INDICE CAPITULO I: DEFINICIÓN, IMPORTANCIA, DIMENSIONES Y CLASES DE AUTOESTIMA 1.1. ¿QUÉ ES LA AUTOESTIMA?................................ AUTOESTIMA?.....................................................pag. .....................pag. 1 1.1.1. 1.1.1. ¿Cóm !"#$a% !& a#'!(')ma? a#'!(')ma?........ ................ ............... ............... ................ ................ .........pag. .pag. * 1.1.+. 1.1.+. D!(a%%&& D!(a%%&& "!& a#'$$! a#'$$!p'-p'-----------------------pag. -pag. 1.+. Imp%'a$)a "!& a#'!(')ma---------------..pag. 1.*. D)m!()!( "!& a#'!(')ma--------------...pag. / 1.. C&a(!( "! a#'!(')ma------------------pag 0 CAPITULO II AUTOESTIMA EN LOS NIOS Y NIAS Y LA INFLUENCIA DE PADRES PADRES Y PROFESORES EN ELLA. +.1. A#'!(')ma ! &( )2( 3 )2a(-------------pag. 11 +.1.1. Fa$'%!( "! %)!(g 3 4a$'%!( p%'!$'%!( 5#! p%m#!6! !& a#'!(')ma )4a')&-----------------------.pag. 11 +.1.+. Ca%a$'!%7(')$a( "! &( )2( $ a&'a 3 8a9a a#'!(')ma--.pag. 1+ +.1.*. A$')'#"!( p('#%a( ! &( )2( 5#! a8)'#a&m!'! )")$a #a 8a9a a#'!(')ma---------------------..pag. 1* +.1.. Ca%a$'!%7(')$a( "! # )2 $ a&'a a#'!(')ma-----..pag. 1 +.1.;. ¿Q#< p%m#!6! !& a#'!(')ma )4a')&?...................................pag. 1; +.+. I4&#!$)a "! pa"%!( 3 p%4!(%!( ! !& "!(a%%&& "! &a a#'!(')ma.pag. 1; +.+.1. Pa#'a( pa%a pa"%!( pa%a 4a6%!$!% &a a#'!(')ma-----pag. 1= +.+.+. Pa#'a( pa%a pa"%!( pa%a a#m!'a% &a a#'!(')ma )4a')&-..pag. +> +.+.*. E('%a'!g)a( pa%a pa"%!( 5#! a#m!'a &a a#'!(')ma---pag. +1 +.+.. ¿Q#< p"!m( a$!% "7a a "7a ! $a(a ! &a !($#!&a?......pag. ++ +.+.;. C"#$'a( 5#! pa"%!( 3 !"#$a"%!( "!8! !6)'a%----..pag. + +.+.=. ¿$óm $%%!g)% a& )2 () "a2a% (# a#'!(')ma?....................pag. +; CAPITULO III UE@OS Y CUENTOS QUE FAORECEN LAAUTOESTIMA--.pag. +B CONCLUSIONES---------------------..pag.. + CONCLUSIONES---------------------..pag I
[email protected]. *
DEDICATORIA
El trabajo de investigación monográfico lo dedico a mi esposo y a mis padres a quienes les debo todo lo que tengo en esta vida. A Dios, ya que gracias a él tengo a estas personas tan maravillosas, los cuales cuales me apoy apoyan an ya sea sea en mis derrotas derrotas y celeb celebran ran mis triunfos. A nuestros profesores quienes son nuestros guías en el aprendiaje, dánd dándon onos os los los !ltim !ltimos os cono conoci cimi mien ento toss para para nues nuestr tro o buen buen desenvolvimiento en la sociedad.
INTRODUCCIÓN Ua "! &a( 6a%)a8&!( 6a%)a8&!( m( m( ()g)4)$a')6a( pa%a &a a"ap'a$)ó ($)a& 3 !& <)' <)' ! ! &a 6)"a !( '!!% #a a#'!(')ma a#'!(')ma p()')6a, p()')6a, !( "!$)%, (a8!%(! 3 (!')%(! $mp!'!'! ! ")4!%!'!( a(p!$'(.
