Ubi~é ne Hg{da~igb : DA[\EI@@E
NI_@GDE N’E^A^ N’ENULA^EU[ \_ELIA@I\E \e||igb juib ;?11
NGDAIBE NE LGD_E^EBLE ;";: « Lgblep~igb nu p{gje~ énula~ih |pélia`i|é ½ DEDGI[E
@’allgdpafbedeb~ @’allgdpafbedeb~ ï `a |glia`i|a~igb N’ebhab~| alluei``i| eb \E\\AN Ub p{gje~ énula~ih lgdde gu~i` n’ib~e{xeb~igb
BGUFE “ Habby
[ede{liedeb~|
A ~{axe{| le dédgi{e ne hib ne hg{da~igb n’énula~{ile |pélia`i|ée, j’ai pu alqué{i{ ne| lgbbai||able| e~ espé{ieble| pe{~ibeb~e| pgu{ `a pgu{|ui~e ne dgb pa{lgu{| p{ghe||igbbe`" Lepebnab~, je ~ieb| ï p{éli|e{ que le~ él{i~ b’a pu ê~{e {éa`i|é nab| le| lgbni~igb| haxg{ak`e|, que pa{ `e |gu~ieb e~ `’allgdpafbedeb~ ngb~ j’ai kébéhilié" Je |gucai~e {ede{lie{ ~gu~ n’akg{n, `’eb|edk`e ne `’équipe nu \E\\AN pgu{ |gb alluei` lca`eu{eus qui d’a é~é {é|e{xé nu{ab~ dgb |~afe ne ne{biã{e abbée" Le ngludeb~ a éfa`edeb~ béle||i~é n’ube aine nab| |a lgb|~{ul~igb pa{ ne| hg{da~eu{| ne `’IDH Da{|ei``e" Je {ede{lie da ~u~{ile ne dédgi{e pgu{ |e| lgb|ei`| aib|i que da {e|pgb|ak`e ne hi`iã{e pgu{ |gb ibxe|~i||edeb~ e~ |gb |gu~ieb nab| dgb pa{lgu{| ne hg{da~igb" De| {ede{liedeb~| |’an{e||eb~ au||i ï ~gu~e| `e| pe{|gbbe| |’é~ab~ ibxe|~ie| nab| `a {e`el~u{e ne dgb dédgi{e e~ lgb~{ikuab~ ï |gb adé`ig{a~igb" Je be pgu{{ai da`ceu{eu|edeb~ ~gu| `e| li~e{ ili" _gu{ hibi{, je |gucai~e {ede{lie{ ~gu~ pa{~ilu`iã{edeb~ le`ui qui e|~ eb pa{~ie ï `’g{ifibe ne dgb ib|l{ip~igb nab| le~~e hg{da~igb, pgu{ |gb |gu~ieb au qug~inieb"
\gddai{e Ib~{gnul~igb
1
Lcapi~{e 1 $ Da néda{lce ne {elce{lce$al~igb : @e niafbg|~il
<
I) Lgb~es~e ju{inique e~ |glia` ne| I^E_………………………"""""" < II) @e \E\\AN : ube dgna`i~é n’ib~e{xeb~igb eb di`ieu guxe{~…""" guxe{~…""" 5 III) De| ib~e{{gfa~igb| |u{ `’allgdpafbedeb~ ï `a |glia`i|a~igb…"" 6 IX) Allgdpafbedeb~, |glia`i|a~igb e~ ~{guk`e nu lgdpg{~edeb~ : eb~{e ~cég{ie e~ p{a~ique…………………………" 1? X) Ne da da {elce{lce ï `’al~igb : _{gk`éda~ique e~ cypg~cã|e……" ;?
Lcapi~{e ; $ Ub p{gje~ énula~ih : @a di|e eb al~igb
;>
I) @a bg~igb ne p{gje~ : Ube ab~ilipa~igb p{é|eb~e nu hu~u{………" ;> II) Ub p{gje~ n’guxe{~u{e ï `’ebxi{gbbedeb~……………………""" `’ebxi{gbbedeb~……………………""" ;8 III) @e| |g{~ie| énula~ixe| lg``el~ixe| lgdde dgyeb n’al~igb…… <1 IX) @’éxg`u~igb ne| ebhab~| nab| le~~e néda{lce ne p{gje~………" <5 X) Ube éxa`ua~igb${éfu`a~igb ne `’é`akg{a~igb ï `a di|e eb Ŝux{e" >6
Lgbl`u|igb
5?
Kik`igf{apcie …………………………………………………………"" 51 \gddai{e ne| abbese|………………………………………… …… 5;
Ib~{gnul~igb Nab| da xi|igb, le dédgi{e e|~ ub gu~i` ne hiba`i|a~igb ne dgb pa{lgu{| ne hg{da~igb n’énula~{ile |pélia`i|ée" Aib|i, nab| le~ él{i~, je |gucai~e hai{e pa{~ ne dgb pg|i~igbbedeb~ p{ghe||igbbe` al~ue` eb ~ab~ qu’énula~{ile eb hg{da~igb, de p{gje~ab~ nab| dgb hu~u{ pg|~e" De| pg|i~igb| |e |gb~ lgb|~{ui~e| e~ nélgb|~{ui~e| au hu{ e~ ï de|u{e ne dgb pa{lgu{| |lg`ai{e, ubixe{|i~ai{e e~ p{ghe||igbbe`" Ap{ã| ube `ileble p{ghe||igbbe``e eb ib~e{xeb~igb |glia`e ï `’I[^\ ne _e{pifbab, j’ai |gucai~é pgu{|uix{e de| espé{ieble|, pa{ ube hg{da~igb n’énula~{ile |pélia`i|ée eb neus ab| ï `’IDH Da{|ei``e" Aib|i, j’ai pu a{~ilu`e{ p{a~ique e~ ~cég{ie ï pa{~i{ ne| nihhé{eb~| |~afe| p{ghe||igbbe`|, ne de| `el~u{e| e~ ne| élcabfe| nu{ab~ `e| ~edp| ne ninal~ique p{ghe||igbbe``e" Eb pa{~ilu`ie{, dgb |~afe n’gk|e{xa~igb eb Dai|gb n’Ebhab~| ï La{al~ã{e \glia` #DEL\) a é~é `’glla|igb ne de {ebn{e lgdp~e ne le~~e béle||i~é ne p{ebn{e nu {elu` pa{ {appg{~ ï dgb ib~e{xeb~igb ni{el~e" N’g{e| e~ néjï, j’ai {e||eb~i `’idpg{~able n’e|pale ne {éfu`a~igb nab| da p{a~ique aup{ã| ne pe{|gbbe| eb |guhh{able" @g{| ne `a |ui~e ne da hg{da~igb, je de |ui| a~~alcée ï de~~{e eb axab~ de| él{i~| p{ghe||igbbe`|, `e| élcabfe| axel `’équipe gu eblg{e `e| ~edp| n’aba`y|e ne `a p{a~ique, lgdde {éfu`a~eu{ ne dgb ib~e{xeb~igb" Dgb lcgis ne {éa`i|e{ dgb |~afe ne p{ghe||igbba`i|a~igb, eb \e{xile n’Enula~igb \pélia`i|é e~ ne \gib ï Ngdili`e #\E\\AN) n’ub Ib|~i~u~ ^cé{apeu~ique Enula~ih e~ _énafgfique #I^E_) a é~é dg~ixé pa{ p`u|ieu{| é`édeb~|" ^gu~ n’akg{n, l’e|~ `a pg||iki`i~é ne nélgux{i{ `e |el~eu{ dénilg$|glia` ne dabiã{e app{ghgbnie eb beuh dgi| ne |~afe" Ne p`u|, `e \E\\AN e|~ ub |e{xile eb di`ieu g{nibai{e gù `’ib~e{xeb~igb ne `’énula~eu{ |e hai~ ne haægb adku`a~gi{e au |eib n’ube équipe p`u{ini|lip`ibai{e" Le~~e lgblep~igb a||ez pa{~ilu`iã{e d’a adebée ï xgu`gi{ `’espé{ideb~e{ nab| le~~e ne{biã{e abbée ne hg{da~igb" Eb \E\\AN, `’ib~e{xeb~igb ne `’énula~eu{ |e ka|e p{iblipa`edeb~ |u{ `e daib~ieb nab| ube |lg`a{i~é g{nibai{e ne `’ebhab~ aib|i que |gb ib|l{ip~igb nab| |gb ebxi{gbbedeb~" Aib|i, `a |glia`i|a~igb |e xeu~ ê~{e ube ne| di||igb| p{iblipa`e| nu \E\\AN e~ eb pa{~ilu`ie{ ne `’énula~eu{" Le pgib~ d’a pa{~ilu`iã{edeb~ ib~é{e||ée, 1
le{~aibedeb~ au xu ne da hg{da~igb ubixe{|i~ai{e eb |glig`gfie" Nab| `e lan{e ne dgb dédgi{e, je de |ui| ib~e{{gfée |u{ le lgblep~ ne |glia`i|a~igb qui e|~ `’gkje~ ne bgdk{eu|e| a~~eb~igb|" Eb ehhe~, le~~e eb~{ée eb |glié~é e|~ pg|ée lgdde e||eb~ie``e bg~addeb~ nab| `’ebhable" Le |gb~ p{iblipa`edeb~ `’élg`e e~ `a hadi``e qui jgueb~ le {þ`e dai| éfa`edeb~ ~gu~e ib|l{ip~igb nab| `a li~é" Da pg|~u{e n’énula~{ile |pélia`i|ée eb hg{da~igb d’adãbe ï de que|~igbbe{ |u{ `a haægb ngb~ |e{a app{écebné le lgblep~" I` de |edk`e idpg{~ab~ ne `e néhibi{ e~ ne `e nélgb|~{ui{e la{ i` |e{a {éxé`a~eu{ ne| g{ieb~a~igb| lcgi|ie| nab| `e| ni|pg|i~ih| n’allgdpafbedeb~ énula~ih" Axel le~~e ~céda~ique ne `a |glia`i|a~igb, i` |’afi~ `ï eblg{e, ne hai{e ne| a``e{|$ {e~gu{| eb~{e ~cég{ie e~ p{a~ique" Aib|i, dgb dédgi{e |e nélgupe eb neus pa{~ie|, `a p{ediã{e |u{ da néda{lce ne {elce{lce e~ `a neusiãde |u{ |a di|e eb Ŝux{e ï pa{~i{ n’ub p{gje~ énula~ih" ^gu~ au `gbf ne dgb él{i~, j’ai ~eb~é ne hai{e le| `ieb| eb~{e {éh`esigb ~cég{ique e~ ib~e{xeb~igb p{a~ique" @e lgb~es~e e~ `e lan{e ne da {éh`esigb |e |i~ueb~ ï pa{~i{ ne `a p{é|eb~a~igb n’ub I^E_ nab| |gb eb|edk`e eb|edk`e e~ nu \E\\AN \E\\AN eb pa{~ilu`ie{" pa{~ilu`ie{" Aib|i, de| ib~e{{gfa~igb| ib~e{{gfa~igb| |u{ |u{ `’allgdpafbedeb~ ï `a |glia`i|a~igb ne `’énula~eu{ |e xeu`eb~ lgb~es~ua`i|ée|" De| {elce{lce| p{a~ique| e~ ~cég{ique| |u{ `e| bg~igb| e~ lgblep~| n’allgdpafbedeb~, ne |glia`i|a~igb e~ ne ~{guk`e nu lgdpg{~edeb~ xiebbeb~ é~aye{ da p{gk`éda~ique e~ dgb cypg~cã|e n’ib~e{xeb~igb" Le| p{edie{| é`édeb~| xiebbeb~ hai{e lan{e au p{gje~ énula~ih di| eb p`ale" Au$ ne`ï n’ube {elce{lce |u{ `a bg~igb ne p{gje~, l’e|~ `a {éh`esigb |u{ `e| é`édeb~| e~ `e| é~ape| nu p{gje~ qui |’e|~ pg|ée" @e| |g{~ie| énula~ixe| gb~ é~é lcgi|ie| lgdde dgyeb n’al~igb nab| ub p{gje~ f`gka` n’guxe{~u{e ï `’ebxi{gbbedeb~" @a l{éa~igb ne lgbni~igb| anap~ée| a pe{di| ne bg~e{ le{~aibe| éxg`u~igb| éxg`u~igb| pgu{ `e| ebhab~| lgble{bé| pa{ le p{gje~" _a{ ai``eu{|, `e| {éh`esigb| b’é~ab~ pa| hifée|, `a {éa`i|a~igb nu p{gje~ e|~ xebue dgnihie{ `a haægb ngb~ le{~aib| é`édeb~| axaieb~ é~é peb|é|" Aib|i, `e| e|pale| ne {éfu`a~igb gb~ é~é `’glla|igb ne xa$e~$xieb~ eb~{e p{gje~ peb|é e~ p{gje~ {éa`i|é"
;
Lcapi~{e 1 $ Da néda{lce ne {elce{lce$al~igb : @e niafbg|~il @a {elce{lce$al~igb e|~ néhibie nab| `’gux{afe ne DA" Cufgb e~ L" \eike`, lce{lceu{| eb |lieble| ne `’énula~igb : +I` |&afi~ ne {elce{lce| nab| `e|que``e| i` y a ube al~igb né`iké{ée ne ~{ab|hg{da~igb ne `a {éa`i~é = {elce{lce| ayab~ ub nguk`e gkjel~ih : ~{ab|hg{de{ `a {éa`i~é e~ p{gnui{e ne| lgbbai||able| lgble{bab~ le| ~{ab|hg{da~igb|+ 1" Dgb dédgi{e ne hib ne hg{da~igb |’ib|l{i~ nab| le~~e néda{lce, le``e$li |e |i~uab~ nab| ub lgb~es~e ju{inique e~ |glia` que je |gucai~e néxe`gppe{"
I) Lgb~es~e ju{inique e~ |glia` ne| I^E_ Je {éa`i|e dgb |~afe nab| ub \e{xile n’Enula~igb \pélia`i|ée e~ ne \gib ï Ngdili`e #\E\\AN) {a~~alcé ï ub Ib|~i~u~ ^cé{apeu~ique Enula~ih e~ _énafgfique #I^E_)" ^gu~ n’akg{n, je p{é|eb~e{ai ne dabiã{e né~ai``é `e lgb~es~e ne dgb ib~e{xeb~igb ï pa{~i{ ne| di||igb|, nu lan{e `éfa` e~ nu puk`il alluei``i eb I^E_, pgu{ dieus |ai|i{ eb qugi i` e|~ lgbh{gb~é ï `a p{gk`éda~ique |gu`exée pa{ de| ib~e{{gfa~igb|" @’I^E_ nab| `e |el~eu{ dénilg$|glia` al~ue`
@e| I^E_ |gb~ ne| |~{ul~u{e| dénilg$|glia`e| hibablée| pa{ `’a||u{able da`a da`ani nie e e~ |gu| |gu| `a {e|p {e|pgb gb|ak |aki` i`i~ i~é é ne `’E~ `’E~a~ a~"" I`| I`| gb~ gb~ é~é é~é `éfa `éfa`e `ede deb~ b~ néhib néhibi| i| pa{ pa{ `e nél{ nél{e~ e~ nu 8 jab jabxie{ xie{ ;??5 ;??5 b¿;?? ¿;??5$ 5$11 11 é~ak é~ak`i `i|| ||ab ab~ ~ `e| `e| lgb lgbni~i ni~igb gb| | ~elc ~elcbi biqu que| e| n’g{fabi|a~igbe~nehgbl~igbbedeb~ne|I^E_" Lené Lenél{ l{e~ e~~ ~{a {ab| b|hg hg{d {de` e`e| e|Ib Ib|~ |~i~ i~u~ u~| |ne ne[ [éé éénu nula la~i ~igb gbeb ebIb Ib|~ |~i~ i~u~ u~^c ^cé{ é{ap apeu eu~i ~iqu que e Enula~ihe~_énafgfiquee~|pélihie`e|di||igb|e~al~igb|pa{~ilu`iã{e|ne|I^E_: haxg{ haxg{i| i|e{ e{ `e daib daib~i ~ieb eb nu `ieb `ieb ne| pe{| pe{|gb gbbe be| | axel axel `eu{ `eu{ di`i di`ieu eu hadi hadi`i `ia` a` e~ |glia |glia`, `, p{gdguxgi{`eu{ib~éf{a~igbnab|`e|nihhé{eb~|ngdaibe|ne`axie,ni|peb|e{ne| |gib|,allgdpafbe{aunéxe`gppedeb~ne|pe{|gbbe|alluei``ie|audgyebn’ube ib~e{xeb~igbib~e{ni|lip`ibai{e" _gu{ gu{ {épg {épgbn bn{e {e ïle| di||i i||igb gb|, |, ubeéqu ubeéquip ipep` ep`u{ u{in ini| i|li lip` p`ib ibai ai{e {e lgbj lgbjuf ufue ue ne| ne| al~igb al~igb| | ~cé{ap ~cé{apeu~ eu~iqu ique|, e|, énula~i énula~ixe| xe| e~ pénafgf pénafgfiqu ique|" e|" @e pa{~eb pa{~eba{ia a{ia~ ~ e|~ ub gu~i` gu~i` leb~{a` pgu{ le~~e équipe guxe{~e |u{ `’ebxi{gbbedeb~ ne `a pe{|gbbe" 1
Cufgb e~ \eike`, [elce{lce| idp`iquée|, [elce{lce| al~igb : @e la| ne `&énula~igb, Ne Kgelm, Ke`fique, 1933"
<
@’allg @’allgdpa dpafbe fbedeb deb~ ~ {éa`i| {éa`i|é é |e hai~ hai~ nab| `e lan{e lan{e n’ub p{gje~ p{gje~ pe{|gb pe{|gbba` ba`i|é i|é anap~é anap~é aus ke|gib ke|gib|" |" Le p{gje~ p{gje~ p{gpg| p{gpg|e e ne| dgna`i dgna`i~é| ~é| n’allgd n’allgdpaf pafbed bedeb~ eb~| | nixe{| nixe{|ihi ihiée|, ée|, dgnu` dgnu`ak ak`e `e| | e~ éxg` éxg`u~ u~ix ixe| e| ~gu~ ~gu~ eb ~eba ~ebab~ b~ lgdp~ lgdp~e e ne `a |i~u |i~ua~i a~igb gb |ibf |ibfu` u`iã iã{e {e ne| pe{|gbbe|e~ne`eu{hadi``e" @a`g @a`gi; i;?? ??;$; ;$;nu nu; ;jab jabxi xie{ e{;? ;??; ?;{é {ébg bgxa xab~ b~`’ `’al~ al~igb igb|g |gli lia` a`ee ee~d ~dén énilg ilg$| $|gli glia` a`ea ea {éahhi{dé`ep{iblip {éahhi{dé`ep{iblipene ene`’u|afe `’u|afe{«aulŜu{nu {«aulŜu{nu ni|pg|i~ih½eb`ui{elgbbai| ni|pg|i~ih½eb`ui{elgbbai||ab~ne| |ab~ne| n{gi~|:{e|pel~ n{gi~|:{e|pel~ne`a ne`anifbi~é nifbi~é,ib~éf{i~ ,ib~éf{i~é,xiep{ixée,ib~i é,xiep{ixée,ib~idi~é, di~é,|élu{i~é,`ik{ |élu{i~é,`ik{elcgisne| elcgisne| p{e|~a p{e|~a~igb ~igb|, |, allgdp allgdpafb afbede edeb~ b~ ibnixinu ibnixinua`i a`i|é, |é, {elce{ {elce{lce lce nu lgb|eb lgb|eb~ed ~edeb~ eb~ él`ai{é él`ai{é,, lgbhineb~ia`i~éne|ngbbée|e~allã|ï`’ibhg{da~igb`elgble{bab~" _gu{ le`a, |ep~ bguxeaus ni|pg|i~ih| gb~ é~é di| eb Ŝux{e, haxg{i|ab~ `’ese{lilene|n{gi~|:libqngludeb~|axel`e`ix{e~n’alluei`,`alca{~ene|n{gi~|e~ ne| ne| `ike `ike{~ {~é| é|, , `e {ãf` {ãf`ed edeb eb~ ~ ne hgbl hgbl~i ~igb gbbe bede deb~ b~, , `e lgb~ lgb~{a {a~ ~ ne |éjg |éjgu{ u{, , `e p{gj p{gje~ e~ n’é~ak`i||edeb~e~neusib|~able|axel`ape{|gbbequa`ihiéegu`edénia~eu{e~`e lgb|ei`nexie|glia`e" @e|g{i g{ieb~a~igb|ebI^ ebI^E E_|gb |gb~bg~ bg~ihiée|pa{ pa{`a
Lgddi||igb ne| N{gi~| e~ ne
`’Au~gbgdie ne| _e{|gbbe| Cabnilapée| #LNA_C) ne `a Dai|gb Népa{~edeb~a`e ne| _e{|gbbe| Cabnilapée| #DN_C)" Aib|i, `’I^E_ |e |i~ue nab| `e |el~eu{ nu cabnilap axel ube {ãf`edeb~a~igb |pélihique" @a `gi ;??5$1?; nu 11 héx{ie{ ;??5 pgu{ `’éfa`i~é ne| n{gi~| e~ ne| lcable| ne| pe{|gbbe| cabnilapée| a pgu{ `a p{ediã{e hgi| nab| `a `éfi|`a~igb h{abæai|e, ngbbé ube néhibi~igb p{éli|e nu cabnilap : « Lgb|~i~ue ub cabnilap #…) ~gu~e `idi~a~igb n’al~igb gu {e|~{il~igb ne pa{~ilipa~igb ï `a xie eb |glié~é |ukie nab| |gb ebxi{gbbedeb~ pa{ ube pe{|gbbe eb {ai|gb ne |gb a`~é{a~igb |uk|~ab~ie``e, nu{ak`e gu néhibi~ixe n’ube gu p`u|ieu{| hgbl~igb| pcy|ique|, |eb|g{ie``e|, deb~a`e|, lgfbi~ixe| gu p|ylcique|, n’ub pg`ycabnilap gu n’ub ~{guk`e ne |ab~é ibxa`inab~ ½ ;" @a xg`gb~é ne le~~e `gi e|~ ne lcabfe{ `e {efa{n que `a |glié~é pg{~e |u{ `e cabnilap e~ `a lgb|iné{a~igb nab| `aque``e e``e ~ieb~ `a pe{|gbbe cabnilapée" E``e |gu`ifbe `a béle||i~é ne lcabfe{ ne dabiã{e idpg{~ab~e `a haægb ne {elgbbaâ~{e `e| lgb|équeble| ibnixinue``e| e~ |glia`e| `iée| aus cabnilap|" @e pgib~ p{iblipa` {e|~e `a ;
A{~il`e ; ne `a `gi ;??5$1; nu 11 héx{ie{ ;??5"
>
{elgbbai||able n’ube lgdpeb|a~igb ne| lgb|équeble| nu cabnilap : « @a pe{|gbbe cabnilapée a n{gi~ ï `a lgdpeb|a~igb ne| lgb|équeble| ne |gb cabnilap que`| que |gieb~ `’g{ifibe e~ `a ba~u{e ne |a néhilieble, |gb ëfe gu |gb dgne ne xie ½ <" Le~~e `gi p{éxgi~ ub {ebhg{ledeb~ ne `’alle||iki`i~é aus nihhé{eb~| pþ`e| ne `a « xie |glia`e ½ : élg`e, edp`gi, lan{e kë~i, bguxe``e ~elcbg`gfie, ~{ab|pg{~" _gu{ le`a, e``e ahhi{de `e p{iblipe ne pa{~ilipa~igb ehhel~ixe ne| pe{|gbbe| cabnilapée| ï `a xie |glia`e, e``e$dêde g{fabi|ée au~gu{ nu p{iblipe n’alle||iki`i~é fébé{a`i|ée" @e| ebhab~| alluei``i| eb I^E_
@’g{ieb~a~igb ne `a DN_C bg~ihie nab| ~gu| `e| ng||ie{| ub niafbg|~il «~{guk`enulgdpg{~edeb~½"G{,aulubenéhibi~igblgb|eb|ue``eb’aé~éngbbéene le~~ le~~e e bg~i bg~igb gb" " Ube Ube pa{~ pa{~ie ie ne dgb dgb dédg dédgi{ i{e e |e{a |e{a lgb| lgb|al al{é {ée e ï le ~e{d ~e{de e qui qui hai~ hai~ n’ai``eu{|néka~" @e|é~ @e |é~ak ak`i `i|| ||ed edeb eb~| ~||’a |’app ppui uieb eb~|u ~|u{`e {`enél nél{e {e~nu ~nu8jab 8jabxi xie{ e{;?? ;??5qu 5quip{ ip{él éli| i|e e `e|pe{|gbbe|alluei``ie|ebI^E_:«@e|I^E_alluei``eb~ne|ebhab~|,ang`e|leb~| gujeube|anu`~e|quip{é|eb~eb~ne|nihhilu`~é|p|ylcg`gfique|ngb~`’esp{e||igb, bg~a bg~add ddeb eb~ ~ `’ib `’ib~e ~eb| b|i~ i~é é ne| ~{gu ~{guk` k`e| e| nu lgdp lgdpg{ g{~e ~ede deb~ b~,, pe{~ pe{~u{ u{ke ke f{ax f{axed edeb eb~ ~ `a |gli |glia` a`i|a i|a~i ~igb gb e~ `’all `’allã| ã| aus app{ app{eb eb~i ~i|| ||af afe|" e|" Le| ebha ebhab~ b~|, |, ang`e ang`e|l |leb eb~| ~| e~ jeube jeube| | anu` anu`~e ~e| | da`f da`f{é {é ne| pg~eb pg~eb~i ~ia` a`i~ i~é| é| ib~e ib~e`` ``el~ el~ue` ue``e `e| | e~ lgfb lgfbi~ i~ix ixe| e| p{é|e p{é|e{x {xée| ée|,, |gb~ |gb~ ebfafé ebfafé| | nab| nab| ub p{gle|| p{gle||u| u| cabnila cabnilapab pab~ ~ qui béle|| béle||i~e i~e `e {elgu{ {elgu{| | ï ne| al~ixi al~ixi~é| ~é| lgbjufuée| lgbjufuée| e~ ub allgdpafbedeb allgdpafbedeb~ ~ pe{|gbba`i|é pe{|gbba`i|é½ ½>" Le~~e Le~~e ~eb~a~ ~eb~a~ixe ixe ne néhibi~ néhibi~igb igb |e{anélgb|~{ui~enab|`apa{~iene{elce{lce~cég{iquenedgbdédgi{e" @elgb~es~eju{iniq @elgb~es~eju{iniquee~|glia`ne|I^E_hai~ uee~|glia`ne|I^E_hai~{e||g{~i{ {e||g{~i{p`u|ieu{ p`u|ieu{|pgib~|idpg{ |pgib~|idpg{~ab~|qui ~ab~|qui |e{gb~{ep{i|~gu~au`gbfnedgbdédgi{e: $ Ube xi|igb nu cab cabnilap lap eb éxg`u~igb, $Ub $Uba a~~ ~~al alce cede deb~ b~ï ï` `a a{e {e|p |pgb gb|a |aki ki`i `i|a |a~i ~igb gbn ne| e|p pe{ e{|g |gbb bbe| e|, , $@ $@e|~ e|~{g {guk uk`e `e| |n nulg ulgdp dpg{ g{~e ~ede deb~ b~n niihhi hhili`e li`e| |ï ïn néhib éhibii{"
