EL DISEÑO, VISIBILIDAD Y CREDIBILIDAD Por Antanas Mockus 1. La poca visii!i"a" visii!i"a" "#! "is#$o s# r#!aciona r#!aciona con su o%nipr#s#ncia. o%nipr#s#ncia. En #cto, #! "is#$o 'ac# part# "# una r#t(rica visua! )s#cun"aria%#nt# t*cti! ca"a v#+ %*s a%p!ia%#nt# #%p!#a"a ca"a v#+ %*s #-i#nt#. Co%o #n cua!/ui#r r#t(rica, #s #s#ncia! para su &unciona%i#nto #! /u# no nos p#rcat#%os "# #!!a. Por !o tanto #! "#stino "#! u#n "is#$o #s 'ac#rs# invisi!#. D# '#c'o, #! 'o%r# cont#%por*n#o 'aita un %un"o "# o0#tos o "# #-pr#sion#s r*&icas i#n !ora"os sin "ars# cu#nta "# #!!o. Co%pr#n"#r #! ra"o #n #! cua! #! "is#$o contriu# #n nu#stros "as a proporcionar cr#"ii!i"a" #n cua!/ui#r ca%po pu#"# s#r un pri%#r paso para p#nsar #n !a cr#"ii!i"a" "# /ui#n#s au"an a #n#rar cr#"ii!i"a". 2LA 2LA 3ORM 3ORMAC ACI4 I45 5 DE 65 PRO3 PRO3ES ESIO IO5A 5AL L E5 DISEÑO ES LA 7RA5SMISI45, E5 PAR7E IMPL8CI7A, Y E5 PAR7E E9PL8CI7A, DE ESA ESAS RE:LA E:LAS S ;6E SERV SERVE E5 PARA CREA CREAR R Y PARA <6=:AR>.
?. E! pr#"o%inio #n to"os !os *%itos "# !a r#t(rica "# !a i%a#n !!#va a /u# 'asta
#! %*s co%@n corri#nt# "# !os ciu"a"anos particip# "# "#cision#s si%i!ar#s a !as /u# to%an !os "is#$a"or#s. E! "# !a i%a#n #s un !#nua0# /u# s# apr#n"# si%u!t*n#a%#nt# con #! !#nua0# v#ra! articu!a"o 0u#a un pap#! "#&initivo #n #! in&ini in&inito to ci#!o ci#!o "# "iso!u "iso!uci( ci(n)a& n)a&ir% ir%aci aci(n)" (n)"iso iso!uc !uci(n i(n "# !a in"ivi in"ivi"ua! "ua!i"a i"a" " "# !a "iv#rsi"a" cu!tura!. Ci#rta%#nt# ta%in #n #! ca%po "# !as i%*#n#s co#-ist#n %uc'os !#nua0#s p#ro #stos s# apoan cr#ci#nt#%#nt# #n una ra%*tica una r#t(rica co%@n /u# #s asi%i!a"a "# %an#ra %*s o %#nos intuitiva a #sca!a p!an#t p!an#taria aria,, con&i con&iura uran"o n"o un !#nua !#nua0# 0# transcu transcu!tu !tura! ra!.. Las r#!as r#!as i%p!c i%p!cita itass #n #! "is#$o #sp#cia!%#nt #sp#cia!%#nt# # #n !os pro"uctos pro"uctos /u# #-pr#san #-pr#san !a 2cr#sta> "#! ca%io son r*pi"a%#nt# asi%i!a"as por #! p@!ico. Ca"a v#+ %*s &*ci!%#nt# #! 2%a!> "is#$o #s r#conoci"o #n#ra r#c'a+o, consci#nt# # inconsci#nt# . As co%o no s# n#c#sita sa#r ra%*tica para r#"as, as #! consu%i"or #s ca"a v#+ %*s i%p!aca!# con !a transr#si(n "# !as r#!as "#! "is#$o. En #n#ra!, !os ca%ios #n !a "#!i%itaci(n "# !o r#conoci"o co%o un 2u#n "is#$o> conv#r#n #n una #sp#ci# "# t#n"#ncia c#ntra! /u# s# i%pon# i%p!aca!#%#nt#. La &unci(n #con(%ica "#! "is#$o, su cont contri riuc uci( i(n n a !a a%p! a%p!ia iaci ci(n (n "# !os %#rc %#rca" a"os, os, con con nu#vo nu#voss pro" pro"uct uctos os s# v# o!ia"a o!ia"a a r#novars# r#novars# p#r%an#nt#%#nt#. p#r%an#nt#%#nt#. Estar #n !a &as# con !a %o"a a! %is%o ti#%po procurar /u# !o cr#a"o s#a p#r#nn# #s #! "o!