DEDICATORIA
El trabajo de investigación monográfico lo dedico a mi esposo y a mis padres a quienes les debo todo lo que tengo en esta vida. A Dios, ya que gracias a él tengo a estas personas tan maravillosas, los cuales cuales me apoy apoyan an ya sea sea en mis derrotas derrotas y celeb celebran ran mis triunfos. A nuestros profesores quienes son nuestros guías en el aprendiaje, dánd dándon onos os los los !ltim !ltimos os cono conoci cimi mien ento toss para para nues nuestr tro o buen buen desenvolvimiento en la sociedad.
INTRODUCCIÓN Ua "! &a( 6a%)a8&!( 6a%)a8&!( m( m( ()g)4)$a')6a( pa%a &a a"ap'a$)ó ($)a& 3 !& <)' <)' ! ! &a 6)"a !( '!!% #a a#'!(')ma a#'!(')ma p()')6a, p()')6a, !( "!$)%, (a8!%(! 3 (!')%(! $mp!'!'! ! ")4!%!'!( a(p!$'(.
La a#'!( a#'!(')')ma ma !( #a #a a$')'#" 8()$a 8()$a 5#! "!'!%m "!'!%m)a )a !& $mp%'am)!' 3 !& %! %!")m) ")m)! !' ' !($& ($&a a% "!& a&#m a&#m . E& "!(a%%&& "! &a a#' a#'!( !(') ')ma ma !(' (' !('%!$am!'! %!&a$)a" $ &a $()"!%a$)ó, 6a&%)a$)ó 3 $%7')$a $%7')$a %!$)8)"a %!$)8)"a p% &( )2( )2( "! "! pa%'! "! &( a"#&'(. C#a" # )2 4%a$a(a ! # %!a !(p!$74)$a "!& %!")m)!' !($&a% (# a#'!(')ma (!% am!aa"a. E $am8) $am8) $#a" $#a" ')!! <)', !& )2 (! ()!'! ap% ap%8a 8a" ",, a$!p a$!p'a 'a" " 3 6a& 6a&%) %)a a" "GG &( &( (!' (!')m )m)! )!' '( ( a($ a($)a )a" "(( a !(a( !(a( ()'#a$)!( "! <)' 6a a )% m")4)$a" p()')6am!'! &a( p!%$!p$)!( 5#! !& )2 ')!! "! (7 m)(m. E('! '%a8a9 !(' !(' %ga %ga) )a a" " ! * $ap7 $ap7'# '#& &(: (: ! !& I $ap7 $ap7'# '#& & ( ( a8& a8&a a D!4))$)ó, )mp%'a$)a, $&a(!( 3 ")m!()!( "! &a a#'!(')maG ! !& II $ap7'#& a8& a8&am am( ( (8% (8%! ! a#' a#'!( !(')')ma ma ! &( &( )2 )2(H (Ha( a(.. Y &a )4&# )4&#! !$) $)a a "! pa"% pa"%!( !( 3 p%4!(%!( ! !&&aG P% &')m ! !& III $ap7'#& (! m!$)ó a&g#( 9#!g( 3 $#!'( pa%a '%a8a9a% !& a#'!(')ma. E( a(7 5#! !& p%!(!'! '%a8a9 ')!! $m 4) m')6a% a &( !"#$a"%!( a m)%a% &a %!a&)"a" !"#$a$)a& "!("! &a p!%(p!$')6a p()$&óg)$a 3 !(p!$74)$am!'! "!("! &a p!%(p!$')6a "! &a a#'!(')ma 3 p#!"a $#mp&)% )'!g%a&m!'! (# &a8% "$!'!.
LUJ MARKA.
LA AUTOESTIMA AUTOESTIMA PROCEDE DE UNO MISMO, NO DE LAS ADQUISICIONES ADQUISICIONES NI LA LA ACEPTACIÓN DE LOS DEMÁS. ADOPTA LA DECISIÓN PERSONAL DE PERSONAL DE ENAMORARTE DE LA PERSONA PERSONA MÁS MÁS HERMOSA, INCITANTE INCITANTE Y DIGNA.... ¡TÚ! ¡TÚ!
CAPITULO I DEFINICIÓN, IMPORTANCIA, DIMENSIONE Y CLASES DE AUTOESTIMA 1.1. 1.1.
¿QUÉ QUÉ ES ES LA LA AUTO UTOEST ESTIM IMA A? ES UNA ACTITUD.