< >
A{~il`e 11 ne `a `gi ;??5$1; nu 11 héx{ie{ ;??5" A{~il`e N"<1;$59$1 nu nél{e~ nu 8 jabxie{ ;??5 b¿;??5$11"
5
II) @e \E\\AN : ube dgna`i~é n’ib~e{xeb~igb eb di`ieu guxe{~ @e| \E\\AN gb~ xu `e jgu{ nab| ub lgb~es~e ne p{éxeb~igb gù `’g{ieb~a~igb eb ib~e{ba~ b’é~ai~ p`u| lgb|iné{ée lgdde ube dgna`i~é ubique n’allgdpafbedeb~" @a |glig`gfue Abn{ée Lca{py p{éli|e : « Nab| `e lgb~es~e n’ube {ébgxa~igb ne `’al~igb |glia`e e~ dénilg$|glia`e `e| g{fabi|a~igb| béle||ai{edeb~ éxg`u~ixe| p{gnui|ab~ `e| |e{xile| ne|~ibé| aus pe{|gbbe| cabnilapée| ngixeb~ |’anap~e{" ½ 5 @a l{éa~igb ne| \E\\AN a eu `ieu nab| `e| abbée| |gisab~e gù `a xg`gb~é é~ai~ ne daib~ebi{ `’ebhab~ eb nihhilu`~é nab| |gb di`ieu hadi`ia` e~ |gb di`ieu ne xie" « A ngdili` ngdili`e½|ifbi e½|ifbihie hie nab| nab| ~gu| `e|`ieus nexie ne`’e ne `’ebha bhab~ b~: : élg`e,hadi`` élg`e,hadi``e,leb~{e e,leb~{e ne `gi|i{|,e~l" Nab| Nab|le ledg dgux uxed edeb eb~, ~,ne nebg bgux uxe` e``e `e|d |dgn gna` a`i~ i~é| é|n’ n’al allg lgdp dpaf afbe bede deb~ b~|e |ede de~~ ~~eb eb~ ~ eb p`ale, p`ale, pa{di pa{di eus`e| eus `e| \E\\ \E\\AN" AN" I`| p{gpg| p{gpg|eb~ eb~ ub ~{axai` ~{axai` xi|ab~ xi|ab~ `’ib~é `’ib~éf{a f{a~ig ~igb b ne| ebhab~ ebhab~| | eb|i~ eb |i~ua~i ua~igb gbne ne cabnilap cabnilap"" Aib|i, Aib|i, `axg` `a xg`gb~ gb~é é e|~ï `ahgi `a hgi| | ne daib~e daib~ebi{ bi{ ube lgb~ibui~ée~nehaxg{i|e{ube{up~u{ene|dgna`i~é|ib|~i~u~igbbe``e|"
@e \E\\AN gù j’ehhel~ue ub |~afe a xu `e jgu{ eb 199<" Le |e{xile alluei``e 5? ebhab~| e~ ang`e|leb~| ne > ï 1> ab| p{é|eb~ab~ ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~" @e \E\\AN e|~ ube ne| dgna`i~é| n’alluei` ne `’I^E_ axel `’ib~e{ba~ e~ `e |edi$ib~e{ba~" @e p{gje~ n’é~ak`i||edeb~ ne dgb `ieu ne |~afe lgble{be `’eb|edk`e nu ni|pg|i~ihI^E_"@e|di||igb|quiy|gb~p{éli|ée||gb~:`ap{g~el~igb,`e|gibe~`a ~cé{ ~cé{ap apie ie, , `a |lg` |lg`a{ a{i| i|a~ a~ig igb b e~ `’én `’énul ula~ a~ig igb b |gu| |gu| `’ab `’abf` f`e e ne `a lgb| lgb|~{ ~{ul ul~i ~igb gb ne `a |glia` |glia`i|a~ i|a~igb igb"" Ne dabiã{ dabiã{e e fébé{a fébé{a`e, `e, `e \E\\ \E\\AN AN ~eb~e ~eb~e ne p{éxeb p{éxebi{ i{ `’esl` `’esl`u|i u|igb gb n’ub ebhab~ne|gbdi`ieunexie|lg`ai{e,|glia`e~hadi`ia`" \a pa{~ilu`a{i~é pa{ {appg{~ g{~ au |edi edi$ib $ib~e{b e{ba~ gu ï `’ib~ ib~e{b e{ba~, e|~ `iée au daib~ aib~ie ieb b n’ub n’ube e |lg` |lg`a{ a{i~ i~é é nab| nab| `e di`i di`ieu eu g{ni g{nib bai{e ai{e" " Le~~ Le~~e e ne{b ne{biã iã{e {e peu~ eu~$ê~{ $ê~{e e adébaféedai|bebéle||i~ adébaféedai|bebéle||i~epa|ubeib|l{ip~ epa|ubeib|l{ip~igbebé~ak`i| igbebé~ak`i||edeb~ |edeb~|pélia`i| |pélia`i|é"Aib|i, é"Aib|i, `’ib~e{xeb~igbne`’équipenu\E\\ANhaxg{i|e`edaib~iebne`’ib~éf{a~igb|lg`ai{e"
Ahib ne de~~{e eb p`ale ub allgdpafbedeb~ ibnixinua`i|é |uixab~ `e| ke|gib| ne lcalub, `e \E\\AN e|~ lgdpg|é n’ube équipe p`u{ini|lip`ibai{e lgdkibab~ ~{gi| 5
A" Lca{py, Dédgi{e `e ~{axai` eb \E\\AN lgb|iné{é lgdde hal~eu{ n’ibbgxa~igb, |ep~edk{e ;??>"
8
a|pel~| : `’a|pel~ ~cé{apeu~ique, `’a|pel~ énula~ih e~ `’a|pel~ pénafgfique" Ub p{gje~ pe{|gbba`i|é n’allgdpafbedeb~ e|~ p{gpg|é |ui~e ï ube pé{igne ne ki`ab {éa`i|é pa{ `’eb|edk`e ne| p{ghe||igbbe`|" @’é`akg{a~igb ne le p{gje~ pe{de~ n’anap~e{ `e| {épgb|e| énula~ixe|, ~cé{apeu~ique|e~pénafgfique|p{gpg|ée|auske|gib|ne`’ebhab~e~ne|ahadi``e" @a |pélihili~é nu \E\\AN nab| `e ni|pg|i~ih I^E_, l’e|~ n’ib~e{xebi{ nab| `’ebxi{gbbedeb~ne`’ebhab~pgu{haxg{i|e{ubeib~éf{a~igb|lg`ai{ee~|glia`e"_gu{ le`a,`e\E\\ANa pgu{hgbl~igbbede pgu{hgbl~igbbedeb~ubeéquipep`u{ini|li b~ubeéquipep`u{ini|lip`ibai p`ibai{elgdpg|éene {elgdpg|éene dénel énelib ib$p $p|y |ylc lcia ia~{ ~{e, e,
p|y p|ylcg` lcg`gf gfue ue, , a||i a||i|~ |~ab ab~e ~e
|gli |glia` a`e, e,
énul énula~ a~eu eu{ { |pél |pélia ia`i `i|é |é, ,
p|ylcgdg~{ilieb,ib|~i~u~eu{|pélia`i|é" @e\E\\ANap`u|ieu{|pa{~ilu`a{i~é|bg~ak`e|: $ L’e|~ ube dgna`i~é nu ni|pg|i~ih ~ih I^E_, $Ub $Ube eib ib~e ~e{x {xeb eb~i ~igb gbn ni{ i{el el~e ~en nab ab| |`’ `’eb ebxi xi{g {gbb bbed edeb eb~ ~ne ne` `’e ’ebh bhab ab~e ~e~n ~ne e|a |ah had adi` i``e `e,, $@e $@e| |eb ebha hab~ b~| ||g |gb~ b~d dai aib~ b~eb ebu| u|n nab ab| |ub ube e|l |lg`a g`a{i {i~é ~ée eb bdi di`i `ieu eug g{n {nib ibai ai{e {e"" @e p{gje~ p{g je~ n’é~ak`i||edeb~ n’é~ak `i||edeb~ leb~{e `a di||igb n’énula~igb « |gu| `’abf`e `’a bf`e ne `a 8
lgb|~{ul~igb ne `a |glia`i|a~igb ½ " Aib|i, « nab| `a de|u{e gù `e| ebhab~| p{é|eb~eb~ ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~ qui |e dabihe|~eb~ nab| `eu{ {e`a~igb aus au~{e|, `’énula~igb 6
e~ `a |glia`i|a~igb |gb~ `e| di||igb| é`édeb~ai{e| ne `’ib|~i~u~igb ½ " Nã| `g{|, ube ne| di||igb| p{iblipa`e| ne `’énula~eu{ |pélia`i|é nab| ub \E\\AN lgb|i|~e ï allgdpafbe{ `’ebhab~ ï |e |glia`i|e{ nab| |gb di`ieu g{nibai{e"
III) De| ib~e{{gfa~igb| |u{ `’allgdpafbedeb~ ï `a |glia`i|a~igb Au lgu{| ne dgb |~afe, j’ai lgb|~a~é ne| éla{~| eb~{e le qui é~ai~ ni~ « ghhilie``edeb~ ½ |u{ `a bg~igb ne |glia`i|a~igb e~ le que j’ai pu gk|e{xe{" Je peb|ai| au néku~ ne dgb |~afe que le~~e xi|igb leb~{a`e ne `a di||igb ne |glia`i|a~igb, eb~{aâbe{ai~ ube ib|l{ip~igb nab| `a li~é e~ nab| `e n{gi~ lgddub ne| p`u| 8 6
_{gje~ n’é~ak`i||edeb~ ne `’I^E_, jui``e~ ;?1?" Ikin"
6
é~{gi~e|, lgdde je `’axai| `u nab| `e p{gje~ n’é~ak`i||edeb~ : « @e| ebhab~| e~ ang`e|leb~| p{i| eb lca{fe ï `’I^E_ p{gxgqueb~ ï `’éxineble ne| ~eb|igb| axel `eu{ ebxi{gbbedeb~" _gu{ au~ab~, le| ~eb|igb| ngixeb~ ê~{e p{i|e| eb lgdp~e lgdde ne| ~eb|igb| |ydp~gda~ique| ne `a lapali~é ne « xix{e eb|edk`e ½" I` be |au{ai~ ê~{e que|~igb ne {e`éfue{ `’ib|~i~u~igb eb necg{| ne `a li~é" ½ _gu{ y {épgbn{e `e \E\\AN ~{axai``e ne dabiã{e ibnixinue``e ï ube « guxe{~u{e xe{| `’es~é{ieu{ ½ |e`gb `e p{gje~ e~ `e| ke|gib| ne `’ebhab~" Aib|i, j’ai pa{ esedp`e allgdpafbé ub ebhab~ e~ |a hadi``e ï ube ib|l{ip~igb nab| ub l`uk ne hgg~ka``" Ne dabiã{e lg``el~ixe, `e \E\\AN p{gpg|e ne| a~e`ie{| ï xi|ée ~cé{apeu~ique #^céë~{e, Lgb~e, Du|ilg~cé{apie, Equi~cé{apie, e~l)" J’ai lgb|~a~é |u{ ube nguzaibe n’a~e`ie{| lg``el~ih| di| eb p`ale que |eu`edeb~ ~{gi| é~aieb~ {éa`i|é| ï `’es~é{ieu{ nu \E\\AN" \u{ le| ~{gi| a~e`ie{|, neus |gb~ g{fabi|é| n’ube haægb gù `e| ebhab~| |gb~ peu lgbh{gb~é| aus au~{e| #^{ab|pg{~ eb xgi~u{e nu \E\\AN, l{ébeau cg{ai{e |pélihique)" Je de |ui| a`g{| nedabnée |i le~~e dibg{i~é n’a~e`ie{| {éa`i|é| ï `’es~é{ieu{ b’é~ai~ pa| ub h{eib pgu{ le~~e di||igb ne |glia`i|a~igb" Be ha``ai~$i` pa| haxg{i|e{ `e| al~ixi~é| es~é{ieu{e| 7
E|~$le que `a |glia`i|a~igb be pa||e pa| béle||ai{edeb~ béle||ai{ed eb~ pa{ ube
lgbh{gb~a~igb aus au~{e|, aus {ãf`e| ne `a li~é 7 Qu’eb e|~$i` ne le~~e lapali~é nu xix{e eb|edk`e e~ ne `a p{i|e eb lgdp~e ne `a nihhé{eble 7
_a{ ai``eu{|, i` de |edk`e que `a ba~u{e dêde ne| ~{guk`e| ne| ebhab~| alluei``i| au \E\\AN a ï xgi{ axel ube xi|igb |glia`e, ube a~~eb~e ne `a |glié~é `iée ï ne| lgdpg{~edeb~| a~~ebnu|" @e nél{e~ nu 8 jabxie{ ;??5 lgble{bab~ `e| I^E_ p{éli|e ub alluei` n’ebhab~| ngb~ `e| ~{guk`e| « pe{~u{keb~ f{axedeb~ `a |glia`i|a~igb e~ `’allã| aus app{eb~i||afe| ½" _a{ pe{~u{ka~igb ne `a |glia`i|a~igb, j’eb~ebn| au||i kieb nihhilu`~é ï |e lgb|~{ui{e lgdde ub ê~{e |glia` |u{ `e p`ab ibnixinue`, dai| au||i pe{~u{ka~igb au bixeau lg``el~ih ne `’équi`ik{e ne le xix{e eb|edk`e" Le| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~ {ebxgieb~ ngbl ï ub {appg{~ ï ube bg{de, qui |’ib|l{i~ nab| ube inée n’ub lgdpg{~edeb~ |glia`edeb~ allep~ak`e" 3
De| {elce{lce| |u{ ube néhibi~igb ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~ d’gb~ adebée nihhili`edeb~ ï eb |ai|i{ `e| ebjeus" @a L`a||ihila~igb H{abæai|e ne| ^{guk`e| Deb~aus ne `&Ebhab~ e~ ne `&Ang`e|leb~ #LH^DEA) p`ale `e| ~{guk`e| ne `a lgbnui~e e~ nu lgdpg{~edeb~ nab| `a la~éfg{ie l`ibique" Le~~e l`a||ihila~igb be bgu| él`ai{e pa| naxab~afe |u{ ube néhibi~igb ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~" Le dabque ne `i|iki`i~é pg|e que|~igb quab~ ï `’allgdpafbedeb~ qui e|~ p{gpg|é a`g{| dêde que `e| néhibi~igb| e~ `e| lgb~gu{| ne| ~{guk`e| be |gb~ pa| be~~edeb~ ineb~ihiak`e|" _gu{ da pa{~, j’ai lgb|~a~é ne| |i~ua~igb| ~{ã| nixe{|e| ne| ebhab~| alluei``i| eb \E\\AN" I` y a au||i kieb ne| ebhab~| ibciké| axel ne| nihhilu`~é| n’esp{e||igb, ne| ebhab~| ~{ã| al~ih|, ne| ebhab~| p{é|eb~ab~ ne| ~{guk`e| au~i|~ique| gu p|ylcg~ique|" Ube du`~i~une ne pg||iki`i~é| pa{di `e|que``e| dêde `e| p{ghe||igbbe`| gb~ nu da` ï |e {e~{guxe{" @g{| n’ub a~e`ie{ ne `’é~une ~cé{apeu~ique, ub f{gupe ne libq ebhab~| |e {e~{guxe cekngdanai{edeb~ au \E\\AN pgu{ ub ~{axai` |u{ `’ibxe|~i||edeb~ nab| `e| app{eb~i||afe|" A pa{~i{ ne ~edp| lan{é, `a xg`gb~é e|~ ne p{ebn{e p`ai|i{ au~gu{ nu ~{axai` |lg`ai{e" _`u|ieu{| ebhab~| |e lgbh{gb~eb~ : « Je b’ai {ieb ï hai{e ili l’e|~ que pgu{ `e| cabnilapé| ½ de ni~ H`g{eb~ 3" Je `ui nedabne pgu{qugi e~ i` de ni~ que Da~cieu e|~ hgu, qu’i` b’a{{ê~e pa| ne l{ie{" Je `ui esp`ique que lcaque ebhab~ ï |e| nihhilu`~é| e~ que `e \E\\AN xieb~ `e| aine{ ï ub dgdeb~ ngbbé" @g`a, e``e, be {éafi~ pa| a`g{| que Da~cieu `ui l{ie nab| `e| g{ei``e|" A`kab lgddeble ï ib|u`~e{ le ne{bie{ qui daib~ebab~ |e de~ ï {i{e" Exa e``e, hai~ a``iable axel A`kab dai| b’ib~e{xieb~ pa| ni{el~edeb~ aup{ã| ne Da~cieu" Eb {epeb|ab~ ï le~~e |lãbe, i` e|~ x{ai qu’e``e xieb~ pa{~ilu`iã{edeb~ i``u|~{e{ `’inée n’ube du`~i~une ne nihhilu`~é| e~ ne lgdpg{~edeb~|" Lgbh{gb~é `e| ub| aus au~{e|, `e| idafe| que lcalub peu~ {ebxgye{ peuxeb~ pa{hgi| ê~{e nihhili`e|, lgdde pgu{ H`g{eb~ qui ni~ be {ieb axgi{ ï hai{e `ï" Lepebnab~, de| gk|e{xa~igb| d’gb~ pe{di| ne bg~e{ ube ubi~é nab| ube xi|igb ibanap~ée que `a |glié~é pg{~e |u{ le| ebhab~|, `e {e~a{n au bixeau ne| app{eb~i||afe| é~ab~ `’esedp`e `e p`u| xi|ik`e" 3
Nab| `e {e|pel~ ne `eu{ abgbyda~, `e p{ébgd ne ~gu| `e| ebhab~| a é~é dgnihié"
9
Ub le{~aib bgdk{e ne pgib~| d’ib~e{{gfe : @e| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~ qu’e|~ le que l’e|~ 7 Que``e e|~ `a p`ale nu {efa{n ne `a |glié~é nab| le| ~{guk`e| 7 Qu’eb e|~$i` nu `ieb eb~{e |glia`i|a~igb e~ ~{guk`e nu lgdpg{~edeb~ 7 Le| neus lgb|~a~|, n’ub lþ~é peu n’guxe{~u{e nab| `e| a~e`ie{| lg``el~ih| e~ ne `’au~{e ne| nihhilu`~é| |glia`e| de de~~eb~ hale ï ub pa{angse" Eb ehhe~, `’énula~eu{ |e |i~ue nab| ube |i~ua~igb lgdp`ese gù i` ngi~ n’ub lþ~é p{ebn{e eb lgdp~e `e {efa{n e~ `e| {ep{é|eb~a~igb| ne `a |glié~é |u{ `e| ~{guk`e| ne `’ebhab~ e~ eb dêde ~edp| haxg{i|e{ `’guxe{~u{e xe{| le~~e dêde |glié~é" I` |e |i~ue nab| ube pg|i~igb ne dénia~igb, ï `’ib~e{|el~igb eb~{e `a p{i|e eb lgdp~e ne `a {éa`i~é p|ylcique n’ube pa{~ e~ ne `a {éa`i~é |glia`e ne `’ebhab~ n’au~{e pa{~" Aib|i, i` de pa{aâ~ idpg{~ab~ ne que|~igbbe{ `a pg|~u{e ne `’énula~eu{ nab| |a xi|igb ne `’au~{e e~ ne `ui$dêde, le qui xa `’adebe{ ï allgdpafbe{ n’ube haægb qui `ui e|~ p{gp{e" I` de |edk`e pe{~ibeb~ n’akg{ne{ `a |glia`i|a~igb ne le pgib~ ne xue e~ ne d’ib~e{{gfe{ |u{ `’allgdpafbedeb~ ne `’énula~eu{" I` |’afi~ a`g{| ne {éh`élci{ ï lgddeb~
allgdpafbe{
ï
`a
|glia`i|a~igb
n’ebhab~|
ayab~
ne|
~{guk`e|
nu
lgdpg{~edeb~ 7
IX) Allgdpafbedeb~, |glia`i|a~igb e~ ~{guk`e nu lgdpg{~edeb~ : eb~{e ~cég{ie e~ p{a~ique Je| Je|gu guca cai~ i~e eak akg{ g{ne ne{ {na nab| b|l le~ e~~e ~ep pa{ a{~i ~ie e`e `e| |bg bg~i ~igb gb| |p{ p{ib ibli lipa pa`e `e| |ne ned da aqu que| e|~i ~igb gb ne népa{ népa{~ ~ ahib ahib ne dieu dieus s eb |ai|i |ai|i{ { `e| `e| ebjeu ebjeus" s" A pa{~ pa{~i{ i{ ne p`u| p`u|ieu ieu{| {| lgble lgblep~ p~igb igb| | ~cég{i ~cég{ique que| | |u{ `e| bg~igb bg~igb| | n’allgd n’allgdpaf pafbed bedeb~ eb~,, ne |glia`i |glia`i|a~ |a~igb igb e~ ne ~{guk` ~{guk`e e nu lgdpg{ lgdpg{~ed ~edeb~ eb~,,je je|guc |gucai~ ai~e e hai{epa{~ne hai{epa{~ne dap{gp{e dap{gp{e haægb haægbne ne`e| `e| ebxi|a ebxi|afe{ fe{"" Aib|i, Aib|i, le|xi|igb|g{ieb~e{gb~de|lcgisnab|`adi|eebp{gje~neda{éh`esigb" @e|~{guk`e|nulgdpg{~edeb~
Ube néhibi~igb p{éli|e ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~ b’a jadai| hai~ lgb|eb|u|" _a{~gb| ~gu~ n’a n’akg{n ne `a bg~igb ne lgdpg{~ g{~edeb~"
\e`gb `e
nil~igbbai{e @a{gu||e, l’e|~ « `’eb|edk`e ne| {éal~igb| n’ub ibnixinu, ube lgbnui~e ½"
1?
Au |eb| p|ylcg`gfique p |ylcg`gfique nu ~e{de, l’e|~ « `’eb|edk`e ne| n e| {éal~igb|, {éal~igb |, gk|e{xak`e| gk|e{x ak`e| gkjel~ixedeb~, n’ub g{fabi|de qui afi~ eb {épgb|e ï ube |~idu`a~igb ½" Le| {éal~igb| éxgquée| nab| `e| neus néhibi~igb| |gb~ ne| {éal~igb| ï qugi 7 A qui 7 Que xieb~$e``e |ifbihie{ 7 Ub lgdpg{~edeb~ |e`gb H{abægi|e Ng`~g e|~ ub « `abfafe ï nélgne{ ½ 9" I` xieb~ |ifbihie{ que`que lcg|e ï `’au~{e qu’i` be peu~ pa| ni{e" E``e bgu| de~ eb fa{ne ne be jadai| lgbhgbn{e `’ê~{e axel |e| lgdpg{~edeb~|" « _a{ esedp`e, ub bgu{{i||gb qui xgdi~ b’e|~ pa| ub xgdi||eu{" Ub ebhab~ qui xg`e b’e|~ pa| ub xg`eu{" Eb |uk|~ab~ixab~, bgu| néxi~a`i|gb| ub ê~{e cudaib" Bgu| `e l`a||gb| lgdde ube lcg|e, bgu| lgbhgbngb| `’ê~{e e~ `e pa{aâ~{e, `’ibnixinu axel |a haægb ne |’esp{ide{" #…) Le`a |ifbihie que`que lcg|e, ne `’g{n{e ne `a xie {e`a~igbbe``e eb~{e cudaib|, lcalub |uje~ ne né|i{| e~ pa| |eu`edeb~ gkje~ hgbl~igbbab~" ½ 1? Au bixeau |glié~a`, `g{|qu’ub lgdpg{~edeb~ e|~ lgb|iné{é lgdde néxiab~, i` xa |’gpé{e{ ub le{~aib lgb~{þ`e |glia` pgu{ que `a pe{|gbbe |e |i~ue ï bguxeau nab| ube bg{de" @e ~e{de néxiable xieb~ nu `a~ib « Ne xia ½ qui |ifbihie cg{| nu lcedib, cg{| ne `a xgie" @a xgie |ydkg`i|ab~ `a bg{de" @a néxiable b&esi|~e a`g{| que pa{ {appg{~ ï `a bg{de, e``e `ui e|~ eb~iã{edeb~ `iée" Nã| `&ib|~ab~ gù i` y a ube bg{de, i` y a hg{lédeb~ ube néxiable qui `ui e|~ a||gliée" Kelme{ nab| |gb gux{afe Gu~|ine{ |e nedabne lgddeb~ `e| f{gupe| |gliaus gu `a |glié~é a{{ixeb~ ï l{ée{ ne `a néxiable" \e`gb `’ib~e{al~igbbi|de |ydkg`ique, lgu{ab~ ngb~ hai~ pa{~ie le~ au~eu{, `’é`édeb~ lgb|~i~u~ih ne `a néxiable b’e|~ pa| `e lgdpg{~edeb~ eb ~ab~ que ~e` nu |uppg|é néxiab~, dai| `e hai~ que `a |glié~é `e qua`ihie aib|i : « @e néxiab~ e|~ le`ui auque` le~~e é~ique~~e a é~é app`iquée axel |ullã| ½"
11
@g{|qu’ub ebhab~ e|~ alluei``i eb \E\\AN, l’e|~ qu’i` a, ï ub dgdeb~ ngbbé, ub lgdpg{~edeb~ néxiab~, qui be lg{{e|pgbn pa| aus a~~eb~e| |glia`e|" Aib|i, `g{|qu’ub ebhab~ be |ai~ pa| ~ebi{ ube jgu{bée eb l`a||e gu b’e|~ pa| eb~{é nab| `e| app{eb~i||afe| ï `’ëfe ne 1? ab| pa{ esedp`e, i` peu~ ê~{e pg|é `e niafbg|~il ne ~{guk`e nu lgdpg{~edeb~"
9
H" Ng`~g, @’ebhab~ nab| `a xi``e, én" Fa``ida{n, _a{i|, 1993, p"19" Ikin" 11 C" Kelme{, Gu~|ine{|" E~une ne |glig`gfie ne `a néxiable, én" Dé~ai`ié, _a{i|, 1935" 1?
