala ai- /i7ak

enanu 9-oses" #

2" &enelua-an 4aku u/u 7a-i se/ia9 /aha9 ;an /elah 7ilakukan"

DAFTAR PUSTAKA

Alas;ah< Su3ana" 2006" #era"it sendiri alat pen$ernihan air untu" rumah tangga" %a@an &us/aka : >aka-/a Su9a-an"2002" Pem!uangan %in$a dan im!ah Cair' Suatu Pengantar" &ene-4i/ uku %e7ok/e-an EG! : >aka-/a a7-i;ah< as;i/" 2016" (nsi"lopedia )umus *imia" &us/aka Ilu Sees/a : >aka-/a



LAMPIRAN

PERTANYAAN DISKUSI

1" aku u/u ai- ;an 7iha silkan 9a7a 9-o ses 9e4ua/an ke-/as 9a7a &T" In7ah %ia / 9ul9 an7 9a9e-< T4k 2" %ena9a 9-osesn;a han;a sa9ai Fil/-asi A9akah /i7ak a7a 9-oses lain 9a7a ai- ;an akan 7iunakan un/uk 9-oses 9-o7uksi se9e-/i un/uk 9-oses ka/ionik s/a-h

JAWABAN

1" aku u/u ;an 7ih asilkan 7a-i 9-o ses 9e4ua/an ke-/as 9a7a &T" In7ah %ia/ 9ul 9 an7 9a9e- ini ean /i7ak a7a 7ala su4e-n;a /e/a9i &T I%&& ini e-u9akan anak 9e-usahaan 7a-i &T" T3i@i %iia sehina enu-u/ kai un/uk 4aku u/un;a ku-an le4ihn;a eiliki s/an7a- ;an saa 7enan &T" T3i@i %iia" 2" %a-ena 7i7a/an;a ean han;a enunakan .il/-asi" Akan /e/a9i seha-usn;a sa-an 7a-i kai a7alah a7a 9-oses lan3u/an se9e-/i ion ehane- aa- ka/ion ;an la-u/ 7ala ai- /i7ak enanu 9-oses 9ela-u/an ka/ionik s/a-h

10

DAFTAR GAMBAR

N8 NAA ALAT 1" Tanki asukan

2"

GAAR

Aele-a/o- !lassi.ie-

'"

&-essu-e Fil/e-

"

Tanki 9ena9unan

11