SVEUČILIŠTE U RIJECI MEDICINSKI FAKULTET Ak. god. 2011./2012.
GENETSKI MODIFICIRANA HRANA (PREDNOSTI I NEDOSTACI) Seminarski rad Kolegij: Prehrana-izvor zdravlja i bolesti
Integrirani preddiplomski i diplomski sveučilišni studij medicine
Mentor: Dr.sc. Jadranka Varljen,
Studenti: Patrik Rodek
Karlo Ratković
Rijeka, prosinac 2011.
Sadržaj ............................................................................................................................. ................................................................................................. ........................... 1 Uvod ....................................................... .............................................................................. ................ 1 1.Potencijalna korist za poljoprivredu i govedarstvo .............................................................. ................................................................................................................. .................................................. 1 1.1 Bolja otpornost na stres ............................................................... ....................................................................................................................... ................................................. 1 1.2. Dulji rok valjanosti ...................................................................... ............................................................................................................... .................................................. 2 1.3. Veća hranjiva vrijednost............................................................. .................................................................................................... ...................................... 2 1.4. Produktivnije domaće životinje .............................................................. ................................................................................................................. .................................................. 3 2.Potencijalna korist za okoliš............................................................... ................................................................................................ ...................................... 3 2.1. Smanjenje posljedica proizvodnje ..........................................................
2.2. Sankcija oštećene i manje plodne zemlje .......................................................... ..................................................................................... ........................... 3 .................................................................................................................. ................................................. 4 2.3. Više hrane s manje tla ................................................................. ............................................................................................................................ ............................................................. 4 2.4. Bioremeditacija ............................................................... 3.Potencijalne koristi za ljudsko zdravlje ........................................................... ................................................................................................. ...................................... 4 3.1. Cjepiva i lijekovi l ijekovi ............................................................... ............................................................................................................................ ............................................................. 4 3.2. Identifikacija gena odgovornih za alergije......................................................... .................................................................................... ........................... 4 Zaključak............................................................... Zaključak ..................................................................................................................................... ................................................................................... ............. 5
Nedostaci genetski modificirane hrane ................................................................................................ ................................................................................................ 6 Uvod ....................................................... ............................................................................................................................. ................................................................................................. ........................... 6 4. Alergije............................................................. ................................................................................................................................... ................................................................................... ............. 7 ................................................................................................................. .................................................. 7 4.1. Alergenost novog gena ............................................................... ....................................................................... .. 7 4.1. Alergenost proteina kao produkta ekspresije gena ..................................................................... 5. Toksičnost ili kancerogenost............................................................ kancerogenost.............................................................................................................. .................................................. 7 6. Prenošenje rezistencije rezistencije na antibiotike, pesticide pesticide i herbicide........................................................ herbicide............................................................. ..... 7 ................................................................................................................................................. ............. 9 Zaključak .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... ................................................................................. ........... 10 Literatura ..............................................................
Uvod GMO je skraćenica za , u narodu omražen, Genetički Modificiran Organizam . Razlog velike nepopularnosti GMO-a je taj što radi profita i straha od odbijanja, konzumanti GM hrane nisu bili pravilno upoznati sa onime što konzumiraju. Na taj su se način
kršila osobna uvjeren ja
pojedinaca; kao kao što je to slučaj kod kod vegetarijanaca, vegetarijanaca, neznanje da povrće i voće koje jedu u sebi sadrži mali dio životinskoga genoma. Osim lošeg glasa i mnogo argumenata pro tiv GMO-a, od kojih je velika većina nedokazana nedokazana , ljudi nisu upoznati sa pozitivnim stranama manipulacije genima i njihovoj primjeni u poboljšanju kvalitete života.
1.Potencijalna korist za poljoprivredu i govedarstvo 1.1 Bolja otpornost na stres
Kad bi se povećala otpornost na štetočine, ugradnjom nekih jednostavnih mehanizama obrane, ne štetnih za ljud e, bila bi manja vjerojatnost vjerojatnost od propadanja propadanja usjeva. Slične pogodnosti
bi mogle rezultirati bolju otpornost otpornost na teške vremenske uvjete, uvjete, kao što su mraz, mraz, ekstremne topline ili suše – to – to bi zahtijevalo manipuliranje sa složenijim kombinacijama kombinacijama gena i drugačiji pristup proizvodnji usjeva.