11
L’e| L’e|~ ~`e `en nél él{e {e~ ~nu nu8 8j jab abxi xie{ e{; ;?? ??5q 5qui uip p{é {éli li|e |ea al~ l~ue ue`` ``ed edeb eb~ ~`e `e| |lg lgb~ b~gu gu{| {|n ne ele le qu’gbnéhibiepa{`abg~igb~{guk`enulgdpg{~edeb~:«@e|I^E_alluei``eb~ne| ebhab~|,
ang`e|leb~|
gu
jeube|
anu`~e|
qui
p{é|eb~eb~
ne|
nihhilu`~é|
p|ylcg`g g`gfique ique|| ngb~ `’esp esp{e||igb, gb, bg~ad g~add deb~ `’ib~ ib~eb|i~é i~é ne| ne| ~{guk` uk`e| nu lgdpg{~edeb~,pe{~u{kef{axedeb~`a|glia`i|a~igbe~`’allã|ausapp{eb~i||afe|" Le|ebhab~|,ang`e|leb~|e~jeube|anu`~e|da`f{éne|pg~eb~ia`i~é|ib~e``el~ue``e| e~ lgfb lgfbi~ i~ix ixe| e| p{é|e {é|e{{xée| xée|, , |gb~ |gb~ ebfa ebfaf fé| nab| nab| ub p{gle {gle|| ||u| u| cab cabnila nilap pab~ ab~ qui qui béle||i~e `e {elgu{| ï ne| al~ixi~é| lgbjufuée| e~ ub allgdpafbedeb~ pe{|gbba`i|é"½1; L’e|~ ube xi|igb a||ez cabnilapab~e ne| ~{guk`e| que {eblgb~{eb~ le| ebhab~ ebhab~| | qui e|~ di|e di|e eb axab~ axab~ nab| nab| le~~e le~~e néhibi~ néhibi~igb" igb" Le~~e Le~~e bg~igb bg~igb ne «p{gle «p{gle||u| ||u| cabnilapab~½{ebxgieïubelgblep~igb|glia`ene|~{guk`e|"Le`a{ejgib~`axg`gb~é ne`a`ginu11héx{i ne`a`ginu11 héx{ie{;??5nelgb|iné{e{ e{;??5nelgb|iné{e{`’ebxi{gb `’ebxi{gbbedeb bedeb~lgdde`e`ieune{eh`e~ ~lgdde`e`ieune{eh`e~ ne| ne| nihh nihhilu ilu`~ `~é|" é|" @e ~{ax ~{axai` ai` |u{ |u{ `’an `’anap ap~a~ ~a~igb igb ne `’ebx `’ebxi{ i{gb gbbe bede deb~ b~ au cabn cabnila ilap p ne dabiã{efébé{a`e,e|~ublcabfedeb~p{ghgbn"@e|ebjeusn’ube~e``e`gi,|gb~a`g{| lgdp`ese|eb|’a~~alcab~ïlep{iblipeque`a|glié~ép{gnui~nucabnilap"Le~~e éxg`u~igbnéleb~{eub~{axai`aupa{axab~ubiquedeb~ka|éau~gu{ne`’anap~a~igb ne| ne| pe{| pe{|gb gbbe be| | cabn cabnil ilap apée ée|, |, xe{| xe{| ub dgux dguxed edeb eb~ ~ ne {e|p {e|pgb gb|a |aki ki`i `i|a |a~i ~igb gb ne `a |gli |glié~ é~é é qui ngi~ ngi~ éfa` éfa`ed edeb eb~~ |’an |’anap ap~e ~e{ { pgu{ pgu{ {ebn {ebn{{e dgib dgib| | cabn cabnil ilap apab ab~e ~e| | `e| |i~ua~igb|" Axab Axab~le ~lenél nél{e {e~ne ~ne;?? ;??5, 5,`e| `e|I^E I^E_é _é~a ~aie ieb~ b~ne| ne|Ib Ib|~ |~i~ i~u~ u~|ne |ne[é [één énul ula~ a~ig igb# b#I[ I[) ) alluei``ab~éfa`edeb~ne|ebhab~|ayab~ne|~{guk`e|nulgdpg{~edeb~"Nab|ub a{~i a{~il` l`e e nu ngl~ ngl~eu eu{ { @g @gi| i|y, y, `e| `e| ebha ebhab~ b~| | ne| ne| I[ |gb~ |gb~ p{é| p{é|eb eb~é ~é| | lgdd lgdde e ne| ne| |uje |uje~| ~| |guh |guhh{ h{ab ab~| ~|,, u~i` u~i`i| i|ab ab~ ~ `eu{ `eu{ lgdp lgdpg{ g{~e ~ede deb~ b~ lgdd lgdde e `’es `’esp{ p{e| e||i |igb gb ne `eu{ `eu{ da`$ da`$ê~ ê~{e {e: : «@e «@e| | ebha ebhab~ b~| | ne| I[, I[, |e dabi dabihe he|~ |~eb eb~ ~ pa{ pa{ `eu{ `eu{ lgdpg lgdpg{~ {~ed edeb eb~, ~, be pgux pguxab ab~ ~ gu be |alcab |alcab~ ~ pa| xe{ka` xe{ka`i|e i|e{ { `eu{ `eu{ édg~ig édg~igb,`eu{ b,`eu{ da`$ê~ da`$ê~{e {epcy pcy|iq |ique uee~' e~'gu gup|y p|ylciq lcique, ue, nu hai~ hai~ ne `eu{ `eu{ jeub jeube e ëfe ëfe e~'g e~'gu u ne `a bgb bgb lapa lapali li~é ~é n’él n’élgu gu~e ~e ne `eu{ `eu{ eb~g eb~gu{ u{af afe" e" I`| I`| edp`gieb~ eb~ pgu{ |’esp{ide{ ide{ le qui e|~ ï `eu{ ni| ni|pg|i~igb, gb, l&e|~$ï$ $ï$ni{ ni{e `eu{ eu{ lgdpg{~edeb~"½Le`a{ejgib~`’inéeneH"Ng`~gque~gu~lgdpg{~edeb~e|~`abfafe ïnélgne{"
1;
A{~il`e N"<1;$59$1 nu nél{e~ nu 8 jabxie{ ;??5 b¿;??5$11"
1;
Au$ne u$ne``ï ne le~ le~~e |guh |guhhh{ab {able, le, l’e| l’e|~ ~ éfa` éfa`ed edeb eb~ ~ ube ube iban ibanap ap~a ~a~~igb igb |gli |glia` a`e e qui qui é~ai~ é~ai~pg| pg|ée ée axab~ axab~ ;??5" ;??5" Ebehh Eb ehhe~, e~, `e{ap `e {appg{ pg{~ ~ ne `’Ib|p `’Ib|pel~i el~igb gbFéb Fébé{a é{a`e `ene|Ahhai{ ne|Ahhai{e| e| \gli \glia` a`e| e| #IFA #IFA\) \) |u{ |u{ `e| `e| I[ eb 1999 1999 éxgq éxgqua uai~ i~ lgbl lgble{ e{ba bab~ b~ `a bg~i bg~igb gb ne ~{gu ~{guk` k`e e nu lgdp lgdpg{ g{~e ~ede deb~ b~: : «Le~ «Le~~e ~e bg~i bg~igb gb xécil xécilu` u`e, e, ne{{ ne{{iã iã{e {e ne| |~é{ |~é{ég~ ég~yp ype| e| idp{ idp{éli éli| | e~ né|ue~| #ne~ype«ebhab~|la{al~é{ #ne~ype«ebhab~|la{al~é{ie`|½) ie`|½),ube ,ube {elgbbai||abl {elgbbai||ablequa|i equa|i ghhilie``en’ub ghhilie``en’ub cabn cabnil ilap ap ne ba~u ba~u{e {e ~{ã| ~{ã| xafu xafue e pgu{ pgu{ ube ube pgpu pgpu`a `a~i ~igb gb da` da` néhi néhibi bie, e, ngb~ ngb~ gb |ai~ |ai~ |eu`edeb~qu’e``ee|~~{gpibanap~éeï`’ib|~i~u~igb|lg`ai{epgu{ynedeu{e{,e~pa| a||e a||ez z la{al la{al~é ~é{i {i|é |ée e pgu{ pgu{ `’é` `’é`ak akg{ g{a~ a~ig igb b n’ub n’ub niafb niafbg| g|~i ~il l esl`u esl`u|i |ixe xede deb~ b~ déni dénila` la` e~ ubixgque½1<"Lgddeb~bepa||’ib~e{{gfe{haleïubenéhibi~igbau||iidp{éli|ene `a {éa`i~é {éa`i~é ne| nihhil nihhilu`~ u`~é| é| e~ aus lcgis lcgis ne| g{ieb~ g{ieb~a~i a~igb| gb| lgble{ lgble{bab bab~ ~ `e| ni|pg| ni|pg|i~i i~ih| h| n’allgdpafbedeb~7 Ale|u le|uje je~` ~`’A ’A|| ||gl glia ia~i ~igb gbne ne|I |I^E ^E_e _e~n ~ne` e`eu eu{[ {[é| é|ea eau# u#A AI[E) I[E),é ,éx xgque gquena nab| b|ub ub ne|e|a{~il`e|que`adi||igbne|p{ghe| ne|e|a{~il`e|que`adi||igbne|p{ghe||igbbe` |igbbe`|b’e|~pa|ne~{guxe{ |b’e|~pa|ne~{guxe{ï ï|e|ebhab~ |e|ebhab~| | ube la|e la|e dai| ne «`e| «`e| allgdpa allgdpafbe fbe{ { nab| `anélg `a nélguxe uxe{~e {~e e~ `a lgb|~{ lgb|~{ul~ ul~igb igb n’ube n’ube p`aleeb~ab~qu’ibnixinue~eb~ab~queli~gyeb½1>" I`de I`de|e |edk dk`e `equ que` e`eh eh`g `gul ul`i `ibi biqu quee eesi si|~ |~ab ab~n ~nab ab|` |`an anéh éhib ibi~ i~ig igbn bne| e|~{ ~{gu guk` k`e| e|nu nu lgdpg{~edeb~ eb~ eb~{aibe ibe le feb{e ne né{ né{ixe e~ adãbe ï ube ube la~éfg{i|a~ig a~igb b esle esle|| ||ixe ixe"" @e| @e| p{gp p{gpg| g| nu p{gh p{ghe|| e||eu eu{ { Di|e| Di|e|15 i``u i``u|~ |~{e {eb~ b~ le~~ le~~e e inée inée" " \e`g \e`gb b `ui, `ui, `a «néhi «néhibi~ bi~igb igb½ ½ nu puk`il puk`il lgble{ lgble{bé bé pa{ `e| I^E_ p{gpg| p{gpg|e e ub {epé{a {epé{afe fe «guxe{ «guxe{~½ ~½"" I` éxgq éxgque ue `e| `e| lgb~ lgb~gu gu{{| ne| ne| ~{guk {guk`e `e| | nu lgdp lgdpg{ g{~~edeb edeb~ ~ ï pa{~i a{~i{ { ne le qu’i qu’i`| `| be {ef{g ef{gup upeb eb~ ~ pa|, pa|, lgdd lgdde e |i le qu’i qu’i`| `| {ef{g ef{gup upai aieb eb~ ~ é~ai é~ai~ ~ idpg idpg|| ||ik ik`e `e ï néhi néhibi bi{ { p{éli|édeb~" Ebp Ebp{a {a~i ~iqu que, e,|u |u{d {dgb gb`i `ieu eune ne|~ |~af afe, e,l’ l’e| e|~ ~`e `ené nél{ l{e~ e~nu nu8 8ja jabx bxie ie{; {;?? ??5q 5qui ui|e |e{~ {~ neka|eju{iniquepgu{éxgque{`e|ebhab~ neka|eju{iniquepgu{éxgque{`e|ebhab~|alluei``i| |alluei``i|ï ï`’I^E_ `’I^E_"Ne|la{al~é{i| "Ne|la{al~é{i|~ique| ~ique| fébé fébé{i {iqu que| e| |gb~ |gb~ éfa` éfa`ed edeb eb~ ~ éxgq éxgqué uée| e| nab| nab| `e p{gj p{gje~ e~ n’é~ n’é~ak ak`i `i|| ||ed edeb eb~ ~ 18: «Ne «Ne| | ~{guk` ~{guk`e| e| nu ba{li| ba{li||i|d |i|de, e, ube ~{ã| ~{ã| haik`e haik`e e|~ide e|~ide ne |gi, ub lgb~{þ lgb~{þ`e `e es~{êd es~{êdede edeb~ b~ nihhil nihhili`e i`e ne| édg~ig édg~igb|, b|, ube né~{e| né~{e||e |e esi|~eb esi|~eb~ie ~ie``e ``e e~ ube hg{~e hg{~e quê~e quê~e ahhel~ ahhel~ixe, ixe, ub dgne dgne {e`a~ig {e`a~igbbe bbe` ` gù `e {ep`i {ep`i e~ `’ahh{ `’ahh{gb~ gb~edeb edeb~ ~ néheb| néheb|ih ih ngdibeb ngdibeb~, ~, ube ib|~ak ib|~aki`i~ i`i~é é 1<
[appg{~ |u{ `e| I[, p{é|eb~é pa{ D" Fafbeus e~ _" \gu~gu, lg``el~igb {appg{~| puk`il| IFA\, 1999" _g|i~igb ne `’AI[E ï p{gpg| ne| « jeube| ni~| ibla|ak`e| ½, _a{i|, |ep~ ;??9" 15 Dedk{e nu lgb|ei` |lieb~ihique |lieb~ihique ne `’AI[E e~ ï `’g{ifibe ne `a L`a||ihila~igb L`a||ihila~igb H{abæai|e ne| ^{guk`e| Deb~aus ne `’Ebhab~ e~ ne `’Ang`e|leb~ #LH^DEA)" 18 _{gje~ n’é~ak`i||edeb~ ne `’I^E_, jui``e~ ;?1?" 1>
1<
dg~{ile e~ p|ylcique, ub k{gui gui``afe afe ib~ ib~e{f e{fébé{a~ é{a~ig igb bbe`" e`" ½ Au$n u$ne`ï e`ï ne le| la{al~é{i|~i la{al~é{i|~ique|fébé{ique| que|fébé{ique|,`e ,`e p{gje~ n’é~ak`i||edeb n’é~ak`i||edeb~ ~p{éli p{éli|ene| |ene| la{al~é{i|~i la{al~é{i|~ique| que| |péli |pélihi hiqu que| e| `iée `iée| | ï `’eb `’ebxi xi{g {gbb bbed edeb~ eb~ `gla `gla` `: :« «Ub Ube e f{ab f{abne ne p{éla p{éla{i {i~é ~é |glia |glia`e `e,, ube ube g{ifibeu{kaibe,ne|pcébgdãbe|n’ib~e{$lu`~u{a`i~é½" @e \E\\AN a éfa`edeb~ hai~ ube é~une |u{ ~{gi| ab| ï pa{~i{ ne `a L`a| L`a||i |ihi hila la~i ~igb gb H{ab H{abæa æai| i|e e ne| ne| ^{gu ^{guk` k`e| e| Deb~ Deb~au aus s ne `’Eb `’Ebha hab~ b~ e~ ne `’An `’Ang` g`e| e|le leb~ b~ #LH^DEA)pgu{dieus|ai|i{aubixeaul`ibiqueque`|ebhab~|é~aieb~allgdpafbé| eb \E\\AN" I` eb {e||g{~ au bixeau quab~i~a~ih : p|ylcg|e 6,3%, ~{guk`e| béx{g~ique|;5%, béx{g~ique|;5%,pa~cg`gfi pa~cg`gfie|`idi~e|e~~{guk e|`idi~e|e~~{guk`e|ne`ape{|gbba` `e|ne`ape{|gbba`i~é8,5%,~{guk i~é8,5%,~{guk`e| `e| {éal {éal~i ~igb gbbe be`| `| 1>%, 1>%, néhil néhilieb ieble le deb~ deb~a` a`e e 1,5% 1,5%,, ~{guk ~{guk`e `e| | nu néxe` néxe`gp gppe pede deb~ b~ e~ ne| hgbl~igb|ib|~{udeb~a`e|16,;%,~{guk`e|ne|lgbnui~e|e~nulgdpg{~edeb~11%, xa{ia~igb|ne`abg{da` xa{ia~igb|ne`abg{da`e16,;%"Le~~ e16,;%"Le~~eé~une{ebxgi eé~une{ebxgieeblg{eubehgi| eeblg{eubehgi|,ausdu`~ip` ,ausdu`~ip`e| e| niafbg|~il|l`ibique|pg||ik`e|qui|e{e~{guxeb~eb\E\\AN" Lequ’i`de|edk`eidpg{~ab~ne{e~ebi{nele~~epa{~ie|u{`abg~igbne~{guk`e|nu lgdp lgdpg{ g{~e ~ede deb~ b~,, l’e| l’e|~ ~ ~gu~ ~gu~ n’ak n’akg{ g{n n `a nihh nihhil ilu` u`~é ~é al~u al~ue` e``e `e ne ~{gux ~{guxe{ e{ ub ube e néhi néhibi bi~i ~igb gb p{éli|eneleque|gb~`e|~{guk`e|nulgdpg{~edeb~"Le~~ebg~igb{ef{gupeaib|iube du`~i~uneneniafbg|~il|l`ibique|" Nab|dgbib~e{xeb~i Nab|dgbib~e{xeb~igb,i`|’afi~nebepa|pe{n{enexue`ala{al~é{i| gb,i`|’afi~nebepa|pe{n{enexue`ala{al~é{i|~iquelgddu ~iquelgddube be ne le| ebhab~| qui |e |i~ue nab| `e {efa{n que pg{~e `a |glié~é |u{ `eu{| lgdpg{~edeb lgdpg{~edeb~| ~| lgb|iné{é| lgb|iné{é| lgdde ibanap~é|" ibanap~é|" Ne p`u|, i` |e{a éfa`edeb~ éfa`edeb~ idpg{~ab~ idpg{~ab~ n’ê~{exifi`ab~eï`ap{i|eeblgdp~ene|nihhilu`~é|pa{~ilu`iã{e|quelcaqueebhab~ {eblgb~{ee~aib|ip{gpg|e{ne|gkjel~ih|anap~é|ïlcalub" @a|glia`i|a~igb
Eb p{a~ique, |u{ dgb `ieu ne |~afe, `e p{gje~ n’é~ak`i||edeb~ 16 p{éli|e `a di||igb n’énula~igb « |gu| `’abf`e ne `a lgb|~{ul~igb ne `a |glia`i|a~igb ½" Aib|i, « nab| `a de|u{e gù `e| ebhab~| p{é|eb~eb~ ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~ qui |e dabihe|~eb~ nab| `eu{ {e`a~igb aus au~{e|, `’énula~igb e~ `a |glia`i|a~igb |gb~ `e| di||igb| é`édeb~ai{e| ne `’ib|~i~u~igb" E``e| pa||eb~ pa{ `e {e|pel~ n’au~{ui lgdde `e |uje~, pa{ `’ébgblia~igb ne| {ãf`e| ne xie eb |glié~é, pa{ `e {e|pel~ ne `’ib~idi~é e~ `a lgb|~{ul~igb ne `’ineb~i~é" ½ 16
_{gje~ n’é~ak`i||edeb~ I^E_, jui``e~ ;?1?"
1>
@a |glia`i|a~igb e|~ ub lgblep~ eb |lieble| cudaibe| qui a é~é akg{né ne p`u|ieu{| haægb| |uixab~ `e| ngdaibe| ne {éhé{eble" Aib|i, |e`gb `e nil~igbbai{e ne |glig`gfie « l’e|~ ub lgblep~ gllupab~ ube p`ale adkifðe eb |glig`gfie : leb~{a`e pgu{ le{~aib|, |elgbnai{e pgu{ n’au~{e|" ½ 13 Je |gucai~e ~gu~ n’akg{n {exebi{ |u{ le| nihhé{eb~e| lgblep~igb| ï pa{~i{ ne `’gux{afe ne L" Nuka{, `a |glia`i|a~igb 19" E" Nu{mceid `e hgbna~eu{ ne `a |glig`gfie h{abæai|e a éxgqué `a |glia`i|a~igb ï pa{~i{ ne |a xi|igb cg`i|~e nu |glia`" Aib|i, e``e peu~ ê~{e peb|ée lgdde ube iblu`la~igb pa{ `e| ib|~i~u~igb| ne| dabiã{e| ne hai{e, ne |eb~i{ e~ ne peb|e{" J" _iafe~ a l{i~iqué le~~e app{glce" Ne lgu{ab~ {e`a~igbbi|~e, le ne{bie{ de~ eb axab~ `a p`ale ne| ib~e{al~igb| nab| `e p{gle||u| ne |glia`i|a~igb e~ aib|i `’ibnixinu lgdde al~eu{" \e`gb D "Dean ne lgu{ab~ lu`~u{a`i|~e, `a |glia`i|a~igb b’e|~ pa| ub lgblep~ ubixe{|a`i|~e" @a |glia`i|a~igb é~ab~ xue lgdde ub app{eb~i||afe ne `a lu`~u{e, i` eb esi|~e au~ab~ ne hg{de| que ne lu`~u{e| e``e|$dêde|" ^" _a{|gb| e~ `e| hgbl~igbba`i|~e| hgbl~ig bba`i|~e| néhebneb~ néheb neb~ `’inée « que `e| |glié~é| |gli é~é| pgu{ |u{xix{e, ngixeb~ {ep{gnui{e ï `a hgi| `eu{ lu`~u{e e~ `eu{ |~{ul~u{e |glia`e" E``e| be peuxeb~ `e hai{e qu’eb a||u{ab~ `’ib~é{ig{i|a~igb ne| hgbl~igb| |glia`e| xi~a`e| pa{ `e| ebhab~| ~gu~ au `gbf ne `eu{ |glia`i|a~igb" ½ ;? _gu{ _" Kgu{nieu e~ JL" _a||e{gb, `a {ep{gnul~igb |glia`e a kieb `ieu dai| `e| ib|~i~u~igb| lgdde `’élg`e idpg|eb~ |ydkg`iquedeb~ `a lu`~u{e kgu{fegi|e" A ub bixeau ibnixinue`, ibnixinue `, |e`gb eus, « `e| caki~u| ne l`a||e| iblg{pg{é| iblg{ pg{é| au lgu{| lgu {| ne `a |glia`i|a~igb, |gb~ lgbæu| lgdde ub p{gle||u| n’idp{éfba~igb ne| lgbnui~e| aus ne|~ib| `e| p`u| p{gkak`e| a||u{ab~ aib|i |ukjel~ixedeb~ `a {ep{gnul~igb `éfi~ide ne| pg|i~igb| n’g{ifibe" ½;1 L’e|~ Ke{fe{ e~ @ulmdab qui xgb~ adebe{ `a ni|~ibl~igb eb~{e |glia`i|a~igb p{idai{e e~ |elgbnai{e" @a |glia`i|a~igb p{idai{e e|~ |ukie pa{ `’ibnixinu pebnab~ |gb ebhable" E``e pe{de~ qu’i` nexiebbe dedk{e ne `a |glié~é" @a |glia`i|a~igb |elgbnai{e, l’e|~ ~gu~ le qui xa |e pa||e{ pa{ `a |ui~e, l’e|~$ï$ni{e `’iblg{pg{a~igb ne `’ibnixinu 13
F" He{{ég`, Nil~igbbai{e ne |glig`gfie, én" Lg`ib, ;?1?" L" Nuka{, @a |glia`i|a~igb, én" Lg`ib, ;??9" ;? ^"_a{|gb|, Hadi`y, |glia`iza~igb abn ib~e{al~igb p{gle||, 1955, li~é pa{ L" Nuka{ nab| `’gux{afe `a |glia`i|a~igb" ;1 Kgu{nieu e~ _a||e{gb, `a {ep{gnul~igb “ E`édeb~ n’ube ~cég{ie nu |y|~ãde n’eb|eifbedeb~, 196?, li~é pa{ L" Nuka{ nab| `’gux{afe `a |glia`i|a~igb" |glia`i|a~igb" 19
15
|glia`i|é nab| ne bguxeaus |el~eu{| nu dgbne" Aib|i, `a |glia`i|a~igb b’e|~ p`u| xue que nab| `’ebhable dai| ~gu~ au `gbf ne `a xie" Le lgblep~ e|~ « `a lgb|~{ul~igb n’ub dgbne xélu qui peu~ ê~{e nélgb|~{ui~ e~ {elgb|~{ui~ ~gu~ au `gbf ne `’esi|~eble, e~ ngb~ lcalub ngi~ app{ebn{e ï eb nexebi{ `’al~eu{" ½ ;; Ebhib, `e ne{bie{ f{abn lgu{ab~ ï axgi{ é~unié `e lgblep~ ne |glia`i|a~igb, l’e|~ `e lgu{ab~ lgb|~{ul~ixi|~e ne D" Veke{ e~ F" \idde`" I`| éxgqueb~ `a bg~igb ne dgbne, lgdde `ieu ne xie ngb~ `’ibnixinu e|~ e| ~ al~eu{" « @e| p{gle||u| p{gle ||u| ne |glia`i|a~igb |gli a`i|a~igb pe{de~~eb~ `e| lgg{niba~igb| ne| al~igb| e~ `a béfglia~igb ne| dgbne| qui |gb~ ~gujgu{| ne| dis~e| n’ib~é{ê~| e~ ne xa`eu{|" ½ ;< Le| f{abn| lgu{ab~| ne peb|ée gb~ adebé lcalub axel `eu{ |pélihili~é, ube app{glce nu lgblep~ ne `a |glia`i|a~igb" Au$ne`ï dêde, l’e|~ `a xi|igb ne `’cgdde e~ nu |glia` que le`a xieb~ ib~e{{gfe{" A le |uje~, L" Nuka{ adãbe ï {app{glce{ `e lgblep~ n’ineb~i~é axel le`ui ne |glia`i|a~igb pgu{ appg{~e{ |a p{gp{e f{i``e ne `el~u{e" N’ap{ã| `ui, i` esi|~e neus ase| n’ineb~ihila~igb n’ub al~eu{ |glia` : `e p{edie{ `ié ï ub lgb~es~e n’al~igb ngbbé e~ `e |elgbn ï ube ~{ajel~gi{e pe{|gbbe``e e~ |ukjel~ixe" Lcalub |e néhibi~ ï pa{~i{ ne `’a{~ilu`a~igb ne le| neus ase|" L" Nuka{ pa{`e ne nihhé{eb~e| hg{de| ineb~i~ai{e| eb~{e « `e| néhibi~igb| ghhilie``e| a~~{ikuée| pa{ au~{ui e~ `e| ineb~ihila~igb| |ukjel~ixe| {exebniquée| pa{ |gi e~ |gudi|e| ï `a {elgbbai||able n’au~{ui" ½;> I` ni|~ibfue a`g{| `a |glia`i|a~igb {e`a~igbbe``e, « ne| al~eu{| eb ib~e{al~igb nab| ub lgb~es~e n’al~igb ½ e~ `a |glia`i|a~igb kigf{apcique, « ne| al~eu{| ebfafé| nab| ube ~{ajel~gi{e |glia`e ½" @’ibnixinu e|~ aib|i xu lgdde al~eu{ n’ube |glia`i|a~igb qui `ui e|~ p{gp{e" @e |y|~ãde lu`~u{e` b’e|~ pa| ub eb|edk`e lgb~{aifbab~ dai| {elgupe ne| |gu|$f{gupe| ayab~ ne| xa`eu{| qui `ui |gb~ a||gliée| #Hadi``e, élg`e, ~{axai`, pai{, e~l)" Lcalub hai~ `e lcgis n’ub ibxe|~i||edeb~ p`u| gu dgib| idpg{~ab~ ne le| |gu|$f{gupe| e~ xieb~ ï `e| cié{a{lci|e{" Aib|i, « l’e|~ eb p{ebab~ lgb|lieble ne `’esi|~eble ne le| |gu|$f{gupe| e~ ne| nihhé{eb~e| {ep{é|eb~a~igb| gu xa`eu{| qui y |gb~ a||gliée| que `’ibnixinu alquie{~ `a
;;
_" Ke{fe{, ^" @ulmdab, @a lgb|~{ul~igb |glia`e ne `a {éa`i~é, én" Lg`ib, 1988" L" Nuka{, @a |glia`i|a~igb, én" Lg`ib, ;??9" ;> Ikin, p"11" ;<
18
lapali~é ne |’eb ni|~ablie{ e~ ngbl ne p{gléne{ ï ub afebledeb~ g{ifiba` e~ pe{|gbbe`" ½ ;5 Le~~e pa{~ie ~cég{ique |u{ `a |glia`i|a~igb e|~ keaulgup p`u| neb|e au xu ne| bgdk{eu|e| xi|igb| ne le lgblep~" @e| nihhé{eb~e| lgblep~igb| |e {e~{guxeb~ nab| `’inée que `a |glia`i|a~igb idde{fe `’ibnixinu nab| `e |glia`" E``e| |e nihhé{eblieb~ nab| ube p`ale p`u| gu dgib| idpg{~ab~e qui e|~ ngbbée ï `’ibnixinu lgdde al~eu{ ne le p{gle||u|" @a ka|e ne dgb ib~e{xeb~igb pa{~i{a n’ube xi|igb ne `a |glia`i|a~igb gù `’ibnixinu e|~ pa{~ie p{ebab~e ne |gb app{eb~i||afe e~ ne `’ib~é{ig{i|a~igb ne| dgnã`e| lu`~u{e`|" Eb p{a~ique |u{ dgb `ieu ne |~afe, le`a |’i``u|~{e pa{ esedp`e, pa{ ub allgdpafbedeb~ ï ube ib|l{ip~igb nab| `e n{gi~ lgddub #Leb~{e aé{é, l`uk, e~l") ï pa{~i{ ne| {e||gu{le| ne `’ebhab~, ne |a hadi``e e~ ne |gb ~e{{i~gi{e" Lcalub e|~ adebé ï p{ebn{e ub {þ`e e~ ï nexebi{ al~eu{ ne le p{gle||u| ne |glia`i|a~igb" Dgb p{gje~ ~eb~e{a ne xi|e{ le~ gkjel~ih" Ube ~e``e xi|igb ne `a |glia`i|a~igb {ebxgie ï ube pg|~u{e ne `’énula~eu{ qui ebxi|afe `’au~{e lgdde ayab~ ne| da{fe| ne dabŜux{e| pg||ik`e| nab| |gb p{gje~ ne xie" Aib|i, le`a xieb~ ib~e{{gfe{ éfa`edeb~ `a bg~igb n’allgdpafbedeb~" @’allgdpafbedeb~
