2. Qka nenkuptoni me “numrin e erret” te rasteve te krimit te organizuar? Nje numer i veprave penale qe kryen ne forme te organizuar nuk paraqiten ne organet kompetente, poashtu nje pjese e tyre nuk regjistrohen dhe nuk mbahen shenime lidhur me numrin dhe ecurine e kryerjes se tyre. Prandaj, te gjitha ato raste te krimit te organizuar te pa zbuluara dhe te pa ividentuara ne statistikat zyrtare cilesohen si “numer e erret” i krimit te organizuar. 3. Cilat jane evidencat statistikore sipas organeve qe i mbajne? Sipas organit qe i mbane evidencat statistikore brenda nje shteti te caktuar dallojme disa lloje te evidencave mbi krimin e organizuar. Keto evidence mund te mbahen nga organet e policise, organet e Prokurorise Publike, organet e Gjykatave, ministria e Drejtesise, entet statistikore, institucionet korrektuese, grumbullimin e te dhenave dhe perpunimin e tyre. Nje nder evidencat me te rendesishme sipas organeve shteterore jane: Evidenca e policise, prokurorive publike dhe gjykatave. 4. Kur ka hyre ne fuqi Volstade akt?
Volstade akt hyri ne fuqi ne vitin 1919, fillimi i periudhes se probilucionit me ligjin e vitit 1919 krijoi terene te pershtatshme per zhvillimin dhe perhapjen e krimit te organizuar. 5. Yakuza Japoneze? Yakuza Japoneze ka nje organizim kriminal mjafte kompleks dhe disponon edhe me sindikata mjafte te organizuara. Sipas autoreve Dajvid Kapllan dhe Alek Dubro te cilen edhe e kane shkruar vepren e tyre te emeruar “Yakuza”, kjo organizate kriminale eshte mjafte e vjeter. Fjala Yakuza rrjedh nga emrat e tre numrave dhe ate 8 (Ya), 9 (Ku), dhe numri 3(Za). Keta jane numra te lojes se bigjozit dhe krijojne numrin e pikeve me te ulta humbese ne nje loj letrash te quajtur Hanajuda. Vet emri Yakuza eshte lidhur me lojen bigjozit kurse zanafillen e ka nga koha e trimave dhe fisnikeve qe shqueshin si samuraj dhe te cilet fillimisht i ndihmonin te varferve ndersa me vone keta u bejne shantazh dhe u qesin tagra lokaleve te bigjozit duke i kontrolluar ato. Yakuza Japoneze eshte organizate e cila merret me veprime te ndryshme kriminale si: tregtia me drog dehese, me organizimin e prostitucionit, kontrabanden e armeve, me rekretizem, tregtine e materialeve pornografike, organizimin e bixhozit, larjen e parave, trafikimin e emingranteve etj. Disa autore theksojne se Yakuza disponon me rreth 90.000 anetar,te cilet sjellin fitime kesaj organizate prej rreth 11miliard dollar ne vit,Kjo organizate ka deget e
veta sin e Korene Jugore,Filipine,Honkong,Tajvan,Havaje,Kaliforni te SHBA-ve,Ameriken Latine dhe ne Evrope. Kjo organizat ka sindikaten e vet e cila quhet SumiyoshiRengo,dhe Inagawa-Kai ne Tokio realizon qarkullim vjetor prej 1miliard e gjysme dollaresh amerikan.Ne krye te kesaj organizate qendron shefi I familjesoyabun pastaj leutentati I pare Wakagshira,dhe leutentati I dyt Shateigashira,pastaj vjen vellezerit e medhenje Kaikei. 6. Trafikimi i femrave? Trafikimi i femrave eshte dukuri ilegale e cila gjate dekadave te fundit po tregon rritje te dukshme. Si dukuri e demshme ajo po manifestohet ne vende te ndryshme, e vecmas ne ato regjione dhe shtete te cilat jane perfshire me ndryshme te medha politike, sociale, ekonomike etj. Kjo dukuri kriminale ka perfshire mjerisht edhe vendet e regjionit te ballkanit, perfshire edhe Kosoven. Trafikimi i femrave per qellim te protistucioni, behet perms transportit ilegal nga vendet e ndryshme si: trafiku klandestin, refugjateve dhe te azil kerkuesve. Keto forma te trafikimit te femrave per qellime prostitucioni zakonisht organizohen nga grupet e organizatave kriminale, keto organizata kriminale kane structure hierarkike dhe shefin e tyre dhe rregullat e sjelljes. Shenimet e IOM-it per Kosoven theksojne se mosha mesatare e femrave te trafikuara ishte 22 vjec.