Cm a$')'#" !( &a 4%ma a8)'#a& "! p!(a%, ama%, (!')% 3 $mp%'a%(! $()g m)(m. E( &a ")(p()$)ó p!%ma!'! (!g &a $#a& ( !4%!'am( $ ('%( m)(m(. E( !& ()('!ma 4#"am!'a& p% !& $#a& %"!am( #!('%a( !p!%)!$)a( %!4)%)<"&a( a #!('% 3 p!%(a&. S &a( &7!a( $4%ma"%a( 3 m')6a"%a( "! #!('%a p!%(a&)"a", 5#! &a (#('!'a 3 &! "a (!')", $(')'#3! !& $&! 8()$ "! &a p!%(a&)"a". La a#'!(')ma !( #a 4%ma "! (!% 3 a$'#a% %a")$a&, p#!(' 5#! a%%a)ga ! &( )6!&!( m( "( "! #!('%a( $apa$)"a"!(, 3a 5#! !( &a %!(#&'a'! "! &a #)ó "! #!('%( 8)'( 3 a$')'#"!( a"5#)%)"a(. La '!m')$a "!& a#'$$!p' 3 &a a#'!(')ma p#!"! #8)$a%(! ! !& ma%$ "! &a( actitud! "acia !# $i!$%. La $()"!%a$)ó "! &a( a$')'#"!( $m #a %ga)a$)ó %!&a')6am!'! "#%a"!%a "! $%!!$)a( ! '% a # 89!')6 ()'#a$)ó, 5#! p%!")(p! a %!a$$)a% p%!4!%!'!m!'! "! #a ma!%a "!'!%m)a"a, ( &&!6a a p&a'!a%( &a $#!(')ó "! &( $mp!'!( 4#"am!'a&!( "! &a m)(ma. D)$( $mp!'!(
(
"!
'%!(
')p(:
c%&'%!citi(%,
a)cti(%
*
c%$+%ta$'ta- % c%'ductua-. Su C%$+%''t C%&'iti(% a$! %!4!%!$)a a &a p!%$!p$)ó %!p%!(!'a$)ó m!'a& 5#! '!!m( (8%! !& 89!' "! &a a$')'#"G () #a 8a(! "! $$)m)!', a# ()!" &)m)'a" ")('%()a", (8%! # 89!' p#!"! !")4)$a%(! #a a$')'#" a$)a !& m)(m. !m( "! '!!% p%!(!'! 5#!
RODRI@UEJ ESPINAR C%". 100*: T!%7a 3 P%$')$a "! &a %)!'a$)ó !"#$a')6a. a%$!&a: PPU. p.
")$*$mp!'! $g($)')6 ')!! 5#! (!% !$!(a%)am!'! 1 RADEN 10/B: Cóm m!9%a% (# a#'!(')ma. Pa)"(. A#'!(')ma !"#$a$)ó. C4!%!$)a p%!(!'a"a ! &a( I %a"a( ONET, . .310/0: $($)!'! 5#!, ! 3 $a()!(, &&!6a a($)a"a #a E"#$a')6a( 6a&%a$)ó
()m#&'!a "!& 89!'. E& $mp!'! $g)')6 )")$a )"!a, p))ó, $%!!$)a, p!%$!p$)ó 3 p%$!(am)!' "! &a )4%ma$)ó. S! %!4)!%! a& a#' $$!p' "!4))" $m p))ó 5#! (! ')!! "! &a p%p)a p!%(a&)"a" 3 (8%! &a $"#$'a.
