Finansal Muhasebe Ders Notlari Sadece Fin

1

Finansal Muhasebe Ders Notları: Finansal Muhasebe konularına çift tarafl ı muhasebe sisteminin esaslarını anlatan bir örnek ele al ınarak girilecektir. Örnek çok basit olarak nakit para ile i şe başlayan bir işletmenin muhasebe eşitliğini nasıl sağladığını anlatan 6 a şamadan oluşan işlemlerden oluşmaktadır. İşlemler sırasıyla ve en basit şekliyle eşitlik ele alınarak, bilanço yoluyla ve hesapların kullanılması yoluyla anlat ılacaktır. Muhasebe Temel Eşitliği İşlem: 1 10.000,00 TL nakit para ile i şe başlayan bir işletmenin muhasebe eşitliği

10.000,00 Nakit Para VARLIKLAR

10.000,00 Sermaye KAYNAKLAR

= =

İşlem: 2 10.000,00 TL’nin 5.000,00 TL’si ile mal al ımı

5.000,00 + 5.000,00 Nakit Para + Mal VARLIKLAR

10.000,00 Sermaye KAYNAKLAR

= =

İşlem: 3 Malın, 2.500,00 TL’lik k ısmı, aynı fiyata yani 2.500,00 TL’ye veresiye olarak sat ılıyor.

5.000,00 + 2.500,00 Nakit Para + Mal VARLIKL IKLAR

+ +

2.500,00 Alacak ALACAKLAR

10.000,00 Sermaye KAYNAKL AKLAR

= =

İşlem: 4 Borçlanarak 3.000,00 TL’lik mal al ımı. 5.000,00 + 5.500,00 Nakit Para + Mal

+

2.500,00 Alacak

=

10.000,00 Sermaye

+

3.000,00 Borç

VARLIKLAR

+

ALACAKLAR

=

KAYNAKLAR

+

BORÇLAR

İşlem: 5 3.000,00 TL’lik mal 4. 000,00 TL’ye pe şin olarak satılıyor.

Prof. Dr. Yunus K İSHALI - Finansal Muhasebe ve Mali Mali Tablolar Ders Notlar Notlar ı ©

2

9.000,00 + 2.500,00 2.500,00 + Nakit Para + Mal Alacak VARL VARLIK IKLA LAR R + ALAC ALACAK AKLA LAR R

= =

10.000,00 + Sermaye KAYN KAYNAK AKLA LAR R +

3.000,00 Borç BORÇ BORÇLA LAR R

1.000,00 Kâr KÂR KÂR

+ +

İşlem: 6 1.500,00 TL’lik mal 1. 000,00 TL’ye pe şin olarak satılıyor. 10.000,00 + 1.000,00 + Nakit Para + Mal VARLIKLAR

+

2.500,00 Alacak

+

500,00 Zarar

=

10.000,00 Sermaye

+

3.000,00 Borç

+

1.000,00 Kâr

ALACAK

+

ZARA ZARAR R

=

KAYNAK KAYNAKLA LAR R

+

BORÇL BORÇLAR AR

+

KÂR

İşlem: 7 Kâr zarar mahsubunun yapılması. 10.000,00 + 1.000,00 2.500,00 Nakit Para + Mal + Alacak VARL VARLIK IKLA LAR R + ALAC ALACAK AKLA LAR R

= =

10.000,00 + Sermaye KAYN KAYNAK AKLA LAR R +

3.000,00 Borç BORÇ BORÇLA LAR R

500,00 Kâr KÂR KÂR

+ +

MUHASEBE TEMEL E ŞİTLİĞİ (Bilanço Yard ımı yla yla Çözüm) İşlem: 1 10.000,00 TL nakit para ile i şe başlayan bir işletmenin bilanço eşitliği

Para Para

10.0 10.000 00,0 ,000 Serm Sermay ayee

10.0 10.000 00,0 ,000

Topl Toplam am

10.0 10.000 00,0 ,000 Topl Toplam am

10.0 10.000 00,0 ,000

İşlem: 2 10.000,00 TL’nin 5.000,00 TL’si ile mal al ımı sonucu bilanço eşitliği

Para Para Mal Topl Toplam am

5.00 5.000, 0,00 00 Serm Sermay ayee 5.000,00 10.0 10.000 00,0 ,000 Topl Toplam am

10.0 10.000 00,0 ,000 10.0 10.000 00,0 ,000

İşlem: 3 Malın, 2.500,00 TL’lik k ısmı, aynı fiyata yani 2.500,00 TL’ye veresiye olarak sat ılıyor.

Prof. Dr. Yunus K İSHALI - Finansal Muhasebe ve Mali Mali Tablolar Ders Notlar Notlar ı ©

3

Para Mal Alacak Toplam

5.000,00 Sermaye 2.500,00 2.500,00 10.000,00 Toplam

10.000,00

10.000,00

İşlem: 4 Borçlanarak 3.000,00 TL’lik mal al ımı.


5.000,00 Sermaye 5.500,00 Borçlar 2.500,00 13.000,00 Toplam

10.000,00 3.000,00 13.000,00



9.000,00 Sermaye 2.500,00 Borçlar 2.500,00 Kâr 14.000,00 Toplam

10.000,00 3.000,00 1.000,00 14.000,00


Para Mal Alacak Zarar

10.000,00 Sermaye 1.000,00 Borçlar 2.500,00 Kâr 500,00

10.000,00 3.000,00 1.000,00

Toplam

14.000,00 Toplam

14.000,00

İşlem: 7 Kâr zarar mahsubunun yapılması.