Oseee TRAFIKIMI I FEMRAVE Si linje pao rrug qe shfrytezojne per trafikim te femrave ne shtetet perendimore jane:rruga baltike,rruga veriore,rruga qendrore,rruga qendrora ballaknike,rruga jugore,rruga perendimore etj..Trafikimi I Femrave si forme e krimit te organizuar per qellim prostitutcioni zakonisht behet nepermjet transportit ilegal nga vendet e ndyshme sit e trafikut klandestin te trafikut te refugjateve dhe trafikut te azilkerkuesve.Trafikimi e Femrava per qellime te prostitucionit merr permasa te medha gjat tronditjeve dhe qrregullimeve shoqeroreekonomike,gjendjeve te krijuara pas tranformimeve te medha politike,gjate dhe pas trazirave politike,lufterave civile,lufterave locale zakonisht viktimat e nje trafikimi te till jan vajzat e reja te moshave dhe te niveleve te ndryshme arsimore,kulturore,sociale etj.. 6.TRAFIKIMI I FEMRAVE ? 6.TRAFIKIMI I FEMRAVE DHE AKTIVITETEVE TE TJERA ILEGALE QE JANE TE LIDHURA ME TE ESHTE FORMA TEJET E RREZIKSHME E KRIMIT TE ORGANIZUAR E CILA GJATE VITEVE TE FUNDIT PO TREGON NJE RRITJE TE DUKSHME ME PASOJA TE RENDA.KJO DUKURI PO MANIFESTOHET TEK ATO SHTETE TE CILAT JANE TE PERFSHIRA NE NDRYSHIME TE MEDHA POLITIKE,SOCIALE,EKONOMIKE, SIQ JANE SHTETET E BLLOKUT SOCIALIST, SHTETET E
EVROPES LINDORE, DHE JUGLINDORE DHE DISA VENDEVE TE TJERA. SI RRUGE KRYESORE PERENDIMORE JANE : RRUGA BALTIKE,RRUGA VERIORE, RRUGA QENDRORE, RRUGA QENDRORE BALLKANIKE, RRUGA JUGORE, RRUGA PERENDIMORE. NDERSA RRUGET KRYESORE BALLKANIKE JANE DY RRUHE KRYESORE TE TRAFIKIMIT TE FEMRAVE: - NJERA RRUGE QE VJEN NGA SHTETET ISH SOCIALISTE SI RUMANIA,MOLDAVIA, RUSIA, UKRAINA, BULLGARIA ETJ, RRUGA THETER QE VJEN NGA VENDET E LINDJES SE LARGET : LINDJES SE MESME, KURDISTANI, TURQIA , MAQEDONIA ETJ. TRAFIKIMI I FEMRAVE PER QELLIM TE PROSTITUCIONIT ZAKONISHT BEHET NEPERMJET TRANSPORTIT ILEGAL NGA VENDET E NDRYSHME SI TE TRAFIKUT KLANDESTAN, TRAFIKUT TE REFUGJATEVE DHE TE AZILKERKUESIT, GJITHASHTU DUHET THEKSUAR SE KY LLOJ I KRIMINALITETIT BEHET EDHE MENYRE TE KOMUFLUAR PERMES FORMAVE SI ORGNIZIM I UDHETIMEVE TURISTIKE,PJESEMARRJA NE KONKURSE E SHPALLJES SE AGJENSIVE LEGALE OSE GJYSME LEGALE PER PUNSIMIN E FEMRAVE NE QENDRA TE MEDHA URBANE NE VEND DHE JASHT VENDIT. SIPAK TE DHENAVE TE IOM TE VITIT 2000 SI VIKTIMA TE TREFIKIMIT NE KOSOVE JANE FEMRAT E MITURA DHE TE REJA DERI NE
MOSHEN 40 VJEQARE .MOSHA MESATARE E FEMRAVE TE TRAFIKUARA ESHTE 22 VJEQARE. 7. Qka ka per objekt lenda e krimit te organizuar? Lenda e krimit te organizuar ka per objekt studimin, format, shkaqet dhe masat e luftimit dhe parandalimit te krimit te organizuar. 8. Kur u perdor per here te pare termi krim i organizuar? Termi krim i organizuar per here te pare eshte perdorur ne vitin 1896, ne nje raport vjetor te shoqates per parandalimin e krimit ne New York. Ne kete raport ky term perdoret per veprimet e ndaluara te bixhozit dhe prostitucionit, te mbrojtura nga zyrat publike. 9. Sipas KPK qka do te thote Grupi i organizuar kriminal? Sipas KPK – se “Grup i organizuar kriminal” nenkuptohet grupi i strukturuar i cili ekziston per nje kohe te caktuar dhe i cili vepron ne bashkepunim me qellim te kryerjes se nje ose me shume krimeve te renda per perfitime te drejtperdrejta ose te terthorta te dobise pasurore ose financiare. 10. Aktiviteti i dores se zeze (Black hand)?
Dora e zeze eshte marre me shume aktivitete kriminale, e vecmas me rrembimin, organizimin e bixhozit dhe rekretizmin. Ne nje kercenim te dores se zeze qe i drejtohet nje sipermarresi ne Bruklin, Nikola Kapielo, pre te cilit kerkohej nje shume e madhe e parave, te firmosura me emblemen e kofkes me kockat e kryqezuara shkruan: “ Ne qofte se neser ne mengjes nuk vjen ne takim ne kryqezimin e rruges 72 dhe avenjues 13, shtepia jote do te hidhet ne ere me dynamit, kurse ti dhe familja jote do te vriteni. I njejti fat ju pret, nese shkoni e tregoni ne polici per kete qe pot e themi (Dora e zeze). Dora e zeze ka vepruar ne mase te madhe gjate vitit 1890 – 1910. Aktiviteti i dores se zeze pervec ne New York ishte shtrire edhe ne disa qendra tjera te Amerikes. Nje hetim qe ishte bere nga policia e New York-ut theksohet se jane zbuluar rreth 60 varreza te viktimave te panjohura te cilat jane vrare nga dora e zeze dhe te cilat kishin lidhje me mafin. 11. Triada Kineze nga e ka marre emrin dhe qka do te thote? Triada e ka kuptimin e trekendeshit kryesor qiellit – tokes – njeriut, te cilat sipas mitologjise kineze, konsiderohen si tri shtylla kryesore te Kozmosit. 12. Mafia Siciliane? Kjo organizate kriminale eshte paraqitur ne Itali,
perkatesisht ne Sicili te Italise prej nga edhe e ka marre emrin. Sipas disa historianeve, gjeneza e fjales “Mafia” e ka historine qysh ne shek. XIII ne Itali. Sipas disa autoreve te tjere fjala mafi vjen nga fjala arabe “mahias” qe do te thote guxim ose njeri i guximshem. Ndersa ne fjalorin Sicilian – Italian te vitit 1876 kjo fjale paraqet sinonim per fjalen bande apo organizate ose grupi i fshehte qe eshte organizuar per qellime te caktuara. Per t’u bere pjese e Mafis dhe para se te fitohet titulli dhe te drejtat, kandidati duhet te kete fituar nje stash te caktuar, pra te kaloj periudha e kandidatures, pastaj Asambleja e Keshillit te Mafias procedon pranimin e kandidatit. Mafia Siciliane ka nje organizim dhe strukture interesante. Ne krye te kesaj organizate kriminale eshte Kupola ne Palermo, kryetari, kupolat kontenjal apo regjional, shfat e familjeve – padronet, keshilltaret dhe ne fund ushtaret apo anetaret e besueshem. Kjo organizate merret me veprimtari te ndryshme kriminale sic jane: vrasja e zyrtareve shteteror, rekretizmi, trafikimi me drog dehese, trafikimi i qenieve njerezore, kontrabanda me arme, larja e parave, korrupsioni etj.