E& a#' $$!p' $#pa # &#ga% p%)6)&!g)a" ! &a g<!()(, $%!$)m)!' 3 $(&)"a$)ó "! &a a#'!(')ma. La( %!('a'!( ")m!()!(, a4!$')6a 3 $"#$'#a&, $am)a 8a9 &a &# 5#! &!( p%3!$'a !& a#' $$!p', 5#! a (# 6! (! a$! (!%6)% 3 a$mpa2a% p% &a a#')mag! %!p%!(!'a$)ó m!'a& 5#! ! (#9!' ')!! "! (7 m)(m ! !& p%!(!'! 3 ! &a( a(p)%a$)!( 3 !p!$'a')6a( 4#'#%a(. •
Su C%$+%''t A)cti(% E('a ")m!()ó $&&!6a &a 6a&%a$)ó "! & 5#! ! ('%( a3 "! p()')6 3 !ga')6 )mp&)$a # (!')m)!' "! & 4a6%a8&! "! & "!(4a6%a8&!, "! &a ag%a"a8&! "!(ag%a"a8&! 5#! 6!m( ! ('%(. E (!')%(! a g#(' ")(g#(' $()g m)(m. E( # 9#)$) "! 6a&% (8%! #!('%a( $#a&)"a"!( p!%(a&!(. E( &a %!(p#!('a "! #!('%a (!()8)&)"a" 3 !m')6)"a" a'! &( 6a&%!( 3 $'%a6a&%!( 5#! a"6!%')m( "!'% "! ('%(. E( a5#7 ! &a 6a&%a$)ó, !& (!')m)!', &a a"m)%a$)ó "!(p%!$), !& a4!$', !& g "&% 7')m(, ""! (! $"!(a &a 5#)'a !(!$)a "! &a a#'!(')ma.
•
Su C%$+%''t C%$+%ta$'ta- % C%'ductua- E& '!%$!% !&!m!' )'!g%a'! "! &a a#'!(')ma !( !& $"#$'#a&, ()g)4)$a '!()ó 3 "!$)()ó "! a$'#a%, "! &&!6a% a &a p%$')$a # $mp%'am)!' $(!$#!'! 3 $!%!'!. E( !& p%$!( 4)a& "! '"a (# ")m)$a )'!%a. E( &a a#'a4)%ma$)ó ")%)g)"a a$)a !& p%p) 3 3 ! 8#($a "! $()"!%a$)ó 3 %!$$)m)!' p% pa%'! "! &a( "!m(. E& !(4#!% RODRI@UEJ ESPINAR C%". 100*: T!%7a 3 P%$')$a "! &a %)!'a$)ó !"#$a')6a. a%$!&a: PPU. p. p% a&$aa% #a 4ama, % 3 %!(p!' a'! &( "!m( 3 a'! *
RADEN 10/B: Cóm m!9%a% (# a#'!(')ma. Pa)"(.
('%( m)(m(. . . 10/0: A#'!(')ma 3 !"#$a$)ó. C4!%!$)a p%!(!'a"a ! &a( I %a"a( E"#$a')6a( ONET,
1.1.1. ¿CÓMO EDUCAR EL AUTOESTIMA? La a#'!(')ma !( #a a$')'#" 8()$a 5#! "!'!%m)a !& $mp%'am)!' 3 !& %!")m)!' !($&a% "!& a&#m. La 6)"a !($&a% !9!%$! #a )4&#!$)a "!$)()6a ! &a $4)g#%a$)ó "!&
2
a#'$$!p', 5#! a$mpa2a%a a &a p!%(a a & &a%g "! '"a (# 6)"a. E& a#' $$!p' 3 &a a#'!(')ma 9#!ga # )mp%'a'! pap!& ! &a 6)"a "! &a( p!%(a(. L( <)'( 3 &( 4%a$a((, &a (a')(4a$$)ó "! # m)(m, !& 8)!!('a% p(75#)$ 3 !& $9#' "! %!&a$)!( ($)a&!( &&!6a (# (!&&. T!!% # a#'$$!p' 4a6%!$! !& (!')" "! &a p%p)a )"!')"a", $(')'#3! # ma%$ "! %!4!%!$)a "!("! !& 5#! )'!%p%!'a% &a %!a&)"a" !'!%a 3 &a( p%p)a( !p!%)!$)a(, )4! ! !& %!")m)!', $")$)a &a( !p!$'a')6a( 3 &a m')6a$)ó 3 $'%)8#3! a &a (a&#" 3 a& !5#)&)8%) p(75#)$(. T"a &a p!%(a ')!! #a p))ó (8%! (7 m)(ma, !(' $'%)8#3! !& a#'$$!p' 3 &a 6a&%a$)ó 5#! a$!m( "! ('%( m)(m( ! &a a#'!(')ma. La a#'!(')ma "! # )")6)"# a$! !& $$!p' 5#! (! 4%ma a pa%')% "! &( $m!'a%)( $m#)$a$)ó 6!%8a& 3 a$')'#"!( $m#)$a$)ó 6!%8a& "! &a( "!m( p!%(a( a$)a <&. La a#'!(')ma (! ap%!"!, 4&#$'a 3 &a p"!m( m!9%a%. E( a pa%')% "! &( ;= a2( $#a" !mp!am( a 4%ma%( # $$!p' "! $óm ( 6! #!('%( pa"%!(, ma!('%(, $mpa2!%( 3 &a( !p!%)!$)a( 5#! 6am( a"5#)%)!". La a#'!(')ma !( !& g%a" "! (a')(4a$$)ó $()g m)(m, p)!" !(p!$)a& <4a()( ! (# p%p) 6a&% 3 $apa$)"a"G !( & 5#! &a p!%(a (! ")$! a (7 m)(m.
