La Fundo de L' Mizero

% E

)

kolekto ˆ oj verdaj pagoj g

Vaclav Sieroˆsevski

)

)

) )

) ) ) ) ) ) ) ) ) )

La Fundo de l’ Mizero

Vaclav aclav Sieroˆ Sieroˆsevs sevski ki (Wac law Sieroszewski) La Fun undo do de l’ Mize Mizero ro

El la pola lingvo tradukis Kabe Ara ran nˆgis : Einstein G. dos Santos (Tekstaˆo o eltirita eltir ita el la Interreto)

NATAL - BRAZILO Oktobro 2007

[email protected]

Vaclav Sieroˆ sevski sevski

(la 24-a de a˘ ugusto 1858 — la 20-a de aprilo 1945)

Kazimierz Bein (Kabe)

(1872 — la 15-a de Junio 1959)

Lazaro Ludoviko Zamenhof

(la 15-a de Decembro 1859 — la 14-a de Aprilo 1917)

A ?

?

1

LA FUNDO DE L’ MIZERO MIZERO

I En la tajgo tajgo de la malp malpro roks ksim ima a nord nordo o mist mister eraj aj lok lokoj ekzi ekzist stas as,, pri pri kiuj kiuj la enlanduloj ne volonte parolas, eviteme respondante respondante la demandojn: “tien nur la vento alflugas kaj la migrantaj birdoj sidiˆgas dum sia flugo al la maro”. Tie la l a akvoj akvo j regas; reg as; oni ˆcie cie vidas vi das ilin il in pala jn kaj brilantajn; brilantaj n; kaj ka j la ˆ cielo cielo pendas super ili pala pro ilia rebrilo. rebrilo. Sur la bluaj vastaˆ astaˆoj vejnoj vejnoj de akvumita akvumita tero serpentumas kaprice kiel polipaj palpiloj. Sur la plataj bedoj de la seka tero staras maldensaj arbaroj, kvaza˘u okulharoj; jen malgranda monteto aperas; jen jen oni tro trov vas rivere rivereto ton, n, kiu kuniga kunigass du akvujojn akvujojn kaj per sia murm murmur ureto eto rompa rompass la monotone monotonecon con de la starant starantaj aj akvoj. akvoj. La okulo eraras eraras en la per la spaco kaj ripozas nur sur la malklaraj malklara j desegnaˆ desegnaˆoj de la malproksimaj insuloj kaj promontoroj. Mirinde malgaja lando. Sed la dramon dramon de tiuj ˆci ci akvaj akvaj vastaˆ astaˆoj kreas kreas precipe precipe iliaj. . . bordoj. La tieaj lagoj plej multe mirigas ne tiam, tiam, kiam la ventego ventego ilin skuas skuas kaj ˆetas furiozajn ondojn; ne en hela tago, kiam la ora suno kisas ilian bruston, malkovritan kvaza˘ u en dormo, kaj ili en siaj bluaj speguloj observas plej malgrandan nubeton, plej delikatan nuancon de la ˆcielo, cielo, kliniˆginta ginta super s uper ili; nek en silenta nokto, kiam la brilo de la luno tremas sur ili kaj la fajreroj de la puraj steloj bruletas en iliaj ilia j nigraj nigra j profundegaˆ profundegaˆoj; sed tiam, kiam pelataj de delikata blovo de la vento miloj da iliaj etaj ondoj karesas la abomenajn bordojn, delik delikate murmur murmuretan etante. te. La lagoj karesas aresas ilin, ilin, ˆ car car ili posedas posedas nenion alian: nek ˆstonegojn, nek altaˆ altaˆojn. . . ˆ car car se ˆ ci ci tiuj mizeraj bordoj ne ekzistus, ekzistus, la akvoj akvoj malaperus malaperus — forfluus forfluus en la Oceanon, Oceanon, por ˆciuj ciuj same maldolˆ can, can, indiferentan indiferentan kaj profundegan, profundegan, ili do karese premiˆgas al la marˆ coj, co j, trinkas trinkas la kotan akvon, lekas la muskojn malpurajn kaj ˆcifitajn. cifitajn. De la griza, kvaza˘ u senviv senviva a supra supraˆo nenio nenio tiam rebrilas. rebrilas. . . Reto de malbelaj malbelaj sulkoj sulkoj kaj de rustkol rus tkolora ora ˆsa˘ sa ˘ umo umo fluas sur ili, puˆ puˆsata sata de la vento, kaj en la bruo de la ondoj ondo j oni a˘ udas udas senliman senliman malˆ gojon. gojon. . . Tiaj estas estas la tieaj lagoj, kiam ili vivas. vivas. Sed vintre, kiam la vento vento ˆsutas amase neˆgon sur la glaciiˆgintajn gintajn akvojn kaj la prujno prujno blankiga blankigass la trunkojn trunkojn kaj branˆ branˆ cojn cojn de la arboj, la ˆ cirka˘ cirka˘uaˆo fariˆ gas senlima, blanka, malplena, senviva, marmora mortintejo, kovrita de gas la glacia gl acia ˆcielo. cielo. Tiam eˆ c la vento tie ne faj f ajfas. fas. La malmoliˆ m almoliˆginta tero kuˆsas sas en nepriskribebla silento; la maldensa tajgo kovras ˆgin tie ˆ ci ci kaj tie kvaza˘u aranea punto; la senmova, senmova, kruda aero premas ˆcion cion kiel multepeza kristalo. La


2

suno leviˆgas gas sen brilo kaj tuj subiras; la longaj noktoj, malsupre mallumaj, supre supre brilas fosfore. fosfore. Nenio Nenio rompas rompas la senviv senvivan an silenton; silenton; nur nur iafoje ruliˆ ruliˆgas la bruo bruo de la tero tero,, krev krevan anta ta pro pro la fros frostoj, toj, ˆgi ruliˆ ruliˆ gas g as kiel la tremo de la mortiˆ go go kaj ripetas ˆgin gin febrotreme ˆciuj ciuj partetoj de la malmoliˆginta aero kaj ˆstoniˆ gin g inta tero tero,, de la arba arbaroj roj kaj akv akvoj kaj ˆgi fariˆ gas simila al la tondro, gas Ekster Ekster tio tio ci. cî. . . nenio. nenio. Tute. ute. . . nenio! nenio!.. . . Silen Silento. to. Oni a˘udas la murmureton de prujnaj prujnaj steletoj, steletoj, falantaj falantaj teren. teren. Frosto. rosto. La vojaˆganton ˆ gojigas gojigas la izoleco, — neniu ekster li suferas la malvarmegon. En la fino de la vintro malofta apero rompis la silenton de la sanktejo. Du nordaj cervoj jungitaj al glitveturilo kaj du homoj en grandegaj peltoj rompis kun krako kaj ronko tra la arbaraj vojetoj kaj tra la glataj lagoj similaj mila j al a l ˆstona stona plato de grandega gr andega tombo. t ombo. Ili pene marˆ sis sis en la neˆgaj amasoj, kiuj atingis ˆgis gis iliaj genuoj; de la feloj, kovrantaj iliajn vizaˆgojn, flugis kun murmureto la l a vaporo de d e ilia elspiraˆo, o, kuniˆgis kun la vaporo ˆ cirka˘ cirka˘uanta ua nta la ˆsvisv itantajn cervojn kaj formis moviˆgantan gantan nubon, kiu tuj falis sur iliajn vestojn kaj junga jung aˆon kiel neˆgaj gaj skvamoj, a˘ u flugis post ili kiel longa blanka rubando kiel ki el ˆsa˘ sa uma u ˘ ma sulko post vaporˆ vaporˆ sipo. sipo. Ili similis malgrandan, malgrandan, koloran grenadon, kiu brilas kaj fumiˆgas, gas, flugante flugante malalte superblank superblanka a maro. maro. La viro tenis tenis en unu mano la rimenajn kondukilojn kondukilojn de la cervoj, en la alia rektan branˆ con, con, sur kiu li apogis sin kiel sur episkop episkopan an bastonon. bastonon. De tempo al tempo li atente atente rigardis la blankigitan densejon a˘u la malproksimon, kie la palaj lagoj kuniˆgis kun la ˆ cielo. cielo. La virino verˆ verˆsajne sajne nenion vidis, ˆ car car kolumo el sciuraj vostoj tute kovris ˆsian sian vizaˆ viza ˆgon. g on. La a˘ udado udado gvidis ˆsin; sin; ˆgi gi ne estis malfacila, ˆ car car la plej malgranda murmureto kuris al ˆsi si kiel akra grinco. Kiam do ˆsi si a˘udis, ke la cervoj haltis subite, ˆsi si rapide detiris de la vizaˆgo la kovrilon kaj rigardis tra la fendo inter la peltoj. La cervoj turnis sin flanken kaj staris la˘ularˆ ge ge de la vojo. La viro, demetin demetinte te de la vizaˆgo la kapuˆ kapuˆ con, con, montris per la bastono nudan lokon inter la arboj kaj murmuretis: — Li iris ˆci ci tie. . . ˆ cu cu vi vidas?. . . La virino rapide viˆ sis sis per p er la mano la palpebrojn, kovritajn kovritajn de la prujno. Sur la neˆgo go oni tre bone vidis larˆgajn signojn signojn de homa homa piedo. piedo. Ili iris iris en la mezo de la arbaro kaj poste sur la vojeto, kie veturis la vojaˆgantoj. vojaˆgantoj. — Verˆ sajne sajne jam ne malproksime de ˆ ci ci tie. . . Atendu, Atendu, mi vokos. vokos. Li komencis ra˘ uke uke krii. — Uhu Uhu!. . . hu. . . ho. . . hu. . . Anka˘ u la virino kunigis kun lia voko voko sian malfortan, sed sonoran voˆ con. con. Amba˘ u ili estis Jakutoj. Ili eksilentis kaj a˘uskultis. uskultis. Sed en la senmova aero, en kiu anta˘u momento iliaj voˆ voˆ coj coj sonis kiel sonoriloj, nun regis plena silento. — Verˆ erˆsajne s ajne ne tie ˆci!. c i!. . . Eble Eble.. . . ili ili mort mortis is? ? — diri diriss la viro. viro. — Ne ili vivas vivas longe! longe! — per treman tremanta ta voˆ voˆ co co respondis respondis la virino. virino. — Veturu eturu anta˘ anta˘uen, Pjotruˆ Pjot ruˆ can!. can! . . .


3

Pjotruˆ Pjo truˆcan can momento mom enton n ˆsancel san celiˆ iˆgis, rigardis la vojon, fine li ekkondukis la cervojn cervojn,, sed li iris iris malpro malproksi ksime me de la misteraj misteraj postsig postsignoj. noj. La virino virino jam ne kovris la vizaˆgon, gon, kvankam kvankam la terura malvarmego tranˆ cis cis ˆsiajn sia jn vangojn, ˆ nazon kaj palpebrojn. Siaj nigraj pupiloj malgaje rigardis la postsignojn, kiuj tiel teruris ˆsian sian kunulon, kunulon, kaj ˆsia sia koro batis pli kaj pli forte, premis la spiradon kaj malhelpis la iradon. — Dio mia!. . . Eˆ c tiu ˆ ci ci abomenulo timas. . . Ili iris ankora˘ u kelkcentoj paˆ sojn; so jn; Pjotruˆcan can tiel vivege ektiris la kondukilojn, ke la cervoj ekbatis la glitveturilon per la piedoj. Samtempe la Jakuto levis la manojn supren, etendis la piedojn, kvaza˘u li volus forkuri kiel eble plej malproksi malproksime me de tio, kion li ekvidis. ekvidis. La kovrilo kovrilo defalis defalis de lia vizaˆgo kaj gi ˆ gi aperis sub la fela kapuˆ kapuˆ co: co: abomena vizaˆgo, plata, kovrita de aknoj, kun difektita nazo kaj kun puso en la okuloj. Nun ˆgi estis morte pala kaj kovrita de grandaj granda j gutoj guto j da ˆsvito. svito. — Anka. Anka. . . Ank Anka. . . riga rigard rdu. u. . . sang sango! o!.. . . — murm murmur uret etis is li — ne, ne, mi ne iros iros plu plu por por io ajn en la mond mondo. o. . . Mi ne vetu veturo ros, s, ne, ne, . . . mort mortig igu u min, min, mi ne vetur veturos! os!.. . . Efektive iu restigis sangajn postsignojn — grandajn rubenajn makulojn kun flava rando. Anka Anka rigardis tiujn signojn signo jn de sufero kaj ˆsi estis timigita ne malpli malp li ol Pjotruˆ Pjot ruˆ can. can. — Viro, a˘ u virino? — demandis ˆsi. si. Pjotruˆcan can rigardis en la mezon m ezon de postsigno. p ostsigno. — Kiu povas povas scii? Virino, ˆsajnas sajnas al mi. — Pjotruˆ Pjotruˆ can, can, mia bona, karulo arulo mia. . . ni veturu veturu ankora˘u iom. iom. Kriu, Kriu, kaj kaj poste ni veturos. — Bone Bone mi krio krios! s! Sed Sed mi ne vetu veturo ross por io ajn. Kial Kial mi dev devas perei? perei? Ili bezonas helpon, ili mem devas serˆci. ci. Ni lasos ˆ ci ci tie la pakaˆ pakaˆojn. o jn. Poste ili venos venos kaj prenos. prenos. . . En la frosto frosto ˆcio cio estas sendanˆ sendanˆgera, neniu ˆstelos. stelos. . . Vulpo? — Li ˆsancel san celiˆ iˆgis gis momenton, sed tuj li revenis al la anta˘ua decido. — Mi diros al la komunumo, ke ni trovis sangon sur la vojo, ke mi ne povis povis fari fari unu unu paˆ paˆson son plu. plu. . . Ne ekzist ekzistas as leˆgo go postula postulant nta, a, ke oni iru, iru, kie la sango sango de la lepruloj lepruloj estas. estas. . . La sola rigard rigardado ado povas povas ka˘uzi uzi mals malsan anon on.. . . Tiu Tiu ˆ ci ci “sinjo “si njorin rino” o” ne ˆserca se rcas. s. — Tiam mi neniun vidos! — Pli bone estas, estas, ke vi ne vidu. vidu. . . Por kio rigardi rigardi? ? Li estas estas kvaza˘ kvaza˘u mortinto. into. Min vi dev devas nun rigarda rigardadi. di. . . Mi ne hav havas nazon, nazon, sed li tute tute ne havas havas karnon sur la vizaˆgo... g o... — Pjotru Pjotruˆ ˆ can, can, Pjotru Pjotruˆ ˆ can. can. . . Vi ja prome promesis sis.. Nur unu unu fojon, fojon, solan solan fo jon. jon. . . Eble, Eble, kiam kiam mi ekvido ekvidoss lian lian senk senkarnan arnan vizaˆ gon, g on, mi lin lin forg forges esos os.. . . lia lia ombro ombro ˆcesos cesos min turmen turmenti ti nokte? nokte? La ˆsamano samano ja ordonis. ordonis. . . Mi volas volas esti tran trankv kvil ila a kiel kiel la aliaj. aliaj. . . mi volas volas,, ke ˆgi gi ˆsanˆgiˆ giˆ gu. gu. Tiam Tiam eble eble mi vin ekamo ekamos, s, kuti kutimo mos. s. . .


4

Pjotruˆcan can nee balancis la kapon. ˆ estas — Mi vokos, sed mi ne veturos. Gi estas vana. Por Por ˆ ciu ciu kara estas estas la vivo. vivo. . . Mi vetur veturus, us, sed la la sango. sango. . . De la sola sola odoro odoro oni oni povas povas malsaniˆ malsaniˆgi. Tiam vi ne ne sekv sekvus us min min tie tien, n, ho ho ne! ne! Huh Huhu . . . hu. . . uu. uu. . . Oha. Oha. . . Ili kriis kelkfoje kiel eble plej la˘ute ute kaj, kaj , depuˆsinte sinte la kapuˆ cojn co jn de la orelo orel o j, atente a˘ uskultis, Post iom da tempo el la malproksimo, kovrita de la frostaj uskultis, vaporiˆ gaˆ gaˆoj o j kaj de la l a punta pu nta teksa teks aˆo o de la arbaroj, arbaro j, alflugis al ili plenda ˆgemo, simila al hunda bleko. ˆ vi a˘ — Cu udas? udas? Jen ili estas! estas! — kriis Anka Anka kaj tuj ekkuris. Pjotruˆ Pjo truˆcan can kaptis kapti s ˆsian sia n manikon man ikon.. — Vi freneziˆgis, gis, virino! Unu paˆso so plu kaj vi estus enpaˆ sinta sinta en e n la l a sangon! s angon! — Mi devas, devas, devas. devas. Mi rigard rigardos os de malpr malproks oksime ime.. . . Vi restu restu ˆci ci tie. . . Mi tuj reve revenos nos tuj. tuj. . . ˆ Si eltiris sin el liaj manoj kaj iris tra la neˆgaj ga j amasoj amas oj.. Sur ˆsian sian varmigitan vizaˆ gon, gon, de kiu la kapuˆ kapuˆ co co tute defalis, la frosto metis malvarmajn malvarmajn blankajn blankajn ˆ kisojn, la densa aero haltigis ˆsian sian rapidiˆgintan gintan spiradon. Sajni Sa jniss al ˆsi, si , ke ˆsi si falos; ˆsi si miris, ke la tero forkuras de ˆsiaj siaj piedoj, ke la koro tiel terure batas kaj doloras. doloras. La okuloj, okuloj, rigardan rigardantaj taj malproksi malproksimen, men, ne vidis, vidis, ke Pjotru Pjotruˆ ˆ can can time time rapidi rapidiss post ˆsi; si; la oreloj oreloj ne a˘udis udis la krak krakadon adon de la glitv glitvetu eturil rilo o kaj 1 la ronkadon ronkadon de la cervoj. cervoj. Fine ˆsi si ekvidis ekvidis malproksi malproksime me jurton jurton inter neˆgaj gaj amasoj, kovritan de la neˆgo go ˆ gis gis la supro, kaj anta˘u ˆ gi gi kelke da nigraj nigra j homaj homa j ˆ rekonis la figuroj. figuroj. Ili rimarkis rimarkis ˆsin sin kaj genuflek genufleksis, sis, etendin etendinte te la manojn. Si edzon. Li staris anta˘u la aliaj, alia j, ˆsi si do kuris al li, forgesinte pri ˆ cio. cio. — Anka! Anka!.. . . Ank Anka!. a!. . . Atend tendu! u! Halt Haltu! u!.. . . Kion Kion vi fara faras? s?.. . . Atend tendu, u, mi diro diross ˆ al vi! — kriis krii s post pos t ˆsi si Pjotruˆ Pjot ruˆ can, can, penante pen ante ˆsin kapti. Si ne a˘ uskultis uskultis lin; ju pli proksime ˆsi si sentis la p ersekuton, ju pli la˘ la ˘ute ute piedfrapis la cervoj, des pli rapide ˆ ˆsi si kuris. k uris. . . Sia alproksimiˆgo go ka˘ uzis uzis tumulto tumulton n en la areto da mizeruloj. mizeruloj. Unua Unua forkuris forkuris malgrand malgranda, a, presk preska˘u nuda nuda knabinet knabineto; o; post ˆsi si rapidis rapidis maldikiˆ maldikiˆginta ginta skeleto skeleto kun longaj longaj haroj kaj gestoj gestoj de Tunguzo; unguzo; eˆ c viva viva kadavro, adavro, kies tuta vizaˆ go prezentis unu vundon, leviˆgis de la tero. go tero. Nur li staris genue genue rigidiˆginta ginta kaj, kvankam kvankam li rigardis ˆsin, sin, ˆsajnis, sa jnis, ke li tute ˆsin ne vidis. La sama vizaˆgo, la samaj okuloj okuloj malgaja malgajaj, j, kiujn ˆ si si tiom da fojoj kisadis! kisadis! ˆ saltis al li kaj kaptis lian manon. Si — Vi esta estas. s. . . viv vivas. as. . . spir spiras as.. . . Greg Gregor orio io!. !. . . Ank Ankora˘ ora˘u la vizaˆgon gon vi vi hav havas. . . ili mensogis mensogis.. . . kaj la buˆ buˆso so ne estas estas difekt difektita ita.. . . Mi ne volas volas.. . . Mi resto restoss ˆ ci ci tie. tie. . . Mi pref prefer eras as kun kun vi ie ajn. . . Oni Oni min turme turmen ntis. tis. . . Mi esti estiss kvaz kvaza˘ a˘u malbenita benita.. . . Oni evitis evitis min. min. . . La senna sennazul zulo. o. . . Pjotru Pjotruˆ ˆ can. can. . . nur nur li. . . — parolis parolis ˆ si si senorde. ˆ anka˘ — Cu u vi malsaniˆgis? gis? — balbutis la viva kadavro, kadavro, tuˆ tuˆsante sante ˆsian brakon. 1

Jakuta domo.


5

ˆ ekrigard Si ekrigardis is kaj ˆetis etis sin flanken flanken de la kripla, kripla, sanga, sanga, senfingra senfingra mano ˆ rimarkis etendita eten dita al ˆsi. si. Si rimarkis teruran teruran vizaˆ gon, g on, en kiu kiu tra tra la putr putraj aj lipoj lipoj la dentoj dentoj lumis, lumis, kvaza˘ kvaza˘ u en moka moka rideto rideto.. . . La konsc konscio io subite subite ekbril ekbrilis is en ˆsiaj larˆ ge malfermitaj pupiloj! ge — Kial vi tuˆ tuˆsis sis min, abomenulo? abomenulo?.. . . Vi scias, ke estas estas malpermesit malpermesite. e. Kio okazi okazis?. s?. . . — La kada kadavro vro ekridi ekridis. s. Samt Samtempe empe virino, virino, starant staranta a en la pordo, pordo, maldikiˆ ginta, sed juna kaj vestita pli bone ol la aliaj, kiu ˆgis nun suspekte ginta, rigardis la fremdan virinon, subite ˆetis etis sin anta˘uen kun malfermitaj brakoj: — Haltu, haltu! Deˆ Deˆetu la paka p akaˆ ˆojn, o jn, kiujn ki ujn vi alveturigis. a lveturigis. Ili estas niaj. nia j. La komunumo komunumo ilin sendis, mi scias. . . Haltu, ˆcar car alie mi ˆsmiros smiros vian vizaˆgon per ˆ kriis mia propra propra sango. sango. . . vi abomena, abomena, sennaza sennaza monstro. monstro. . . Tuj lasu cion. cîon. — Si kaj kuris kuris rapide rapide preter Anka Anka kaj Gregorio Gregorio.. Tiam anka˘ anka˘u la aliaj tien rigardis; Pjotruˆ can, can, kiu jam turnis la glitveturilon glitveturilon por forkuri, ˆsanceliˆ sanceliˆ gis, gis, poste li komencis komencis rapide deˆ deˆeti eti la sakojn: manˆgaˆ gaˆon, o n, vesto ves tojn jn,, eˆc litaˆ li taˆon. o n. Li deˆeti e tiss ˆ cion cion kaj ekbatis la cervojn, kiuj ekkuris galope. La virino tute ne intencis intencis lin perseku per sekuti; ti; ˆsi si ridis r idis,, kliniˆ kl iniˆgis al la deˆ deˆetitaj objektoj objekto j kaj rigardis ilin. La terurita Jakuto lasis anka˘u sian propra propr aˆon kaj tiamanie tiam aniere re pligrandi plig randigis gis la “riˆcaˆ caˆojn” o jn” senditajn senditajn de la komunu komunumo. mo. La malsanuloj malsanuloj alrampis alrampis al la donacoj, rigardis rigardis ilin ilin scivo scivole, le, kaj homaj homaj delik delikataj ataj briloj briloj eklumi eklumiss en iliaj iliaj dolor doloraj aj bestiˆ bestiˆgintaj vizaˆ goj. goj. — Tamen Tamen oni memoras pri ni. Ekzistas Ekzistas ankora˘ ankora˘u en ˆ ci ci tiu mondo bonaj Jakutoj! — ekˆgemis gemi s longharu lon gharulo, lo, simila simi la al Tunguzo. Tunguz o. — Eˆ c pri vi, v i, Biter B iterh h âj, â j, oni o ni ne forgesis. . . Rigardu, oni sendis al vi ˆ cemizeton. cemizeton. . . tute bonan ˆcemizeton cemizeton oni sendis al vi — li aldonis, eltirante el la pakaˆ pakaˆoj o j malgrandan infanan ˆ cemizeton cemizeton kalikotan alikotan.. Kun bonkora bonkora rideto rideto li donis donis ˆgin al la nuda, malgranda knabino, moviˆ gema gema kiel simieto. — Redonu, ˆgi gi estas estas por mi! — kriis la alta virino kaj kaptis aptis la ˆcemizon cemizon el ˆsiaj sia j mano j. ˆ oni tie skribis? Vi ja ne naskos — De kie vie scias, ke ˆgi estas por vi? Cu infanon tiel grandan kiel ˆ ci ci tiu ˆcemizo! cemizo! — diris la longharulo longharulo kun malica rideto. La virino kolere lin rigardis, deturnis sin, sed ˆsi si ne ellasis la akiron el sia mano.

6


II La ruˆ gaj briloj de la fajro rampis sur la malalta plafono kaj sur la klinitaj gaj muroj de la jurto, kovritaj per fulgo, ˆetante etante sur ilin grandegajn monstrajn monstra jn ombrojn ombroj n de la figuro fig urojj sidantaj s idantaj ˆ cirka˘ cirka˘u la fajrujo. Oni kuiris la vespermanˆgon kaj ˆ ciuj ciuj malsanuloj malsanulo j kolektiˆgis gis por observi ˆ ci ci tiun gravan gravan laboron. Eˆ c Salban kaj lia edzino Kutujah ˆsit ˆsit — du vivaj, vivaj, preska˘ preska˘u senkarnaj skeletoj skeleto j — sidis ˆce ce la kaldronoj, tremante kaj malla˘ute ˆ gemante, kaj rigardis avide la bolantan gemante, akvon. — Vi ankora˘ u ne mortis, mortis, maljun maljunaj aj putru putruloj?. loj?. . . La morto morto ne povas povas trovi trovi vin, a˘ u vin timas. . . Vane oni nutras nutras vin, vin, — mokis mokis ilin la altkresk altkreska virino, virino, la sama, kiu proprigis al si la ˆ cemizon cemizon de Biterh âj. â j. — Ne peku, Mergenj, anka˘u vin ˆ gi g i trov trovos. os. . . ˆ serˆ — Gi cu! cu! Mi ne timas ˆgin! gin! Ne dolˆ ce ce estas loˆgi gi ˆ ci ci tie kun vi. ˆ vin elturm — Gi elturmen entos tos,, vi sufiˆ sufiˆ ce ce sufero suferos. s. . . La manoj, manoj, piedoj piedoj defalo defaloss al vi. . . Vi ˆcesos cesos estri. estri. . . vi humiliˆ humiliˆ gos, gos, — ekˆgemis gem is Kutuj Ku tujah ah ˆsit. ˆsi t. — Anta˘ ue mi mortos, mi ne atendos, — rediris Mergenj. ue — Tro malhumi malhumila la vi estas. estas. Eble Eble vi pli frue frue bezonos bezonos homan homan helpon! helpon! — aldonis aldonis longharulo, longharulo, kiun pro liaj mallertaj mallertaj gestoj gestoj kaj malrapid malrapida a parolado parolado oni moke moke nomis nomis Fluo, Fluo, kaj li rigard rigardis is plensi plensigni gnife fe la tro dikiˆ dikiˆginta gintan n talion talion de la ˆ ˆ virino. Si ruˆ giˆ giˆ gis, gis, ˆsiaj siaj okuloj brilis, sed ˆsi si diris nenion. Sian atenton tute okupis murmureto, kiu flugis de la benkoj, kaˆ kaˆsitaj sitaj en la ombro. — . . . Mi ne ha havis vis rifuˆ rifuˆ gejon. gejon. Kiam oni forprenis forprenis vin, mia frato proprigis proprigis al si la bovinojn, bovinojn, kaj min li elpeli elpelis. s. Se vi estas infekt infektita ita,, diris diris li; li timas timas anka˘ u min. La aliaj aliaj ank anka˘ u timis. Se iu akceptis akceptis min, tio estis nur nur por unu, unu, du tagoj. Mi devis devis plenumi plenumi plej malfacil malfacilan an laboron, laboron, dormi en la plej plej malmalbona angulo, en sterko, kaj manˆgi el aparta vazo. Mi mastrino, mi sinjorino manˆ gis gis kun la hundoj. hundoj. Por Por mi ekzist ekzistis is neniu neniu loko sur la tero. tero. . . La najbaroj, najbaroj, kiujn ni ne unufoje helpis helpis bonkore, bonkore, ofendis kaj kaj insultis insultis min. Mi estis por ili kvaza˘ u ˆsua sua plando plando.. . . Plej Plej longe longe mi loˆgis gis ˆ ce ce la riˆ culo culo Simono. Li ne nutris min, sed almena˘u ne elpeli elpelis. s. Mi vivis vivis per la almozo. almozo. Sed Sed kiam mi kulpig kulpigis is la fraton en la juˆgo go pri mia havo, anka˘u Simono elpelis min. “Mi ne bezonas fierajn laboristinojn-riˆ lab oristinojn-riˆ culinojn. culinojn. Pro tio la na jbaroj malamos min”. La frato kalumniis kalumniis min, ˆcikanis, cikanis, promesis, ke li nutros vin. Li diris, ke li sendis al vi ˆ jam tre multe. multe. Oni aljuˆ gis al li unu duonon, la alian oni ordonis redoni. Cu gis li sendis ion al vi?


7

Gregorio silentis. — Mi sciis, sciis, ke li, mensog mensogas, as, sed de vi eˆ c vaporo aporo ne alflug alflugas as en nian nian mond mondon on.. . . La komun omunum umo o diri diris, s, ke mi, mi, ne pov povos mast mastru rumi mi sen sen viro viro,, ke la bestaro bestaro pereos; pereos; tial ˆgi ordonis lasi la duonon al mia frato, por ke li nutru vin. — Kredu Kredu al li. . . — murmure murmuretis tis moke moke la viro. — Kaj via duon duono? o? — Sen tero, tero, sen laboris laboristo, to, sen fojno, fojno, kion kion povis povis fari sola virino? virino? Fine Fine Pjotruˆcan can min prenis!. . . ˆ eksilentis malfacile spirante. Si — La sennazulo? — Jes, Jes, tiu ˆci. ci. . . malbel malbela, a, abomen abomena. a. . . ˆ li. — Cu li. . . amis amis vin? vin? La virino malla˘ ute ute ploris. ˆ ˆsajnis al mi abo— Kion Kion mi devis fari? fari? La morto morto perseku persekutis tis min. Cio mena. mena. . . Sopiro Sopiro,, malˆ malˆ gojo brulanta iris post mi kiel mia ombro. Sed mi ne povis gojo vin forgesi, mi ne povis forgesi, kiel ni konatiˆgis unu kun la alia, a lia, kiel feliˆce ce ni vivis, vivis, kiam vi prenis prenis min. . . Miaj interna internaˆ ˆoj estis plenaj de larmoj. . . Mi volis volis vidi vin. . . nur nur unufoje, unufoje, nur de malproksi malproksime. me. Sed alie okazis. okazis. Mi estas ˆci ci tie, mi esta estass kun vi kaj. kaj. . . mi ne beda˘ beda˘ uras! uras ! Morti Mort i ˆcie cie oni devas, ˆ cie cie egala egal a estas e stas la morto. morto. . . Vi povas povas vivi ankor ankora˘ a˘u longe, kaj ni povas ankora˘u gui ˆ gui la amon! Ni mortos mortos kune! kune! Mi ne povis povis forgesi. forgesi. . . La doloro premis mian koron, koron, puˆ puˆsis sis min al vi. vi. . . — Kredu al ˆsi! — siblis neatendite Mergenj. — Kiu venas ˆ ci ci tien memvole. . . viva viva en inferon! ? Oni forpelis ˆsin, sin, ˆcar car ˆsi si estas malsana. Nur mi pereas p ereas inter inter vi sana, senkulpa. senkulpa. . . Vi memoras, memoras, kiam mi venis, venis, mi montris montris mian korpon, pon, puran puran,, sanan, sanan, sen makul makulo, o, sen akneto. akneto. Kial Kial mi suferas, suferas, malbenitaj, malbenitaj, inter inter vi? Vi malpur malpurigi igiss min per via spiro, spiro, per via sango, sango, vi fermis fermis por mi la tutan mondon. mondon. Por Por tio fajro brulanta brulanta englutu englutu vin anta˘u via mor morto to.. La tondro batu ˆciutage ciutage viajn vundojn. . . — Pro kio kio vi ree ree furioza furiozass Mergenj? Mergenj?.. . . — ekˆgemis gemis Salban. — Ne ni altrenis ja vin ˆci ci tien, tien, sed via propra propra edzo edzo ˆetis etis vin ligita ligitan. n. Se ni ne estus estus tiam tiam malligintaj vin, vi estus pereinta pro la kuloj kaj malsato. ˆ mi ne estas nun kvaza˘ — Kial vi faris tion? Cu u sen animo. — Ni ˆ ciuj ciuj estas ombroj de homoj! — ekˆgemis gemis Fluo. — Kaj tiu ˆci ci virino virino memvo memvole le venis! venis! Nian mizeran mizeran nutra nutraˆ ˆon, on, kiu al ni ne sufiˆ cas, cas, ni devos dividi kun ˆsi. si. . . Deˆ siru siru de ˆsi si la vestojn, vestoj n, smiru ˆsin sin per viaj sukoj, sukoj, ˆsi si eksentu eksentu plej balda˘ balda˘u dolo doloro ron n kaj sufe sufero ron! n! — krii kriiss la koler kolera a ˆ ˆetis furiozulino. Si etis sin al la geedzoj. geedzo j. ˆ Ciuj eksilentis. eksilentis. Anka, Anka, tremanta tremanta kaj pala, ˆ cirka˘ cirka˘uprenis siajn vestojn per la manoj. Mergenj haltis anta˘u ˆsi kaj ridis. ridi s. — Vi timas? timas? Memor Memoru u do, memor memoru, u, kia kia mi estas. estas. . . Vi kona konass min?. min?. . . KreKredeble vi ne unufoje a˘udis u dis pri pri mi de la Jakut Jakutoj. oj. . .


8

— Mi a˘ udis udis — murm murmur ureti etiss Anka. Anka. — Mi scias, scias, ke oni tre maljust maljustee agis agis kontra˘ u vi, ke nun vi venˆgas gas vin al ili kaj disportas la infekton. — Ho, ankora˘ u ne! Mia korpo ankora˘u estas estas sana, sed ven venos os la tempo. tempo. . . A˘ uskult uskultu, u, vi diris, diris, ke oni oni maljus maljuste te agis agis kont kontra˘ ra˘u mi, jes, maljus maljuste te,, ho kiel maljuste! Mi estis bona, b ona, kvieta, mi havis ˆcion. cion. . . ˆ jam estas — Gi estas kuiri kuirita ta!! Riga Rigard rdu, u, ˆgi bolas bolas kaj tuj tuj elflu elfluos os — ekkr ekkrii iiss ˆ Biterh âj âj kaj montris la kaldronojn per la mano. Ciuj turnis sin tien. Oni elverˆ elverˆsis sis la “enhavon” “enhavon” en grandegan lignan pladon, kaj la malsanuloj, malsanuloj, sidiˆ ginte gi nte ˆ cirka ci rka˘ ˘ u la tablo, komenci komenciss vice ˆcerpi cerpi per kuleroj. kuleroj. Nur Salban kaj Kutuja Kut ujah h ˆsit ˆs it manˆ ma nˆgis gis aparte el malgranda j vazoj, ˆ car car la komuna nutraˆ nutraˆo estis tro varmega por iliaj vunditaj lipoj kaj la aliaj manˆgis tro rapide. — Dio donu sanon sanon al Pjotruˆ Pjotruˆ can, can, ke li venis. venis. . . Ree ni malsatus. malsatus. Hiera˘ Hiera˘u ni manˆ gis gis la lastan fiˆson! son! — diris Fluo, lekante la kuleron. — Kial vi nomas lin pli bona, bona, ol la aliaj?. aliaj?. . . La komu komunu numo mo sendis sendis lin, li venis ven is,, ˆ car ca r ˆgi gi ordonis al li — aldonis kolere Gregorio. — Diru, ke via edzino! — diris Mergenj malice rigardante la geedzojn. — Rakontu, Rakontu, Anka, la nova novaˆojn el la mondo, — sin turnis al la juna virino Salban. ˆ komencis rakonti pri la a˘utuna Si utuna fiˆskapto, skapto, pri la manko de fojno, pri la malsato, malsato, kiu minacas minacas printempe printempe la komun komunumon umon.. Ili atente a˘usku us kult ltis is,, ˆ car ca r ˆ cio ci o tio estis grava anka˘u por ili. ili. Poste oste Anka Anka rakont rakontis is detale: detale: kiu mortis mortis,, kiu malpacis, kie naskiˆgis gis knabo kaj kie knabino. — Muˆcila cil a edziˆ edz iˆgis. gis. Li prenis virinon virinon maldik maldikan, an, nigran, malgrandan malgrandan,, kaj donis por ˆsi dek bovinojn. bovino jn. ˆ ja estas — Al kiu li donis? Si estas orfino orfino.. . . — Li donis al la princo. princo. . . Li devis doni. doni. . . Vi ja scias, ke ciu ˆ ciu virino virino havas havas sian sian prezo prezon. n. . . — Vi a˘ udas, udas, Gregorio. . . La viroj ˆ ciam ciam kaj ˆ cie cie gajnas — eˆ c ˆ ce ce la lepruloj. pruloj. . . Tie ˆ ci ci ili ne pagas pagas por la virinoj. virinoj. . . — ridis ridis Mergen Mergenj. j. Anka Anka demande rigardis ˆsin, sin, sed Mergenj jam leviˆgis por kolekti kaj lavi ˆ maldelikate la vazojn. Si maldelikate reprenis la vazon vazon de Biterh âj, âj, kiu lekis ˆgin avide, kie a jn povis atingi ˆsia sia lango. — Vi faros faros truon truon en la vazo! vazo! Donu! Donu!.. . . La infano infano time etendis etendis al ˆsi si la maldikajn manetojn, kiuj fleksiˆgis gis sub la pezo de la vazo, kaj ˆsi kuris al sia protektanto Fluo. El la plej gravaj novaˆ novaˆoj o j plej pl ej multe mul te impres im presis is ˆciujn ciuj n la rakonto r akonto pri pr i “sinjor “si njorino, ino, kiun cent ˆcevaloj cevaloj alveturigis alveturigis de malproksime, de la sudo”. ˆ estis tre granda sinjorino, oni faris por ˆsi apartajn — Si aparta jn vojojn, vo jojn, dehakinte dehakinte arbojn en la tajgo, apartajn pontojn sur la riveroj, ˆcar car sur la malnovaj malnovaj ˆsi si ne ˆ veturis de la imperiestrino povis veturi. veturi. Si imp eriestrino mem kaj devis veni ˆ cien. cien. Nur al ni ˆ ˆsi si ne povis, ˆ car car la kuloj kulo j terure pikis sin. Si demandis ˆcie cie pri sanigaj herboj.