13. Metoda e studimit individual te rastit? Kjo metode e krimit te organizuar i qaset si dukuri
individuale dhe ne focus te interesimit te tij, ka kryesin e saje, vetite dhe cilesite individuale te tij. Gjate studimit te rastit kriminal, pervec vetive dhe cilesive individuale te kryesit, kjo metod studion edhe disa rrethana te natyres sociale qe kane te bejne me rrethin social te kryesit. Permes kesaj metode studimi rasti kriminal perfshine kohen prej femijeris se delikuentit e deri ne momentin e kryerjes te vepres penale. Kesisoj ne menyre te detajuar studiohet dhe analizohet zhvillimi dhe formimi i delikuentit ne familje, ne ambientin ku jeton, ne ambientin e shkolles, ne pune si dhe ne institucionet tjera ku ai ka kaluar kohen. Si perparesi kryesore e kesaj metode eshte mbledhja e numrit te madh te shenimeve per rastin e caktuar dhe puna ekipore qe zbatohet ne hulumtimet e tilla. Permes kesaj metode arrihet nje regjister i gjere i shenimeve te cilat na mundesojne qe te japim mendime dhe vleresime te sakta dhe kualitative per rastin e caktuar kriminal.
7.METODA E STUDIMIT INDIVIDUAL TE RASTIT ? 7.METODA ESHTE NJE NDER METODAT ME TE PRANUESHME NE STUDIMIN E SJELLJEVE KRIMINALE , PERFSHIRE EDHE KRIMIN E ORGANIZUAT SI NJE NDER FORMAT E RREZIKESHME TE KRIMINALITETIT . KJO METOD
NE VENDET PERENDIMORE EMROHET SI “CASE METHOD” , (METOD E RASTIT) APO “LIFE HISTORY METHOD” (METODA HISOTRIKE JETESORE ) , KRIMIT TE ORGANIZUAR I QASET SI DUKURI INDIVIDUALE DHE NE FOKUS TE INTERESIMIT TE SAJ KA KRYERSIN E TI , VETIT DHE CILESIT INDIVIDUALE TE TI . APLIKIMI I METODES SE STUDIMIT TE RASTEVE INDIVIDUALE NE STDUMIN E RASTIT KRIMINAL KA DISA PERPARESI POR EDHE TE META . SI PERPARESI KRYESORE TE KESAJ METODE CEKET MBLEDHJA E NUMRIT TE MADH TE SHENIMEVE PER RASTIN E CAKTUAR DHE PUNA EKIPORE QE ZBATOHET NE HULUMTIME TE TILLA . Por kjo ka edhe te meta,me te drejt theksohet se ajo esht tejet e shtrenjte pasi nenkupton angazhimin e shume eksperteve dhe nje pune hulumtuese gjithperfshirese,Po ashtu ajo i qaset krimit te organizuar si dukuri individuale duke lene anash anen sociale te kesaj dukurie kriminale.
14. Cilat jane veqorite qe e karakterizojne krimin e organizuar? Vecohet me disa vecori si: Lidhmeria e perhershme me shume persona ne kryerjen e aktiviteteve kriminale, ekzistimi i nje strukture hierarkike dhe
pushtet te fuqishem te udheheqesit, dominimi i rregullt, rendit, disiplines, pergjegjesise se anetareve, solidariteti i imponuar, ruajtja e fshehtesise se veprimit dhe moszbulimi i organizates, mos tradhtia ndaj udheheqesit etj. 15. Sipas autorve Mchael d.Liman dhe Garry Poter cilat jane veqorite apo elementet e grupit te krimit te organizuar? Sipas ketyre autoreve grupet e krimit te organizuar kane keto vecori (elemente): a) Jane jo ideologjik (nuk kane qellime politike); b) Jane hierarkik; c) Kane anetaresi te kufizuar apo te vecante; d) Jane te vete perhershem; e) Perdorin dhune ilegale (apo kercenim) dhe ryshfet; f) Demostrojne ndarje specifike te punes; g) Jane monopolistike; dhe h) Jane te udhehequra nga normat dhe rregullat e qarta. 16. Sipas nenit (I) te rregullores se Unmik-ut nr. 2001/22 krim i organizuar do te thote? Sipas nenit 1 te kesaj rregullore krim i organizuar do te thote kryerja e nje krimi te rend nga nje grup i organizuar me qellim te perfitimit financiar ose te ndonje perfitimi tjeter material te drejtperdrejt apo indirekt. 17. Cilat jane metodat qe zbatohen me se shpeshti ne
hulumtimin shkencor te krimit te organizuar.? Metodat me te shpeshta qe zbatohen ne hulumtimin shkencor te krimit te organizuar jane: a) Metoda e studimit te rasteve individuale; b) Metoda klinike; c) Metoda e vrojtimit (observimit); d) Metoda e ankeses dhe intervistes; e) Metoda statistikore etj 18. Neper sa faza kalon metoda klinike e studimit te krimit te organizuar? Sipas nje kriminologu Francez metoda klinike kalon neper disa faza te caktuara gjate studimit te rastit kriminal. Sipas ketij autori dallojme 5 faza neper te cilin kalon studimi sipas kesaj metode, te cilat jane: a) Egzaminimi medicinal – Psikologjik dhe social; b) Diagnoza kriminologjike – Prognoza sociale; dhe c) Realizimi i programit te tretmanit dhe pergjithshmeria me konkluzionet. 19. Ku qendron dallimi mes krimit te organizuar dhe kriminalitetit te dhunes? Dallimi ne mes te ketyre dy formave te kriminalitetit qendron ne faktin se, te krimi i organizuar nuk eshte esenciale perdorimi i dhunes, por ekzistimi i organizates kriminale qe ka per qellim realizimin e fitimit perms kryerjes se aktiviteteve kriminale, kurse dhuna sherben vetem si mjet per realizimin e qellimeve te organizates kriminale.
20. Cilen forme te kriminalitetit e paraqet kriminaliteti "I jakes se bardhe"? Krimi i Jakes se Bardhe eshte forme e kriminalitetit qe k ate beje me sjelljet kriminale te kryera nga shtresa e larte ne pushtet. Ata luajne rol te dyfishte ne njeren ane paraqiten si persona autoritativ dhe te respektuar, ndersa ne anen tjeter ata jane te lidhur edhe me krimin. Krimi i Jakes se Bardhe ka per qellim fitimin e profiteve te medha ne menyre ilegale. 21. Teoria e dezorganizimit shoqeror? Kjo teori eshte teori e re sociologjike dhe eshte mjafte e perhapur ne SHBA, e cila perpiqet ti tregoj sjelljet kriminale. Si gjendje e dezorganizuar nenkuptojme gjendjen ne shoqeri ne te cilen nuk kemi funksionim normal te institucioneve dhe segmenteve tjera shoqerore. Prandaj, gjendja e dezorganizimit krijon terrene te pershtatshme dhe per paraqitjen e krimit te organizuar. Dezorganizimi shoqeror ndikon edhe ne dezorganizimin individual dhe nxite disa dukuri te cilat e favorizojne edhe paraqitjen e krimit te organizuar sic jane: c’rregullimi i jetes se individeve, garat per profited he krim te kapitalit, etj.