1.2. Dulji rok valjanosti
Genetička modifikacija voća i povrća može im smanjiti osjetljivost na vanjske čimbenike i smanjiti sklonost kvarenju. To bi pomoglo kod širenja trgovačkih veza (brojni se plodovi već kod transporta pokvare) te bi se izbjeglo nepotrebno bacanje velike količine proizvoda koja se nije uspjela prodati.
1
1.3. Veća hranjiva vrijednost Umetanjem gena u žitarice , po put pšenice i riže, možemo povećati njihovu hranjivu vrijednost. Jedan od primjera je „Zlatna riža“, tj.
riža u koju su umet nuti geni odgovorni za
stvaranje preteča vitamina A, urod je bogatiji vitaminom A nego kod obične riže. Kako riža
hrani više od 50% svijetske populacije to bi bio dobar način da se smanji nedostatak vitamina A u prehrani, što je jeda n od problema zemalja u razvoju. Mnogi proizvodi sa sličnim svojstvima još su u razvoju.
Obična i zlatna riža 1.4. Produktivnije domaće životinje
Geni se mogu umetnuti u goveda da povećaju njihov prinos mlijeka ili da se kod odreĎenih vrsta više razvijaju željene karakteristike. Ujedno može se može povećati otpornost životinja na odreĎene nametnike i bolesti.
Poželjne karakteristike kod bika 2
2.Potencijalna korist za okoliš 2.1. Smanjenje posljedica proizvodnje Genetski modificirana otpornost na štetočine i bolesti može uvelike smanjiti upotrebu kemikalija potrebnih za zaštitu bilja,
što se već dogaĎa. Poljoprivrednici uzgajaju (BT)
kukuruz, pamuk i krumpir koji više nije potrebno prskati s bakterijskim insekticidom pro tiv Bacillus-a thuringiensis-a jer oni već u sebi imaju antitijela. Znanstveni Znanstvenici rade na stablima koja će imati nižu kolčinu lignina koji je sastavni dio stanica u drvenastih biljaka. To bi moglo
smanjiti potrebu za korištenjem štetnih kemikalija u proizvodnji celuloze i pap ira. Te promjene ne samo da mogu smanjiti utjecaj štetnih tvari na okoliš, već
takoĎer mogu
poboljšati zdravlje ljudi koji se nalaze u blizini poljoprivrednih posjeda te zdavlje industrijskih radnika.
Običan i BT kukuruz 2.2. Sankcija oštećene i manje plodne zemlje Tlo u razvijenijim zemljama postaje sve slanije zbog zanemarivanja stanja sustava za navodnjavanje. Genetskim modifikacijama moglo bi se proizvesti sorte tolerantne na sol.
Drveće se takoĎer može poboljšati i izmijeniti da postane tolerantnije na sol i sušu te bi se ujedno moglo koristiti za rehabilitaciju oštećenog tla. u ovom području, tolerancija tolerancija na
Iako postoje neka napredna istraživanja
sol i sušu sušu može se jedino razviti kao rezultat kombinacije
vrlo složenih gena, pa će do prvog pozitivnog rezultata doći mnogo kasnije od onih sa insekticidima i herbicidima.
3
2.3. Više hrane s manje tla
Poboljšana produktivnost produktivnost GM hrane mogla bi značiti da poljoprivrednici u sljedećem stoljeću više neće morati krčiti mnogo tla tl a za za proizvodnju velike količine usjeva. Same biljke će umjesto toga imati veče prinose. 2.4. Bioremeditacija
Rehabilitacija oštećenog tla je isto tako moguća kroz razne sorte genetički modificiranih biljaka koje mogu obnoviti hranjivu vrijednost i strukturu tla.
3.Potencijalne koristi za ljudsko zdravlje 3.1. Cjepiva i lijekovi
Slično kao kod već dugo prisutn og razvoja biotehnoloških cjepiva za ljude, korištenje molekularne biologije za razvoj cjepiva i lijekova za domaće životinje dokazuje se vrlo
uspješnim i obećavajućim. Biljke su projektirane za proizvodnju cjepiva, proteina i drugih farmaceutskih proizvoda. Ovaj proces naziva se "pharming".