Para Mal Alacak

10.000,00 Sermaye 1.000,00 Borçlar 2.500,00 Kâr

10.000,00 3.000,00 500,00

Toplam

13.500,00 Toplam

13.500,00

Prof. Dr. Yunus K İSHALI - Finansal Muhasebe ve Mali Tablolar Ders Notlar ı ©

4

Hesaplar Yevmiye Maddeleri yard ımıyla çözüm İşlem: 1 10.000,00 TL nakit para ile i şe başlayan bir işletmenin yevmiye kaydı KASA SERMAYE

10.000,00 10.000,00

Büyük defter kay ıtları (Hesaplar) KASA 10.000,00

SERMAYE 10.000,00

İşlem: 2 10.000,00 TL’nin 5.000,00 TL’si ile mal al ımına ait yevmiye kayd ı MAL KASA KASA 10.000,00 5.000,00

5.000,00 5.000,00 MAL 5.000,00

SERMAYE 10.000,00

İşlem: 3 Malın, 2.500,00 TL’lik k ısmı, aynı fiyata yani 2.500,00 TL’ye veresiye olarak satılıyor. ALACAK MAL KASA 10.000,00 5.000,00

2.500,00 2.500,00 MAL 5.000,00 2.500,00

SERMAYE 10.000,00

ALACAK 2.500,00


5

İşlem: 4 Borçlanarak 3.000,00 TL’lik mal al ımı. MAL BORÇ KASA 10.000,00 5.000,00

3.000,00 3.000,00 MAL 5.000,00 2.500,00 3.000,00

SERMAYE 10.000,00

ALACAK 2.500,00

BORÇ 3.000,00

İşlem: 5 3.000,00 TL’lik mal 4. 000,00 TL’ye pe şin olarak satılıyor. KASA MAL KÂR KASA 10.000,00 5.000,00 4.000,00

4.000,00 3.000,00 1.000,00 MAL 5.000,00 2.500,00 3.000,00 3.000,00

SERMAYE 10.000,00

ALACAK 2.500,00

BORÇ 3.000,00 KÂR 1.000,00

İşlem: 6 1.500,00 TL’lik mal 1. 000,00 TL’ye pe şin olarak satılıyor. KASA ZARAR MAL

1.000,00 500,00 1.500,00


6

KASA 10.000,00 5.000,00 4.000,00 1.000,00 ALACAK 2.500,00

MAL 5.000,00 2.500,00 3.000,00 3.000,00 1.500,00 ZARAR 500,00

SERMAYE 10.000,00

BORÇ 3.000,00 KÂR 1.000,00

İşlem: 7 Kâr zarar mahsubunun yapılması. KAR ZARAR KASA 10.000,00 5.000,00 4.000,00 1.000,00 15.000,00 5.000,00 ALACAK 2.500,00 2.500,00

500,00 500,00 MAL 5.000,00 2.500,00 3.000,00 3.000,00 1.500,00 8.000,00 7.000,00 ZARAR 500,00 500,00 500,00 500,00

SERMAYE 10.000,00 10.000,00 BORÇ 3.000,00 3.000,00 KÂR 500,00 1.000,00 500,00 1.000,00


7

Mizan (Hesapların toplamlarının gösterildiği tablo) TUTARLAR BORÇ ALACAK 15.000,00 5.000,00 8.000,00 7.000,00 10.000,00 2.500,00 3.000,00 500,00 1.000,00 500,00 500,00 26.500,00 26.500,00

HESAPLAR KASA MAL SERMAYE ALACAK BORÇ KÂR ZARAR TOPLAM

KALANLAR BORÇ ALACAK 10.000,00 1.000,00 10.000,00 2.500,00 3.000,00 500,00 ----13.500,00 13.500,00

Bilanço (Mizan cetvelinin kalanlar k ısmındaki hesaplar ve rakamlarla aynıd ır) Varlıklar (Aktif) Kasa Mal Alacak

