Cilat jane shkencat ndihmese te Historise?
1. Kronologjia-merret me caktimin e datave të ngjarjëve historike
2. Paleografia-merret me deshifrimin e shkrimeve të vjetra 3. Diplomatika-merret me studimin e bulave, leximin dhe komentimin e br endisë së tyre, verteton saktësinë, burimin, origjinalitetin dhe kohën e nxerrjës së tyre 4. Hartografia-shkenca e cila merret me studimin e hartave 5. Heraldika-merret me studimin e stemave dhe shenjave shtetrore në përiudha të ndryshme 6. Numizmatika-merret me studimin e monedhave dhe medaljeve 7. Gjenealogjia-merret me studimin e prejardhjës së brezave të një fisi a të një familjeje
2. Numro Numro se paku paku tre Histori Historian an te antike antikes? s? Herodoti, Sokrati, Polibi,
3.Flisni per GLOSATORET? Të vetmit njerëz që dinin shkrim-lexim ishin klerikët, kurse e vetmja gjuhë e shkruar dhe gjuhë e shkëncës ishte Latinishtja. Për këtë qëllim ata u mbështetën në
burime të së drejtës romake, kryesisht në Kodifikimin e Justinianit (ky më vonë , në shekullin XVII, u quajt Corpus Iuris civiles. Ishte kjo koha kur ,,Bibla ishte filimi dhe fundi i qdo dije” kurse juristet e kësaj kohe Korpus Jurisin e konsideronin nje lloj ,,Bible te drejtsise”. Kah fundi i shekullit XI në Italinë veriore u themelua shkolla juridike nga juristi i njohur Irnerius (Bolonjë), ku do të studiohej e drejta Romake. Shkolla të tilla juridike u formuan edhe në Padovë, Pavija, etj. Në Bolonjë u bënë të njohur vazhduesit e shkollës së Irnersiusit, siç janë; Martinus, Bulgarus, Jakobus, etj. Juristet e këtyre shkollave e studionin Korpusin sidomos digestat njërën nga pjesët më të rendësishme të Corpus iurus civiles duke shenuar ndermjet rreshtave ose në marginat e tekstit verejtjet, komentimet dhe shpjegimet lidhur me brendin e instuticionit juridik konkret. Këta vepronin kështu për të kursyer pergamentin shumë të shtrenjët të etëhershëm, kurse shenimet e tyre quheshin Glosa, andaj këta edhe quheshin Glosatorë (shkolla e Glosatorëve). Në mesin e shekullit XIII mësuesi i shquar dhe i
pasur i Bolonjës Francesco Acursius, e botoi përmbledhjën e glosave të hershme dhe atyre bashkëkohore me titull “Glossa magistralis seu ordinaria”. 3.Flisni per POSTGLOSATORET (KOMENTATORET)
Juristet e më vonshëm të quajtur postglosator ose komentator prej mesit të shekullit XIII e deri në shekullin XVI merren me shqyrtimin e glosave dhe me eliminimin e kundërthënieve të tyre. Kontributin më të madh në këtë drejtim e kanë dhënë juristet e Perugjias, Pavijes, Padovës dhe Bolonjës. Këta i shqyrtonin, komentonin dhe krahasonin glosat e ndryshme që bënin fjalë për të njëjtin institucion juridik nga korpus jurisi për të krijuar një mendim të përgjithshëm juridik të glossatorëve. Postglosatorët më të dalluar kanë qënë; Cinus de Pistoja, Bartolus de Sasoferata,Baldus de Ubaldis . Që nga shekulli i XIII paraqiten shkollat juridike në Paris, Tulus, Oksford, etj. Ndërmjet glosave nganjëherë gjerësisht bëhej shpjegimi i ndonjë çështje juridike dhe në këtë mënyrë krijohen të ashtuquajturat traktate. Postglosatoret ngelën në suazat e metodës dogmatike-pozitiviste dogmatike-pozitiviste dhe ekzaktike, pasi kjo metodë një kohë më të gjatë u aplikua nga glosatorët dhe postglosatorët (komentatorët e qyteteve të Italisë Veriore, në shkencën juridike u quajt ,, mos docenti Italicus”.
3. Flisni per SHKOLLA JURIDIKE E JURISTEVE ELEGANT?
Juristet e kësaj përiudhe, për ndryshim nga paraardhësit e tyre, Glosatorët dhe Postglosatorët, të drejtën Romake nuk e studiuan vetëm nga Korpus jurisi por edhe nga të gjitha burimët e tjera të mundshme. Për shkak të pedanterisë shkolla e tyre e mori emrin-shkolla e jurisprudences elegante, pasi që shkolla u krijua dhe u zhvillua në Francë quhet edhe shkolla juridike Franceze. Juristet elegant të parët përdorën metodën historike në studimin e së drejtës. Sipas tyre metoda historike është kusht themelor i vetë shkëncës juridike-pa histori shkënca juridike është e verbër (Sine historia caecam esse iurisprudentiam). Metoda e tyre e studimit në shkëncë u quajt mos docenti gallicus (francisus).
4.Flisni per SHKOLLEN E TE D REJTES NATYRALE?
Gjatë shekujve XVII dhe XVIII në Evropën perëndimore shkënca juridike kryesisht u zhvillua në shënj të domonimit të plotë të shkollës të së drejtës natyrale. Themeluesi i kësaj shkolle është juristi, filozofi dhe diplomati i njohur Holandez Hugo Grotius (1583-1645), i cili në vitin 1625 botoi librin e tij të njohur “Mbi të drejtën e luftës dhe paqës” (De iure belli ac pacis). Përveç Grociusit si përfaqësues eminent të kësaj shkolle janë edhe Hobsi, Loku, Ruso, Volteri, Monteski, etj. 5.Cili ishte kontrubuti kontrubuti I Lajbinicit Lajbinicit ne zhvimllimin e histories?
Lajbnici (Gotfried Vilhelm Leibnitz 1646-1716) përveç zbulimeve të tij në matematikë dhe fizikë ka merita të jashtëzakonshme edhe për vuarjën e themelëve të historiesë të së drejtës. Ky qysh në moshën 20 vjeçare (1667) botoi vepren e tij të njohur “ Metoda e re së si duhet të studiohet dhe mësohët shkënca juridike”. Në këtë vepër Lajbnici angazhohet për thellimin dhe zgjerimin e studimëve juridike. Sipas tij juristi duhet të studioj jo vetëm shkëncat dogmatike juridike dhe teorinë e së drejtës natyrale, por edhe historinë e së drejtës nga e cila do të mësoj kuptimin e gjëndjës së tashme. Interesimi dhe qendrimi i Lajbnicit ndaj histories më së miri shprehet me sentencën e tij të njohur “E tashmja është përplotë me të kaluarën dhe e ngarkuar me të ardhmën”. Lajbnici e kishte kuptuar shumë mire kuptimin e histories kur thonte së nga historia kërkojmë tri gjëra; 1. që të na informojë me ngjarjët në të kaluarën, 2. që të n a ofrojë rregulla të dobishme për jetë, dhe 3. të na shpjegojë krijimin e tashmës nga e kaluara, sepse çdo gjë më së miri kuptohet nga kauzaliteti i vet. 6.Cili ishte kontributi I Monteskiut ne zhvillimin e Historise?