La a#'!(')ma )$! "( a(p!$'( 8()$(: !& (!')m)!' "!
RODRI@UEJ ESPINAR C%". 100*: T!%7a 3 P%$')$a "! &a %)!'a$)ó !"#$a')6a. a%$!&a: PPU. p. * RADEN 10/B: Cóm m!9%a% (# a#'!(')ma. Pa)"(. ONET, . . 10/0: A#'!(')ma 3 !"#$a$)ó. C4!%!$)a p%!(!'a"a ! &a( I %a"a( E"#$a')6a( Na$)a&!(. CONED.
a#'!4)$)!$)a 3 !& (!')m)!' "! (!% 6a&)(, !& (!')" m( 3 g!!%a& <& (! $mp!'!'! 3 6a&)( pa%a '%(.
E('! $$!p' "! (7 m)(m 'am8)< &&ama"a A#'$$!p' (! 6a 4%ma" g%a"#a&m!'! a '%a6<( "!& ')!mp 3 "! &a( !p!%)!$)a( 6)6)"a( p% !& (#9!'.
1.1./. DESARROLLO DEL AUTOCONCEPTO.
D!("! m#3 p!5#!2 3 a pa%')% "! (#( !p!%)!$)a(, !& )2 (! 4%ma #a )"!a a$!%$a "! & 5#! %"!a 3 'am8)< $('%#3! #a )mag! p!%(a&. E('a )mag! m!'a& !( #a %!p%!(!'a$)ó 5#!, ! g%a m!")"a, $%%!(p"! a &a( 5#! a &a( '%a( p!%(a( p)!(a "! <& !&&a. La 6a&%a$)ó "! &a )mag! 5#! !& )2 6a a$)!" "! (7 m)(m "!p!"! "! &a 4%ma ! 5#! <& 6a p!%$)8)!" 5#! $#mp&! &a( !p!$'a')6a( "! (#( pa"%!(, ! %!&a$)ó a &a( m!'a( 3 a &a( $"#$'a( 5#! (! !(p!%! "! <&. S) !& )2 ()!'! 5#! (#( &g%( !(' "! a$#!%" $ & !(p!%a", (! )% p!%$)8)!" a (7 m)(m $m !4)$a, $apa, $mp!'!'! S! )%a 4%m"(! !& a#'$$!p' (#%g! &a !$!()"a" "! (!% !(')ma" p% &( "!m( 3 "! !(')ma%(! a (7 m)(m. L!9#) @#%!3 10//, !& a#'$$!p' !( ap%!")" 3 (! $('%#3! a pa%')% "! &a( p!%$!p$)!( 5#! (! "!%)6a "! &a !p!%)!$)a 3 5#! 6a a$)<"(! p%g%!()6am!'! m( $mp&!9a(.
1./.