22. Prej sa anetareve familjar ka qene e perbere Cosa
Nostra ne New York? Grupi me i njohur dhe me i organizuar i kesaj organizate kriminale eshte ai i New York-ut i cili perbehet prej 5 familjeve, sic jane: a) Colombo; b) Luchese; c) Bonnano; d) Genovec; e) Galuno; Te cilet e kane marre emrin sipas themeluesit te tyre. Kjo organizate kriminale numeron rreth 1.700 anetare, te cilet jane kryesisht me prejardhje italiane. 23. Si ka qene struktura organizative e Cosa Nostres? Ne krye te organizates qendronte shefi – godfather, shefi ka pushtet te pakufizueshem ndaj anetareve te vet, shefi apo bosi ka zevendesin e tij – underboss, pastaj keshilltaret (consigliere) dhe ushtaret (soldiers). Bosi apo shefi eshte lider suprem i familjes i cili mbikeqyre te gjitha aktivitetet e saj dhe e ka fjalen e fundit me rastin e marrjes se vendimeve. Zakonisht si boss i nje familje mund te jete personi i saj dhe i cili e ka deshmuar veten si anetar i devotshem i saj ne aktivitetet kriminale. Underboss apo zevendesi i shefit poashtu eshte pozite e larte ne familje, i cili vepron ne emer te bosit, mbledhe te dhenat per shefin e tij, i delegon urdherat te vartesit e ulet te tij, si dhe e zevendeson shefin kur ai nuk ka mundesi te ushtroj detyren e tij. Consigliere apo keshilltari eshte i lidhur ngushte me bosin dhe underbossin dhe detyre themelore e tij eshte dhenja e keshillave per bosin dhe zevendesin e tij si dhe per anetaret e tjere te familjes.
Caporegime apo ndermjetesi kane per detyre qe te mbajne lidhje ndermjet shefit, zevendes shefit dhe te keshilltareve, ne njeren ane, si dhe te ushtareve ne anen tjeter. 24. Per qfare arsye behet kontrabandimi i mallrave te ligjshme? Si mallrat e ligjshme te cilat kontrabandohen zakonisht jane mallrat qe kane akcize te larte si : cigaret, alkooli, derivatet e naftes, automjetet e perjashtimisht edhe armet. Keto mallra transportohen ne menyre te paligjshme pertej kufijbe nga grupet e krimit te organizuar, duke iu shmangur detyrimeve doganore dhe tatimore mbi keto mallra. Nw kontrabanden e ketyre mallrave ndikojne rrethana te caktuara, gjendja e luftes dhe lufta ne disa regjione te caktuara, p.sh ishte rasti me luften ne vendet e ballkanit dhe vendosja e embargos nga komuniteti nderkombetar per disa shtete. P.SH. Sanksionet e vendosura ndaj Serbise, krijuan nje gjendje te tille qe e shfrytezuan organizatat kriminale per te kontrabanduar mallrat te tilla, perms kanaleve rajonale nepermjet Bullgarise, Rumanise, Maqedonise Malit te Zi dhe Shqiperise. 25. Cilat jane fazat nepermjet te cilave kalon larja e parave? Larja e parave eshte forme mjaft e perhapur e krimit te organizuar ne shoqerine bashkohore, e sidomos ne
shtetet ne tranzicion Kjo dukuri ka te beje me veprimet te cilat ndermerren ne menyre qe parate e fituara nga transaksionet dhe aktivitete kriminale te deponohen dhe investohen ne pune dhe veprimtari legale e pastaj ato te perdoren si par ate pastruara.Dukuria e larjes se parave eshte nje process qe perfshine tri faza kryesore:alokimi.qarkullimi dhe integrimi.Aktiviteti I larjes se parave ka per qellim humbjen e origjines se parave qe jane fituar ne menyre ilegale dhe ne kete menyre u lejon krimineleve qe te shijojne rezultatet e veprimtaris se tyre kriminale.Parate qe fitohen nga aktiviteteve ilegale si trafikimi me arme,trafikimi I femrave,reketizmi dhe forma tjera,keto para konsiderohen si par ate paligjshme dhe kane emertime si par ate ndyra par ate pista dhe par ate perlyera.Larja e parave si nje dukuri kriminale e shoqeris bashkekohore sot ka marre permasa te gjera pothuaj net e gjitha shtetet.