# r#to "#! "is#$a"or "#! tra traa0 a0a" a"or or "# !a cu!t cu!tur ura a actu actua! a!.. En un cont cont##-to to "# in#! in#!u" u"i i!# !# "arvi "arvini nis% s%o o !as !as '#t#ro"o-ias s# ar#n r*pi"a%#nt# paso "#0an "# s#r!o o "#sapar#c#n, si#n"o
su *%ito "# sup#rviv#ncia ca"a v#+ %*s !oa!. 5o 'a nic'os ca"a v#+ %*s #! r#conoci%i#nto #s p!an#tario o no #s.
2EL DESEÑO AY6DA A RE:6LAR LA COM65ICACI45 Y EL COMPOR7AMIE57O>.
. La &or%aci(n "# un prosiona! #n "is#$o #s !a trans%isi(n, #n part# i%p!cita, #n par!# #-p!cita, "# #sas r#!as /u# sirv#n para cr#ar para 0u+ar. E! conoci%i#nto "# !os "is#$a"or#s circu!a por "iv#rsos cana!#s. E! i%p!cito a travs "# sus pro"uccion#s "# sus 0uicios, cuan"o #stos no s# aco%pa$an "# una aru%#ntaci(n. E! #-p!cito a travs "# !a &or%aci(n aca"%ica "# %#canis%os co%o pu!icacion#s #v#ntos #sp#cia!#s /u# co%pro%#t#n ant# to"o a a/u#!!a &racci(n "# !a prosi(n %*s a&n a una vocaci(n "# inv#stiaci(n aca"%ica p#ro in&!u#n sor# #! con0unto "# !a co%uni"a" prosiona!, #%p#+an"o por !o #n#ra! por in&!uir sor# !os asp#ctos %*s sup#r&icia!#s "# su pr*ctica. As suc#"# #n %uc ' as p r o& # si on # s p # ro ! a c ir c u! a ci ( n " #! c on o ci %i #n to " # ! os " is # $a " or # s a $a " # a ! o s p r o !# % as u s ua ! #s " # ! a c i rc u !a c i( n " # ! c on oc i% i# nto # ! " # !a t ra ns% is i( n " # ! as r # !a s r *p i"a %# nt # c a% i an t# s p ar ci a! %# nt # c o% pr #n "i "a s " #s "# t #o r as t a% i n ca%iant#s pro!#%as /u# pu#"#n s#r #stu"ia"os "#s"# !a t#ora "# !a r#cont#-tua!i+aci(n !a r#construcci(n "# %o"#!os p#"a(icos /u# propon# Basi! B#rnst#inF.
G. La int#rnaciona!i+aci(n "# !a #cono%a ac#!#ra !a constituci(n "# !a #sp#ci# "# #sttica %un"ia! %#"ia /u# s# #-pr#sa con particu!ar &u#r+a #n !a pu!ici"a" /u# pu#"# s#r n#&asto inorar #ntr# otras c os as p or /u # c on "i ci on a p ro &u n" a% #n t# ! a r #c #p ci (n s oc ia ! " # cua!/ui#r #-pr#si(n p@!icaF. La a!ta "iv#rsi"a" cu!tura! pu#"# "## #nri/u#c#r #! traa0o #n "is#$o. 7raa0ar con varias s#%*nticas a! ti#%po pu#"# s#r %u co%p!#0o p#ro #s# #s proa!#%#nt# #! ca%ino si pr#t#n"#%os 'ac#r "# !a "iv#rsi"a" cu!tura! un patri%onio activo. Es posi!# 'iri"ar, p#ro 'a 'iri"acion#s /u# vio!an !os c("ios /u# pr#t#n"#n ca%iar. 6na #-posici(n a "iv#rsas tra"icion#s /u# !!#v# a r # sp # ta r " # s" # " #n t ro " i st in t os c ( "i os c u !t ur a !# s , a u %# n ta ! as posii!i"a"#s "# un "is#$o po!is%ico.