@’allgdpafbedeb~ e|~ ube bg~igb au la{{ehgu{ ne keaulgup n’au~{e|" L’e|~ ~gu~ ï `a hgi| « fuine{ #g{ieb~e{, lgb|ei``e{) ½, « e|lg{~e{ #aine{, p{g~éfe{, |u{xei``e{) ½ e~ « lgbnui{e #ni{ife{, eb|eifbe{, énuque{, hg{de{, ibi~ie{) ½" \e`gb D" _au`, ngl~eu{ eb |lieble| ne `’énula~igb, « `’ib~e{|el~igb ne |e| hgbl~igb| |e ~{guxe nab| `a xei``e : ê~{e eb pg|i~igb n’allgdpafbedeb~, l’e|~ ê~{e eb xei``e pa{ {appg{~ ï ube pe{|gbbe ½" ;8 @’allgdpafbedeb~ |glia` e|~ ube néda{lce qui xi|e ï « aine{ `e| pe{|gbbe| eb nihhilu`~é ï {é|gun{e `e| p{gk`ãde| fébé{é| pa{ ne| |i~ua~igb| n’esl`u|igb e~ ï é~ak`i{ axel e``e| ube {e`a~igb n’élgu~e, ne |gu~ieb, ne lgb|ei` e~ n’eb~{aine" ½ ;6 Allgdpafbe{ hai~ aib|i {éhé{eble ï ub lcedibedeb~ lþ~e ï lþ~e ne neus pe{|gbbe|" @e lgdpafbgb, ludpafbe{e e|~ « le`ui qui pa{~afe `e paib axel ½, nab| ;5
G" _gufbaun, _" [gpe{|, L" \g{i|, Allgdpafbedeb~ |glia` e~ énula~ih |pélia`i|é, én" Xuike{~, ;??9" Lgbhé{eble ne D" _au` au L;[ Kgu{fgfbe, @e lgblep~ n’allgdpafbedeb~, ;??>" ;6 UBIG_\\, Fuine p{a~ique ne `’allgdpafbedeb~ |glia`, én" \y{g|, 1995" ;8
16
`’inée ne pa{~afe ne| ~edp| ne xie, peibe| e~ jgie|" Nã| `g{| pa{~afe{ |e`gb `’énula~eu{ |pélia`i|é _" Fake{ab : « le b’e|~ bi idpg|e{ bi hg{le{ `’au~{e ï p{ebn{e le qui `ui e|~ ~ebnu pa{ `’énula~eu{"½ `’énula~eu{"½ ;3
I` esi|~e ~{gi| dgnã`e| ne `’allgdpafbedeb~ p{é|eb~é| pa{ D" _au` : $ ^cé{apeu~ique : « @’idpg{~ab~ e|~ ne dgki`i|e{ `e| {e||gu{le| ne `a pe{|gbbe hale ï ub ny|hgbl~igbbedeb~ pa||afe{ e~ bgb ne |e |uk|~i~ue{ ï e``e eb `ui hgu{bi||ab~ `e {edãne" ½ $ Daçeu~ique : « @e ku~ e|~ n’aine{ `e| cgdde| ï « allgulce{ n’eus$dêde| ½" I` hau~ lce{lce{ ï dgki`i|e{ `e| {e||gu{le| ne `a pe{|gbbe eb `a de~~ab~ eb lgb~al~ axel |gb ib~é{ig{i~é" @e {þ`e ~ebu e|~ |idp`edeb~ le`ui ne hali`i~a~eu{ eb |’appuyab~ |u{ |a p{gp{e espé{ieble ½" $ Ibi~ia~ique : « @e ku~ ne `’allgdpafbedeb~ ibi~ia~ique e|~ `e lcabfedeb~ ne |~a~u~ pa{ `e kiai| ne {i~e ne pa||afe" @a pe{|gbbe allgdpafbée pa||e nu |~a~u~ ne pa||ih ï le`ui n’al~ih, l’e|~$ï$ni{e lgdde dedk{e al~ih ne |a lgddubau~é ½" ;9 Le| ~{gi| dgnã`e| b’ebxi|afeb~ pa| `a xi|igb ne `’allgdpafbab~ e~ ne `’allgdpafbé ne `a dêde haægb" Aib|i, |uixab~ que `’é~ak`i||edeb~ gu `e p{ghe||igbbe` |e |i~ue nab| ~e``e gu ~e``e lgblep~igb, `’allgdpafbedeb~ |e{a {éa`i|é nihhé{eddeb~" @e| ni|pg|i~ih| n’allgdpafbedeb~ {epg|eb~ ngbl |u{ ne| p{iblipe| |pélihique|" @e p{gje~ n’é~ak`i||edeb~ ne `’I^E_ gù je |ui| eb |~afe éxgque ube app{glce ne `’allgdpafbedeb~ `’allgdpafbedeb ~ au |eb| |eb | ~cé{apeu~ique ~cé{ape u~ique n’ap{ã| n’ap{ ã| D" _au`" « @’allgdpafbedeb~ @’allgdpafbed eb~ p{gpg|é eb I^E_ `eu{ pe{de~ ne p{ebn{e lgb|lieble ne `eu{| {e||gu{le| e~ nihhilu`~é|" Le| lgdpg|ab~e| |gb~ ibni|peb|ak`e| ï dgki`i|e{ lcez `’ebhab~ gu `’ang`e|leb~, la{ e``e| pe{de~~eb~ ne ~{axai``e{ `eu{ {appg{~ ï `’ebxi{gbbedeb~ `’ebxi{gbbedeb~ ½ "
;3
_" Fake{ab, Leb~ dg~| pgu{ ê~{e énula~eu{, én" E{ã|, ;??6, p"113" Lgbhé{eble ne D" _au`, @e lgblep~ n’allgdpafbedeb~, ;??>" _{gje~ n’é~ak`i||edeb~ ne `’I^E_, jui``e~ ;?1?" ;9
13
\e`gb `e fuine p{a~ique ne `’allgdpafbedeb~ |glia` ne `’Ubigb Ba~igba`e Ib~e{héné{a`e ne| Ŝux{e| e~ G{fabi|de| _{ixé| \abi~ai{e| e~ \gliaus #UBIG_\\), `a {e`a~igb n’allgdpafbedeb~ lgdpg{~e libq la{al~é{i|~ique| : « $ A|ydé~{ique : de~ eb p{é|eble neus pe{|gbbe| n’ibéfa`e| pui||able| = $ Lgb~{al~ua`i|ée : a||glia~igb |u{ `a ka|e n’ube xi|ée lgddube = $ Li{lgb|~ablie``e : e|~ nue ï ub lgb~es~e, ï `a ~{axe{|ée n’ube pé{igne = $ ^edpg{ai{e : be nu{e qu’ub ~edp|, e``e a ub néku~ e~ ube hib = $ Lg$dgki`i|a~{ile : idp`ique ne |’ib|l{i{e, `’ub e~ `’au~{e nab| ub dguxedeb~" ½ Aib|i, `’allgdpafba~eu{ |e |i~ue eb~{e ube esifeble ib|~i~u~igbbe``e ne {épgbn{e aus a~~eb~e| ne le``e$li ~gu~ eb nexab~ lgb|iné{e{ `a pe{|gbbe allgdpafbée nab| |a |ibfu`a{i~é" _" Hu|~ie{ éxgque le~~e pg|i~igb nab| `e ~{axai` |glia` eb~{e le``e nu ngb e~ le``e nu |e{xile lgb~{al~ua`i|é : « @’adkixa`eble e|~ lgb|~i~u~ixe ne le ngdaibe e~ lgblgu{~ ï `a {éu||i~e ne le~~e di||igb pa{angsa`e : ngbbe{ ne |gi ï au~{ui e~ ê~{e payé pgu{ `e hai{e" @a xé{i~é e|~ nab| `’eb~{e neus, nab| `’ibnilik`e nu payé e~ nu f{a~ui~, nu peb|é e~ ne `’idpeb|ak`e, nu ni~ e~ nu bgb$ni~, nab| `a lgb|e{xa~igb nu pa{angse que |’gux{e `’e|pale pg~eb~ie` ne `a `ike{~é ½ <1" Le~~e li~a~igb xieb~ ib~e{{gfe{ ub allgdpafbedeb~ peb|é lgdde « lþ~e ï lþ~e ½, dai| gù ube pe{|gbbe e|~ ub p{ghe||igbbe` e~ l{ée ne hai~ ub né|équi`ik{e" Le pa{angse b’e|~ pa| ube idpa||e dai| au lgb~{ai{e |e`gb _" Hu|~ie{ ub e|pale ne `ike{~é, au |eb| n’guxe{~u{e xe{| ne| pg||ik`e| nab| le~ allgdpafbedeb~" @a bg~igb n’allgdpafbedeb~ {ebxgie ï ube xi|igb fébé{a`e ne `’énula~igb e~ ne `a haægb ngb~ `’énula~eu{ xa ebxi|afe{ |a p`ale e~ le``e ne `’au~{e" \e`gb J" A{ngibg, `’app{glce pénafgfique bgb ni{el~ixe eb~{aâbe neus inée| hgbnadeb~a`e|" N’ube pa{~, `a pe{|gbbe e|~ |eu`e lapak`e ne lcgi|i{ gù e``e |gucai~e a``e{ e~ lgddeb~ e``e |’y p{ebn{a" N’au~{e pa{~, `’énula~eu{ ï `’élgu~e ne `’au~{e ngi~ allep~e{ `e hai~ que le~ au~{e e|~ « au~eu{, al~eu{ e~ de~~eu{ d e~~eu{ eb |lãbe ne |e| al~e| ½ <;" Aib|i, `’énula~eu{ nab| |a
<1 <;
JD" \e{xib, L{i~ique nu `ieb n’allgdpafbedeb~ eb~{e ngb e~ lgb~{a~ ne _" Hu|~ie{, `ieb |glia`" J" A{ngibg, Ne `’allgdpafbedeb~ eb ~ab~ que pa{anifde, [exue p{a~ique| ne hg{da~igb'Aba`y|e|, hg{da~igb'Aba`y|e|, Ubixe{|i~é _a{i| _a{i| 3, Hg{da~igb _e{dabeb~e, B¿>?, ;???, p"5 ï 19"
19
« dgne|~e ½ ib~e{xeb~igb, ~eb~e ne hali`i~e{ |e| {e||gu{le| eb hai|ab~ p`ale ne ~ie{| axel `e| nihhilu`~é| {eblgb~{ée|" I` de |edk`e idpg{~ab~ ne {e~ebi{ que `a bg~igb n’allgdpafbedeb~ {ebxgie ï neus pg|i~igb| ï |axgi{ lgddeb~ gb ebxi|afe `’au~{e e~ lgddeb~ gb |’ebxi|afe |gi" Je lgb|e{xe lgdde xi|igb que `’allgdpafbedeb~ di|e |u{ `e| lapali~é| ne| pe{|gbbe| ï néxe`gppe{ `eu{| p{gp{e| {e||gu{le| e~ hai{e `eu{| p{gp{e| lcgis nab| `a xg`gb~é ne {éa`i|e{ `eu{ p{gje~ ne xie" Aib|i, `’énula~eu{ ngi~ angp~e{ ube pg|~u{e eb lgb|équeble, l’e|~$ï$ni{e ï `’élgu~e ne `’au~{e al~eu{" Ube |i~ua~igb lgbl{ã~e xieb~ i``u|~{e{ le| p{gpg|" Ub ebhab~ que j’allgdpafbe e~ qui e|~ ni~ pa{ `’équipe ibciké e~ eb nihhilu`~é ne hai{e ne| nedabne| ï `’anu`~e, d’adãbe ub jgu{ ub ngludeb~ n’ib|l{ip~igb pgu{ ub a~e`ie{ {ufky, ~gu| `e| de{l{eni| da~ib p{ã| ne |gb ngdili`e" Je `ui nedabne le que l’e|~ e~ i` d’esp`ique qu’i` xgun{ai~ kieb hai{e le~~e al~ixi~é" Je `’ib~e{{gfe pgu{ |axgi{ gù i` a ~{guxé le ng||ie{" Ygu{i
<<
de ni~ qu’i` `’a
nedabné ï `’élg`e" Au {e~gu{, je hai| pa{~ ï |a dã{e ne |a nedabne" E``e |’eb |ai|i~ e~ hai~ `e| néda{lce| ap{ã| que je `e| `ui ai esp`ili~ée| la{ e``e be `i~ pa| kieb `e h{abæai|" Aib|i, nab| ube pg|i~igb pgu{ da pa{~ ne dénia~igb e~ n’élgu~e, Ygu{i a |u |e pg|i~igbbe{ e~ adebe{ ube nedabne" \a dã{e e~ `ui gb~ |u |’appuye{ |u{ `eu{| {e||gu{le| pgu{ `a lgbl{é~i|e{" _gu{ hai{e `ieb axel `a di|e eb p{gje~, le`a au{a pgu{ iblineble ne de~~{e eb axab~ `’ebhab~ lgdde eb lapali~é ne hai{e ne| lcgis" I` |’afi{a éfa`edeb~ ne {éa`i|e{ ne| e|pale| ne ni|lu||igb gù lcalub |e{a eb de|u{e n’élcabfe{ |u{ |e| p{gp{e| lcgis"
X) Ne da {elce{lce ï `’al~igb : _{gk`éda~ique e~ cypg~cã|e \yb~cã|e ne `a p{gk`éda~ique
Da que|~igb ne népa{~ qui é~ai~ lgddeb~ allgdpafbe{ ï `a |glia`i|a~igb ne| ebhab~| ayab~ ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~, a que`que peu éxg`ué au xu ne| é`édeb~| ~cég{ique| e~ p{a~ique| ne `a pa{~ie p{éléneb~e" Eb ehhe~, `e| é`édeb~| éxgqué| lgbxe{feb~ p{iblipa`edeb~ xe{| ube xi|igb ne <<
@e p{ébgd ne le~ ebhab~ a é~é dgnihié pa{ {e|pel~ ne |gb abgbyda~"
;?
`’énula~igb lgdde édablipa~{ile" Lgdde `e néhebn J" A{ngibg <>, `a xg`gb~é e|~ ne |’anap~e{ au f{gupe pgu{ qu’i` |u{xixe dai| éfa`edeb~ ê~{e au~g{i|é ï axgi{ |a p{gp{e peb|ée e~ ê~{e au~gbgde" Aib|i, `’ebhab~ e|~ xu lgdde al~eu{ ne `a |glia`i|a~igb, al~eu{ ne |gb p{gje~ ne xie" Je |gucai~e éfa`edeb~ lgb|iné{e{ au la| pa{ la| `e| |i~ua~igb| au xu ne| {e||gu{le| e~ ne| nihhilu`~é| ne lcaque ebhab~ e~ ne |gb ebxi{gbbedeb~ hadi`ia` e~ |glia`" J’ib~e{{gfe a`g{| lgddeb~ `’énula~eu{ |pélia`i|é peu~$i` allgdpafbe{ ï `a |glia`i|a~igb n’ebhab~| ayab~ ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~ ï pa{~i{ ne `eu{| p`ale| nab| ub p{gje~ énula~ih 7 Cypg~cã|e n’ib~e{xeb~igb
@’cypg~cã|e n’ib~e{xeb~igb e|~ ube {épgb|e pg||ik`e ï `a p{gk`éda~ique" E``e e|~ `’akgu~i||edeb~ ne `a pca|e esp`g{a~gi{e" L’e|~ ube p{gpg|i~igb que je |gucai~e de~~{e eb ép{euxe ï `’aine n’ub p{gje~ énula~ih" E``e {e|pel~e aib|i `e| bguxe``e| esifeble| nu Nip`þde n’E~a~ n’Enula~eu{ \pélia`i|é #NEE\) n’ube a{~ilu`a~igb é~{gi~e eb~{e {éh`esigb e~ al~igb" @’cypg~cã|e que je |gucai~e esp`g{e{ lgdde hi` lgbnul~eu{ ne dgb al~igb lg{{e|pgbn ï `’inée qu’ê~{e nab| ube néda{lce ne p{gje~ énula~ih n’guxe{~u{e peu~ adebe{ lcalub ï hai{e |e| p{gp{e| lcgis e~ ï |e lgb|~{ui{e pa{ {appg{~ ï |gb ebxi{gbbedeb~" \e`gb `’Afeble Ba~igba`e ne `&Exa`ua~igb e~ ne `a qua`i~é ne| é~ak`i||edeb~| e~ \e{xile| |gliaus e~ Dénilg$|gliaus #ABE\D), « `a |~{a~éfie n’guxe{~u{e a pgu{ gkjel~ih ne néxe`gppe{ gu ne daib~ebi{ `e `ieb |glia` ne| pe{|gbbe| ~gu~ eb `eu{ a||u{ab~ ub lan{e ne xie {a||u{ab~ e~ |~{ul~u{ab~ ½" <5 E``e a pgu{ ku~ ne haxg{i|e{ `’ib|e{~igb dai| au||i ne pe{de~~{e ube dei``eu{e au~gbgdie nab| `a xie |glia`e gu eblg{e ne daib~ebi{ `a p`ale ne lcalub nab| `a li~é" L’e|~ éfa`edeb~ ub gu~i` pgu{ hai{e éxg`ue{ `e| {ep{é|eb~a~igb| |glia`e|" [eblgb~{e{ `’es~é{ieu{ ï pa{~i{ ne |g{~ie| énula~ixe| peu~ pe{de~~{e aus ebhab~| ne xix{e ne| |i~ua~igb| qui peuxeb~ ê~{e |gu{le| n’app{eb~i||afe quab~ ï `a que|~igb ne lgdpg{~edeb~| |glia`edeb~ a~~ebnu|" Nab| ube nguk`e xi|ée, le~~e guxe{~u{e peu~ <> <5
J" A{ngibg, @e| axa~a{| ne `’énula~igb, _UH, ;???" ABE\D, Guxe{~u{e ne `’é~ak`i||edeb~ `’é~ak`i||edeb~ ï e~ |u{ |gb ebxi{gbbedeb~, [elgddabna~igb| ne kgbbe| p{a~ique| p{ghe||igbbe``e|, p{ghe||igbbe``e|, ;??3, p"1?"
;1
adebe{ ube nélguxe{~e ne `a xi``e au |eb| n’esi|~e{ nab| ub e|pale lg``el~ih qu’e|~ `a li~é" Aib|i, `a xa`g{i|a~igb ne| lapali~é| nab| le f{gupe que je |gucai~e de~~{e eb axab~ e|~ ub dgyeb n’ib|l{ip~igb nab| ube hg{de ne li~gyebbe~é" Eb p{a~ique, le p{gje~ lgb|i|~e ï ube nélguxe{~e ne `a xi``e ï pa{~i{ ne « `ieus ne xie ½ nab| `e |guli n’ube néda{lce li~gyebbe" Aib|i, i` |’afi~ ne ~{axai``e{ `a xa`g{i|a~igb ne lapali~é| ibnixinue``e| nab| ub e|pale lg``el~ih"
@e p{gje~ énula~ih di| eb p`ale |e |i~ue ï `’ib~e{|el~igb ne qua~{e esifeble| : $ Ib|~i~u~igbbe``e : dgb p{gje~ |’ib|l{i~ nab| `a `ifbée nu p{gje~ n’é~ak`i||edeb~ = $ Hg{da~{ile : le p{gje~ ~eb~e n’ê~{e au p`u| p{ã| ne| a~~ebnu| nu nip`þde = $ _{ghe||igbbe``e : i` xi|e éfa`edeb~ ï `a lgb|~{ul~igb ne dgb pg|i~igbbedeb~ = $ _e{|gbbe``e : i` {eh`ã~e ub ebfafedeb~" Le~~e pa{~ie ~{ai~e ne le `ieb lgdp`ese eb~{e {éh`esigb e~ al~igb" I` |’a{~ilu`e nab| dgb dédgi{e, nab| ub |guli n’appg{~ ~cég{ique pgu{ é~aye{ da p{a~ique" Aib|i,
da
{éh`esigb |u{ `a p`ale ne `’ebhab~ nab| ub p{gje~ |e{a `e hi` lgbnul~eu{ ne dgb ib~e{xeb~igb énula~ixe"
;;
Le p{edie{ lcapi~{e |u{ da néda{lce ne {elce{lce$al~igb, a pe{di| ne de~~{e eb axab~ p`u|ieu{| inée| pg|ab~ `e lan{e ne `a di|e eb p`ale ne dgb p{gje~" I` haun{a bg~addeb~ {e~ebi{ que `e| di||igb| ne `’I^E_ xi|eb~ ï allgdpafbe{ ne| ebhab~| ne > ï 1> ab| ayab~ ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~" _gu{ y {épgbn{e, `e \E\\AN, |e{xile adku`a~gi{e ne `’I^E_ alluei``e ne| ebhab~| |lg`a{i|é| eb di`ieu g{nibai{e e~ ~{axai``e ï le daib~ieb" @’énula~eu{ nab| le lan{e e|~ |g``ili~é pgu{ allgdpafbe{ le dguxedeb~ n’ib|l{ip~igb nab| `a {éa`i~é |glia`e" Aib|i, `e |gu~ieb nab| le p{gle||u| ne |glia`i|a~igb e|~ di| eb axab~ lcez le| ebhab~| qui be lg{{e|pgbneb~ pa| ni{el~edeb~ aus a~~eb~e| |glia`e|" @e \E\\AN nab| `eque` j’ehhel~ue dgb |~afe e|~ ngbl lgbh{gb~é ï da {éh`esigb |u{ `’allgdpafbedeb~ ï `a |glia`i|a~igb ne le| ebhab~|" _gu{ axable{ nab| le~~e {elce{lce, j’ai ~eb~é ne `’él`ai{e{ ï pa{~i{ n’é`édeb~| ~cég{ique| nab| le p{edie{ lcapi~{e dai| éfa`edeb~ eb de~~ab~ eb p`ale ub p{gje~ énula~ih" Le ne{bie{ p{é|eb~é nab| le |elgbn lcapi~{e, xi|e ï `a xa`g{i|a~igb ne| lapali~é| ne lcalub nab| ube néda{lce n’guxe{~u{e"
;<
Lcapi~{e ; $ Ub p{gje~ énula~ih : @a di|e eb al~igb Je |gucai~e eb p{edie{ `ieu, nab| le lcapi~{e, akg{ne{ `a bg~igb ne p{gje~ pgu{ eb |ai|i{ `e| ebjeus" Eb ehhe~, le~~e ne{biã{e e|~ ~{ã| ï `a dgne nab| ne bgdk{eus ngdaibe|, lgdde `a pg`i~ique, `e ~{axai`, `a hg{da~igb aib|i que nab| `e |el~eu{ |glia` e~ dénilg$ |glia` qui bgu| lgble{be p`u| pa{~ilu`iã{edeb~" Ap{ã| `a p{é|eb~a~igb ne `’éde{feble ne le~~e bg~igb, je d’a{{ê~e{ai |u{ |gb u~i`i|a~igb al~ue``e nab| `e ~{axai` |glia`"
I) @a bg~igb ne p{gje~ : Ube ab~ilipa~igb p{é|eb~e nu hu~u{ @’éde{feble ne le~~e bg~igb
É~ydg`gfiquedeb~ i||u nu `a~ib p{g$jale{e , |ifbihiab~ je~e{ eb axab~, l’e|~ au SXe |iãl`e que `e p{gje~ a é~é pgu{ `a p{ediã{e hgi|, u~i`i|é nab| `e ngdaibe ne `’a{lci~el~u{e" I` né|ifbe a`g{| ne| é`édeb~| p`alé| eb axab~ n’ub kë~ideb~ lgdde ub ka`lgb" L’e|~ a`g{| ube p{gjel~igb nab| `’e|pale e~ nab| `e ~edp| ne le qui xa ê~{e adebé, ï ê~{e lgb|~{ui~" Nã| `g{|, i` esi|~e ube ni||glia~igb nab| `e ~edp| nu p{gje~ e~ ne |gb esélu~igb" Au SXIIIe |iãl`e, `a nideb|igb {e`a~igbbe``e nu p{gje~ a é~é éxgquée pa{ `e pci`g|gpce J" Hilc~e<8, qui `e xgi~ lgdde ube pg||iki`i~é ne |g{~i{ ne |gi" Eb ehhe~, au bixeau lg``el~ih l’e|~ ube di|e eb ib~e{al~igb nu |uje~ e~ ne |gb ebxi{gbbedeb~" \e pg|e a`g{| qu’ub p{gje~ éxg`ue |uixab~ `a |glié~é gù i` |e |i~ue, e~ bg~addeb~ nab| `a haægb ngb~ `e `ieb |glia` e|~ ebxi|afé" \e p{gje~e{ nab| `a |glié~é al~ue``e be {ef{gupe pa| `e| dêde| ebjeus qu’i` y a p`u|ieu{| |iãl`e|" \e`gb J" [guze`, « pgu{ ab~ilipe{ nab| `e <8
_ci`g|gpce A``edabn nu SXIIIe |iãl`e"
;>
~edp|, i` hau~ qu’ube lu`~u{e ai~ ube lgblep~igb nu ~edp| `ibéai{e, pe{de~~ab~ `a p{gjel~igb eb axab~ ½<6" Ube lgb|~{ul~igb lyl`ique eb~{aâbe n’axab~afe ube ~ebnable au {i~ue` p`u| qu’au p{gje~" Al~ue``edeb~, bg~{e lgblep~igb `ibéai{e nu ~edp| adãbe le~~e bg~igb lgdde leb~{a`e" Eb |glig`gfie, `a bg~igb ne p{gje~ a é~é ~{axai``ée pa{ D" L{gzie{ <3 nab| `e ngdaibe ne `a |glig`gfie ne| g{fabi|a~igb|" G{ieb~é xe{| `’al~eu{, i` lce{lce ï {éib~{gnui{e |a p`ale nab| ub |y|~ãde aib|i qu’ube da{fe ne dabŜux{e xi|ab~ `’al~igb e~ `a di|e eb p{gje~" Nab| le lan{e, `e p{gje~ e|~ a`g{| xu lgdde ube hg{de ne `ike{~é ibnixinue``e ne peb|ée dai| au||i n’al~igb" @’gux{afe ne J_" Kgu~ibe~ |u{ `’ab~c{gpg`gfie nu p{gje~ hai~ {éhé{eble aujgu{n’cui pgu{ ~eb~e{ ne `e néhibi{" \e`gb `ui, `e p{gje~ e|~ « ube ab~ilipa~igb gpé{a~gi{e pa{~ie``edeb~ né~e{dibée ½<9" Aib|i, l’e|~ ube haægb n’app{écebne{ `’axebi{ nab| ube xi|ée ne `e dgnihie{ dai| ne dabiã{e « jadai| ~g~a`edeb~ {éa`i|ée, ~gujgu{| ï {ep{ebn{e, lce{lcab~ ibnéhibideb~ ï pg`a{i|e{ `’al~igb xe{| le qu’e``e b’e|~ pa| ½ >?" Nab| le~~e xi|igb, ub p{gje~ ~eb~e ne lgdk`e{ ub dabque qui |e{ai~ p{gp{e ï ~gu~ cudaib" A `a {elce{lce n’ub inéa` pg||ik`e, « `a di|e eb p{gje~ e|~ a`g{| pe{dabeb~e ½ >1" @e p{gje~ aujgu{n’cui eb ~{axai` |glia`
Le~~e bg~igb e|~ u~i`i|ée ï p`u|ieu{| bixeaus nab| `e ~{axai` |glia` nepui| bg~addeb~, `a {éhg{de ne| abbese| SSIX >;" I` esi|~e aib|i `e p{gje~ a||glia~ih, `e p{gje~ n’é~ak`i||edeb~ gu ne |e{xile, `e p{gje~ pe{|gbba`i|é, `e p{gje~ énula~ih n’al~ixi~é, e~l" Dêde ï ne| bixeaus nihhé{eb~| le| lgbnui~e| ne p{gje~ gb~ pgu{ |idi`i~une ne « ngbbe{ nu |eb| ï `’al~igb qu’e``e| ab~ilipeb~ ½ ><" Nepui| `a `gi nu ; jabxie{ ;??; {ébgxab~ `’al~igb |glia`e e~ dénilg$|glia`e, `e p{gje~ n’é~ak`i||edeb~ e~ `e p{gje~ pe{|gbba`i|é n’allgdpafbedeb~ |gb~ nexebu| ne| gk`ifa~igb| ju{inique|" Aib|i, l’e|~ `e n{gi~ ne| pe{|gbbe| allgdpafbée| qui e|~ <6
J" [guze`, @e ~{axai` n’énula~eu{ |pélia`i|é, é~cique e~ p{a~ique, én" Nubgn, ;???, p">9" \glig`gfue h{abæai| nu SSe |iãl`e" <9 J$_ Kgu~ibe~, Ab~c{gpg`gfie nu p{gje~, 199?" >? Ikin" >1 Ikin" >; @e| abbese| SSIX nu ;6 gl~gk{e 1939 hiseb~ `e| lgbni~igb| ~elcbique| n’au~g{i|a~igb ne| é~ak`i||edeb~| e~ ne| |e{xile| p{ebab~ eb lca{fe ne| ebhab~| gu ang`e|leb~| p{é|eb~ab~ ne| néhilieble| ib~e``el~ue``e| gu ibanap~é|" >< J$_ Kgu~ibe~, Ab~c{gpg`gfie nu p{gje~, 199?" <3
;5