Si paraardhës i dytë i historizmit në shkëncat juridike është juristi i shquar Francez Monteskiu (1689-1755) (1689-1755) I cili bënë përpjekje që të shpjegoj lidhjën kauzale të faktorëve të ndryshem të zhvillimit historik të shoqërisë dhe shtetit dhe në këtë frymë shkruajti veprën “Mbi madhështinë dhe rënien e Romës”, kurse më vonë (1748) botoi veprën e tij të njohur “ Mbi frymën e ligjit”.
Monteskiu duke analizuar kushtetutshmërinë e Anglisë krijoj teorinë mbi ndarjën e pushtetit; në atë ligjëvenës, ekzekutiv dhe gjyqësor.. 7.Si behet periodizimi histories se zhvillimit te shtetit?
1. Në atë skllavopronare,
2. Në atë feudale 3. Në atë liberale dhe bashkëkohëse 3. Në socialiste në mezokohë.
8. .Si behet periodizimi histories se zhvillimit kronologjik?
1.historinë e kohës së vjetër, 2.kohës së mesme,
3.kohës së re dhe 4.historinë e kohës më të re. 9. Si behet periodizimi histories se ne mesjet?
1. periudha magjano-persane,
2. periudha asiro-babilonase, 3. greko-maqedonase, dhe 4. romako-bizantine
10. Si e bente ndarjen historike Historiani Danez ? 1.periudha e gurit, 2.e bronzes, dhe 3. e hekurit.
11.Cilat jane monomentet e kultures materiale?
janë sendët e ndryshme të përdorimit personal dhe kolektiv siç janë; veglat e punës, armët, stolitë, enët, objektet e banimit dhe godinat e ndryshme , kanalet, varrezat, vizatimet, kocka të ndryshme, etj 12.Si ndahen dokumentet e shkruara?
1.) burime historike dhe 2.) burime historiko-juridike. 13.Si ndahen burimet historike h istorike Gojore?
1.) kulturën shpirtërore (në krijimtarinë gojore popullore) 2.)kujtimet e aktorëve të ngjarjes dhe 3) deshmitarëve të kohës për të cilët shkruhet. Në burimet e kulturës shpirtërore bien: këngët, tregimet, legjendat, anekdotat dhe proverbat popullore. 14. Ne cilin millennium u krijuan shtet skllavopronare?
Shetet e para skllavopronare janë krijuar në mileniumin e katërt para erës së re. 15.Ku u krijuan shtetet e para skllavopronare?
Shtetet e para skllavopronare të lindjes së lashtë dhe qytetërimet e para u krijuan dhe u zhvilluan në zonat subtropike pranë luginave të lumenjve të mëdhenj siç janë: Nili, Eufrati, Tigrisi, Indi, Gangesi, Jangcekjangu, Hoang-Ho etj. 16. Cilat jane karakteristikat kryesore te shteteve skllavopronare?
1. Shtetet skllavopronare janë shtete eksploatuese. 2. Në shtetet skllavopronare kryesisht dominon ekonomia natyrale, 3. Shtetet skllavopronare janë shtete luftarake dhe pushtuese. 4. Të gjitha shtetet skllavopronare i përshkon ideologjia fetare. 5. Rendi shoqëror skllavopronar dhe shteti ishte përplot me relikte të rendit të mëparshëm klano-fisnor. 6. Shtetet skllavopronare janë shtete të pabarazisë formale juridike. 7. shtetet skllavopronare janë përplot me antoganizma dhe kundërthënie të mëdha shoqërore. 8. Shtetet skllavopronare me ndikimin e tyre shpejtojnë dekompozimin e bashkësisë primitive dhe krijimin e shtetit në territoret fqinjë. 17.Cilat ishin shtetet me te njohura te lindjes se lashte?
Nder shtetet më të njohura të lindjes së lashtë ishin; Egjipti, Babilonia, Kina, India, Persia, Asiria, Fenikika, Shteti Hebrej, Shteti i Hetitëve etj. 18. Cilat jane burimet historike me te rendesishme per shtetet e lindjes se lashte ?
Burimet më të njohura dhe më të rëndësishme për njohjen dhe rekonstruimin e shteteve të lindjes së lashtë janë; për Egjiptin- Historia e Egjiptit nga kleriku Maneton (shek.III p.e.s.), pastaj fragmentet e ligjeve të Ramzesit II (shek.VIII p.e.s.) dhe fragmentet e ligjeve të Bokhorsit (shek. XIII p.e.s.). Për historinë e Babilonisë - Kodi I Hamurabit (shek.VIII p.e.s.), kurse për periudhën para unisimit të shtetit ligjet e vjetra sumere (mileniumi i IV p.e.s.). Për shtetin e Indisë së lashtë-Kodi Manu, librat fetare Vede dhe Upanishada, si dhe vargjet epike të Ramajanit dhe Muhabharatës. Për shtetin e vjetër Hebrej-Bibla, Beslidhja e vjetër. 19. Cfare rregullimi shtetror kishte EGJIPTI? Egjipti për nga forma e pushtetit shtetëror, ka qene monarki despotike e tipit oriental. Në krye të shtetit qëndronte monarku i trashëgueshëm i quajtur faraon. Ky kishte pushtet të pakufizueshëm. Ne personalitetin e tij ishin të njësuara tri pushtete: legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. 20.Cfar ishte XHATI ne Egjiptin e lashte? Shef i administratës së oborrit mbretëror ishte XHATI, të cilin e emëronte faraoni. 21.Si quheshin sklleverit ne Egjipt ? Shumë skllevër nuk kanë mbijetuar përfundimin e objektit në të cilin e kanë filluar punën. Për këtë arsye quheshin ,,Seker-anh” që do të thotë “të varrosur për së gjalli” 22.Regullimi shtetror I BABILONISE ?
Babilonia për nga forma e pushtetit ka qenë monarki despotike, unitare dhe centraliste.. Kryekleriku ishte shef i shtetit, kurse shtresa e klerikëve e përbënte teokracinë e qytet
shtetit.
Kodi i Hamurabit është gdhendur në një gurë, ku në reliev shihet perëndia Shamashi duke ja dorëzuar Hamurabit ligjet me të cilat ky duhej të qeveriste. Në krye të shtetit qëndronte sundimtari i quajtur lugal (perandor) 23.Si behej ndarja shtresore e popullesise sipas Kodit te Hamurabit?
Kodi I Hamurabit në kuadër të klasës skllavopronare njeh dy kategori; avbiliumi dhe mushkenu.
24.Flisni per Kodin e Hamurabit ?