Karikatura „Pharming“ ploda 3.2. Identifikacija gena odgovornih za alergije Iako su neki zabrinuti zbog prijenosa alergijskih gena (primjer brazilskog oraha kao mogućeg prijenosa alergena putem GM hrane), molekularna biologija takoĎer se može koristiti za lociranje i indentifikaciju alergena, te ih je moguće u kloniti. Brazilskog orah je zapravo i doveo do identifikacije alergijskih proteina.
4
Zaključak Iako je za sada genetički inženjering na lošem glasu, prije ili il i kasnije zbog poveć anja ljudske
populacije i brzine kojom zagaĎuje zagaĎujemo zrak, vodu i tlo znanstvenici će morati, radi prespore prilagodbe organizama, intervenirati u poboljšanju otpornosti biljaka, životinja, pa možda i ljudi. Ukoliko se ne promjenni
ljudska osviještenost osviještenost o zagaĎenju zagaĎenju okoliša , genetički
inženjering tada neće biti samo alternativa ili predmet proučavanja, već doista jedini način produženja opstanka opstanka ljudske vrste.
5
Nedostaci genetski modificirane hrane Uvod Bez obzira na činjenicu što još uvijek uvijek nije dokazan štetan učinak učinak GM hrane na zdravlje stav javnosti je uglavnom negativan. Dokaz da velik dio populacije ne odobrava takve proizvode
je i provedena anketa Zelenih u Poljskoj 2006.g. u kojoj se 76% stanovništva izjasnilo protiv GM hrane. Poljska vlada bila je protiv razvoja GM usjeva u Poljskoj, ali je podržavala uvoz istih u zemlju. U Hrvatskoj Hrvatskoj je slična situacija. situacija. Oko 75% ispitanika ispitanika niti odobrava GM hranu niti ju želi konzumirati. I ankete ostalih europskih zemalja pokazale su slične rezultate. Možemo reći da je za Europu općenito karakterističan otpor prema takvoj hrani. Kroz njega možemo isčitati i osnovnu razliku izmeĎu percepcije znanosti kod Amerikanaca Amerikanaca i Europljana. Dok prvi gledaju na znanost kao nešto što nužno nosi napredak i dobro, Europljani su skeptičniji, pa tako čak dvije trećine t rećine ukupnog stanovništva smatra GMO kao prijetnju zdravlju i okolišu. U laboratoriju Hrvatskog zavoda za javno zdravstvo vrši se kontrola prisutnosti GMO -a u hrani. Prema zak onskoj onskoj
regulativi u Hrvatskoj, hrana koja sadrži udio GMO -a veći od
kritičnog (0.9%) mora biti posebno označena na deklaraciji. GM hrana se kod nas trenutačno ne proizvodi. U Americi GM hrana ima jednak tretman kao i konvencionalno proizvedena hrana, ali su
proizvoĎači zbog sve više zahtjeva potrošača za informacijama o tome što jedu, dobrovoljno počeli označavati označavati proizvode koji koji nisu genetički genetički modificirani.
Proizvodi bez GMO
6
4. Alergije Učestalost nutritivnih alergija u posljednjih desetak godina u Americi se višestruko povećala
pa je opravdana bojazan da se taj porast može pripisati konzumiranju genetički modificirane hrane. 4.1. Alergenost novog gena
Moguće je prenošenje alergena iz jedne biljke u drugu što se desilo kod prenošenja gena brazilskog oraščića oraščića u soju ili iz soje u krumpir ili rajčicu. 4.1. Alergenost proteina kao produkta ekspresije gena
Budući su geni odgovorni za stvaranje bjelančevina, a bjelančevine su često uzrokom alergija prisutna je opasnost da će modifikacija gena dovesti do nekontroliranog stvaranja novih proteina koji će povećati broj alergijskih alergijskih reakcija.
5. Toksičnost ili kancerogenost Prijenosom gena mogu se prenijeti i neželjena svojstva kao svojstvo poticanja stvaranja i izlučivanja prirodnih toksina koji mogu biti štetni za one koji konzumiraju GM hranu.