9

— Kia sanigo sanigo!! La morto morto estas estas nia sanigo! sanigo! — samte samtempe mpe ekˆgemis Salban kaj lia edzino. — Pro ˆci ci tiuj herboj oni intencis intencis konstrui konstrui domon kun feraj fenestroj. fenestroj. . . — Malliberejon! — korektis Fluo. — Kaj meti tien ˆ ciujn ciujn malsanulojn el la tuta lando. ˆ eble estas konstr — Ho Ho! ho. . . Cu konstrui ui tian domon? domon? Ni estas tre multaj. multaj. Tie ˆci ci ni estas sep, en la distrikto distrikto de Borsk, Borsk, en la orient orientaj aj kaj nordaj nordaj lokoj lokoj loˆ gas gas lepruloj. . . Kie ja estas fiˆ soj, soj, tie anka˘ anka˘u lepr leprul uloj. oj. . . Pres Presk ka˘ u duono de la ˆ oni metos Jakuta Jakuta lando nutras nutras sin per fiˆsoj. soj. . . Kion do oni faros? Cu meto s ˆ ciujn? ciuj n? Kiu Jakuto Jakuto scias, scias, kio okaz okazos os al li post unu unu jaro?. jaro?. . . Anka˘ Anka˘u ni ja estis sanaj kaj ˆ gojaj gojaj kaj neniu neniu el ni sciis, sciis, ke li portas portas en si veneno venenon!. n!. . . — Eble la imperiestr imperiestrino ino ordonos pro ˆci ci tiu saniga herbo! Sed pri kio ni estas kulpaj, pri kio? — Pli Pli bone bone estu estus, s, se oni per unu fojo morti mortigu guss nin. nin. Por kio vivi, vivi, se oni devas sidi si di en skatolo, post ˆ cirka˘ cirka˘ubar u baro. o. Oni Oni tie ne vidas vidas la mondo mondon. n. . . la sunon. sunon. . . La vintro vintro kaj kaj printempo printempo estas estas egalaj. Oni ne povas povas meti retojn retojn por fiˆso j au ˘ birdoj, oni ne povas kolekti kreska kreskaˆojn. ojn. . . Nun ni almena˘u iom similas la aliajn!. . . Vi diras, diras, ke ili donos donos ˆ cion, cion, kion ni bezonas! bezonas! Nenion Nenion ili donos!. donos!. . . Ili ne donos pli multe multe ol nun, nun, ˆcar car ili ne povas, povas, ili mem ne havas. havas. . . Nun ni povas povas helpi helpi nin per nia propra propra laborad laborado o kaj penado, penado, sed post feraj feraj kradoj?. kradoj?. . . ˆ Ciuj unuvoˆ unuvoˆ ce ce plendis kaj indignis. — Sendube la distriktestro, kanajlo, elpensis tion! — kolere diris Fluo. — Silentu! ne parolu tro multe! — haltigis lin Gregorio. — Kion ili povas fari al mi? Kion? Kion? Ili venu ˆ ci ci tien, tien, ili alkonduku alkonduku tutan militistaro militistaron. n. . . — Ni al ˆciuˆ ciuˆ ˆsmiros smi ros la buˆ sego sego jn per pe r sango! sang o! — ekridis ekri dis Mergenj. Merge nj. — Kiam ˆ ciuj ciuj estos malsana j, pli bone estos por ni, ˆ car car ˆ ciuj ciuj estos egalaj! egala j! Fluo eksilentis kaj indigne rigardis ˆsin. — Mi tute ne deziras, ke ˆciuj ciuj malsaniˆgu. gu. Ili estu sanaj, sanaj, Dio favoru favoru ilin. ilin. ˆ miaj vundoj Cu vundoj malpli malpli doloro doloross min, min, kiam kiam aliaj aliaj havo havoss similajn similajn?. ?. . . Sed meti meti ˆ ni estas nin en mallibe malliberej rejon. on. . . Kial? Kial? Cu estas kulpaj?. kulpaj?. . . Pro kio enter enterigi igi vivajn vivajn homojn? — Vi estas prav prava, prava!. prava!. . . Ili estu sanaj. sanaj. Dio ilin benu, benu, sed ni anka˘ anka˘u volas ˆ mort mortii libe liberaj raj.. . . — Ciuj konsentis konsentis kaj disiris. Anka Anka malligis sian paka pakaˆon on kaj komen komencis cis tondi tondi kaj kudri kudri ion por la edzo. edzo. Mergen Mergenjj anka˘ anka˘u kudri kudriss ion. ion. La geedzoj Salban ˆgemis gemis en silenta angulo, kaj Fluo flikis la reto jn ˆce ce la fajrujo kaj rakontis al Biterhâj â j per ra˘uka voˆ voˆ co: — “Malgranda Dika Maljunulino, kiu posedis kvin bovinojn, eliris matene serˆ ci ci la brutojn sur la kampo. Tie ˆsi trovis floron kun kvin branˆ cetoj cetoj kaj, rompinte neniun, ˆsi alportis alporti s ˆgin hejmen, metis sur la kusenon kaj zorge kovris. Poste ˆsi si sidiˆ sidi ˆgis gis por melki melki la bovinojn. bovinojn. Subite. Subite. . . eksonoris eksonoris sonori sonoriletoj, letoj, ˆ la tondilo falis teren. La maljunulino ektremis, la lakto elfluis teren. Si kuris ˆ revenis kaj en la jurton, jurton, rigardas rigardas la florojn: la floro kuˆ sas sas kiel anta˘ue. Si


10

ˆ ree melkis. Kaj ree ˆsi si a˘ a ˘udas udas sonoriletojn, ree la tondilo falis de la tablo. Si ree disver disverˆ ˆsis sis la lakton lakton teren. teren. Kaj la floro. floro. . . ˆgi kuˆ sas sas kiel anta˘ue. ue. Triafoje riafoje si malla˘ ute ute alproksimi ˆgis gis kaj rigardis rigardis tra fendo en la pordo. pordo. Maldek Maldekstr stre, e, kie la virinoj dormas, kie staras la benko por la nesvatitaj knabinoj, betega virgulin virgulino o sidas. sidas. Super la helaj okuloj okuloj la brovoj brovoj kuˆ kuˆsas sas kiel du zibeloj, kiuj etendis la piedetojn piedeto jn unu al la alia, ˆsia buˆ so so — el fandita arˆgento, gent o, ˆsia si a nazo naz o — el forˆ gita gita arˆgento. gento. . . Kiam ˆsi parolas, ˆsajnas, sa jnas, ke papilio pap ilio flirtas sur ˆsiaj sia j vangoj; kiam ˆsi si glutas, ˆsajnas, sa jnas, ke hirundo flugas en ˆsia sia gorˆgo. Tra la blanka blanka vesto brilas la lunsimila korpo, tra la travidebla vesto brilas la korpo amata.” ˆ git-Bergenj, Post iom da tempo Haˆ git-Bergenj, la filo de “Glora sanga okulo” iris en la granda grandan, n, mallum malluman an arbaron arbaron.. Subit Subitee li ekvidis: ekvidis: apud apud la domo de Dika Dika Maljun Maljunulin ulino, o, kiu posedis kvin bovinojn, bovinojn, sciuro sciuro sidas sur lariko. lariko. Li komencis komencis celi celi kaj kaj bone bone pafi. pafi. De la frua mate mateno no ˆgis la malluma vespero li ne trafis eˆ c unu fo jon. La suno subiris. En tiu tempo lia sago falis en la kamentubon kamentubon de la jurto. jurto. “Malju “Maljunu nulin lino, o, redon redonu u al mi la sagon,” sagon,” li petas. Neniu Neniu responrespondis. Varmega armega sango sango ruˆgigis gigis liajn vangojn, ruˆga ga sango kolorigis lian frunton, de la flanko flanko kolera kolera penso alsaltis, alsaltis, de poste arogan aroganta ta penso alflugis, alflugis, li ˆetis sin en la jurton. Li ekvidis la virgulin virgulinon; on; li ekvidis ekvidis ˆsin sin kaj svenis; svenis; poste li reviviˆ gis, gis, enamiˆgis, gis, elkuris elkuris el la jurto, jurto, saltis saltis sur la ˆ cevalon cevalon kaj galopis galopis hejmen: “Gepatroj miaj, diris li, Maljunulino, kiu posedas kvin bovinojn, havas belegan belegan knabino knabinon! n! Prenu Prenu ˆsin sin kaj donu donu al mi”. mi”. . . La patro patro sendis sendis na˘u militistojn sur na˘ u ˆcevaloj. cevaloj. Ili galope rajdis en la arbaron, arbaron, rapide eniris en la jurton, jurton, ekrigardi ekrigardiss kaj svenis pro la beleco beleco de la knabino. knabino. . . Ili reviviˆ reviviˆgis, eliris; la plej eminenta eminenta restis. . . “Malgran “Malgranda da Maljunulin Maljunulino, o, kiom vi postulas postulas por via filin filino? o?”. ”. . . Fluo interrompis la rakonton kaj enpensiˆgis. La virinoj virinoj portis en la jurton jurton la lita l itaˆ ˆon, kiun ili tage aerumis ekstere. — Iru dormi, dormi, Biterh Biterh âj. âj. La vundoj vundoj dolor doloras as min, min, mi ne rakon rakontos tos plu. Morga˘ u la vetero ˆsanˆ sanˆgiˆ gos: ni havos degelon a˘u vento gos: venton. n. . . Biterh Biterh âj âj obee obee iris iris en la angulo angulon, n, kie ˆsi si dormi dormiss kun Fluo Fluo sur benko benko.. Anta˘ u la fajrujo Fluo longe lavis en varma akvo kaj bandaˆgis siajn kripligitajn piedojn. Laca kaj suferanta li falis sur la liton kaj tuj ekdormis. — Vi dorm dormas as,, Fluo Fluo!! Ne dormu dormu,, karul arulo. o. . . Vi ne a˘udas — vekis lin post momento momento Biterh âj. âj. — Fluo, bona Fluo. . . Ne dormu, dormu, mi timas. . . — Kio okazi okazis? s? — deman demandis dis dormet dormetan ante te Fluo. Fluo. — Brueg Bruego. o. . . granda granda brubruego! ˆ bruegu! La glacio en la lagoj krevas, — Gi krevas, la vetero ˆ sanˆ sanˆgiˆ gos. gos. — Fluo, tio estas alia bruego! Eble venas la sinjorino, kiun veturigas cent ˆ cevaloj cevaloj kaj kiu intenc intencas as meti nin post ferajn kradojn. kradojn. . . — Dormu Dormu,, dorm dormu! u! Netim Netimu!. u!. . . ni forku forkuros ros.. . . — Anka˘ u min vi prenos, Fluo, mia arˆgenta genta,, mia karul karulo. o. . . — Mi prenos prenos vin, vin, mi prenos prenos.. . . Sed nun nun dormu. dormu.

11


III II I

Vintre la ekstera mondo preska˘u ne ekzistis por la malsanuloj. malsanuloj. Pro manko manko de vestoj kaj de d e fortoj fort oj ili ˆciam ciam restis r estis en la jurto. La ˆcielon, cielon, neˆgon, sunon ili vidis nur malofte, malof te, kiam ili estis devigata j eliri e liri por alporti faskon da d a branˆcaˆ caˆo, o, kiun ili kolektis somere, a˘u neˆ gon, kiun ili fluidigis kaj uzis kiel akvon, fine por gon, aerumi la litaˆ litaˆon, plenan de parazitoj. Tiujn ˆ ci ci laborojn plenumis plenumis ordinare la pli sanaj: Gregorio, Anka, Fluo, iafoje Mergenj. En la mallu malluma, ma, halad haladza za jurto jurto la tempo tempo pasis pasis monoto monotone ne kiel kiel malgaja, malgaja, griza, malbonodora rivero; iliaj solaj im presoj estis la malsato kaj doloro, kiu vagadis en iliaj korpoj, penetris iliajn muskolojn kiel vermo, kiu rampas ˆ cirka˘ ka u ˘ la ost ostoj. oj. Ilia Iliajj ˆgemoj gemoj malpli a˘ u pli teruraj kaj la˘utaj u taj pendis en la venenit venenita, a, nigra aero de la jurto. Ili havis jam malmulte malmulte da ligno ligno kaj la vintro vintro povis povis da˘ uri uri ankora˘ ankora˘ u longe, longe, ili do devis esti ˆsparemaj, sparemaj, kaj nur nur malgrand malgranda a ˆ estis tiel malforta, ke la neˆgvento ofte fajro bruletis en la vasta fajrujo. Gi estingis ˆgin, gin, penetris tra la kamentubo kune kun la fumo internen kaj enpelis malsek malsekan kaj malvarma malvarman n aeron, aeron, kiu ekstreme ekstreme turmen turmentis tis la leprulojn. leprulojn. Tra la fendoj fendoj en la muroj muroj la vento vento blovis pli kaj pli forte kaj enˆ enˆsovis sovis en la loˆgejon siajn rabajn ungegojn. — Malbone, Fluo, malbone vi zorgis a˘utun utunee pri pri la jurto jurto.. . . Nun Nun ni estas estas devigataj pli multe hejti kaj malgra˘u tio la malvarmo turmentas nin. — Mi mem suferas. Vi forgesas, forgesas, ke en la fino de la laboroj sur miaj manoj ulceroj ulceroj aper aperis. is. . . ˆ memora — Tio estas vera! Ciu memorass nur nur pri si mem!. mem!. . . La malsan malsanulo ulo simisimilas las la hundo undon. n. . . Kia Kia fros frosto to?! ?!.. . . Kiel Kiel teru terure re la arti artik koj kaj tend tenden enoj oj dolo dolora rass min. min. . . Kiam Kiam ven venos os la mor morto to? ? — ˆgemis gem is Kutuja Kut ujah h ˆsit ˆs it ˆ ce ce la faˆrujo r ujo,, etenda ete ndante nte la vunditajn manojn al la apena˘u bruleta bruletan nta fajro. . . — Mi varmigos por vi akvon — diris delikate Anka. — Ree Ree vi volas volas bruli bruligi gi ligno lignon! n!.. . . Kaj kiu kiu el vi alpor alporto toss el la arba arbaro ro la rigidiˆ gintajn gintajn ˆ stipojn. stipojn. . . Kiu?. . . Eble vi Anka, Anka, kiu hav havasblank asblankajn ajn dentojn?. dentojn?. . . Granda Granda sinjorino sinjorino,, riˆ riˆ culino. culino. . . Ne kura ˆgu brulig bruligii lignon lignon senbezon senbezone. e. Mi ne ˆ donos eˆ c unu pecon! — kriis kri is Mergenj. Mer genj. Sia furioza vizaˆgo, go , ˆ cirka ci rka˘ ˘ uita uita de bukloj ˆ tre malofte sidis da haroj, nigraj kiel korvo, aperis el la malluma angulo. Si nun kun la malsanuloj, preska˘u neniam eliris eksteren, kaj kuˆ sis sis sur la litaˆ litaˆo o sur amaso da vestoj kaj ˆ cifonoj, cifono j, da kiuj ˆsi havis grandan provizon.


12

— Mia Dio! Kio fariˆgas gas nun en la mondo ˆce ce la homoj? — ˆgemis Salban. — Hodia˘ u ja festo estas, karna karnav valo. . . ˆ — Jaku Jakutoj toj vizi vizita tass unu unu la alian alian.. . . En la jurt jurtoj oj rido rido,, kantoj. antoj. . . Ciuj estas sataj, gajaj. . . Ili divenas divenas proble problemojn, mojn, kant kantas. as. Eble oni oni ie festas festas geedziˆ geedziˆgon... — Vi memoras, Gregorio, ˆguste guste anta˘ anta˘ u unu jaro vi prenis min en vian domon, domon, Vi konstruis konstruis novan novan jurton. Varme estis en ˆgi, ni estis feliˆcaj, caj , ˆgojaj. gojaj. La najbaroj najbaroj venis venis.. Per Per la kudrile kudrilego go ni anta˘ anta˘udir u diris is la sorto sorton n kaj subi subite te.. . . ˆgi gi montri montriss al vi nigran nigran vojon. vojon. . . Sed neniu neniu kredis kredis tion, tion, ˆ ciuj ciuj ridis. ridis. . . Vi estis estis tiel tiel lerta, lerta, sana, laborema. laborema. . . Ni posedis posedis ˆcion, cion, kion la homoj bezonas. . . Kaj nun nun ni estas esta s ˆ ci ci tie! ti e! Malaper Mala peris is nia ni a j riˆcaˆ caˆoj, o j, nia n ia juneco jun eco pasis pa sis kiel k iel la l a fumo — murmuretis murmure tis Anka. — Kiam mi konstruis la domon, mi ne sciis, ke ˆgi restos malplena, ke nia fajrujo estingiˆgos. gos. . . mi kredis, kredis, ke plenig plenigos os mian hejmon hejmon la babila babilado do kaj la ridoj ridoj de niaj infan infanoj. oj. . . Nun Nun nigr nigra a nubo kovr kovris is al ni la mond mondon on.. . . Of Ofte te mi pensas, pensas , ˆcu cu pli pl i bone b one estas e stas vivi, a˘u ne vivi! — rediris Gregorio. Anka ektremis. — A˘ A uskultu, u ˘ skultu, tiam mi restus tute sola. Ni povas vivi. ankora˘u long longe. e. . . Por tio ˆ ci ci mi venis. La morto mort o kaj la maljuneco malj uneco ˆ ciam ciam estas es tas egala eg alaj, j, ˆcu cu por p or la lepruloj, leprulo j, ˆ ˆ cu cu por p or sana s anajj homo h omoj. j. Ciujn minacas kvaza˘ u lepro lep ro — murmuretis ˆsi, si, rigardante lian vizaˆgon gon ankora˘ u sanan, sed jam kovritan de bluaj makuletoj. Li nenion respondis kaj revenis al la kutima dormema indiferenteco. La krakado de la fajro kaj la ˆgemoj de Salbran sonis monotone kiel tik! tak! tak! de horlo horloˆ ˆgo go kaj en kontra˘ ua ua angulo Biterhâj âj murmuretis malla˘ute kiel grilo, en la orelon de Fluo. — Fluo Fluo,, kio kio esta estass fest festo? o?.. . . Kion Kion tiam tiam la homoj homoj fara faras? s? Kial Kial ili ridas ridas?. ?. . . Rakontu, Fluo, mia arˆgenta, genta, mia mia bona. bona. . . Hodia˘ Hodia˘u tiel tie l silente si lente estas e stas ˆce ce ni, ni , neniu ne niu parola parolas. s. . . La koro koro bata batas. s. . . Estas Estas tiel tiel malgaje malgaje,, malˆ malˆgoje... — Sile Silen ntu, tu, infa infano no.. . . Kial Kial esta estass al vi malg malgaje aje kaj malˆ malˆgoje? goje? ˆ cu cu vi vidis ion alian alian? ? Ni malˆ malˆgojas, go jas, ˆ car car ni rememoriˆgas gas la pasint pasintan an tempon. tempon. . . Ekzist Ekzistas as divers diversaj aj festoj! festoj! En iuj oni ne laboras, laboras, sed vesta vestass sin kiel kiel ordina ordinare re.. . . En aliaj oni manˆ gas gas pli bone bone kaj vesta vestass sin pli bele, bele, sed ekzista ekzistass ank anka˘u festoj tiel grandaj, ke oni vestas sin kiel por geedziˆgo kaj manˆ gas gas tiom, kiom povas enpreni enpreni la stomako. stomako. . . Tiam ˆciuj ciuj estas gajaj! — Fluo, eble mi devas hodia˘u surmeti la tukon, kiun vi donacis al mi? — Ne, hodia˘ u estas malgrand malgranda a festo. . . La tukon tukon lasu por granda granda festo kiel kiel Pasko a˘ u Sankta Nikolao, kaj hodia˘u. u. . . — Li eksilen eksilentis tis kaj kaj kovri kovriss la nudan nudan dorson de la knabineto per la basko de sia ˆcifona cifona vesto. — Tre maljuste agis Mergenj, ke ˆsi si proprigis al si vian ˆ cemizeton. cemizeton. — Ho Fluo, Fluo, ne parol parolu u pri pri ˆgi, g i, la larm larmoj oj tuj tuj fluas fluas el miaj okuloj okuloj.. Mi neniam havis ˆcemizon. cemizon. . . Anka promesis, ke ˆsi si kudros ˆgin por mi. mi. . . Anka Anka estas estas bona. . . Por kio ˆsi si venis? ˆ ni ˆ — Kial? Kial? pro pro malsaˆ malsaˆ geco, geco, kaj nun nun ˆsi ne povas povas reveni. reveni. . . Car ciuj ciuj estas malbenita malb enita j, Biter B iterh h âj! â j!


13

— Malb Malben enit itaj? aj?.. . . De kiu? kiu?.. . . — Jes malbenit malbenitaj! aj! Ekzist Ekzistas as infekt infekto, o, kiu flugas flugas en la aero, aero, kuˆ kuˆsas sas en la manˆ gaˆ gaˆo o kaj falas falas sur la homojn homojn kiel kiel rusto. rusto. . . Ili scias nenion, nenion, gajaj ili amuziˆ gas. gas. . . Ve, ili ili amuzi amuziˆ ˆgas!. gas!. . . La frost frosto o krak krakas ekste ekstere. re. . . La knaboj, knaboj, knabiknabinoj vetku vetkura ras, s, kaj kiun kiun oni estas estas kaptin aptinta, ta, tiun oni povas povas kisi. kisi. . . Oni nomas nomas gin: ˆ gin: “kun fermitaj fermitaj okuloj”, okuloj”, ˆcar car la kisanto kisanto fermas la okulojn. okulojn. . . A˘u oni alpelas la ˆcevalojn cevalojn el la aro. . . A˘u oni danca dancas. s. . . La viroj viroj kaj virinoj virinoj tenas tenas la manojn reciproke unu de la alia kaj lerte turniˆgas en la rondo, rond o, kantas kaj ˆ ce ce la ˆsanˆgo ili anka˘ u povas povas kisi unu unu la alian. alian. . . — Por kio kisi? — Vi estas malsaˆga, ga, vi estas malgranda. Kiam vi fariˆgos grandaˆga... g a... — Nur vin, Fluo, mi ˆ ciam ciam kisos. . . Salban kaj Kutujah ˆsit ˆsit abomene ab omene odoras o doras kaj estas teruraj. teruraj. . . Mergenjo Mergenjon n mi timas. timas. . . Gregorio Gregorio kaj kaj Anka Anka tute tute ne rigarda rigardass min. min. . . Nur Nur vin, vin, Fluo, Fluo, nur nur vin vin mi amas. amas. . . ˆ tiu tempo mi fariˆgos — Vi estas malsaˆga... g a... Gis gos kiel Salban a˘u eble ankora˘ u pli abomen abomena. a. . . Aten Atendu, du, eble eble anka˘ anka˘u al vi Dio Dio sendo sendoss iun. iun. . . — Kaj li pafos, pafos, kaj la sago falos en la kamen kamentubon. tubon. . . Li eniros eniros en la jurton jurton por preni ˆgin. gin. . . kaj li ekvidos ekvidos min, estos estos ravita, ravita, svenos; svenos; poste poste li reviviˆ reviviˆgos, enamiˆ gos, gos, elsaltos, sidiˆgos gos sur la ˆcevalon, cevalon, rapidos al la gepatroj kaj diros: mi vidis knabinon, la brovoj kiel du zibeloj; la okuloj kiel du nigraj birdoj, kiuj flirtas per sia j oraj ora j flugiloj, flugilo j, la buˆ buˆso so kiel du papilioj, kiuj flirtas per p er siaj sia j ruˆgaj flugiloj. . . Kiam ˆsi parolas, super ˆsia sia kolo kvaza˘ kvaza˘u flugas blanka mevo, kiam ˆsi si iras, ira s, kvaza˘ kvaz a˘u flugas arˆgenta genta mevo . . . Tra la blanka blanka vesto brilas brilas la lunsimila lunsimila korpo, korpo, tra la tra travide videbla bla vesto vesto brilas la korpo amata. amata. . . Fluo la˘ udis. udis. — Vi bone ˆ cion cion memoras, knabino! — Tiel bone mi memora memoras, s, tiel bone. bone. . . Kiam Kiam mi fermas fermas la okulojn, okulojn, mi tuj ˆ cion cion vidas. . . — Vere, homoj, anka˘ anka˘ u ni festu hodia˘u! u ! — subit subitee Fluo Fluo la˘ ute ute diris kaj leviˆ gis gis de la benko. — Ni festu, ni festu! — subtenis lin Anka, alirante al la fajrujo. — Malˆ vi konsentas? gaje, tre malgaje estas estas hodia˘u. u. . . Ni faru faru pli gran grandan dan fajron fajron.. Cu ˆ — Jetu lignon! — ekkriis Fluo. — Mi ˆ ciam ciam diras, ke peko estas por ni lepruloj pensi pri la morga˘ua tago! — ekˆ gemis Salban. — Dio ne volis, ke ni pensu kaj reprenis nian sanon. gemis ˆ vi furioziˆgis?... ˆ vi estas — Cu g is?... Cu estas solaj?. solaj?. . . La vint vintro ro da˘ uros uros ankora˘ u longe, ˆ vi pensas, ke la komunumo sendos kaj ni havas nek lignon, nek manˆgaˆon. Cu ion al vi? Vi tion atendu!. atendu!. . . — atakis atakis Mergenj Mergenj la projekton, projekton, sed ˆcar car ˆsi si ne povis nun leviˆgi, gi, neniu neni u timis timi s ˆsin. ˆ la brila La festeno sukcesis. Ce brila fajro ili fine sufiˆ sufiˆ ce ce varmigis armigis siajn malvarmajn armajn vunditajn vunditajn korpojn. korpojn. . . Ili banis banis sin plezure plezure en la varmego armego.. Lar Larmoj moj de konten kontenteco teco plenigis plenigis iliajn fermetitajn fermetitajn okulojn. okulojn. La rigidiˆ rigidiˆgintaj tendenoj


14

fariˆ gis gis ree elastaj, la malsanaj malsana j artikoj ˆ cesis cesis dolori. Ili kuiris tutan monton da fiˆso j. — Dio sendas ˆgojon gojon anka˘ u en nian animon. . . — murmuretis Kutujah ˆsit. ˆsit. Ebriaj pro la sateco ili tuj profunde ekdormis. Por ne longe, por kelke da horoj horo j eksilentis eˆ c la ˆgemoj. gemoj. Matene Matene akra krio rompis la silento silenton. n. Gregorio Gregorio tuj vekiˆgis kaj kaptis la manon de Anka. ˆ vi krias, Anka? Kio okazis? — Cu La aliaj anka˘ u levis la kapojn. ˆ moj, sed Gemoj, Ge sed aliaj. aliaj. . . ne iliaj iliaj ˆgemoj, gemoj, ˆ gemoj plenaj de forto kaj batalo, flugis gemoj el la malluma angulo de Mergenj. — Anka, iru al a l ˆsi si — murmuretis Gregorio Gre gorio per p er tremanta tr emanta voˆ co. co. La Jakutino Jak utino rapide vestis sin, ekbruligis la fajron kaj malaperis en la malluma angulo. La krioj ˆ cesis cesis unu momenton, momenton, sed poste ili ree eksonis eksonis grincan grincantaj, taj, koleraj, koleraj, petegantaj helpon. Biterh âj âj timigita kaptis forte la manon de Fluo. ˆ — Fluo mi timas! Si tiel tiel kria krias! s!.. . . Kaj nun nun io alia alia kria krias. s. . . Fluo Fluo,, Fluo! Fluo!.. . . Mia Mia Dio. Dio. . . Infa Infane neto to krias. krias. . . Ank Anka alpor alporti tiss etul etulon on al la fajrujo fajrujo kaj ˆgi krias, krias, tiel tiel ˆ anka˘ kria krias. s. . . Cu uˆ gin oni elpelis el la mondo, ke ˆgi tiel gin tiel krias, krias, Fluo?. Fluo?. . . — Fluo, helpu min, helpu min! — diris rapide Anka. — Varmigu akvon. ˆ knabo a˘ — Cu u knabino? knabino? — demandis demandis scivole scivole la Jakuto. Jakuto. ˆ — Knabo! Cu li estas via? Fluo nee skuis la kapon. — Gras Grasa a knabet knabeto! o! — aldo aldoni niss li. li. — Bone Bone estas estas,, ke nask naskiˆ iˆgis gis knabo, ni havos poste laboranton. Anka lavis la infanon per akvo, kiun ˆsi prenis en la buˆ son. son. La akuˆ sitino sitino malla˘ ute ute ˆ gemis. gemis. — Anka! Anka! — murmu murmureti retiss ˆsi fine — venu venu tien ˆci! ci! Knabo, a˘ a ˘u knabino? ˆ vi vidi Knabo! Cu vidis, s, kiun kiun li simi simila las? s? Alpor Alportu tu la infa infano non n al li, mon montru tru al ˆ li!. . . Sed nun nun li ne estas estas scivo scivola. la. . . Anka, Anka, malfeliˆ malfeliˆ caj caj estas ni virinoj. virinoj. . . Cie...Ne ekzistas rifuˆgejo, gejo, kie ni povus kaˆ kaˆsi si nin kontra˘u nia sorto. Kial li silentas? Li eˆ c ne rigardas rigardas!! Li hav havas nun nun vin junan, junan, freˆ freˆsan, san, vi laboros laboros por li kaj suferos. ros. . . Ne kredu kredu al al li!. li!. . . Kredu Kredu al neni neniu u en la mondo mondo.. . . Oni pov povas kredi kredi nur nur al si mem, ˆcar car ˆciu ciu estas nur sia propra amiko. . . Mi havis edzon, li prenis min de la gepatroj gepatroj dorlotat dorlotatan an kaj viveman viveman.. Ni estis feliˆ caj, caj, mi laboris, laboris, amis lin, ˆ tio sed mi ne havis havis infan infanojn. ojn. . . Cu tio esti estiss mia kulpo?. kulpo?. . . Li ekma ekmalam lamis is min. min. . . Mi restos restos sola — diris diris li — pro vi kiel karbigit karbigita a arbo kiel trunko sen branˆ branˆ coj, coj, ˆ tio estis mia mia fajrujo estingiˆgos, gos, mia domo resto restoss sen heredo heredont ntoj. oj. . . Cu kulpo? Dio ne donis!. donis!. . . La edzo malami malamiss min, li trovis trovis al si alian alian virinon, virinon, kaj kaj min li turmentis, batis; li intencis mortigi min per malsato, sed li ne sukcesis. . . Tiam li ˆetis etis min ˆci ci tien, t ien, vivan en ˆci ci tiun inferon, de kie k ie neniu revenas! Li ja povis elpeli min, sed li timis, ke oni devigos lin redoni mian havon, ke oni ne permesos al li edziˆgi duafoje. duafoje. Li do diris, diris, ke mi estas estas malsana, malsana, kaj kaj li


15

ˆetis min ˆ ci ci tien . . . Li ˆetis min ˆ ci ci tien. . . Li ˆetis min ˆ ci ci tien. . . ˆ longe kaj maldolˆce Si ce ploregis. ˆ vi vindis ˆgin? — Donu Donu la infano infanon! n! Cu gin? — fine diris diris ˆsi, si, kiam ˆsi si iom trankviliˆ gis. gis. — Mi tuj donos ˆgin gin al vi, sed anta˘ue ue mi ˆetos oferon en la fajron. Ni ne sciis, ke ˆ gi gi okazos hodia˘u nokte. nokte. . . Iru, Fluo, alportu la plej grasan fiˆ son, son, ni devas devas danki pro la nov nova spiro. spiro. Prenu Prenu anka˘ anka˘u mian korbon el betula ˆselo, selo, mi lasis en ˆgi gi iom da butero por vi, Mergenj! Fluo gratis sin post la orelo, vestis la piedojn kaj iris en la provizejon. — Kial Kial mi? — li murmu murmuris ris — Grego Gregorio rio devus devus iri. — Li brue malferm malfermis is la pordon de la provizejo, prenis la fiˆ son son kaj buteron kaj revenis ˆcirka˘ cirka˘uita de neˆ ga ga nebulo. — Hu!. Hu!. . . kia kia frost frosto. o. La neˆ neˆ gvent gventego ego furiozas, furiozas, balaas balaas ies pekojn. . . — Ho Dio de la fajro! Grizhara, flama Maljunulo! Sinjoro kaj Mastro de niaj hejmoj, Zorganto pri la brutaroj kaj pri niaj infanoj! Akceptu malgrandan oferon de nia sincera koro kaj da˘urigu favore donaci al ni multkoloran brutaron, brut aron, haroriˆ haro riˆcajn ca jn ˆcevalido cevalid o jn, knabo knab o jn kun ku n forta for tajj fingro fing roj, j, kapabla kapa blajj streˆ st reˆ ci ci la pafarkojn, kaj ruˆgvangajn gvangajn knabinojn kun laktoplenaj mamoj — preˆgis Anka, ˆetante en la flamojn pecojn da grasa fiˆ so, so, kiun konsumis konsumis la siblanta fajro. fa jro. — La maljunulo amas ˆgin, gin, ho, amas! — diris kviete Fluo, montran montrante te la fajrujon. — Vi donis al li tutan fiˆ son. son. . . tutan fiˆ son! son! — murmuretis riproˆce ce Salban, sed lia edzino fermis al li la buˆ son son per sia mano, envolvita en e n ˆcifono. cifono. — Ne blasfemu! — Por kio multkolora multkolora brutaro, haroriˆ haroriˆ caj caj ˆ cevalidoj? cevalidoj? Por kio ni bezonas ilin? ilin ? Vi devis devi s peti p eti pri ˆ cerko, cerko, pri ˆcerko. cerko. La fiˆ son son ni devus devu s manˆ m anˆgi, — murmuris la maljunulo. Dume Anka Anka fandis la buteron en kaseroleto, kaseroleto, verˆ verˆsis sis ˆgin sur subtason kaj tenis ten is ˆ ce ce la buˆso so de Mergen Mer genj, j, kiu ki u kuˆsis sis preska pre ska˘ ˘u senkonscie sur la lito. — Trinku, virino! La malsanulino, ne malfermante la okulojn, glutis avide la bongustan kaj bonodoran bono doran trinkaˆ trinkaˆon, on, Subite ˆsi si malfermis malfermi s la okulojn, okulo jn, mire rigardis Ankan kaj mald ma ldel elika ikate te repuˆ repuˆsis si s ˆsin: si n: — Iru Iru for! for! Iru. Iru. . . de mi! mi! ˆ ne revenis al la edzo, Anka prenis la infanon kaj lasis la malsanulinon, Si kiu senmove s enmove kuˆsis sis sur la l a lito kaj turninte la vizaˆgon al la muro dormis a˘u ˆsa jnigis dormon, sed ˆsi sidiˆgis flanke sur neokupitan neokupitan benkon. La infano, vindita per ˆ cifonoj, cifono j, maltrankvile maltrankv ile moviˆgis gis surˆ siaj sia j genuoj, kaj ˆsi rigardis tra larmoj larmo j la malluman, haladzan, malpuran jurton, kie vivaj mortintoj malla˘ute ˆ gemis gemis en duondormo. — Anka˘ Anka˘ u mi fariˆgos gos tia. . . Dio kompa kompatu tu mian mian pekema pekeman n animon animon,, donu donu morton rapidan kaj sendoloran.