Është nxjerr në gjysmën e pare të shek.XVIII p.e.s. (me saktë ne vitet 1794 – 1750) nga sundimtari i Babilonisë Hamurabi, nga i cili edhe mori emrin. Kodi i Hamurabit është i shkruar në gjuhën akade me alfabetin kuneiform dhe është i pabërë nga tri pjesë; prej prologut (hyrjes), tekstit normative dhe epilogut (pjesës përfundimtare). Më e rëndësishmja dhe më kryesorja është pjesa e tekstit normative e përbërë prej 282 neneve. Teksti normative edhe pse mjaft i laicizuar mbështetet në logjikën kazuistike dhe nuk
njeh ndonjë teknik të zhvilluar juridike dhe sistematizim të sotëm juridik, megjithatë ka njëfarë sistematizimi. Përmban norma mbi gjyqet (neni 1-5), mbi sendet, të drejtën reale (neni 6-126), mbi Martesën, familjen, prikën dhe trashëgimin (neni 127-195), 127-195), mbi mbrojtjen e integritetit fizik dhe jetës së njeriut (të drejtën penale) (neni 196-214) mbi punën, përgjegjësinë rreth dëmeve të shkaktuara duke kryer punë të ndryshme si dhe mbi veglat e punës (neni 215-282). 215-282). Në shumë nene përveç qeshjeve të përmendura behët fjalë edhe për procedurën gjyqësore dhe mjetet e provës. Kodi është i gdhendur në një shtyllë guri të bazalitit të gjatë 2.25m., aty është e gdhendur edhe figura e Hamurabit, i cili paraqitet solemnisht para hyjnisë së diellit-Shamashit duke marrë prej tij Kodin. Shtylla ka qenë e vendosur në qendër të qytetit dhe në disa qytete të tjera të Babilonisë. Shtyllën e gurit me tekstin e kodit të Hamurabit e ka zbuluar një ekspeditë arkeologesh francez, e udhëhequr nga Zhan Zhak dë Morgan, në vitin 1901/1902 në gërmadhat e qytetit Suzi në jug-perëndim të Iranit të sotëm, kryeqytet i dikurshëm Elam. Ky monument sot ruhet në Luver të Parisit. 25. Karakteristikat themelore te se drejtes ne Babiloni ?
E drejta kishte karakter të hapet klasor, sepse shprehte pabarazinë formale juridike ndërmjet personave që u takonin klasave dhe shtresave të ndryshme shoqërore. Kjo shprehej më se shumti në sferës e të drejtës Penale. Në Babiloni ishte e zhvilluar e drejta dr ejta penale dhe civile. Si degë të së drejtës civile ekzistonin; e drejta sendore, e drejta e detyrimeve, e drejta familjare dhe trashëgimore.
26. Si ishte zhvilluar Qiraja ne Babiloni ?
Qiraja-Në Babiloni objekti më i shpeshtë i qirasë ka qenë toka dhe banesat. Afati i qirasë ka qenë i shkurtër 1 vjet dhe i gjatë 5 vjet. Si qiradhënës të tokës bujqësore në të shumtën e rasteve paraqitej shteti dhe tempujt. Si ishte zhvilluar Huaja ne Babiloni ?
Huaja-Në fillim objekt i huasë kanë qenë produktet natyrore (drithi, vaji, vera, leshi,etj.), kurse më vonë edhe metalet e sidomos argjendi, si ekuivalent kryesor i pagesës. Kodi i H amurabit mbronte borxhlinjtë edhe në rastet r astet me thatësira dhe vërshimeve të ndryshme. Huaja shpesh here sigurohej edhe me anë të pengut. Hamurabi me qëllim të ruajtës së huasë bënë kufizimin e kamatave, për drithë 33%, dhe për argjend 20%. 27. C’ishte Huaperdorimi ne Babiloni ?
Huapërdorja-është e ngjashme me kontratën mbi huanë për ndryshim së objekt i huapërdorjes mund të jenë vetëm sendet e paharxhueshme (relativisht-sepse nuk ka send të paharxhueshëm) dhe të pazëvendësueshme siç janë; kali, gomari, qerrja, pllugu, anija, skllavi, etj., çmimi dhe afati huapërdorjes parashihej me kontratë. 28. Si lidhej martesa ne Babiloni ?
Martesa lidhej në formë kontratës ndërmjet dhëndrit dhe prindërve të vajzës (ose kujdestarit të saj). 29.C’eshte shiritka ne Babiloni ?
Gruaja që kalonte në shtëpinë e burrit me vete merrte shiritkën (është një lloj paje ose prike që merret nga familja)
30. Kush ishte Trashigimtar i pasurise ne Babiloni?
Ashtu si në vendet tjera të lindjes së lashtë, ashtu edhe në Babiloni trashëgimtar legjitim gjithë here kanë qenë meshkujt. 31.Flisni per Deliktin Privat dhe Publik ne Babiloni ?
. Delikt privat konsiderohej edhe vrasja, edhe lëndimi trupor, edhe vjedhja e pasurisë private, etj. Këto vepra penale ndiqeshin vetëm në bazë të padisë private (me kërkesën e të dëmtuarit ose familjes së tij).Kurse delikte publike konsideroheshin të gjitha veprat penale me të cilat cenohej shteti dhe rendi shoqëror skllavopronar si dhe veprat kundër religjionit dhe moralit publik. 32. Cila ishte instance me larte gjyqesore ne Babiloni?
Instanca më e lartë gjyqësore pa dyshim ka qenë pallati mbretëror dhe vetë sundimtari 33. Kur u krijuan shtetet e para skllavo pronare perendimore?
Këto shtete u krijuan në fillim të mileniumit të I p.e.s., kryesisht në gjirin e Mesdheut dhe në brigjet e detit të zi, me fjalë tjera prej Gjibraltarit e deri në Krime. 34.Cilat jane burimet kryesore per shtete skllavoperindimore ?
urimet më të rëndësishme të njohurive janë epet e Homerit ILIADA dhe ODISEJA (besohet së u krijuan në shek. IX p.e.s. kurse redaktimi përfundimtar i tyre u krye në Athinë në gjysmën e shekullit VI p.e.s.). Iliada dhe Odiseja janë dy vepra të mëdha të lartësisë botërore të rëndësishme jo vetëm për njohjen historisë së grekeve të lashtë, por edhe për njohjen dhe rekonstruimin e fazës së fundit të bashkësisë primitive në përgjithësi.
35.Kur u krijuan shtetet e para Greke te lashtesis? Shtetet helene krijohen si qytet-shtete të quajtura polise. Krijimi i këtyre poliseve
kryesisht behët si rezultat i zhvillimit ekonomiko-shoqëror dhe i shtresëzimit ekonomik dhe social të popullsisë, por edhe nën ndikimin e qytetërimit të lindjes së lashtë. Koha e krijimit të poliseve të para ishte fundi i shek.IX dhe fillimi i shek. VIII p.e.s., kurse prej gjysmës së shekullit VIII p.e.s. fillon procesi i kolonizimit grek Popullsia në poliset greke rritet mjaft
36.Rregullimi Shteteror I Athines ?
Prej themelimit të shtetit e deri në reformat e Solonit (fillimi I shek.VI p.e.s.) Athina ka qenë republikë aristokrate, kurse prej reformave të Solonit e deri në fund të ekzistimit të shtetit të pavarur ka qenë republikë demokratike skllavopronare. 37. C’ishte Bulea ne Athinen e lashte ?
Bulea shqyrtonte dhe vendoste për dokimazinë. Secili nëpunës i zgjedhur dhe çdo bulent duhej ti plotësonte kushtet dhe para së të merrte detyrën i nënshtrohej procedurës së dokimazisë që zhvillohej në formë të një procedure gjyqësore para bules. Në këtë procedurë shqyrtoheshin virtytet morale të kandidatit, konstatohej së a është shtetas i Athinës, cilës shtresë i takon, a i ka përmbushur detyrimet fiskale, a ishte i dënuar, a i respektonte perëndit dhe prindërit, a ishte i martuar, etj.
38. SHTRESAT SHOQERORE DHE POZITA E TYRE JURIDIKE ? E tërë popullsia në Athinë ndahet në popullsi të lire dhe në jo të lire 39.E drejta martesore ne Athine? Familja ne Athine konsiderohej celule e shoqërisë, kurse jeta martesore e obligueshme. Ne Athine ekzistonte familja monograme dhe patriarkale. Në periudhën Homeriane babi kishte pushtet të pakufizuar ndaj fëmijëve të vet, kishte të drejtën e jetës dhe vdekjes mbi ta. 40.E drejta trashigimore ne Athine?