26. Cilat jane fazat e paraqitjes se sjelljeve kriminale nen ndikimin e rrethanave te luftes. Ketu behet fjale per tri faza: a) Faza e paraluftes - kemi nje gjendje te vecante te krijuar si pasoje e pergaditjes se shtetit per te hyre ne lufte. Gjate kesaj periudha ekonomia e nje vendi orientohet drejt prodhimit te mjeteve per armatim dhe njekohesisht kemi reduktimin e prodhimit te artikujve jetesor. Kjo situate krijon kushte per paraqitjen e
papunesise, varferise dhe te krizave ekonomike, poashtu, gjate kesaj faze krijohet edhe psikoza e luftes. b) Faza e luftes - poashtu edhe ne kete faze krijohet nje terren mjafte i pershtatshem per kryerjen e formave te krimit te organizuar. c) Faza e pasluftes – edhe ne kete faze jane pranishem format e krimit te organizuar si tregtia me mallrat e ligjshme, trafikimi i qenieve njerezore, trafikimi i femrave per qellime prostitucioni, larja e parave, falsifikimi i parave, rekretizmi, korrupsioni etj. Keto dhe forma tjera te krimeve te organizuara ishin te pranishem edhe ne Kosove, e cila sapo kishte dalur nga lufta. 27. Cilat jane linjat apo rruget kryesore nepermjet te cilave behet trafikimi i femrave ne shtetet perendimore? Si linja apo rruge kryesore te cilat shfrytezohen per trafikimin e femrave ne shtetet perendimore, me qellim te shfrytezimit te tyre jane: rruga baltike, veriore, qendore, qendrore ballkanike, jugore, perendimore. 28. Definicioni i kriminalitetit profesional? Kriminalitet professional quhet ngase kete e kryejne personat te cilat me sjellje kriminale merren ne menyre te rregullt dhe ky aktivitet i tyre u eshte bere profesion i perhershem i tyre. Kriminelet profesionist tregojne
aftesi te rralle, dhe se ata perdorin mjete dhe metoda te ndryshme gjate kryerjes se veprave penale duke treguar edhe specializim dhe persosje ne kryerjen e disa llojeve te ketyre veprave. Poashtu, nuk lene gjurme gjate kryerjes se sjelljeve kriminale dhe vecohen me levizje dhe nderrim te shpeshte te vendbanimeve te tyre
1.SI E PERKUFIZON KONVENTA NDERKOMBETARE E VITIT 2000 GRUPIN E ORGANIZUAR KRIMINAL ? 1.SIPAS KONVENTES SE KOMBEVE TE BASHKUARA KUNDER KRIMIT TE ORGANIZUAR NDERKOMBETAR I VITIT 2000 “GRUPI I ORGANIZUAR” NENKUPTOHET GRUP I STRUKTURUAR I PERBER PREJ 3 APO ME SHUME PERSONAVE QE EGZISTON PER NJE KOHE TE CAKTUAR DHE I CILI VEPRON NE BASHKPUNIM ME QELLIM TE KRYERJES SE NJE E SHUM KRIMEVE TE RENDA APO VEPRAVE PENALE TE PERCAKTUARA ME KETE KONVENTE, ME QELLIM TE PERFITIMIT TE DREJTPERDREJT APO TE TERTHORT TE DOBISE PASURORE APO FINANCIARE.
3.CILAT JANE EVIDENCAT STATISTIKORE SIPAS ORGANEVE QE I MBAJNE ? 3.EVIDENCAT STATISTIKORE SIPAS ORGANIT QE I MBAJNE JANE : 1.EVIDENCAT STATISTIKORE TE POLICISE, 2.EVIDENCA STATISTIKORE TE PROKURORISE PUBLIKE, 3.EVIDENCAT STATISTIKORE TE GJYKATES, 4.EVIDENCAT STATISTIKORE TE MINISTRISE SE DREJTESISE, 5.EVIDENCAT STATISTIKORE TE INSTITUCIONEVE KORREKTUESE ETJ. 4.KUR KA HY NE FUQI VOLSTADE AKT ? 4.VOLSTADE ACY KA HYRE NE FUQI NE VITIN 1920. 4.AKTIVITETI I DORES SE ZEZE (BLACK HAND)? 4.VIKTIMAT ISHIN TE ZGJEDHURA NGA RADHET E AFARISTEVE DHE TREGTAREVE TE NJOHUR DHE TE PASUR TE CILET MERRNIN KERCENIME ANONIME SE DO TI GJEJ NDONJE E KEQE NESE NUK I PERMBUSHIN KERKESAT E TYRE , KJO DMTH QE ATA TE PAGUAJN SHUMA TE CAKTUARA PARASH TE GATESHME NE GJEPAT E TYRE . DORA E ZEZE ESHTE MARR ME SHUME AKTIVITETE KRIMINALE E VEQMAS ME RREMBIMIN , ORGANIZIMIN E BIXHOZIT DHE REKETIZMIT . NE KRYE TE GRUPIT KRIMINAL “DORA E ZEZE” NE NEW YORK GJENDEJ IGNAZIO SAIETTA I NJOHUR ME NOFKEN UJKU .
5.TRIADA KINEZE NGA E KA MARR EMRIN DHE QKA DO TE THOTE? 5.FJALA TRIAD E KA KUPTIMIN E TREKENDESHIT KRYESOR QJELLIT – TOKES – NJERIUT TE CILAT SIPAS MITOLOGJIS KINEZE KONSIDEROHESHIN SI TRI SHTYLLA KRYESORE TE KOSMOZIT . 6.MAFIA SICILIANE ? 6.KONSIDEROHET NJE NDER ORGANIZATAT KRIMINALE ME TE VJETRA DHE ME NJE TRADIT TE GJATE TE ZHVILLIMIT . KJO ORGANIZAT KRIMINALE ESHTE PARAQITUR NE ITALI PERKATESISHT NE SICILI TE ITALIS PREJ NGA EDHE E KA MARR EMRIN . MAFIA SICILIANE KA NJE ORGANIZIM DHE STRUKTUR INTERESANTE NE KRYE TE KESAJ ORGANIZATE KRIMINALE ESHTE KUPOLA NE PALERMO , KRYETARI , KUPOLAT KANTONALE – REGJIONALE , SHEFAT E FAMILJEVE – PADRONET , KESHILLTARET ETJ. KJO ORGANIZAT MERRET ME LLOJET E NDRYSHME KRIMINALE SI : VRASJE TE ZYRTAREVE TE LARTE SHTETRORE , REKETIZEM , TRAFIKIM ME DROGE , LARJE PARASH , KORRUPSIONI ETJ.