16

ˆ ne povis kompreni, kiamaniere fariˆgis, ke la mondo estas fermita por ˆsi, Si si, ke nenien, nenien ˆsi si povas povas forkuri de sia mizera sorto. Tiuj ˆ ci ci pensoj rompis ˆ ˆsian si an kura ku raˆ ˆgon gon kiel la blovo de la vento putrantan arbon. Cu ne pli bone estus tuj morti? Neniu bezonas b ezonas ˆsin!. sin!. . . La sennaza Pjotruˆ Pjotruˆ can, can, kiu estis same sola, ˆ ne ˆsajnis sa jnis al ˆsi si tiel abomena abo mena kiel anta˘ue... Si ekkompatis sin mem, maldolˆcaj ca j larmoj fluis el ˆsiaj okuloj. — Dio, Dio!. Dio!. . . Pro kio kio vi punas punas min tiel tiel severe severe? ? La ploro ˆsin konsolis; ˆsi si volis dormi, sed pro laciˆgo ˆsi si ne povis reveni sur ˆ sidis la tutan nokton en profunda malˆgoˆo, la liton al la edzo. Si o, dormet dor metante ante sur la benko. La blanka tago rigardis tra la glaciaj fenestretoj de la jurto kaj lumigis per malviva brilo la teruran pentra p entraˆ ˆon: on: kotan malbonodoran malbon odoran akvon, a kvon, kiu brilis br ilis sur la planko planko kiel spegulo, spegulo, la figurojn figurojn de la malsanu malsanuloj, loj, kiuj kuˆ sis sis sur la benkoj benkoj kaj similis mortintojn, mortintojn, envolvitajn envolvitajn en ˆ cifonojn. cifonojn. Anka nenion vidis; ˆsi si a˘udis udis nek la bruon de la vento, penetranta tra la kamentubo, nek la ˆgemojn gemojn de la kunuloj, nek la vokadon de Gregorio, kiu fine ˆ dolˆce decidis deci dis peti, pe ti, ke ˆsi si revenu. Si ce dormis dorm is kun la etulo etul o sur la genuoj, genuo j, delikata rideto brilis sur ˆsia sia bruna vizaˆgo kaj la okulharoj ˆetis longajn ombrojn sur ˆsia si a jn maldik mal dikiˆ iˆgintajn gintajn vangojn.

17


IV A˘ uskultu uskultu maljunulino: maljunulino: hodia˘u nokte la lastaj fingroj defalis de miaj manoj. Nun vi nutros utros min kiel kiel malgra malgranda ndan n infan infanon! on!.. . . ˆgemis Salban. ˆ mi ne fara — Kompreneble mi faros tion! Cu farass tion tion jam de longe longe.. La fingroj ta˘ ugis u gis por neni nenio. o. . . Ne malˆ malˆgoju, goj u, — konsolis lin Kutujahˆsit. — Vi estas prava, tamen domaˆge estas. Mi ne povas rigardi ilin, kiam ili ˆ kuˆ kuˆsas sas sur la planko. planko. . . Jetu ilin en la fajron. — Por kio?. kio?. . . Ili Ili hala haladz dzos os kaj malpur malpurig igos os la fajron fajron.. . . La fajron fajron oni oni ne devas devas malˆ sati sati — murmuris murmuris Gregorio. . . — Ho miaj manoj manoj,, miaj miaj fort fortaj aj manoj manoj.. . . Nun Nun mi estas estas kvaz kvaza˘ a˘u arbo, karˆ bigita de la fulmo! Cu vi memoras, Kutujah ˆsit, ˆsit, la tempon, kiam ni falˆ cis cis ˆ mi tiam pensis, ke mi mortos sur nia herbejo? Cu mortos ˆci ci tie? Mi, la plej lerta ˆ vi memoras, maljunulino, falˆcisto cist o en la tuta ˆ cirka˘ cirka˘uaˆ uaˆo!. o!. . . Cu maljunulino, kiel feliˆ ce ce ni vivis? vivis? La najbar na jbaroj oj vizitis vizitis nin, alportis alportis nova novaˆojn. ojn. . . Nun nigra nokto kovris kovris niajn pupilojn pupilojn.. . . Ni edukis edukis du filojn, filojn, du filinojn, filinojn, sed ni scias scias nenion nenion pri ili. En la komenco ili venis por etendi la manojn al ni almena˘u de malproksime, sed nun ni ne scias, ˆcu cu ili havas havas idojn, a˘u mortis mortis mem? mem? La pesto pesto ilin. ilin. . . — Ne malbenu, Sablan! — detenis lin Kutujah ˆsit. ˆsit. — Manˆ gaˆ gaˆo restis restis por du tagoj, se ni manˆgos g os kiel homoj, sed se ni ne faros tion, — mi ne scias, — komencis solene Fluo, enirante en la jurton kun vazo en la mano. Anka sekvis lin. — Malmulte Ma lmulte restis! r estis! — aldonis ˆsi. — Por du tagoj?. tagoj?. . . ripet ripetis is la aliaj. aliaj. — Kaj la vintro da˘uras uras kaj da˘ uras... u ras... ˆ — Gi estas pli bona por ni, eble la komunumo ion sendos, anta˘u ol la degelo degelo malbon malbonigo igoss la vojojn. . . — Esperu tion! Anka diris, ke ili mem havas nenion. — Se ili ne havas, havas, kion helpos helpos nia babila babilado do?. ?. . . — Eble Anka iros? — Ili mortigos mortigos min, min, mortig mortigos. os. . . Mi timas, timas, mi ne iros! iros! — murmure murmuretis tis la juna virino, skuante nee la kapon. La malsanuloj malsanulo j meditis, sidante ˆcirka˘ cirka˘u la fajro. fajro. La flamo flamo tremi tremiss kaj ˆgia ruˆ ga brilo kisis iliajn vizaˆgojn, kovri ga kovritajn tajn de sangaj sangaj kaj bluaj bluaj makuloj, makuloj, de malmolaj cikatroj; cikatroj; tra truoj truo j en la malpuraj ˆcifonoj cifonoj ˆgi penetris ˆgis gis iliaj maldiˆ dolˆ kaj kaj malfortiˆgintaj gintaj membroj. Gia ca ca varmo karesis la dolorajn dolora jn korpojn korpo jn


18

kaj konsoli konsoliss la malesperajn malesperajn animojn. Ili avide avide suˆ suˆ cis cis ˆgin, gin , ˆ car car anka˘ anka ˘ u ˆ gi gi estis balda˘ u estingiˆgonta. gonta. — Kion ni decidos? — demandis Fluo. — Ni atendos. Kion alian ni povas fari? Ni prepariˆgu, — rediris malgaje Gregorio kaj lia voˆ co co subite ra˘ukiˆ gis. gis. ˆ Ciuj rigardis lin. ˆ ˆ neniun — Gi jam eniras en vian gorˆgon, gon, Gregorio Gregorio!! Gi neniun kompa kompatas tas,, ne ˆ Anka aten atenda das! s! — ridi ridiss Merg Mergen enj. j. — Cu Anka havas havas sufiˆ ce ce da ˆ cifonoj cifonoj por viaj vundoj? Ili tuj aperos, estu certa. Gregorio silentis kaj ne turnis la okulojn, sangajn kaj malklarajn, de la ˆ niss al li, ke ˆgi fajro. Sajni Saj gi estingiˆ estingiˆ gas, gas, malaper malaperas, as, ke profun profunda da mallum mallumo o lin ˆ cirka˘ ka uas u ˘ as kaj vund vundoj, oj, kiuj kiujn n li ne havi haviss ˆgis gis nun, nun, aperas aperas sur la tuta tuta korpo. korpo. Li esperis, ke la malsano pli longe indulgos lin, ke li longe ankora˘u vivos preska˘ u san sana. . . Sed Sed ˆgi gi estis jam ˆce ce la so jlo. Li leviˆgis kaj iris al sia lito. — Vi forira foriras, s, Gregori Gregorio? o? Kiu do portos portos lignon lignon? ? Ni ja decidis decidis atend atendi. i. . . Se ni ne atend atendos, os, kion ni faros? faros? Kaj se ni devas devas atendi, atendi, ni bezona bezonass ligno lignon n — diris Fluo. Gregorio ne respondis, Post la terura eltrovo, eltrovo, ˆcio cio fariˆgis indiferenta por li. — Faru, kion vi volas! Fluo momenton meditis, poste li kolere metis sur la kapon kapon la ˆcifitan cifitan peltan ta n ˆ cap ca pon, on , ˆ cirka ci rka˘ ˘u la manoj li volvis ˆcifonojn, cifonojn, kiuj anstata˘uis uis la gantojn kaj eklamis sur siaj malsanaj piedoj eksteren por ligno. Anka iris post li. Ili duope portis hejtaˆon, on, por prepariˆgi. . . al la aten atendad dado. o. . . Merge Mergenj nj obser observis vis ilin ilin el el sia angulo, sed ˆsi si tute ne intencis intencis ilin helpi. — Vi anka˘ u povus labori, labori, vi ja estas sana! — diris Fluo, kiu perdis sian kutiman toleremon. ˆ anka˘ — Mi? Kial vi ne vokas vokas vian Biterh âj? âj? Si u estas sana! — Malgranda Malgranda infano infano,, senforta. senforta. . . — Infano? Infano? Por laborado laborado ˆsi si estas estas infano!? infano!? La diablo scias, kion vi faras kun ˆsi, si, vi abomena kadavro!. adavro!. . . — Hontu, malbona virino! — Kion Kion vi diri diris? s?.. . . Malbo Malbona na virin virino, o, vi diri diris, s, kanaj kanajlo lo!. !. . . Vi estas estas bona. bona. . . Rigardu Rigardu lin! La bona estas sana, sana, la bona estas forta, forta, — li neniun neniun petas pri io. . . Kiam Kiam li bezonas, bezonas, li mem trovo trovoss ˆcion. cion. . . Mi anka˘ anka˘u trovos, kiam mi bezonos. zonos. . . Sed Sed vi dev devas labori labori.. . . Malben Malbenitaj itaj lepru lepruloj. loj. . . Mi estis estis kaj kaj estas estas sana. sana. Dio ne punis, punis, ne signis signis min kiel vin. vin. . . Oni ne devus devus vin helpi, helpi, sed mortigi mortigi.. Se vi ne ekzistus, ekzistus, mi ne estus ˆci ci tie. . . Kial oni indulgas indulgas vin kaj lasas lasas al vi la vivon? Tuta rivero da insultaj vortoj kaj malbenoj ekfluis el la buˆso so de la pasia virino; kiam neniu respondis al ˆsi, ˆsi si kaptis kaptis la plorantan plorantan etulon, premis ˆgin al la brusto kaj siblis kolere:


19

— Suˆcu, cu, monstro m onstro kaj kresku! k resku! Vi fariˆ fa riˆgu timigilo kaj venˆ gu gu miajn mia jn turmentojn... Fluo kaj Anka, senbrue malfermante malf ermante kaj fermante la pordon, portis senˆ cese cese lignon en la jurton kiel formikoj. Biterh âj âj time trapasis la ˆ cambron cambron kaj iris post ili. Miloj da sunaj radioj, rebrilantaj de la neˆgaj kristalo j, ˆsin sin blindigis; momenton ˆsi si staris senmove senmove en ilia a˘ureolo, ureolo, nuda nuda kiel bronza statueto, statueto, malgranda kiel bastoneto, maldika, sed aminda pro natura gracio, kiu penetris, Dio scias per kia vojo, ˆgis ˆ ci ci tiu terura kavo. kavo. Anka rigardis rigar dis ˆsiajn sia jn brakojn, brakoj n, maldikajn maldikajn kiel herbeto, ˆsian sian timigitan vizaˆgon kun kapreo apreolin linaj aj okuloj okuloj kaj ridetis kompate. — Iru, iru en la jurton. jurton. Kion vi deziras? deziras? Vi malvarmi malvarmiˆ ˆgos! — Mergen Mergenjj diris. diris. . . Mi volu voluss helpi. helpi. . . Donu Donu almena˘ almena˘u unu ˆstipon. stipon. . . — Iru, Iru, iru. iru. . . jen via ˆstipo stipo — ekridi ekridiss Fluo Fluo kaj donis donis al ˆsi malgra malgrand ndan an pecon. — Bone estas, ke la knabino havas konsciencon konsciencon — aldonis li, kiam ˆsi si eniris en la jurton kaj fermis la pordon. Anka ekˆ gemis. gemis. — Kia estos estos nia sorto! sorto!.. . . ˆ ja okazas — Ne malˆ goju. goju. Gi okazas ne unuafoje. Dio ˆciam ciam helpis nin. Anka˘ Anka˘u tie, en la mondo, la malsato turmentas la homojn kaj ili nenie povas trovi rifugejo ˆ g ejon. n. . . La malˆ malˆgojo gojo pli dolora dolorass la homon homon,, ol la vundoj, vundoj, sed ˆcu cu ˆgi helpas helpas lin?. lin?. . . Gregor Gregorio io devus devus labori labori kun ni. ni. . . Diru Diru al li, ke li devas devas vivi kiel kiel la aliaj, ke li devas kutimi, — aldonis li delikate. La lipoj de Anka tremis. — Kion Kion mi diros diros al li?. . . Li ja ne estas estas infa infano no.. . . Ho, Ho, mia Dio! Dio! — Jen kion kion mi konsil konsilos os al vi: plendu plendu al la princo princo,, ke via frato frato proprproprigis igis al si la bovi bovinojn nojn,, postu postulu lu,, ke li redo redon nu ilin ilin.. . . La brut brutar aro o util utilus us,, gajigus igus nin. nin. . . Nun Nun ni estas estas solaj, solaj, ni havas havas nenio nenion n . . . Mi kun Grego Gregori rio o povu povuss falˆ falˆ ci ci la herbejon. herbejon. . . Kvank Kvankam am miaj piedoj piedoj ne multe multe ta˘ugas, sed mi povas ankora˘ u star stari. i. . . — Kiamaniere mi plendos? — Vi diros tion al iu, kiu alveturigos manˆgaˆ gaˆon. on. . . Ili ja venos venos iam. . . Anka enpensiˆgis, gis, en ˆsiaj siaj okuloj okuloj brilis brilis espero. espero. Tiel ili babilis, babilis, laborant laborantee seninterrompe, ˆgis gis la fortoj ilin tute forlasis. La lepruloj kuiris la lastan vespermanˆgon kaj kuˆsiˆ si ˆ gis, gis, por “aten “atendi” di”.. Ili kovris sin per la vestoj ˆgis gis la kapo kaj penis ekdormi. ekdormi. Anka Anka komunikis komunikis sian projekton al Gregorio, sed li respondis indiferente: — Jes, jes, jes, ni vidos vidos.. . . En la silentiˆginta ginta jurto oni a˘udis udis nur la ˆgemojn gemojn de Salban. Li ne povis povi s eˆ c kuˆ si, si, ˆ car car grandega, gran dega, ˆus aperinta ape rinta vundo, vund o, okupis okup is lian tutan dorson dorson kaj ekstreme ekstreme doloris doloris lin, krom tio li havis havis putran manon. manon. Li duone


20

sidis sur la benko, apogante la nukon al ˆgia dorso, kaj ˆgemis gemis pli kaj pli plende. Kutujah ˆsit, ˆsit, kiu ne malpli suferis, leviˆgis g is de tempo al tempo por doni al li akvon a˘ u lavi liajn lia jn vundojn, ˆstopitajn per la malfluidiˆginta ginta sango. sango. Tiam la malsanulo silentis momenton a˘u murmuretis al la edzino vortojn de la amo kiel kiel en iliaj iliaj junaj junaj jaroj. jaroj. . . Neni Neniu u alia alia kuraˆ kuraˆgis gis aliri al li. Eˆ c Fluo deturnis deturnis kun timego la okulojn de ˆci ci tiu pentraˆ pentraˆo o de la propra estonteco. Neniu iris ekster eksteren en.. Ili forte forte fermis fermis la pordon pordon kaj rekonis rekonis la tagojn tagojn per sunaj radioj, radioj, kiuj penetris p enetris tra la glaciaj glacia j fenestroj kaj metis ˆ cielarkokolorajn cielarkokolorajn makulojn makulo jn sur la argilan argilan plankon plankon kaj sur la senmov senmovajn figurojn, figurojn, kuˆ kuˆsantaj santaj en la anguloj. anguloj. La noktojn ili rekonis per la grandiˆginta frosto, per krakado de la krevanta tero kaj per la luna brilo, kiu same kiel la suno penetris tra la glaciaj feneˆ stroj, arˆ gentkolora, kaduka kaj malvarma, Ciutage gentkolora, ili manˆgis gis iom da restinta nutraˆo, o, al kiu ili almiksis almi ksis felon, felo n, segaˆon, on, larikan lari kan ˆselon. selo n. Fine anka˘ u tio mankis. Ili vivis, kvankam ili jam ne povis pensi, kvankam ili apena˘ u spiris en letargio, simila al la morto. Nur en la angulo de Mergenj da˘ uris la movado kaj iafoje ploris la etulo. uris Tamen kiam foje fo je longa bleko eksonis nokte en la l a korto, ˆciuj ciuj levis lev is la kapo jn. ˆ vi a˘ — Cu udas u das? ? Ili Ili veni venis! s!.. . . Ili Ili vok vokas!. as!. . . ˆ Ciuj a˘ uskultis avide, Fluo alrampis al la pordo kaj larˆge malfermis ˆ uskultis gin. gin. La luna lumo penetris en la jurton tra la frosta nebulo. La bleko eksonis tre proksime. — Lupoj — murmuretis la Jakuto kaj rapide fermis la pordon. Ree por longe ekregis silento, interrompata nur de la ˆgemoj de Salban kaj de la ploro de la etulo. Fine Salban eksilentis. ˆ vi sentas la teruran malbono— He!. He!. . . Fluo Fluo,, leviˆ leviˆ gu! gu! Salban Salban mortis. mortis. Cu ˆ sufok doron doron en la jurto jurto?. ?. . . Gi sufokos os nin. nin. . . oni dev devas as forigi forigi lin. lin. . . — post momen momento to kriis Mergenj. Neniu respondis. La ˆ ciam ciam servema Fluo ˆsajnigis sajnigis dormi a˘u eble efektive ne a˘ udis: udis: li ne moviˆ moviˆ gis, gis, Mergenj, Mergenj,.. kiu ˆgis gis nun evitis evit is ˆ ciun ciun movon kaj eˆ c ne ˆ ekbruligis la leviˆ gis gis por ˆeti lignon en la l a fa f a jron, ˆ cifoje cifo je elsatis el sia angulo. Si fajron, aliris al la Jakuto kaj kaptis lian brakon. — Leviˆ gu! gu! Fluo Fl uo kuˆsis sis senmova. sen mova. — Efektive, ili mortis, Mi devos mem labori anstata˘u ˆ ci ci tiuj senta˘ senta ˘ uguloj! uguloj! La maljunulo maljunulo tute infektos infektos la aeron!. aeron!. . . ˆ Si deˆetis etis la vestojn kaj nuda, terura, kun maldikaj maldikaj pendantaj mamoj kaj ˆ rigardis kun malligitaj malligita j haroj, ˆsi aliris al la mortinto kiel malsata lupino. Si lian vizaˆgon gon kaj ektremis pro abomeno, sed en ˆsiaj siaj okuloj tuj ekbrilis kolero kaj malamo. — Anka˘ u mi fariˆgos g os tia! tia!.. . . ˆ Si depu depuˆsis sis de la benko benko la korpon korpon per la piedo piedo kaj penis penis eltiri eltiri ˆgin el la jurto, sed la putraj membroj deˆ deˆsiriˆ siriˆ gis. gis. Tiam ˆsi si elektis el la amaso da ligno


21

ˆ aliris al la du dikajn branˆ cojn co jn kaj puˆ sis sis per ili la korpon kiel balaaˆ balaaˆon. Si fajrujo, sidiˆ sidiˆ gis sur la cindro kaj varmigis la genuojn. gis — Fluo!. Fluo!. . . Gregor Gregorio! io!.. . . Malben Malbenitaj itaj putru putruloj, loj, ˆ cu cu vi ne leviˆ leviˆgos por elˆ elˆeti vian vian patro patron?. n?. . . Helpu Helpu,, mi ne povo povoss fari fari tion. tion. . . ˆ cu cu tio estas estas mia devo?. devo?. . . Neniu respondis. La obstina virino kovris sian nazon kaj buˆ buˆson son per p er tuko, kaptis la mortinton per amba˘u manoj kaj komencis ruli ˆgin trans la altan ˆ ne estis facila, la mola korpo glitis el ˆsiaj sojlon, Gi siaj manoj kaj alkroˆ ciˆ ciˆgis al la fosto. — Nun mi certe infektiˆgos gos — pensis p ensis ˆsi, si, sentante s entante sur sia brusto la malsekan tuˆ seton seton de la mortinto. La malvarma aero, a ero, lumigita de la luno, ˆ cirka˘ cirka˘uis ˆsin ˆ pene finis la malfacilan taskon, rapide fermis la pordon kiel glacia akvofalo. akvofalo. Si ˆ tremis de ekscito kaj malvarmo kiel tremolo skuata kaj revenis al la fajrujo. Si de ventego. — Mi dev devas min lavi, lavi, alie mi mortos mortos de la sola sola odoro. odoro. . . ˆ fluidigis glacion en la kaldrono Si kaldrono kaj lavis sin. Poste ˆsi si serˆ cis cis manˆgaˆon ˆ en ˆciuj ciuj anguloj de la jurto. jurto. La infano infano plende plende ploris. ploris. Si rigardis la vestojn de Anka, Anka, elektis elektis pli bonajn kaj vestis vestis sin. En la ˆcifonoj cifonoj de Fluo ˆsi si tro trovis vis ˆ Gregorio ˆsi tranˆ tra nˆ cilon cil on kaj prenis pre nis ˆ gin. gin . Ce si staris momenton momenton meditante, meditante, sed ne ˆ revenis al la fajro, kiu preska˘u estingiˆgis tuˆsis si s lin. li n. Si gis kaj malforte malforte briletis. briletis. La etulo ploris. La spirado de la dormantoj dormantoj sonis en la anguloj de la jurto; ˆsajnis sajnis ˆ al Mergenj, ke si a˘udas udas paˆsado sa don. n. Si malfermis la pordon kaj a˘uskultis, uskultis, sed a˘ udis udis nenion nenion.. La luno luno kaj neˆgo go brilis en silento. Post ˆ si si ploris la etulo, kaj ˆ ˆ ce ce ˆsiaj sia j piedo pied o j kuˆ sis sis la abomena abo mena korpo korp o de Salban. Salb an. Si revenis al la fajrujo kaj ˆ jnis al ˆsi, ekbrulig ekbruligis is grandan grandan fajron. . . Sajnis Sa si, ke ˆsi si vidas la malproksimaj malproksim ajn n jurtojn, jurto jn, kie sataj homoj dormas en varmo, kie odoras vivo kaj sano. — Mi iros! iros! — murmure murmuretis tis ˆ si. si. — Mi iros!. iros!. . . Ili mortig mortigu u min!. . . ˆ Si deˆ siris siri s de la dormanta dorm anta Gregorio Greg orio la jakon de Anka kaj prenis pren is ˆsian sian ˆ capon, cap on, kiu pendis p endis ˆ ce ce la kapkuseno sur s ur najlo. na jlo. Gregorio vekiˆgis kaj levis la kapon, iliaj rigardoj renkontis unu la alian. — Kion vi volas? — demandis li per malsonora voˆ co. co. — Mi volas volas.. . . vian vian vivon, vivon, amon vian, vian, malsaˆ malsaˆga ga viro! — ekridis ˆsi. si. ˆ Si pendigis la tranˆ cilon cilon ˆ ce ce la zono, prenis vojaˆgan bastonon kaj eliris. Brue fermiˆ gis gis post ˆsi la pordo. pordo. La vent vento o ekpelis ekpelis en la jurto jurton n flamojn flamojn kaj fumon el la fajrujo. ˆ foriris? — Si foriris?!! — murm murmur ureti etiss Ank Anka. — Anka˘ Anka˘u mi foriru forirus! s! Mi ne havas havas fort fortojn. ojn. . . ˆ proprigis al si viajn vestojn, Anka, la infano frostiˆgas! Cu ˆ vi a˘ — Si udas, udas, kiel ˆ gi ploras? — diris Gregorio. gi — Mi ne havas havas fortojn, forto jn, mi ne leviˆ gos, gos, mi ne povas. povas. . . Gregorio ne insistis, sed ili amba˘ u ne povis dormi kaj senˆ cese cese a˘uskultis: uskultis: la etulo ploris pli kaj pli malla˘ ute, ute, li kaj pli plende. Mergenj iris en la arbaron sur la vojon, sur kiu Anka iam veturis kun


22

Pjotruˆcan, can, ˆ car car tie staris la plej proksima loˆgejo gejo de la Jakutoj. Jakutoj. La mallumo mallumo kaj malbona vojo ne malhelpis ˆsin. sin. Tie ˆ ci ci ˆsi si naskiˆgis kaj konis tre bone la ˆ cirka˘ ka uaˆ u ˘ aˆojn. ojn. La noktaj frostoj glaciigis la supraˆ supraˆon. de la degelantaj degelantaj neˆgoj kaj formis formis sur ili glatan ˆselon, selon, kiu faciligis faciligis la iradon. iradon. Jam anta˘ue Mergenj vizitis la najbarajn vilaˆgojn, Puˆ Puˆsata sata de nevenkebla nevenkebla sopiro al la mondo, kiu tiel maljuste ˆsin sin forpelis. forpel is. Iafoje Iafo je ˆsi sukcesis ˆsteli steli ion, preni forgesitan veston, somere eltiri retojn el la akvo a˘u proprigi al si boaton, lasitan ˆce ce la bordo. ˆ estis kuraˆga Si ga kaj forta. ˆ iris rapide, frapante la vojon Si vo jon per p er la bastono por eviti molajn, mola jn, ne sufiˆ ce ce ˆ rapidi glaciiˆ gintajn gintajn neˆ gajn gajn amasojn. amasojn. Si rapidiss por ating atingii la celon, celon, anta˘ anta˘u ol la malsato kaj malvarmo ˆsin sin senfortigos. senfortigo s. — Ve, mi ne povas povas plu iri! — pensis ˆsi, kiam post unu horo ˆsi komencis faleti kaj ˆsiaj sia j penso j fariˆgis gis malklaraj. ˆ Sed balda˘ u ˆsi kura ku raˆ ˆ giˆ giˆ gis, gis, malsekigis malsekigis la lipojn per neˆgo go kaj iris anta˘uen... u en... Si a˘ udis de malproksime bojadon de hundoj. udis — Ankora˘ u iom. iom. . . Mi ank ankor ora˘ a˘ u havas fortojn. forto jn. . . Interese estas: est as: ˆ cu cu ili leviˆgis, gis, a˘ u ne?. ne?. . . Se ili ili leviˆ leviˆ gis, gis, mi malka malkaˆse se eniros eniros en la jurton. . . Ili faru, kion ili volas... Malvarma ˆsvito svito kovris ˆsin, sin, kiam ˆsi si pensis, pensis , kio okazos, kiam ˆsi si aperos subite, malbenita inter vivaj. ˆ En la mallumo mallumo ˆsi si vidis vidis malklare malklare la jurtojn, kovrit kovritajn ajn de la neˆgo. Ciuj dormis dormis tie: oni vidis nek lumon en la fenestroj, fenestroj, nek fumon fumon super la kamenamenˆ tuboj. Ce la jurto staris pli malgrandaj konstruaˆ konstruaˆoj: la staloj stalo j por p or la bovinoj kaj la provizejoj, provizejo j, Mergenj ˆsanceliˆgis. La hundoj hundo j ˆetis eti s sin al ˆsi bojante bo jante,, sed ˆsi si jakute ilin vokis, ili trankviliˆgis gis kaj komencis svingi la vostojn, atendante de ˆsi si donacon. La Jakutino kiel ombro, pasis preter la domo kun la hundoj kaj malfermis malla˘ ute la pordon de la stalo. La varma aero kaj la akra odoro de ute la brutaro, brut aro, tiel agrabla agra bla por ˆ ciu ciu Jakuto, Jaku to, ˆ cirka˘ cirka˘uis ˆsin. sin. Senbrue ˆsi si enrampis enram pis kaj fermis post si la pordon. p ordon. Momenton ˆ si si staris star is senmova a˘uskultante. Iu dormis en la stalo. Kune kun la l a ronkado kaj remaˆ cado cado de la bovinoj bovino j ˆsi si a˘udis regulan homan homan spiradon. spiradon. Ebria Ebria pro dezirego, dezirego, ˆsi etendis etendis la manojn kaj iris anta˘uen. ˆ ˆ genufleksis kaj Si tuj trovis la varman kaj moviˆgeman dorson de bovino. Si ˆ per tremantaj manoj komencis serˆ ci ci la mamojn. Ili estis plenaj de lakto. Si kliniˆ gis gis al la ventro de la besto, ˆ cirka˘ cirka˘uis uis ˆ gin per la brakoj kaj komencis avide gin ˆ korpo ektremis pro dolˆ ˆ sentis, ke ˆsia suˆci. ci. . . Sia ca ca ˆguo... Si sia propra brusto, tiel longe malplena, varmiˆgas gas kaj pleniˆgas.... g as.... — Kiu estas tie?. . . Kiu estas tie ˆci? ci? — kriis post ˆsi timigita virina voˆ voˆ co, co, kiam kia m ˆsi si malla ma lla˘ u ute ˘ te kaj singarde rampis reen al la pordo. ˆ foriris ˆgustatempe, Si gustatemp e, ˆcar car fumo kaj ka j fajrero fa jrerojj jam supreniris el la kamentubo ˆ kuris feliˆ kaj voˆ coj coj jam murmuretis murmuretis en la jurto. Si ca ca kaj gaja, a˘uskultante, uskultante, ˆ cu cu la hundoj hundo j bojas bo jas post pos t ˆsi si a˘u ne? Kiam frue matene matene ˆsi si revenis revenis hejmen, hejmen, la lepruloj lepruloj kuniˆ kuniˆgintaj ˆ ce ce la fajro


23

renkontis renkonti s ˆsin per ˆgoja goja eksplodo. — Vi revenis, Mergenj, kaj kion vi alportis? ˆ levis la ˆsultrojn, Si sultrojn, deˆ deˆetis la vestojn, kovritajn kovritajn de neˆgo, kaj prenis la ploran plorantan tan infan infanon on el la manoj manoj de Anka. Anka. — Mi nenion nenion trovis trovis.. . . . Morga˘ Morga˘u . . . Sed anka˘ u en la sekvinta tago ˆsi trovis nenion: ˆsi si revenis malfrue kun pafvun pafvundo do en la piedo. piedo. . . Ili demandis ˆsin pri nenio; malgaja kaj silenta ˆsi si bandaˆgis la vundon vundon,, ˆ petante nenies helpon. Nokte ˆsi si deliris. de liris. Siaj ˆ gemoj gemoj fariˆ gis gis nun sovaˆga ga kanto, kun kiu subite kuniˆgis gis la blekoj blekoj de la lupoj, disˆ disˆsirantaj sirantaj ekstere ekstere la korpon korpon de Salban. Salban. La terura hôro jam ne silentiˆ silentiˆgis, gis, gi g î fariˆ fariˆ gis g is nur pli a˘u malpli malpli la˘ uta. uta. . . Malben Malbenoj, oj, senhon senhontaj taj vortoj vortoj sonis sonis en la angulo angulo de Merge Mergenj, nj, miksitaj miksitaj kun hundaj, hundaj, brutaj brutaj kaj ˆ cevalaj cevalaj blekoj. blekoj. . . La malsanuloj malsanuloj ne kredis plu, ke tio estas virinaj ˆgemoj. gemoj. En la mallumo aperis anta˘u ili teruraj fantomoj: la dioj de la pesto kaj malfeliˆ co. co. . . — Ili venis venis,, ili venis venis.. . . moki moki nian mizer mizeron on!. !. . . Kutuja Kut ujah h ˆsit ˆs it anka˘ anka ˘ u ne povis deteni deteni sin kaj komen komencis cis kriegi. kriegi. . . Grego Gregorio rio kaj Anka Anka sentis sentis,, ke spasmo spasmo prema premass ilian ilian gorˆ gorˆgon. g on. . . Fluo Fluo sidi sidiˆ ˆgis g is sur la lito kaj ekboji ekbojis. s. . . Subi Subite te li larˆ larˆ ge malfermis la okulojn kaj tute konscia ekkriis ˆgoje: ge — Viando! ? Kie vi prenis ˆgin, Mergenj? Lia voˆ voˆ co co vekis vekis la aliajn, aliajn, forpeli forpeliss la fantom fantomojn; ojn; kiel kiel aro da rabist rabistoj oj la ˆ malfeliˆculoj culo j elsaltis el saltis el la litoj lito j kaj ka j rampis ram pis al Mergenj, sidanta ˆce ce la fajrujo. fa jrujo. Si ˆ turnis al ili la makulitan vizaˆgon de sango sango kaj minace montris montris la dentojn. dentojn. . . Si tenis en la mano infanan brakon. Teruritaj ˆciuj ciuj reiris kaj falis sur la litojn. La eksk ekskur ursoj soj de Merg Mergen enjj ne rest restis is sen sen sekv sekvoj. oj. Post ost kelk elke da tagoj tagoj ili ili eka˘ udis vokon post la pordo kaj rampis al la sojlo. udis — Ne aliru, ne aliru!. aliru!. . . — kriis al ili Jakuto, Jakuto, kiam ili malfermi malfermiss la pordon por iri eksteren. Li baris al ili la vojon per ponardego. ˆ devas sufiˆci — Mi alveturigis por vi manˆgaˆon. Gi ci ˆgis gis la printempo. printempo. La komu komunu numo mo mem malsat malsatas. as. Jen estas estas retoj por Fluo. Fluo. Vi mem devas devas labori labori somere somere kaj kolekti kolekti provizojn. provizojn. . . — Vi ˆciam ciam donas malnov malnovajn retojn. . . — ˆgemis gemis Fluo. — Ni donas donas pro kompa kompato, to, senpage senpage!! Vi prenu prenu ilin tiajn, kiaj ili estas! estas! Kanajlo Mergenj ne kuraˆgu vagi en niaj vilaˆgoj. goj. . . ni ˆsin sin mortigo mortigos. s. La leˆgo go ne permesas permesas disporti disporti la infekt infekton on en la lando. lando. . . ˆ estas — Ni ne ellasos ˆsin. sin. . . Si estas malsana, malsana, vundit vundita. a. . . kriis la la aro da da ˆgojiˆ gintaj gintaj mizeruloj. — A˘ usku u skult ltu.. u.. . . Ne fori foriru ru ank ankora˘ ora˘ u. u . . . — komen omenci ciss Ank Anka per malf malfor orta ta voˆ voˆ co. co. — Diru, ke mi plendas, ke Pjotruˆ can can trompis min. . . Ne, li ne. . . trompis, li pro pro eraro eraro preni preniss miajn bovin bovinojn ojn . . . Li redo redonu nu.. . . — Parolu pli la˘ute! ute! — de malproksime kriis la veninto. — Mi ne povas! povas!.. . . Venu enu pli proksim proksime, e, mi estas estas sana!. sana!. . . — Tio estas vi, Anka! Anka! Malfeliˆ Malfeliˆ ca, ca, kion vi faris?. faris?. . .


24

— Tio jam ne estas estas ˆsanˆ sanˆ gebl g ebla. a. . . Diru Diru al la prin princo co,, ke li ordo ordon nu redo redoni ni miajn bovinojn bovinojn kaj kaj mian mian havo havon. n. . . — Li ordo ordon nu. . . alie alie ni mem mem ven venos os.. . . — Vi ne kuraˆgu. gu. . . Ni rostos vin vivajn. vivajn. Ni ˆ slosos slosos vin en jurto jurto kaj bruligos igos.. . . Maln Malnob oblu luloj! loj!.. . . — krii kriiss la Jakut Jakuto. o. — Ni ˆciujn ciujn vin venenos. venenos. . . — furioze respondis Mergenj el la domo; ˆsi si ne kuraˆ gis gis iri eksteren. ˆ ˆsi — Cu si freneziˆ f reneziˆgis? gis? — demandis demandi s la veninto per jam pli pl i trankvila trankv ila voˆco. co. . . — Vi pensas, ke ni ne kompatas vin, sed kion ni povas fari, ni mem suferas malsat malsaton on kaj mizeron mizeron.. . . La suno paliˆ paliˆgas gas anta˘ u miaj okuloj, kiam mi vin rigardas. gardas. . . Mi diros al la princo, princo, ke vi petas pri la bovino, bovino, kredeble kredeble li konsento konsentos, s, sed, pro Dio, vi restu ˆci ci tie. . . — Iru, Dio vin benu! b enu! Vi estu feliˆcaj, caj, vi vivu, sed ne forgesu pri ni, la plej mizeraj el la mizeruloj! — kriis post li la lepruloj.