10.000,00 Sermaye 1.000,00 Borçlar 2.500,00 Kâr

Toplam

13.500,00 Toplam

Kaynaklar (Pasif) 10.000,00 3.000,00 500,00 13.500,00

İki taraflı kayıt sisteminde hesapların işleyişi

VARLIKLAR ARTIŞ AZALIŞ

KAYNAKLAR AZALIŞ ARTIŞ

ALACAKLAR ARTIŞ AZALIŞ

BORÇLAR AZALIŞ ARTIŞ

ZARAR

KÂR

ARTIŞ

AZALIŞ

AZALIŞ

ARTIŞ


8

Tekdüzen Muhasebe Sistemi Tekdüzen Muhasebe Sisteminde hesaplar; bilançoda ve gelir tablosunda sistematik bir şekilde yer almasını sağlayacak anlay ışla kodlanmıştır. Buna göre hesaplar Dönen Varlıklar, Duran Varlıklar, K ısa Vadeli Yabancı Kaynaklar, Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar, Öz Kaynaklar, Gelir Tablosu Hesapları, Maliyet Hesapları şeklinde sınıflara ayrılmıştır. Bu sınıflandırmanın altında hesap grupları yer almaktadır. Örnek olarak Dönen Varl ıklar’ın alt grupları şunlardır. 10 HAZIR DEĞERLER 11 MENKUL KIYMETLER 12 TİCAR İ ALACAKLAR 13 DİĞER ALACAKLAR 15 STOKLAR 17 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLER İ 19 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR 2. Duran Varlıklara Ait Hesap Grupları 22 TİCAR İ ALACAKLAR 23 DİĞER ALACAKLAR 24 MAL İ DURAN VARLIKLAR 25 MADDİ DURAN VARLIKLAR 26 MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 27 ÖZEL TÜKENMEYE TAB İ VARLIKLAR 28 GELECEK YILLARA A İT GİDERLER VE GEL İR TAHAKKUKLARI 29 DİĞER DURAN VARLIKLAR 3. K ısa Vadeli Yabancı Kaynaklara Ait Hesap Gruplar ı 30 MALİ BORÇLAR 32 TİCAR İ BORÇLAR 33 DİĞER BORÇLAR 34 ALINAN AVANSLAR 35 YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKED İŞLER İ 36 ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER 37 BORÇ VE G İDER KAR ŞILIKLARI 38 GELECEK AYLARA A İT GELİRLER VE GİDER 39 DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR


9

4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Ait Hesap Gruplar ı 40 MALİ BORÇLAR 42 TİCAR İ BORÇLAR 43 DİĞER BORÇLAR 44 ALINAN AVANSLAR 47 BORÇ VE G İDER KAR ŞILIKLARI 48 GELECEK YILLARA A İT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI 49 DİĞER UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 5. Özkaynaklara Ait Hesap Gruplar ı 50 ÖDENMİŞ SERMAYE 52 SERMAYE YEDEKLER İ 54 KÂR YEDEKLER İ 57 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI 58 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-) 59 DÖNEM NET KÂRI (ZARARI) Hesap Sınıflarının Bilançodaki Yerleri Aktif 1. Dönen Varlıklar

Pasif 3. K ısa Vadeli Yabancı Kaynakla

2. Duran Varlıklar

4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5. Öz Kaynaklar

Hesap Kodları ve Hesap Adları Tekdüzen muhasebe sisteminde, hesap sınıf ı, hesap grubundan sonra hesap kodları yer alır. Aşağıdaki örnekte Dönen Varl ıklar sınıf ı (1), Hazır Değerler hesap grubu (10) içinde yer alan hesaplar (100- …. -108) yer almaktadır. (Daha fazla bilgi için bkz. Yunus K İ SHALI, Tekdüzen Hesap Planı-Muhasebecilik ve Mali Mü şavirlik, 2008 İ stanbul, s.s 81-104) 100 KASA 101 ALINAN ÇEKLER 102 BANKALAR 103 VER İLEN ÇEKLER VE ÖDEME EM İRLER İ 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 1 Hesap sınıf ını gösterir (Dönen Varlıklar) 10 Hesap grubunu gösterir (Hazır Değerler) 100 Hesap kodunu gösterir (KASA Hesab ı)


10

Hesap kodlarının altında daha ayrıntılı bilgi edinmek üzere ana hesaba bağlı olmak şartıyla alt hesaplar oluşturulabilir. Bu durumda ilk üç rakam ana hesab ın kodunu, devamında ise ihtiyaca göre belirlenecek sayının sistematik olarak yer ald ığı kodlar kullanılır. Örnek: 100 KASA hesabının altında çeşitli para birimlerinin gösterilmesi; 100.001 TL Kasas ı 100.002 Dolar Kasas ı 100.003 Euro Kasas ı 100.004 Sterlin Kasas ı 100.005 Japon Yeni Kasas ı gibi. Örnek işlemler ve çözümleri Bankaya para yat ırılması •

İşletmenin bankaya açtırdığı hesaba 500,00 TL yat ırması ile ilgili muhasebe kaydı (yevmiye defteri kaydı) HESAP Kodlar ı ve adlar ı

Alt H. Tutar ı

102 BANKALAR 100 KASA

Tutar (Sol) 500,00

Tutar (Sağ) 500,00

İşletmenin bankaya açtırdığı hesaba 500,00 TL yat ırması ile ilgili ayrıntılı kaydı (Ziraat Bankas ı’ndaki hesaba TL kasas ından para yatırılması şeklinde ayrıntılı olarak gösterilmesi) Not: Alt hesap tutar ının tek bir sütunda gösterilmesi, yer darl ı ğ ı nedeniyledir. Bilgisayar programlar ında da bu şekilde gösterilmesi yayg ın bir uygulamad ır. HESAP Kodlar ı ve adlar ı

Alt H. Tutar ı

102 BANKALAR 102.05 Ziraat Bankası

Tutar (Sol) 500,00

500,00

100 KASA 100.01 Türk Lirası Kasası

Tutar (Sağ)

500,00 500,00

İşletmenin bankadaki hesabından 250,00 TL çekmesi ile ilgili muhasebe kaydı (yevmiye defteri kayd ı) HESAP Kodlar ı ve adlar ı

100 KASA 102 BANKALAR

Alt H. Tutar ı

Tutar (Sol) 250,00

Tutar (Sağ) 250,00


11

İşletmenin bankadan çektiği 250,00 TL ile ilgili ayr ıntılı kaydı (Ziraat Bankası’ndaki hesaptan çekilen 250,00 TL’nin TL kasas ında ayrıntılı olarak gösterilmesi) Alt H. Tutar ı