1.CILAT JANE VEQORIT QE E KARAKTERIZOJNE KRIMIN E ORGANIZUAR ? 1)LIDHESHMERIA E PERHERESHME ME SHUME PERSONA NE KRYERJEN E AKTIVITETEVE KRIMINALE ; 2)EKZISTIMIN I NJE STRUKTURE HIERARKIKE DHE PUSHTET TE FUQISHEM TE UDHEHEQESIT ; 3)DOMINIMI I RREGULLT , RENDIT , DISIPLINES , PERGJEGJESIS SE ANETAREVE ETJ. 2.SIPAS AUTOREVE MICHAEL D.LIMAN DHE GARRY POTER CILAT JANE VEQORIT APO ELEMENTET E GRUPIT TE KRIMIT TE ORGANIZUAR ? 1)JANE JO IDEOLOGJIKE (NUK KANE QELLIME POZITIVE ) 2)JANE HIERARKIKE 3)KANE ANETARESI TE KUFIZUAR APO TE VEQANT 4)JANE TE VETEPERHERESHEM 5)PERDORIN DHUNE ILEGALE DHE RYSHFETIN 6)DOMESTROJN NDARJE SPECIFIKE TE PUNES 7)JANE MONOPOLIS 3.SIPAS NENIT (I) TE RREGULLORES SE UNMIKUt NR 2001/22 KRIMI I ORGANIZUAR DO TE THOTE ? 3.“KRIMINALITETI I ORGANIZUAR DO TE THOT KRYERJE E NJE KRIMI TE RENDE NGA NJE KRUP I ORGANIZUAR ME QELLIM TE PERFITIMIT FINANCIAR OSE TE
NDONJE PERFITIMI MATERIAL TE DREJTPERDREJT APO INDIREKT . 5.NEPER SA FAZA KALON METODA KLINIKE E STUDIMIT TE KRIMIT TE ORGANIZUAR ? METODA KLINIKE KALON NEPER 5 FAZA : 1)FAZA E EKZAMINIMIT MEDICINAL 2)FAZA E PSIKOLOGJIS DHE SOCIALE 3)FAZA E DIAGNOZES KRIMINOLOGJIKE 4)FAZA E PROGNOZES SOCIALE 5)FAZA E REALIZIMIT TE PROGRAMIT TE TRETMANIT ME KONKLUZIONET
1.CILEN FORM TE KRIMINALITETIT E PARAQET KRIMINALITETI “I JAKES SE BARDHE”? 1.PARAQET FORMEN E KRIMINALITETIT EKONOMIK . 2.DISA ANETAREVE FAMILJAR KA QENE E PERBER COSA NOSTRA NE NEW YORK ? 2.PREJ 24 FAMILJEVE TE SHPERNDARA NE 20 SHTETE . GRUP ME I NJOHUR DHE ME I ORGANIZUAR ESHTE AI I NEW YORK-UT I CILI PERBEHET PREJ 5 FAMILESH ME RRETH 1700 ANETAR TE CILET KRYESISHT JANE ME PREJAREDHJE ITALIANE .
3.SI KA QENE STRUKTURA ORGANIZATIVE E KOSTA NOSTRES ? 3.KOSTA NOSTRA ESHTE ORGANIZAT E NJOHUR KRIMINALE PER HERE TE PAR ESHTE PARAQITUR NE ITALI POR AKTIVITETIN E VET KRIMINAL E KA VAZHDUAR NE SHBA . VETEM EMRI “COSA NOSTRA” DO TE THOT “QESHTJA E JONE “ SIPAS PROFESORIT TE UK DONALD CRESSEY , ORGANIZATA KRIMINALE E MAFIAS NE AMERIK PERBEHET PREJ 24 FAMILJEVE TE SHPERNDARA NE 20 SHTETE . GRUPI ME I NJOHUR DHE I ORGANIZUAR I KESAJ ORGANIZATE ESHTE AI I NEW YORK-ut I CILI PERBEHET PREJ 5 FAMILJESH QE NUMRON RRETH 1700 ANETAR ME PREJAREDHJE ITALIANE . 4.DEFINICIONI I KRIMINALITETIT PROFESIONAL ? 4.KRIMINALITETI PROFESIONAL – QUHET PROFESIONAL NGASE ATE E KRYEJN PERSONAT TE CILET ME SJELLJE KRIMINALE MERREN NE MENYRE TE RREGULLT DHE AKTIVITET I TYRE U ESHTE BERE PROFESION I PERHERSHEM I TYRE . GJAT KRYERJES SE SJELLJES KRIMINALE , KRIMINELET PROFESIONIST TREGOJNE AFTESI TE RRALLA DHE ATA PERDORIN MJETE DHE METODA TE NDRYSHME GJATE KRYERJES SE VEPRAVE PENALE KU ATA TREGOJN SPECIALIZIM DHE PERSOSJE NE KRYERJEN E DISA LLOJEVE TE KETYRE VEPRAVE PENALE .
5.KRIZAT DHE DEPRESIONET EKONOMIKE SI FAKTORE TE KRIMIT TE ORGANIZUAR ? 5.KONSIDEROHEN FAKTORET ME NDIKIM TE FUQISHEM NE PARAQITJEN E SHUM FORMAVE TE KRIMINALITETIT , PERFSHIRE EDHE KRIMIN E ORGANIZUAR . GJATE KRIZAVE EKONOMIKE VJEN DERI TE NGECJA E PRODHIMIT , LESHIMI MASIV I PUNETOREVE NGA PUNA , NGRITJA E QMIMEVE ETJ. PO ASHTU KJO NDIKON GJATE KESAJ PERIUDHE VJEN DERI TE NGRITJA E SHKALLES SE RENJES SE STANDARDEVE TE POPULLSIS DHE PARAQESIN TEREN TE PA PERSHTATESHEM PER KRYERJEN E KRIMIT TE ORGANIZUAR . GJAT KRIZAVE DHE DEPRESIONIT EKONOMIK PARAQITEN DISA FORMA TE KRIMIT TE ORGANIZUAR ATO JANE : KONTRABANDA E MALLRAVE TE LIGJESHME , TRAFIKIMI I FEMRAVE PER QELLIME PROSTITUCIONI , TRAFIKIME TE NDRYSHME , KONTRABANDA TE DERIVATEVE TE NAFTES ETJ . 6.CILI VEND KONSIDEROHET VENDI I PARE NE BOTE PER PRODHIMIN E KOKAINES ? 6.KOLUMBIA KONSIDEROHET VENDI I PARE NE BOTE PER PRODHIMIN E KOKAINES . 7)KU ESHTE DALLIMI MES MAFIAS RUSE DHE MAFIAS TJERA NE BOTE PER SA I PERKET AKTIVITETIT KRIMINAL ? 7.ESHTE SE MAFIA RUSE MIRRET ME SHITBLERJEN E ARMEVE TE LLOJLLOJESHME
NGA ARSENALI I ARMATIMIT TE ISH BASHKIMIT SOVJETIK E VEQMAS SHITJA DHE TREGTIA E LENDEVE TE PARA RADIOAKTIVE PER PRODHIMIN E ARMEVE BERTHAMORE DHE BIOLOGJIKE .