25


V

Ne longe da˘uras uras ˆci ci tie ti e la printempo, somero kaj a˘utuno, ili do rapide forkuras. La printempo precipe estas la˘utega, plena de bruo de la riveroj, de pepado de la transflugantaj birdoj, de sonˆgigaj blovoj de la suda vento. La kvaza˘u ebria tero, tero , senˆcese cese ˆgoje goje krianta krianta kaj treman tremanta ta de volupto volupto,, rapidas rapidas deˆ deˆeti eti de si la neˆ gan gan kovrilon: kovrilon: tuj aperas la ˆ svelaj svelaj brustoj brusto j de la montetoj, la krutaj bordoj de la lagoj, la insuloj kaj promontoroj, la arbaroj ankora˘u nigraj, sed jam plenaj de rezina odoro o doro kaj de varma varma malsekeco. Tie ˆci ci kaj tie brilas la bluaj pupiloj de la liberiˆginta ginta akvo. akvo. Aroj da flugilaj flugilaj gastoj, gastoj, jen la grandaj grandaj cignoj, cignoj, blankaj kiel la neˆgo, go, jen la skolopoj, etaj kiel muˆ muˆsoj, soj, falas sur la marˆ cojn, cojn, bana banass sin sin en la akvoj akvoj,, brua bruass en la malj maljun unaj aj kanej anejoj. oj. La ridad ridado, o, fajfad fajfado o kaj pepado ne silentiˆgas. Kaj ˆ ci ci tiu rivero rivero da vivo vivo ne ripozas, ne dormas, dormas, sed frenezas, amas, festenas en la varmegaj radioj de la suno, kiu tute ne subira subiras. s. Oni povus povus pensi, pensi, ke ˆciujn ciujn timiga timigass la glaciaj glaciaj lagoj, lagoj, kiuj kiuj dormas dormas ˆ ankora˘ u malvivaj, malvivaj, kvank kvankam am la tero ˆ cirka˘ cirka˘uprenan uprenanta ta ilin jam vekiˆ vekiˆgis. gis. Ciuj rapidas vivi, ˆ car car ili timas, ke eble revenos revenos la severa vintro, kiu ˆus us foriris. Fine vekiˆ gas gas anka˘ u la lagoj. lagoj. En ili kolekt kolektiˆ iˆgis gis jam sufiˆ ce ce da akvo, ilia glacia ˆsild si ldo o ekˆsanc sa ncel eliˆ iˆgis kaj leviˆgis, gis, kaj la ondoj senˆ cese cese batas kaj rompas ˆgin. gin. La fiˆ soj soj gaje saltas inter la glacioj. Ofte, kiam post varmega varmega tago la ˆcielruˆ cielruˆgo brilas sur la nigraj akvoj, oni vidas en la vespera lumo vicojn da grandegaj ezokoj, kiuj, malferminte malferminte la buˆ buˆsegojn, segojn, restas senmovaj por spiri la bonodoran vivigan vivigan aeron aeron per la brankoj, brankoj, lacaj de la vintra vintra ˆslima slima malbonodoro malbonodoro de la profundegaˆ profundegaˆoj! oj! Tage la ludado de la fiˆ soj soj senˆ cese cese aperigas rondojn sur la akvo. Sur la bordo de la lago Fluo gudris boaton. b oaton. Li ˆsutis sutis sur la fendojn fendo jn pistitan larikan larikan rezinon kaj enpremis ˆgin per varmegigita fero. Facila venteto venteto disportis ˆ malproksimen malproksim en la dolˆ can can odoron. Ce la fajro Biterh Biterh âj âj sidis kun krono krono da ˆ apogis la flav flavaj nordaj nordaj anemonoj anemonoj sur la kapo. Tio estis ˆsia sia sola vesto. vesto. Si kubutojn sur la genuoj, tenis la kapon sur la manplatoj kaj a˘uskultis atente la malgajan, malla˘ utan utan kanteton kanteton de la fiˆ skaptisto, skaptisto, kiu kuniˆgis kun la potenca printempa printempa h ôro ôro de la lagoj kaj arbaroj:

Pale brilas nova luno. ˆ palaco belulino Ce Staras en orita vesto.


26

Sen la amato la amatino! Ho, vi ploras! Malaperis La amato, via koro. En la tombon vi vin kaˆsu. su. A˘ u tuj vendu por la oro... — En kiu lingvo vi kantas, Fluo? ˆ plaˆcas ˆ estas alilanda — Gi cas al vi? Gi alilanda kanteto kanteto,, el la gubernia gubernia urbo. Ho, ho!. ho!. . . Kiom Kiom da mirind mirinda aˆoj oni vidas vidas tie. tie. Preˆ Preˆgejojn gejojn,, domojn domojn,, homojn homojn.. . . Mi ofte estis estis tie!. . . Vi ne pensu, ke mi ˆ ciam ciam estis estis tia, kian vi vidas vidas min nun. nun. . . Tute ne! Anka˘ u min la virin virinoj oj amis amis!. !. . . — Bela estas la voˆ voˆ co co de la kanteto anteto.. . . Traduku raduku ˆgin, Fluo. La fiˆ skaptisto skaptisto pacience tradukis la enhavon de la kanteto. — Kion ˆsi si vendos, Fluo? — Sin mem. . . Kion ˆsi si povus povus vendi! vendi! — Kaj ili manˆgos gos ˆsin sin kiel Mergenj sian etulon? Fluo ekridis. — Vi estas malsaˆga. ga. Kiam vi fariˆgos gos plenaˆga, ga, vi sciiˆgos. gos. — Kiamaniere mi sciiˆgos, gos, se mi ne eliros el ˆci ci tie? — Vi estas prava. Vi ne eliros. Neniu eliros! La fiˆ skaptisto skaptisto kaj la infano nevole ekrigardis la malproksiman bordon b ordon de la lago, kie apena˘u videbla fumo pendis super la arbaro. — Vi havas ankora˘ u tempon tempon,, Biterh Biterh âj. âj. . . Eble Eble Dio sendos sendos al vi iun ne tute tute malsan malsanan an kiel Gregori Gregorio. o. . . Nun helpu helpu al mi treni la boaton boaton en la akvon, akvon, ni veturos meti retojn.

Pale brilas nova luno... li ekkantis, sed tuj eksilentis. — Psst!. . . Ni ne bruu. . . Sidiˆ gu gu ˆ ci ci tie malanta˘ malanta˘ue kaj ne moviˆgu, gu, ne movigu. ˆ g u. . . Vi min droni dronigo gos. s. La akrepi akrepint nta a boato boato rapid rapidis is facile facile kiel hirund hirundo, o, sur la nigra nigra akvo akvo al la mezo de la lago, al la glacioj. Tie Fluo turnis la boaton b oaton kaj komencis elˆ elˆeti la retojn, reto jn, kiuj kuˆ sis sis volvitaj volvita j sur s ur ˆgia fundo. Biterh âj âj klinis la kapon kapon al la rando kaj observis scivole, kiel ˆsanceliˆgas ˆsia sia figuro en la akva akva spegulo de la lago, kiel tremas sur ˆsia sia kapo la flavaj anemonoj. anemono j. Fluo havis h avis tre ruzan planon; pl anon; ˆcar car la fiˆsoj so j varmiˆ varm iˆgis gis ˆ ce ce la bordo, li intencis intencis bari al ili la vojon al la profundaˆ profundaˆo o kaj poste poste subite subite ektimi ektimigi gi ilin. ilin. Li estis certa, certa, ke ili forkuros forkuros blinde blinde kaj ne evitos evitos la embusk embuskon. on. Li plene plene sukce sukcesis sis.. Kiam Kiam ili bruis, bruis, kant kantis is kaj pla˘udis en la barita loko, ili vidis de malproksime, kiel la betulaj naˆgiloj de la reto subakviˆ gas kaj dronas, kiel malklariˆgas la akvo. La akiro estis ekstreme riˆ gas ca. ca. Balda˘ u la boato ektremis pro la batoj de la vostoj de la grandegaj ezokoj, eltiri eltiritaj taj el la akvo. akvo. La monstr monstroj oj larˆ larˆge malfermis la buˆ buˆsegojn, segojn, penante ion


27

ekmordi anta˘ u la morto. Sed Biterh âj âj tute ne intencis intencis meti tien la fingron. La plataj, arˆgentoskva gentoskvamaj maj fiˆ soj soj kun la bierkoloraj bierkoloraj okuloj saltis furioze en la boato kiel arˆgentaj gentaj moneroj, moneroj, skuataj skuataj en kribrilo. kribrilo. Unu Unu ezokon Fluo pli longe tenis en la mano. ˆ estas kiel ni. . . De tiu ˆci — Rigardu Biterh âj. âj. . . Gi ci fiˆ so so devenas devenas nia malsano. sano. . . — diris diris li kaj donis donis al la knabinet knabineton on fiˆson son kovritan kovritan de cikatroj, cikatroj, vunditan, kun ˆsvelinta svelinta kapo kiel ˆ ce ce la lepruloj. leprulo j. La fiˆ so so malforte baraktis en la mano de la infano kaj minace rigardis ˆ sin sin persiaj persia j koleraj, malklaraj malklara j okuloj. . . — Mi ellasos ˆgin, g in, Flu Fluo. o. . . Mi ˆgin gin komp kompat atas. as. . . — Ne ellasu ellasu,, ne ellasu ellasu!. !. . . Ni devas devas porti porti ˆgin sur la bordon kaj kaj enter enterigi igi.. . . — Domaˆ ge ge estas. . . — murmuretis Biterh âj. âj. — Jes, Jes, je jes.. . ˆ gi pereigis nin. Kiam iu manˆgas tian fiˆ gi son, son, li malsaniˆ mals aniˆgas. Li ne scias, kion li manˆgis, gis , ˆ car car anka˘ anka ˘ u ili havas en la komenco nur malgrandajn makulojn. makulojn. Oni devas devas enteri enterigi gi ˆ gin, gin, enteri enterigi gi vivan, vivan, por ke eˆ c unu unu guto da sango ne falu teren — ne venenu floron a˘u beron. Eˆ c el la tombo la veneno veneno povas elrampi, la musoj elfosos ˆgin, gin, la birdoj birdoj disportos disportos.. . . Plej Plej bone estus estus ˆgin bruligi, sed la fajro ne amas la malpuraˆ malpuraˆojn, ojn, venˆgos g os sin. sin. . . Babilante tiamaniere ili veturis al la bordo. La luno miksis sian arˆgenton kun la purpuro de la ˆ cielruˆ cielruˆgo kaj lumigis al ili la vojon. Dekstre kaj maldekstre la lago kuˆsis sis malluma, senmova. senmova. La randoj rando j de la ruˆgaj glacioj brilis sur ˆ gi kaj malproksime la blua tajgo aperis kvaza˘u tra nebulo. Kiam ili suprenigi ris la monteto monteton, n, kie la jurto jurto staris, staris, tra la arbeta arbetaˆoj kaj arbaroj arbaroj ilin rigardis rigardis miloj da similaj simila j brilaj lagoj, sangkoloraj sangkoloraj pro la ˆ cielruˆ cielruˆgo, arˆ gentaj gentaj pro la luno kaj glacioj. glacioj. La fiˆskapti skaptint ntoj oj aliris aliris al la pordo de la jurto, jurto, kie granda fajro brulis brulis.. Iliaj Iliaj manoj manoj estis estis plenaj plenaj de akiro, akiro, iliaj vizaˆ vizaˆgoj estis gajaj kaj ˆgojaj. gojaj. ˆ la sojlo renkontis ilin Mergenj, kiu eliris voki ilin por la vespermanˆgo. Ce — Jen la akiro! ˆ uj ˆ Ciuj Ci cirka ci rka˘ uis u ˘ is ilin kaj rigardis la fiˆ sojn. so jn. ˆ — Sajnas, ke la jaro estos bona — diris Fluo. — Kion Kion vi pensas pensas pri tio, Gregori Gregorio: o: se ni barus barus la riveret rivereton on? ? Ni povus povus kapti kaj fumaˆ fumaˆi fiˆ sojn so jn por la tuta vintro. . . — La ostoj doloras doloras min. min. . . La akvo akvo estas estas malvarm malvarma. a. . . — rediris rediris la Jakut Jakuto o post longa pripensado. — Oni Oni ja ne bezona bezonass enir enirii prof profun unde de en la akvon akvon.. . . Baro Baro jam esti estiss tie, tie, eˆ c restis unu stango. . . — Mi falos. falos. . . Miaj manoj manoj malfor malfortiˆ tiˆ gis gis kiel ˆce ce infano. . . Profunde estas tie, kaj mi ne scias naˆgi... g i... — Li estas estas prav prava. . . — diris diris Anka. Anka. — Kaj mi? Miaj piedoj piedoj estas estas ankora˘ ankora˘ u pli malbonaj, tamen vi postulas, ke mi iru. Se oni agus ˆ ciam ciam tiamaniere, tiamaniere, oni putriˆ putriˆgus gus viv viva. . . Oni Oni putr putriˆ iˆ gus, gus, anta˘ u ol la karno karno defal defalos. os. . . ˆ estas laboro por la viroj, — Kial tiom disku diskuta tadi! di! Li iros, iros, li devas devas iri. . . Gi


28

kaj se vi iras, li anka˘u devas devas iri — kriis kriis kolere Mergenj Mergenj.. — Alie ni ne donos donos al ˆ estas Anka eˆc unu peceto p eceton n da d a manˆ m anˆgaˆo. Si esta s sana, sana , ˆsi si venis ˆ ci ci tien memvole. memvole . La nutraˆ nutraˆon on la komunumo sendas senda s por la malsanuloj, malsanulo j, ni ne donos nian propraˆ propraˆon. on. Gregorio sidis konsternita. — Mi mem iros! — diris nekuraˆge Anka. — Iru, iru, ˆ cirka˘ cirka˘ue ue tie estas estas densa densa arbeta arbetaro. ro. . . — ridis ridis Mergenj Mergenj.. — Eble anka˘ u vi iros iros,, Merg Mergen enj? j? — dema demand ndis is naiv naive Fluo Fluo.. — La Labor boro o sufiˆ cos cos por ˆ ciuj. ciuj. . . tranˆ ci ci vergaˆ vergaˆon, porti stangojn stango jn kaj bastonojn, bastono jn, dispecigi dispeci gi branˆceto ceto jn. Anka˘u Biterh Bi terh âjon â jon ni prenos kun ni, por ke ˆsi si bruligu fajron. fa jron. Sed vi devas prepari prepar i por ˆsi ˆcemizeton, cemizeton, por ke la kuloj kulo j ne piku ˆsin sin tro dolore. . . — Bela Bela plano! plano! — murm murmuri uriss Merge Mergenj. nj. — Sed kiu restos restos hejme por flegi Kutu Ku tuja jah h ˆsit ˆs iton on!? !? — Mi bezona bezonass neniu neniun. n. . . — ekˆgemis gemis la maljun maljunuli ulino no.. — Pli bone estos, estos, se vi kolek kolektos tos nutra nutraˆ ˆon. on. . . Vi prepa preparu ru maten matenee iom da manˆ manˆgaˆ gaˆo kaj lasu al mi. mi. . . Star Starig igu u prok proksi sime me de de mi akv akvon. on. . . Kaj iru! iru!.. . . — Vi do iros? Vi estas forta! — diris flate Fluo al Mergenj. — Mi pripensos! pripensos! — respondis respondis la virino virino enpensiˆginta ginta kaj malgaja. malgaja. En la sekvinta tago ˆ ce ce la matenmanˆgo ˆsi si diris kun delikata rideto: — Jen kion ni faros: vi Fluo kun Anka kaj Biterhâj iros bari la rivereton, mi kun ku n Gregorio Greg orio detranˆ d etranˆcos cos verga ver gaˆ ˆon, on, alportos alp ortos en la jurton j urton kaj komencos kom encos plekti plek ti korbojn fiˆ skaptilajn, skaptilajn, Ni ja ne posedas ilin; kiamaniere ni kaptos kaptos fiˆsojn?. sojn?. . . — Vi estas estas prav prava. Sed ni povas povas plekti plekti vesper vespere. e. Por Por du viroj bagatel bagatelo o estas fari du korbojn. Gregorio anka˘ u insistis, ke Li iros al la rivereto. — Mi preparos lignajn najlojn, se mi ne povos stari sur la ponteto. ˆ ne iris Mergenj nenion diris; si ˆetis etis la kuleron kaj iris en la angulon. Si kun ili kaj neniu kuraˆgis gis plu ˆsin sin inviti. invit i. ˆ vi vidis? — Cu vidis? Li timis! timis! — murm murmure uretis tis Fluo kun rideto rideto,, palpeb palpebrum rumis is kaj montris Gregorion, kiu iris anta˘ue ue kun hakilo sur la ˆsultro. sultro. — Li timis timis!. !. . . Mi vin cert certig igas as!. !. . . Ho, Ho, li scias scias,, ke por la virin virinoj oj mi estas estas vera vera Tatar Tataro. o. . . — Sensencaˆo! o! — ridis Anka, ruˆgiˆ ginta gint a kaj feliˆ fel iˆca. ca. Ili iris tra marˆ coj, co j, tra vergaˆ vergaˆoj o j ankora˘u senfol senfoliaj, iaj, sed jam kovri kovritaj taj de arˆ gentaj gentaj floro fl oroj. j. Biterhâj âj iris malanta˘ mala nta˘ue ue kaj ka j kanti kantiss kiel ki el bird bi rdet eto; o; ˆ ce ce ˆ ciu ci u marˆ ma rˆcaˆ caˆo o ˆsi si rigardis sin en la akvo por revidi la malpuran ˆcifonon, cifonon, kiun Anka Anka donis al ˆsi si anstat ans tata˘ a˘u ˆcemizo. cemizo. La anasoj, anaso j, kiuj jam kuniˆgis gis pare, flugis de iliaj piedoj; la blank blankaj, jam griziˆ gantaj gantaj perdrikoj leviˆgis g is kun krio de la arbetoj, kie ili manˆ gis gis la junajn burˆgonojn, gonojn, kaj sidiˆgis gis sur la suproj suproj de la altaj altaj larik larikoj. oj. La varma vento blovis iliajn vizaˆgojn, pelis sur la ˆ cielo cielo blankajn nubojn, skuis la arbojn kaj forpelis forpelis la kulojn. La flaviˆ flaviˆgintaj, gintaj, maljunaj kanejoj murmuretis sub gia ˆ gia blovo, kvaza˘u plendante, ke ili ne povas fariˆgi ree verdaj, ke balda˘u ilin sufokos la junaj, de malsupre kreskantaj generacioj.


29

Pala kaj travidebla travidebla verdaˆ verdaˆo, o, kiel nebulo, ora de la suno, ˆ cirka˘ cirka˘uis la arbetojn beto jn kaj arbojn, arbo jn, pendis p endis super s uper la tero, rebrilis kun la ˆciela ciela blua bl uaˆ ˆo o en la pura rivero, kiu rapidis en sia kurba kuˆsujo sujo el lago en lagon. La lepruloj lepruloj haltis haltis ˆ ce ce la bordo, bordo, kie dika, dika, nigra nigra stango stango elstaris elstaris el la akvo, akvo, tremis pro la fluo kaj strange rebrilis rebri lis en la travidebla t ravidebla profundega profunde gaˆ ˆo. o. La amase naˆ gantaj gantaj fiˆ soj so j zorge evitis ˆgin gin kaj tuj forkuris, kiam ˆgia ombro falis sur iliajn dorsojn. — Tie ˆ ci ci ni baros, tie ˆ ci ci estas malplej larˆge kaj malplej profunde. Biterh Biterh âj âj ekbrulig ekbruligis is la fajron, la viroj dehakis dehakis arbojn kaj trenis trenis ilin al la bordo, Ili konstruis malgrandan floseton kaj enbatis la unuan stangon. Poste ili metis sur la stangon ponteton kaj enbatis enbatis la duan; tiamaniere paˆ so so post paˆ paˆso so ili celis al la mezo de la rivero. Anka Anka rigardis kun timo, kiel la malforlaj malforla j pontetoj balanciˆgas gas sub ili, kiel la fluo elˆ siras siras el iliaj manoj la trabojn kaj turnas ilin, kiel ˆgi minacas ˆ ciumomente ciumomente deˆ deˆeti eti en la akvon la homojn homo jn kaj ilian konstrua konstruaˆon. La malfortaj nigraj trabaˆ trabaˆoj oj rebrilis en la travidebla travidebla akvo kiel aranea reto, sur kiu rampis mallertaj, duone nudaj homaj figuroj. — Pro Dio!. . . vi ne falu en akvon! akvon! — murmure murmuretis tis Anka. Anka. — Ne babilu! babilu! Ne timigu timigu nin!. nin!. . . Ni pene staras staras!! — ˆsercis sercis Fluo, Fluo, batan batante te fortege fortege novan novan stangon stangon per la hakilo. hakilo. Gregorio Gregorio tenis tenis ˆgin per amba˘u manoj. La rivero siblis pro doloro kaj pasis preter la baro. ˆ la vesper Gis vespero o ili atingi atingiss apena˘ apena˘u la mezo mezon n de la riv rivero, ero, Ili Ili rev revenis enis lalacaj hejmen hejmen.. Sed jam de malpro malproksi ksime me ili rimar rimarkis kis,, ke fumo ne leviˆ leviˆgas el la kamentubo, ke ne estas lumo en la fenestroj. — Eˆ c vesperm vesp ermanˆ anˆgon gon ˆsi si ne kuiris kuiris por ni, la malbenita malbenita homman homman ˆgantino! — koleris Fluo. En la malluma jurto estis tute silente. silente. Kutujah ˆsit ˆsit vekiˆgis, kiam ili jam estis ekbruligintaj la fajron. — Mi ekdormi ekdormiss de malsat malsato. o. . . — senkul senkulpig pigis is sin la maljun maljunuli ulino no.. — MerMerˆ prenis anka˘u nian plej bonan kaldronon, hakilon, genj prenis la manˆgaˆon. Si tranˆcilon, cilo n, ˆsi si ligis ligi s ˆ cion cion kune kaj foriris. fori ris. Mi demandis dema ndis ˆsin, sin, kien ˆsi si iras kaj kiam ˆ respon ˆsi si reven re venos os,, Si respondis dis nenion nenion.. . . nenion nenion,, kvaz kvaza˘ a˘u mi estus hundo, ne homo . . . Mi parolas al ˆsi. si. . . kaj ˆsi si prenis nian plej bonan kaldronon, kaldronon, tranˆ cilon, cilon, hakilo kilon. n. . . — ripeti ripetiss la malˆ malˆ gojiˆ gojiˆ ginta gint a Kutuja Kut ujah h ˆsit. ˆs it. ˆ — Si prenis la tranˆ cilon, cilon, hakilon, kaldronon- balbutis Fluo, serˆ cante cante en la ˆ prenis anka˘u mian reton anguloj de la jurto. — Si reton,, la plej plej bonan reton reton.. . . Oni devas gardi la boaton, por ke ˆsi si ne ˆstelu ˆgin... Li elsaltis el la jurto, kaj post li la aliaj. ˆ ˆstel ˆ lasis nin kvaza˘u sen manoj. Kion ni faros — La pesto p esto ˆsin!. sin!. . . Si st elis is!! Si sen sen boato. boato. . . — kriis kriis Fluo. Fluo. — Morga˘ Morga˘ u ni ne havos plu manˆgaˆon. Li volis tuj konstrui floson kaj veturi por repreni la retojn, metitajn en la lago, sed Gregorio detenis lin.


30

— Sendube ˆsi si jam ˆstelis stelis ilin! Vane estos! Vi ja vidas, ke ˆsi si estas diablino blino.. . . La pesto pesto ˆsin!. sin!. . . — Eble pli bone estas por ni, ke ˆsi si foriris. foriris. . . Pli trankvile trankvile estos. estos. . . Eble oni sendo sendoss al ni la bovinojn. bovinojn. . . La kompa kompatem tema a Dio ne forlas forlasos os nin! — konsoli konsoliss ilin Anka. — Neni Nenion on oni sendo sendoss al ni. . . Sen Sen retoj. retoj. . . sen sen boato boato,, kion kion ni faros, faros, malfeliˆculoj? culo j? — plendis Fluo. — Pli bone estos, pli trankvile ol anta˘ue. ue. . . Dio Dio helpo helposs nin, nin, morga˘ morga˘u ni trabaros trabaros la riveret rivereton. on. . . — ripetis Anka. Anka. — Balda˘ u la kuloj aperos, kaj ni ne havas provizojn! ˆ prenis la plej bonan kaldronon, — Si kaldronon, hakilon, tranˆ cilon, cilon, ˆsi si ligis ˆ cion cion kune. . . Mi diras al ˆsi: si: restu — rakontis rakontis dekafoje dekafoje Kutujah ˆsit. ˆsit. Biterh Bite rh âj â j serˆ se rˆ cis cis en en ˆ ciuj ciuj angulo angul o j kiel ki el muso. mus o. Eble Mergenj, Merg enj, pensis pen sis la knabin kn abino, o, lasis las is la ˆstelit ste litan an ˆ cemizo cem izon. n.

31


VI Nokte, Nokte, kiam la suno ne varmigas, armigas, kaj la nuboj nuboj sur la ˆcielo cielo ne malhelpa malhelpass la vaporiˆ gon, gon, la elspira el spiraˆ ˆo o de la lagoj, lago j, tuˆ sinte sinte la lastajn lasta jn glaciojn, glacio jn, falas sur la lanl anˆ a buk don, densiˆgas gas kaj kovras la ˆ cirka˘ cirka˘uaˆon o n per p er neˆ ne ˆga ga nebulo. Gia Gi b uklo lori riˆ ˆ ca ca supr su praˆ aˆo o similas vilan ˆsafidfelon. Tra la blanka blanka kovrilo kovrilo briletas la mallumaj makuloj de la montetoj, promontoroj, kaj terkoloj. La nigraj pintoj de la arboj elstaˆ estas blanka kaj silenta ras super la nebulo kiel strangaj aeraj insuloj. Cio kiel vintre, sed samtempe varma kaj moviˆgema. gema. Jen duone degelinta degelinta glacio glacio perdas la ekvilibron kaj falas en la akvon; ˆgia rando disˆ siras siras la nebulon, kaj la arˆ gente nigraj ondoj de la lago ekbrilas tra la fendo. Jen vico da anasoj brue gente kaj gaje naˆgas, gas , serˆcante cant e nutra nutr aˆon; on ; neniu nen iu danˆ dan ˆgero minacas ilin sub la nebula kovri kovrilo. lo. Silen Silente te estas en la aero. aero. La agloj, vultur vulturoj oj kaj mevoj mevoj dormet dormetas as en siaj kaˆ kaˆsejoj, sejoj, kovritaj kovritaj de la perla roso. Sur la pala ˆcielo cielo la steloj pale briletas. La ˆ ciel ci elru ruˆ ˆgo go aperas aperas kaj komen komencas cas kolor kolorigi igi la nebul nebulojn; ojn; ˆgi grandiˆgas, gas, fariˆ gas gas pli potenca, disvastiˆgas gas pli kaj pli malproksime, la fajra brilo kovras la tutan horizo horizont nton on.. Fine Fine de tie, kie la leviˆ leviˆganta suno sin kaˆ kaˆsas, sas, elsaltas grandega ora radio. radio. La steloj estingiˆ estingiˆgas. gas. Facila acila venteto venteto pelas la nebulon. nebulon. Al la unua radio aliˆgas gas dua, dua, tria. tria. . . tutaj tutaj garboj garboj da rapidaj, rapidaj, oraj, blindig blindigan antaj taj radioj. radioj. La nebuloj maldensiˆgas, gas, brilas brilas la lagoj, iliaj verdaj verdaj bordoj gaje rideta ridetas. s. La birdaj birda j h ôroj ôro j komencas la˘ute ute kant kanti. i. La vento vento dispelas dispelas la glaciojn glaciojn sur la lago; lago; ili puˆ sas sas unu la alian, alia n, brilante bril ante en e n la suno. suno . Ka Kajj tiama t iamanier nieree ˆ ciutage ciut age ˆgis gis la glaci g lacio o degelos. Ordinare la loˆ gantoj gantoj de la jurto ne eliradis eksteren dum nebula vetero, ˆ car car la malseka malseka aero duobligis ilia jn dolorojn. Sed ˆcifoje cifoje la scivolo venkis kaj Fluo iris anta˘ u la leviˆgo go de la suno por p or rigardi la fiˆ skaptilan skaptilan korbon, kiun li metis hiera˘ u. u. Biterh âj, âj, kiel ordinare, sekvis lin. Ankora˘u ne tute vekiˆginte ginte kaj parolante malmulte ili rampis en la nebuloj la˘u la malnovaj postesignoj. Malforta j voˆ coj co j de la vekiˆganta ganta tago flugis al ili de la lagoj kaj de la tajgo. — Mia Fluo, se ni kaptos kaptos tiom da fiˆsoj, soj, ke ni ne povos porti ilin? Kion ni faros? — murmuretis malla˘ute ute Biterhâj, â j, tremante pro malvarmo. — Ne diru tion! tion! Neniu Neniu fiˆskapti skaptisto sto tion dirus!. dirus!. . . Ne timu; timu; nenion nenion ni restrestigos, se Dio donos al ni riˆ can can akiron. ˆ — Terura erura estas estas la nebulo. nebulo. . . Sajnas ˆciam, ciam, ke iu tie staras. . . Fluo, efektiv tive iu stara staras. s. . . Mia Mia arˆgenta, genta, mia bona, donu la manon, donu almena˘u unu fingr fingron on.. . . Mi tim timas as.. . .


32

Fluo bonkore etendis malanta˘ue ue la manon kaj donis al ˆsi si unu fingron; ili povis paˆ si si nur unu u nu post p ost la alia, ˆ car car la vojeto estis mallarˆga. — Fluo, ˆ cu cu neniu tie staras? — Neniu. ˆ vi a˘ — Sed iu iu iras. iras. . . Cu udas udas la krak krakadon? adon? Ho Dio, Dio, kiel li ridas ridas . . . Certe Certe li estas la diablo mem! — Silentu, tio estas kolimbo, kiu ridegas! Ili estis jam proksime de la rivereto. La monotona bruo de la akvo scigis ilin pri ˆgi. gi. Subite Subite Fluo haltis kaj kaj atente atente a˘uskultis usku ltis,, Biter B iterh h âj â j kvaza˘ k vaza˘u algluiˆgis gis al lia piedo. — Nun, ˆ cu cu vi a˘udas? udas? — Efektiv Efektivee iu iras sur sur nia baro. baro. . . La stangoj stangoj krak krakas en la pontet pontetoj. oj. . . — murmuretis li. La knabino knabino genufleksis genufleksis pro teruro. teruro. La Jakuto Jakuto atente atente rigardis rigardis la blank blankajn vapora vaporaˆ ˆojn. Post momento li komencis komencis rekoni la mallumajn konturojn konturojn de la arboj, kliniˆgintaj gintaj super la blanka profundegaˆo. o. — La rivereto! — diris li. La nebulo nebul o tie ˆ ci ci senˆcese cese tremis, trem is, iris anta˘ anta ˘uen kaj malanta˘ uen, uen, leviˆgis gis a˘ u falis ˆcifita. cifita. en la riveret rivereton. on. Nun Fluo jam povis vidi la stangojn stangojn de la baro, baro, la ponteton, kaj sur ˆgi gi malluman, grandan, malklaran figuron, kliniˆgantan al la akvo akvo.. . . Sam Samtempe tempe li a˘udis udis pla˘ udon, udon, krakon kaj la˘utan utan ˆ gemon. gemon. — Urso! — murmuretis murmuretis la terurita Jakuto, Biterh âj âj ektremis. ˆ — Silen Silentu! tu! Ne kriu!. kriu!. . . Gi manˆ gos gos nin amba˘ u. u. En la komenco ili rampis malrapide kaj singarde, poste ili kuris kiel sago. — Ni rapidu, ˆgis gis la nebulo nebulo malapero malaperos. s. . . Kuru Biterh Biterh âj!. âj!. . . — kriis li al la knabino. — Urso — balbutis balbutis li, ˆetante etante sin en la jurton. jurton. — Lerte Lerte ni forkuris!. forkuris!. . . Mi ne sciis, ke mi havas ankora˘u tiel tiel bonajn pied piedojn!. ojn!. . . — Kie estas la urso? ˆ ˆstelas ˆ staras granda kiel nubo, kaj mastrumas — Gi ste las fiˆ sojn so jn el e l nia ni a korbo kor bo.. Gi sur sur la ponte ponteto to.. . . Se ˆgi gi renversos la stangojn, kion ni faros? — Tio estas estas indife indifere rent nta! a! Nun, Nun, kiam kiam ˆgi gi trovis trovis la baron. baron. . . Vana estis estis nia laboro! — plendis Fluo. — Vana estis nia laboro!. . . — ripetis ripetis malgaje malgaje Anka Anka kaj Kutujah Kutujah ˆsit. ˆsit. — Nun ˆ gi g i staro staross gard gardee sur sur la baro. baro. . . Eble Eble ˆgi venos eˆ c en la provizejon! Nun ili estas estas malsataj, malsataj, ne estas beroj beroj kaj radikoj radikoj . . . la junaj anasidoj, anasidoj, perdrikidoj kaj leporidoj estas ankora˘u malgr malgran andaj. daj. . . Kiam Kiam ˆgi gi trovis niajn nia jn fiˆ sojn, so jn, gi ˆ g i ilin ilin ne laso lasoss plu. . . Timigitaj ili sidis en la jurto, bruligante fajron. Biterh âj âj ofte iris anta˘u la sojlon kaj revenis, ˆgoje goje murmuretante: ˆ — Gi ne iras, mi a˘ udas u das neni nenion on.. . . — Eble ˆ gi gi manˆ gis g is Merge Mergenj njon on.. . . — ˆgemis gem is Kutuj Ku tujah ah ˆsit. ˆsi t.


33

— Facile estas por urso manˆgi gi izolan izolan virin virinon. on. . . — Kial ˆsi si forkuris? — indignis Fluo. — Tamen estas domaˆge, ge , ˆ car ca r ˆsi si esti es tiss bona laborantino. — Kion ˆ gi gi faros al ˆsi? si? Nokte ˆsi si bruligas fajron, fa jron, tage ˆgi ne venos. Mergenj hav havas la boaton, boaton, retojn. retojn. . . tio estas estas tute alia alia afero. afero. . . — Se ni havus boaton, ni anka˘u povus veturi tien rigardi de malproksime. Kvankam ˆ gi gi naˆ gas, tamen oni povas forkuri, Gregorio, ni faru tunguzan bogas, aton el betula bet ula ˆselo! selo ! — Kie vi tro trovos vos tiom da ˆselo?. selo?. . . Pli bone estus, estus, se Anka irus al la princo ˆ povus sciiˆgi por ˆ cion cion rakonti. rakonti. . . Si gi anka˘ u pri la bovinoj, oni ja ne mortigos ˆsin. sin. . . kaj tie ˆ ci ci ni ˆ ciuj ciuj pereos. . . Anka silentis timigita kaj malgaja. En la sekvinta tago la malsato komencis forte turmenti ilin; malgra˘u la timo Fluo kaj Gregorio Greg orio iris serˆci ci nutraˆon. on. — Jen kie lokis sin la hommanˆgantin gantino. o. . . sur la insulo insulo — diris diris Fluo, Fluo, monmontrante la Grandan lagon. Gregorio ne tuj la espondis; li rigardis longe kaj atente la verdan arbaran kronon, kiu kuˆ sis sis izola sur la bluaj akvaj akvaj vasta vastaˆ ˆoj, oj, oritaj de la suno. Granda fumo pendis super la arbaj pintoj. pintoj. Fluo bone divenis divenis,, ke tie estas estas la kaˆsejo sejo de Mergenj. ˆ vidas de tie ˆcion, — Si cion, kiel sur la manplato. Kvankam Kvankam ˆsi si estas proksime de ni, ni ne povas povas ˆsin sin atingi. atingi. Sed Sed ne ˆgoju! goju!.. . . Bald Balda˘ a˘ u mi faros boaton kaj repren reprenos os miajn retojn. retojn. . . Mi trovo trovoss ilin ilin kaj repreno reprenos. s. . . — minaci minaciss Fluo. ˆ bone ˆgin — Jes, tio estas ˆsia sia kaˆ kaˆsejo! sejo! — konsentis Gregorio. Si gin elektis, la ˆ ˆ kuloj kulo j ne turmentos ˆsin. sin. Si restu restu tie! tie! Ni ricev ricevos os la bovinojn. bovinojn. . . Anka Anka iros. iros. Si ˆ ne pli bone ni vivas nun, pace nepre nepre devas devas iri. Ni falˆ cos cos la herbejon herbejon . . . Cu kaj trankvile? trankvile? Anta˘ Anta˘ ue ue ni ˆciam ciam devis devis timi. . . Mi ne amas amas la malpac malpacon on de la ˆ restu sur la insulo! viri virinoj noj.. . . Si Ili revenis kun bona akiro; ili trovis kelke da anasaj nestoj: la ovoj enhavis jam embriojn, embrioj n, sed ˆ cu cu tio ˆ ci ci ne estas manˆgaˆo? Kuraˆ giˆ giˆ gintaj gintaj ili iris en la sekvin sekvinta ta tago tago al la baro. baro. Fluo Fluo senˆ senˆ cese cese kriis kriis kaj tamburis sur malnova pato; Gregorio anka˘u kriis kaj svingis brulantan torˆcon. con. Fluo anta˘ anta ˘ uiris; uiris; ˆciufoje, kiam li rerigardis la kunulon, kunulon, Gregorio turnis flanken la l a okulojn okulo jn kaj kaˆ kaˆsis sis la paliˆgintan vizaˆgon. gon. — Konfesu, vi forlasos min, kiam ˆgi elsaltos? — demandis fine Fluo. — Tio estas ebla, — konfesis Gregorio. — Mia koro batas pro timo. — La urso manˆgos gos min, min, ˆ car car mi ne povas povas rapide rapide kuri, kuri, miaj piedoj piedoj ne ta˘ ugas ugas plu por tio ˆci. ci. Ni ne iru tien, ni ekbrulig ekbruligu u la arbaron. arbaron. . . Ili provis fari tion, sed la malsekaj herboj ne bruliˆgis. — Estu Estu la volo volo de Dio; Dio; — kuraˆ kuraˆ ge ge decid decidis is Fluo, Fluo, sving svingis is la manon manon kaj bruante iris anta˘uen. uen.