IMPORTANCIA DEL AUTOESTIMA Tma% $$)!$)a "! &a '%a($!"!$)a "! &a a#'!(')ma !( # p%!(#p#!(' "!'!%m)a'! "! &a !4)$a$)a 3 "! &a p!%4!$$)ó 5#! "!(!am( a&$aa% ! (# 4%ma$)ó. La $a#(a "! 5#! ! &( 89!')6(, p%g%ama$)!( 3 a$')6)"a"!( !($&a%!( (! "!($#)"a &a !"#$a$)ó "! &a a#'!(')ma !('%)8a ! &a )g%a$)a )a"6!%'!$)a %!(p!$' a& )4 "!$)()6 5#! ')!! ! '" !& p%$!( "! ma"#%a$)ó p!%(a&. RODRI@UEJ ESPINAR C%". 100*: T!%7a 3 P%$')$a "! &a %)!'a$)ó !"#$a')6a. a%$!&a: PPU. p. *
4
La a#'!(')ma a&$aa 6a%)( a(p!$'(, $m a $')#a$)ó "!('a$am(:
a0 C%'dici%'a - a+'dia2.3 A#(#8!&, ( ")$! 5#! &a a"5#)()$)ó "! #!6a( )"!a( ap%!")a9!( !(' a#'%"!a"a a #!('%a( a$')'#"!( 8()$a(G 3 "! !('a( "!p!"! 5#! &( #m8%a&!( "! &a p!%$!p$)ó !('< a8)!%'( $!%%a"(, 5#! #a %!" )'!% ")4)$#&'! 4a6%!$a &a )'!g%a$)ó "!
&a !('%#$'#%a m!'a& "!& a&#m, 5#! (! g!!%! !!%g7a( m( )'!(a( "! a'!$)ó 3 $$!'%a$)ó, !( a5#7 ""! %!()"! pa%'! "! &a $a#(a "! 'a' 4%a$a( !($&a%. La a#'!(')ma )4! ! !& %!")m)!' a$a"
40 Su+a -a! di)icu-tad! +!%'a-!.3 C#a" # a&#m $#a&5#)!% p!%(a ga "! a#'!(')ma !( $apa "! !4%!'a% &a 4%a$a(( 3 &( p%8&!ma( 5#! &!( (8%! 6!ga. D)(p! "!'% "! (7 &a 4#!%a !$!(a%)a pa%a %!a$$)a% 8#($a" &a (#p!%a$)ó "! &( 8('$#&(. E 8#!a m!")"a !( )a$$!()8&! a& "!(a&)!' p%&ga" 3 m#$a( 6!$!( $()g#! #a( %!(p#!('a( m!9%!(, 5#! &a &&!6a a # p%g%!( ! (# ma"#%! 3 $mp!'!$)a p!%(a&. La !"#$a$)ó "!8! "a% a &a p!%(a &a( 8a(!( !$!(a%)a( pa%a !'%a a& 6)"a ($)a& 3 p"!% a#'%%!a&)a%(!, ')!! 5#! $apa$)'a%&! pa%a %!(p"!% &( Cóm )$!(a'!( '%p)!(, m!9%a% (# a#'!(')ma. Pa)"(. $5#!( 3 a('a &a')ga( 5#! 5 RADENa10/B: &! !(p!%a. La !"#$a$)ó p%p! &a 4%ma$)ó "! p!%(a( $apa$!(, %!(p(a8&!( 3 ")(p#!('a( a $mp%m!'!%(!, 3a 5#! (& (! $mp%m!'! &( 5#! ')!! $4)aa ! (7 m)(m, !& 5#! $%!! ! (# ap')'#" 3 %ma&m!'! !$#!'%a ! (# )'!%)% &( %!$#%(( %!5#!%)"( pa%a (#p!%a% &a( ")4)$#&'a"!( )!%!'!( a (# $mp%m)(.
c0 Fu'da$'ta -a !+%'!a4i-idad.3 Ua p!%(a $%!a')6a )$am!'! p#!"! (#%g)% "!("! #a 4! !()m)(m, ! (# %)g)a&)"a", (#( $apa$)"a"!(.
d0 A+%*a -a cati(idad.3 E'%! &( 89!'( p%)$)pa&!( "! &a !"#$a$)ó, 5#)(, (! ()'#< ! p%)m!% (!g#" &#ga% &a 4%ma$)ó "! a&#m( a#'óm(, a#'(#4)$)!'!, (!g#%( "! (7 m)(m(, $apa$!( "! '!!% "!$)()!(, 5#! (! a$!p'! a (7 m)(m, 5#! (! ()!'a a g#(' $()g m)(m, 5#! !$#!'%! (# p%p)a )"!')"a" ! &a $%)()( "! )"!p!"!$)a "! &a a"&!($!$)a, 5#! (!pa a#'%)!'a%(! ! !(' (! !$!()'a "!(a%%&&a% p%!6)am!'! #a a#'!(')ma$)ó ma3%m!'! p()')6a. S!% a pa%')% "! !('a $!%'!a $#a" &a p!%(a !&)g! &a( m!'a( 5#! 5#)!%! $(!g#)%, "!$)"! 5#! a$')6)"a"!( 3 $"#$'a( ( !4!$')6a( pa%a <& 3 a(#m! &a %!(p(a8)&)"a" "! $"#$)% a (7 m)(m, () "!p!"!$)a "! '%( ) "! ap3( "!& m!").