HESAP Kodlar ı ve adlar ı


Tutar (Sol) 250,00

Tutar (Sağ)

250,00

102 BANKALAR

250,00

102.05 Ziraat Bankası

250,00

İşletme 1,00 $ = 1,33 TL kuru üzerinden 500,00 $ sat ın almış, karşılığını TL olarak ödemiştir. Alt H. Tutar ı


100 KASA 100.02 Dolar Kasası

Tutar (Sol) 665,00

Tutar (Sağ)

665,00

100 KASA

665,00

100.01 Türk Lirası Kasası

665,00

Yukarıdaki dolarların yarısı 1,00 $ = 1,40 TL kuru üzerinden bozdurularak karşılığı TL olarak al ınmıştır. (250,00 x 1,40 = 350,00 TL) Alt H. Tutar ı



Tutar (Sol) 350,00

Tutar (Sağ)

350,00

100 KASA

332,50

100.02 Dolar Kasası

332,50

646 KAMBİYO KÂRLARI

17,50

Dolarların kalan yarısı 1,00 $ = 1,30 TL kuru üzerinden bozdurularak karşılığı TL olarak al ınmıştır. (250,00 x 1,30 = 325,00 TL) Alt H. Tutar ı



Tutar (Sağ)

325,00

656 KAMBİYO ZARARLARI 100 KASA 100.02 Dolar Kasası

Tutar (Sol) 325,00 7,50

332,50 332,50

Dolar alım ve satım işlemlerinin büyük defter kayıtlarında gösterilmesi 100 KASA 665,00 350,00 325,00 1.340,00

665,00 332,50 332,50 1.330,00

644 KAMBİYO KARL. 17,50

646 KAMBİYO ZAR. 7,50


12

100.01 TL Kasası 350,00 325,00 675,00

100.02 Dolar Kasası

665,00

665,00

665,00

665,00

332,50 332,50 665,00

İşletmenin sahip olduğu çekin karşılığının bankadan alınması İşletme bir satış nedeniyle elinde bulunan 2.500,00 liral ık çekin karşılığını tahsil etmiştir. Bu işlemin kaydını yapmadan önce aşağıdaki hatırlatmaları yapalım.

Söz konusu çek bir satış nedeniyle işletmenin portföyünde bulunmaktadır. Satıştan sonra aşağıdaki şekilde muhasebe kayıtlarında görülmelidir (sadece Alınan Çekler hesabındaki tutar gösterilmiştir). 101 ALINAN ÇEKLER 2.500,00

Alınan çekler bir varl ık (alacak) hesab ıdır. Satış sonunda işletme alacaklarında artış olmuştur, dolayısıyla sol tarafa kaydedilmi ştir. 1. Kayıt seçeneği İşletme portföyünde bulunan 2.500,00 liral ık çekin karşılığını alarak kasasına koymuştur. 100 KASA 100.01 Türk Lirası Kasası

2.500,00 2.500,00

101 ALINAN ÇEKLER

2.500,00

2. Kayıt seçeneği İşletme çekin karşılığını, banka aracılığıyla tahsil ederek, bankadaki hesabına yatırılmasını da isteyebilir. Bu durumda aşağıdaki gibi bir kayıt yapılır. 102 BANKALAR 102.05 Ziraat Bankası

101 ALINAN ÇEKLER

2.500,00 2.500,00 2.500,00


13

Çekin karşılığı tahsil edildiğinde alacaklarda azalma olmu ştur, dolayısıyla sağ tarafa kaydedilmi ştir. Soldaki yeşil renkli rakam ilk kayd ı göstermektedir. 101 ALINAN ÇEKLER 2.500,00

2.500,00

İşletmenin vermiş olduğu çekin karşılığının işletmenin bankadaki hesabından alınması İşletme herhangi bir işlem nedeniyle ödeme amacıyla 750,00 liral ık çek vermiş ve bu çekin karşılığı hesabından alınmıştır. Bu şi lemin kayd ını yapmadan önce a şa ğ ıdaki hat ırlatmalar ı yapal ım.

Söz konusu çek bir al ış nedeniyle işletmenin borcu olarak kay ıtlı bulunmaktadır. Alıştan sonra aşağıdaki şekilde muhasebe kayıtlarında görülmelidir (sadece Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesab ındaki tutar gösterilmi ştir). Verilen çekler bir yabancı kaynak (borç) hesab ıdır. Alış işlemi sonunda işletme borçlarında artış olmuştur. Borçlardaki art ış sağ tarafa kaydedildiği için hesabın sağında gözükmektedir. 103 VER İLEN ÇEKLER 750,00

İşletmenin vermiş olduğu çekin karşılığının işletmenin bankadaki hesabından alınması İşletme bir alım nedeniyle bir başka i şletmeye vermiş olduğu 750,00 liral ık çekin karşılığının, bankadaki hesab ından alındığına ilişkin dekont (bilgi notu) gelmiştir. Bu nedenle işletme de aşağıdaki gibi bir kay ıt yapmalıdır. 103 VER İLEN ÇEKLER 103.05 Ziraat Bankası Çekleri

750,00 750,00


750,00 750,00

Verilen çekler ödendiğinden borçlarda azalma olmuştur, dolayısıyla sol tarafa kaydedilmiştir.