34

ˆ la riveret Ce rivereto o estis tute trankvile. trankvile. La suno oris la verdet verdetan, an, rapide fluantan akvon; la salikoj kaj la malgrandegulaj alnoj rebrilis en ˆgi, kliniˆgante gante de la bordoj; b ordoj; la nigra reto de la pontet p ontetoj oj ˆetis etis de supre moviˆgemajn ombrojn, kaj ka j la ˆsa˘ sa umo u ˘ mo de la fluo ˆ cirka˘ cirka˘uis la stangojn. La Jakutoj atente a˘uskultis, uskultis, ˆcu cu ie bruas, poste ili ekbruligis fa jron. Ili tuj rimarkis, ke la baro estas detruita, ke la korbo malaperis. — La malbenita hommanˆgantino! gantin o! Rigardu, Rigar du, ˆsi si ˆ cion cion tratranˆ trat ranˆcis!. cis! . . . Kion ˆsi si volas? — kriis Fluo, kiu aliris la unua al la pontetoj. — Kial Kial vi diri diris, s, ke tio estas estas urso urso? ? Kion Kion vi babi babili lis? s?.. . . Pro Pro vi ni ˆciuj c iuj malsatis! — koleris Gregorio. Gregorio. Fluo gratis sin post la orelo. ˆ estis — Gi estis nigra. nigra. . . Mi neniam neniam plu iros iros en la nebulo! nebulo! — murmu murmuret retis is li. ˆ kroˆ — Jen estas la korbo! Gi kr oˆciˆ ci ˆ gis g is al la kanoj. anoj. . . La homin hominan anˆ ˆgantino gant ino ˆetis e tis ˆ gin ˆ gin trans la baron. Si eˆ c ne prenis la fiˆ sojn. so jn. Ili putriˆgas gas en la korbo korbo.. .. La ˆ eltiris nur unu inferanino! Kion ˆsi si volas? Sed ˆsi si ne povis rompi la baron. Si stangon. stangon. . . Mi timigis timigis ˆsin!. sin!. . . — Sendube! — mokis lin Gregorio. — Vi ˆetus etus ˆsin sin en la akvon, kiel ˆsi si nian korbon, vi ne kompatus ˆsin. sin. . . ˆ — Kiu povas povas scii! scii! Eble Eble mi pripens pripensus. us. . . Cevalo Ceva lo virino! En ˆ ciu ciu okazo okazo mi starus starus sur la bordo bordo kaj krius! krius!.. . . — konfe konfesis sis Fluo, Fluo, kiu ree fariˆ fariˆgis gaja. Ili eltiris la korbon el la akvo kaj rebonigis la baron. Poste Post e ili kuˆsiˆ si ˆgis gis ˆce ce la fajro, fa jro, atendante akiron. — La virinoj similas la vortojn de enigmo! — ˆgemis gemis Fluo. — Neniu scias, scias, kion ili volas, Sed ne n e pro pr o mi m i ˆsi si venˆgas sin kaj malbonigas la baron; pri tio mi estas certa! Gregorio malgajiˆgis. gis. Kiam ili kaptis aptis kelke kelke da fiˆsoj, soj, ili decidis, decidis, ke Fluo portos ilin hejmen kaj sendos Ankan kun la litaˆ litaˆo, ˆ car car Gregorio intencis stari garde ˆ ce ce la baro la tutan nokton.

35


VII

La ˆcielo cielo estis malluma, kvankam kvankam la l a nubo j ne kovris ˆgin. La paliˆginta, ginta, flavruˆga ga suno suno staris staris malalte malalte super super la akvoj. akvoj. En ˆgia malklara lumo la grizaj ondoj, malla˘ ute ute pla˘ udantaj udantaj ˆ ce ce la bordoj, brilis kiel rustiˆginta kupro. kupro. La diverstona diverstona bruo de la lagoj, kuniˆginta kun la delikata murmureto de la herboj kaj arboj, flugis flugis super la dormigant dormiganta a tero. La vento vento pelis la pezan kaj varman arman aeron. La fajro apena˘u bruletis kaj blua fumo supreniris de ˆgi. La kuloj flugis preter la fumo kaj flamo super la kapo kapojj de Gregorio kaj Anka, Anka, kiuj sidis ˆce ce la fajrujo proksime unu de la alia. — Mi nepre devos iri al la princo, al la Jakutoj; mi tion scias, sed mi timas. timas. . . mi timas. timas. Mi memora memoras. s. . . mi estis estis knabin knabinet eto, o, kiam foje leprul leprulo o venis venis al ni kaj volis perforte eniri en la jurton, kaj la patro elpuˆ elpuˆsis sis lin per p er forkego. . . — Ne eniru eniru en la jurton jurton,, kriu kriu de malpro malproksi ksime. me. . . Eble Eble oni oni donos donos ion al vi. . . Oni dev devas doni. doni. Restis Restis ja nia havo havo!! — Jes, ˆ gi rest estis. is. . . — ekˆ ekˆgemis gemis la virino virino.. — Nia bovino bovino havas havas sendube sendube belan idon. idon. . . . Senkonsc Senkonscienc ienca a estas Pjotruˆ Pjotruˆ can. can. . . — Por kio paroli pri la konscienco? Kiam la homoj ne vidas ˆgin, gin , ili il i ˆ ciam cia m pensas, ke vi vivas pli feliˆ ce, ce, ol ili. . . — Gregorio, anka˘u mi ne sciis, ke tiel malˆgoje estas ˆci ci tie. . . — Vi do beda˘uras? uras? Anka silentis. — Ne. Ne. . . Por kio kio bed beda˘ a˘ uri, uri, se oni ne povas tion ˆsanˆ sanˆgi? Se la inferanino nur lasus lasus nin tran trankvi kvilaj. laj. . . Eble Eble Dio send sendos os al ni infan infanon on . . . Ni eduk edukos os ˆgin, ˆ gi gi nin zorgos, kiam ni maljuniˆgos. gos. . . Eble mi mi restos restos sana, sana, eble niaj niaj idoj anka˘ anka˘u kreskos sanaj. . . La “terura “terura Sinjorino” Sinjorino” estas kaprica, aprica, ˆsi si ofte lasas la proksimajn, proksimajn, kaj prenas prenas la malprolksimajn. malprolksimajn. Tiam eble ˆgojaj goja j ridoj eksonos ˆci ci tie, kie nun oni a˘ udas u das nur ˆgemojn g emojn.. . . La jurtoj jurtoj plen pleniˆ iˆgos, gos, oni konst konstruo ruoss nov novajn domojn domojn kaj nov nova gento aperos. aperos. . . Eˆ c se ili mortus mortus kiel ni, ili vivus iom. . . La maljuneco maljuneco ne estas dolˆ ca ca eˆ c tie, en la mondo. La maljunuloj maljunulo j ˆ cie cie malsanas, la junuloj junulo j ˆ cie cie guas ˆ guas la vivon. vivon. . . Mi tre dezirusha dezirushavi vi infanojn, infanojn, Gregorio. Gregorio. — Por kio infanoj? Brutaron ni bezonas, sen ˆgi ni n i ne povas vivi. La fiˆsoj so j ne sufiˆ sufiˆ cas; cas; por la laborado laborado kaj ˆ casado casado ni bezonas bezonas sanon sanon kaj fortojn. fortojn. . . Se ni almena˘ u pace pace vivus vivus.. . . — Kion ˆsi si volas?. volas?. . . Kion celas la inferani inferanino? no?


36

Anka Anka turnis sin subite, ˆcar car Gregorio atente rigardis per strangaj okuloj la rivereton. En la sanga brilo de la subiranta suno Mergenj staris en sia boato. La fluo flu o portis p ortis ˆsin sin al la l a baro; bar o; ˆsi si remis per longa ilo kaj rigardis amba˘u bordojn ˆ rimarkis ilin, ekkriis, sidiˆgis kaj turnis la boaton. Poste ˆsi kiel akcipitro. Si si ˆ rapidis al la lago. Si rerigardis de malproksime kaj minacis al ili per la pugno. — La diablino! Kion ˆsi si volas? — diris Gregorio, — Sed nun ˆsi ne venos ˆ vi iros hejmen, Anka, a˘u restos ˆci plu. plu. . . Oni Oni pov povas dorm dormi! i! Cu ci tie? Nokte estos malvarme. — Mi restos. restos. . . — diris Ank Anka post moment momento. o. — Se vi permesos, permesos, mi restos. restos. La fiˆskapto skapto estis tre sukcesa. sukcesa. Ili kaptis aptis precipe precipe grandegajn, grandegajn, verdet verdetajn ajn ezokojn kun ruˆgaj gaj vostoj kaj brankoj. La tutan tagon la loˆgantoj de la jurto purigis kaj lavis la fiˆ sojn, so jn, kiujn ili intencis fumaˆ fumaˆi. i. Eˆ c Kutujahˆsit alrampis el la jurto; ˆsi si sidis ˆ ce ce la fajro kaj kun Biterh âj âj vete rostis sur la karbo karbojj la grasajn ezokajn ezokajn interna internaˆojn. ojn. Oni permesis tion, ˆcar car oni havis tro multe da ili. Vespere la virinoj kaj Gregorio portis p ortis la akiron hejmen, ˆcar car tie pli facile estis kaˆ kaˆsi si la fiˆ sojn so jn dum d um la l a pluvo. pl uvo. Fluo restis por gardi la baron. Mergenj ne venis plu. Oni vidis ˆsin sin nur kelke da fojo j de malproksime sur la lago kiel punkteton. Kelke da tagoj pasis. La kvanto da fiˆsoj soj ne plimalgrandiˆgis, sed la kuloj aperis amase. amase. Restadi Restadi sur la kota bordo de la rivereto rivereto estis vera turmento turmento.. Precipe Precipe en silentaj, silentaj, nubaj nubaj tagoj la kuloj sufokis sufokis la fiˆskapta skaptant ntojn. ojn. Ili atakis atakis la okulojn, okulojn, penetris penetris en la nazon, nazon, ne perme p ermesis sis malfermi la buˆ buˆson. son. La korpo ˆsvelis svelis pro ilia pikado kaj kovriˆgis gis per vundoj. La lepruloj ne staris plu garde ˆ ce ce la l a rivereto. ri vereto. . . ˆ ne veno ˆ mem ne scias, kie kaˆ — Si venos. s. . . Si si si sin kontra˘ kontra˘u la kuloj...— ili diris pri Mergenj. ˆ Ciutage unu el la viroj viro j iris al la baro kaj revenis revenis kun korbo plena de fiˆ soj. soj. Biterhâj âj ˆ ciam ciam atendis lin, starante sur la plata tegmento de la jurto.

Li venas, li venas! Sur la dorso li havas korbon. La korbo estas plena de fiˆsoj. soj. . . kantis kantis ˆsi per sia delikata voˆ co. co. . . Sed foje fo je ˆsi subite interrompis la kanton kanton kaj enkuris en la jurton, malfacile spirante: — Li ne ven venas as.. . . — Kion vi diras? Ni ja a˘udas udas liajn paˆ paˆsojn sojn sur la vojeto! — Mergen Mergenj. j. . . — balbut balbutis is la paliˆ paliˆginta ginta knabino. ˆ Ciuj Ciuj ˆetis etis sin al la pordo. Gregor Gregorio io Prenis Prenis hakilon hakilon.. Sed Sed sur la vojeto vojeto krom krom Fluo Fluo neniu neniu estis; estis; li iris iris rapide rapide,, koler koleree svingi svingiss la manojn, manojn, sed sen ia ˆ Mergenj dubo tio estis li, ne la diablino. Sed kial Biterh âj âj vidis ˆsin? sin? Cu sorˆce ce malap mal aperi eris? s?


37

ˆ tio estas vi, Fluo? — Cu — Jes! Kial vi demandas demandas?. ?. . . La malbenita malbenita virino virino ree eltiris eltiris unu unu stangon stangon kaj dronig dronigis is la korbon korbon.. . . Mi ne povis povis ˆgin gin trovi trovi.. . . ˆ Ciuj malespere rigardis unuj a aliaj. — Kaj ˆsi si ne timas la kulojn? ˆ havas — Kompren Komprenebl eblee ne. . . Si havas boaton, ˆsi si pendigas anta˘u si kaldronon, en kiu brulas brulas fajro, kaj ˆsi si vetura veturass en la fumo, kvaza˘ kvaza˘u ˆsi si estus estus hejme. hejme. . . Sed ni malfeliˆ malfeliˆ culoj. culoj. . . La malbenita malbenita krimulin krimulino!. o!. . . La viro j tuj prenis armaˆ armaˆojn kaj rapidis por kapti kapti la korbon kaj rebonigi la baron. Tio ne estis facila tasko. Kvank Kvankam am ili tenis en la manoj brulaˆ brulaˆojn kaj senˆ cese cese svingis ilin, la kuloj kulo j ilin ˆ cirka˘ cirka˘uis kiel densa malluma nubo kaj pikis pikis dolore, dolore, penetran penetrante te al ilia korpo eˆc tra la vestoj. vestoj. La korbon korbon ili trovis malproksime de la baro, ˆgi gi alkr al kroˆ oˆciˆ ci ˆgis gis en la kanejoj de la rivereto. Ili do devis reveni reveni por la floso. floso. Fine Fine ili eltiris eltiris la korbon korbon kaj kaj metis metis ˆgin en ˆgustan gustan lokon, ˆstopinte stopinte la truon en la baro. Gregorio, kiel la plej forta, restis garde. Pri dormado oni ne povis eˆ c sonˆgi. gi. Li do ekbruligis ekbruligis grandan grandan kronon de fajroj malproksime de la rivereto, sidiˆgis meze de ili, kuiris la vespermanˆgon kaj kantetis por forpeli la enuon. Ekstere la amasoj da pikemaj insektoj zumis senˆ cese. cese. La Jakuto ofte interrompis la kanton kanton kaj a˘uskultis la monotonan murmuron, kiu kuniˆgis gis kun la bruo de la rivereto. Krom tio li nenion a˘udis, li do fermetis la okulojn, ruˆgajn kaj plenajn de larmoj pro la fumo, kaj li da˘ urigis la kanteton, kiu sonis monotone kiel la akvo bolanta en la kaldrono, urigis Subite ekkrakis branˆceto, ceto, rompita per p er ies piedo. Li malfermis la okulojn okulo jn kaj kaptis aptis la tranˆ tranˆ cilon. cilon. En la griza krepusk krepusko, o, lumigita lumigita de la briloj briloj de la fajro, Mergenj staris. — Vi vola volass mort mortig igii min, min, Greg Gregor orio io.. . . Vi jam jam forg forges esis is,, kiel kiel vi amis amis kaj karesis aresis min. min. . . — Vi tiam ne esti estiss tia tia diab diabli lino no,, kia kia vi nun estas. estas. . . Kial Kial vi turm turmen enta tass nin?.. in?.. . ˆ — Ciam vi estis malsaˆga, ga, Gregor Gregorio. io. . . Enlas Enlasu u min, min, mi volas, volas, kiei anta˘ue, ue, sidi sidi kun vi, manˆ manˆgi gi fiˆson, son, babili babili,, Vi estas estas pli forta forta ol mi, mi ne hav havas armaˆ maˆon. on. . . Se vi deziras, deziras, mi deˆ deˆetos etos la vestojn, vestojn, por ke vi ne pensu, pensu, ke mi ion kaˆ sas. sa s. . . ˆ rapide malbutonumis Si malbutonumis la peltan jakon, deˆ deˆetis etis ˆginkaj nuda kliniˆgis gis al li el la fumo. Gregorio ˆsanceliˆgis. Sed ˆsi si ne atendis la respondon, transsaltis la fajron kaj sidiˆgis gis apud li sur la cerva felo. ˆ vi memor — Ree ni esta estass kune. kune. . . Cu memoras as.. . . anta˘ anta˘ u unu jaro? jaro?.. . . Sed rigar rigardu du,, Gregorio, kiel dika mi nun estas, kiel ˆsveligas mian korpon la sango. . . ˆ prenis lian manon kaj premis ˆgin al sia brusto. Si brusto. — Mi havas havas amason amason da fiˆ soj. so j. Mi ˆstelis ste lis anka˘ anka ˘u la retojn retojn de aliaj. . . Mi tute tute ne inten intencis cis maluti malutili li vin. Mi nur deziris deziris,, ke vi venu venu,, Grego Gregorio rio . . . Vivi Vivi kun la lepru lepruloj, loj, rigard rigardii iliajn iliajn vundojn, vundojn, a˘ uskulti uskulti la ˆgemojn, gemojn, — tio ˆcio cio tedis min. Gregor Gregorio, io, vi estas estas anan-


38

kora˘ u sana, via korpo estas pura. . . Feliˆ ce ce ni vivus kune, ni konstruus rondan domo domon, n, kovr kovrit itan an per tero tero.. . . Vi ripozu ripozus, s, mi alport alportus us akir akiron on . . . Mi konas konas en la ˆ cirka ci rka˘ ˘ uaˆ uaˆo o ˆ ciujn ciu jn loko jn, kie ki e oni kaptas kapta s fiˆ sojn so jn,, anka˘ anka ˘u min oni oni kona konass tie. tie. . . la komun komunumo umo donos al mi, kion ajn mi deziros. . . bovinojn, bovinojn, ˆcion, cion, por ke mi ne venu enu plu. plu. . . — Ho, ne!. . . Oni ne donos donos al vi bovinojn, bovinojn, oni mortig mortigos os vin! vin! Nenion Nenion oni oni donos donos al vi, vi ja tie nenion nenion posed p osedas. as. . . Via edzo prenis prenis ˆcion cion kaj transmigr transmigris is en la guber gubernio nion. n. . . — Eˆ c sen bovinoj bovinoj ni vivos vivos feliˆ feliˆ ce!. ce!. . . Kiam Kiam mi vin posedo posedos, s, mi tro trovo voss ˆ cion. cion. . . Mi faros por vi multek multekostajn ostajn peltojn; mi kaptos kaptos vulpojn, leporojn, leporojn, ˆ lupojn kaj sovaˆgajn gajn cervojn cervojn.. . . Mi metos metos kaptil aptilojn, ojn, mempa mempafilojn filojn.. Ciutage vi manˆ gos gos viandon, viandon, plej bonan grason, bongustajn fiˆsojn. sojn. Mi estos estos bona, tiel bona kaj dolˆca, ca, kiel la beroj b eroj post la a˘ a ˘utunaj utunaj frostoj. frostoj. . . Mi estas malbona, ˆcar car mi posedas posedas neniun. neniun. . . Kiam Kiam mi iras iras en la mondo mondo kaj vidas la homojn, homojn, kiuj kiuj ripozas trankvile, ridas, manˆgas ˆ gis sate, havas infanojn kaj brutaron, tia enuo gis suˆ cas cas mian animon, ke mi nepre devas ion detrui, rompi. . . Ili anka˘u sciu, kio estas estas larmoj! larmoj! sed por vi mi estos estos dolˆ dolˆ ca, ca, kvieta. . . ˆ premiˆgis Si gis karese al li pli kaj pli forte, varmigis lin per siaj nudaj brakoj. — Vi ja havis havis infan infanon. on. Kion Kion vi faris? faris? Kie ˆgi gi estas! estas! — deman demandis dis la viro ˆ ektremis kaj leviˆgis. per ra˘ uka uka voˆ voˆ co. co . Si gis. — Dio estas atestanto, ke ˆgi gi mortis mortis mem! — ekkrii ekkriiss ˆsi. si. — Jen kia vi estas! estas! Tiam vi eˆ c ˆcifonon cifonon ne alportis alportis al mi! Vi ne estis estis scivola, scivola, vi ne volis volis vidi vidi la infanon, infanon, vian propran propran sangon, sangon, kaj nun. nun. . . Almen Almena˘ a˘u ˆsajnig sa jnigu u nenion! nenio n! Vi satiˆ gis gis per p er mia korpo. . . La jjuna una edzino delogas vian animon, ˆcar car ˆsi si estas ˆ juna, freˆ freˆsa! sa! Ne ˆsajnigu bonkorecon. bonkorecon. . . Cu vi iam portis al mi akvon, kiam ˆ vi iam faris ion propravole? Ciam ˆ nokte la soifo turmentis min? Cu oni devas devas krii: krii: Gregor Gregorio io iru, Gregor Gregoriu iu faru. faru. . . Gregor Gregorio, io, tio estas estas via laboro. laboro. . . Vi estas kvaza˘ u peco da glacio. . . Mi devis ami vin tian, kia vi estas, ˆcar car mi havis neniun neniun alian, alian, sed Anka. Anka. . . malsaˆ malsaˆga ga Anka. ˆ vizaˆgo Sia go fariˆ gis terura, la okuloj brilis kiel serpenta skvamo, la lipoj gis tremis, tremis, malkov malkovran rante te blank blankajn, akrajn dentojn. dentojn. Gregorio Gregorio etendis anta˘u si la manojn: — Iru, iru iru for. . . Vi iam mortig mortigos os kaj kaj manˆ manˆgos gos plenaˆgan g an homo homon. n. . . ˆ Si desaltis de li kaj faligis la kaldronon per piedbato. — Putru Putru,, malbeni malbenita ta putrulo putrulo!! Morga˘ Morga˘ u komenc komencu! u! Vi ˆciuj ciuj memoru, ke nun mi ne indul indulgo goss vin. vin. . . Kiam Kiam vi ne ekzis ekzisto toss plu, plu, mi kapto aptoss por mi knaknabeton. beton. . . mi lin ˆ stelos! stelos! Mi estas ankora˘ ankora˘u juna. juna. . . mi lin lin eduk edukos os por por mi. . . Vi ˆ frenezulino, kiun neniu pensas, abomena kadavro, ke vi estas trezoro! Car volis havi, alkuris al li, li imagis, ke li ta˘ugas ugas por por io! io! Putr Putru. u. . . pere pereu! u! Mi pereigos pereigos vin ˆciujn, ciujn, por p or ke via malbeno malbeno malaperu kun vi. . . Tiam mi iros malproksimen proksimen.. . . Neniu Neniu devigos devigos min vivi en venenita venenita loko! loko! La malsato malsato tordu viajn interna intern aˆojn, o jn, vi manˆgu la putran viandon de Kutujah ˆsit ˆsit kiel buteron, vi leku


39

ˆsiajn sia jn maljuna jn ostojn osto jn kiel sukeron kaj ka j ˆcesu cesu ofendi aliajn alia jn malfeliˆculojn!. culo jn!. . . Gregorio desaltis de la litaˆ litaˆo, ˆcar car en la okuloj okulo j de d e Mergenj Merg enj terura t erura fajro fa jro ekbrilis; bril is; li surpaˆ surp aˆ sis sis la hakilon, haki lon, kuˆ santan santan apud la litaˆo, o, kaj eltiris elti ris sian tranˆcilon. cilo n. La virino saltis trans la fajron. — Vi timas timas — ridis ˆsi. si. — Vi timas. timas. . . Ho fabela heroo, kiun virino povas povas kovri kovri per kulereg kulerego. o. . . ˆ Si ˆetis sur lin brulaˆ brulaˆon kaj malaperis. Gregorio a˘uskult usk ultis is atente, ate nte, ˆ cu cu ˆsi si iris al la baro; li eˆ c prenis brulaˆ brulaˆon kaj forpelante forpel ante per p er ˆgi la kulojn, rapidis al la rivero. rivero. La fluanta fluanta rubando rubando de la akvo murmuret murmuretis is malla˘ malla˘ute; la herboj kaj arboj kliniˆgintaj gintaj al ˆgi gi rebrilis en la pura supraˆ supraˆo. Sur la lago super la blanka nebula nebul a muslino musli no ˆsanceliˆ sanc eliˆgis la kapo kaj la brakoj de Mergenj, kiu rapide remis, kaj malsupre malsupre glitis la longa longa makulo makulo de la boato. boato. Fine ˆ cio cio malaperis en la griza nokta krepusko. — Dio gardu min kontra˘u ˆci ci tiu virino. . . Vera viro-virino viro-virino!! Kion mi faros ˆ disverˆsis nun? Si sis mian vesperma vesp ermanˆ nˆgon, gon, kaj tro frue estas estas eltiri eltiri la korbon. korbon. . . La ˆ ˆ tondro ˆsin. sin. . . Si diris, ke mi timas. Si estas prava. prava. . . Se mi kisus ˆsin, ˆsi deˆ oni povas scii, ˆ venis por peti, kaj mordus mian buˆson. son. . . Cu scii , kion ˆsi si celas? Si post po stee ˆsi si disverˆ dis verˆsis sis mian mia n manˆ man ˆgaˆ gaˆon! on! — murmuretis murmuretis Gregorio, penante savi el la fajro pecetojn da kuirita fiˆ so. so.


40

VIII

Post kelke da tagoj la unua granda vundo aperis sur la mano de Gregorio. — Kial tiel frue? Tia truo! La sorˆ cistino cistino ka˘uzis uzis tion tion!. !. . . Ankora˘ Ankora˘ u nun mi sentas ˆsian sian rigardon! La doloro do loro komenciˆ komen ciˆgis tie, kie ˆsi si apogis la kapon. kapon. . . Ho, mi malfel mal feliˆ iˆculo! cul o! Li kuˆ kuˆsiˆgis, gis, ˆ gemis kaj volis fari nenion. gemis — Gregorio, ne permesu, ke ˆgi per unu unu fojo falig faligu u vin! Ne cedu cedu!! Miaj Miaj piedoj ja anka˘ u ne estas sanaj. sana j. . . Ni pereos, se ni ˆciuj ciuj kuˆsiˆ siˆgos! gos! Merge Mergenj nj ree ˆstelis stelis niajn nia jn fiˆsojn. so jn. Kion ni n i faros? far os? — admonis admo nis lin l in Fluo. Fl uo. — Tio estas indiferent indiferenta a por mi! Vi estas kulpaj pri ˆcio. cio. . . Dume Mergenj, ne vidante plu Gregorion, vagis pli kaj pli kuraˆge kuraˆge ˆ cirk ci rka a˘ u la jurto. jur to. Iafo je eˆ c ˆsajnis sa jnis,, ke ˆsi si eniros. enir os. Fo je ˆsi renkontis renkonti s en la arbaro arbar o Biterh Bite rh âjon, â jon, kiu ki u kolek kol ekti tiss branˆ br anˆcaˆ caˆon. o n. — Kiel fartas Gregorio? Gregorio?.. . . Kial li ne eliras? Kio okazis okazis ˆce ce vi. La knabino paliˆgis, gis, rigidiˆgis gis kiel peceto de glacio kaj nenion parolante, rigardis la hommanˆgantinon gantinon per larˆge ge malfermitaj okuloj. — Kial Kial vi ne respon responda das, s, diab diabla la ido!. ido!. . . Mi ja ne manˆ manˆgos gos vin! vin! — krii kriiss Mergenj; poste ˆsi si kraˆ cis, cis, svingis la manon kaj saltis en la arbetaˆon. on. ˆ diris, ke ˆsi ankora˘ — Si u ne manˆgos gos min. . . Verˆ sajne sajne ˆsi si faros tion vintre. . . — konfesis konfesis la knabineto knabineto al Fluo, rakontan rakontante te al li pri la renkont renkonto. o. — Don Donu Dio, Dio, ke la aliaj aliaj ne estu estu devi devigi gitaj taj nun tion tion fari fari.. Vere ere mi ne scias, kion ni manˆgos gos a˘ utune; neniu zorgas pri tio; ni jam komencis manˆgi la utune; sekigitajn fiˆsojn. sojn. . . Vi Anka devus iri al la komunumo komunumo kaj repreni vian havon. havon. Ili ne povas povas ne doni. doni. . . Vi havis havis dek brutojn, brutojn, ili devas devas redoni redoni almena˘ almena˘u kelke da ili.. ili.. . ˆ eble estas nun iri? La kuloj sufokos min! — Cu ˆ ja scias, ke anta˘u la festo de Petro kaj Pa˘ulo — La kuloj? Ciu ulo ili perdas la pikilojn. pikilojn. . . Ili pli multe multe zumas zumas ol pikas. pikas. Vere la vojo estas estas longa, longa, sed kiam ventas, oni povas iri sendanˆgere gere.. . . — Mi pripenso pripensos. s. . . Nun ni havas havas ankora˘ ankora˘ u manˆ gaˆ gaˆon. . . Eble la komunumo komunumo mem sendos la b ovinon. ovinon. . . Mi ja diris diris al ili, ke mi postulas postulas mian propraˆ propraˆon on — diris Anka. ˆ ne estas elturniˆgema! — Lasu ˆsin sin trankvila. . . Kiam estos necese, ˆsi si iros. Si Nun la kuloj kuloj sufoku sufokuss ˆsin. sin. . . defen defendis dis Gregori Gregorio o sian sian edzino edzinon. n. — Gardu Gardu la


41

baron, baron, Fluo, anstata˘ anstata˘ u babili, babili, eble al vi sukceso sukcesoss preni preni la fiˆsojn sojn pli frue ol Mergenj. — Kia saˆ gulo g ulo!. !. . . Kial Kial vi mem mem ne iras iras tien? tien?.. . . ˆ ja tute saturis vin. — A˘ uskult uskultu, u, Fluo. Fluo. . . Kion Kion vi povas povas perdi? perdi? Nenion Nenion!! Si Mi havas nur unu malgrandan vundeton, eble la mano ankora˘u resaniˆgos. gos. Sed mi devas min gardi, por ke la hommanˆgantino ne rigardu min per siaj sorˆ sorˆ caj caj okuloj. . . kompatu kompatu min. min. . . ˆ preferas — Kompren Komprenebl eble!. e!. . . Ciu preferas kuˆ kuˆsi si sur la lito. lito. . . — murmur murmuris is Fluo, Fluo, sed malgra˘ u ˆci ci tio li iris al la rivereto rivereto kaj ofte sidis tie tutan tagon por ne lasi la akiron al Mergenj kaj pli frue preni ˆgin. Foje li revenis tre ekscitita: ˆ ˆstelis, ˆ venis rekte al la baro, suri— Si stel is, malgra˘ malg ra˘u mia ˆ ceesto cee sto ˆsi si ˆsteli ste lis. s. . . Si ˆ ris la pontet ponteton, on, malligis malligis la korbon korbon.. . . Mi kriis, kriis, mi ˆetis etis basto bastonojn. nojn. . . “ Cesigu tion”, tion”, ˆsi si ridis, ridis, “alie “alie mi malsupren malsupreniros iros kaj batos batos vin!. vin!. . . ” — Kaj vi? ˆ remetis la korbon. — Mi provis hontigi hontig i ˆsin, sin, sed ˆ cu cu ˆsi si havas konsciencon konsci encon!! Si ˆ estas mia”, ˆsi “Gi si diris, “se vi vagos vagos ˆci ci tie, mi vin kaptos kaptos kaj derompos al vi la piedojn!. piedojn!. . . Miajn malsan malsanajn ajn piedojn! piedojn!” ” — kriis kriis kolere kolere Fluo. Fluo. — Ne, sola, sola, mi ne iros iros plu!. plu!. . . Se Gregori Gregorio o ne volas, volas, Anka Anka devas devas iri kun mi. La Jakuto leviˆgis gis sur la lito kaj rigardis lin suspekte. — Se ˆsi si deziras, ˆsi si iru. Mi estas malsana, — diris li, ˆsajnigante sa jnigante indiferentecon. — Mi preferas iri al la komunumo. komunumo. Mi iros, kiam la vento komenciˆ komenciˆgos...— rapide respondis la juna virino. — Iru, Anka, iru! — ekkriis Fluo, — petu pri boato, pri retoj. — Rakont Rakontu u ˆ cion cion al la komun komunumo. umo. Ili sciu, sciu, ke ni pereas, pereas, ke la diablino diablino volas nin mortigi, — ˆgemis gem is Kutuja Kut ujah h ˆsit. ˆs it. — Petu anka˘ u pri la bovino j, — aldonis aldoni s Gregorio. Ili ja estas esta s nia propraˆo. o. Diru, Diru, ke se oni ne redonos redonos ilin, ni ˆciuj ciuj venos por ili. . . — Kiam ni havos retojn kaj boaton — fanfaronis Fluo — mi trovos tian kaˆsejon, sejon, ke eˆ c la diablo diablo ne penetros penetros tien. tien. . . Mi vetas, vetas, ke la inferani inferanino no furioziˆ gos, gos, krevos krevos de kolero kolero,, sed ˆsi si kompren komprenos, os, ke ekzistas ekzistas homoj pli saˆgaj ol ˆsi. si. . . Jes! La viro ˆciam ciam estas viro, la virino ne povas povas lin egali! Tiam ni veturos, veturos, kien kien ni deziros deziros,, ni metos metos la retojn, retojn, kie ni volos. volos. . . — Sed Sed mi prenos prenos kun mi Biterh Biterh âjon âjon — inter interro rompi mpiss lin Anka. Anka. — Mi timas timas iri sola. Kiam la knabineto knabineto estos kun mi, ili devos devos min indulgi. indulgi. . . ˆ car car kiu rekon rekonduk dukus us la infan infanon. on. . . La kompat kompato o moligo moligoss iliajn iliajn korojn. korojn. . . ˆ vi iros — Cu ir os,, Bite Bi terh rhâˆ? ? La knabineto kaˆ kaˆsis sis sin post la kameno kameno kaj ne respondis. — Vi vidos vidos homojn. homojn. . . infanojn infanojn.. . . verajn verajn Jakutojn. Jakutojn. . . eble eble eˆ c la princ princon on.. — Vi vidos vidos homoj!. homoj!. . . Iru, Iru, infano, infano, vi vidos vidos,, kiel ni ni iam vivis. vivis. . . La mondo mondo estas vasta vasta kaj gaja. . . Hundoj, ˆ cevaloj, cevaloj, bovinoj. . . — logis ˆsin sin Kutujah ˆsit. ˆsit.