6. Prenošenje rezistencije rezistencije na antibiotike, antibiotike, pesticide i herbicide herbicide Stvaranje gena koji su otporni na antibiotike može d ovesti do bolesti koje bi bile otporne na antibiotike i lijekove (zabrinutost je upućena iz krugova Britanskog medicinskog udruženja). Moguće je prijenos gena rezistentnog na antibiotike s namirnice (transgenog organizma) na bakterije (mikrobiološku floru) probavnog floru) probavnog (gastrointestinalnog) (gastrointestinalnog) sustava čovjeka koje bi u tom slučaju postale otporne na taj antibiotik.
Postoji opasnost da GM biljke, otporne na herbicide, svoju rezistenciju prenesu na druge
biljke. Moguć je:
bijeg transgena s ciljane vrste na korov putem peludi, što bi bilo izrazito loše i značilo stvaranje superkorova i
bijeg transgena kroz rasap sjemena.
Osim tri navedena najznačajnija moguća moguća štetna učinka prisutni su i slijedeći rizici:
Mogućnost interakcije između transgene DNK i ljudske ili životinjske stanične DNK
7
Pri proučavanju mogućnosti interakcije izmeĎu transgene DNA i ljudske ili životinjske stanične DNA, utvrĎeno je da su fragmenti DNA, resorbirani iz gastroinestinaln og trakta štakora, vezani kovalentnim vezama za njegovu DNA stanice jetre.
Opasnost pojave novih virusa
Mozaični virus cvjetače (CaMV), promotor koji se upotrebljava u većini GM namirnica, utvrĎen je intaktan i u tkivu štakora. Njegova aktivnost je potvrĎena i u ljudskim stanicama. Isto tako, genetičkim inženjeringom proizveden virus boginja u staničnim kulturama rekombinira s prirodnim virusima i tako stvara novi hibridni virus s nepredvidivim i potencijalno opasnim karakteristikama.
Širenje transgena životinjskim i ljudskim izmetom u okoliš
Mogućnost modifikacije prirodnih prehrambenih lanaca
Potencijalna opasnost od infekcija i mutacija
Nepredvidiv utjecaj na duži vremenski period.
Svoj negativan stav prema GM hrani izrazio je i Princ od Walesa u s vome članku pod
naslovom „Sjeme katastrofe“.
Princ od Walesa
Američka akademija akademija zaštite okoliša (AAEM) pregledala je dostupna dostupna istraživanja (u kojima su životinje bile hranjene GMO hranom) i izdala podsjetnik svim liječnicima da ljudima propisuju organsku biološku prehranu , jer je GMO hrana povezana s problemima neplodnosti, imunološkog sistema, gastrointestinalnim problemima, oštećenosti organa, disfunkcionalnom regulacijom kolesterola i inzulina, te ubrzanim starenjem.
8
Zaključak : Mnogi stručnjaci, protivnici GMO-a smatraju da genetički izmijenjene namirnice mogu biti opasne za zdravlje jer nismo upoznati s popratnim pojavama koje mogu biti uzrokovane
modifikacijom gena. Ne zna se kako će se gen druge vrste ponašati u novoj sredini (genomu domaćina). Stavljanje gena jedne vrste u drugu (npr. riblji gen u rajčicu) predstavlja povredu granice meĎu vrstama. Protivnici GM hrane smatraju da je ona u funkciji kapitala koji teži za što većim profitom smanjenjem troškova proizvodnje. Ohrabruje činjenica da se sve veći broj tranzicijskih zemalja okreće organskoj proizvodnji.
GMO rajčica
Karikirano GMO voće
9
Literatura:
http://www.csa.com/discoveryguides/gmfood/overview.php http://en.wikipedia.org/wiki/Genetically_modified_organism http://en.wikipedia.org/wiki/Genetically_modified_food http://www.zdravlje.hr http://www.csa.com/discoveryguides/gmfood/overview.php http://budnost.forummotion.com/t80-gm-food-genetski-modificirana-hrana http://www.who.int/foodsafety/publications/biotech/20questions/en/ http://www.hugi.hr/files/Hrana_dobivena_iz_biljaka_oplemenjenih_GIom.pdf
10