14

103 VER İLEN ÇEKLER 750,00

750,00

Hisse senedi alınması İşletme Arçelik şirketine ait 2.000,00 liral ık hisse senedi almıştır. Bu i şlem için aracı kuruma % 0,2 komisyon ödemi ştir. Tüm ödemeler banka hesabı üzerinden yapılmıştır. ( İşletmeler borsadaki fiyat hareketlerinden yararlanarak k ısa süreli olarak hisse senedi al ı p satarlar. Bu i şlemleri aracı kurumlar yapar ve belli oranlarda komisyon al ırlar.) HESAP Kodlar ı ve adlar ı

Alt H. Tutar ı

110 HİSSE SENETLER İ 110.011 Arçelik Hisse Senedi

Tutar (Borç) 2.000,00

Tut. (Alacak)

2.000,00

653 KOMİSYON GİDERLER İ 102 BANKALAR

4,00 2.004,00


2.004,00

Hisse senedi satılması (zararlı durum) İşletme Arçelik şirketine ait hisse senetlerini borsadaki dü şüş eğilimini dikkate alarak 1.800,00 liraya satm ıştır. Bu satış işlemi için de aracı kurum % 0,2 komisyon kesmi ş, net tutar i şletmenin banka hesabına yatırılmıştır. (Sat ı ş nedeniyle olu şan zarar ilgili hesaba kaydedilmi ştir) HESAP Kodlar ı ve adlar ı

Alt H. Tutar ı


Tut. (Alacak)

1.796,40

653 KOMİSYON GİDERLER İ 655 MENKUL KIYMET SAT. ZAR. 110 HİSSE SENETLER İ 110.011 Arçelik Hisse Senedi

Tutar (Borç) 1.796,40 3,60 200,00

2.000,00 2.000,00

Hisse senedi satılması (kârlı durum) İşletme Arçelik şirketine ait hisse senetlerini alış fiyatından daha yüksek olmak üzere 2.500,00 liraya satm ış olsun. Bu satış işlemi için de aracı kurum % 0,2 komisyon kesmiş, net tutar i şletmenin banka hesabına yatırılmıştır. (Sat ı ş nedeniyle olu şan kâr ilgili hesaba kaydedilmi ştir)


15

Alt H. Tutar ı



Tutar (Borç) 2.495,00

Tut. (Alacak)

2.495,00

653 KOMİSYON GİDERLER İ 110 HİSSE SENETLER İ 110.011 Arçelik Hisse Senedi

5,00 2.000,00 2.000,00

645 MENKUL KIYMET SAT. K

500,00

Hesapların işleyişi açısından yukarıdaki maddenin açıklanması 102 BANKALAR 2.495,00

653 KOMİSYON GİD. 5,00

110 HİSSE SENETLER İ 2.000,00

Bilançonun aktifinde yer alan varl ık (Banka) hesabında artış olmuştur.

Bilançonun aktifinde yer alan gider (Komisyon Giderleri) hesabında artış olmuştur

Bilançonun aktifinde yer alan varl ık (Hisse Senetleri) hesab ında azalış olmuştur.

Bilançonun pasifinde yer alan gelir (Menkul K ıym. Satış Kârlar ı) hesabında artış olmuştur.

645 MEN.KIY.SAT.KÂR 500,00

Ticari Alacaklar Ticari alacaklar, ba şlıca iki ana hesapta takip edilmektedir. Senetsiz ve senetli olarak da grupland ıracağımız bu hesaplar şunlardır; 120 ALICILAR ( İşletmemizden mal veya hizmet alan mü şterilerin cari hesaplar ının izlendi ğ i hesaplar, senetsiz alacaklar ) 121 ALACAK SENETLER İ ( Borçlanan mü şterilerin i şletmemize borçlar ı kar şıl ı ğ ı verdikleri senetlerin (bonolar ın) izlendi ğ i hesaplar) Bu hesaplar bir yıldan daha uzun vadeli oldukları taktirde; 220 ALICILAR ve 221 ALACAK SENETLER İ şeklinde kullanılırlar. Alacak hesapları arasındaki kayıtlar İşletmenin bir müşterisinden olan senetsiz alacağını, senetli alacağı dönüştürmesi


16

İşletmemiz KLM A. Ş ’den bir i şlem nedeniyle 1.350,00 alaca ğ ı vard ır. Bu alaca ğ ı için 3 ay vadeli senet almı şt ır. 121 ALACAK SENETLER İ

1.350,00

121.01 Portföydeki Alacak Senetleri

1.350,00

120 ALICILAR

1.350,00

120.01 KLM AŞ .

120 ALICILAR 1.350,00

1.350,00

120.01 KLM A Ş . 1.350,00

1.350,00

KLM AŞ’den olan senetsiz alaca ğın, senetliye çevrilmesi nedeniyle alacaklarda azalma olmu ştur.

KLM AŞ’den olan senetsiz alacak kalmam ıştır.

1.350,00

121 ALACAK SENETL. 1.350,00

121.01 Portföydeki A.S 1.350,00

KLM AŞ’den olan senetsiz alaca ğa kar şılık senet alınması nedeniyle alacaklarda artma olmu ştur.

Alınan senet i şletmede tutulduğu zaman Alt hesap olarak Portföydeki Alacak Senetleri kullanılmaktadır.