42

— Eble oni donacos ion al vi? Eble oni donos kupran ringon, a˘u ˆcirka˘ ka ukou ˘ kolon, a˘ u stanajn stana jn orelringojn? Tie, kien vi iras, riˆ caj caj Jakutoj loˆgas... — Kiel Kiel mi iros iros tia? tia? — murm murmure uretis tis la knabi knabinet neto, o, montra montrant ntee la nuda nudan n dorson. — Iru tia, iru, iru, ili vidos nian nian mizeron, mizeron, ili kompa kompatos tos nin. nin. . . — ˆgemis Kutujah ˆsit. — Sensencaˆ Sensencaˆo!. . . La kuloj kulo j mortigos ˆ sin sin — kriis Fluo. Mi ne permesas! — Mi kovros kovros ˆsin sin per mia tuko, tuko, kaj tie ˆce ce la homoj mi ˆgin demetos, — diris Anka. Ili decidis, ke Anka Anka kaj Biterh âj âj iros al la princo, kiam ekventos. ekventos. La vojo al la princ princo o estis estis malfacil malfacila a kaj longa: longa: dudek dudek verstoj verstoj a˘u eble pli multe multe tra marˆ coj, coj, lagoj kaj riveret riveretoj. oj. La trairejojn Anka tute ne konis. konis. La viroj viro j penis p enis ˆciamaniere ciamaniere klarigi al ˆsi si la direkton de la vojo. Ili desegnis de segnis kartojn sur la tero kaj ripetis centfoje: — Dekstre lago, maldekstre maldekstre arbaro. arbaro. . . Poste Poste marˆ co. co. . . Poste: Poste: maldekstr maldekstree ˆ lago, lago, dekstr dekstree betula betula arbaro arbaro.. . . Vi iros iros sur la vojeto vojeto . . . Cu vi kompr komprena enas. s. . . ˆ — La vojo estas rekta kiel sago. Ciam al la okcidento. — En la komenco komenco dekstre kuˆ sas sas lago, poste p oste maldekstre. . . Poste vi rampos ˆ ne estas profunda, vi devos iri sur la vojo, kie izolaj larikoj tra tr a marˆ ma rˆco. co . Gi staras. Poste vi venos al lago. Tie vi turnos vin al la oriento kaj iros proksime de la bordo. bordo. . . singarde singarde,, ˆ car car la lago estas profunde profundega, ga, — klarigis klarigis Fluo. — Dio estas estas nia espero! — diris Anka. Anka. Blovis facila vento, sed kiam la suno leviˆgis pli alte kaj komencis varmigi, la vento fariˆgis gis vent ventego ego.. De la klara klara ˆcielo cielo ondoj ondoj de furioz furioza a aero aero falis falis sur la senmovan senmovan teron, sur la ˆsanceliˆ sanceliˆgant gantajn ajn lagojn. Ili tiel tiel forte forte premegi premegiss la malgrandajn akvujojn, ke la ondoj ebeniˆgis, kvankam pli profunde la akvo tremis tremis kaj bolis. bolis. La pli grandaj grandaj akvujoj, akvujoj, kovri kovritaj taj per grandeg grandegaj aj sulkoj sulkoj kaj ondoj, ondoj, skuataj skuataj ˆgis la fundo, fundo, furioz furiozaj, aj, volis volis salti salti tra trans ns la bordojn, sed sub la poten potenca ca mano mano de la ven ventego tego ili ili ne povi poviss levi leviˆ ˆgi, ili do batis batis la marˆ marˆ can can teron, kiel turmentata malliberulo batas la muron per la kapo. Nur la akvaj grandeguloj, kies bordoj malaperis en la blua malproksimo, levis alte siajn dorsojn dorsojn kaj respon respondis dis la atako atakon n de la aera aera oceano oceano per surdig surdigan anta ta kriego kriego.. Le senfortaj arbaroj kliniˆgis gis kiel herboj, la herbo j kuˆ kuˆsis sis plate, senmove. senmove. La ventego kaptis de la brusto br usto de la l a lago j ˆsa˘ sa˘umajn uma jn ˆcifonojn, cifono jn, plenmanojn plenmano jn da akva a kva polvo, miksis ilin kaj pelis anta˘uen; sur tiu nubo la suno pentris kadukajn ˆ cielarka ciel arkajn jn figuro jn. La virino virino kaj infano infano malfacile malfacile rampis tra ˆci ci tiuj koloraj fantomoj, fantomoj, kiuj kovri kovriss al ili la mondo mondon. n. Jen Jen larˆ larˆga ga rubando de la ˆcielarko cielarko aperis sur la vojo kaj tremis, kvaza˘ u skuata de nevidebla mano, jen ˆsanceliˆganta hela makulo kovris arbaro jn, arbetaˆojn o jn kaj ka j lagoj lag ojn. n. La malvarmo turmentis ilin, la malsekaj vestoj malhelpis la iradon, sed ili estis kontentaj, kontentaj, ˆcar car ili ne timis plu la kulojn.


43

ˆ forblovos ilin en la akvon, — Mult Multee da ili pereo pereoss dum dum la vente ventego go.. . . Gi mortbatos en la herboj, — konsolis Anka la malvarmiˆgintan knabineton. ˆ batu ilin, ˆgi — Gi gi batu batu ilin. ilin. . . Sed Sed nin nin ˆgi gi indulg indulgu. u. . . Anka, Anka, malgra˘ malgra˘ u viatuko malvarme estas al mi. — Mi hav havas nenion plu, plu, infano, nenion. nenion. Rampu, Rampu, kiel vi povas! povas! Penu. Penu. . . Ili preterpasis la lagon, kiu devis kuˆ si si dekstre, ili trarampis marˆ con, con, sur kiu flavruˆga ga musko kreskis, k reskis, kaj starante s tarante sur monteto komencis serˆ ci ci la lagon, kiu devis esti maldekstre, sed ˆ cirka˘ cirka˘u ili tiom da palaj, akvaj akvaj speguloj speguloj ˆ cie cie ekbrilis, ke la malfeliˆ culinoj culinoj ne sciis plu kien iri. — Mi nenion kompren komprenas, as, sed neeble neeble estas reveni. reveni. Domaˆ Domaˆge estas estas.. . . tiom tiom da vojo. . . Ne eble estas. estas. . . la friponi friponino no mortigu mortiguss nin — murmure murmuretis tis Anka. Anka. — Ni iru anta˘uen, uen, malvarmege estas, mi ne povas stari. — Ni iru, iru, sed sed kien kien? ? Greg Gregor orio io diris diris,, mi memora memoras, s, ke ni devas devas iri al la okcid okciden ento, to, tien do. . . Ili iris. En la virga tajgo nenie vojo estis. La malsekaj, verdaj, flavruˆgaj, blank blankaj muskoj muskoj dispremiˆ dispremiˆ gis gis sub iliaj iliaj piedoj, piedoj, malko malkovra vrant ntee la glacii glaciiˆ ˆgintajn marˆ cojn. cojn. Sur la senarbaj lokoj estis ankora˘u pli danˆgere, ger e, ˆ car car tie la marˆcoj co j degelis. Anka Anka kaj Biterh âj âj rampis en la kota akvo, kiu atingis ˆgis la genuoj, eˆ cˆ gis gis la zono. Post Post longa penado ili venis venis malfrue malfrue post la tagmezo tagmezo al grandega lago, kies nigraj, brilaj ondoj bruegis, leviˆgis alte kaj falis sur la platan bordon. . . Tiu ˆci ci bordo estis ˆslima slima kaj maldika maldika kiel fadeno, kaj post ˆgi aliaj lagoj kaj lagetoj bruegis bruegis kaj furiozis. furiozis. Surdigit Surdigitaj, aj, lacaj, senfortaj, senfortaj, la vojaˆgantinoj decidis decidis tie ˆci ci ripozi kaj varmigi armigi sin, sed sur la mallarˆ mallarˆga bordo ne eble estis ekbrulig ekbruligii fa jron. jron. Ilidevis Ilidevis iom reiri. Fine post malgranda malgranda monteto monteto ili kuiris en kruˆ k ruˆ ceto ceto teon, t. e. sovaˆgajn gajn herbojn kaj manˆgis gi s iom io m da fumaˆ fu maˆita i ta fiˆso, so , kiun Anka portis en sitelo el betula ˆselo. selo. Post la vespermanˆgo ili kuraˆgiˆ giˆ gis gis kaj ekiris sur la maldika tera fadeno inter la ondoj de la furiozantaj lagoj. ˆ estis la sola vojo al la sudo. Gi sudo. La tera ruband rubando o fariˆ fariˆgis tiel mallarˆga, ga, ke ili haltis de teruro, anta˘u ol ili kuraˆgis gis kuri tra la ˆsa˘umo, umo, ˆetata de lago al lago. La grandegaj ondoj saltis minace kaj oni ne povis scii, kie falos iliaj grizaj piedegoj; Anka Anka kaj Biterh âj âj timis, ke la potenca p otenca elemento dronigos ilin, kaj kuris rapide kiel timigitaj perdrikoj, premiˆgante unu al la alia. — Anka, mi tremas de teruro. Kial vi prenis min? — Mi mem timas, timas, mia infan infano, o, sed tie, tie, post ni, la morto morto estas. estas. . . Ni penu penu atingi anta˘ u la vespero la nigran arbaron, kiun ni vidas de malproksime. ˆ — Cu loˆ gas gas tie homoj? — Mi ne scias. scias. Eble. Eble. . . Mi nenion nenion scias scias,, infano! infano! La koro koro batas, batas, saltas saltas en mi. mi. . . Mi neni neniam am iris iris sola sola tiel tiel malp malpro roks ksim ime. e. Mi esti estiss viri virino no,, mi esti estiss filin filino o de riˆcaj caj gepatroj; hundoj jungitaj jungita j al glitveturilo glitveturilo min veturigis, veturigis, mi rajdis sur ˆ cevaloj. cevalo j. . . ˆ anka˘ — Cu u sur bovoj vi rajdis? — Anka˘ u sur bovoj, mia filineto.


44

— Kiam ni havos brutaron, mi anka˘u rajdos sur bovoj? — Vi rajdos, rajdos, infano, infano, vi rajdos, rajdos, sed nun iru. . . ˆ Sajnis al ili, ke la arbaro tute ne proksimiˆgas. gas. Ili Ili iris iris kaj kaj iris iris,, kaj ˆgi g i la estis estis same same malgr malgrand anda, a, same same nebula nebula.. La monoton monotona a bruego bruego de la lago lago tute tute malklarigis iliajn pensojn. Anka volis sidiˆgi kaj lasi la ondojn superakvi ˆsin. sin. Per la senforta pendiˆgo de la manoj, per la faletan faletanta ta irado irado de la infano infano ˆsi si divenis, ke anka˘u Biterh âj â j deziris tion, tiam ˆsi si premis la dentojn, dentoj n, fermetis la okulojn okulojn kaj iris rapide rapide tra la nudaj nudaj marˆ marˆ coj coj ˆgis ia ˆsanˆ sa nˆgo, go, blovo de la vento, izola arbo a˘u mevo forkuranta de superakvita supera kvita sablaˆ sablaˆo, rekonsciigis ˆsin. sin. Malsekaj, kovritaj de koto, tute senfortaj, ili fine venis vespere al la arbaro. La vento vento kvietiˆ kvietiˆgis; gis; la malgrandaj lagoj malla˘utiˆ utiˆ gis, gis, sed la grandegulo, ˆ cirka˘ ka u ˘ kiu ili vagis de la tagmezo, bruegis kaj batis la bordojn kiel anta˘ue. anta˘ue. Cetere, anka˘ uˆ gi gi ne ˆetis etis plu en la aeron la malvarman, malvarman, pluvan pluvan polvon. — Dank Dankon on al Dio! Dio! Ni ne pereos pereos.. . . Oni Oni ne vida vidass homojn homojn,, sed sed eble ni ne pereos pereos — diris diris Anka. Anka. — Rigard Rigardu, u, Biterh Biterh âj, âj, ˆ cu cu fajro ie ne brilas brilas.. . . Bone Bone rigard rigardu. u. . . Malfer Malfermu mu larˆ ge g e la oku okulojn lojn.. . . — Kion Kion helpos helpos la fajro, fajro, oni oni ja ne enlas enlasos os nin. nin. . . Oni Oni send sendos os kontr ontra˘ a˘u ni mordemajn hundojn a˘u ˆcevalojn, cevalojn, por ke ili dispremu dispremu nin per la piedoj. — Vi estas prava. Mi forgesis. Ni do ekbruligu fa jron kaj ni kuˆ siˆ siˆgu...Morga˘ u ree anta˘ uen. uen. . . Ni ien venos. venos. . . — Sed Sed ili ne povis povis ekbruli ekbruligi gi fajron, ˆcar car dum la vojo tra la ondoj ondo j la meˆ caˆ caˆo malsekiˆgis. gis. Ili ripozis ripozis iom en la arbaro arbaro,, premiˆ gante unu al la alia, manˆgiˆs peceton gante pec eton da fiˆ so so kaj ekiris ekir is anta˘ anta ˘uen... u en... ˆ Ili iris ˆ ce ce la bordo de la lago-grandegulo. lago-grandegulo. Gia Gi a j ˆsa˘ sa umaj u ˘ maj ondoj briletis en la krepusko. krepusko. Post Post kelke kelke da horoj de malfacila malfacila vojo ili eksentis eksentis sub la piedoj piedoj pli firman kaj pli sekan sekan teron. Anka Anka rimarkis rimarkis en la arbaro palan rubandon rubandon de vojeto. Ili iris nun unu post la alia. La knabineto tremis ˆci ci tie pli forte ol ˆ ce ce la lago la go.. — Mi timas timas la homojn! homojn! Anka, Anka, permesu permesu al mi teni vian mano manon. n. . . Mi tre timas, timas, kiam kiam mi ne sentas sentas vin. vin. . . La vojeto kondukis ilin al nuda monteto, de kies supro oni vidis la potencan tencan lagon. Sur la monteto monteto jurto staris, de la kamentubo amentubo supreniris supreniris fumo, sed en la fenestroj fenestroj la nokto nokto regis. regis. La jurto jurto estis malriˆ malriˆ ca, ca, sen provize provizejo, jo, sen ˆ cirka˘ ka ubaro. u ˘ baro. Sur la deklivo de la palaj pala j bordoj, b ordoj, lavataj lavataj de la ondoj, kuˆ kuˆsis sis boato renversite. — Tie ˆ ci ci loˆgas gas malriˆ malriˆ culoj!. culoj!. . . Eble tio estas estas somerloˆ somerloˆgejo? gejo? Oni vidas vidas nek nek ˆ bovino bovinon, n, nek hundo hundon. n. . . Cu ni eniros, a˘u ne? — meditis Anka. — Ne, ne!. . . Ni iru for. . . — murmuretis murmuretis Biterh âj, âj, tirante tirante ˆ sian sian manon. Estis tre malvarme. La espero vidi la fajron, sin sekigi, trinki ion varman, venkis ilian timon. Anka Anka faris la signon de la kruco kaj puˆ puˆsis sis la pordon. p ordon. — Kiu estas tie? — eksonis voˆ co, co, kiam la pordo kraketis. kraketis. — Ni, homoj, homoj, Jakut Jakutoj. oj. . .


45

— Aaa! — oscedis oscedis la demand demandin into. to. — Jakutoj? Jakutoj? de kie? Vi estas estas virino, virino, mi a˘ uda u das.. . — Jes. Ni estas de malproksime, ni erariˆgis... ˆ ˆ lik! — Selik, Seli Se k!.. . . Levi Leviˆ ˆgu gu knabo, knabo, ekbr ekbruli uligu gu fajron fajron.. . . Homoj Homoj venis venis.. . . Li devi deviss ripet ripetii la ordo ordono non n kelkf elkfoje: oje: fine fine la knabo knabo vekiˆ ekiˆgis el profun profunda da dormo, leviˆgis gis de la benko kaj kaj ˆetis etis lignon sur la bruletantajn bruletantajn karbojn. karbojn. . . Anka Anka ekblovis ekblovis kaj la hela flamo oris ˆsian sian vizaˆgon gon kaj la figuron de Biterhâj, â j, ˆsia sia sendisiˆ ga ga kunulino. — De kie vi iras kaj kien? — deman demandis dis la maljun maljuna a Jakuto Jakuto,, ne leviˆ leviˆgante de la lito. — Pardonu sinjoro sinjo ro — komencis komenc is Anka per pe r tremanta voˆco. co. — En la l a arbaro estas malvarme kaj ka j mallume. . . Nia meˆ caˆ caˆo o malsekiˆgis. gis. . . ni ne povas povas ekbru ekbrulig ligii fajron fajron.. . . Ni timas timas la sov sovaˆ gajn g ajn best bestojn ojn.. . . Ne kol koler eru u sinjo sinjoro ro.. Ni esta estass el la malbenita loko, sed ni amba˘u estas ankora˘u sanaj. sanaj. . . Ne forpe forpelu lu nin, nin, a˘u donu almena˘ u brulaˆon on al ni. — Oni ne donas fajron al la vaguloj. vaguloj. Ne tuˆsu su ˆgin. gin. . . Kiu Kiu vi esta estas? s? — Mi estas Anka, la edzino de Gregorio Kilgas. — Mi scias, mi a˘udis udis pri vi. . . Vi iris tien tien propra propravo vole? le? Kial Kial vi faris faris tion, tion, vi ja estis sana? Anka silentis. — Kial vi eniris eniris en la jurton jurton.. . . Iru amba˘ amba˘u al la pord pordo. o. . . — Al la pordo — ripetis aliaj alia j voˆ coj coj kaj ˆciuj ciuj loˆgantoj de la jurto eliris el la malluma j anguloj angulo j kaj ˆ cirka˘ cirka˘uis uis la fajron. Ili estis tri: maljunulo, maljunulino kaj knabo. Biterh âj âj rimarkis, ke la maljuna paro havis ne nur harojn blankajn kiel lakto, sed anka˘u blankajn okulojn. La knabo havis anka˘u blankajn, malklarajn okulojn kaj kiam li iris, li palpis per la manoj mano j ˆcirka˘ cirka˘u si. Maldikaj, nudaj, sulkiˆgintaj gintaj ili sidis anta˘u la fajrujo kaj turnis la vizaˆgojn gojn al la venintoj. intoj. Iliaj blank blankaj okuloj okuloj terure terure brilis ˆce ce la lumo de la fajro. fa jro. La knabineto knabineto apena˘ u spiris pro timo. — Vi havas infanon kun vi? — diris la maljunulo. — Jes, knabin knabineto eton. n. . . ˆ — Cu ˆsi si estas esta s via? ˆ tie naskiˆgis. — Ne! Si gis. ˆ — Cu ˆsi si estas esta s baptita? bapti ta? — Ne. Kiu baptus ˆsin? sin? Pri ni eˆ c Dio forgesis. La maljunulo ekˆgemis: gemis: — Malfeliˆ Malfe liˆ caj ca j vi estas, sed vi trafis malbone, m albone, ni anka˘u ne estas riˆ caj. caj. . . Kiel vi venis kaj por kio? — Ni iras al la princo. ˆ rakontis pri Mergenj, Anka rakontis mallonge pri la celo de la vojaˆgo. Si pri la malsato minacanta ilin, pri Sennazulo kaj pri la frato, kiuj proprigis al si ˆsian sian havon. . .


46

— Mi a˘ udis udis pri tio. La princo ordonis, ke ili redonu redonu vian propraˆ propraˆon, on, sed ˆ vi havas via frato ne obeos la komunumon komunumon,, li estas potenca, riˆ ca ca homo. Cu vazon por la manˆgaˆ gaˆo? Niajn vazojn ni ne povas povas doni al vi ˆ car car ni devus devus poste poste ilin ilin brulig bruligi, i, kaj ni mem havas havas malmu malmulte lte da ili. ili. Vi venis venis tien ˆci, ci, vi restu. restu. Vi dormos sur la b enko enko ˆce ce la pordo. Vi diras, ke vi estas sanaj? Kiu povas scii! scii ! Vi kuˆsiˆ siˆgu, gu, morga˘ u ni verˆ verˆsos sos sur la benkon benkon bolantan bolantan akvon. . . La malriˆ culo culo egalas la leprulon. . . Nenio fariˆgas sen la volo volo de Dio. Morga˘ Morga˘ u la knabo knabo montro montross al vi la vojon. vojon. . . — Dio donu donu al vi sanon sanon kaj feliˆ feliˆ con con — la˘ute ute benis benis lin Anka. Anka. Ili manˆ manˆgis gis avide kaj etendinte sin sur la malmola, sed seka benko, ili tuj ekdormis, lacaj de la malfacila vojo.

47


IX En la sekvinta tago la vento malfortiˆgis. gis. La suno gaje kuris sur la sennub sennuba a ˆ cielo ciel o kaj ka j verˆsis sis rivero jn da lumo l umo kaj varmego sur la kviet k vieta a jn akvajn akva jn vasta vast aˆojn. o jn. La blinda knabo iris anta˘u la virinoj kaj kondukis ilin sur vojeto, kiu serpentum pe ntumis is ˆ cirka˘ cir ka˘u la lago-gr lago-grand andegu egulo. lo. Dekstr Dekstree staris staris arbaro, arbaro, tre densa densa por ˆ ci ci tiu lando; ˆgian gian riˆ can can kreskadon kreskadon favoris favoris la fruktodona tero de la altaˆ altaˆoj. Maldekstre la skvamo de la balanciˆgantaj ondoj brilis en la suna lumo. — Vi elektis elektis tro longa longan n vojon. . . Vi devis devis iri sur la kontra˘ kontra˘ua ua bordo de la lago. lago. . . Kiam vi preterpas preterpasis is la betulan arbaron, arbaron, vi devis vin turni turni dekstren dekstren de la tiea lago, lago, ne maldeks maldekstre tren. n. . . ˆ vi estis tie?, . — De kie vi scias scias tion tion?. ?. . . Cu ˆ mi trovas ˆgustan — Mi? — ridis ridis la knabo. knabo. — Mi ˆcien c ien iras iras.. . . Cie gustan vo jon jon.. . . La murmu murmuro ro de la akvo, akvo, la bruo bruo de la arba arbaro ro gvida gvidass min. min. . . Mi scias, scias, kie ˆciu ciu arbo staras. staras. . . Mi estas blindulo blindulo,, sed mi faras faras ˆcion cion kiel la aliaj. Mi naˆ gas, gas, ˆetas etas retojn; ni havas havas dek-kvin retojn. reto jn. . . Mi eˆ c falˆ cas cas la herbejon. . . Ni bone vivas. . . Dio helpas nin! La gepatroj aˆ cetos cetos en ˆci ci tiu jaro knabinon por p or mi, anka˘ anka˘ u blind blindan; an; la aliaj aliaj ne volas volas edziniˆ edziniˆgi g i kun la blin blindu duloj loj . . . Ni estas estas blindaj blindaj unu generaci generacio o post la alia, jam de praavoj praavoj . . . Nun mi lasas lasas vin, vi ne erariˆgos. g os. . . Iru Iru kun Dio. Dio. . . Vi jam vidas vidas la fumon fumon de la princ princo, o, al la najbaroj najbaroj la vojeto kondu konduko koss vin. . . Ne estas estas malproksime malproksime!! Anka ekrigardis, kien li montris per la mano, kaj ekvidis super la akvoj, super la verda verda bordo bordo fuman kolono kolonon. n. . . — Iru kun ni, ni timas la hundojn — petis ˆsi si la blindulon. — Mi ne povas. povas. . . Mi devas devas rapidi rapidi al la retoj, eble la ven ventego tego ilin ilin inter inter-miksis. Ili iris solaj. sola j. La ˆcirka˘ cirka˘uaˆ uaˆo estis pli kaj pli seka, gaja; ga ja; la belaj arboj mirigis Biterh Bite rh âjon; â jon; ˆsi si volis senˆcese cese krii kaj demandi; deman di; la zorga vizaˆ viza ˆgo de Anka detenis ˆsian ˆ gojon. gojon. sed kiam kiam ili renko renkont ntis is du bestojn bestojn kun korn kornoj oj sur la kapoj, du grandajn grandajn monstrojn, monstrojn, kiuj ronkan ronkante, te, piedbata piedbatante nte kaj svingan svingante te la vostojn, vostojn, kuris en la arbetaˆo, o, la knabineto ne povis plu sin deteni kaj kaptis la manon de la viri virino no.. . . — Rigardu! kio tio estas? — Bovi Bovinoj noj.. . . ˆ estas tiel granda, ˆsi — Pri ˆsi si vi petas, Anka? Anka? Kion vi faros faros kun ˆsi. si. . . Si si ˆ faligos piedba piedbatas tas.. . . Si faligos nian nian jurton. jurton. . .


48

— Ne timu. timu. . . Ili Ili nur nur donu donu ˆgin! — respondis la virino, malgaje ridante. Ju pli multe da signoj de proksima homa loˆgejo ili renkontis, — lignon, ˆ cirka˘ ka ubarojn, u ˘ barojn, signojn ˆ cevalajn cevalajn kaj brutajn, des pli granda fariˆgis la timo de Anka. Fine tra la arbeta arbetaˆo ili ekvidis ekvidis maldense maldensejon jon kaj sur ˆgi konstruaˆ konst ruaˆojn o jn kaj fumon de la kamentuboj. kamentuboj. Anka Anka demetis de Biterh âj âj la tukon. tukon. — Poste mi redonos al vi, nun ili vidu, ke vi havas nenion. La knabinet knabineto o rimarkis, rimarkis, ke la manoj kaj lipoj de Anka Anka tremis; tremis; ˆsi si mem komenci komenciss tremi de ekscito ekscito kaj malvarmo malvarmo.. . . — Ho!. Ho!. . . ho!. ho!. . . hooo! hooo! Homoj! Homoj! — kriis kriis Ank Anka, elir eliran ante te el la arbar arbaro. o. Nigr Nigra a hundo bojante bo jante ˆetis etis sin al ili. — Ho!. Ho!. . . hot. hot. . . hooo! Homoj! Homoj! — kriis kriis ˆsi si senin seninter terrom rompe, pe, alproks alproksimi imiˆ ˆgante malrapide. — Kiu Kiu kria krias? s? Kion Kion vi volas olas kaj de kie kie vi estas estas? ? — ekkr ekkrii iiss neat neaten endi dite te knabo en blua ˆcemizo, cemizo, eliran elirante te el la porka porka stalo. stalo. Li tenis tenis ˆsovel sovelilon ilon en la mano, mano , verˆ sajne sa jne li elˆ elˆetis eti s sterkon. ster kon. — Ni. Ni. . . de tie. tie. . . de malp malpro roks ksim ime. e. . . ni esta estass lepr leprul ulin inoj. oj. . . Li rigidiˆgis, gis, poste p oste li ˆetis etis sin en la jurton kiel sago. Anka Anka genufleksis kaj krucigis krucigis la manojn sur la brusto. brusto. Post Post iom da tempo oni malfermis malfermis la pordo p ordon n kaj sur la so jlo aperis maljuna Jakuto kun pafarko en la mano, post li kaˆ kaˆsis sis sin singarde virinoj kaj infanoj. — Kial Kial vi venis venis ˆci ci tien?. tien?. . . Vi ja scias, scias, ke estas estas malperm malpermesi esite te al vi, — komencis severe la viro. Anka plorante rakontis sian tutan historion. — Vi estas Anka. Anka. . . la malfeliˆ malfeliˆ ca ca Anka? Anka? — kompate kompate balbutis balbutis li, iom alproksimiˆ gis, gis, kolektis branˆ caˆ caˆon on kaj ekbruligis fajron fa jron inter si s i kaj la leprulino j. Tiam anka˘ u la virinoj kaj infanoj alproksimiˆgis. — A˘ usku u skult ltu: u: malp malpro roks ksim imee esta estass al la prin princo co.. . . Vi iris iris malˆ malˆgustan gustan vo jon jon.. . . Mi ne konsi onsila lass al vi iri iri al la prin princo co.. . . Ank Anka, vi ja esta estass prud pruden enta ta kaj bona virino, vi devas scii, ke danˆgere estas disportadi la infekton en la mondo mondo.. . . Vi diras, diras, ke vi estas estas sana, sed ˆcu cu vi pov povas scii?. scii?. . . Vi loˆgas kun ili, spiras la saman aeron, tuˆ tuˆsas sas ilin. . . Vi portas p ortas en viaj vestoj ilian elspiraˆ elspiraˆon, on, iliaj iliajn n suk sukojn. ojn. . . A˘ uskultu: uskultu: restu restu ˆ ci ci tie, mi iros al la princo princo kaj alvetur alveturigas igas lin. lin. . . Li venos, venos, oni ja ne povas povas lasi vin sen helpo, helpo, tia leˆgo ne ekzis ekzista tas. s. . . — Kompreneble, ili ja estas anka˘u vivaj vivaj animoj! — konsen konsentis tis la virinoj. virinoj. . . — Rigardu, Rigardu, kiel maldik maldika estas la knabino. knabino. . . La kapo kapo kiel floreto, floreto, la manoj kiel kiel herbet herbetoj. oj. . . — Nur ˆsia sia ventro ventro estas estas granda! granda! — rimarkis rimarkis la knabo. knabo. — Verˆ erˆsajne sajne la larika lar ika ˆselo sel o ka˘uzis u zis tion tion.. . . — Kompre Komprene neble ble.. . . Ili manˆ manˆ gas gas nur larikan ˆselon! selon! — konsentis alia al ia virino. v irino. — Bela knabinet knabineto! o! Rigardu Rigardu ˆsiajn grandajn grandajn okulojn, okulojn, ˆsiajn siajn okulharojn okulharojn densajn densajn kaj kaj fleksit fleksitajn. ajn. . .


49

— Kies vi estas? — Diru! Di ru! — murmuretis Anka, puˆ sante sante la infanon anta˘uen. — De Fluo! — Ha! ha! ha!. ha!. . . — ˆciuj ciuj ridis ridis — Kiu li estas? estas? — Anka˘ u leprulo. leprulo. . . Sed tio ne estas vera. vera. Neniu Neniu scias, kies si ˆ si estas!. estas!. . . — Mizeru Miz erulin lino! o! Eˆ cˆ cemizo cem izon n ˆsi si ne havas! havas ! Anta˘ u la forveturo forveturo la muljuna Jakuto ordonis, ke oni donu nutraˆ nutraˆon al la ˆ venintoj. Ciuj ˆetis al ili donacojn, donaco jn, la virinoj virino j ˆetis tukojn, tukoj n, ˆ cemizojn, cemizo jn, ˆsuojn, suo jn, varmajn vestojn. — Surmetu la ˆ cemizon, cemizon, surmetu! — ili kriis al Biterh âj, âj, kiu estis ravita de la preska˘ u nova nova ˆcemizo, cemizo, sed ne sciis, kion fari kun ˆgi. Eˆ c kelkajara etulo, alrampis al la fa jro kaj ˆetis al la knabineto lerte skulptitajn ludilo jn. — Brave, Brave, Murun! Murun! Li anka˘ anka˘ u volas volas ion donaci. donaci. . . Prenu Prenu infano infano,, tio estas estas bovinoj. Biterh Bit erhâj â j avide avi de kaptis kapti s kaj kaˆ sis sis ilin; ili n; ˆsia si a j okulo oku lojj brilis bri lis,, ˆsi si estis es tis ravita, ravi ta, feliˆ fel iˆ ca. ca. Kiam la princo venis, la virino kaj infano sataj, ripozintaj sidis sur la sama loko post la fajro kaj gaje babilis kun amaso da scivoluloj, kiuj venis unu post la alia. Anka ekvidis la princon kaj tuj rememoriˆgis pri la pasintaj kaj ree ˆsin sin atendantaj atendanta j doloroj. doloro j. Sinceraj Sincera j larmoj larmo j ekfluis el ˆsiaj sia j okuloj, okulo j, kiam ˆsi si komencis rakonti al li ilian komunan mizeron. — Multa M ultajj homoj homo j plendis, ke vi senˆ cese cese maltrankviligas maltrankvi ligas ilin, ˆstelas retojn, reto jn, proviz provizojn. ojn. . . — diris diris severe severe la princo princo.. ˆ ˆstel — Mergen Mergenjj faras faras tion!. tion!. . . Ni estas estas senkul senkulpaj! paj! — ˆgemis Anka. — Si st elas as anka˘ u nian nian hav havon. on. . . ˆ ne nur ˆstelas. — Diru Di ru do al ˆsi, si, ke ni kaptos ˆsin sin kiel sovaˆgan gan beston beston.. . . Si stel as. . . ˆsi si dispor disportas tas la infekt infekton on en la mondo. mondo. . . Anka˘ Anka˘u vi ne venu venu ˆ ci ci tien, tien, ne kuraˆ kuraˆgu! Bone, Bone, oni donos donos al vi boaton boaton kaj tri retojn. retojn. . . — Kaj bovinon. bovinon. . . miajn bovinojn, bovinojn, kiujn proprigis proprigis al si Pjotru Pjotruˆ ˆ can. can. — Mi jam ordonis, ordonis, ke li redonu redonu.. . . unu unu bovi b ovinon. non. Li diras, ke vi ˆsuldas suldas al li por la nutraˆ nutraˆo, por la fo jno, kiun la brutaro manˆgis gis dum dum la vintr vintro. o. . . — Mia Mia Dio. Dio. . . Mi ja labo labori ris, s, li ja manˆ manˆ gis gis lakton kaj buteron de ˆ ci ci tiuj bovinoj. bovinoj. . . Senko Senkonsc nscien iencaj caj estas estas la homoj! — Sufiˆ ce! ce! Li redonos unu kun ido. Mi ripetos al li mian ordonon. Nun vi foriru. foriru. Oni veturigo veturigoss vin tra la lago, por ke vi ne vagu tro multe inter inter homoj. Malpli Malpli longa longa estos estos via vojo!. vojo!. . . Fortika, ortika, malgaja Jakuto atendis ˆce ce la bordo b ordo en boato. Apude alia boato staris staris,, iom pli granda granda,, por du personoj. personoj. En ˆgin Anka metis la donacitajn manˆ gaˆ gaˆon, on, retojn reto jn kaj vestojn. vesto jn. Anka puˆ sis sis la boaton b oaton sur la akvon, sidiˆgis kun Biterh Biterh âj âj kaj prenis prenis remilon. remilon. La Jakuto Jakuto ligis ligis ilian ilian boaton boaton al la sia, veturis veturis anta˘ ue ue kaj tiamanie tiamaniere re trenis ilin. La ondoj delik delikate balancis balancis la vojaˆgantojn. La Jakutoj, kiuj kolektiˆgis gis sur la bordo, kriis al ili konsolajn kaj kompatajn vortojn.