Deri ne reformat e Sollonit ne Athine ekzistonte e drejta trashëgimore ligjore e bazuar ne te drejtën trashëgimore dhe traditat e te pareve. Nëse trashëgimlënësi që kishte një vajzë të vetme (epiklera) vdes pa lënë testament, kujdesin për atë vajze e merrte arkond eponimi. Në këtë rast sipas disa autorëve, trashëgimtari më i afërt i trashëgimlënësi (psh.sh vëllai) kishte të drejt ta kërkonte vajzën e vetme për grua dhe ta trashëgonte tërë pasurinë. 41. Cfare ishte ATIMIJA ne Athine? ATIMIJA ka qenë humbjen e nderit dhe te drejtave qytetare e shqiptonte gjykata kompetente për delikte të caktuara. Ekzistonin gradacione të këtij dënimi: Atimija e plotë dhe e pjesërisht. Me atimjën e plotë personit të dënuar i mohohej e drejta e pjesëmarrjes në kuvend, bule dhe helie, i ndalohej hyrja në objekte publike dhe afrimi te objekti i kultit fetar e të ngjashme. Kurse me atimijën e pjesërisht personit të dënuar, zakonisht i mohoheshin ato të drejta të cilat i kishte keqpërdorur psh i mohohej pjesëmarrja në kuvend nëse e kishte keqpërdorur foltoren e kuvendit. 42. Si paraqitet paraqitet Heleja ne Athine?
Helieja në Athinë nganjëherë paraqitej edhe si gjykatë ndërkombëtare.
43. Rregullimi shteteror I Spartes?
Sparta prej fillimi e deri në mbarim ka qënë Republikë Aristokrate Skllavopronare. Skllavopronare. Organet kryesore të pushtetit qendror kanë qenë: kuvendi popullor, dy mbretër, geruzia (pleqnija) dhe 5 eforët. 44. Si behet ndarja periodike e feudalizimit? • në feudalizmin e hershëm, • të zhvilluar ose klasik dhe • të vonshëm.
Feudalizmi i hershëm fillon nga gjysma e dytë e shek. V (si ngjarje e fillimit merret viti 476 kur Roma u pushtua dhe u shkatërrua nga barbaret) dhe qëndron deri në fund të shek. X. Feudalizmi i zhvilluar ose klasik fillon fillon që ng ashek. X dhe qëndron deri në fund të shek. XV. Ndersa feudalizmi i vonshëm fillon që nga fundi i shek. XV dhe zghat deri në fund të shek. XVIII. Si përfundim i feudalizmit merret ngjarja e madhe historike-Revolucioni i Madh Borgjez Francez i vitit 1789. Ky periodizim vlen për feudalizmin e Evropës perëndimore dhe qëndrore, ndersa të sllavët feudalizmi paraqitet më vonë dhe qëndron më gjatë. Feudalizmi i hershëm të sllavët paraqitet
në fund të shek. VIII dhe në fillim të shek. IX (në perjashtim të Karantinës-Sllovenisë së sotme) dhe zgjatë deri në fund të shek XII, ndersa feudalizmi i vonshëm fillon nga fillimi i shek. XVII dhe qëndron deri në gjysmën e shek. XIX. 45.Cilat ishin karakteristikat themelore te feudalizmit?
Sipas vendeve dallojmë feudalizmin e Evropës perëndimore dhe qëndrore, feudalizmin e vendeve slave, feudalizmin arab, feudalizmin bizantin e më vonë edhe feudalizmin osman. 1.) Në feudalizëm bujqësia ishte dega kryeore e ekonomisë 2). Gjatë tërë feudalizmit dominonte ekonomia natyrale. 3).Feudalizmi ishte sistemshoqëroro-ekonomik dhe politik i pabarazive sociale dhe juridike. 4). Shoqeria feudale perbehet prej dy klasave themelore prej feudalve dhe bujkroberve. 5).Në shoqërinë feudale kisha ishte faktor shumë i r endësishëm shoqëror dhe politik. 6). Si pasoje e eksploatimit ne feudalizëm ndodhnin trazira dhe tronditje te medha shoqerore. 7). Ne feudalizëm per nje kohe te gjate qendrojne relikte e shoqerise klano fisnore. 8). Sa i perket zhvillimit te artit dhe shkences dhe filozofise paraqet nje periudhe te erret dhe nje stagnim te dukshem.
46.Rregullimi shtetror I shtetit te Frankeve?
Në periudhën e merovingeve shteti i frakëve ka qenë monarki patrimoniale ose bashtinore. Organi më i rëndësishëm i shtetit ka qenë monarku, pushteti i të cilit bazohej në mundium ose në banusin mbretëror. 47.Cka kuptojm me Mendium ne Shtetit e Frankeve?
Me mendium, kuptojmë detyrat dhe të drejtat e monarkëve frëng, të ngjashme me të drejtën e babait në familje. 48. E Drejta trashigimore tek franket ?
Afatomia Ka qene nje kontrate me te cilen trashegimelensi per se gjalli e barte pasurin e vet nje personi tjeter me kusht qe ky, pas vdekjes se trashegimelensit ate pasuri ta barte ne personin tjeter te caktuar me kontrate.
49.Cka kuptojm me kompozicion tek Franket ?
Me kompozicion kuptojme pajtimin me shpagim ose lirimin e fajtorit me shpagim. Shpagimi per vrasje, qe franket e quanin Wergeled.
50. Rregullimi shteteror i Kalifatit Arab ?
Shteti arab kishte një rregullim rr egullim shtetëror specifik në krahasim me shtetet tjera feudale të kësaj periudhe. Në krye të shtetit qëndronte kalifi, fjala kalif ka kuptimin e trashegimtarit, zëvendsuesit dhe përfaqësuesit të profetit . Kalifi ishte i pari i fesë islame, andaj edhe pushteti shtetëror kishte karakter të theksuar teokrat.
51.Cili ishte dokumenti me i njohur i cili o nxorre sa ishte gjalle Profeti Muhamed ?
Muhamedi në konsulltim me besimtaret e tij, por edhe me jomyslimanet vendosën që të formojnë qytet-shtetin e Medinës. Me atë rast përpiluan dhe miratuan një “shkresë” (kitab) që njihej si karta e Medinës, dhe paraqet jo vetëm kushtetutën e parë të shtetit islam, por njiherit paraqet edhe kushtetutën e pare të shkruar në cilindo shtet të botës. Ky dokument ka
gjithsejtë 52 nene. 25 nenet e para kanë të bëjnë me myslimanet, ndërsa 27 nene tjera iu kushtohen hebrejve.
52. Rregullimi shteteror ne Biaznt ?
Gjatë historisë njëmijë vjeçare rregullimi shtetëror në Bizant ka ndryshuar, por pushteti autokratik, perandorak me karakter teokratik dhe me centralizëm shtetëror ka ngel i pandryshuar. Deri në shek. VII rregullimi shtetëror kishte ngel i njëjtë me atë të periudhës
së dominatit i reformuar nga Diokleciani dhe Konstantini I . Për nga forma e pushtetit Bizanti ka qënë monarki despotike (autokraitke) me karakter të theksuar teokrat. Perandori deri në shek. VII mbante tituj romak e quhej imperator, augastus, cesar, ndërsa prej këtij shekulli quhej me tituj grek- bazileus, autokrator.