KLM A.Ş’den alınan senet tahsil edilmek üzere bankaya verilmiştir. 121 ALACAK SENETLER İ

1.350,00

121.02 Tahsile Verilen Alacak Senetl.

1.350,00

121 ALACAK SENETLER İ

1.350,00

121.01 Portföydeki Alacak Senetl.

1.350,00

121 ALACAK SENETL. 1.350,00 1.350,00

1.350,00


17


121.02 Tah.Ver.Al.Sen.

1.350,00

1.350,00

KLM AŞ’den alınan senedin tahsilde olduğu alt hesapta izlenmektedir.

Bankadan (Ziraat B.) al ınan bilgiye göre senet tahsil edilip, bankadaki hesaba yatmıştır. Banka 25,00 TL komisyon kesmi ştir. 102 BANKALAR

1.350,00


1.325,00

653 KOMİSYON GİDERLER İ 121 ALACAK SENETLER İ

25,00 1.350,00

121.02 Tahsile Verilen Alacak Sen.

1.350,00

121 ALACAK SENETL. 1.350,00 1.350,00


1.350,00

1.350,00 1.350,00

121.02 Tah.Ver.Al.Sen. 1.350,00

1.350,00

Bu senetle ilgili herhangi bir tutar gerek ana hesapta

gerek alt hesaplarda gözükmeyecektir.

Diğer Alacaklar İşletmenin ortakları veya personelinden alacağı olduğu zaman kullanılan hesaplardır. Bunlardan bazıları aşağıdadır.

131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR ( İşletmeye borçlanan ortaklar nedeniyle izlenen ortaklar ın cari hesaplar ıd ır). 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR ( İşletmenin yat ır ım amaçl ı ortak oldu ğ u şirketlerden (% 10’dan az hisseye sahip olduklar ı şirketlerden) alacakl ı oldu ğ unda kullanılan hesaplard ır). 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR ( İşletmenin yat ır ım amaçl ı ve % 10’dan daha fazla oranda ortak oldu ğ u şirketlerden alacakl ı oldu ğ unda kullanılan hesaplard ır). 135 PERSONELDEN ALACAKLAR ( İşletmenin personelinin i şletmeye olan çe şitli borçlar ında kullanılan hesaplard ır).


18

Stoklar İşletmenin doğrudan veya üreterek satmak için ald ığı hammadde veya hazır mallardır. Bunların takip edildiği hesaplar aşağıdadır.

150 İLK MADDE MALZEME (Üretmek amacı yla sat ın al ınan madde ve malzemeler bu hesapta izlenirler). 151 YARI MAMULLER (Üretim a şamasında yar ı mamul hale gelen ürünler bu hesapta izlenirler). 150 İLK MADDE MALZEME (Üretmek amacı yla sat ın al ınan madde ve malzemeler bu hesapta izlenirler). 152 MAMULLER (Üretim a şamasında mamul hale gelen ürünler bu hesapta izlenirler). 153 TİCAR İ MALLAR ( İşletmenin tekrar satmak amacı yla ald ı ğ ı mallar bu hesapta izlenirler). İlk üç stok hesab ı daha çok maliyet muhasebesini ilgilendirir. Bu derste daha çok 153 T İCAR İ MALLAR ele al ınacaktır. Ticari mallar al ındığında, satan firma katma de ğer vergisini (KDV) ayr ıca hesaplayarak faturaya ilave eder. Kay ıtlarda alınan ticari malın değeri ve KDV tutarı ayrı ayrı gösterilmelidir. Katma değer vergisi; yaratılan katma değer üzerinden alınan ve son tüketicinin üzerinde kalan bir vergidir. Bu nedenle mal son tüketiciye satılıncaya kadar, yarat ılan katma değer dışında kalan k ısım alıcıya devredilir. Yani işletme yarattığı katma değer kadar vergi sorumlusudur. KDV, muhasebe kayıtlarında açık bir şekilde izlenmelidir


19

Muhasebe kayıtları (katma değer konusunun açıklanması)

1 0 0 + 0 T

180,00 TL

=

1.180,00 TL

Katma Değer

+ Katma Değer Vergisi =

Satış Fiyatı

1.000,00 TL Satış yapan İşletmede kalacak

Satıcı işletme vergi Dairesine yatıracak

Alıcı işletme veya satıcıya ödeyecek

L

1.000,00 + 180,00 = 1.180,00 liral ık vazoyu alan ve bedelini pe şin ödeyen işletmenin yapacağı muhasebe kaydı 153 TİCAR İ MALLAR 153.88El Yapımı BüyükVazo

1.000,00 1.000,00

191 İNDİR İLECEK KDV 100 KASA 100.01 TL Kasası

180,00 1.180,00 1.180,00

Açıklama: Al ıcının ödedi ğ i 1.000,00 TL mal ın bedelidir. 180,00 TL KDV’yi de al ıcı ödemi ştir, ancak üzerinde kalmayacakt ır. Bir bak ıma vergi dairesinden alaca ğ ıd ır. Bu mal sat ıld ı ğ ında olu şacak KDV tutar ından indirecektir.