{éahhi{dé ï ~{axe{| le| ngludeb~| |e |i~uab~ au p`u| p{ã| ne| |i~ua~igb|" Ne dabiã{e |yb~cé~ique, `e p{gje~ pe{|gbba`i|é nélgu`e nu p{gje~ n’é~ak`i||edeb~ qui `ui$dêde nélgu`e nu p{gje~ a||glia~ih" A pa{~i{ ne| é`édeb~| ne néhibi~igb nu p{gje~, i` de |edk`e idpg{~ab~ ne p{éli|e{ p`u|ieu{| ne |e| ebjeus, bg~addeb~ nab| `e lan{e ne `a di|e eb Ŝux{e n’ub p{gje~ pe{|gbba`i|é eb ~{axai` |glia`" @e p{gje~, pe{dabeb~ nab| bg~{e |glié~é e|~ ube hg{de ne lgbl{é~i|a~igb gu bgb n&ub né|i{ hg{du`é que`que| ~edp| aupa{axab~" ^eb~ab~ ne {épgbn{e ï ub dabque, i` peu~ ê~{e a||idi`é ï ub gu~i` ne né|i{" Lepebnab~, `e p{gje~ b&e|~ pa| |a {éa`i|a~igb" Aib|i, nab| le~~e néda{lce ne di|e eb dguxedeb~ |e de~ au ~{axai` bg~{e {elce{lce n’ub inéa` nu kgbceu{" I` be |&afi~ peu~$ê~{e pa| a`g{| ne {éa`i|e{ ï ~gu~ p{is `e| p{gje~| di| eb p`ale dai| naxab~afe ne l{ée{ `e| lgbni~igb| e~ ï hai{e anxebi{ `a pe{|gbbe eb ~ab~ qu&ê~{e né|i{ab~" Aib|i, `e p{gje~ appa{~ieb~ ï ub |uje~" @’énula~eu{ e|~ a`g{| `e dénia~eu{ eb allgdpafbab~ ï `a hg{du`a~igb ne| né|i{| ne `a pe{|gbbe gu eb hai|ab~ ~ie{| axel `&équipe" I` |’afi~ éfa`edeb~ pgu{ `e p{ghe||igbbe` ne p{ebn{e eb lgdp~e `e| esifeble| ib|~i~u~igbbe``e| la{ ~gu~ p{gje~ e|~ |gudi| ï lgb~{aib~e|" Nab| `e lan{e ne da {elce{lce$al~igb, `a bg~igb ne p{gje~ e|~ leb~{a`e" _`u|ieu{| é`édeb~| |gb~ idpg{~ab~| ï {e~ebi{ : $ Ub p{gje~ e|~ ube ab~ilipa~igb n’ube al~igb hu~u{e qui {eh`ã~e ub né|i{ cudaib ne |e p{gje~e{ xe{| ub dieus$ê~{e" $ L’e|~ ub gu~i` pgu{ `’énula~eu{ pgu{ de~~{e au ~{axai` le{~aibe| nihhilu`~é| ne| pe{|gbbe| allgdpafbée|, ~gu~ eb |e ka|ab~ |u{ `eu{| lapali~é| gpé{a~gi{e|" $ @e p{gje~ {ebxgie éfa`edeb~ ï `a haægb ngb~ j’ebxi|afe `’au~{e allgdpafbé e~ ngb~ je d’ebxi|afe eb ~ab~ qu’énula~{ile"
II) Ub p{gje~ n’guxe{~u{e ï `’ebxi{gbbedeb~ Ub p{gje~ |’appuie |u{ ube dé~cgne p{éli|e qui adãbe ï nélgb|~{ui{e lcaque ;8
é`édeb~ appg{~é : Qui 7 Qugi 7 _gu{ qui 7 _gu{qugi 7, e~l" Aib|i, ï ~{axe{| le| |gu|$ pa{~ie|, je |gucai~e akg{ne{ `’eb|edk`e ne de| lcgis n’ib~e{xeb~igb e~ eb hai{e pa{~ nab| ube néda{lce l`ibique" I` |’afi~ ne que|~igbbe{ de| p{gp{e| ib~eb~igb| dai| éfa`edeb~ `e| ib~eb~igb| ib|~i~u~igbbe``e| e~ {epé{e{ ï que`| bixeaus e``e| |e {ejgifbeb~ e~ lgbnui|eb~ ï hai{e ub p{gje~" @e pg{~eu{ ne p{gje~
Nab| ub p{edie{ ~edp|, i` de |edk`ai~ que `a que|~igb nu « pgu{ qui ½ nexai~ ê~{e `a p{ediã{e ï hifu{e{ nab| le~~e p{é|eb~a~igb nu p{gje~" Lepebnab~, au hu{ e~ ï de|u{e ne `a di|e eb p`ale nu p{gje~, je de |ui| ib~e{{gfée |u{ da p{gp{e idp`ila~igb p{ghe||igbbe``e p{ghe||igbb e``e dai| au||i au ||i pe{|gbbe``e" pe{|gbbe ``e" \e`gb J" [guze`, « Ub p{gje~ baâ~ n’ube ib~eb~igb, n’ube inée" @e pg{~eu{ ne p{gje~ ngi~ |’idp`ique{ nab| le~~e p{gjel~igb" ½
>>
Le~~e di|e au ~{axai` b’e|~ pa| ne| p`u| éxineb~e| dai| e``e adãbe ï |’ib~e{{gfe{ |u{ |a pg|~u{e e~ |a xi|igb ne `’énula~igb" _gu{ da pa{~, le~~e p{gpg|i~igb ne p{gje~ é~ai~ au néku~ ne da {éh`esigb, ub gu~i` énula~ih pgu{ |e ni|~ablie{ n’ube xi|igb « hifée ½ ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~" L’é~ai~ éfa`edeb~ ube pg||iki`i~é n’ib~e{xebi{ lg``el~ixedeb~ ï `’es~é{ieu{ nu \E\\AN e~ aib|i adebe{ ï ube guxe{~u{e xe{| `’ebxi{gbbedeb~" Da xi|igb a que`que peu éxg`ué ï pa{~i{ ne `a {éa`i|a~igb nu p{gje~ eb d’appuyab~ |u{ `e| gk|e{xa~igb| ne| |i~ua~igb| {eblgb~{ée|" Eb ehhe~, i` de |edk`e aujgu{n’cui de~~{e ne p`u| eb p`u| eb axab~ `a p`ale leb~{a`e ne| ebhab~| nab| le p{gje~ e~ `eu{ nef{é ne pa{~ilipa~igb" Le p{gje~ {eh`ã~e éfa`edeb~ `e| xa`eu{| qui d’gb~ adebée ï lcgi|i{ `e dé~ie{ n’énula~{ile" @’éfa`i~é, `a |g`ina{i~é e~ `a `ike{~é ne| pe{|gbbe| |gb~ `e| xa`eu{| qui |gu~iebbeb~ dgb ib~e{xeb~igb au qug~inieb" Aib|i, ï pa{~i{ ne le p{gje~, j’ai |gucai~é `e| de~~{e eb axab~ e~ hai{e ne| lcgis n’al~igb| eb fa{nab~ eb ~gi`e ne hgbn le| xa`eu{| qui de |gb~ hgbnadeb~a`e|" @e p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½
\ui~e ï de| lgb|~a~| espg|é| nab| `e p{edie{ lcapi~{e ne dgb dédgi{e, dgb inée lgb|i|~e eb ube nélguxe{~e ne Da{|ei``e ï pa{~i{ ne « `ieus ne xie ½" Le~~e guxe{~u{e >>
J" [guze`, @e ~{axai` n’énula~eu{ |pélia`i|é, é~cique e~ p{a~ique, én" Nubgn, ;???, p"56"
;6
xe{| `’es~é{ieu{ |e xeu~ ube ne| {épgb|e| ï `a di||igb ne |glia`i|a~igb nu \E\\AN" Le~ e|pale lg``el~ih e|~ ub gu~i` ne di|e au ~{axai` ne `a nybadique ne f{gupe dai| éfa`edeb~ ne `’guxe{~u{e xe{| `’ebxi{gbbedeb~" Aib|i, j’ai lcgi|i |gb bgd « nélguxe{~e ne da xi``e ½, au néku~ ne da {éh`esigb" I` lg{{e|pgbn ï ub pg|i~igbbedeb~ qui idp`ique `’ebhab~ #« da xi``e ½) ï pa{~i{ ne |gb p{gp{e {efa{n" Dé~cgne n’ib~e{xeb~igb
Ap{ã| de| p{ediã{e| {éh`esigb| e~ élcabfe| axel `’équipe, j’ai |gucai~é a||ez {apinedeb~ de |i~ue{ nab| `’al~igb" \ab| béf`ife{ `a béle||i~é ne pg|e{ ub lan{e axel ne| hiba`i~é| p{éli|e|, l’e|~ `’glla|igb ne ngbbe{ ube p`ale idpg{~ab~e ï `’al~igb e~ ï `a {éfu`a~igb qui eb nélgu`eb~" Le {ai|gbbedeb~ ibnul~ih e|~ ube haægb ne peb|e{ qui xa nu pa{~ilu`ie{ au fébé{a`" Aib|i, `’espé{ieble e~ `’gk|e{xa~igb |gb~ `a ka|e nu p{gje~ e~ ne |gb axabledeb~ e~ bgb `e p{gf{adde, le qui e|~ peb|é eb adgb~" Ne p`u|, au$ne`ï ne| ~edp| ibhg{de`|, j’ai |gucai~é appuye{ le p{gje~ |u{ ne| e|pale| ne {éfu`a~igb pgu{ hai{e ne| xa$e~$xieb~ eb~{e `a peb|ée e~ `’al~igb" Aib|i, ne| ~edp| n’élcabfe |gb~ p{éxu| axab~ lcaque |g{~ie axel `e| hadi``e|, pebnab~ axel `e| ebhab~| e~ ap{ã| axel `’énula~{ile qui ib~e{xieb~ axel dgi nab| le p{gje~" Ub ki`ab él{i~ e|~ {éa`i|é ï lcaque hgi| pgu{ hai{e ub pgib~ |u{ `e né{gu`edeb~ dai| au||i hai{e ne| {éaju|~edeb~| axel le qui a é~é hisé au p{éa`ak`e ne `’al~igb" Ebhib, ub ~edp| n’élcabfe| axel `e| énula~eu{| {éhé{eb~| appg{~e ne| é`édeb~| qui hgb~ `ieb eb~{e `’ebhab~ nab| le f{gupe e~ |gb allgdpafbedeb~ au \E\\AN ne dabiã{e fébé{a`e" @e| hiba`i~é| ne `’ib~e{xeb~igb
@e| hiba`i~é| nu p{gje~ |e |i~ueb~ ï p`u|ieu{| bixeaus dai| |gu~iebbeb~ `e dêde hi` lgbnul~eu{ nab| dgb ib~e{xeb~igb, ï |axgi{ `a p`ale ne| ebhab~| nab| le p{gje~ énula~ih" I` |’afi~ ~gu~ n’akg{n n’ê~{e nab| ub f{gupe" _gu{ ne| ebhab~| ayab~ ne| nihhilu`~é| p{iblipa`edeb~ au bixeau {e`a~igbbe`, |e |i~ue{ nab| ub f{gupe ne pai{| e|~ ube di|e au ~{axai` ne le``e|$li" Au |eib n’ub f{gupe, i` y a éfa`edeb~ ne| {ãf`e|, {ãf`e| qui |gb~ ib~e{{gfée|, di|e| ï da` dai| qui hgb~ lan{e" @’énula~eu{ fa{ab~ ne le ne{bie{ a ube pg|i~igb ï que|~igbbe{ |ab| le||e nab| le ~edp| lg``el~ih" Ne le~~e hiba`i~é, |e ;3
néfafe ub ibnila~eu{ qui xiebn{a pg|e{ |’i` y a eu éxg`u~igb" I` |’afi{a ï pa{~i{ n’aba`y|e n’gk|e{xa~igb| ne |’a~~alce{ ï {epé{e{ lcaque ebhab~ nab| |a {e`a~igb aus pai{| e~ |a {e`a~igb ï `’anu`~e" Ne p`u|, ï pa{~i{ ne `a nélguxe{~e ne `ieus edk`éda~ique| ne Da{|ei``e, ube ne| hiba`i~é| {elce{lcée e|~ n’ê~{e al~eu{ ne |gb ebxi{gbbedeb~" Lgdde le`a a é~é espg|é nab| `a pa{~ie ~cég{ique |u{ `a |glia`i|a~igb, je néhebn| ube xi|igb ne `’ebhab~ al~eu{ ne |gb ebxi{gbbedeb~ e~ ne |gb p{gje~ ne xie" Aib|i, `e| |g{~ie| énula~ixe| nab| le| nihhé{eb~| `ieus |gb~ ube haægb ne |e |ai|i{ ne| pg~eb~ie`| nu ~e{{i~gi{e" I` |’afi~ n’éxei``e{ ube le{~aibe lu{ig|i~é ï ub ebxi{gbbedeb~ `eu{ {ebxgyab~ pa{hgi| `eu{| nihhilu`~é| ï ê~{e nab| le xix{e eb|edk`e" _gu{ `’éxa`ua~igb ne le~~e hiba`i~é, |e{a di|e eb ese{fue `a {e`a~igb ï `’ebxi{gbbedeb~ pgu{ lcaque ebhab~" Ebhib, le p{gje~ |e xeu~ ub `ieu ne {epã{e e|pale$~edp|" _`u|ieu{| gu~i`|, p{é|eb~é| nab| `e| pa{~ie| |uixab~e|, |e{gb~ u~i`i|é| pgu{ a{{ixe{ ï le~~e hiba`i~é" _gu{ ne| ebhab~| alluei``i| eb \E\\AN ayab~ pa{hgi| nu da` ï |e |i~ue{, `e lan{e ne le p{gje~ appg{~e ube le{~aibe |élu{i~é" Béabdgib|, `’ib~e{xeb~igb |e xeu~ |gup`e bg~addeb~ nab| `a haægb ngb~ lcaque ebhab~ au{a ne |’eb |ai|i{a" Le~~e hiba`i~é |e{a pg|ée pa{ {appg{~ aus {epé{afe| nab| `a xi``e au bixeau ne `’e|pale e~ au {epé{afe nab| `e p{gje~ au bixeau nu ~edp|" Ap{ã| axgi{ pg|é le| hiba`i~é| pa{ él{i~, j’ai hai~ `e lcgis n’élcabfe{ ï le dgdeb~ axel `e| dedk{e| ne `’équipe" Le| élcabfe| axel `e| p{ghe||igbbe`| ne `’équipe p`u{ini|lip`ibai{e ne dabiã{e ibhg{de``e e~ `g{| n’ube {éubigb n’équipe gb~ eb{ilci da {éh`esigb" Ube énula~{ile d’a hai~ pa{~ ne |a xg`gb~é ne xgu`gi{ pa{~ilipe{ ï le p{gje~ axel dgi nab| |a lgblep~igb e~ |a {éa`i|a~igb" @e| élcabfe| axel `’équipe gb~ é~é éfa`edeb~ `e dgdeb~ n’ib~e{{gfe{ `e| ebhab~| qui a``aieb~ ê~{e lgble{bé| pa{ `e p{gje~" @e| ebhab~| lgble{bé| pa{ `e p{gje~
@e f{gupe nu p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½ lgble{be libq ebhab~| alluei``i| au \E\\AN" @e| ebhab~| gb~ ib~éf{é `e f{gupe |uixab~ `eu{ p{gje~ pe{|gbba`i|é n’allgdpafbedeb~" Aib|i, `g{| ne `a {éubigb cekngdanai{e gù `e| p{gje~| |gb~ lgb|~i~ué| eb équipe p`u{ini|lip`ibai{e, le{~aib| ebhab~| gb~ é~é p{e||eb~i| lgdde pguxab~ pa{~ilipe{ au f{gupe au xu ne |e| hiba`i~é|" Le| lcgis gb~ é~é dg~ixé| pa{ ne| nihhilu`~é| n’ib|l{ip~igb nab| `’ebxi{gbbedeb~ dai| éfa`edeb~ ne| nihhilu`~é| ï |e |i~ue{ ;9
nab| ub f{gupe ne pai{|" @g{| ne `a |ifba~u{e nu p{gje~ pe{|gbba`i|é, ube p{é|eb~a~igb nu p{gje~ pe{|gbba`i|é f`gka` e~ bg~addeb~ nu p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½ a é~é hai~e ï lcaque hadi``e e~ ebhab~" Eb ehhe~, `eu{ allg{n e|~ béle||ai{e pgu{ `a pgu{|ui~e ne `’allgdpafbedeb~ \E\\AN" @e| libq ebhab~| p{e||eb~i| |gb~ alluei``i| ibnihhé{eddeb~ |u{ `e| neus ab~ebbe| nu \E\\AN" Aib|i, j’axai| lgbbai||able ne `a |i~ua~igb ne le{~aib| ebhab~| dai| pa| ne ~gu|" A le dgdeb~ ne dgb p{gje~, j’ai {éa`i|é ne| {elce{lce| |u{ lcaque ebhab~ ï pa{~i{ n’élcabfe| axel `e| énula~eu{| {éhé{eb~| e~ `e| dedk{e| ne `’équipe p`u{ini|lip`ibai{e dai| éfa`edeb~ ï pa{~i{ ne| ng||ie{| ne| ebhab~|" Gpcé`ie >5 a cui~ ab|, e``e e|~ a{{ixée au \E\\AN eb ax{i` ;?1?" E``e e~ |a dã{e |gb~ ~{ã| eb nedabne n’ê~{e ainée|" \gb allgdpafbedeb~ e|~ p{iblipa`edeb~ ka|é |u{ ub ~{axai` nab| |a {e`a~igb ï `’au~{e, anu`~e e~ pai{" Alluei``i nepui| juib ;??9 au \E\\AN, Ygu{i a nis ab|" I` e|~ dg~ixé e~ eb nedabne que `’gb |’gllupe ne `ui e~ n’app{ebn{e" I` e|~ allgdpafbé nab| ub |gu~ieb au bixeau ne |e| app{eb~i||afe| e~ ne `a xe{ka`i|a~igb ne |e| édg~igb|" H`g{eble a e``e gbze ab|" E``e e|~ ni~e |gliak`e e~ p{é|eb~ab~ ne kgbbe| lapali~é| n’éxg`u~igb, pa{ `’équipe" Ub ~{axai` |u{ `’idafe ne |gi e~ |gb p{gle||u| n’ibnixinua~igb e|~ ebfafé aib|i qu’ub |gu~ieb nab| `e| app{eb~i||afe|" Adabnibe, gbze ab|, e|~ a{{ixée au \E\\AN au lgu{| ne dgb |~afe eb |ep~edk{e ;?1?" E``e e|~ ~{ã| eb nedabne pa{ {appg{~ au \E\\AN e~ dgb~{e ne| pg~eb~ia`i~é| axel `e| au~{e|" \a p`ale n’ebhab~ e~ `a lgb~ibui~é ne| `ieb| {e`a~igbbe`| |gb~ neus ase| p{iblipaus ne |gb p{gje~ pe{|gbba`i|é" I` e|~ éfa`edeb~ que|~igb ne ~{axai``e{ |gb ibxe|~i||edeb~ nab| `e| app{eb~i||afe|" Ebhib, H`g{eb~ a gbze ab| e~ e|~ eb~{é au \E\\AN eb |ep~edk{e ;?1?" I` e|~ eb nedabne n’aine" @e ~{axai` nu \E\\AN |e |i~ue au~gu{ ne| p{é${equi| aus app{eb~i||afe| aib|i que `a xe{ka`i|a~igb ne |gb da` ê~{e" @e p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½ lgble{be ngbl libq ebhab~| alluei``i| eb \E\\AN >5
@e| p{ébgd| ne| ebhab~| gb~ é~é dgnihié|, nab| `e {e|pel~ ne `eu{ abgbyda~"
pgu{ nixe{|e| nihhilu`~é| aib|i qu’ube énula~{ile e~ dgi$dêde" \e |i~ue{ nab| ube nybadique ne f{gupe, ê~{e al~eu{ ne |gb ebxi{gbbedeb~ e~ |e {epé{e{ nab| `’e|pale e~ `e ~edp| |gb~ `e| hiba`i~é| ne le p{gje~ n’guxe{~u{e" [e`a~ée ne dabiã{e l`ibique, da néda{lce |e xeu~ au p`u| p{ã| ne| |i~ua~igb| ne lcaque ebhab~"
III) @e| |g{~ie| énula~ixe| lg``el~ixe| lgdde dgyeb n’al~igb A pa{~i{ ne| é`édeb~| ne `a pa{~ie p{éléneb~e e~ n’au~{e| élcabfe| axel `’énula~{ile qui pa{~ilipe ï `’é`akg{a~igb nu p{gje~, bgu| axgb| p{gpg|é ub él{i~
>8
ne
p{é|eb~a~igb ne le`ui$li ï `a nedabne ne `a lceh ne |e{xile" _ui| a||ez {apinedeb~, bgu| bgu| |gdde| `ablée| nab| ube p{ediã{e |g{~ie énula~ixe ap{ã| axgi{ hisé |gb né{gu`edeb~ ne dabiã{e fébé{a`e" @e né{gu`edeb~ ~ype ne| |g{~ie|
_gu{ ê~{e eb allg{n axel `e| hiba`i~é|, bgu| bgu| |gdde| appuyée| |u{ ne| é`édeb~| hai|ab~ lan{e ï bg~{e ib~e{xeb~igb" ^gu~ n’akg{n, bgu| axgb| néliné n’ê~{e eb `ieb axel `e| hadi``e| ne| ebhab~| nu f{gupe `g{| ne lcaque |g{~ie énula~ixe" Aib|i, bgu| axgb| nedabné aus hadi``e| n’allgdpafbe{ `eu{ ebhab~ ï lcaque hgi| au \E\\AN e~ ï `a dêde ceu{e" Le~~e e|pale n’élcabfe pe{de~ aus hadi``e| n’axgi{ ube p`ale nab| `e p{gje~ eb |e ~ebab~ ibhg{dée| ne `’axabledeb~ nu p{gje~" Ne p`u|, ï `a hib ne lcaque |g{~ie, bgu| #da lg``ãfue énula~{ile e~ dgi$dêde) axgb| {allgdpafbé lcaque ebhab~ ï `eu{ ngdili`e eb p{ebab~ éfa`edeb~ `e ~edp| ne ni|lu~e{ nu né{gu`edeb~ ne `’ap{ã|$dini e~ ne| hu~u{e| |g{~ie|" Bgu| axgb| éfa`edeb~ pg|é `’idpg{~able ne p{ebn{e `e| ~{ab|pg{~| eb lgddub pgu{ |e nép`ale{ nab| `a xi``e" Eb ehhe~, bgb |eu`edeb~ le lcgis ju|~ihiai~ `e hai~ que `e| ebhab~| pguxaieb~ {ehai{e le~~e |g{~ie pa{ `eu{| p{gp{e| dgyeb| dai| éfa`edeb~ le`a a é~é >8
Xgi{ eb Abbese b¿1, `’él{i~ ne p{é|eb~a~igb p{é|eb~a~igb nu p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½"
<1
ub dgyeb ne |e {epé{e{" Aib|i, ï p`u|ieu{| {ep{i|e| bgu| bgu| |gdde| a{{ê~é| nexab~ ub p`ab ne `a xi``e pgu{ lce{lce{ gù bgu| é~igb|, gù bgu| a``igb|, gù i`| caki~aieb~, gù é~ai~ `e \E\\AN, e~l" Bgu| axgb| p{gpg|é ube nélguxe{~e ne| `ieus nab| ub f{gupe dai| bgu| |gucai~igb| que ne dabiã{e ibnixinue``e lcalub ai~ |gb e|pale ne nélguxe{~e" Aib|i, bgu| axgb| u~i`i|é ub appa{ei` pcg~g pgu{ fa{ne{ ~{ale ne lcaque |g{~ie" Lcaque ebhab~ axai~ `a pg||iki`i~é ne p{ebn{e ~{gi| pcg~g| ï lcaque hgi|" @a p{gpg|i~igb é~ai~ ne p{ebn{e eb pcg~g « le qui ~e da{que, ~e que|~igbbe, ~e p`aâ~ nab| le `ieu ½" Le`a pguxai~ au||i kieb ê~{e ne| pe{|gbbe|, que `e `ieu nab| |gb eb|edk`e, gu ube pa{~ie, e~l" Le| pcg~g| a``aieb~ lgb|~i~ue{ ub « la{be~ ne xgyafe ½ {ep{ebab~ ~gu~e| `e| |g{~ie|" Ebhib, `e ne{bie{ dgdeb~ ne lcaque |g{~ie é~ai~ ub ~edp| ne fgý~e{" Lgbxixia`, le dgdeb~ é~ai~ éfa`edeb~ `’glla|igb ne ni|lu~e{ ne le qui axai~ é~é nélguxe{~ dai| éfa`edeb~ ne le que bgu| a``igb| nélgux{i{" @a néli|igb ne `a hu~u{e gu ne| hu~u{e| |g{~ie| é~ai~ p{i|e eb f{gupe ï le dgdeb~$`ï" @e| nihhé{eb~e| |g{~ie| nu f{gupe
@e lcgis ne `’eb|edk`e ne| |g{~ie| ne dabiã{e p{éli|e, b’a pa| é~é hisée axab~ `a p{ediã{e |g{~ie" @a xg`gb~é ne be pa| ~gu~ p{gf{adde{ a é~é lcgi|ie pgu{ `ai||e{ p`ale aus |gucai~| ne| ebhab~|, ï `a néli|igb nu f{gupe" Aib|i, `’énula~{ile e~ dgi$dêde axgb| p{éxu `a p{ediã{e |g{~ie pgu{ idpu`|e{ `a nybadique nu f{gupe" _ui|, `e| |g{~ie| |uixab~e| gb~ é~é ube néli|igb lgddube" @e {y~cde ne| |g{~ie| a ný ê~{e peb|é eb adgb~ pgu{ ne| {ai|gb| ib|~i~u~igbbe``e|" Aib|i, bgu| axgb| lcgi|i ube |g{~ie pa{ dgi| n’gl~gk{e ï ax{i`" Le lcgis a é~é hai~ eb anéqua~igb axel `e| hiba`i~é| ne |e {epé{e{ nab| `e ~edp|" I` a éfa`edeb~ p{i| eb lgdp~e `e| ni|pgbiki`i~é| ne| ebhab~|, qui é~aieb~ pa{hgi| |u{ n’au~{e| al~ixi~é|, ne `’énula~{ile {éa`i|ab~ `e p{gje~ qui ~{axai``e ï di$~edp| au \E\\AN e~ ne dgi$dêde eb |~afe e~ ngbl |gudi|e aus a`éa| ne| {ef{gupedeb~| ï `’élg`e" Nab| ub p{edie{ ~edp|, j’éxgque{ai ube k{ãxe ne|l{ip~igb ne le| cui~ {eblgb~{e|, pui| xiebn{a ube aba`y|e p`u| app{ghgbnie nab| `e| p{glcaibe| pa{~ie|" Bg~{e Nade ne `a Fa{ne `e ;6 gl~gk{e ;?1? Le~~e p{ediã{e |g{~ie e|~ `’glla|igb ne {eni|lu~e{ axel `e| hadi``e| e~ `e| ebhab~| <;
ne `’eb|edk`e nu p{gje~" Bgu| nedabngb| aus hadi``e| ne |ifbe{ ube au~g{i|a~igb pa{eb~a`e pgu{ p{ebn{e eb pcg~g `eu{ ebhab~ nu{ab~ `e| nihhé{eb~e| |g{~ie|" @e `ieu ne Bg~{e Nade ne `a Fa{ne a é~é lcgi|i p{iblipa`edeb~ pgu{ |a pg|i~igb eb cau~eu{ ne `a xi``e" Le `ieu axel ub pabg{ada |u{ Da{|ei``e e|~ `’glla|igb ne bgdk{eu|e| que|~igb| : Gù j’caki~e 7 Gù e|~ `a fa{e 7 @e xé`gn{gde 7 Lgdkieb y a$~$i` n’caki~ab~| ï Da{|ei``e 7 E~l" Lcalub |’ib~e{{gfe ï nihhé{eb~| bixeaus" Bgu| |gdde| eb~{é| nab| `a ka|i`ique dai| peu n’élcabfe| gb~ éde{fé ne le `ieu" @’inée p{iblipa`e é~ai~ ne p{ebn{e nu {elu` quab~ ï le ~e{{i~gi{e e~ xebi{ |e |i~ue{ au$ne||u| pgu{ eb axgi{ ube xi|igb f`gka`e e~ lgdp`ese" Axel le nélg{ eb hgbn, `a p{é|eb~a~igb e~ `’é`akg{a~igb nu p{gje~ axel `e| ebhab~| p{ebbeb~ hg{de" @a Xiei``e Lca{i~é `e ;> bgxedk{e ;?1? @a Xiei``e Lca{i~é axel `a xi|i~e ne |gb du|ée n’a{lcég`gfie e~ ne le`ui n’a{~| Ah{ilaib|, Gléabieb| e~ Adé{ibnieb| a é~é hg{du`ée ï `a nedabne n’ube ebhab~, nedabne qui a é~é |gu~ebue pa{ `a |ui~e pa{ `e f{gupe" Le~~e xi|i~e a lgbh{gb~é `e| ebhab~| aus {ãf`e| nab| ub du|ée pa{hgi| nihhili`e| ï {e|pel~e{ #be pa| lgu{i{, be pa| ~gulce{ `e| Ŝux{e| n’a{~, be pa| l{ie{, e~l)" Le| {ãf`e| |gb~ a`g{| ni|lu~ée|, que|~igbbée|" @e| `idi~e| ngixeb~ ê~{e {appe`ée| e~ esp`ili~ée|" Nab| le~ e|pale `e| lgb~{aib~e| |gb~ idpg{~ab~e| pgu{ `e f{gupe" A p`u|ieu{| {ep{i|e|, bgu| lcgi|i||gb| ne hai{e ne| pau|e| nab| `a xi|i~e #fgý~e{, pcg~g) pgu{ eb~{elgupe{ `a `gbfueu{ ne `’ap{ã|$dini" `’ap{ã|$dini" @a kik`ig~cãque ne `’A`laza{ `e ;1 néledk{e ;?1? @a nélguxe{~e ne `a kik`ig~cãque ï le dgdeb~ nu p{gje~, e|~ nue aus a`éa| l`ida~ique| qui be bgu| gb~ pa| pe{di| ne hai{e `a |g{~ie p{éxu ï `’es~é{ieu{" @a kik`ig~cãque e|~ ub `ieu gù `’él{i~ p{éngdibe" Le{~aib| ebhab~| |gb~ aib|i lgbh{gb~é| ï `eu{| nihhilu`~é| quab~ ï `’app{eb~i||afe ne `a `el~u{e" Lcalub a`g{| nélgux{e `’ebn{gi~ ï |a haægb, le{~aib| eb nedabnab~ ne| ibhg{da~igb| aus ngludeb~a`i|~e|, n’au~{e| eb a``ab~ xe{| `e| g{niba~eu{| gu `e| kabne| ne||ibée|" @ï eblg{e `e `ieu a |e| p{gp{e| {ãf`e| #peu ne k{ui~, pa| `e n{gi~ ne lgu{i{)" Le| lgb~{aib~e| |gb~ pa{hgi| idpg{~ab~e| e~ eb~{aâbeb~ ube afi~a~igb qui béle||i~e pgu{ le{~aib| n’ê~{e i|g`é nu f{gupe pgu{ |’apai|e{" @a xi|i~e |e l`þ~u{e pa{ ube nedabne nu f{gupe <<