53. E drejta Penale ne Bizant ?
Veprat penale mund te sistemohen ne keto grupe: Veprat penale kunder shtetit, veprat penale kunder religjionit, veprat penale kunder pasurise, veprat penale kunder personit dhe veprat penale kunder familjes dhe moralit seksual. 54. Si lindi shteti I Frances ?
Historia e Francës mund të thuhet së filloi me kontraten e Verdenit të vitit 843, me të cilën, pas shumë konflikteve të rrepta për pushtet ndërmjet pasardhësve të Karlit të Madh, shteti i Frankeve definitivisht u nda në disa shtete. Nga pjesa perëndimore u krijua Franca, në të cilën fliteshin disa gjuhë, në fillim gjermanishja e latinishtja (gjuha romane) e më vonë edhe frengjishtja me dy dialekte (verior dhe jugor). Në Francë kanë sunduar dinastia e Karolingëve, Kapetëve dhe dinastia Valoa. 55. Si behej ndarja shtresore ne France ? 1)shtresa klerikale (fisnikëria kishtare), 2)shtresa e dytë (fisnikëria laike), 3)shtresa e tretë (njerëzit e lire) dhe 4)bujkrobërit. 56.Cili mbret francez e identifikonte veten me shtetin ?
Luigjit XIV absolutizmi i pushtetit mbretëror e arriti kulmin e zhvillimit. Kjo më së miri shprehet me thënien e tij të njohur “Shteti jam unë” . 56.E drejta mbreterore ne France flisni per te ?
Feudalet e mdhenje nxirrnin akte normative te quajtura karta (ose diploma) me te cilet individet ose grupeve te caktuara madje edhe qyteteve u a njihnin disa privilegje. Me forcimin e pushtetit qendror mbretrit filluan ti nxirrnin akte juridike te quajtura Ordonansa me te cilat kryesisht i rregullonin rr egullonin mardhenjet ndermjet fisnikrise dhe qyteteve ose ndryshonin zakonet juridike te vjetruara.
57. Flisni per Qytet-Shtetet Qytet-Shtetet ne Feudalizem Feudalizem si dhe ku u krijuan per here te pare?
Në feudalizmin e zhvilluar e më pak në atë të vonshëm paraqiten qytetet e pavarura-
shtete. Në feudalizmin e hershëm në Evropë nuk ekzistonin qytetet si qendra të mëdha të banimit. Si rezultat i zhvillimit të zejtarisë dhe ndarjes së saj nga bujqësia në Evropën perëndimore dhe qendrore gjatë shekujve X-XI filluan të krijohen qytetet. Qytetet mesjetare së pari u krijuan në Itali (shek. IX), psh. Venediku, Gjenova, Napoli, etj., dhe në Francën jugore psh. Marsej, Arl, Narbon, etj. Gjatë shekujve X-XI qytetet krijohen edhe në Francën veriore, Holandë, Angli, Gjermani, etj.
58. Rregullimi shteteror i Qytet-Shteteve ne feudalizem ?
Qytet-shtetet në Evropë, në periudhën e feudalizmit, për nga forma e pushtetit shtetëror kanë qënë republika aristokrate feudale dhe kishin një organizim të ngjashëm shtetëror, ndonësë aty këtu kishte qytete me nje trajte monarkike te pushtetit.
59.C’eshte e. Drejta Kanonike ?
E drejta kanonike është e drejtë kishtare 60. Cilat ishin burimet e se drejtes kanonike ?
1) burime themelore ose te përgjithshme dhe 2) burime te veqanta Burimet themelore ose të përgjithshme të së drejtës kanonike janë: 1)Shkrimi i shënjët, 2)Tradita apostolike dhe kishtare, 3)Legjislacioni kishtar dhe 4)E drejta zakonore. 61.Cilat ishin burimet e vecanta te se dr ejtes kanonike te kishes Katolike si dhe saj Ortodokse ? 1) Burime te veçanta te se drejtes kanonike te kishes romako – katolike jane:
Vendimet e kuvendeve te pergjithshem kishtare te kishes katolike ( e per krahina – vendimet e kuvendeve krahinore kishtare) ndersa si burim plotësues i te drejtes kanonike pjesërisht sherben edhe e drejta romake 2) Burime te veçanta te se drejtes kanonike te kishes Ortodokse jane
1)Vendimet e patrikëve te pergjithshem te Konstatinopojes (Stambollit), 2)Vendimet e përgjithshme (boterore) te kishes dhe 3)nomokanonet 62.Kur u krijua shteti Osman Osman ?
Shteti i turqëve osmanlinj u krijua në fund të shek.XIII ose në fillim të shek. XIV (kronikat e para që bëjnë fjalë për ekzistimin e shtetit osmanlinj datojnë nga vitet 1299 ose 1301)
63. Si behet periodizimi i shtetit Osman ?
Zhvillimi historik i shtetit osman periodizohet varësisht nga kriteret që merren si bazë për periodizim. Sipas rregullimit shtetëror, shteti osman periodizohet në dy periudha: 1) prej fundit të shek. XIII e deri në gjysmën e shek. XIX, dhe 2) prej gjysmës së shek. XIX e deri në fund të shek. XIX, më saktë në fillim të shek. XX. 64.Si e benin ndarjen e tokes juristet Osman ?
Juristet osman në shek. XVI krijojnë konstrukcionin juridik mbi ndarjën e të gjithë tokës Brenda perandorisë në tri kategori: a) tokat dhjetore (erzi arshije), b) tokat e haraçit (erzi haraçije) dhe c) tokat luftarake, tokat e shpatës ose tokat e perandorit (erzi han-memleket).
65. Rregullimi shtetero i Perandorise Osmane ?
Në periudhën e feudalizmit shteti osman për nga forma e pushtetit shtetëror ka qënë monarki absolute (despotike) me karakter të theksuar teokrat. Në fillim shteti osman ka qënë mbretëri, mirëpo me zgjerimin dhe forcimin e tij fillon ti merr të gjitha tiparet e perandorisë, andaj edhe si e tillë njihet- si perandoria osmane. 66. Kush ishte organi me vjeter vjeter ne P.Osmane P.Osmane ?
Sulltani ose padishahu ka qënë organi më i vjetër dhe më i larti. Sulltanet e pare kanë qënë të rrethuar me të afermë dhe me feudal të mëdhënj, kështu që këta më tëpër i ngjanin feudlit supreme së sa një monarku. Mirëpo pushteti i tyre autokratik gradualisht rritej, e sidomos prej Muratit I. 67. Sipas kanunameve të El-Fatihut funksionaret e lartë shtetëror radhitëshin në katër magjistratura cilat ishin ?
Ishin: a) vezirët, b) kadiaskerët, c) defterdarët, dhe ç) nishanxhinjët.