Vazoyu 1.000,00 liraya alan i şletme bunun üzerine 250,00 TL kâr ekleyerek 1.250,00 liraya satt ığını, % 18 KDV (225,00 TL) ilavesiyle toplam 1.475,00 lira nakit aldığını varsayalım. Bu durumda aşağıdaki gibi kayıt yapılmalıdır. 100 KASA 100.01 TL Kasası

1.475,00 1.475,00

600 YURTİÇİ SATIŞLAR 600.038 El Yapımı Vazo

391 HESAPLANAN KDV

1.250,00 1.250,00 225,00


20

Açıklama: Sat ı ş kayd ında Ticari Mallar yerine“600 Yurtiçi Sat ı şlar” hesabını görmekteyiz. Bu hesabın tutar ı: maliyet (1.000) + kâr (250) olmak üzere 1.250,00 TL’dir. KDV ise devlet ad ına al ınmı ş bir tutard ır. (Vergi Dairesine borç). İ ndirilecek KDV (180) ile Hesaplanan KDV (225) aras ındaki fark i şletme taraf ından vergi dairesine yat ır ılacakt ır.

İşletmenin mal al ırken ödedi ğ i 180,00 TL KDV bir bak ıma devletten alaca ğ ıd ır. Satarken ald ı ğ ı 225,00 TL devlete borcudur. Aradaki fark ı vergi dairesine yat ırmal ıd ır. Bunun için önce a şa ğ ıdaki kayıt yapılmal ıd ır. 391 HESAPLANAN KDV 191 İNDİR İLECEK KDV 360 ÖDENECEK KDV

225,00 180,00 45,00

Vergi ödendi ğ inde yapılacak kayıt 360 ÖDENECEK KDV 100 KASA 100.01 TL Kasası

45,00 45,00 45,00

Stokların hareketinde uygulanan yöntemler: 1. Sürekli envanter yöntemi: Yap ılan her satışın sonunda, satılan malın maliyeti dikkate al ınarak kayıt yapılması esasına dayanır, uygulaması zordur. Az sayıda yüksek değerde satış yapanlar için uygulanabilir. 2. Aralıklı envanter yöntemi: Satılan malların maliyetini dönem sonunda yapılan sayım ve değerleme sonucuna göre bulunması yöntemidir. Değerleme konusu farklılık gösterdiği için konu ile ilgili başlıca üç yöntem örneklerle anlatılacaktır. 1. Sürekli envanter yöntemi: Herhangi bir anda veya dönem sonunda aşağıdaki işlemler yapılır. Uygulaması çok zordur. Yüksek tutarl ı stok hareketleri için elverişli olabilir. Maliyeti 10.000,00 TL olan mal 15.000,00 liraya sat ılmış olsun. İlgili yevmiye defteri kayıtları aşağıdaki gibi olur. (Not: KDV dikkate al ınmadan kayıtlar yapılmıştır. Satış kaydı:

100 KASA 600 YURTİÇİ SATIŞLAR

15.000,00 15.000,00

Maliyet kaydı:


21

621 SAT.TİC.MALLAR MALİY. 153 TİCAR İ MALLAR

10.000,00 10.000,00

Büyük defter kay ıtlar ı

153 TİCAR İ MALLAR 10.000,00

10.000,00

621 SAT.TİC.MAL.ML

600 YURTİÇİ SATIŞL.

10.000,00

15.000,00

Aralıklı envanter yöntemi için örnek: Bir işletmenin dönem ba şı stoklar ı dahil, yıl içinde aldığı stoklar ın (ticari mallar ın) maliyeti 32.000,00 lirad ır. Yıl içinde yapılan satışlar ın (maliyet + kâr) toplam ı 36.100,00 lirad ır. Satılan bu mallar ın maliyetini hesaplamak için stok say ımı yapılmıştır. Sayım yapılması ile beraber değerlemesi de yap ılmalıdır. Değerleme için bazı yöntemler kullanılmaktadır. Bundan sonraki k ısımda değerleme yöntemlerini ve bunlara göre yap ılan hesaplamalar ele alınacak, yukar ıdaki örnek ayr ı ayr ı çözülecektir.

153 TİCAR İ MALLAR

600 YURTİÇİ SATIŞL.

……..… ………… ……….. 32.000,00

……….. ……….. ………… 36.100,00

Stoklar ın gerçek maliyetlerinin belirlenmesinde kullan ılan, 1. İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FIFO): İşletmenin satışlar ını, ilk aldığı ve depoladığı mallardan yapması varsayımına dayanır.

Örnek: İşletmenin bilanço gününde 200 adet “X” mal ı vardır. Bu mal ile ilgili hareketler aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Satın Alma Tarihi

Miktar (Adet)

D.B. 01.01.2007 04.04.2007 02.06.2007 11.09.2007 05.12.2007

100 300 400 200 150 1.150

Birim Maliyet (TL) 25,00 26,00 29,00 28,00 30,00

Toplam Maliyet (TL) 2.500,00 7.700,00 11.600,00 5.600,00 4.500,00 32.000,00


22

Sayım sonucunda X mal ından 200 adet bulundu ğu anlaşılmıştır. FIFO yönteminde ilk al ınan mallar ın öncelikle sat ıldığı varsayıldığından 200 adedin 150’si en son al ınan 50’si de ondan önce al ınan mallardan oluşur. Buna göre Stoklar ın değerlemesi: 150 x 30 = 4.500,00 50 x 28 = 1.400,00 200 = 5.900,00 Satılan malın maliyeti 32.000 – 5.900 = 26.100 FIFO yöntemine göre sat ılan malın maliyeti 26.100,00 lirad ır. 153 Ticari Mallar Hesabı’ndan sat ılan mallar ın maliyeti kadar tutar 621 Sat ılan Ticari Mallar ın Maliyeti hesabına aşağıdaki kayıtladevredilir.