n’adebe{ lcez eus `e| ngludeb~| n’ib|l{ip~igb ï `a kik`ig~cãque" A~e`ie{ pcg~g au \E\\AN `e 19 jabxie{ ;?11 Bgu| |gdde| ï peu p{ã| ï `a dgi~ié nu bgdk{e ne |g{~ie|, le~ a~e`ie{ pcg~g e|~ `’glla|igb ne |e pg|e{ au \E\\AN e~ ne hai{e ub pgib~ |u{ `e p{gje~" ^gu~e| `e| pcg~g| p{i|e| ibnixinue``edeb~ ï lcaque |g{~ie |gb~ ni|~{ikuée| aib|i que ne| ngludeb~| n’ibhg{da~igb| ne| nihhé{eb~| `ieus" I` a é~é p{gpg|é ne {éa`i|e{ ub ngludeb~ {élapi~u`a~ih ne| xi|i~e| ehhel~uée| ne dabiã{e ibnixinue``e gu lg``el~ixe" Lcalub a |gucai~é hai{e |a p{gp{e l{éa~igb ï pa{~i{ ne |e| pcg~g|" Le{~aib| ebhab~| gb~ néliné ne {adebe{ `e ngludeb~ l{ée lcez eus, n’au~{e| gb~ |gucai~é `e `ai||e{ au \E\\AN" Bgu| axgb| éfa`edeb~ pa{~ilipé ï `’al~ixi~é" ^céë~{e Da||a`ia `e ; héx{ie{ ;?11 Le~~e |g{~ie pgu{ a``e{ xgi{ ube piãle ne ~céë~{e e|~ ube nélguxe{~e a||ez pa||ixe pgu{ `e f{gupe" Eb ehhe~, a||i| nab| ube |a``e, nab| `e bgi{, |ab| pguxgi{ esp{ide{ eb ni{el~ |e| {e||eb~i| é~ai~ lgdp`ese pgu{ le{~aib|" Le~ e|pale he{dé béle||i~e ube a~~eb~igb pa{~ilu`iã{e nihhili`e ï ~ebi{ nu{ab~ libquab~e dibu~e|" @a ni|lu||igb axel `e| al~{ile| ï `a hib ne `a piãle a pe{di| n’axgi{ ube p`ale p`u| al~ixe nab| `a nélguxe{~e" _a`ai| nu _ca{g e~ p`afe ne| La~a`ab| `e ;; héx{ie{ ;?11 \ui~e ï `a ne{biã{e |g{~ie, `a nedabne nu f{gupe e|~ ne pguxgi{ jgue{ necg{|" @a nélguxe{~e nu _a`ai| nu _ca{g |e hai~ p{iblipa`edeb~ |u{ `e| pe`gu|e| e~ `e| jeus aus a`eb~gu{|" @e| ebhab~| nu f{gupe |g``ili~eb~ ï p`u|ieu{| {ep{i|e| `eu{| pai{| p{é|eb~| pgu{ jgue{" @e| ib~e{al~igb| eb~{e eus |gb~ dgib| p{é|eb~e|" I`e nu H{igu` `e ;< da{| ;?11 @a jgu{bée ï `’â`e nu H{igu` qui axai~ é~é nedabnée au néku~, a é~é `a ne{biã{e |g{~ie nu p{gje~, pgu{ ne| {ai|gb| ne lgý~" @a ~{axe{|ée eb ka~eau a pe{di| au f{gupe ne |e |eb~i{ xgyafe{, ~gu~ eb {e|~ab~ ï Da{|ei``e" @a nélguxe{~e ne| hgbn| da{ib| a p{i| ube kgbbe pa{~ie ne `a jgu{bée aib|i que ne| jeus au~gu{ ne `’eau" Le~~e ne{biã{e |g{~ie a é~é `’glla|igb n’adebe{ pa{ ne| élcabfe| `a hib nu p{gje~" A~e`ie{ pcg~g `e 1< ax{i` ;?11 <>
Le~~e ne{biã{e {eblgb~{e a pe{di| ne hibi{ `e p{gje~ ï pa{~i{ ne| pcg~g| p{i|e| `g{| ne| ne{biã{e| |g{~ie|" ^gu| gb~ |gucai~é {adebé ube pa{~ie ne `eu{ l{éa~igb lcez eus" Ube espg|i~igb nu p{gje~ a é~é hai~e ï pa{~i{ n’ub p`ab ne Da{|ei``e, eb y ibniquab~ `e| nihhé{eb~| `ieus xi|i~é|" @’eb|edk`e ne| Ŝux{e| gb~ é~é espg|é nab| `a |a``e n’a~~eb~e nu \E\\AN ï `a nedabne nu f{gupe" @e| nihhé{eb~e| |g{~ie| énula~ixe| gb~ é~é ub dgyeb n’al~igb pgu{ xi|e{ `e| hiba`i~é| hisée| pa{ `e p{gje~" Aib|i, ub lan{e p{éli| e|~ xebu pg|e{ bg~{e ib~e{xeb~igb énula~ixe" _eb|ée| nab| ub p{gje~ n’eb|edk`e, le| nihhé{eb~e| |g{~ie| gb~ é~é `e `ieu n’ube éxg`u~igb ne lcaque ebhab~"
IX) @’éxg`u~igb ne| ebhab~| nab| le~~e néda{lce ne p{gje~ Nab| le~~e pa{~ie, je de |i~ue n’g{e| e~ néjï nab| ube hg{de n’éxa`ua~igb ne `’éxg`u~igb ne| ebhab~| au hu{ e~ ï de|u{e ne `’axablée nu p{gje~" Aib|i, `a |i~ua~igb ne lcaque ebhab~ |e{a {e~{ab|l{i~e ne dabiã{e l`ibique, l`ibique, ï pa{~i{ ne `eu{ a{{ixée au \E\\AN, ~ab~ |u{ `a haægb ngb~ |’esp{ideb~ `eu{| ~{guk`e| que |u{ `e lcgis ne le p{gje~ e~ |u{ `eu{ éxg`u~igb au |eib ne le ne{bie{" @e| ibnila~eu{| ~e`| que `a {e`a~igb aus pai{|, `a {e`a~igb aus anu`~e|, `e {appg{~ ï `’ebxi{gbbedeb~ e~ `e| {epã{e| e|pale$~edp| |e{gb~ a`g{| akg{né|" Ygu{i
Ygu{i a nis ab| e~ e|~ a{{ixé au \E\\AN eb juib ;??9" Ube idpg{~ab~e ibciki~igb, ne| nihhilu`~é| ï eb~{e{ nab| `e| app{eb~i||afe| aib|i que ne| la{eble| énula~ixe| ne `a hadi``e |gb~ ï `’g{ifibe ne le~~e nedabne n’g{ieb~a~igb" Gk|e{xa~igb e~ p{gje~ pe{|gbba`i|é au \E\\AN @e| pa{eb~| ne Ygu{i |gb~ bé| aus Lgdg{e| e~ a{{ixé| eb H{able eb 1996" @e| libq fa{ægb| ne `a h{a~{ie |gb~ bé| eb H{able, ï Da{|ei``e" @e| ~{gi| aâbé| ngb~ Ygu{i |gb~ bé| n’ube p{ediã{e ubigb" @eu{ pã{e e|~ néléné |ui~e ï ub allineb~ xa|lu`ai{e lé{ék{a` eb ;??;, `g{|que Ygu{i axai~ ; ab|" Neus au~{e| ebhab~| |gb~ bé| n’ube bguxe``e ubigb" Ygu{i b’a eu aulub |uixi axab~ n’a{{ixe{ au \E\\AN, le`ui nab| ub Leb~{e Dénilg$ _|ylcg$_énafgfique #LD__) b’ayab~ pa| akgu~i" Au bixeau ne |a |lg`a{i~é, Ygu{i e|~ al~ue``edeb~ eb LD1" I` a {enguk`é |gb L_" <5
Au néku~ ne |a p{i|e eb lca{fe au \E\\AN, i` axai~ ub {e~a{n idpg{~ab~ ne `abfafe, aib|i qu’ub {e~a{n ne dabiã{e fébé{a`e nab| `e| app{eb~i||afe|" I` b’é~ai~ pa| `el~eu{" Ube ib|~i~u~{ile |pélia`i|ée `’ainai~ nab| |e| nihhilu`~é| ube hgi| pa{ |edaibe" Eb l`a||e, |a daâ~{e||e ~{guxai~ qu’i` pa{`ai~ peu xgi{e pa| nu ~gu~" @’élg`e hai|ai~ pa{~ n’ube dã{e peu p{é|eb~e nab| |a |lg`a{i~é" Aujgu{n’cui, Ygu{i e|~ p{a~iquedeb~ `el~eu{ e~ `e pa||afe ï `’él{i~ e|~ eb ~{aib ne |e hai{e" I` |’e|~ `iké{é au bixeau nu `abfafe" I` e|~ al~eu{ eb l`a||e e~ pa{`e dêde pa{hgi| ~{gp e~ ï b’idpg{~e que` dgdeb~" ^gujgu{| eb néla`afe au bixeau ne| app{eb~i||afe|, i` é~ai~ alluei``i eb LE1 ~gu| `e| da~ib| ju|qu’eb jabxie{" Le~~e l`a||e é~ai~ p`u| anap~ée ï |gb bixeau eb da~c| e~ h{abæai|" Nepui| jabxie{, pe{~u{kab~ ~{gp `a l`a||e pa{ |gb lgdpg{~edeb~, le~~e ib~éf{a~igb b’a p`u| é~é pg||ik`e" I` e|~ ngbl al~ue``edeb~ ~gu~e `a jgu{bée eb LD1 axel ~gujgu{| ub |uixi ube hgi| pa{ |edaibe axel ube ib|~i~u~{ile |pélia`i|ée" Ube L`a||e n’Ib~éf{a~igb \lg`ai{e #L@I\) pgu{ `’abbée p{glcaibe, a é~é nedabnée ï `a ne{biã{e équipe ne |uixi eb da{|" Au ngdili`e, |a dã{e ni~ qu’i` e|~ épabgui e~ que l’e|~ ï `’élg`e qu’i` e|~ ibciké" Lcez `ui, Ygu{i ni~ jgue{ e~ pa{`e{ axel |e| h{ã{e|" I` xa ï `’élg`e Lg{abique ï `a nedabne ne |a dã{e" Nab| |gb ebxi{gbbedeb~, axel |e| pai{|, bg~addeb~ ï `’élg`e, Ygu{i jgue axel |e| lada{ane|" I` e|~ kieb ib~éf{é nab| |a l`a||e" @g{|qu’i` be lgbbaâ~ pa| `e| ebhab~|, au \E\\AN pa{ esedp`e, i` a ~ebnable ï |e {ep`ie{ |u{ `ui$dêde" I` b’e|~ pa| ib|l{i~ au leb~{e aé{é bi `e de{l{eni bi `e| xalable|" Lepebnab~ nepui| jabxie{, ï |a nedabne, Ygu{i e|~ ib|l{i~ au l`uk ne {ufky ne |gb qua{~ie{" Eb f{gupe, au \E\\AN, Ygu{i a ne| nihhilu`~é| ï jgue{ axel `e| au~{e| e~ ï eb~{e{ eb {e`a~igb axel eus" I` a ube {e`a~igb axel |e| pai{| a||ez ibcikée" Axel `’anu`~e, i` peu~ axgi{ ne| nihhilu`~é| ï {épgbn{e aus |g``ili~a~igb| #que|~igb| `e lgble{bab~, nedabne ne lcgis, e~l)" Eb f{gupe, axel `’énula~eu{ le| nihhilu`~é| |gb~ p{é|eb~e| dai| |’adebui|eb~" Ygu{i e|~ eb de|u{e ne hai{e ne| nedabne|" Béabdgib|, i` `ui e|~ ~gujgu{| nihhili`e n’esp{ide{ |e| édg~igb|" \gb p{gje~ pe{|gbba`i|é |e |i~ue nab| `’allgdpafbedeb~ ï xe{ka`i|e{ |e| édg~igb| aib|i qu’ube aine nab| |e| app{eb~i||afe|" Aib|i, Ygu{i a ub |uixi eb p|ylcgdg~{ili~é e~ g{~cgpcgbie ube hgi| pa{ |edaibe" @e |uixi énula~ih |e ka|e <8
p{iblipa`edeb~ |u{ `e `ieb élg`e$hadi``e$\E\\AN" Nepui| da{|, ub |uixi p|ylcg`gfique cekngdanai{e e|~ di| eb p`ale" Ygu{i hai~ éfa`edeb~ pa{~ie nu p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½" \e| ebjeus nab| `a pa{~ilipa~igb au p{gje~ \ui~e ï ube {éh`esigb n’équipe, le p{gje~ a é~é p{gpg|é ï Ygu{i au xu ne |e| nihhilu`~é| {e`a~igbbe``e| axel `’au~{e, pai{ e~ anu`~e" L’e|~ éfa`edeb~ `a pg||iki`i~é pgu{ `ui ne |’ib|l{i{e nab| ube nybadique ne f{gupe au~{e que `e f{gupe l`a||e" Le~ a~e`ie{ qui a `ieu `e de{l{eni e~ pebnab~ `e| xalable| nab| Da{|ei``e e|~ ube haægb n’allgdpafbe{ n’allgdpafbe{ Ygu{i xe{| `’es~é{ieu{" @a {e`a~igb axel |e| pai{| nab| `e p{gje~ Au néku~ nu p{gje~, Ygu{i axel |e| pai{| é~ai~ ~{ã| eb {e~{ai~" \ab| ê~{e nab| `’i|g`edeb~ bgb p`u|, Ygu{i é~ai~ `ï, p{é|eb~ dai| peu nab| `’élcabfe axel `e| au~{e|" @g{| ne `a p{ediã{e {eblgb~{e Gpcé`ie `ui nedabne « ^u ~’appe``e| lgddeb~ 7 ½ Ygu{i be `a {efa{ne pa| nab| `e| yeus, kai||e `a ~ê~e e~ {épgbn ~gu~ ka| « Ygu{i ½" Gpcé`ie b’a pa| eb~ebnu" Ygu{i {épã~e a`g{| ub ~gu~ pe~i~ peu p`u| hg{~" Gpcé`ie `e que|~igbbe eblg{e « ^u a| que` ëfe 7 ^u e| eb que``e l`a||e 7 ½ Ygu{i {épgbn k{iãxedeb~ pui| |e ~gu{be e~ xa nexab~ `’g{niba~eu{" Gpcé`ie xieb~ a`g{| de xgi{ e~ de nedabne |’i` e|~ cabnilapé" Nã| `e népa{~, j’ai ub |eb~ideb~ ne néla`afe pa{ {appg{~ ï le{~aib| ebhab~| p`u| nab| `’afi~a~igb" Ygu{i |’e|~ a||ez {apinedeb~, `g{| ne| |g{~ie|, kieb eb~ebnu axel H`g{eb~" L’e|~ p{iblipa`edeb~ nab| `e jeu qu’i`| |e |gb~ {e~{guxé|" H`g{eb~ `ui lgu{~ ap{ã|, pui| l’e|~ `e ~gu{ ne Ygu{i" I`| nélgux{eb~ `e| nihhé{eb~| `ieus eb esp`g{ab~ eb|edk`e" « [efa{ne Ygu{i ½ ni~ H`g{eb~ eb `ui dgb~{ab~ ube jg`ie pie{{e e~ xgi`ï qu’i`| |e de~~eb~ ï |e `’ebxgye{ e~ |’adu|e{ axel" Eb|edk`e, i`| pa{`eb~ peu e~ je {e||eb| eb eus ube idda~u{i~é idpg{~ab~e nab| `aque``e i`| |e {ejgifbeb~ e~ qu’i`| pa{~afeb~ eb|edk`e" Ygu{i |edk`e ï le jgu{, ~gujgu{| nab| `a {é|e{xe axel `e| au~{e|" I` e|~ lepebnab~, eb lapali~é dêde axel le| nihhilu`~é| n’ê~{e eb {e`a~igb axel |e| pai{|" @g{| ne `a |g{~ie au _a`ai| nu _ca{g, i` a n’ai``eu{| |g``ili~é ne `ui$dêde ub f{gupe n’ebhab~ ne |gb ëfe, qu’i` be lgbbai||ai~ pa| e~ qui jguaieb~ au hgg~ka``" I` de |edk`e qu’ï le bixeau$`ï Ygu{i a p`u| lgbhiable eb `ui, lgbhiable qui `ui pe{de~ n’a``e{ p`u| xe{| `e| au~{e|" <6
@a {e`a~igb ï `’anu`~e nab| `e p{gje~ Axel `’anu`~e nab| `e f{gupe, Ygu{i a nu da` ï ê~{e nab| `’élcabfe" I` `ui e|~ nihhili`e n’esp{ide{ le qu’i` {e||eb~ `g{|que je `e |g``ili~e |u{ |e| {e||eb~i|" Da {e`a~igb axel `ui e|~ pa{~ilu`iã{e xu qu’i` e|~ `e |eu` nu f{gupe, ngb~ je |ui| eb lg{éhé{eble `e p{gje~ au |eib nu \E\\AN" Je |ui| ngbl adebée ï `e xgi{ keaulgup p`u| {éfu`iã{edeb~ que `e| au~{e| ebhab~|" A bg~{e {eblgb~{e, l’e|~ ub ebhab~ axel `eque` j’ai eu ne| nihhilu`~é| ï eb~{e{ eb {e`a~igb" Eb ehhe~, Ygu{i e|~ a||ez ibciké a`g{| que nab| de| {ep{é|eb~a~igb| `e| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~ |e |i~uaieb~ p`u~þ~ nab| `’afi~a~igb" Au hi` nu ~edp| e~ ne| nihhé{eb~e| {eblgb~{e| axel `ui, |a dã{e, |gb ib|~i~u~{ile e~ |e| nihhé{eb~| ib~e{xebab~| nu \E\\AN, je de |ui| pg|i~igbbée p`u| ï `’élgu~e e~ dgib| nab| `a |g``ili~a~igb" Eb é~ab~ dgib| nab| `’a~~eb~e, je de |ui| ape{æue que le~~e nihhé{eble ne {efa{n axai~ ne| ehhe~|" Aib|i, i` a é~é pg||ik`e pgu{ Ygu{i ne hai{e p`u|ieu{| nedabne| #ib|l{ip~igb au {ufky, nedabne n’ê~{e |g{~i p`u| |guxeb~ ne `’élg`e) dai| éfa`edeb~ ne xebi{ d’ib~e{{gfe{ |u{ ne| que|~igb| `e lgble{bab~ #g{ieb~a~igb `’ab p{glcaib, hu~u{e |g{~ie nu f{gupe)" Nab| `e p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½, le`a |’e|~ éfa`edeb~ {épe{lu~é nab| |a pg|i~igb hale ï `’énula~eu{" Ygu{i, au hu{ e~ ï de|u{e, |’e|~ au~g{i|é ï hai{e ne| p{gpg|i~igb| ne |g{~ie| au |eib nu f{gupe #p`afe, kik`ig~cãque)" \gb {appg{~ ï `’ebxi{gbbedeb~ nab| `e p{gje~ Ygu{i pa{ {appg{~ ï `’ebxi{gbbedeb~ `g{| ne| nihhé{eb~e| |g{~ie| |’e|~ dgb~{é au néku~ a||ez eb {e~{ai~" I` |’au~g{i|e peu ï ê~{e nab| `a lu{ig|i~é ne nélguxe{~e ne| `ieus e~ ne| pe{|gbbe|" Aib|i, i` be |e |i~uai~ qu’au |eib nu f{gupe e~ a``ai~ peu ib~e{pe``e{ `e| pg||ik`e| au~gu{ ne `ui" Au hi` ne| |g{~ie|, i` a pu ê~{e p`u| lgbhiab~ e~ pguxgi{ a``e{ xe{| `e| au~{e| dêde |ab| `e| lgbbaâ~{e" _eu~$ê~{e le~~e guxe{~u{e `ui a$~$e``e pe{di| ne hai{e `a nedabne n’ube ib|l{ip~igb nab| |gb qua{~ie{ nab| ub l`uk ne {ufky au dgi| ne jabxie{" Ygu{i nab| |gb ebxi{gbbedeb~ pa{aâ~ p`u| ï `’ai|e, eb lapali~é ne xgu`gi{ `e nélgux{i{" \e| {epã{e| e|pale$~edp| @e {epé{afe nab| `e ~edp| e~ `’e|pale {e|~e eblg{e lgdp`ese pgu{ Ygu{i" Nab| `a xi``e, `e| nép`aledeb~| |gb~ eblg{e nihhili`e| |’i` b’e|~ pa| allgdpafbé" Ygu{i a <3
~ebnable ï ê~{e ai``eu{| e~ be pa| hai{e a~~eb~igb au nabfe{ ne `a li{lu`a~igb" Nab| |gb qua{~ie{, i` e|~ eb de|u{e ne |e nép`ale{ |eu`" Ygu{i a kieb ibxe|~i `e| pcg~g| ï p{ebn{e ï lcaque |g{~ie" @g{| ne `’a~e`ie{ pcg~g au di`ieu nu p{gje~, le`a a é~é `’glla|igb pgu{ `ui ne hai{e p{euxe ne f{abne l{éa~ixi~é" @e {epé{afe nu p{gje~ nab| |gb eb|edk`e pa{aâ~ ê~{e |ai|i, Ygu{i ib~e{{gfeab~ `e| nihhé{eb~e| |g{~ie| au hu{ e~ ï de|u{e, hai|ab~ |guxeb~ {éhé{eble ï `a ne{biã{e |g{~ie au H{igu`"
H`g{eble
H`g{eble e|~ ube jeube hi``e ne gbze ab|, a{{ixée au \E\\AN `’é~é ne{bie{" \gb alluei` a é~é nedabné pa{ `’élg`e qui lgb|~a~ai~ ube ibciki~igb ib~e``el~ue``e e~ ne| ~{guk`e| nu lgdpg{~edeb~ au bixeau a`ideb~ai{e" Gk|e{xa~igb e~ p{gje~ pe{|gbba`i|é au \E\\AN @e| pa{eb~| ne H`g{eble |gb~ |épa{é|" E``e xi~ axel |a dã{e e~ be xgi~ p`u| |gb pã{e nepui| ;??6" E``e e|~ `a ~{gi|iãde ebhab~ n’ube h{a~{ie ne qua~{e" Axab~ `e \E\\AN, H`g{eble é~ai~ |uixie nab| ub LD__ pa{ ube g{~cgpcgbi|~e e~ ube p|ylcg`gfue" Le~ allgdpafbedeb~ allgdpafbedeb~ |’e|~ a{{ê~é ï |gb eb~{ée au \E\\AN" Au bixeau |lg`ai{e, H`g{eble a {enguk`é `e LE1" E``e {eblgb~{e ne| nihhilu`~é| nab| `e| app{eb~i||afe|" E``e e|~ pa{hgi| i|g`ée nab| `a lgu{ ne {él{éa~igb" Eb l`a||e, e``e peu~ pa{~ilipe{ dai| pa{hgi| ne dabiã{e « cg{|$|uje~ ½" Ube p{gpg|i~igb n’g{ieb~a~igb eb 8ãde \EF_A a é~é hai~e `g{| n’ube Equipe ne \uixi ne \lg`a{i|a~igb #E\\)" Au ngdili`e, |a dã{e |edk`e ê~{e nab| `e |u{da~e{bafe" @eu{ {e`a~igb dã{e'hi``e pa{aâ~ ~{ã| p{glce" \gb énula~eu{ {éhé{eb~ éxgque ub dabque ne lan{e énula~ih" Axel |e| pai{|, H`g{eble pa{aâ~ ibcikée au p{edie{ akg{n" Quabn e``e e|~ eb lgbhiable, e``e |ai~ `iké{e{ `a pa{g`e" Aib|i, e``e peu~ dêde hai{e p{euxe ne lgdp`ili~é axel n’au~{e| ebhab~|" H`g{eble b’e|~ ib|l{i~e nab| aulub l`uk gu leb~{e aé{é, e``e be `e |gucai~e pa|" @g{| ne| al~ixi~é| énula~ixe| eb f{gupe au \E\\AN, H`g{eble e|~ ube ebhab~ <9
a||ez épabguie e~ p`u~þ~ kaxa{ne" E``e app{élie n’aine{ `e| au~{e|" Axel `’énula~eu{, l’e|~ ube ebhab~ lu{ieu|e e~ ib~e``ifeb~e" E``e hai~ pa{~ ne kgb {ai|gbbedeb~ e~ n’ube le{~aibe da~u{i~é nab| |e| que|~igbbedeb~|" H`g{eble e|~ lgb|lieb~e ne |e| nihhilu`~é|" Eb {e`a~igb ibnixinue``e axel `’énula~eu{, H`g{eble |gucai~e éfa`edeb~ |guxeb~ aine{ `e| au~{e|" E``e |e dgb~{e p{g~el~{ile e~ a~~eb~ixe axel eus" @e |u{pgin| ne H`g{eble {ebn nihhili`e |e| nép`aledeb~|" Ne p`u|, |gb caki``edeb~ b’e|~ pa| ~gujgu{| anap~é #~gujgu{| `e dêde, pa| anap~é au ~edp|, e~l")" \ui~e ï le| gk|e{xa~igb|, ub p{gje~ pe{|gbba`i|é a é~é p{gpg|é ï H`g{eble e~ ï |a hadi``e" @’équipe a ~gu~ n’akg{n bg~é ne| é`édeb~| {e||gu{le| axel ne kgbbe| lapali~é| n’éxg`u~igb e~ ube jeube hi``e |gliak`e" @e| ngdaibe| ï {ebhg{le{ |e |i~ueb~ au~gu{ ne| app{eb~i||afe|, ne `’idafe ne |gi e~ ne |gb p{gle||u| n’ibnixinua~igb" _gu{ de~~{e eb p`ale le| é`édeb~|, p`u|ieu{| ase| ne ~{axai` `ui gb~ é~é p{gpg|é| : ub allgdpafbedeb~ énula~ih, neus {ebnez$xgu| cekngdanai{e| axel ube g{~cgpcgbi|~e eb `iké{a`, ub |uixi p|ylcg`gfique cekngdanai{e au \E\\AN, `’a~e`ie{ ~céë~{e e~ `e p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½" \e| ebjeus nab| `a pa{~ilipa~igb au p{gje~ \ui~e ï ube {éh`esigb n’équipe, le p{gje~ a é~é p{gpg|é ï H`g{eble aus xue| nu ~{axai` debé pa{ `e \E\\AN au~gu{ ne |gb e|~ide ne |gi" Aib|i, |e lgbh{gb~e{ aus au~{e| nab| ub f{gupe |élu{i|ab~ e~ xa`g{i|ab~, e|~ ube pg||iki`i~é ne p{ebn{e lgbhiable eb e``e" L’e|~ éfa`edeb~ ube haægb n’allgdpafbe{ H`g{eble xe{| `’es~é{ieu{, e``e qui a ne| nihhilu`~é| ï ~{guxe{ |a p`ale dêde ï `’élg`e" @a {e`a~igb axel |e| pai{| nab| `e p{gje~ Au néku~ nu p{gje~, `a {e`a~igb ne H`g{eble axel |e| pai{| é~ai~ pa{hgi| lgdp`iquée" ^ab~þ~ |e pg|i~igbbab~ lgdde ube « énula~{ile ½, ~ab~þ~ a||ez i|g`ée, i` é~ai~ nihhili`e pgu{ H`g{eble ne |e |i~ue{ ï ube p`ale n’ebhab~" Nab| `a |a``e n’a~~eb~e axab~ ne pa{~i{ eb |g{~ie, `e f{gupe n’ebhab~| |’adu|e e~ lgddeble ï |’afi~e{" Gpcé`ie lgu{~, H`g{eb~ |g{~ ~gu| `e| jgue~| e~ Ygu{i pgu{|ui~ Gpcé`ie nab| `e \E\\AN" H`g{eble ib~e{xieb~ a`g{|, « Dai| a{{ê~ez, xgu| hai~e| b’idpg{~e qugi !½" Gpcé`ie `ui {é~g{que { é~g{que « Gc dai| æa xa ~gi, gb ni{ai~ que ~’e| pa| ube ebhab~, ~u be |ai| pa| {ifg`e{ ½" Léli`ia, `’énula~{ile ib~e{xieb~ e~ éxgque ub népa{~ nab| `e la`de le qui apai|e pe~i~ ï pe~i~ `e >?