68.Cka ishin Deftedaret ne P.Osmane ? ) Defterdarët kanë qënë funksionarë të lartë financiar. Këta mbanin shenime dhe udhëheqnin
librat (defteret-nga edhe e moren emrin) mbi financat shtetërore. Në fillim ekzistonte vetëm një defterdar dhe ky administronte pasurin personale të sulltanit. Më vonë me rritjen dhe zgjerimin e shtetit, emërohen dy defterdar, njëri në Anadoll e tjetri në Rumeli, e më vonë edhe disa të tjerë në krye me defterdarin e madh. Defterdaret fitojnë kompetenca të mëdha, bënin regjistrimin e lenave ushtarake (timareve dhe zeameteve) dhe haseve, regjistronin madhësinë e tyre, kufijt dhe bënin regjistrimin e popullsisë që jetonte në to. 69. Si ndahej organizimi organizimi i pushtetit gjyqesor gjyqesor ne P.Osmane ?
Tërë teritori i perandorisë ndahej në njësi themelore gjyqësore të quajtura kadillëqe. Të gjithë qytetarët klasifikoheshin në 5 grupe : 1. mullatë e mëdhenj, 2. mullatë e vegjël, 3. myfetishët, 4. kadijt dhe 5. naibët. 1.
70.Cka ishinin Kadija ne P.Osmane ? Kadija ka qënë gjyqtar që gjykonte dhe udhëheqte me punët gjyqësore të një kadilleku që
ishte njësia themelore gjyqësore në perandorinë osmane. Në një sanxhak mund të kishte më shumë kadillëqe, ashtu siç teritori i një kadillëku mund të përfshinte teritore që u takonin sanxhakëqe të ndryshme. Për kadi mund të emërohej personi që kishte të kryer shkollën juridiko-fetare, që njihte mire gjuhën arabe dhe që njihte mire të drejtën e sheriatit dhe dispozitat tjera. Myftiu (arab-dmth. interpretues i së drejtës) ka qënë kryeylemaja i një bashkësie, ishte njohës i mire i religjionit dhe i së drejtës, andaj edhe ishte kompetent për të dhënë përgjigje. 71. Si behej ndarja e te drejtes ne P.Osmane ?
Sipas burimeve të së drejtës dr ejtës në perandorinë osmane ekzistonin dy sisteme juridike paralele: e drejta e sheriatit (e drejta teokrate) dhe urfi ose e drejta laike. Këto dy sisteme nuk përjashtoheshin por sl bashku krijonin në tërësi juridike, një sistem të tërësishëm juridik që quhet e drejta osmane.
72.Cilat jane burimet e se drejtes tek Sheriati?
Sipas shumicës së juristeve islam e drejta e sheriatit mbeshtetet në burimet themelore dhe në burimet plotësuese. Burimet themelore të së drejtës së sheriatit janë: 1) 2) 3) 4)
Kur’ani, Hadithi (suneti) ose Tradita, Ixhma ose Doktrina dhe Kijas ose analigjia juridike.
73. Cilat jane kater shkollat shkollat me te rendesishme rendesishme ne ne Islam? 1) 2) 3) 4)
Hanifi, Maliki, Shafii, dhe Hanbeli.
74.Cila nga shkollat juridike Islame eshte me rendesishmja dhe me Liberale? Shkolla Hanifite u themelua në Kufe të Irakut nga Imami Azam ebu Hanifi. Kjo ka qënë shkolla më e rendësishme dhe më e përhapura në botën islame. Ebu Hanifi
mësimet e veta i përhapte me anë të ligjeratave gojore, por kishte shkruar edhe librin mbi mendimin juridik (Kitabure). Shkolla hanifite karakterizohet me faktin se e pranon evolucionin e te drejtes me rastin e interpretimit nuk kufizohet ne kuptimin gramatikor por ne brendin e dispozitave juridike dhe ne fund zbrazëtirat juridike i plotëson me ndihmen e analogjise, te krijimit sipas rezonimit te lire (er-rej dhe te drejtes zakonore. Kjo eshte shkolla me liberale ne islam.
75.Flisni per te Drejten Martesore sipas Sheriatit dhe dallimi ne mes konceptimi Sunit dhe shiit ?
Sipas të së drejtës së sheriatit martesa është një lloj kontrate dhe në të gati nuk ka kurgjë sakramentale. Karakteristika themelore e marteses islame është poligamia dhe disa llojshmëria e saj. Sa i përketë marteses ekzistojnë dallime ndërmjet shkollave juridike sunnije dhe Shiite. Sipas shkollave sunnije ekzistojnë dy lloje të martesave: martesa e rregullt (e përhershme) dhe martesa me skllaven, ndërsa sipas shiijve ekziston edhe tipi i tretë i marteses-martesa e përkohshme, për një kohë të caktuar. E drejta e sheriatit njihte dhe lejonte poligaminë, me fjalë të tjera lejonte martesen, në të njëjtën kohë deri me 4 gra, në qoftë së ju krijonte kushtet për banim dhe kushtet tjera. Shkolla Shiite njeh dhe lejon edhe martesen e përkohshme (muta), që dallohet nga martesa e rregullt vetëm me atë së me rastin e lidhjes së marteses parashihet edhe afati i qendrushmërisë kohore të marteses, ndonsë edhe kjo Marteses mund të prishët para afatit të paraparë me kontrat (nga ana e burrit). Martesa lidhet në formë të kontratës ndërmjet dhëndrrit dhe babait (ose kujdestarit) të vajzës në pranin e dy deshmitarëve meshkuj. Për lidhjen e marteses përveç pelqimit të babait (kujdestarit) të vajzës kërkohet edhe pelqimi i shprehshëm i bashkëshortëve të ardhshëm. Në ceremonialin e lidhjes së marteses nuk ishte e nevojshme prania e kurrfarë organi shtetëror, e as i klerikut dhe nuk kërkohej kurrfarë regjistrimi në në regjistrat shtetëror ose lëshuarja e ndonjë dokumenti.
76.C’eshte Mehri sipas drejtes drejtes martesore martesore (sheriat)
Dhurata e marteses e quajtur mehr nuk ka qënë kusht i detyrueshëm për lidhjën e marteses, megjithë atë jipej gati rregullisht. Mehri i takonte personalisht gruas e jo familjes së saj. Sipas rregullave një pjesë e kësaj dhurate gruas i jipej në momentin e lidhjes së marteses, ndërsa pjesa tjetër në rast të shkurorzimit. Qellimi kryesor i mehrit ishte që gruas t’i sigurohet ekzistenca materiale.
77.Cfar ishte e drejta penale ne P.Osmane ?
E drejta e sheriatit parashihte hakmarrjen natyrisht ne qofte se nuk arrihet pajtimi. Per vrasje dallohen dy lloje te shpagimit Shpagimi i rende dhe shpagimi i leht. Per vrasjen e gruas paguhej gjysma e çmimit te gjakut, per vrasjen e krishterit paguhej 1/3 e shumes se çmimit te gjakut, ndersa per vrasjen e idhujtarit paguhej 1/5. Vrasesi kishte mundesi ta paguante çmimin e gjakut per tri vjet. Ne qofte se nuk arrihej marrëveshja per shpagim atehere zbatohej hakmarrja sipas parimit sy per sy – dhemb per dhemb. 78.Numro karakteristikat themelore te shoqerise Liberale –Bashkehose ? 1. E gjithe periudha liberale mbështetjen e vet themelore e gjen ne mardhenjet e reja ekonomike. 2. Esencen e formacionit te ri, para se gjithash e shpreh prona private si dhe trajtimi i saj si e patjeterstueshme dhe e shenjte. 3. E gjithe kjo periudhe shprehne menyre te fuqishme prezencen dhe konfrontet here me shume e here me pak te shtresave shoqerore, si dhe luften politike per primat brenda sistemit. 4. Pershkohet komunikime te gjalla dhe teper intensive ndermjet qendrave te rendsishme ekonomike. 5. Shekujt qe pershkojne rriten dhe zhvillimin e shtetit liberal bashkohes ne nje konkurenc te madhe te dominimeve politike ekonomike. 6. Pershkon nje gare e madhe ndershtetrore brenda sistemite edhe ne relacion me bllokun e ish vendeve te Lindjes. 7. Shteti liberal si shprehje e nje varianti te ri te ndertimit te shoqerise njerëzore i ve ne dimension te qarta relacionet me kishen dhe instuticionet e saj. 8. Ne procesin e transformimit te shteteve feudale ne shtete liberale do te mbesin kareshi shtetet e tjera dhe nje varg shtetesh ne mesrruge – midis periudhes 79.Karakteristikat e rregullimi shteteror ne shtete liberale ?