0 Dt$i'a -a aut%'%$#a +!%'a-.3 E& %!(p!' 3 ap%!$) a$)a # m)(m !( &a p&a'a4%ma a"!$#a"a pa%a %!&a$)a%(! $ !& %!(' "! &a( p!%(a(.
)0 P%!i4i-ita u'a -aci5' !%cia- !a-uda4-.3 D!("! !& (!')m)!' "! &a( $#a&)"a"!( p%p)a( &a p!%(a (! p%3!$'a a$)a (# 4#'#%, (! a#')mp! #a( a(p)%a$)!( 3 #a( !p!$'a')6a( "! %!a&)a$)ó, (! ()!'! $apa "! !($g!% #a( m!'a( (#p!%)%!(, &! a$! &a !(p!%aa "! &a m!'a pa%a 8#($a% #( 8)!!( ")47$)&!(. Y p#!"! $9#ga% &aT!%7a "!(!(p!%aa 3 '%a(m)')% $6)$$)ó RODRI@UEJ ESPINAR C%". 100*: 3 P%$')$a "! &a %)!'a$)ó !"#$a')6a. a%$!&a: PPU. p."!& * RADENa10/B: Cóm m!9%a% a#'!(')ma. Pa)"(. p%6!)% $#a' &a((# %"!a. A')$)pa !& 4#'#% p!%(a&, 6)6)%
ONET, . . 10/0: A#'!(')ma 3 !"#$a$)ó. C4!%!$)a p%!(!'a"a ! &a( I %a"a( E"#$a')6a(
)'!(am!'! !& p%!(!'!, %!)'!%p%!'a% !& pa(a" !( &a '%)p&! ")m!()ó 5#! ( a$!%$a a &a p&!)'#" #maa.
&0 6aa'tia -a +%*cci5' )utua d -a +!%'a. "0 C%'!titu* - '7c-% d -a +!%'a-idad.3
La p!%(a !( # (!% 5#! 8#($a "! (# )"!')"a", &a 4#!%a m( p%4#"a "!& m8%! !( (# '!"!$)a a &&!ga% a (!% !& m)(m. La 4#!%a )mp#&(a"%a &')ma !( &a 6&#'a" )!%a8&! "a &a p!%(a "! $ap'a%(! "! (7 m)(ma. E& ")am)(m 8()$ "!& m8%! !( (# a#'%%!a&)a$)ó. E"#$a% !( (#($)'a% &a a#'!(')ma. S) &( !"#$a"%!( "!($#)"am( #!('%a 'a%!a, !m( "!(!%'a" "!& '%a8a9 p%)%)'a%). D!(a%%&&a% 3 !p&)$a% !('a a4)%ma$)ó (!%)a apa()a'!, p!% ( &&!6a%7a &!9(. E( m#3 )mp%'a'! &a pa%')$)pa$)ó "! &( pa"%!( ! &a $$!p$)ó "! &a )mag! p!%(a& "!& )2, 3a 5#! ('%( a$!m( $ # (!')" "! 6a&% p%p), !(' & ap%!"!m( ! !& $&! 4am)&)a%G &( m!(a9!( 5#! !&&( &! $m#)$a %!(p!$' a (# 6a&% $m p!%(a. D#%a'! &( p%)m!%( a2( !& )2 ap%!"! &a a#'6a&%a$)ó ! &a 4am)&)a S) $%!$!m( ()')<"( ama"( 3 (!g#%( ( ma3%!( &a( p%8a8)&)"a"!( "! 5#! p(!am( # a&' (!')" "! &a a#'!(')ma 3 "!(a%%&&!m( # 6!%"a"!% (!')" "! )"!')"a" p!%(a&. C#a&5#)!% 4%ma "! %!$$)m)!' 47()$, 6!%8a&, p()')6, !ga')6, !'$., !( "!m)a" p% !%! $m $a%)$)a. Ua $a%)$)a !( #a ma!%a p()')6a !ga')6a "! $m#)$a% (< 5#! !('( a7G 'a& %!$$)m)!' !( !$!(a%) pa%a &a 6)"a 3 pa%a (!')% 5#! # !(' 8)! ()mp&!m!'! 5#! !(' 6)6. E( )mp%'a'! $4#")% !& am% a # m)(m $ &a p!'#&a$)a. Q#)! ')!! #a a&'a a#'!(')ma