f{gupe" _`u| ~a{n, bgu| {ep{ebn{gb| le~~e ni|lu||igb axel H`g{eble" I` a ha``u nu ~edp| pgu{ que H`g{eble |’au~g{i|e p`u| ï ê~{e nab| `e jeu axel `e| au~{e|" Béabdgib| aujgu{n’cui, e``e a{{ixe ï |e |i~ue{ nab| `e f{gupe dêde |i e``e a ~gujgu{| ke|gib ne |’i|g`e{ nu{ab~ `e| |g{~ie|" H`g{eble |edk`e dgib| absieu|e pa{ {appg{~ aus au~{e| dai| |gb idafe n’e``e$dêde {e|~e ub pgib~ ï ~{axai``e{" @a {e`a~igb ï `’anu`~e nab| `e p{gje~ Axel `’anu`~e nab| `e f{gupe, H`g{eble e|~ p`u~þ~ ï `’ai|e nã| bg| p{ediã{e| {eblgb~{e|" L’e|~ ube ebhab~ que je be lgbbai||ai| pa| axab~ `e néku~ ne p{gje~" H`g{eble |e dgb~{e lu{ieu|e e~ pg|e ne| que|~igb| a||ez da~u{e| pa{ {appg{~ aus `ieus nélguxe{~|" Axel ube le{~aibe {e~ebue, e``e a{{ixe béabdgib| ï esp{ide{ |gb absié~é nab| le{~aibe| |i~ua~igb|, ï hai{e pa{~ ne |e| |gucai~| pgu{ `e| hu~u{e| |g{~ie| e~ ï élcabfe{ axel `e| énula~{ile| |u{ |e| que|~igbbedeb~|" H`g{eble |’a~~alce {apinedeb~ aus pe{|gbbe| au~gu{ n’e``e" Aib|i, ï p`u|ieu{| {ep{i|e| nu{ab~ bg| {eblgb~{e|, e``e éxgquai~ `a hib nu p{gje~ e~ dgb népa{~" Da`f{é ne| élcabfe| |u{ le~~e hib qui |edk`ai~ `’ibquié~e{, H`g{eble pa{ai||ai~ pa{~ilu`iã{edeb~ kgu`exe{|ée" Le~~e |i~ua~igb au p{edie{ akg{n d’a ~gulcée, je de |ui| |eb~ie a||ez nédubie pa{ {appg{~ ï le ~{gp p`eib n’ahhel~" Da nihhilu`~é é~ai~ ne de |i~ue{ eb~{e ub a~~alcedeb~ pe{|gbbe` au f{gupe e~ ï H`g{eble e~ ube ni|~able p{ghe||igbbe``e d’adebab~ ï {ep`ale{ `e p{gje~ nab| `’allgdpafbedeb~ \E\\AN qui `ui be |’a{{ê~e{ai~ pa| ï dgb népa{~" Le~~e |i~ua~igb pa{angsa`e p{iblipa`edeb~ xi|ik`e nab| da {e`a~igb axel H`g{eble d’a adebée ï de que|~igbbe{ quab~ ï da pg|i~igb nab| ub dgdeb~ ne hib ne p{gje~ #lgddeb~ #lgd deb~ peb|e{ `a hib h ib 7 lgddeb~ élcabfe{ élcab fe{ |u{ le~~e que|~igb q ue|~igb axel `e| ebhab~|, `e| hadi``e| 7 lgddeb~ de |i~ue{ nab| ube hib ne |~afe éfa`edeb~ 7 E~l)" \gb {appg{~ ï `’ebxi{gbbedeb~ nab| `e p{gje~ H`g{eble pa{ {appg{~ ï `’ebxi{gbbedeb~ |’e|~ dgb~{ée a||ez ï `’ai|e pa{ {appg{~ aus nihhilu`~é| qui é~aieb~ pgib~ée| ï |gb a{{ixée au \E\\AN" Nu{ab~ `e| |g{~ie|, e``e ib~e{pe``e ne dabiã{e anap~ée `e| pe{|gbbe| {e||gu{le| nab| `e| nihhé{eb~| `ieus #ngludeb~a`i|~e, al~{ile, e~l)" H`g{eble |edk`e axgi{ p{i| lgbhiable eb e``e ï le bixeau$ `ï" @g{| ne `a xi|i~e ï `a kik`ig~cãque, e``e axai~ nedabné `e| ngludeb~| n’ib|l{ip~igb" \gb énula~eu{ {éhé{eb~ peb|ai~ `’allgdpafbe{ axel |a dã{e nab| le~~e néda{lce" Nu{ab~ >1
bg~{e {eblgb~{e |uixab~e, H`g{eble d’esp`ique qu’e``e e|~ a``ée axel |a dã{e {ebn{e `e| ngludeb~| n’ib|l{ip~igb" E``e| y xgb~ eb|edk`e ~gu| `e| |adeni|, {efa{ne{ e~ edp{ub~e{ ne| `ix{e|" H`g{eble |’e|~ |ai|ie |eu`e ne le~~e gppg{~ubi~é" \e| {epã{e| e|pale$~edp| @e {epé{afe nab| `e ~edp| e~ `’e|pale be |edk`aieb~ pa| ê~{e ube nihhilu`~é pgu{ H`g{eble au néku~ nu p{gje~" @e| nihhé{eb~e| |g{~ie| `’gb~ adebé béabdgib| ï dieus |ai|i{ `e| `ieus {e||gu{le| nab| `a xi``e" @e| nép`aledeb~| qui é~aieb~ pgib~é| lgdde lgdp`iqué| pgu{ e``e, b’gb~ pa| é~é ube nihhilu`~é nab| le p{gje~" @’a~e`ie{ pcg~g a é~é ~{ã| ibxe|~i pa{ H`g{eble, qui a lcgi|i ne {adebe{ |a l{éa~igb ï `a dai|gb pgu{ `e dgb~{e{ ï |a dã{e" Nab| `e ~edp|, e``e |edk`e be pa| axgi{ ne nihhilu`~é| pa{~ilu`iã{e| |i le b’e|~ ube f{abne app{éceb|igb pa{ {appg{~ ï `a hib nu p{gje~ a`g{| qu’i` xebai~ ne lgddeble{, dai| le~~e nihhilu`~é e|~ p`u| n’g{n{e ahhel~ixe" Adabnibe
Adabnibe be |’e|~ pa| ib|l{i~e nab| `’allgdpafbedeb~ nu \E\\AN e~ pa{ lgb|équeble b’a pa| pu hai{e pa{~ie nu f{gupe" Ap{ã| que`que| ki`ab|, |a dã{e b’a p`u| ngbbé ne bguxe``e|" E~ab~ né|lg`a{i|ée e~ be xebab~ pa| aus |gib| p{gpg|é| pa{ `e \E\\AN, ube ibhg{da~igb p{égllupab~e a é~é {éa`i|ée lgbjgib~edeb~ axel `’élg`e" A le jgu{, `a p{i|e eb lca{fe \E\\AN e|~ |u|pebnue" H`g{eb~
H`g{eb~ gbze ab|, e|~ |uixi au \E\\AN nepui| |ep~edk{e ;?1?" \gb g{ieb~a~igb a é~é |ifbihiée p{iblipa`edeb~ pa{ |gb élg`e, hai|ab~ pa{~ ne nihhilu`~é| nab| `e| app{eb~i||afe|, n’ube idpg{~ab~e ibciki~igb aib|i que n’ube |guhh{able p|ylcique" Gk|e{xa~igb e~ p{gje~ pe{|gbba`i|é au \E\\AN H`g{eb~ e|~ `e neusiãde ebhab~ n’ube h{a~{ie ne |ep~" \gb pã{e e|~ iblgbbu" L’e|~ `a ~ab~e ne H`g{eb~ qui a |a fa{ne" @e n{gi~ ne xi|i~e ne |a dã{e e|~ peu ese{lé nu hai~ ne |a xie nab| `a da{fiba`i~é" Ube de|u{e AEDG é~ai~ eb p`ale ju|qu’au jgu{ ne `a p{é$ andi||igb au \E\\AN eb juib ;?1?" Au bixeau |lg`ai{e, H`g{eb~ {eblgb~{e ne| nihhilu`~é| eb `el~u{e e~ nab| `e pa||afe >;
ï `’él{i~" Al~ue``edeb~ eb LD;, |a daâ~{e||e a bg~é ne| |gdbg`eble| eb l`a||e a||ez ibquié~ab~e|" Ube g{ieb~a~igb eb \EF_A e|~ p{éxue pgu{ `a {eb~{ée p{glcaibe" A `’élg`e, H`g{eb~ b’a pa| ne nihhilu`~é| {e`a~igbbe``e| pa{~ilu`iã{e| axel `e| au~{e| ebhab~|" I` b’e|~ pa| ib|l{i~ eb leb~{e aé{é gu nab| ub l`uk" Eb f{gupe au \E\\AN, H`g{eb~ a ne kgbbe| {e`a~igb| axel |e| pai{|" I` eb~{e eb lgb~al~ hali`edeb~" Axel `’anu`~e, i` e|~ éfa`edeb~ ï `’ai|e" \gb p{gje~ pe{|gbba`i|é au \E\\AN hai~ é~a~ n’ube nedabne n’aine idpg{~ab~e aib|i que ne lapali~é| lgfbi~ixe| ehhilieb~e|" H`g{eb~ a béabdgib| ke|gib ne |gu~ieb nab| `e| app{eb~i||afe| aib|i que nab| `’esp{e||igb n’ub da`$ê~{e nab| ub `ieu |élu{i|é lgdde `e \E\\AN" Ub |uixi énula~ih e~ p|ylcg`gfique `ui a é~é p{gpg|é aib|i qu’ube pa{~ilipa~igb ï `’a~e`ie{ li{que e~ `e p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½" \e| ebjeus nab| `a pa{~ilipa~igb au p{gje~ \ui~e ï ube {éh`esigb n’équipe, le p{gje~ a é~é p{gpg|é ï H`g{eb~ axel `’inée ne `ui pe{de~~{e n’ê~{e ibxe|~i nab| ub e|pale qui `ui e|~ p{gp{e" Eb ehhe~, H`g{eb~ |edk`e axgi{ ne| nihhilu`~é| ï |e |i~ue{ nab| ub f{gupe au~{e que le`ui ne |a h{a~{ie" Aib|i, le f{gupe e|~ `’glla|igb pgu{ `ui ne |’gux{i{ xe{| `’es~é{ieu{ e~ xe{| n’au~{e| pg||ik`e|" @a {e`a~igb axel |e| pai{| nab| `e p{gje~ Au néku~ nu p{gje~, H`g{eb~ e|~ p`u~þ~ ï `’ai|e axel `e| au~{e| ebhab~| nu f{gupe" @g{| ne `a p{ediã{e |g{~ie, i` |edk`e dg~eu{ nab| `e f{gupe e~ ï `’ibi~ia~ixe ne p`u|ieu{| jeus" Axel Ygu{i, `e lgb~al~ |e hai~ a||ez {apinedeb~ e~ i`| app{élieb~ ne pa||e{ nu ~edp| eb|edk`e ub peu i|g`é| nu f{gupe" H`g{eb~ ï p`u|ieu{| {ep{i|e|, a é~é ak|eb~ le qui a lgdp`iqué `a lgb~ibui~é ne |gb ib|l{ip~igb nab| `e f{gupe" Aib|i, nu{ab~ `e| ne{biã{e| {eblgb~{e|, i` é~ai~ keaulgup p`u| eb {e~{ai~" H`g{eb~ |edk`ai~ ha~ifué, dêde épui|é" Ub jgu{ a`g{| que j’a``ai| `e lce{lce{ lcez `ui, i` e|~ a{{ixé axel ne| yeus ~{ã| fgbh`é| e~ {gufe|" I` d’a esp`iqué qu’i` xebai~ ne |e {éxei``e{" J’ai l{u a`g{| qu’i` xebai~ ne hai{e ube |ie|~e xu qu’i` é~ai~ 1>c" I` d’a {épgbnu qu’i` ng{dai~ nepui| cie{ |gi{ |ab| ngbbe{ p`u| n’esp`ila~igb" Nu{ab~ `’ap{ã|$ dini, H`g{eb~ |edk`ai~ eblg{e ha~ifué e~ p{i| ne |gdbg`eble" Le~~e |i~ua~igb de pa{ai||ab~ a||ez ibquié~ab~e, a é~é {ep{i|e axel |gb énula~{ile {éhé{eb~e" ><
Axel `e| au~{e| e~ nab| `e| al~ixi~é| eb fébé{a`, H`g{eb~ pa{aâ~ p{é|eb~ pcy|iquedeb~ dai| ai``eu{|, peu ibxe|~i" H`g{eb~ |edk`e ï le jgu{, p{i| nab| ne| nihhilu`~é| pe{|gbbe``e| qui `e {ebneb~ a||ez ibni|pgbik`e nab| |a {e`a~igb aus au~{e|" @a {e`a~igb ï `’anu`~e nab| `e p{gje~ Axel `’anu`~e, i` e|~ au népa{~ axebab~ e~ {elce{lce `’élcabfe" Le| ni|lu||igb| |gb~ p{iblipa`edeb~ ka|ée| |u{ ne| ci|~gi{e| qu’i` {algb~e" Lgdde eb necg{| ne `a {éa`i~é, i` e|~ nihhili`e ne `e {adebe{ ï ne| lcg|e| lgbl{ã~e|" A p`u|ieu{| {ep{i|e|, i` hau~ `e {ep{ebn{e la{ i` peu~ ê~{e ni|~{ai~ e~ be pa| {efa{ne{ `a {gu~e nu{ab~ `e| ~{aje~|" @g{|que je `’ib~e{{gfe |u{ `ui H`g{eb~ |edk`e |e {ehe{de{ e~ éxi~e{ ~gu~e lgbxe{|a~igb" Ube |g{~e ne la{apale ne p{g~el~igb |e de~ a`g{| eb p`ale" Da {e`a~igb axel H`g{eb~ d’a ib~e{{gfée nab| `e |eb| gù je de |ui|, ï ub dgdeb~ ngbbé, ib~e{{gfée |u{ `e |eb| nu p{gje~ pgu{ `ui" Eb ehhe~, é~ab~ p{i| pa{ ne| nihhilu`~é| e~ ub da`$ê~{e pe|ab~, je de |ui| nedabnée |i H`g{eb~ eb é~ai~ `ï nab| |a p{i|e eb lca{fe au \E\\AN" Aib|i, je de |ui| ib~e{{gfée |u{ `a p`ale qu’i` pguxai~ axgi{ nab| `e f{gupe, |u{ le qui pgu{{ai~ `’adebe{ ï |’ibxe|~i{, e~ |u{ `e hai~ ~gu~ |idp`edeb~ qu’i` pui||e p{ebn{e nu p`ai|i{" @’énula~{ile e~ dgi$dêde axgb| hai~ `’cypg~cã|e n’ub ~{axai` |u{ |a xa`g{i|a~igb au |eib nu f{gupe eb pa||ab~ pa{ |gb au~gbgdie" Le lcgis `ui a pe{di| ï le{~aib| dgdeb~| n’axgi{ |a p`ale nab| `e f{gupe" \gb {appg{~ ï `’ebxi{gbbedeb~ nab| `e p{gje~ H`g{eb~ |’e|~ dgb~{é a||ez eb {e~{ai~ e~ p`u~þ~ pa||ih pa{ {appg{~ aus nihhé{eb~| `ieus nélguxe{~|" Lgdde nab| |a {e`a~igb aus au~{e|, H`g{eb~ |edk`e ak|eb~" I` be dgb~{e que peu n’esp{e||igb pa{ {appg{~ ï le qu’i` xi~" I` e|~ nihhili`e ne ni{e qu’ube éxg`u~igb a eu `ieu nab| |gb {appg{~ ï `’ebxi{gbbedeb~" \e| {epã{e| e|pale$~edp| @e ~{axai` debé |u{ `’au~gbgdie axel H`g{eb~ a é~é `’glla|igb ne `’ibxe|~i{ nab| `e| nép`aledeb~| nu f{gupe" Aib|i, ï p`u|ieu{| {ep{i|e|, bgu| axgb| nedabné ï H`g{eb~ n’ê~{e bg~{e fuine `g{| ne nihhé{eb~| ~{aje~|" Le~~e di|e eb axab~ `ui a pe{di| ne dieus |e {epé{e{ nab| `’e|pale e~ bg~addeb~ n’ineb~ihie{ `e| `ieus ne di|e eb nabfe{" @e {epé{afe nab| `e ~edp| au bixeau nu p{gje~ be `ui a pa| pg|é ne nihhilu`~é| idpg{~ab~e| da`f{é |e| ak|eble|" >>
Gpcé`ie
Gpcé`ie e|~ ube jeube hi``e ne cui~ ab|, a{{ixée au \E\\AN eb ax{i` ;?1?" Le~~e g{ieb~a~igb a é~é ju|~ihiée pa{ ube afi~a~igb e~ ube ib|~aki`i~é idpg{~ab~e au bixeau ne `’élg`e" Gpcé`ie {eblgb~{ai~ éfa`edeb~ ne| nihhilu`~é| {e`a~igbbe``e| axel `’au~{e" Gk|e{xa~igb e~ p{gje~ pe{|gbba`i|é au \E\\AN Gpcé`ie e|~ hi``e ubique" E``e be xgi~ p`u| |gb pã{e nepui| dai ;??9" I` b’a p`u| n’au~g{i~é pa{eb~a`e |u{ e``e" \a dã{e ~{axai``ab~ ne bui~, |a f{abn$dã{e da~e{be``e |’eb gllupe `a jgu{bée" Axab~ `e \E\\AN, Gpcé`ie é~ai~ |uixie nab| ub LD_ pa{ ub p|ylcg`gfue" A `’élg`e, Gpcé`ie e|~ eb LE; e~ peu~ dgb~{e{ ube f{abne ib|~aki`i~é eb l`a||e" Le`a e|~ ~{ã| nihhili`e pgu{ `’eb|eifbab~e" E``e a ub bixeau lg{{el~ eb `el~u{e dai| `a lgdp{éceb|igb e|~ pa{hgi| nihhili`e" Gpcé`ie e|~ |guxeb~ pubie ï lau|e ne |gb afi~a~igb" \e| nihhilu`~é| ne lgbleb~{a~igb {ebneb~ |gb a~~eb~igb |guxeb~ lgdp`iquée" Axel |e| pai{| ï `’élg`e, Gpcé`ie be lce{lce pa| `e lgb~al~ axel `e| au~{e|" E``e b’e|~ p`u| ib|l{i~e au leb~{e aé{é qui |’e|~ a{{ê~é |ui~e ï |gb lgdpg{~edeb~" Axel `’anu`~e, Gpcé`ie {elce{lce `’esl`u|ixi~é" E``e |e |i~ue nab| `a p{gsidi~é e~ dabque ne ni|~able" @e p{gje~ pe{|gbba`i|é n’Gpcé`ie ni|lu~é eb équipe p`u{ini|lip`ibai{e, hai~ pa{~ n’ube nedabne ~{ã| idpg{~ab~e n’ê~{e ainée xebab~ n’e``e e~ ne |a dã{e" @e ~{axai` debé axel Gpcé`ie |e |i~ue p{iblipa`edeb~ nab| |a {e`a~igb axel `’au~{e, anu`~e e~ pai{" Aib|i, a é~é p{gpg|é ub |uixi énula~ih, ube pa{~ilipa~igb aus a~e`ie{| lgb~e, li{que, ne| {eblgb~{e| dã{e$ebhab~$péngp|ylcia~{e e~ `e p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½" \e| ebjeus nab| `a pa{~ilipa~igb au p{gje~ \ui~e ï ube {éh`esigb n’équipe, le p{gje~ a é~é p{gpg|é ï Gpcé`ie aus xue| ne |e| nihhilu`~é| {e`a~igbbe``e| axel `’au~{e, pai{ e~ anu`~e" L’e|~ kieb `a pg||iki`i~é pgu{ e``e ne de~~{e au ~{axai` |e| nihhilu`~é| nab| ube nybadique ne f{gupe au~{e que `e f{gupe l`a||e, qui `ui e|~ p{gpg|ée" @a {e`a~igb axel |e| pai{| nab| `e p{gje~ >5
Gpcé`ie e|~ a||ez ebxaci||ab~e nab| `a {e`a~igb axel |e| pai{|" E``e que|~igbbe, p{gxgque, |e lcadai``e" A||ez {apinedeb~, e``e ibxi~e au {eje~ ne| au~{e| ebhab~|" H`g{eble xieb~ de xgi{ `g{| ne `a p{ediã{e |g{~ie e~ de nedabne « _gu{qugi e``e e|~ lgdde æa e``e 7 ½ eb pa{`ab~ n’Gpcé`ie qui é~ai~ ~{ã| afi~ée" E``e peu~ {ebxgye{ ne| lcg|e| pa{hgi| nihhili`e|, aus au~{e| nu f{gupe qui |gb~ p`u~þ~ |u{ ub xe{|ab~ n’ibciki~igb" Gpcé`ie b’a ibxe|~i aulube {e`a~igb pa{~ilu`iã{e axel `e| au~{e| ebhab~|" E``e |edk`e ~gujgu{| ê~{e nab| `e dêde |lcéda axel |e| pai{| ï |axgi{ ube afi~a~igb pe{dabeb~e qui {ebn nihhili`e |a {e`a~igb axel `e| au~{e|" \a {e`a~igb ï `’anu`~e nab| `e p{gje~ \a {e`a~igb ï `’anu`~e e|~ éfa`edeb~ lgdp`ese" Gpcé`ie a nu da` ï |e |i~ue{ e~ a ne| nihhilu`~é| nab| `a ni|~able axel `’énula~eu{" Da {e`a~igb axel e``e d’a keaulgup ib~e{{gfée" Eb ehhe~, Gpcé`ie d’adãbe {apinedeb~ nab| ne| ni|lu||igb| pe{|gbbe``e| qui béle||i~eb~ que je de~~e ne `a ni|~able e~ que je ha||e {éhé{eble au lan{e ne bg~{e {e`a~igb énula~{ile$ebhab~" A n’au~{e| dgdeb~|, le`a |e |i~ue lgdp`ã~edeb~ ï `’gppg|é, Gpcé`ie peu~ |e de~~{e eb nabfe{ e~ d’adãbe ï ib~e{xebi{ ne dabiã{e he{de, pui| ï {ep{ebn{e le`a eb|edk`e" J’ai eu pa{hgi| `’idp{e||igb ne pa||e{ dgb ~edp| ï jgbf`e{, eb~{e p{gsidi~é e~ ni|~able, |i~ua~igb pa{hgi| lgdp`ese ï xix{e" Aujgu{n’cui, Gpcé`ie |edk`e axgi{ kieb ibxe|~i le p{gje~" E``e ni~ xgu`gi{ xebi{ aus |g{~ie|, a`g{| qu’au néku~ i` é~ai~ idpeb|ak`e pgu{ e``e qu’e``e |gi~ axel n’au~{e| ebhab~|" \gb {appg{~ ï `’ebxi{gbbedeb~ nab| `e p{gje~ Gpcé`ie ï ne bgdk{eu|e| {ep{i|e|, a |g``ili~é `e| anu`~e| p{é|eb~| `g{| ne| nihhé{eb~e| |g{~ie|" E``e |g``ili~e keaulgup dai| a{{ixe ï `e hai{e ne dabiã{e anap~ée" Ne dabiã{e {élu{{eb~e, e``e a ~ebnable ï xgu`gi{ `e {efa{n ne `’anu`~e pg{~é |u{ e``e" \u{ `e dgne ne `a |énul~igb, Gpcé`ie a ebxie ne kieb pa{aâ~{e" E``e |e dgb~{e béabdgib| lu{ieu|e nab| `e| nihhé{eb~| `ieus e~ Gpcé`ie peu~ axgi{ ne| élcabfe| ~{ã| ib~é{e||ab~|" \e| {epã{e| e|pale$~edp| @e| nép`aledeb~| gb~ |guxeb~ é~é lgdp`iqué| axel Gpcé`ie" Eb ehhe~, e``e peu~ >8
pa{hgi| |e de~~{e eb nabfe{ e~ de~~{e eb nabfe{ `e f{gupe" E``e a a`g{| nu da` ï hai{e {ene|lebn{e |gb afi~a~igb da`f{é bg| ib~e{xeb~igb|" Lepebnab~, e``e a ub ~{ã| kgb {epé{afe nab| `e leb~{e xi``e" Nepui| Bg~{e$Nade, e``e |ai~ |e |i~ue{, aib|i que nab| `e| ~{ab|pg{~| eb lgddub" @g{|qu’e``e be |’épa{pi``e pa|, Gpcé`ie peu~ dgb~{e{ ne f{abne| lapali~é| n’app{eb~i||afe nab| le ngdaibe" _{é|eb~e ï ~gu~e| `e| {eblgb~{e|, Gpcé`ie b’a pa| {eblgb~{é ne nihhilu`~é| pa{~ilu`iã{edeb~ nab| `e {epé{afe e|pale$~edp| nu p{gje~"
X) Ube éxa`ua~igb${éfu`a~igb ne `’é`akg{a~igb ï `a di|e eb Ŝux{e @’éxa`ua~igb b’e|~ pa| `’é~ape hiba`e nu p{gje~" N’ap{ã| J" [guze` >6, `’éxa`ua~igb xieb~ de|u{e{ `’éla{~ eb~{e p{gje~ peb|é e~ p{gje~ {éa`i|é e~ `ui ngbbe{ nu |eb|" Aib|i, nab| le~~e xi|igb, `’éxa`ua~igb lgddeble nã| `e néku~ nu p{gje~, `g{|qu’gb hise ne| gkjel~ih| e~ ne| ibnila~eu{| gk|e{xak`e| nab| `’al~igb" E``e a aib|i `ieu ~gu~ au `gbf nu p{gje~" @’éxa`ua~igb${éfu`a~igb