Gjithë etapën e kapitalizmit e përshkojnë dy trajta themelore të qeverisjes: monarkitë dhe republikat. Përveç trajtës së monarkisë absolute, me vonë lindin edhe dy trajta; monarkia kushtetuese dhe parlamentare. Trajtën e monarkisë kushtetuese kryesisht e kanë përjetuar Franca në faza të caktuara pas revolucionit borgjez dhe Anglia e edhe ndonjë nga vendet Evropiane. Trajtën republikane e gjejmë poashtu në filet e liberalizmit borgjez. Trajta republikane dallohet me dy tipe themelore; republikën parlamentare dhe republikën presidenciale. Gjatë historisë dallohen dy trajta themelore të shteteve, shtetet unitare dhe të përbëra. Shtetet unitare janë ato shtete në përbërjen e të cilave nuk figurojnë njësi federale apo njësi tjera shtetërore si njësi bashkëpjesëmarrëse në krijimin e shtetit dhe të strukturës së tij. Shtetet e përbëra paraqesin një trajtë më të komplikuar në rregullimin e tyre shtetëror. Këto shtete mund të jenë konfederatave dhe federative. Këto shtete, qoftë ato të modelit konfederal apo federal, kryesisht i takojnë trajtës republikane të pushtetit. Startin e tyre të pare e gjejmë me Unionin e Utrehtit në Holandë. Përveç SHBA-ve, shtete tipike federale sot janë edhe Germania, Austria, Zvicra,Brazili, etj. Nga 188 vende që janë në Kombet e Bashkuara, shumica e këtyre vendeve janë me rregullim shoqëror borgjez. Nga kjo 114 vende janë me trajtë republikane, 43 me trajtë monarkike dhe disa tjera gjenden në fazën e tranzicionit. Nga tipi i monarkive të theksuara shumica prej tyre janë monarki kushtetuese
parlamentare, ndërsa shteti i Omanit-si sulltanat është monarki absolute.
80.Parimet krysore qe mbeteten shtetet Liberale ?
Përveç parimit moto-mbi lirinë dhe barazinë e njeriut, dallojmë edhe parimet tjera, parimi i sovranitetit, kushtetutshmërisë, parlamentarizmit, shumëpartishmërisë, ndarjës së pushtetit, etj. 81.Numro se paku tri Karakteristika të se drejtes liberale dhe bashkohse ?
E drejta per disponimin e lire dhe te pakufishem me pronen private dhe qarkullimin e saj E drejta qe nga faza e fillimit e deri ne ditet e sotme ka pasur nje dinamike te jashtëzakonisht te larte te zhvillimit. Parimi mbi barazine e njeriut dhe qytetarit para ligjit shpreh qasjen fundamentale lidhur me personalitetin kryesor perberes te shoqerise njeriun. 82.Cilat jane deget kryesore te se drejtes Liberale ?
Ne shoqerine liberale deget kryesore te se drejtes jane: a) E drejta Civile b) E drejta Penale c) E drejta administrative d) E drejta nderkombtare publike e) E drejta nderkombtare private Te cilat do te karakterizohen me nje zhvillim te theksuar. 83. Cili ishte shteti me rendesishem Borgjez ?
Njëra ndër shtetet më të rendësishme të liberalizmit borgjez, por edhe të periudhave më të vonshme të shoqërisë borgjeze është Anglia. 84.Flisni per te Drejten ne Angli?
Edhe e drejta në Angleze sikur edhe sistemet tjera të së drejtës në vendet kapitaliste që në qasjet e para të saj do të parasheh barazinë qytetare para ligjit. Shënjëzat e para dalluese dhe që do të bëjnë që e drejta angleze të jetë kultivuese dhe ndërtuese e një kulture vetanake juridike burojnë nga fakti i përcaktimit të saj që të jetë bartëse e traditës juridike gjermane dhe bashkë me këtë rezistuese e recipimit të së drejtës romake, përderisa evropa kontinentale do të vazhdojë me recipimin e kësaj të drejte 85.Flisni per SHBA-te ?
Përderis shumica e vendeve evropiane dhe botërore kishin kaluar në rrugë të gjatë të zhvillimit duke përjetuar edhe faza të mëhershme të zhvillimit të tyre, mbi bazë të të cilave kishin arritur të përsosnin mekanizmat e tyre shtetëroro-juridike, SHBA-të formohen si shtet në vete pa i përjetuar si subjekt i pavarur ato periudha. SHBA-të specifitetin tjetër esencial të tyre e shprehin edhe sipas faktit së si shtet në vete formohen permes shkëputjes nga fuqitë koloniale të kohës, përmes një procesi pr ocesi të gjatë e të vështirë deri në përgjakjen finale me fuqitë kryesore koloniale Anglinë. SHBA-të formohen nga një substrat tëpër heterogjen i popullësisë, e cila
kishte ardhur në kontinentin e ri nga shumë vende të Evropës. Shteti Amerikan si Republik demokratike borgjeze me tri pushtetësinë e ndarë përmes kushtetutës, krijohet dhe përsoset si model poashtu tëpër specifik në vete. SHBA-të fitojnë pavarësinë e tyre në fund të shek. XVIII, në kohën kur bëhët përmbysja e sistemit feudal, për të filluar këtu edhe rrugëtimin e tyre shtetëror që në startin e fazes së parë. SHBA-të kalojnë në tri faza të zhvillimit: Faza e pare fillon në fund të shek. XVIII, nga viti 1776 (pavarësia e Amerikës) dhe zgjatë deri në luftën secesioniste civile Amerikane, Amerikane, përkatësisht fundin e saj 1886, e që me karakteristikat që përmban në vete përputhët tërësisht me gjithë elementet e kapitalizmit liberal. Faza e dytë fillon nga fundi i luftës secesioniste amerikane dhe vazhdon deri në fundin e luftës së parë botërore. Këtë faze e karakterizon konsolidimi i përgjithshëm i brendshëm i SHBA-ve rritja e fuqisë së saj ekonomike dhe politike dhe për dekadat e para konservimi i saj i brendshëm “brenda kontinentit”, sipas doktrines së Monros që moto krysore kishte sintagmen “Amerika Amerikaneve”. Faza e tretë do të zgjas sot e kësaj dite me nënfazat e veta të zhvillimit nga fundi i luftës së pare botërore e deri në fundin e luftës së dytë botërore dhe nga fundi i kësaj lufte e deri më sot përshkohet me zhvillimin kulminant të SHBA-ve si fuqi politike ekonomike e ushtarake botërore.
87.Flisni per Karakteristikat e Jetes politike ne SHBA ?