50

La vento preska˘ u tute malfortiˆgis. gis. Ili glitis rapide sur la travideblaj ondoj, oritaj oritaj de la suno. suno. Malan Malanta˘ ta˘ ue ue paliˆ gis, gis, malgrandiˆgis gis kaj malaperis la verdaj arbaroj, kie la “homoj” loˆgis, kie ki e kreskis grandaj granda j arbo j, kie riˆ r iˆ ca ca vivo bolis, boli s, kie oni a˘ udis ne sole plorojn kaj ˆgemojn. udis gemojn. . . Anka Anka return returnis is sin, por ankora˘ ankora˘u unu fojon fo jon rigardi ˆcion cion tion, kaj ekvidis larˆgan fumon, rampantan sur la tero. Oni bruligis la lokon, kie ili sidis! La silenta remanto elˆ sipigis sipigis ilin, montris la vojon, kaj forveturis. forveturis. Ili pasigis la nokton en la tajgo kaj venis hejmen apena˘u tagmeze. tagmeze. La neatendit neatendita a sukceso de la vojaˆgo go ebriigis ebri igis ˆ ciujn. ciuj n. — Manˆ gaˆ gaˆo, vestoj, boato, retoj, eˆ c sukero, sukero, teo kaj salo. . . Anka! Anka! vi havas eksterord ekst erordinara inaran n feliˆcon! con! — ˆgojis gojis Fluo. — Ankora˘ u hodia˘ u vespere vesp ere mi m i ˆetos la retojn. . . Ni devas devas singarde singarde treni la boaton boaton al la rivero, rivero, por ke la diablino diablino ne vidu ˆ gin. gin. . . Vi diras, diras, ke la princo nin nin ˆ ciujn ciujn koler koleras!. as!. . . Mi ja anta˘udiris, ke oni ekkoleros kaj ˆcesos cesos nin helpi. he lpi. Malsaˆge estas disporti la peston inter senkulpaj ˆ estas malsaˆga. homoj! Se ˆ ciuj ciuj estos malsanaj, malsanaj, kiu helpos nin?. . . Si g a. . . Vere, ere, oni iam ˆsin mortigos, se ˆsi ne ˆcesigos cesigos sian ˆsteladon. . . Kion vi pensas pri ˆgi, Gregorio? Gregorio rigardis la fajron, sur kiu teo en vazo bolis, kaj pensis pri nenio, sed li jese balancis la kapon. En la sekvint sekvinta a tago ili jam havis havis freˆ freˆsajn sajn fiˆsojn. sojn. Dika Dika tavolo tavolo da kuloj dronigit dronigitaj aj de la ventego ventego kovris kovris la lagojn ˆce ce la bordoj kaj allogis allogis amason amason da blanke blankeskv skvamaj amaj salmoj. salmoj. La donacitaj donacitaj retoj estis malnov malnovaj aj kaj difektit difektitaj, aj, sed pro la granda kvanto da fiˆ soj so j oni povus kapti ilin il in eˆ c per anta˘utuko. Mergenj ion suspekt s uspektis, is, eble eˆ c rimarkis rim arkis la boaton. b oaton. Kelkfo je ˆsi si alproksimiˆ alproksimi ˆgis, staris en la boato kaj tenante super la okuloj la manplaton por gardi ilin kontra˘u la ˆ gracia bronzkolora korpo, suno, ˆsi si longe rigardis la jurton de la lepruloj. Sia kovrita nur sur la femuroj per mallarˆga tuko, akre kontrastis la fonon de la bluaj, trankvile dormantaj lagoj. — La korv korvo o rigarda rigardas, s, spiona spionas. s. . . Vane ane vi fermet fermetas as la okulojn okulojn . . . Nenion Nenion vi vidos! vidos!.. . . Mi ˆciam ciam diras: diras: la viro estas estas viro. viro. . . La virino virino neniam neniam lin egalas! egalas! — fanfaronis Fluo. Sed lia memfido da˘uris uris ne longe. Post kelke da tagoj li revenis kolera kaj konfuziˆginta. ginta. ˆ — Si trovis! — diris li ˆ ce ce la sojlo. ˆ ˆsi ˆstelis — Cu stel is ilin?. ilin ?. . . Ree ni havas nenion! neni on! — kriis krii s ˆ ciuj ciuj h ôre. ôre. ˆ — Tiel malsaˆ ga ga mi ne estas! Ciun reton mi ˆetis en alia loko . . . Tamen unu unu ˆsi ˆstelis el is!! ˆ trovos anka˘ — Si u la aliajn. . . Ne, ni devas devas fini ci ˆ ci tion! — koleris Gregorio. Gregorio. La sukceso de Anka kaj precipe la espero ricevi bovinon ree inspiris al li kuraˆ gon gon kaj amon al la edzino. edzino. La vundo vundo sur la brak brako o malgra malgrandi ndiˆ ˆgis kaj li esperis resani ˆgon. gon. ˆ restu — Ni veturos veturos kaj prenos ˆ sian sian boaton — diris li post p ost momento. — Si


51

ˆ ne mortos pro malsato. Si ˆ kolektis sur la insulo ˆgis g is la fino fino de la somer somero. o. . . Si grandajn provizojn. provizojn. . . Cetere ni povos sendi al ˆsi, si, se ˆsi si bezonos. — Kompreneb Kompreneble! le! Kiam ni kvietigo kvietigoss ˆsin, sin, nenio mankos mankos al ni! unu, unu, du, tri. tri. . . dekdek-du du retojn retojn ni havos havos kaj la baro baron. n. . . Ni havos havos amas amason on da fiˆ soj! s oj! — diri diriss Fluo. Fluo. — Sed a˘ uskultu uskultu min Gregorio Gregorio,, jen mia konsilo konsilo:: ni ataku ataku ˆsin nokte, nokte, kiam ˆsi si dormos. dormos. Mi diras diras tion ne pro timo, sed pro pruden prudento. to. Tage ˆ mi eble estas, ke ˆsi si forlasos forlasos la insulon, insulon, kaj tiam ni ne tro trovo voss la boato b oaton. n. . . Cu ne estas prava? — Jes. Tio estas anka˘u mia opinio. Sed se ni ne sukcesos? ˆ vi pensas, — Kial? Cu pensas , ke ˆsi si kontra˘ubatalos? ubatalos? Tiam ni. . . lasos ˆsin! sin! Ni ja volas volas preni ne ˆ sin, sin, sed la boaton. . . Ni ne bezonas aliri aliri proksime. proksime. . . Ni prenos prenos ˆ la boaton, kaj se ni ne sukcesos, ni revenos sen ˆgi... Cio restos kiel anta˘ue! ue! ˆ restos kiel anta˘ue! — Cio ue! — konsentis konsentis Gregorio. Ili elektis lunan nokton, ˆcar car ili ne konis la lokon kaj timis en mallumo fali en embuskon. Ili veturis en la ombro kaj evitis la lunan lumon, kiu arˆgentis la mezon mezon de la lago. lago. Singarde Singarde,, apena˘u tuˆ setante setante la dormantan akvon, ili glitis en la delikata delikata nebulo ˆce ce la bordo. Fine ili alveturis alveturis al la loko, kie la malluma, longa ombro de la insulo preska˘u atingis ilian boaton. Sed inter la ombro, kie ili sin kaˆ kaˆsis, sis, kaj la ombro de la insulo kuˆ sis sis mallarˆga hela strio. strio. Kvank Kvankam am ili estis certaj, certa j, ke Mergenj ne atendas ilin tie, tamen ili forte ekpuˆ ekpuˆsis sis la boaton, saltis kiel sago trans la danˆgeran lokon kaj ka j kaˆ kaˆsis sis sin en la l a mallumo, ma llumo, anta˘u ol malaperis la arˆgentaj gentaj ondoj, kurantaj post la boato. ˆ — Cu vi nenion a˘udis? udis? — Nenion! Nenion! Nun singar singarde. de. . . De unu unu versto versto oni oni a˘udas udas sur la akvo zumadon de kulo! Preska˘ u ne levante levante la remilojn remilojn ili veturis veturis ˆce ce la bordo. bordo. La larikoj larikoj klinis klinis al ili siajn sia jn folioriˆcajn caj n pintojn kaj branˆ cojn, coj n, kvaza˘u ili volus pli bone vidi en la ˆsanc sa ncel eliˆ iˆgant ganta a brilo brilo de la steloj la neordina neordinarajn rajn noktajn noktajn gastojn. gastojn. Fine Fine la Jakutoj rimarkis proksime en la arbetaˆ arbetaˆo o malgrandan ruˆgan lumeton. — Eble sovaˆ ga ga besto! — murmureti murmuretiss Fluo, sed Gregorio Gregorio montris montris per la remilo remilo pli alten, alten, kie apena˘ apena˘u videblaj nubetoj de griza fumo supreniris kaj malape malaperis ris en la blua blua aero de la nokto. nokto. Pli malalt malalte, e, inter inter la arboj ili vidis vidis konturojn konturojn de tendo. tendo. Ili haltis, duone duone eltiris la boaton boaton el la akvo kaj komencis komencis trase tra serˆ rˆ ci ci malla mal la˘ ˘ ute u te la bordon bordon kiel kiel musoj. musoj. Sed Sed ili ili ne trovi troviss tie tie la boaton boaton de Mergenj. Merg enj. Tiam kuraˆgiˆ giˆginte ginte pro la ˆ cirka˘ cirka ˘ua ua silento, silento, ili eniris en la arbetaˆ arbetaˆon. on. Anka˘ u tie ne estis la boato. — Verˆsajne sa jne ˆ ce ce la domo! domo ! — murmuretis murmure tis Fluo. Fluo . Ili estis tiel proksime de la tendo, ke ili povis tre bone rigardi internen tra la truo de la eniro. La fajro apena˘u bruletis, la loˆgeˆ geˆo estis malplena. Ili enrampis scivole. ˆ forestas, eble ˆsi — Si si veturas kaj ˆstelas! stelas! Rigardu, kia ordo. . . La vestoj, ˆ alo-viri fiˆso so j, vazo j, — ˆ cio ci o kuˆsas sa s en ˆgusta gusta loko. CevaloCev virino! no! — kriis ravita ravita Fluo. Fluo. . .


52

ˆ estas malica, terura! — Si terura! — respondis Gregorio, Gregorio, palpante palpante la musk muskan an kuˆsejon sej on de Mergenj. Merg enj. ˆ vi a˘ — Ho, Ho , ho! ho ! Se ˆsi si estus e stus anka˘u bona, bona, tiam tiam.. . . Cu udis? — li murmuretis udis? kaj kaptis la manon de la kunulo. — Mi a˘ udis. udis. Sendube ˆsi si estas ie proksime. . . La kuˆ sejo sejo estas ankora˘ ankora˘u varma. . . Ni foriru! foriru! — proponis proponis la singard singarda a Gregorio Gregorio.. — Bone Bone,, ni fori foriru ru!! Cete Cetere re,, kion kion ˆsi s i pov povas fari fari al ni du?. du?. . . Mi volo volon nte manˆ gus gus fiˆ son! son! — aldonis li kaj etendis la manon al la pecoj, p ecoj, pendantaj en la fumo. En la sama momento ekstere pafarko eksonis kaj sago flugis fajfante preter la kapo de la fiˆ skaptisto. skaptisto. Amba˘u tuj ˆetis sin teren, rampis en la arbetaˆon on kaj de tie kuris rapide al sia boato. b oato. Post ili iu senˆcese cese ˆetis etis sagojn. sago jn. . . — Malbenita! kiu povus scii, ke ˆsi si havas havas armilon! Sendube ˆsi ie ˆstelis gin! ˆ g in! Ne goju, g ôju, mi anka˘ u faros al mi pafarko pafarkon! n! — minacis Fluo, Fluo, remante remante per ˆ ciuj ciu j forto for tojj Sur la bordo bordo staris staris Mergenj Mergenj,, nuda, nuda, arˆgentita gentita de la luno, kun streˆ cita cita pafarko en la mano. — Ne ˆ goju, inferanino; la princo promesis, ke oni kaptos vin kiel sovaˆgan goju, beston! Anstata˘ u respondo respondo ˆsi si sendis sendis al ili sagon kaj trafis trafis la randon randon de la boato. boato. Granda peco da tabulo defalis en la akvon. — Vi fork forkur uras as!. !. . . Ho viroj, viroj, ho bata batali list stoj, oj, kiuj kiujn n oni oni pov povas meti meti sur sur la manplato manplaton n kaj forblovi forblovi en la aeron!. . . — Ne ˆciuj ciuj estas rabistoj, rabistoj, kiel vi! — kriis Gregorio. Gregorio. . . ˆ Si ridis sovaˆge ge kaj malbele. Post kelke da tagoj Fluo perdiˆgis. La terurita j Jakuto j, ne trovinte eˆ c postesig stesignojn, nojn, ne sciis, sciis, kion kion entre entrepre preni ni.. En la komen komenco co Gregor Gregorio io pensis, pensis, ke li dronis, dronis, ili do serˆ serˆ cis cis la korpon korpon kaj boaton boaton apud apud la bordoj b ordoj de la lagoj, sed ili trovis nenion; kvankam kvankam forta vento blovis, la ondoj ondo j ne elˆ elˆetis etis la malfeliˆculon. culon. La lepruloj ree restis sen manˆgaˆ gaˆo, sen iloj ilo j por p or la l a fiˆskaptado. skaptado . La bovinon b ovinon oni ne sendis al ili. La malesperinta Anka ree iris al la princo. ˆ iris la ˆgusta Si gustan n vojon vojon kaj venis venis al li rapide rapide kaj sen aven aventur turoj. oj. Sed oni akcepti akceptiss ˆsin sin ekstreme severe. severe. La princo princo kriis, kriis, kunpremis kunpremis la pugnojn pugnojn kaj sendube li batus ˆsin, sin, se li ne timus aliri kaj ˆsin tuˆ tuˆsi. si. Oni nenion donacis, oni eˆ c ne donis manˆgaˆ gaˆon. Jakuto, rajdante raj dante sur ˆ cevalo cevalo kun ku n ponardego en ˆ la mano, pelis ˆsin sin anta˘ u si! Si iris tremanta, tute senforta de malsato kaj ˆ sola konsol laciˆ go. go. Sia konsolo o estis estis la bovin bovino o kun ido. La rajdant rajdanto o kond konduki ukiss la bruton, liginte liginte ˆsin al la vosto de la ˆ cevalo. cevalo. La bovido, kiu kuˆ kuˆsis sis ligita en korbo, plende blekis. — Fine Fine ni havos havos ilin. ilin. . . — murm murmure uretis tis Anka Anka per sekiˆ sekiˆgintaj lipoj. Trairinte la duonon da vojo, ˆsi si eksentis, ke ˆsi si ne povos plu iri, ke ˆsi si falos. ˆ do petis la Jakuton, Si Jakuton, ke li permesu permesu al ˆsi si suˆ suˆ ci ci iom da lakto el la plenaj plenaj


53

mamoj de la bovino kaj ke li ellasu momenton la idon el la malvasta korbo. Li konsentis, ekbruligis fajron, kuiris teon kaj neamike rigardis la virinon, kiu kisis kaj karesis la beston. ˆ putriˆgos, — Domaˆ ge ge estas! Si gos, kiel vi! — murmuretis li kolere.

54


X Nur nun nun Biterh Biterh âj âj eksciis, eksciis, kiel agrable estas havi havi kunulon kunulon.. La malgrand malgranda a “Bovˆ cjo” cjo” estis tiel ridinda, kiam li ne volis transpaˆ tra nspaˆ si si la l a altan alt an so jlon de la jurto, li tiel mallerte etendis siajn malgraciajn piedojn, ke oni devis kontra˘uvole ridi. ridi. Li havis havis plej divers diversajn ajn kaj neate neatend ndatajn atajn kapr kapricojn icojn.. Iafoje Iafoje li subite subite komencis turniˆgi gi kaj rondiri rondi ri ˆ cirka˘ cirka˘u la knabino kaj tiri la ˆsnuron, per kiu ˆsi konduki kondukiss lin al la trinkejo. trinkejo. Tiam anka˘ anka˘u lia malgranda sinjorino devis turniˆgi kiel turnludilo, turnludilo, kaj ˆsiaj siaj nigraj haroj suprenflugis, suprenflugis, kvaza˘ kvaza˘u korvoj. korvoj. Same Same kiel anta˘ ue ue ili estis la solaj objektoj, objekto j, kiuj povis suprenflugi suprenflugi de ˆsi si dum ˆsia sia kurado, ˆ car car la ˆ cemizeto cemi zeton n — la belan bel an bluan ˆ cemizeton cemi zeton kun ruˆga kolumo — tuj post la reveno hejmen ˆsi si demetis kaj kaˆ kaˆsis sis “por la festoj”. festo j”. Bovˆcjo cj o havis havi s anka˘ anka ˘ u aliajn, eksterordinarajn kaj rimarkindajn kutimojn. Dum la ˆsajne sajne plej furioza kurado kaj petolado petolado li iafoje haltis haltis sen ia ka˘uzo, larˆ ge ge disstarig disstarigis is la kurbajn kurbajn piedojn, piedojn, levis la orelojn orelojn grandajn grandajn kiel ˆsovelil soveliloj oj kaj rigard rigardis is tute tute malple malplenan nan lokon lokon per okuloj, okuloj, larˆ larˆge malfer malfermit mitaj aj de miro. miro. Sendube Sendube li ion vidis tie, sed Biterh Biterh âj âj vane penis ekscii, ekscii, kio tio estis. estis. En tiaj tia j okazoj okazo j ˆsi si genufleksis genufle ksis anta˘u la amiko, amiko , ˆ cirka˘ cirka˘uprenis uprenis per siaj maldikaj manetoj la moviˆ geman, geman, varman nukon kaj, ka j, kisante la malsekan buˆsegon, segon, diris: — Malsaˆ ga ga Bovˆ Bovˆ cjo! cjo! Estas nenio, trankviliˆgu. gu. Ni iru en la jurton, jurton, ˆcar car Anka balda˘ u alpelos Patrinjon! Ilia amikeco tiel grandiˆgis, gis, ke Biterhâj â j metis al Bovˆ cjo cjo en la trogon “por ˆ ˆ ciam” ciam” la bela jn, skulptita jn ludilojn ludilo jn donacitajn donacita jn al ˆsi. si. Si eˆ c volis dormi kun li eli lia angulo post la kameno, sed Anka ne konsentis. — Mi ne permesas! Eˆ c nokte vi ne lasos la bruton trankviIa. Via ronkado ronkado timigus lin kaj li povus sufokiˆgi gi per la ˆsnuro snuro a˘u rompi la piedon piedon.. La bruto bruto anka˘ u devas havi liberantempon. Biterhâj âj tre bone sciis, kio estas “libera tempo”, ˆ car car ˆsi si preska˘u neniam havis ˆ gin, gin, precipe post la alveno de la bovino. b ovino. Al la devo balai la ˆcambron, cambron, porti akvon, kolekti vergaˆ vergaˆon, on, okzalon, herbojn, berojn, aliˆgis la zorgado pri ˆ la bovino. Ciam la knabino kn abino devis scii, s cii, kie ˆsi si estas. Kiam ˆsi si ne vidis la bovinon de la plata tegmento de la jurto, ˆsi si iris en la arbetaˆon, on, sur la marˆ cojn, co jn, kie ankora˘ u multe multe da kuloj kuloj estis. estis. La granda, granda, varma varma korpo korpo de la besto, longa, longa, moviˆ gema vosto, brilaj kornoj, frapantaj hufoj, ruˆga lango, nigraj, elstarantaj gema okuloj, rapidaj senpaciencaj senpaciencaj movoj, movoj, kiam ˆsi si pelis p elis for la insektojn insekto jn a˘ a ˘u kuris en la jurton blekante blekante kaj balancante balancante la mamojn, — ˆ cio cio tio senˆ cese cese plenigis la


55

ˆ ja estas lia infanon per timo, kiun eˆ c la amo al a l Bovˆcjo cjo ne povis p ovis forigi. fo rigi. — “ Si patrinjo!” — trankviligis ˆsi si sin mem. Sed malgra˘u tio, kiam ˆsi si devis peli la erarintan erar intan bovinon bovi non hejmen, hejm en, ˆsi prenis preni s grandan grand an branˆcon con kaj, kaˆ kaˆsinte sinte sin post pos t la arbo arb o j, ˆsi si la˘ la ute ˘ ute kriis: — Hot! hot! La bovino mire ˆsin sin rigardis kaj iris malrapide al la jurto, alvokante alvokante per bleko la idon, pri kiu ˆsi si tute forgesis pro la dolˆ caj caj herboj. Tiuj ˆ ci ci blekoj, la krakado de la rompataj arbetoj, brua hufofrapado de la besto, ˆgia odoro kaj ronkado, kiam enkondukita en la jurton por la nokto ˆgi malrapid malr apidee maˆ cis cis la fojnon, agrable tiklis la a˘udadon udadon der malbenitoj. — Miaj okuloj ankora˘u vidas vin. Mi ankora˘u sentas vian odoron anta˘u mia mia morto morto.. . . Sed Sed Salba Salban n ne ˆgisvivis, gisvivis, ne ˆgisvivis!. gisvivis!. . . — plendis Kutujah ˆsit. ˆsit. Ilia vivo ekfluis pli rapide, novaj esperoj vizitis iliajn korojn, revenis la anta˘ uaj uaj kutimoj. kutimoj. Gregorio Gregorio falˆ cis cis la tutan tutan tagon. tagon. Anka Anka rastis rastis kaj sekigis sekigis la fojnon. Cetere, Cetere, kion ˆsi si ne faris? faris? De la tago, tago, kiam ˆsi si akiris akiris la bovinon, bovinon, la dezirego labori konsumis ˆsin. sin. Kiel Ki el muso ˆsi si kolekti kole ktiss en la ˆ cirka˘ cir ka˘uaˆ uaˆo kaj portis por tis en la jurton jurt on ˆcion, cion , kio ta˘ugis kiel manˆ gaˆ gaˆo, kio havis nutran nutran indon. Kratago, nigra ribo, okzalo, sovaˆga cepo, dolˆ caj caj herboj, herbo j, “lagaj “l agaj manˆgaˆ gaˆoj”, oj”, gelatenaj globoj de “akvaj beroj”, — ˆ cion cion tion oni povas konservi kaj uzi, ˆ car car ˆgi fluidiˆgas gas en la acida lakto kaj plibonigas plibonigas ˆgian gian gusto guston n kaj nutra nutran n indon indon.. La loˆgantoj de la jurto tute ne suspektis, suspek tis, ke Anka ˆsparas sparas multe da lakto. Ili ja havis ˆciutage ciutage matene teon el herboj kun lakto, vespere supon el acida lakto kaj beroj, en la festoj kuiritan lakton sen aldono al donoj, j, iafoje iafo je eˆc buteron. butero n. Anka estis bona mastrino, ˆ cion cion ili il i havis kiel la “homoj”. “homoj”. Negrand Negrandajn ajn porciojn porciojn ili ricevis; ricevis; tio estis komprenebl komprenebla, a, ˆ car car eˆ c bona b ona bovino liveras ne multe da lakto. — En la sekvo sekvon nta jaro ni havo havoss ree ree bovid bovidon, on, kune tri brutojn. brutojn. Dume Dume Bovˆ Bovˆ cjo cj o gra g rand ndiˆ iˆgos gos kaj povos veturigi fiˆ sojn sojn kaj lignon. Kiom da tempo, kiom da fortoj nun pereas vane! — diris Gregorio. — Eble anka˘ u ni ne restos restos solaj. . . — diris hont honteme eme la virino virino kaj kaj metis metis la manon de la edzo sur sian ventron, ventron, kie jam tremis nova nova vivo. Nun ˆsi si ˆciam ciam sidiˆ gis gis tiamanier tiamanieree apud li, kiam ˆsi si rimarkis, rimarkis, ke li malˆgojas, gojas, ke liaj okuloj rigardas senmove la fajron fa jron kaj ˆcesas cesas vidi. ˆ — Ne malˆ goju, goju, ne pensu. pensu. . . Forgesu orgesu,, ke vi estas estas malsa malsana. na. . . Ciu, kiu vivas, devas devas morti. morti. . . Ansta Anstata˘ ta˘ ue ue diru, ˆ cu cu vi faros ˆgis gis morga˘ u novan barelon por la acida lakto, ˆcar car la unua jam estas plena. — Jam plena? — miris la edzo. — Jes! — respondis ˆsi si fiere. — Ho, se vi rebonigus reb onigus anka˘ anka˘u la bar baron on.. . . MerMergenj ne venas plu. . . eble ˆsi si ˆ cesos cesos nin turmenti, eble ˆsia sia konscienco vekiˆgis pro Fluo Fluo?. ?. . . ˆ vi opinias, — Cu opin ias, ke ˆsi si pereigi per eigiss la fiˆ skaptiston? skaptis ton? — Sendub Sendube. e. . . Alie Alie la vento vento alpelus alpelus almena˘ almena˘u la boaton.


56

— Mi vidis ˆsin sin hiera˘u, u, — diris Gregorio. Maltrankvilo aperis sur la vizaˆgo de Anka; por po r kaˆsi si ˆgin gi n ˆsi depuˆ de puˆsis si s la tukon tu kon de la kapo. — Kie? — demandis ˆsi si post momento. momento. ˆ — Gi veturis meze de la lago, al la oriento. — Vi vidas, vidas, ke ˆsi si vizitas vizitas nun nun aliajn lokojn. Provu Provu morga˘ morga˘u rebonigi la baro baron. n. . . mi help helpos os vin! vin!.. . . Gregorio, instigita de la edzino, ekinteresiˆgis pri la mastrumaj laboroj kaj zorgoj. zorgoj. Akrigan Akrigante te la falˆ falˆ cilon, cilon, li iafoje gaje kantis. antis. Li rebonigis rebonigis la baron baron kaj metis metis la fiˆskapti skaptilan lan korbon. korbon. Sed li turnis turnis ˆgin al alia flanko, ˆcar car la a˘utuno utuno jam proksimiˆ gis, la akvoj malvarmiˆgis, gis, la fiˆ soj so j revenis en la profundaˆojn o jn el la malprofundaj malprofundaj lokoj, lokoj, plenaj plenaj de nutraˆ nutraˆo. o. Ree sur longaj longaj bastonoj, bastonoj, sur la tegmento de la jurto ili sekigis distranˆcitajn cita jn fiˆ sojn. so jn. Neniu malhelpis ilin. Kontra˘ue, ue, unu tagon ili trovis ˆce ce la bordo la propran p ropran boaton kaj en ˆgi gi la remilon kaj tri retojn sur la fundo. En la beko de la boato estis metita malgranda, ligna kruco. ˆ nevolonte parolis pri ˆgi. La okazo tre ekscitis ˆ ciujn ciujn kaj timigis Ankan. Si Fo je, kiam ˆsi si forestis, Kutujahˆsit ˆsit scivole demandis Gregorion: — Kion vi dirus, dirus, se ˆsi. si. . . reven revenus? us? ˆ estas — Ne, ˆsi si ne revenos. reveno s. Si esta s riˆca. ca. . . havas ˆcion. cion . — Sed Fluo, Fluo, Fluo Fluo?. ?. . . Kiu povus povus supozi supozi,, ke li ne dron dronis? is?.. . . — Eble li dronis, kaj ˆsi nur trovis la boaton kaj retojn. — En ˆciu ciu okazo okazo estu singarda, Gregorio! — ˆgemis la maljunulino. Ree la ombro de tiu virino ekpendis super ilia vivo kiel nigra nubo. Anka ne lasis plu la edzon al la rivereto, rivereto, ˆsi si mem kun Biterh âj âj iris al la baro. Unu tagon t agon ˆsi si revenis reveni s kun multepeza multep eza korbo, korb o, plena plen a de d e fiˆsoj, so j, kiam ˆsi si rimarkis rima rkis ˆ apud ilia propra propra boato alian, fremdan. fremdan. Si ne amis la surprizojn, surprizojn, ˆsia sia koro koro ekbatis pli rapide. En la jurto Fluo sidis ˆce ce la tablo kaj senˆgene babilis kun Kutuˆah ˆsit. — Vi vivas, vivas, Fluo? Kaj ni jam enterigis enterigis vin! — ekkriis Anka Anka kun sincera gojo. ˆ gojo. — Mi vivas, Anka, mi vivas, danke al Dio! Kaj mi venis viziti vin. — Kiel vi fartas? Kie vi kaˆ kaˆsas sas vin? Kial vi nin forlasis? Kial vi ne venadis al ni?. . . Kiom Kiom da timo timo kaj maltri maltrinkv nkvilo ilo vi ka˘uzis u zis al ni! ni!.. . . — Mi ne havis tempon temp on — balbutis la konfuzita konfuzita fiˆskaptisto. skaptisto. — Mi devis fliki la retojn, kapti kapti fiˆsojn. sojn. . . — Vi lasi lasiss nin. nin. . . sen sen radi radio o de espe espero ro.. . . sen sen pecet peceto. o. . . Fluo gratis la mentonon kaj deturnis la vizaˆgon de ˆsia sia rigardo. riga rdo. ˆ vi estas kontenta? — Cu ˆ vi pli bone estas! — respondis li evite kaj montris — Ce montris la malfermit malfermitan an pordon, post p ost kiu sur la herbejo la falˆ cilo cilo de Gregorio sonis. — Kuru, Biterh Biterh âj. âj. . . voku voku la mastron! mastron! Diru, Diru, ke Fluo venis. venis. . .


57

— Reviviˆ ginta? ginta? — Jes, reviviˆginta! ginta! Kuru! La knabino apena˘u havis tempon palpebrumi al Bovˆ Bovˆ cjo cjo kaj rapidis sur la herbejon kiel birdo. — Kiamaniere tio okazis, rakontu! — demandis gaje Gregorio, kiam post la unuaj salutoj ili sidiˆ gis gis ˆce ce la tablo por p or trinki teon, kiun Anka Anka kuiris por honori Fluon. — Okazis! Okazis! — respondis respondis nevolont nevolontee la reviviˆginto, ginto, rigardante avide la lakˆ ˆsi ton metita metitan n sur la tablon tablon.. — Vi havas havas bovino bovinon?. n?. . . Cu si liveras multe da lakto?. lakto?. . . Eble pli bone estas, ke mi malaperis. malaperis. Kiu povas povas scii, ˆcu cu oni estus donin doninta ta ion al al vi. . . — Mergenj Mergenj scias, ke ni havas havas bovi b ovinon? non? — demandis demandis Anka. Anka. — Mergenj?. Mergenj?. . . Jes, ˆsi si scias. scias. . . ni vidis vidis de la bordo. bordo. Nun ˆsi si kuˆ kuˆsas sas trapitrapiˆ kita kita.. . . Anta Anta˘ ˘ u unu semajno ˆsi si revenis kaj tuj kuˆ kuˆsiˆ siˆgis. gis. Si perdas multe da sang sango. o. . . — Trapikita?. Trapikita?. . . — ripetis rip etis ˆciuj. ciuj. — Verˆsajne sa jne ˆsi si mortos. mort os. Ka Kajj anta˘ anta ˘u kelke kelke da tagoj mi jam ekesperis, ke ˆsi resaniˆ gos! os!. . . ˆ vi? — demandis — Diru Fluo, kiu resendis al ni la boaton kaj retojn? Cu Gregorio. — Kial vi supozas supozas,, ke mi? Kompr Komprene eneble ble,, mi faris faris ˆgin gin per miaj manoj, sed ˆsi si diris: “Fluo, ˆcu cu ni bezonas du boatojn kaj tiom da retoj? reto j? Ili ja posedas nenion! nenion! Redonu Redonu al ili!” ili!” — Pli bone b one estus, se ˆsi si ne resendus. resendus. . . se ˆsi si tute nin forgesus! forgesus! — kolere kolere interrompis lin Anka. ˆ mortos, ˆsi — Si si mortos! Dio pardonu al ˆsi si ˆciujn ciujn kulpo jn! — diris plende Fluo. — Donu la falˆ cilon, cilon, Gregorio, mi provos, provos, ˆcu cu mi ne forgesis. . . Li restis ˆ ce ce ili ˆgis gis la vesper vespero. o. Li atente atente rigard rigardis is la bovino bovinon n kaj donis donis kelkajn saˆ gajn gajn konsilojn; li karesis karesis Bovˆ Bovˆ cjon, cjon, kisis Biterh âjon âjon kaj donacis al ˆsi si grasan gras an fumaˆitan it an fiˆ son. son. Anka verˆ ve rˆ sis sis al li iom da lakto lakt o en sitelon sit elon el betula bet ula ˆselo. — Eble Eble vi restos restos dum la nokto nokto?. ?. . . Ventas entas,, leviˆ leviˆgos g os altaj altaj ondoj ondoj!. !. . . — ili ili logis lin. ˆ kuˆsas — Ne. Ne. . . mi ne ne pov povas. as. . . ne ebl eblee esta estas. s. . . Si sas sola, sola , kiu donas al ˆsi akˆ ja anka˘ von? Si u estas estas viva viva kreita kreitaˆ ˆo. o. . . Dio savu savu ˆsin de la morto, morto, kaj mi flegos ˆsin; sin; mi certigas cert igas,, ke ˆsi si tiam resaniˆ resa niˆgos. . . Bone estas ˆce ce vi, gaje, vi havas havas bruton bruton.. . . sed ne estas estas eble. eble. . . Mi vin vizit vizitas, as, ni restos restos najbaroj, najbaroj, sed ne estas estas eble eble!. !. . . ˆ La bonulo prenis la sitelon kaj eklamis al la boato. Ciuj akompanis lin kaj staris sur la bordo, ˆgis li eniris kaj forveturis al la nigra, malproksima insulo, sur kiu la arboj kliniˆgis al la akvo.

58


XI Alflugis la ventoj de la okcidento, renkontis la ventojn de la oriento, nuboj saltis saltis sur nubojn, en la ˆcielo cielo ekbolis ekbolis kiel en poto, kaj kiam la norda norda vento vento blovis ˆcien cien sian malvarman malvarman spiron, densa, seninterrompa, seninterrompa, senfina pluvo komenciˆ gis. gis. Pro ˆgia gia siblanta bruo, pro ˆgia sopira pla˘ udo, miksita kun la plorego udo, de la ondiˆgintaj gintaj lago j, la malkovrita, malkovrita, plata kaj malseka malseka tero ˆsajnis sajnis ankora˘ ankora˘u pli malgaja. malga ja. Sub la l a pluva vualo v ualo la l a ˆcirka˘ cirka˘uaˆ uaˆo fari fa riˆ ˆ gis gis griza griza,, malpura malpura makulo makulo.. . . La malalte flugantaj nuboj malklarigis ˆgiajn konturojn, estingis la brilon kaj la kolorojn, la ventoj skuis ˆgin kiel forˆ forˆetitan etitan ˆ cifonon, cifonon, la pluvo faris en la tero abomenajn, malpurajn fendojn. — Feliˆ ce ce estas, esta s, ke ni ˆgustatem gustatempe pe kolektis kolektis la fojnon!. . . — diris Gregori Gregorio. o. — Beda˘ urinde urinde vi ne ˆsutis sutis teron sur la tegmenton. tegmenton. Vere, mi ne scias, kien ni nin kaˆ kaˆsos! sos ! — riproˆ ripr oˆ cis cis lin Anka. — Kien ni nin kaˆ kaˆsos? sos? Sub la benkoj, ˆ ce ce la tablo ne gutas ankora˘u . . . — Atendu iom, ˆ cie cie gutos! Mi timas, ke la pluvo penetros en la provizejon, al la fumaˆ fu maˆita i tajj fiˆsoj! so j! La “atendad “atendado” o” ne estis estis longa, longa, ne ekzist ekzistis is plu seka seka loko loko en la jurto. jurto. La malv malvarma arma akvo akvo ne faras faras la homojn afablaj. afablaj. . . Tamen amen ili ne malpac malpacis. is. Ank Anka gardis la ˆgeneralan generalan pacon per sia bonkara gajeco. Iafoje Gregorio, kies ostoj ree komencis dolori dum la pluva vetera, ekriproˆcis cis ˆsin: sin: — La virino viri nojj ˆciam, ciam , ˆciam. ciam . . . — Ho jes, malsaˆgaj gaj estas estas la virinoj! virinoj! — konse konsent ntis is Anka Anka — ili amas amas vin, vin, laboras por vi, vartas viajn infanojn; pli bone estus, se ˆ ciuj similus Mergenjon. ciuj — Kial Mergenjon? Mergenjon? — murmur murmuris is la konfuzi konfuzita ta viro. viro. Se la riproˆ coj co j kaj la kolero ne ˆcesis, cesis, Anka prenis lian manon kaj kondukis lin al la fajro: — Silen Silentu tu karulo karulo!! Konfes Konfesu, u, ke viaj ostoj ostoj kaj membroj membroj ree dolora dolorass kaj turmentas turmentas vin. . . Sidiˆ gu gu tie ˆ ci ci ˆ ce ce la fajrujo kaj varmigu varmigu vin!. . . ˆ — Cie gutas. — Gutu! Gutu! Ni ja ne dronos. dronos. Bona Bona Dio sendos sendos al ni sekajn sekajn tagojn, tagojn, tiam ni ˆsutos sutos teron sur la tegmenton. ˆ Ciufoje, kiam la pluvo ˆcesis cesis por momento momento a˘u la vento malfortiˆ malf ortiˆgis, gis, Anka, malbone malbone vestita vestita,, en disˆ disˆsiritaj siritaj ˆsuoj, suoj, tuj kuris kuris sur la herbejon herbejon por fojno, al ˆ ne permesis preni la provizojn, la baro, baro, al la lago por ˆsanˆ sanˆgi gi la retojn. Si kolektitajn kolektita jn por la vintro, ˆsi si eˆ c pligrandigis ilin.


59

— Benita estu la mano, kiu sendis ˆsin sin por malgrandigi niajn dolorojn! — la˘ ute ute preˆgis gis Kutujah Kutu jahˆsit, ˆsit , senˆcese cese tremanta trem anta de la malvarmo. malvarm o. Sed tio ne da˘uris uris longe. Foje oj e vespere la pordo pord o subite malfermiˆ m alfermiˆgis gis kaj Fluo kovrita kovrita de koto aperis en la jurto. Post Post li eniris eniris Mergenj, Mergenj, maldikiˆ maldikiˆginta, kun okuloj okulo j brilantaj brilanta j kiel du torˆ to rˆ coj. co j. — La pluvo pluvo detrui detruis, s, tute tute detru detruis is la tegmen tegmenton de nia tendo. tendo. Ne eble ˆ vi estas estas resti tie. tie. . . Same Same kiel kiel sub libera libera ˆcielo! cielo!.. . . Brrr! Brrr! Kia malvarm malvarmo. o. Ce estas estas varme, varme, seke. seke. . . — Mi ˆ ciam ciam diras, ke plej bone estas loˆgi kune! — certigis Fluo, demetante la vestojn anta˘ u la fajro. Mergenj iris en la angulon kaj ˆetis la ligaˆ ligaˆon on kun sia havo sur la anta˘uan uan lokon. Ili akceptis akceptis ˆsin; sin; ˆ cu cu eble estis rifuzi? Ili tute ne intencis venˆgi gi al ˆsi ˆsiajn sia jn atakojn. at akojn. La domo dom o apartenas apar tenas al tiuj, t iuj, kiuj bezonas varmon kaj rifuˆgejon gejon.. Cetere Cetere ili ne povus kontra˘ kontra˘ ustari. ustari. Mergenj Mergenj ekscitita ekscitita,, helpata de Fluo, kuraˆgus ˆ cion cio n fari. fa ri. ˆ nenion faris; kiel ordiSed kune kun ˆsi si malˆgojo gojo eniris en la jurton. Si nare, ˆsi si parolis malmulte; la tutan tagon ˆsi si sidis ˆ ce ce la fajrujo fa jrujo kaj malˆ spare spare bruligis vergaˆ vergaˆon, on, kiun Biterhâj âj portis sur siaj sia j maldikaj ˆsultroj. sultro j. La altkreska figuro de Mergenj, la severaj trajtoj trajto j de ˆsia sia vizaˆgo, la akraj brilaj okuloj silentigis ˆ ciun ciun paroladon; paroladon; ili parolis libere nur malanta˘u la pordo, kiam Mergenj ˆ ceestis, ceestis, Fluo ne ˆsercis. sercis. Anka tremis tr emis ˆ ciam, ciam, kiam la rigardo de la krimulino trafis trafi s ˆsian sian vizaˆ viza ˆgon gon a˘ u fingrojn. La dolˆ ca ca bonkoreco, kiu anta˘u nelonge beligis la vizaˆgon gon de la feliˆ ca ca mastrino, velkis kaj malaperis; ˆgi ne konsolis plu ˆ la malfeliˆ culojn culojn dum la plej doloraj momentoj. Siaj anta˘ uzorgaj uzorgaj intencoj intencoj renkontis ˆciam ciam diversajn diversa jn neforigebla jn malhelpoj malhelp ojn. n. Kutujahˆsit ofte ne havis akvon akvon por p or siaj vundoj, vundoj, ˆcar car Mergenj bezonis la vazon; azon; la vestoj vestoj ne estis estis ˆgustatempe rebonigitaj rebonigi taj,, ˆcar car Anka povis p ovis kudri nur ˆce ce la fajro, fa jro, ˆsi do devis atendi, ˆ ˆ gis Mergenj foriros de la kameno. Ciu pli la˘ gis uta parolado, vekinta Mergenuta jon, ka˘ uzis riveron da malbenoj kaj insultoj. Biterh âj âj ne sciis, kiam ˆsi si devis balai la ˆcambron, cambron, ˆcar car Mergenj ekstreme koleris pro la polvo. Insultita, batita kaj timigita, la knabineto ne kuraˆgis iafore iri al sia kuˆsejo. sejo. Malgra˘u la malpermeso de Anka, Anka, ˆsi si tiam ekdormis, apogante la vizaˆgeton al la dorso de Bovˆ ovˆ cjo. Dume Mergenj, en la varma varma jurto kaj ˆ cirka˘ cirka˘uita de oportunaˆoj, o j, rapide resaniˆ gis. gis. Post unu sema sem a jno ˆsi si ordonis, ordon is, ke oni montru al ˆsi si ˆsiajn sia jn riˆcaˆ caˆojn, o jn, ˆ havis grandajn provizojn kiujn Fluo dum du tagoj transportis de la insulo. Si da fiˆ sa sa oleo kaj da sekigita j fiˆ soj, so j, fine vestojn, vestoj n, vazojn, armilo jn, — ˆcion cion tion ˆsi si ˆstel st elis is en la loˆ lo ˆgejoj gejoj de fiˆskaptistoj, skaptistoj, kiuj forlasis la hejmon dum la kaptado. kaptado. ˆ rigardis ˆ Si cion cion fiere kiel batalisto. — Kial vi malligis sen mia permeso la sekigitajn fiˆ sojn? sojn? — demandis ˆsi si severe. — Ili Ili jam jam kome komenc ncis is putr putri. i. . . Oni Oni devi deviss manˆ manˆgi gi ilin! ilin! — rapide rapide respond respondis is Anka.