1.CILAT JAN LINJAT APO RRUGET KRYESORE NEPERMJET TE CILAVE BEHET TRAFIKIMI I FEMRAVE NE SHTETET PERENDIMORE ? 1)RRUGET BALTIKE 2)RRUGET VERIORE 3)RRUGET QENDRORE BALLKANIKE 4)RRUGET JUGORE 5)RRUGET PERENDIMORE 6)RRUGET BALLKANIKE 2.PER QFAR ARSYE BEHET KONTRABANDIMI I MALLRAVE TE LIGJESHME ? 2.BEHET PER ARSYE TE AKCIZES SE LARTE SIQ
JANE : CIGARET , ALKOOHOLI , ARMET , DERIVATET E NAFTES E TJERA . 3.CILAT JANE FAZAT NEPERMJET TE CILAVE KALON LARJA E PARAVE ? 1)FAZA E ALKOLIMIT 2)FAZA E QARKULLIMIT 3)FAZA E INTEGRIMIT 4.SIPAS STRATEGJIS ANTI – KORRUPSION TE KOSOVES , KORRUPSIONI PERKUFIZOHET SI ? 4.KORRUPSIONI ESHTE QDO SHKELJE E DETYRES NGA ZYRTARET OSE PERSONAT PERGJEGJES DHE QDO VEPRIMTARI E NISMETAREVE OSE PERFITUESVE QE SILLEN NE KETE MENYRE , SHKAKTUAR DREJTPERDREJT OSE TERTHORAZI SIPAS E SHPERBLIMIT TE PREMTUAR , OFRUAR TE DHENE TE KERKUAR OSE TE PRITUR PER VETE OSE PER NDONJE PERSON TJETER 5.KUSH MERRET ME STUDIMIN E FAKTOREVE KRIMINOGJEN ? 5.ME STUDIMIN E FAKTOREVE KRIMINOGJEN MERRET ETIOLOGJIA KRIMINALE QE KA TE BEJE ME NJOHJEN E BURIMEVE , RRENJEVE DHE RRETHANAVE PERCAKTUESE TE KRIMINALITETIT . AJO DUHET TE JEP PERGJIGJEJE NE PYETJEN SE PERSE NDODH KRIMI DHE CILAT JANE FAKTORET E PARAQITJES SE TIJE . TE GJITH FAKTORET MBI KRIMINALITETIN NDAHEN NE DY GRUPE :
1)FAKTORET E JASHTEM DHE 2)FAKTORET E MBRENDESHEM NE PARAQITJEN E KRIMINALITETIT KANE NDIKIM KETA FAKTORE : 1)KRIZAT DHE DEPRESIONET POLITIKE 2)RRETHANAT SHOQERORE POLITIKE 3)MJETET E INFORMIMIT POLITIK 4)MUNGESA E LEGJISLACIONIT ADEKUAT 5)MUNGESA E EKSPERIENCES DHE PAAFTESISE SE ORGANEVE
Reketizmi Reketizmi manifestohet me ndermarrejn ne menyre te organizuar te kercenimeve shantazhave te llojllojshme nga individ dhe grupe kriminale te organizuara ndaj personave pergjegjes dhe bartesve te detyrave neper firma shitore dyqane punetori fabrika dhe korporata te ndryshme te cilat realizojne ne qfardo menyre fitim me qeelim qe ne dobi te tyre rregisht apo kohe pas kohe te paguajne sasi te caktuara te te hollave.Reketizmi ka qene I njohur edhe mjaft I perhapur ne Amerike para dhe gjat periudhes se prohibitacionit. Ne literaturen Amerikane jan te njohura rastet e organizimit te reketit nga e ashtuquajtura Dora e Zeze(Black Hand)si dhe me pas nga shefat te njohur te krimit te organizuar Al Capone.Sipas autorit amerikan W.Reckles,ne grupet kriminale qe merren me reket zakonisht jane perfshir persona me karriere
kriminale,gangster te njohur,tipa agresiv,persona me biografi te dyshimit nga nentoka e krimit.
KRIZAT DHE DEPRESIONET EKONOMIKE SI FAKTOR TE KRIMIT TE ORGANIZUAR Krizat dhe depresionet ekonomike konsiderohen faktore me ndikim te fuqishem ne paraqitjen e shum formave te kriminalitetit,perfshire edhe krimine organizuuar.Gjate krizave ekonomike vjen deri te ngecja e prodhimit,leshimi masiv I punetorve nga puna,ngritja e qmimeve,shtrenjtimi I te mirave materiale po ashtu edhe ngritja e shkalles se inflacionit dhe rritja e borxheve te shtetve te pazhvilluara,te cilat keto dukuri ndikojne edhe renien e standartit te popullsis ne pergjithesi dhe paraqesin terren te pershtatshem per kryerjen e formave te ndryshme te krimit te organizuar.Gjate krizave dhe depresioneve ekonomike paraqiten disa forma te krimit te organizuar siq jane:Kontrabanda e mallrave te ligjshme,trafikimi klandestin I personave,trafikimi I femrave per qellime te prostitucioni,kontrabanda e derivative te naftes,kontrabanda e e cigareve,reketizmi,prodhimi,perpunimi dhe trafiku I drogave dehese,organizimi I bixhozit dhe forma te tjera te ketij lloji te kriminaliteti.
Konventat Konventat 14, 18,106 kane te bejen me pushimin javor Konventa 29 ndalon punen e dhunshme eshte nxjerr me 1932. Konventa 52 ka te beje me vendosjen e normave mbi percaktimin e pushimit te paguar vjetor. Konventa 81 e v 1947 ka te beje me inspektimin apo mbikqyrjen ne fushen e industries dhe tregtis. Konventa 85 ka te beje me mbikqyrjen jashte metropoleve. Konventa 87 ka tebeje me lirite sindikale dhe mbrojtjen e se drejtes sindikale me 1950 Konventa 98- lidhur me zbatimin e parimeve te se drejtes se organizimit dhe te negociatave kolektive1953. Konventa 100- lidhur me barazin e shperblimit te burrit dhe te gruas per pun te barabarte 1953
Ofrimi i Sherbimeve te pa Ligjshme - Konsiderohet si nje nder aktivitet kryesore te organizatave te krimit te organizuat. Keto sherbime perfshijne aktivitetet e bixhozit te cilat verpime jane te jashtligjshme dhe mbrojtjen e reketit si nje forme e detyrimit permes se ciles anetaret e grupeve te krimit te organizatave ofrojne kinse “ mbrojtje” pronareve te bisneseve per afarizemin e tyre, huadhenja, prostitucioni etj.