2EL M65DO SIEMPRE HA SIDO EL REI5O DEL SI:5O, PERO AHORA ES CO5SCIE57EME57E 7RABA
.
. E! "is#$o au"a a r#u!ar !a co%unicaci(n #! co%porta%i#nto. Contriu# "# %an#ra i%p!cita a !a s#!#cci(n 0#rar/ui+aci(n "# c on oc i% i# nt os p ar a " ar !# s s #n ti "o u ti !i "a " # n u n c on t# -t o " # "# stin o. E! " is#$ o ti#n # u na ca ra p #"a (ica . E! "is #$o #s p#"aoa. Aun/u# #! "is#$o 0u#a un pap#! crucia! #n #s# @!ti%o #s!a(n "#! proc#so "# 2r#cont#-tua!i+aci(n>, no ti#n# por /u s#r t#%a "#! %is%o. En #cto, !a !!a%a"a opini(n, !os po!ticos !os %#"ios %asivos, no 'a!an "#J "is#$o, aun/u# no #-istan sin !. 7o"o #sto au"a a co%pr#n"#r por /u part# "#! po"#r "#! "is#$o "# riva "# !a ca pac i" a" pa ra 'ac #r in vis i!# #! # s&u #r +o "# p r #& i u ra ci ( n i nt #n ci o na !. C o n & r #c u #n c ia # ! " i s# $ o " # # a tr a #r !u#o "#sapar#c#r. Sin #%aro #! "is#$o a"#%*s %*s a!!* "# s#r un 2 i ns tr u %# n to > c r uc ia ! # n n u #s tr a p oc a # s t a % i n u n c a %p o " # cr#aci(n !a 0#rar/ui+aci(n /u# pr#t#n"# va!#r por s. E! "is#$o 'ac# circu!ar "# un %#"io a otras &or%as s#!#ccion*n"o!as 0#rar/ui+*n"o!as r#!acion*n"o!as con nu#vos *%itos "# sini&icaci(n.
K. E! "is#$o contriu# nota!#%#nt# a !a p#r%an#nt# r#) s#%anti+aci(n "# !a vi"a coti"iana. Hac# ca%iar %an#ras "# "#cir "# 'ac#r. Contriu# as a constituir %o"os "# vi"a pautas "# v a !o r ac i( n . A v #c # s p or / u# # s /u # %a ti + a, s i% p !i &i c a, a u %# nt a ! a " is p on i i !i "a " , a v #c # s au n /u # t a! v # + c on % #n o r & r #c u #n c ia por/u# intro"uc# co%p!#0i"a" ro%p# con !o #sp#ra"o. La soci#"a" v iv # # n u n % u n" o c a" a v #+ % * s ' a i ta " o p o r 2 r #p r #s # nt ac io n #s > #s/u#%ati+acion#s /u# aun/u# #! r#n"i%i#nto #con(%ico o "#"uctivo por 2"is!ocacion#s> rupturas /u# au%#ntan !a #&icacia c o% un ic at iv a / u# r #" uc #n ! a u ni !a t# ra !i "a " i n" uc i" a p or ! as r#pr#s#ntacion#s. Esta "o!# r#novaci(n p#r%an#nt# constitu# n u# st ro u ni v# rs o s us p ot #n ci a! i" a" #s s on a %p !i a" as p or ! a posii!i"a" "# con&iurar "# ant#%ano, "#s"# #! pap#! o !a panta!!a. E! %un "o si#% pr # 'a si" o #! r# ino "# ! s ino , p #r o a' ora #s consci#nt#%#nt# traa0a"o co%o ta!.