60

— Ili Ili putr putru, u, ili ili ne estas estas viaj! Estu Estu kon konten tentaj, ke mi redon redonis is al vi la retoj retojn.. n.. . — La retoj estis niaj! — balbutis Gregorio. ˆ vi havu — Viaj?... Cu havuss ilin ilin,, se mi ne volu volus? s?.. . . Vi ja venis enis preni preni ilin, ilin, Gregorio Greg orio,, ˆcu cu vi memoras? memo ras? — Diablino! Diabl ino! — murmuris Gregorio. — Kiam mi sidas si das ˆce ce ˆsi, si, mia korpo korp o tuj komenca komencass tremi. . . La vundoj pli doloras min de la tempo, kiam si sî venis. venis. . . ˆ jam komencis resaniˆgi, — Pardo Par donu nu ˆsin! si n! Si gi, kiam oni trapikis ˆsian sian hepaton per fero. fero. . . Atend Atendu, u, la somero somero venos venos,, ni foriros foriros!! — petis petis Fluo. Fluo. ˆ la somero! — diris — Gis d iris Anka ˆ gemante. gemante. Anka˘ u Fluo ˆgemis, gemis, balancis la kapon, ridetis plende kaj konfesante sian kulpon anstata˘uis uis Gregorion, kie estis eble kaj laboris la˘u siaj fort fortoj. oj. Iom Iom post iom Mergenj plene ekestris en la jurto. — Hodia˘ u vi devas devas fliki ˆciujn ciujn retojn kaj morga˘u vi transportos ilin en la alian lagon. Tie estas pli multe da fiˆ soj! so j! — ordonis o rdonis ˆsi. si. Eˆ c la kolektadon de fojno fo jno ˆsi si administris administri s kaj ne permesis permes is starigi amasegon. ˆ put — Gi putro ros. s. . . ˆ gi gi estas malseka! Anka ploris la tutan vesperon, malpacis kun Gregorio, sed la fojno restis sur la herbejo. Dume venis la bela, flavruˆge-ora a˘ utuno. utuno. La arbetoj de la sovaˆ sovaˆgaj gaj rozoj, framboj kaj nigraj riboj fariˆgis gis en la nokta malvarmo ruˆgaj kiel fajro; fajro; la delikataj delikataj oraj betuletoj tremis de plej facila ventetokaj ventetokaj deˆ deˆetis etis siajn travidtravideblajn foliojn; la ˆ cielo cielo farigis arˆgentkolora; gentkolora; la malvarmiˆgantaj gantaj lagoj paliˆgis. gis. La malpure-verdaj muskoj kovris la flaviˆgintajn herbojn kaj kolorigis la senfoliajn arbetaˆ arbetaˆojn kaj arbarojn. La noktoj nokto j pligrandiˆgis kaj plilongiˆgis gis la vesperoj. Se oni ne parolis pri mastrumaj aferoj, profunda silento regis vespere en la jurto. Anka Anka kudris malgrandajn ˆ cemizetojn cemizetojn kaj vindaˆ vindaˆojn. ojn. Mergenj sidis kurbiˆginta ginta anta˘ u la fajrujo kaj varmigis jen la dorson, jen la genuojn. — Kial ili silentas? sil entas? Kial ili il i eˆ c ne rigardas rig ardas min? mi n? — demandis demandi s ˆ si si fo je Fluon. Fluo n. — Karulino mia! Tie ˆci ci eˆ c mi ne povas povas paroli kun vi, kiel anta˘ue sur la insulo. . . ˆ cirka˘ cirka˘ ue ue a˘ usku u skult ltas as homoj. homoj. . . La koro koro ne amas amas orelojn orelojn!. !. . . — Ili ne amas amas min. min. Tute ute prave prave,, mi anka˘ anka˘u ne povas povas ilin ilin ami . . . Ili Ili estas estas indiferentaj indiferentaj por mi. Pli malgaje malga je estas tie ˆci ci ol en la dezerto. — Kompatu Kompatu ilin. . . Dum unu unu momento momento kompat kompatu u ilin, a˘u aliajn, kaj tuj la koro trankviliˆgos. gos. — Mi ne povas! povas! — diris diris ˆsi si kaj deturnis deturnis la sekajn, sekajn, bruligan bruligantajn tajn okulojn. okulojn. — Se vi ne havu havuss homojn homojn,, Fluo Fluo,, vi amus amus trabon trabon . . . Por kio vi ta˘ugas ugas? ? — aldonis ˆsi si post momento. — Somere ni ree transveturos sur la insulon! — murmuretis la Jakuto. — Somere! Kiu scias, kio okazos ˆgis gis tiu tiu tempo! tempo! Eble viaj piedoj piedoj defalos. defalos. . .


61

La a˘ utuno utuno forkuris forkuris per p er grandaj grandaj paˆ paˆsoj. soj. La migrantaj migrantaj birdoj birdoj jam transtransflugis; la malgrandaj kotujoj, kaˆ kaˆsitaj sitaj en la herboj, glaciiˆginte dum la nokto, ne degelis degelis plu tage. tage. Sed tagmeze tagmeze la suno ankora˘ ankora˘u varmigis kiel fajro kaj ˆgia nekomparebla brilo forpelis la noktajn nebulojn kaj oris la lagojn. ˆ Ciutage dum kelke da horoj ili anta˘uzorge rebonigis la jurton, la solan rifuˆ gejon gejon dum la vintraj vintraj frostoj. frostoj. La sterko, sterko, kiun liveris liveris la bovino, bovino, tre bone ta˘ ugis ugis kiel ekstera stukaˆ stukaˆo o de la domo. Sed Mergenj komencis kaprici. kaprici. ˆ estas superflua — Gi superflua.. La sterko sterko sekiˆ sekiˆgos gos kaj somere la suno ekbruligos gin. ˆ gin. Vi ˆstopu stopu la fendojn fendojn per musk muskok okaj aj metu metu dikan dikan tavo tavolon lon da argilo argilo,, — jen ˆ cio, cio, kion oni bezonas. bezonas. La bovi b ovinon non mi tute forpelus forpelus el la jurto; ˆgi havas ˆ nek defluejon, defluejon, nek truojn por elˆ elˆetado etado de la sterko. sterko. . . Ciama malsekeco kaj ˆ malbonodoro malbonodoro!. !. . . Ili konstruu konstruu apartan apartan stalon! stalon! Cu la homoj devas sufokiˆgi gi pro la bruto? Anka, a˘ udinte udinte tiujn t iujn ˆci ci herezojn, herezo jn, tre indignis, sed post pripenso pripens o ˆsi si konsentis. ˆ — Cion ˆsi si atakas!. . . Bone, ni konstruos konstruos stalon. Fluo, kiu timis, ke la virinoj batos unu la alian, miris pro la trankvilo de Anka. — Ni konstruos konstruos!! kompren kompreneble eble,, ni konstruos konstruos.. . . Tuj morga˘u mi komencos kun Gregor Gregorio io haki stangojn stangojn kaj tra trabojn. bojn. . . Gregorio Gregorio,, al kiu Anka Anka komunik komunikis is siajn sia jn intencojn, intencojn, flame eklaboris. eklaboris. Dum kelke kelke da tagoj ili starigis la stangojn kaj metis la tabulojn. Anka Anka kaj Biterh âj âj ˆsmiris smiris la murojn per argilo kaj surˆ surˆetis etis teron ˆgis la tegmento. La eta jurto havis kamenon, du fenestretojn, plankon parte kovritan per ˆ estis tiel malgranda, ke la bovino preska˘u tute tabuloj, parte per argilo. Gi gin ˆ gin plenigis. plenigis. Nur inter inter la kameno kameno kaj trogo trogo estis malgrand malgranda a spaco, kie oni povis starigi kuˆ sejon sejon por du homoj. homo j. Mergenj ˆ cion cion rimarkis, sed ˆsi si silentis. Anka˘ u ˆsi havis planojn plano jn por la tempo, kiam Anka Anka kuˆ sos sos graveda graveda en la stalo. Sur la tegmenton tegmenton de la jurto kaj sur la nordan muron ili ˆetis fojnon, fo jnon, provizon, kiun ili bezonis por la brutoj. Balda˘u ili i li solene enkondukis Bovˆ cjon cjon kaj lian patrinon patrinon en la nov novan loˆ gejon, gejon, kaj en la sekvint sekvinta a tago Gregorio Gregorio kaj Anka Anka transportis en la stalon siajn litaˆ litaˆojn. ojn. En la komenco ili pasigis tie nur la noktojn; poste ili pli kaj pli frue kuris en sian dometon; pli kaj pli longe brulis en ˆgia kameno gaja ga ja fa jreto. Biterhâj â j sidis tie senˆ cese; cese; ˆsi si eˆ c dormus tie, se ne mankus libera loko. Sed la jurto intence pro la varmo estis konstruita tiel malgranda, ke restis nur mallarˆga, mallarˆga, malalt malalta a tra trairo iro inter inter la muro muro kaj la flanko flanko de la bruto. bruto. Sed tio detenis detenis nek Biterh Biterh âjon, âjon, nek Fluon, kiu vizitis la najbarojn “de tempo al tempo”. tempo”. Por Por regali regali la gastojn gastojn,, la geedzoj geedzoj kuiris kuiris teon el arbaraj arbaraj herboj. Merge Mergenj nj tutajn longajn vesperojn pasigis sola en la jurto kaj nur la ˆgemoj gemo j de Kutujahˆsit ˆsit rompis la tomban silenton de la forlasita domo. Sed de ekster eksteree ridoj ridoj kaj gaja babila babilado do flugis. flugis. Tiam Tiam Mergen Mergenjj komen komencis cis


62

longan, longan, malˆ gojan gojan kaj sov sovaˆ gan gan kanton, kanton, per kiu ˆsi si kvaza˘ kvaza˘u volus volus silen silentig tigii la najbarojn; najbaro jn; pli ofte ˆsi si iris eksteren, a˘ a ˘uskultis uskultis avide la paroladojn, fine vokis Biterhâjon âj on kaj Fluon, F luon, pretekstante, pre tekstante, ke estas es tas jam malfrue, ke jam venis tempo te mpo dormi. — Morga˘ u vi ree leviˆgos gos por p or la laboro lab oro tagmeze. Sufiˆ ce ce jam vi babilis! — Ho; Ho; ˆsi s i bone bone scia sciass voki oki aliajn aliajn al la labor laboro! o! — murm murmur uret etis is Ank Anka, premiˆ gante gante al Gregorio. ˆ faru, kion ˆsi — Si si volas! Bone estas, ke ni loˆgiˆ gis gis ˆ ci ci tie, la osto j tuj ˆ cesis cesi s dolori min. ˆ — Tie mi ne povis trankvile dormi. Ciufoje, kiam la inferanino moviˆgis, gis, mi tuj vekiˆgis, gis, ˆsajnis sa jnis al mi, ke ˆsi si venas kun tranˆcilo. cilo . — Dormu! Dormu ! Tien ˆ ci ci ˆsi si ne venos. — Sed kio okazos poste? — Poste?. Poste ?. . . Oni mortigos mort igos ˆsin, sin, ˆ car car ˆsi si ne ˆ cesos ceso s ˆsteli, stel i, kaj ni restos rest os kun ˆsiaj sia j riˆ caˆo j. Mergenj ekstreme ekscitita pli kaj pli ofte riproˆ cis cis Fluon. — Vi forlasas min!. . . Vi ne zorgas zorgas pri mi!. . . Eble vi aminduma amindumass ˆsin, sin, ˆci ci tiun timigilon? ˆ eble estas — Kion Kion vi diras diras? ? Sed Sed vi ne estas estas porol porolem ema a Merg Mergen enj. j. . . Cu forgesi tiel bonegan virinon kiel vi? ˆ a˘ Si uskult uskultis is liajn la˘ udojn, udojn, sed ˆ si si ne allasis allasis lin al si. Li fariˆgis gis por ˆsi si abomena. De la malvarmo kaj laboro liaj vundoj grandiˆgis kaj malbonodoris. — Jen kia vi estas, Mergenj: nek por vi mem, nek por la homoj! Sed ˆsi si konis iun, por kiu ˆsi estus bona kaj cedema. — Silentu kaj iru for! ˆ j tagoj Ciuj Ciu tagoj simili similiss unu unu la alian: alian: la sama izoleco, izoleco, krakado krakado de la fajro en la kameno, ˆgemoj gemoj de Kutujah ˆsit, ˆsit, kaj ekstere bruado de voˆ voˆ coj. coj. Iu rakontas rakontas fabelo jn kaj kantas, kantas, lerte imitante voˆ cojn co jn de homoj, homo j, herooj, heroo j, mirindaj mirinda j ˆcevaloj, cevaloj, potencaj potencaj malam malamik ikoj oj kaj. . . dioj. ˆ Sajnis al ˆsi, ke ˆsi si rekonas la voˆ voˆ con con de Gregorio. Li malofte rakontis rakontis ˆ tre volonte a˘uskultis ˆ eliris anta˘ fabelojn. Si uskultis lin. Si u la sojlon. Nebulo rampis sur la tero, kaj ka j alte sur la ˆcielo cielo aro j da steloj stelo j briletis. brile tis. Jes, efektive li ˆsanˆgis la voˆ voˆ con con kaj komencis komencis novan rakonton. rakonton. . . Ne, tio ne estis rakonto, rakonto, tio estis ama kanto! “Ho koro! kial vi devigas mian moviˆgeman buˆ son son paroli? Kial vi a˘uskuluskultas tiel avide?” “Se miaj vortoj povus penetri tra la aero kaj resti en via memoro, ho, mi kantus, kantus, mi kantus kantus senˆcese, cese, seninterrompe. seninterrompe. . . ” “Kial mia koro malfortiˆgis? g is? Kial Kial miaj miaj akraj akraj okuloj okuloj ne vidas vidas plu? plu? Kial Kial malklariˆ gis gis miaj pensoj?” “Ho, “Ho, jahaj! jahaj! For la malˆ gojo. g ojo. . . Ni gaje gaje ridos ridos,, ni ˆgojos, g ojos, dum dum ni vivos vivos.. . . la vivo vivo forkuras forkuras tiel tiel rapide!. rapide!. . . ”


63

“Ho, sonu mia kupra gorˆgo, go, la˘ ute u te kan kantu. tu. . . Ni amu, amu, ˆgis gis la maljuneco kaj malsano venkos nin, ˆgis gis ni fariˆgos gos plenmano da cindro.” “Ho, se la forto de mia kanto povus deteni la ventetojn, dispeli la nubojn, a˘ u malvarmi malvarmigi gi la sunon, sunon, ho! mi blovus, blovus, mi ˆciam blovus blovus sur vin. . . ” Tion Ti on ˆ ci ci li ofte of te kantis al ˆsi. si . Mergenj Mergenj vivege vivege malfermis malfermis la pordon. pordon. Lumigitaj Lumigitaj de la fajro fa jro ili sidis avide a˘ uskultante. uskultante. Fluo kaj Biterhâj â j apogis ap ogis la vizaˆgojn sur la manplatoj. Anka ne deturnis deturnis de la edzo la okulojn. Neniu Neniu rimarkis, rimarkis, ke iu rigardas rigardas en la jurton. jurton. Nur la bovino turnis la kornojn al Mergenj kaj ˆsiaj siaj okuloj ekbrilis. — Fluo, tuj venu! — subite eksonis ra˘uka uka voˆ co co kaj tremigis la korojn koroj n de la ˆ ceesta cee stanto ntoj. j. — Kion vi volas? — Venu! Sufiˆ ce!. ce!. . . — Kio okazis? okazis? — demandis demandis Fluo, Fluo, gratante gratante la kapon, kiam li venis venis en la jurton kaj rigardis en la fajrajn okulojn de la virino. — Dum la tuta tago mi ne a˘udas homan voˆ voˆ con. con. . . Mi ne vidas vidas homan homan ˆ vizaˆ gon... g on... Ciam la krioj kaj ˆgemoˆ gemoˆ de mortiˆ mort iˆganta ganta Kutujah Kutujah ˆsit!. ˆsit!. . . Kaj vi tie fest festen enas as!. !. . . Sufi Sufiˆce!. c e!. . . Mi ne perme permeso sos! s!.. . . Vi dufoje dufoje trin trink kas teon teon.. . . al la aliaj aliaj lakto kaj butero mankas. mankas. . . Sufiˆ ce! ce! kiam vi ne havos plu manˆgajon, mi devos ˆ vi ne uzas nun miajn retojn, boaton, vazojn? nutri nutri vin vin per miaj miaj provizoj. provizoj. . . Cu ˆ vi ne helpis al ili kolekti Cu kolekti la fo jnon, jnon, konstr konstrui ui la stalon stalon . . . Kaj ˆcu cu vi ne estas mia? diru! — Via, kompreneble kompreneble via!. . . — li delikate delikate ˆ sin sin certigis. — Mi do estas prava. La bovino eble estas ilia, sed se ili anka˘u aparte trinkas lakton, lakton, ili trompas trompas nin. Ili pereigas pereigas nian vivon vivon por konservi konservi la sian. sian. . . Kiam veno venoss la malsat malsato, o, anta˘ anta˘ u aliaj aliaj mort mortos os tiuj tiuj,, kiuj kiuj tro tro labor laboris is kaj malm malmul ulte te manˆ gis. gis. Vi mortos, mortos, kaj mi ne volas, volas, ke vi mortu. mortu. Mi prefera preferas, s, ke ili mortu. mortu. Diru al ili, ke mi volas, ordonas, ke ili ree loˆgu kun ni, ke alie mi elpelos la bovinon bovinon kaj kaj bruligos bruligos la stalon. stalon. . . Ili nepre nepre revenu! revenu! — Ne, tion tion mi ne povas povas diri diri al ili. ili. Ili ne ne obeos. obeos. . . Ili esta estass liberaj liberaj homoj!. . . — Bone! Bone! Ne diru, diru, mi tuj bruligo bruligoss ilin!. ilin!. . . ˆ Si kaptis kapti s brulaˆ bru laˆon. on . — Mi diro diros, s, diro diros! s!.. . . Ho, Ho, viri virino no!! Mi morg morga˘ a˘u diros, diros, trankvili trankviliˆ ˆgu!...Sed g u!...Sed Anka Anka ne konsentos. konsentos. La bovino estas ˆsia propraˆ propraˆo o . . . Anta˘ue vi volis preni ˆsian sian edzon, edzon, nun nun la bovinon. bovinon. . . Mi pensi p ensis, s, ke vi jam fariˆgis gis pli bona bona.. . . ˆ Si ekridis e kridis kaj forpuˆsis sis lin. En la l a jurton j urton time eniris Biterh âj. â j. — Vi estas malsaˆga. ga. Ni vidos, kion diros morga˘u via bela pupo. ˆ iris en la angulon kaj deˆetis Si etis la vestojn. Fluo senvestigis senvestigis sin kaj meditis. — Kion Kion ˆsi s i cela celas? s? Ne eble eble esta estass kompr ompren enii la viri virino non! n!.. . . Ili Ili esta estass tute tute malsaˆ gaj. g aj. Morg Morga˘ a˘ u sendu sendube be ili elˆ siros siros harojn harojn unu unu al la alia. alia. . . Mi devas devas anta˘ usciigi usciigi Gregorion. Jen mia konsilo: en la stalo dormu Anka kun Biterh âj, âj,


64

kaj Gregorio ˆci ci tie. . . tiam Anka kvaza˘u fore forest stus us.. . . a˘ u Mergenj dormu tie, tio estu estuss plej plej bona. bona. . . . La plano trankviligis lin. Laca de la laboro, li tuj profunde ekdormis. ˆ uj esper Sed Merge Mergenj nj ne povis povis dormi dormi.. Ciuj Ci esperoj oj kaj ˆ gojoj, g ojoj, vekit ekitaj aj per la ˆ kanto, ekstaris anta˘u ˆsi. si. . . Cio pereis post la apero de ˆ ci ci tiu virino virino kun pala vizaˆ go!. go!. . . Aro da malfeliˆ coj coj sekvis ˆsin. sin. . . Se ˆsi si ne alveturus, alveturus, eble la manˆgaˆo sufiˆ cus cus por p or la aliaj kaj tiu terura nokto ne venus. venus. . . Nun ˆsi, si, Mergenj, ne estus sola. . . Gregorio ne forlasus ˆsin. . . ˆ ciuj ciuj ne malamus ˆsin sin kiel sovaˆ sovaˆgan beston. ˆ severa koro jam komencis moliˆgi kaj ˆsi Sia si pensis, ke revenos revenos la tagoj, en kiuj ˆsi si ridetis ridetis kaj deziris deziris feliˆ feliˆ con con al la homoj . . . Nun ree nokto, nokto, malvarmo malvarmo,, ˆ rememoris la vizaˆgon malˆ gojo! g ojo! kaj ˆ gi gi ne povas aliiˆgi... g i... Si gon de Gregorio: Gregorio: estis tiam varmega, purpura nokto, la steloj hele brilis super la rivereto, sed li ˆ ektremis. forp fo rpuˆ uˆsis, si s, forp fo rpuˆ uˆsis si s ˆsin. si n. . . Si . . . Kaj nun. nun. . . ili tie dormas dormas,, ˆcirk cirka˘uprena uprenant ntee la kolon kolon unu unu al la alia. alia. . . La brut brutoj oj varmi armiga gass iliajn iliajn korpojn orpojn per sia sia spir spirad ado o . . . Iliaj Iliaj koroj oroj bata batass tran trankkvile. . . Kaj ie malproksime same trankvile en varma varma riˆ ca ca jurto dormas ˆ ce ce la flanko de alia virino la homo, kiu estis ˆsia sia unua amato kaj kiu ˆetis ˆsin sin tien ˆ ci. ci. . . Malvarma tremo kuris sur ˆsia sia dorso. ˆ elrampi Si elrampiss el la lito lito kaj komen komencis cis blovi blovi sur la fajron. Ekbru Ekbrulet letis is unu ˆ brula brulaˆo, la sola kiu restis restis en la kameno. ameno. Si eliris eliris por ligno, ligno, sed ˆsi si ne revenis enis.. En la griz griza a bril brilo o de la tagi tagiˆ ˆgo la eta stalo aperis anta˘u ˆsiaj sia j okuloj, okulo j, kvaza˘ u fantomo. fantomo. . . Delikata Delikata fuma strio supreniri supreniriss el la kamentubo. amentubo. ˆ atente Sovaˆ ga ga ˆ gojo gojo ekbrilis en ˆsiaj siaj okuloj kaj ˆsi revenis en la jurton. Si a˘ uskultis uskultis kaj konvink konvinkiˆ iˆginte, ginte, ke Fluo dormas, dormas, ke Kutujah Kutujah ˆsit ˆsit ne ˆgemas gemas pli la˘ ute ute ol ordinare, ˆsi si kaptis la brulaˆ brulaˆon, elkuris kaj enˆ sovis sovis ˆgin en la fojnon, kiu kovris la nordan muron de la stalo. Poste si ˆ si rapide revenis, sed ne povis p ovis ˆ ree elkuri resti en la jurto. Si elkuriss ekscit ekscitita ita kaj forgesis forgesis fermi fermi la pordon. pordon. La sangaj langoj de la fajro jam lekis la murojn kaj la tegmenton de la stalo. La matena venteto disblovis la flamojn. Mergenj rapide alrulis trabon kaj baris la pordon. Preska˘ Preska˘u en la sama momento la brutoj ekblekis, pala vizaˆgo kaj manoj aperis en la fenestreto, eksonis fortega frapado al la pordo kaj terura la˘ uta uta krio: — Savu Savu!. !. . . Brul Brulas as!. !. . . Malf Malfer erm mu!. u!. . . Fluo, Biterh âj, âj, eˆ c Kutujah ˆsit ˆsit elkuris el la jurto. — Kie brulas? Kio brulas? brulas? — ripetis ripetis ili sensence, sensence, kvank kvankam tute proksime proksime de ili staris la flama amas amaso. o. En gia g îa interno interno bruis bruis akraj voˆ voˆ coj coj de doloro doloro kaj malespero, malespero, plendaj plendaj blekoj blekoj de la brutoj brutoj kaj la terura terura batalo batalo pro la vivo. vivo. Fine Fine Fluo Fluo rimark rimarkis is la baritan pordon, saltis al ˆgi. Kvank Kvankam am la flamoj, kvaza˘ kvaza˘u serpentoj, volvis sin ˆ cirka˘ ka u ˘ liaj nudaj nudaj brakoj, brakoj, li forpuˆ forpuˆsis sis la trabon trabon kaj malfermis malfermis la pordon. pordon. En la sama momento granda kapo de bovino aperis, sed la bruto ne povis jam eliri, falis kaj ˆgia gia korpo ˆstopis stopis la pordon. Fluo penis ˆsin sin eltiri; li batis, ˆsiris siris


65

ˆsin, sin, sed la malfeliˆca ca besto ne povis leviˆgi, ˆ gi gi nur tremis tremis kaj blekis blekis.. Subit Subite, e, kvaza˘ u puˆ sita sita eksteren, la bovino ˆetis sin anta˘uen kaj ˆsia brusto ekbatis la kadron de la pordo. La duone forbrulinta muro ˆsanceliˆ sanceliˆgis kaj ˆ giaj giaj traboj falis sur Fluon kaj la bovinon. Amaso da brulaˆ brulaˆoj oj kovris kovris ilin. Nur la piedoj piedo j de la malfeliˆ culo, culo, liaj vunditaj piedoj piedo j restis liberaj. Li penis leviˆgi kaj liberiˆgi gi el la terura terura kaptilo. kaptilo. Mergenj Mergenj rapidis rapidis al li kaj, forgesin forgesinte te pri la danˆgero, komencis disˆeti eti la brulantan brula ntan lignon. lign on. Subite la vento ekblovis pli forte, el la interno de la domo elflugis nuboj de nigra fumo kaj sangaj flamoj, kiel multpikila lango de grandega drako, ˆ cirka˘ ka uis u ˘ is Mergenjon; samtempe la tuta konstrua konstruaˆo, o, jam kliniˆgint gi nta a al ˆsi, si , ˆsansa nceliˆ gis gis kaj disfalis. disfalis . La ˆcefa cefa trabo de la tegmento trafis tr afis ˆsian sian bruston, renversis ˆsin sin kaj premegis premegis al la tero. tero. Furioze urioze ˆgemegante geme gante ˆsi si tordiˆ tordi ˆgis gis en la brulan brulanta ta lignaro. Fine ˆsi si silentiˆgis. La leviˆ ganta suno oris la grizajn fumojn de la brulo kaj la figurojn de ganta Bite Bi terh rhâj â j kaj ka j Kutu Ku tuja jah h ˆsit ˆs it ˆston st oniˆ iˆgintajn de teruro.

66


XII ˆ mortis post Kutujah Kutu jahˆsit ˆsit tuj revenis reveni s en la jurton, jurt on, kuˆsiˆ siˆgis kaj ne leviˆgis gis plu. Si ˆ havis kelk kelkaj tagoj. Biterh Biterh âj âj restis restis sola, sola, preska˘ preska˘u senkonscia de teruro. Si ˆ nutraˆ nutraˆon on en la provizejo, tre proksime, sed ˆsi si timis iri preter la mortintoj. mortinto j. Si nutris sin per muskoj, beroj de sovaˆga rozo, radikoj, kiujn ˆsi si povis kolekti ˆ maldikiˆgis, proksime de la jurto. Si gis, paliˆgis, gis, perdis la fortojn. fortojn. La tempon tempon liberan liberan de la ˆ casado casado kaj de la kolekta kolektadode dode la beroj, ˆsi si pasigis pasigis en la jurto, jurto, kvank kvankam am la malbonodoro de la putranta putranta korpo de Kutujah ˆsit ˆsit venenigis venenigis la aeron. Fine la sorto sendis s endis al ˆsi liberanton. lib eranton. Foje oj e vespere vesper e ˆ si si rimarkis rima rkis lin, li n, kiam kia m ˆ estis besto nigra kaj granda kiel la bovino. ˆsi si revenis kun sitelo da akvo. Gi La knabineto ektremis de ˆgojo. gojo. En la komenco ˆsajnis sajnis al ˆsi, si, ke ˆgi efektive estas estas ilia ilia bovin bovino, o, ke nenio nenio okazi okazis, s, ke tuj Anka Anka kaj Gregor Gregorio io venos venos.. Sed la gasto havis haroriˆ can, can, triangulan buˆ buˆsegon segon kaj grandajn ungegojn, posedis nek kornojn, nek voston. Rimarkinte Rimarkinte ˆsin, sin, la besto haltis, sidiˆgis kaj komencis grati grati sin per la posta p osta piedo post la orelo. Biterh Biterh âj âj tuj saltis en la jurton, rapide rapide fermis fermis la pordon pordon kaj rigard rigardis is tra la fenest fenestre reto, to, kio okazos okazos.. La bruo bruo timigis la beston, ˆ gi gi ekstaris sur la postaj piedoj kaj rigardis ˆcirka˘ cirka˘ue. Estis Estis silente, silente, mallume, mallume, nur nur la lago, lago, purpura purpura de la vespera vespera ˆ cielruˆ cielruˆgo, go, brui bruiss en la malproksimo; la gasto do trankviliˆgis, aliris al la forbrulinta forbrulinta jurto, puˆ puˆsis sis per la buˆsego sego la nigriˆ nigri ˆgintan gintan kapon de Mergenj kaj komencis disˆ siri siri ˆsian sian korpon. La tutan nokton ˆgi bruis kaj rulis la trabojn. Matene Matene sur la loko, loko, kie la mortintoj mortintoj estis, estis, kuˆ kuˆsis sis nur nur blank blankaj ostoj kaj sangaj sanga j restaˆ restaˆoj, o j, disˆ disˆetita etita j inter la karboj. karboj . La urso dormis apude, enˆ sovinte sovinte la buˆ buˆsegon segon inter la piedegojn. Du tagojn ˆgi festenis anta˘u la pordo de la jurto. En la lasta nokto oni ˆgin malhelpis, sed ˆgi gi ne foriris. Matene Matene la knabineto knabineto ˆ dormis ree ekvidis ˆgin gin sur la sama loko. Gi dormis en la suno. suno. . . Soifo Soifo kaj malsat malsato o ekstreme ekst reme ˆsin sin turmentis, turm entis, sed ˆsi si ne kuraˆ kura ˆgis eliri. eliri. . . Presk Preska˘ a˘ u senviva senv iva ˆsi si sidiˆ sid iˆgis gis en anguleto kaj sonˆgis gis pri la verdaj arbaroj, pri la lando ˆ ce ce la grandega lago, kie feliˆcaj caj homoj homo j loˆgas, gas, kie libere libere kuras kuras infanoj, infanoj, kaj bovidoj. bovidoj. . . Murmu Murmuro ro en la fenestro vekis ˆsin. Piedego armita per ungegoj ungego j kaj granda, haroriˆca ca buˆ sego sego preska˘ u samtempe samtempe enˆ sovis sovis sin, sed la truo estis tro malgranda malgranda.. . . La okuloj ˆ iris de la urso kolere ekbrilis, ˆgi eliˆ gis...Sed g is...Sed ˆgi g i ne cedi cedis. s. . . Gi iri s ˆ cirka˘ cir ka˘u la jurto kaj pied piedfr frap apis is sur sur la herboj. herboj. Fine Fine ˆgi saltis mallerte sur la tegmenton, kiu ˆ gratis, ekkrakis sub ˆgia g ia pezo. pezo. . . Gi gratis, fosis la teron, teron, dispu dispuˆsis sis la trabojn; post

67


momento ili disiˆgis, gis, falis internen, kaj en la hela truo aperis kapo kun sangaj okuloj. ˆ haltis sur la La besto rigardis en la jurton kaj malleviˆgis internen. Gi planko, skuis de si la polvon, etendis la nazon, ekflaris kaj iris rekte al la lito de Kutujahˆsit. ˆsit. Sed subite ˆgia gia rigardo renkontis la okulojn de Biterh âj, âj, kiuj brilis brilis kiel kiel du rubenoj. rubenoj. . . ˆ Gi stariˆ gis sur la postaj piedoj, ekronkis kaj, stariginte la harojn, furioze gis ˆ ne movi spiregan spiregante, te, ˆ gi gi iris terura terura al la knabinet knabineto. o. . . Si moviˆ ˆ gis, gis, ne kriis, kriis, eˆ c ne ekˆ gemis, gemis, kiam ˆ gia gia piedego ekpremegis ˆsian sian maldikan maldikan korpeton al la benko. B

La neˆ goj goj superˆsutis sutis la glaciiˆgintajn lagojn, maldensajn arbarojn kaj mizeran teron. De la potenca frosto ˆ cio cio fariˆgis malmola kiel kristalo. Kiam la komun komunumo umo eksciis eksciis de la ˆ casistoj, casistoj, ke fumo ne leviˆ leviˆgas plu el la jurto de la lepruloj, la princo sendis delegiton por konvinkiˆgi, ˆ cu cu Dio efektive efek tive forp forpre reni niss de la land lando o la “mal “malben benon on”. ”. La Jaku Jakuto to long longee vane ane krii kriis, s, fine fine li levis levis la pordon per sia ponardeg ponardego. o. . . ! Li rimarkis rimarkis la rompitan rompitan tegmen tegmenton ton kaj kaj kompre kom prenis nis ˆ cion. cio n. — Urso! — murmuretis li. Li revenis revenis kaj raportis raportis pri la terura okazo. okazo. La “kunveno” “kunveno” decidis decidis sendi monon monon en la urbeton urbeton por funebr funebra a meso meso kaj brulig bruligii la jurton. jurton. La sendito, sendito, farinte pie la signon de la kruco, metis brulantan brulantan vergaˆ vergaˆon sub la tegmenton tegmenton de la malnova malnova domo, saturita saturita de la veneno. veneno. . . Li staris apude apude kaj atendis, atendis, ˆgis la fumaj nuboj certigis lin, ke la fajro bone brulas. Tiam li revenis hejmen. Sur la malbenita malbenita loko restis restis nur du amasoj da cindro cindro kaj iom da ostoj. La tuta tu ta ˆ cirka ci rka˘ ˘ uaˆ uaˆo o de la jurto de la lepruloj longe ne estis estis vizitata vizitata de iu. . . Neniu Neniu kuraˆ gis gis tie kolekti berojn, bero jn, kapti fiˆ sojn, so jn, persekuti perseku ti forkurantan ˆ casaˆ casaˆon. . . Sed la ˆsimo simo de la l a vivo v ivo ne estis elˆ sirita sirita kun la radiko, r adiko, ne estis detruita kune kun la malfeliˆculoj, culo j, — ˆgi gi ree ekkreskos ie sur homaj korpoj kaj ree pleniˆgos kaj ekˆ gemos la malbenitaj dezertoj. gemos

A ?

?

La Fundo de L' Mizero

Recommend Documents