Deri në gjysmën e shek. XIX, në SHBA veprojnë Partia e Republikanëve demokratë që ishte themeluar në vitin 1792 nga Tomas Xhefersoni, e cila më vonë do të evulojë në Partinë demokratike amerikane dhe Partia Federaliste amerikane që ishte themeluar nga Xhorxh Uashingtoni, po ashtu menjëherë pas fitimit të pavarësisë. Organi më i lartë i partive politike është konventa e partiesë e cila tubohet çdo 4 vjet, ku mbahen edhe proceset zgjedhore brenda partisë. Në vitin 1870 me amandamentet e posaçme në Kushtetuten amerikane u hoq skllavëria dhe u sigurua e drejta e votes për të gjithë qytetarët, pavarësisht racën, ngjyrën apo gjendjen e mëparshme të sherbimit të dëtyruar. Megjithate, barazia e plotë për gjithë qytetarët nuk ishte arritur gjerë në vitin 1920 kur u miratua amandamenti i 19-të me të cilën e drejta e votes garantohet edhe për grate. Finalisht të gjithë qytetarët amerikan, pavarësisht racën, gjininë, fitojnë të drejtën e votes nga mosha 18 vjeçare. Kjo e drejtë është paraparë me amandamentin 26 të miratuar nga ana e Kongresit amerikan në vitin 1971. 88. Cfar dini per Kongresin Amerikan ? Përbëhet prej dy dhomave: Senatit dhe dhomës së përfaqësuesve. Dhomën e përfaqësuesve e përbëjnë deputetet (kongresmenët) e zgjedhur në njësitë federale sipas numrit të elektorëve, pavarësisht ngas numri i shteteve anëtare. Ndërsa senati përbëhet nga dy përfaqësues të secilit shtet. Për të dy dhomat zgjedhjet bëhen në çdo të dytin vit dhe me mandat prej 6 vitesh, në mënyrë që gjithmonë pas një procesi zgjedhor të
mbesin 2/3 e anëtarëve të kongresit, (senatorëve dhe përfaqësuesve). Mosha për anëtarët e dhomës përfaqësuese është mbi 25 vjet, kurse për senatorët mbi 30 vjet. Me dhomën përfaqësuese udhëheq kryetari i dhomës që zgjedhet nga partia që ka shumicën në kongres, ndërsa senati udhëhiqet nga zëvendespresidenti i SHBA-ve. Kongresi Amerikan aktualisht ka 435 kongresmenë në dhomën e kongresit dhe 100 senatorë në Senat. Kongresi amerikan veprimtarin e tij e shpreh përmes 4 formave: Ligjet, Rezolutat e përbashkëta, Rezoluta pajtimdhënëse dhe Rezolutë e thjeshtë. Kongresi miraton amandamentet në kushtetutën amerikane në bazë të votimit të 2/3 të të dy dhomave. Ka 16 komitete (komisione).
89. Si zgjidhet Presidenti Amerikan ?
Zgjidhet në vota të drejtpërdrejta 90.Sa zgjati diktatura Jakobine ?
Diktatura Jakubine zgjati nga 2 qershori 1793 e deri me 27 korrik 1794 në histori do të njihet si periudhë e diktaturës jakobine, dhe si periudhë e terrorit jakobinë.
91. Kronologjia-merret me ? a) me studimin e bulave, leximin dhe komentimin e brendisë së tyre, b) me caktimin e datave të ngjarjëve historike ++ c) merret me studimin e monedhave dhe medaljeve 92. Në shekullin XIX historiani danez Tomson zhvillimin e shoqërisë njerëzore e ndante në tri periudha ?
a) historinë e kohës së vjetër, b) . periudha magjano-persane, c) 1.periudha e gurit, 2.e bronzes, dhe 3. e hekurit. ++
93. . Në burimet gojore bejne pjese ? a) krijimtaria gojore popullore ++ b) armët, stolitë, enët, objektet e banimit c) kanalet, varrezat, vizatimet, kocka të ndryshme 94.Ne luginen e lumit Nili u formua shteti ?
a)Egjipti ++ b)India c) Babilonia
95. Si quheshin skllavet ne Egjiptin e lasht ?
a)Spartan b)Heretik c)Sekr-ahn ++
96.Kodi I Hamurabit u nxorre ne ?
a)Egjipt b)Kine c)Babiloni ++
97.Herioglifet ishin shkrim ne ? a)Iliri b)Athine c)Egjipt ++ 98.Ku ruhet sot Kodi I Hamurabit ?
a) Luver (Parise) ++ b) Londer c)New York 99. Triharta ka qene ?
a)Dhurate +++ b)Arme luftarake c)alphabet 100. Sparta gjendej ne ?
a)Babilon b)Egjipt c)Greqin antike ++
101. Eklezia ishte organi me I lart ne ?
a)Troje b)Spart c)Athine ++ 102. Metik quheshin ? a)Bujkeroberit ne Feudalizem b)Shtresa e ulet ne Feudalizem c)Te huajt ne Athine ++ 103.Fjal feudalizem rrejdhe nga fjala Fief (ciles gjuhe) a)Angleze b)Shqipe c)Gjermane ++ 104.Vasalitetin e hasim tek shteti ?
a)Venedikut b)Frankeve ++ c)Bolonjes 104 Cili document njihet si Kushtetuta e pare Boterore ?
a) Kanuni i Lekes b) Karta e Medines ++ c)Magna Karta 105. Perandori me me i shquar I Bizantit pati prejardhje Ilire (Shqiptare)
a)Kromweli b)Mehmet el Fatihu c)Justiniani ++ 106. E drejta kanonike eshte e drejte ?
a)Zakonore b)Kishtare ++ c)Dokument supreme juridik 107. Tokat erzi arshije ishin
a)Toka qe u takonin Luftetarve b)Toka e haraqit c)Toka Dhjetore ++ 108. Në shek. XVIII juristet osman Aini Ali dhe Ali Çaushi bën një ndarje ose n jë kategorizim tjetër, ku tërë terirorin e perandorsën osmane e ndan në dy kategori themelore:
a) toka per bageti b) 1) vendet me has dhe 2) në vendet me salion. ++ c)toka per huadhenie
109. Timaret dhe zeametet mund të definohen si ?
a) toka luftarake ++ b)Toka te sulltanit c)Toka per sadaka 110. Kadiaskerët kanë qënë gjyqëtar supreme
a) per interpretimin e fese b) te Drejtes Martesore c) ushtarak dhe civi
111. Defterdarët kanë qënë funksionarë të lartë
a) spahinje b) financiar ++ c) historian 112. Burimet plotësuese te sheriatit jane ?
a) E drejta zakonore b) Ligjet e Perandorise c) Er-rei dhe Urf-adet ++ Cila nga keto shkolla juridike islame eshte me liberale ?
a)Hanefi ++ b)Shafi c)Maliki d)Hanbeli 113.Viti 1789 njihet si fundi ?
a)Skllaverise b)Feudalizmit ++ c)Borgjezise 114.Shpallja e Pavaresise se ShBA-ve
a) 17 Shkurt 1776 b) 28 Nentor 1776 c) 4 Korrik 1776 ++ 115. Cila eshte Kushtetuta me vjeter moderne ne Bote qe ende eshte ne fuqi? a) Kushtetuta Shqiptare b) Kushtetuta Franceze c) Kushtetuta Amerikane ++