I` esi|~e nihhé{eb~e| hg{de| n’éxa`ua~igb| : lgb~{þ`e, p{gk`éda~i|a~igb, ki`ab, e~l" J’ai lcgi|i ne p{ebn{e eb lgdp~e nab| dgb p{gje~ `’éxa`ua~igb${éfu`a~igb qui de |edk`ai~ `a p`u| anap~ée" @’éxa`ua~igb${éfu`a~igb pa{~ nu p{iblipe que `’al~igb dgnihie e~ hai~ éxg`ue{ `e| gkjel~ih|" Nab| `e lan{e n’ub p{gje~ énula~ih, le~~e inée de |edk`e ~gu~ ï hai~ anap~ée nab| `e |eb| gù `a p{a~ique hai~ {éhé{eble" L’e|~ le que j’gk|e{xe nu f{gupe n’ebhab~| nab| `’al~igb qui d’adãbe ï {epeb|e{ `e p{gje~" Le~~e hg{de n’éxa`ua~igb pe{de~ |e`gb J" [guze` >3, « ne hai{e `e pgib~ |u{ `e| hiba`i~é|, ne `e| lgdpa{e{ axel `’al~igb {éa`i|ée e~ n’ib~e{{gfe{ `’ebfafedeb~ ne lcalub ½" @’éxa`ua~igb${éfu`a~igb pe{de~ aib|i ne fé{e{ `e| éla{~| au hu{ e~ ï de|u{e ne `’axablée nu p{gje~" @e| e|pale| ne {éfu`a~igb
_gu{ de~~{e eb Ŝux{e le~~e hg{de n’éxa`ua~igb, je de |ui| appuyée |u{ ne| e|pale| ne {éfu`a~igb, peb|é| nã| `e néku~ nu p{gje~" >6 >3
J" [guze`, @e ~{axai` n’énula~eu{ |pélia`i|é, é~cique é~cique e~ p{a~ique, én" Nubgn, ;???, p">9" Ikin"
>6
Axel `e| ebhab~| nu f{gupe, bgu| axgb| peb|é `e ~edp| nu fgý~e{ lgdde ub ~edp| n’élcabfe |u{ `a |g{~ie e~ `e p{gje~ nab| |gb eb|edk`e" Le dgdeb~ a é~é `’glla|igb ne p{i|e ne pa{g`e| ne lcalub nab| ub f{gupe, ne p{i|e ne pg|i~igb|, n’a{fudeb~a~igb| ne le| inée| dai| éfa`edeb~ ne p{i|e ne néli|igb|" Le~ e|pale a pe{di| ne ~{axai``e{ `e| {ãf`e| ne `a li~gyebbe~é ka|ée| |u{ `e {e|pel~ ne `’au~{e" Le| élcabfe| gb~ hai~ axable{ `e p{gje~ nab| `a ni{el~igb que `e f{gupe a lcgi|i" @e| élcabfe| axel `e| énula~eu{| {éhé{eb~| ne| ebhab~| pa{~ilipab~ au p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½, gb~ pe{di| ne hai{e `e `ieb eb~{e `’ebhab~ nab| `e f{gupe e~ nab| |gb allgdpafbedeb~ au \E\\AN nab| |gb eb|edk`e" Le| élcabfe| ibhg{de`| gb~ akgu~i ï `’él{i~u{e ne| ki`ab| |ede|~{ie`| lgble{bab~ `’eb|edk`e nu |uixi" @’e|pale ne {éfu`a~igb qu’i` de |edk`e idpg{~ab~ ne néxe`gppe{ lg{{e|pgbn aus élcabfe| que bgu| axgb| eu ap{ã| lcaque {eblgb~{e, axel `’énula~{ile ib~e{xebab~e nab| `e p{gje~" Le ~edp| axai~ pgu{ gkjel~ih ne hai{e `e pgib~ |u{ `e| gk|e{xa~igb| ne `a |g{~ie e~ `a lgblg{nable axel `e| hiba`i~é| nu p{gje~" Le~ e|pale a é~é `’glla|igb ne {epeb|e{ `e| nihhé{eb~| ~edp| nu p{gje~ lgdde `e fgý~e{, `’a~e`ie{ pcg~g, `’idp`ila~igb ne| hadi``e|, `a hib nu p{gje~" @g{| ne `a p{ediã{e |g{~ie, bgu| bgu| |gdde| {ebnue| lgdp~e ne `’idpg{~able au$ne`ï ne| hiba`i~é| nu f{gupe, ne hise{ ne| gkjel~ih| |pélihique| pa{ ebhab~ au xu ne `eu{| nihhilu`~é|" Aib|i, ï pa{~i{ ne bg| gk|e{xa~igb|, bgu| axgb| p{ixi`éfié pa{ esedp`e ub ~{axai` |u{ `’au~gbgdie pgu{ H`g{eb~, `a lgbhiable eb |gi pgu{ H`g{eble, e~l" Le| ase| |pélihique| é~aieb~ {éfu`iã{edeb~ {epeb|é| au hu{ e~ ï de|u{e ne `’axablée nu p{gje~ pgu{ éxa`ue{ |’i`| é~aieb~ ~gujgu{| n’al~ua`i~é" _gu{ {éa`i|e{ le| élcabfe|, au népa{~ bgu| axigb| hai~ `e lcgis pa{ |g{~ie, n’éxgque{ lcaque ebhab~ e~ |gb lgdpg{~edeb~ e~ ne `e {e~{ab|l{i{e pa{ él{i~" Ap{ã| p`u|ieu{| |g{~ie|, bgu| axgb| gp~é pgu{ ube f{i``e n’gk|e{xa~igb ka|ée |u{ `e| ibnila~eu{| hisé|" Le lcgis bgu| a pe{di| ne dieus lik`e{ le qu’i` |e pa||ai~ au bixeau ne `’al~igb" Aib|i, ï pa{~i{ ne `a {e`a~igb aus pai{|, ï `’anu`~e, ï `’ebxi{gbbedeb~ e~ nab| `e {epé{afe e|pale$~edp|, `’éxg`u~igb ne lcaque ebhab~ é~ai~ p`u| |~{ul~u{ée e~ ngbl p`u| xi|ik`e" Le| élcabfe| gb~ éfa`edeb~ akgu~i ï `a hib nu p{gje~, ï ub él{i~ ki`ab
>9
qui e|~
{e|~é nab| `e |e{xile" Ube {e|~i~u~igb g{a`e `g{| n’ube {éubigb n’équipe a éfa`edeb~ eu >9
Xgi{ eb abbese b¿ ; `e ngludeb~ « él{i~$ki`ab él{i~$ki`ab ½ nu p{gje~"
>3
`ieu, pgu{ hai{e `e pgib~ |u{ `e p{gje~ e~ ebxi|afe{ ube éxeb~ue``e pgu{|ui~e" @’éxa`ua~igb${éfu`a~igb d’a appg{~é nab| da hu~u{e p{a~ique, ube xi|igb ne `’éxa`ua~igb que je qua`ihie{ai n’anap~ée, ï `’ib~e{xeb~igb énula~ixe" Eb ehhe~, `’énula~eu{ nab| |a xg`gb~é ne ~{ab|hg{da~igb ne| |i~ua~igb| xe{| ub dieus$ê~{e e|~ adebé ï peb|e{ `’al~igb lgdde p{idg{nia`e" @’éxa`ua~igb${éfu`a~igb xa dêde au$ne`ï pui|qu’e``e a~~{ikue éfa`edeb~ ï `a p{a~ique, ub {þ`e nab| `e {e~gu{ ï `a peb|ée nu p{gje~ nab| |gb eb|edk`e"
Le neusiãde lcapi~{e lgble{bab~ `a di|e eb Ŝux{e ne da {éh`esigb, a ~eb~é ne {e~{ab|l{i{e `e| nihhé{eb~| é`édeb~| lgb|~i~uab~ `e p{gje~ énula~ih" @a dgna`i~é lcgi|ie ne |e p{gje~e{, e|~ xebue appg{~e{ ub dguxedeb~ ï da {éh`esigb |u{ `’allgdpafbedeb~ ï `a |glia`i|a~igb" @a néda{lce ne p{gje~ |e |i~ue nab| ube nybadique ne lcabfedeb~ ib~é{e||ab~e, nab| `e lan{e n’ube xi|ée énula~ixe" Aib|i, `’e|pale lg``el~ih hg{dé, a pe{di| ne p{gpg|e{ ne| lgbni~igb| anap~ée| ï `’éxg`u~igb ne| ebhab~|, nab| `eu{| nihhilu`~é| p{iblipa`edeb~ {e`a~igbbe``e|" Eb {e|pel~ab~, da xg`gb~é n’ê~{e `a p`u| hinã`e ï `a xie nu f{gupe, `a {e~{ab|l{ip~igb ne| é`édeb~| p{a~ique| a é~é lgdp`ese" Eb ehhe~, `’él{i~ xieb~ que`que peu, hife{ `’al~igb e~ |e| ehhe~|" Aib|i, je de |ui| a~~alcée ï l{ée{ ne| e|pale| ne {éfu`a~igb xebab~ {epeb|e{ `e| hiba`i~é| nu p{gje~ pa{ {appg{~ aus gk|e{xa~igb| nu f{gupe" Ne dabiã{e fébé{a`e, le~~e espé{ieble a é~é `’glla|igb ne hai{e éxg`ue{ dgb pg|i~igbbedeb~ p{ghe||igbbe`, ~gu~ eb é~ab~ nab| `’ib~e{xeb~igb énula~ixe"
>9
Lgbl`u|igb Le~~e {elce{lce e|~ xebue de lgbhg{~e{ nab| `’inée ne `’idpg{~able nab| dgb ib~e{xeb~igb, ne lgbli`ie{ p{a~ique e~ ~cég{ie" Eb ehhe~, `a di|e eb p{gje~ qui e|~ u~i`i|ée nab| `e ~{axai` |glia` al~ue`, be xa pa| ne |gi" E``e béle||i~e ub ~{axai` idpg{~ab~ ne {elce{lce| e~ ngbl ne p{ebn{e `e ~edp|" Aib|i, le dédgi{e d’a pe{di| ne de {ebn{e lgdp~e ne `a béle||i~é ne pg|e{ ub le{~aib bgdk{e n’é`édeb~| axab~ ne de |i~ue{ nab| `’al~igb" Elcabfe{ |e| inée| axel n’au~{e| dedk{e| ne `’équipe, hai{e ube {elce{lce p`u| ~cég{ique, |e pg|e{ pa{ él{i~, |’ib~e{{gfe{ pa{ {appg{~ au lan{e n’ib~e{xeb~igb, |gb~ au~ab~ n’é`édeb~| qui pe{de~~eb~ `a di|e au ~{axai` n’ube inée, au népa{~ |guxeb~ pe{|gbbe``e" Au$ne`ï ne le~~e bg~igb ne p{gje~, l’e|~ da xi|igb ne `’énula~igb que j’ai ib~e{{gfée nu{ab~ ~gu~e da {elce{lce" Aujgu{n’cui, je de |i~ue nab| ube lgblep~igb ne `’énula~igb lgdde xi|ab~ ube ~{ab|hg{da~igb ne `a |i~ua~igb ne| pe{|gbbe| xe{| ub dieus$ê~{e" Aib|i, `’énula~eu{ a ube pg|i~igb ne dénia~eu{, lgdde j’ai pu eb hai{e `’espé{ieble eb \E\\AN, eb~{e {éa`i~é |glia`e e~ {éa`i~é p|ylcique ne `a pe{|gbbe allgdpafbée" Le~~e {éh`esigb |u{ `a |glia`i|a~igb xieb~ pg|e{ `’idpg{~able ne `’al~igb ne `’énula~eu{ nab| `’allgdpafbedeb~ ï `’ib|l{ip~igb |glia`e" Le~~e haægb ne lgb|iné{e{ `’énula~igb xieb~ éfa`edeb~ pg|e{ ne| ib~e{{gfa~igb| é~cique|" Xebi{ ib~e{{gfe{ `a p`ale ne| pe{|gbbe| allgdpafbée| nab| `’ib~e{xeb~igb e|~ lgdp`ese, lgdde j’ai pu `’i``u|~{e{ nab| le dédgi{e" Que|~igbbe{ |a p{gp{e p`ale `’e|~ peu~$ê~{e eblg{e p`u|" Le~~e {e`a~igb ï `’au~{e xieb~ kgu`exe{|e{, ib~e{{gfe{ dai| l’e|~ éfa`edeb~ `e pgib~ n’appui nu ~{axai` énula~ih" Eb ~ab~ que hu~u{e p{ghe||igbbe``e, le dédgi{e d’a pe{di| ne de~~{e ï jgu{ `e| 5?
`idi~e| ne dgb ib~e{xeb~igb" Aib|i, `e| éla{~| eb~{e le qui axai~ é~é hisé e~ le qui |’e|~ ehhel~ixedeb~ pa||é gux{eb~ |u{ ub que|~igbbedeb~" @e| {ep{é|eb~a~igb| |gb~ a`g{| ï nélgb|~{ui{e pgu{ qu’e``e| be {e|~eb~ pa| hifée|" I` de |edk`e au||i que `a p{a~ique |eu`e peu~ adebe{ ï né{ixe{ ne| gkjel~ih| peb|é| eb adgb~" @e |eb| ne `’ib~e{xeb~igb e|~ a`g{| ï ib~e{{gfe{ |ab| le||e, bg~addeb~ f{ële aus e|pale| ne {éfu`a~igb, gu~i`| ibni|peb|ak`e| ï `’énula~eu{ |pélia`i|é"
51
Kik`igf{apcie
Gux{afe| ABE\D, Guxe{~u{e ne `’é~ak`i||edeb~ ï e~ |u{ |gb ebxi{gbbedeb~, [elgddabna~igb| ne kgbbe| p{a~ique| p{ghe||igbbe``e|, ;??3" J" A{ngibg, @e| axa~a{| ne `’énula~igb, _UH, ;???" C" Kelme{, Gu~|ine{|" E~une ne |glig`gfie ne `a néxiable, én" Dé~ai`ié, _a{i|, 1935" J$_ Kgu~ibe~, Ab~c{gpg`gfie nu p{gje~, 199?" H" Ng`~g, @’ebhab~ nab| `a xi``e, én" Fa``ida{n, _a{i|, 1993" L" Nuka{, @a |glia`i|a~igb, én" Lg`ib, ;??9" F" He{{ég`, Nil~igbbai{e ne |glig`gfie, én" Lg`ib, ;?1?" _" Fake{ab, Leb~ dg~| pgu{ ê~{e énula~eu{, én" E{ã|, ;??6" Cufgb e~ \eike`, [elce{lce| idp`iquée|, [elce{lce| al~igb : @e la| ne `&énula~igb, Ne Kgelm, Ke`fique, 1933" G" _gufbaun, _" [gpe{|, L" \g{i|, Allgdpafbedeb~ |glia` e~ énula~ih |pélia`i|é, én" Xuike{~, ;??9" UBIG_\\, Fuine p{a~ique ne `’allgdpafbedeb~ |glia`, én" \y{g|, 1995" J" [guze`, @e ~{axai` n’énula~eu{ |pélia`i|é, é~cique e~ p{a~ique, én" Nubgn, ;???"
A{~il`e| _g|i~igb ne `’AI[E ï p{gpg| ne| « jeube| ni~| ibla|ak`e| ½, _a{i|, |ep~ ;??9" J" A{ngibg, Ne `’allgdpafbedeb~ eb ~ab~ que pa{anifde, [exue p{a~ique| ne hg{da~igb'Aba`y|e|, Ubixe{|i~é _a{i| 3, Hg{da~igb _e{dabeb~e, B¿>?, ;???" A" Lca{py, Dédgi{e `e ~{axai` eb \E\\AN lgb|iné{é lgdde hal~eu{ n’ibbgxa~igb, |ep~edk{e ;??>" [appg{~ |u{ `e| I[, p{é|eb~é pa{ D" Fafbeus e~ _" \gu~gu, lg``el~igb {appg{~| puk`il| IFA\, 1999" Lgbhé{eble ne D" _au` au L;[ Kgu{fgfbe, @e lgblep~ n’allgdpafbedeb~, ;??>" JD" \e{xib, L{i~ique nu `ieb n’allgdpafbedeb~ n’allgdpafbedeb~ eb~{e ngb e~ lgb~{a~ ne _" Hu|~ie{, `ieb |glia`"
51
\gddai{e ne| abbese|
Abbese b¿1 : _{é|eb~a~igb nu p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½ ………"""" p"I p"I
Abbese b¿ ; : Ngludeb~ « él{i~$ki`ab ½ nu p{gje~ …………………………"""p"III
5;
Abbese b¿1 : _{é|eb~a~igb nu p{gje~ « nélguxe{~e ne da xi``e ½ Le p{gje~ lgb|i|~e ï ube nélguxe{~e ne « `ieus ne xie ½ nab| Da{|ei``e pgu{ ne| ebhab~| alluei``i| eb \E\\AN ayab~ peu n’ib|l{ip~igb nab| `eu{ ebxi{gbbedeb~" Le~~e guxe{~u{e xe{| `’es~é{ieu{ |e xeu~ ube ne| {épgb|e| ï `a di||igb ne |glia`i|a~igb nu |e{xile" Hiba`i~é|
* \e |i~ue{ nab| ube nybadique ne f{gupe $ [e|pel~ ne| {ãf`e| eb lg``el~ixi~é $ Elcabfe| bg~addeb~ pa{ {appg{~ aus p{i|e| ne néli|igb nab| `e lcgis ne| |g{~ie| $ Ib~e{al~igb| e~ `ieb| axel |e| pai{| * E~{e al~eu{ ne |gb ebxi{gbbedeb~ ebxi{gbbedeb~ $ Esp`gi~e{ `e| `ieus {e||gu{le| #Kik`ig~cãque, du|ée, ~céë~{e, e~l") $ \’app{gp{ie{ `e| `ieus |ab| ê~{e |idp`edeb~ gk|e{xa~eu{ #_cg~g, ib~e{al~igb, esp`g{a~igb ne| |i~e|) * \e {epé{e{ nab| `e ~edp| e~ `’e|pale $ U~i`i|a~igb ne| ~{ab|pg{~| eb lgddub e~ {éhé{eble au p`ab ne `a xi``e $ A~e`ie{ l{éa~igb {e~{aæab~ `e| nihhé{eb~e| |g{~ie| nu f{gupe
Dgna`i~é|
@e p{gje~ lgble{be ub f{gupe ne > ï 5 ebhab~| n’ëfe cé~é{gfãbe" Le| ebhab~| |e{gb~ lcgi|i| pa{ `’équipe nu \E\\AN lgdde ne| ebhab~| ayab~ ke|gib n’ê~{e |~idu`é ï `’guxe{~u{e aus au~{e| e~ ï `eu{ ebxi{gbbedeb~" @’allgdpafbedeb~ |e he{a pa{ ; énula~{ile| nu \E\\AN \E\\A N : Ube énula~{ile e~ Dgi$dêde Dgi$d êde énula~{ile énula~{ ile eb |~afe | ~afe au \E\\AN" @e| |g{~ie| au{gb~ `ieu nab| ne| ebn{gi~| nihhé{eb~|, |e`gb `e| p{gpg|i~igb| nu f{gupe e~ ne| énula~eu{|" @a p{ediã{e |g{~ie e|~ n’g{e| e~ néjï p{éxue ï Bg~{e Nade ne `a Fa{ne eb |’ib~é{e||ab~ eb~{e au~{e au pabg{ada p{gpg|é ne `’eb|edk`e ne `a xi``e e~ ne| pg||iki`i~é| ne |g{~ie| hu~u{e|"
I
@e p{gje~ |e né{gu`e{a |u{ 3 de{l{eni| ap{ã|$dini, pebnab~ `e| xalable| e~ cg{| xalable| |lg`ai{e| nu{ab~ 8 dgi|" A `a hib ne lcaque |g{~ie, ub fgý~e{ |e{a p{éxu pa{ `e \E\\AN" @e fgý~e{ |e{a p{éxu lgdde ub ~edp| n’élcabfe au~gu{ ne| p{glcaibe| |g{~ie| e~ ne| {e||eb~i| ne| ebhab~|" Ube xa`g{i|a~igb nu p{gje~ |e{a {éa`i|ée ï ~{axe{| ube l{éa~igb dabue``e, ï pa{~i{ ne pcg~g| e~ ne ngludeb~| ibhg{da~ih| ne| `ieus xi|i~é|" Neus ~edp| y |e{gb~ lgb|al{é|, ube ï `a dgi~ié e~ `’au~{e ï `a hib nu p{gje~" Le| dgdeb~| |e{gb~ éfa`edeb~ `’glla|igb ne pa{`e{ ne| nihhé{eb~e| |g{~ie|, e~ pa{ le kiai| ne ~{axai``e{ `e {appg{~ au ~edp|" Kunfe~
@a p{ediã{e |g{~ie béle||i~e{a ub kunfe~ eslep~igbbe` pgu{ da{que{ `e lgup ï Bg~{e Nade ne `a Fa{ne" Eb|ui~e, ube ï neus |g{~ie| pgu{{gb~ ê~{e payab~e| bg~addeb~ le``e qui l`þ~u{e{a `’abbée, dai| éfa`edeb~ |uixab~ `e| p{gpg|i~igb| ne| ebhab~|" _gu{ `e {e|~e, i` |e{a p{ixi`éfié `e| ebn{gi~| f{a~ui~| gu ï dgibn{e lgý~ e~ alle||ik`e| eb ~{ab|pg{~ eb lgddub nab| `’gp~ique que le| `ieus pui||eb~ ê~{e ibxe|~i pa{ `’ebhab~ e~ |a hadi``e" @e fgý~e{ |e{a hgu{bi pa{ `e \E\\AN pa{ `e kiai| ne `a {e|~au{a~igb nu |edi ib~e{ba~" Ub kunfe~ |e{a éfa`edeb~ béle||ai{e pgu{ `e| neus a~e`ie{| l{éa~igb" Exa`ua~igb
Ub ~edp| ne ni|lu||igb e|~ p{éxu axel `e f{gupe, pebnab~ `e fgý~e{ pgu{ pa{`e{ ne `a |g{~ie, ebxie| ne| ebhab~| pgu{ `e| hu~u{e|" Ub ~edp| ne {éfu`a~igb e|~ p{éxu ap{ã| lcaque |g{~ie, aib|i qu’ub él{i~ pgu{ hai{e `e pgib~ e~ {ééxa`ue{ `e p{gje~" @e ki`ab fébé{a` nu p{gje~ |e he{{a g{a`edeb~ eb équipe ahib n’éxgque{ `’éxg`u~igb ne| ebhab~|, ube éxa`ua~igb fébé{a`e nu p{gje~ e~ ube éxeb~ue``e {elgbnul~igb `’abbée p{glcaibe"
Habby Bgufé, \~afiai{e énula~{ile \E\\AN"
II
Abbese b¿ ; : Ngludeb~ « él{i~$ki`ab ½ nu p{gje~
Au hiba` : > ebhab~| gb~ pa{~ilipé| au p{gje~ 3 {eblgb~{e| #8 |g{~ie| Bg~{e Nade, Xie``e Lca{i~é, Kik`ig~cãque, ^céë~{e, _a`ai| nu _ca{g e~ H{igu` e~ ; a~e`ie{| l{éa~igb|) Exa`ua~igb pa{ hiba`i~é| : * \e |i~ue{ nab| ube nybadique ne f{gupe $ F{gupe hg{dé a||ez {apinedeb~, kgbbe| ib~e{al~igb| $ ^edp| ne f{gupe e~ élcabfe| kieb ibxe|~i| $ [e|pel~ e~ élgu~e ne `’au~{e $ Le{~aib| ebhab~| |gb~ p`u| gu dgib| dg~eu{| nu f{gupe nab| `e| p{i|e| ne néli|igb $ Elcabfe au~gu{ ne| lgbbai||able|, ne| espé{ieble| ne lcaque ne| nihhé{eb~| `ieus" * E~{e al~eu{ ne |gb ebxi{gbbedeb~ $ Appa{ei` pcg~g kgb dénia~eu{ pgu{ nélgux{i{ `e| `ieus lcalub ï |a haægb $ Esp`g{a~igb ne| `ieus |guxeb~ nab| `’ib~e{al~igb #Ngludeb~a`i|~e, Fuine au du|ée, lgdéniebbe, e~l") $ Esp`gi~a~igb ne| `ieus {e||gu{le| #Nedabne ne| ngludeb~| n’ib|l{ip~igb ï `a kik`ig~cãque, nélguxe{~e ne bguxeaus `ieus) $ _`ale ngbbée aus ebhab~|, nab| `e| lcgis ne| |g{~ie| a pe{di| n’ê~{e p`u| al~ih" * \e {epé{e{ nab| `e ~edp| e~ nab| `’e|pale $ Hiba`i~é lgdp`ese ï éxa`ue{, peu~$ê~{e dgib| ~{axai``ai~ que `e| au~{e|" A anap~e{ ï `’ëfe ne| ebhab~|" $ 1ã{e |g{~ie Bg~{e Nade a pe{di| ne |e |i~ue{ eb cau~eu{ e~ xgi{ `e| pg||iki`i~é|, ne{biã{e |g{~ie au H{igu` bgu| a hai~ p{ebn{e nu {elu` { elu` pa{ {appg{~ ï `a xi``e" $ A~e`ie{ l{éa~igb a pe{di| ne |e pg|e{ nab| `e p{gje~, au di`ieu e~ ï `a hib" [epé{afe nab| `e ~edp| ï pa{~i{ ne| pcg~g| e~ ne| ngludeb~| ne| `ieus, nab| `’e|pale ï pa{~i{ nu p`ab ne Da{|ei``e" III
Lgbl`u|igb : @’inée n’ub a~e`ie{ énula~ih $ ^{axai` |u{ `a {e`a~igb ï `’anu`~e e~ aus pai{| $ Lþ~é `unique a pe{di| n’all{glce{ $ Nybadique ib~é{e||ab~e _gu{ ube éxeb~ue``e {elgbnul~igb {elgbnul~igb $ Ub f{gupe ne >$5 ebhab~| pe{de~ ne| ib~e{al~igb| $ 8 dgi| dasidud $ _eu~$ê~{e p`u| h{équeb~ pgu{ p`u| ne lgb~ibui~é $ Lgb|e{xé `’inée que `e f{gupe {e|~e hise Ub pgib~ |e{a hai~ g{a`edeb~ ne dabiã{e p`u| p{éli|e pa{ ebhab~, axel lcaque énula~eu{ {éhé{eb~ ne| ebhab~| pa{~ilipab~|"
IX