Sipas enciklopedis Krimi i Oragnizuar - Mund te perkufizohet si konspiracion i perbashket i dy ose me shume personave ne faza te vazhdueshme te fshehta, me qellim te kryerjes se nje apo me shume krimeve te renda dhe me qellim te sigurimit te drejteperdrejte apo te terthorte te perfitimit financiar apo perfitim tjeter material.
Sipas Konventes se Kombeve te Bashkuara - Grup Kriminal i Organizuar nenkuptohet grupi i strukturuar i perbere prej tre apo me shum personave, qe ekzisotn per nje kohe te caktuar dhe i cili vepron ne bashkpunim me qellim te kryerjes se nje apo me shume krimeve te renda apo veprave penale te percaktuara me kete Konvent me qellim te perfitimit te drejteperdrejte apo te terthorte te dobise pasurore apo financiare. Qellimi i nxjerrjes se kesaj konvente eshte te nxise bashkepunimin per te parandaluar dhe luftuar me efikasitet krimin e organizuar nderkombetar.
Sipas nenit 1 te rregullores te unmikut 2001 – Kirninaliteti i Organizuar do te thote kryrja e nje krimi te rende nga nje grup organizuar me qellim te perfitimit financiar ose te ndonje perfitimi tjeter material te drejteperdrejte apo indirekt.
Nocioni i Krimit te Organizuar sipas legjislacionit Penal te RKS –
Ne Kapitullin XIII, te “Domethenja e Shprehjeve ne Kodin Penal te RKS-se”, ne paragrafin 13, e hasim termin “Grup Kriminal i Organizuar”, ku nder te tjerash thuhet :
13. Grup kriminal i organizuar - bashkim i strukturuar, qe ekziston per nje kohe te caktuar, i tre apo me shume personave per kryerjen e veprave te caktuara penale, qe vepron ne bashkepunim me qellim te kryerjes se nje apo me shume veprave te renda penale per perfitim te drejtperdrejte ose te terthorte te dobise financiare apo dobise tjeter pasurore.
Krimi i Organizuar veqohet si: a lidhshmeria e perhershme e me shume persona ne kryerjen e aktiviteteve kriminale, b ekzistimi i nje strukture hierarkike dhe pushtet te fuqishem te udheheqesit , c dominim i rregullit, rendit, disciplines, pergjegjesise se anetareve, d solidariteti i imponuar,
e ruajta e fshehtesise se veprimit dhe moszbulimi i organizates, f mostradhtia ndaj udheheqesit. Sipas Michael.D Lyman dhe Garry W grupet kriminale kane keto veqori:
1) Jane Joideologjike, 2) Jane Hierarkike, 3) Kane anetaresi te kufizuar apo te vecante 4) Jane te vete perhersheme, 5) Perdorin dhunen ilegale dhe ryshfetin, 6) Demonstrojne ndarje specifike te punes, 7) Jane monopolistike, 8) Jane te udhehequra nga normat dhe rregullat e qarta( te cilat perfshijne edhe kodin e fshehtesis).
Metoda Klinetike –
I qaset Krmit si dukuri individuale dhe shkaqet e krimit bejne perpjekje ti gjejne vetit dhe cilesit e natyres psikike dhe biologjike.
Kjo metode quhet klinike, pasi qe sjellja kriminale studiohet dhe analizohet sikurse ne klinika mejksore ku trajtohen semundjet e ndryshme. Sipas Jehan Pinatel kjo metod kalon neper 5 faza: a b c d e
Ekzaminimi medicional, Psikologjik dhe social; Diagnoza kriminoligjike; Prognoza sociale, Realizimi i programit te tretmanit dhe e pergjithshme me konkluzionet. Metoda e Vrojtimit –
Kjo metod ndahet ne vrjotimin e drejt me pjesemarrje dhe pa pjesmarrje. Vrojtimi direct i bene te mundur hulumtuesit qe ne menyre te drejteperdrejte te mbledh te dhena dhe shenime lidhur me qendrimet, motivet, shprehit temperamentin, karakterin dhe shume cilesi te tjera te delikuentit apo antareve te organizates kriminale. Perparesi ka pasi qe na ofron te dhena dhe shenime nga dora e pare nga vete hulumtuesi, ai ka edhe disa te meta. Ky vrojtim ne shumicen e rasteve eshte i pamundur te aplikohet ne praktik. Kjo nga fakti se perfshirja e hulumtiesit ne grupin criminal te caktuar eshte e veshtir dhe mjaft e rrezikshme ,meqe askush nga antaret e grupit nuk do
te lejonte qe dikush tjeter te marre pjes gjate kryerjjes se veprave penale qe nuk eshte antar i grupit
Vrojtimi Indirekt - Kjo forme e vrojtimit ka te beje me analizen dhe kryesit e tyre dhe manifesohet ne menyra si vijon: “ Studimi i dosjeve gjygjseore ,regjistrat dhe listat ndeshkimore te ish te denuarve per krim te organizuar, ditaret personal te delikuenteve, memoaret, biografit e ish delikenteve shkrimet e shtyrpit periodic, apo te perditshem dhe shenime dhe te dhena te tjera.
Metoda Statistikore –
Sherben per mbledhjen , percjelljen dhe pasqyrimin e te dhenave lidhur me vellimin ,dinamiken, sstrukturen, ndryshimet kohore, sezonale dhe karakteristikat e tjera te dukurise se Krimit te Organizuar. Metodat ma te njohura statistikore jane: metoda e ligjit te numrave te mdhenje, metoda e modelit, metoda e korrelacionit, e mesatares e :%
Kontrabanda e mallrave te ligjshme - Behet per arsye te shmangjes se detyrimeve doganore dhe tatimore mbi mallra
Fazat neper te cilat kalon larja e parave jane : a Alokimi - qe ka te bej me instalimin dhe transferimin fizik te parave te cilat jane fituar si rezultat i veprimtarise ilegale, b Qarkullimi – perfshine mbulimin ose shtresimin duke u kycur ne transaksione financiare komplekse per ti humbur gjurmet, vepron ne emer te bossit, mbledh te dhena per shefin e tij, i delegon urdherat te vartesit e ulet te tij si dhe rruget e fitimit te parave te fituara ne menyre te kunderligjshme. c Inegrimi perfshin perpjekjen dhe angazhimin qe keto para te pastruara te paraqiten si forme e pasurise dhe kapitalit te ri me qellim te kycjes dhe deponimit te tij ne aktivitete te ligjshme ekonomike.