. E ! c on c# pt o % is %o " # " is #$ o # s a s o! ut a% #n t# c #n tr a! # n ! a %#ta&sica i%p!cita "# nu#stra poca. Cont#%por*n#a%#nt# ta! v #+ p or u n ! ar o t i# %p o s # ! # r #c on oc # s #r # -c !u si va %# nt # a a/u#!!o /u# s# "#0a r#pr#s#ntar "ispon#r. Lo /u# no s# pu#"# "#scriir con pr#cisi(n, #s/u#%ati+ar, conv#rtir #n i%a#n "o%#$a"a ! o / u# n o s # " #0a " o% ina r t cn ic a% #n t# n o # s. 7an to # n ! os p r oc # so s " # r #p r #s # nt a ci ( n c o %o # n # ! " #s p !i # u # t c n ic o " # ! a "isponii!i"a", /u# ca"a v#+ %*s in&!u# !a #sra "# !a r#pro"ucci(n
cu!tura!, #! "is#$o co%o pr#&iuraci(n "#s"# #! sino #scrito, "#s"# !a r # pr # s# n ta ci ( n i" i% # ns io n a! , 0 u# a u n p ap # ! c # nt ra !. 6 na p ar t# cr#ci#nt# "# !a r##!aoraci(n consci#nt# "# !a sinta-is #n /u# vivi%os i n% #r so s # s t ar #a " # u st #" #s . P or to "o # !! o, % *s / u# p or s u c r# "i i !i "a " s oc ia ! ! os " is #$ a" or #s " # #n p r# oc up ar s# p or s u r#sponsai!i"a" socia!. Est*n #n #! o0o "#! vo!c*n.
2POR 7ODO ELLO, MNS ; 6 E POR S6 CREDIBILIDAD SOCIAL LOS DISEÑADORES DEBE5 PREOC6PARSE POR S6 RESPO5SABILIDAD SOCIAL>.
. En snt#sis, !a "i%#nsi(n socia! "#! "is#$o, "## s#r aor"a"a %*s / u # # n t r % in o s " # c r# " i i! i" a ", # n t r % in o s " # % is i( n . E n # st # ca%po, co%o #n otros ca%pos prosiona!#s, pu#"# s#r in"#s#a!# una #-c#siva con&ian+a #n !os #-p#rtos. P#ro !os #-p#rtos son un %a! o un i#n n#c#sario, a s# trat# "# #-a!tar a! in"ivi"uo o "# cr#ar s o !i "a r i" a" # n r up os , # n s o ci # "a "# s o # n # ! p !a n #t a # n t# r o. E s posi!# /u# !a r#pro"ucci(n cu!tura! 'aa #ntra"o #n una nu#va &as# / u# ! # o to r a u n p ap #! / u# p r# ci sa %# nt # # n # ! " is #$ o p #r %i t# articu!ar caos #structuraci(n %#ticu!osa consci#nt# "# proc#sos, #structuras pro"uctos. Esa articu!aci(n s# v# posii!ita"a por !a %an#ra "# s#r #! s#nti"o por !a posii!i"a", si#%pr# ai#rta, "# #sa %aravi!!a !!a%a"a %#t*&ora /u# co%o !o s#$a!a nu#stro co!#a Luis Car!os R#str#po, #s !a %an#ra "# "#sinar #n :r#cia a !os ca%ion#s "#! trast#o. Cons#rvar un patri%onio "# s#nti"o a! %is%o ti#%po r#or"#nar!o, r#)s#%anti+*n"o!o a !a !u+ si#%pr# ca%iant# "# !os n u #v o s c o nt # -t os , ' a ci # n" o p o si ! # ! a c o# - is t# n ci a " # " i v# r sa s &or%as "# so!i"ari"a" #s ta! v#+ #! n@c!#o "# !a %isi(n socia! "#! "is#$a"or.