621 SATILAN TİC.MAL.MALİYE. 153 TİCAR İ MALLAR

26.100,00 26.100,00

600 Yurtiçi Satışlar hesabı genel toplayıcı hesap olan 690 Dönem Kâr ı veya Zarar ı hesabına devredilir.

600 YURTİÇİ SATIŞLAR 690 DÖN KÂRI VEYA ZARARI

36.100,00 36.100,00

621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabı da genel toplayıcı hesap olan 690 Dönem Kâr ı veya Zarar ı hesabına devredilir.

690 DÖN KÂRI VEYA ZARARI 621 SAT. TİC.MAL.MALİYE.

26.100,00 26.100,00

Yapılan bu kayıtlar ın sonunda ilgili büyük defterlerde a şağıdaki durum ortaya çıkar.

153 TİCAR İ MALLAR ……..… ………… ……….. 32.000,00

26.100,00

621 SAT.TİC.MAL.ML. 26.100,00

26.100,00


23

600 YURTİÇİ SATIŞL. 36.100,00

690 DÖNEM KÂRI ZA.

……… ……….. ………… 36.100,00

……….. ……….. ………… 36.100,00

2. Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LIFO): İşletmenin satışlar ını öncelikle son aldığı ve depoladığı mallardan yapması varsayımına dayanır. Aynı örneğin verileri hatırlanmak amacıyla tekrar aşağıya alınmıştır.

Satın Alma Tarihi

Miktar (Adet)

D.B. 01.01.2007 04.04.2007 02.06.2007 11.09.2007 05.12.2007

100 300 400 200 150 1.150

Birim Maliyet (TL) 25,00 26,00 29,00 28,00 30,00


LIFO yönteminde son al ınan mallar ın öncelikle sat ıldığı varsayıldığından 200 adedin 100’ü dönem ba şı mevcudundan 100’ü de ondan sonra al ınan mallardan oluşur. Buna göre Stoklar ın değerlemesi: 100 x 25 = 2.500,00 100 x 26 = 2.600,00 200 = 5.100,00 Satılan malın maliyeti 32.000 – 5.100 = 26.900 LIFO yöntemine göre sat ılan malın maliyeti 26.100,00 lirad ır. 153 Ticari Mallar Hesabı’ndan sat ılan mallar ın maliyeti kadar tutar 621 Sat ılan Ticari Mallar ın Maliyeti hesabına aşağıdaki kayıtladevredilir.


26.900,00 26.900,00

600 Yurtiçi Satışlar hesabı genel toplayıcı hesap olan 690 Dönem Kâr ı veya Zarar ı hesabına devredilir.


36.100,00 36.100,00


24



26.900,00 26.900,00

Yapılan bu kay ıtlar ın sonunda ilgili büyük defterlerde a şağıdaki durum ortaya çıkar.

153 TİCAR İ MALLAR ……..… ………… ……….. 32.000,00

621 SAT.TİC.MAL.ML.

26.900,00

26.900,00


26.900,00

690 DÖNEM KÂRI ZA.

……… ……….. ………… 36.100,00

……….. ……….. ………… 36.100,00

3. Ortalama Maliyet Yöntemi (OMY): İşletmenin satışlar ını maliyetini ortalama fiyatla belirlenmiş mallardan yapması varsayımına dayanır. Aynı örneğin verileri hatırlanmak amacıyla tekrar aşağıya alınmıştır.

Satın Alma Tarihi

Miktar (Adet)

D.B. 01.01.2007 04.04.2007 02.06.2007 11.09.2007 05.12.2007

100 300 400 200 150 1.150

Birim Maliyet (TL) 25,00 26,00 29,00 28,00 30,00


Ortalama maliyet yönteminde alınan tüm mallar ın ortalama maliyeti hesaplan ır. Stok mevcudu ortalama birim maliyeti ile çarp ılarak bulunur. Buna göre Stoklar ın değerlemesi: Birim maliyeti 32.000 / 1.150 = 27,83 TL Stoklar ın toplam maliyeti: 200 x 27,83 = 5.565,22 TL Satılan malın maliyeti 32.000,00 – 5.565,22 = 26.434,78 TL


25


26.434,78 26.434,78

600 Yurtiçi Satışlar hesabı genel toplayıcı hesap olan 690 Dönem Kâr ı veya Zarar ı hesabına devredilir. Maliyeti 10.000,00 TL olan mal 15.000,00 liraya sat ılmış olsun. İlgili büyük defter kayıtlar ı aşağıdaki gibi olur.


36.100,00 36.100,00



26.434,78 26.434,78

Yapılan bu kayıtlar ın sonunda ilgili büyük defterlerde a şağıdaki durum ortaya çıkar.

153 TİCAR İ MALLAR ……..… ………… ……….. 32.000,00

26.434,78


……… ……….. ………… 36.100,00

621 SAT.TİC.MAL.ML. 26.434,78

26.434,78

690 DÖNEM KÂRI ZA. ……….. ……….. ………… 36.100,00


Finansal Muhasebe Ders Notlari Sadece Fin

Recommend Documents