!$!()'a p%!ga%&,
()mp&!m!'! & 6)6!, 'amp$ "!8! $4#")%(! &a a#'!(')ma, $ &a RODRI@UEJ ESPINAR C%". 100*: T!%7a 3 "! P%$')$a "! &am)(mG %)!'a$)ó !"#$a')6a. PPU. !( ap%8a$)ó 5#! &( "!m( ')!! # $a"a a%$!&a: )")6)"# p. * Cóm m!9%a% (# a#'!(')ma. Pa)"(. # (!%RADEN )$10/B: 3 ")4!%!'!.
ONET, . . 10/0: A#'!(')ma 3 !"#$a$)ó. C4!%!$)a p%!(!'a"a ! &a( I %a"a( E"#$a')6a(
1.8.
DIMENSIONES DE LA AUTOESTIMA S) 8)! !)('! #a 6a&%a$)ó g&8a& a$!%$a "! () m)(m, 5#! p#!"! '%a"#$)%(! ! #a p!%$!p$)ó "! (!% 5#!%)8&!, 6a&)( 3 !('a% $'!' "! (!% $m !(G p% !& $'%a%), ! # (!')m)!' "! (!% p$ 6a&)(, 5#!%)8&! 3, p% & 'a', # (!')m)!' !ga')6 3 "! a$!p'a$)ó
%!(p!$' "! # m)(m, !)('! 'am8)< '%a( ")m!()!( %!a( !(p!$74)$a( "! &a a#'!(')ma. D!'% "! !&&a(, &a( ()g#)!'!( ( m#3 ()g)4)$a')6a( ! &a !"a" !($&a%:
a0 Di$'!i5' F#!ica.3 S! %!4)!%! ! am8( (!(, a& !$ "! (!')%(! a'%a$')6 47()$am!'!. I$! 'am8)<, ! &( )2(, !& (!')%(! 4#!%'! 3 $apa "! "!4!"!%(!G 3 ! &a( )2a(, !& (!')%(! a%m)(a 3 $%")a"a.
40 Di$'!i5' S%cia-.3 I$! !& (!')m)!' "! (!')%(! a$!p'a" %!$aa" p% &( )g#a&!( 3 !& (!')m)!' "! p!%'!!$)a, !( "!$)% !& (!')%(! pa%'! "! # g%#p. Tam8)< (! %!&a$)a $ !& !$ "! (!')%(! $apa "! !4%!'a% $ <)' ")4!%!'!( ()'#a$)!( ($)a&!(G p% !9!mp&, (!% $apa "! 'ma% &a ))$)a')6a, (!% $apa "! %!&a$)a%(! $ p!%(a( "!& (! p#!(' 3 (&#$)a% $4&)$'( )'!%p!%(a&!( $ 4a$)&)"a". F)a&m!'!, 'am8)< )$! !& (!')" "! (&)"a%)"a".
c0 Di$'!i5' A)cti(a.3 E(' m#3 %!&a$)a"a $ &a a'!%)%, p!% (! %!4)!%! a &a a#'p!%$!p$)ó "! $a%a$'!%7(')$a( "! p!%(a&)"a", $m (!')%(!: S)mp')$ a')p')$ E('a8&! )!('a8&! a&)!'! '!m!%( T%a5#)& )5#)!' D! 8#! ma& $a%$'!% @!!%( 'a$a2
RANDEN, a#'!(')ma, M!m%)a( !&!$'%ó)$a( CEDEPRO.
E5#)&)8%a" "!(!5#)&)8%a" apa%'a" a#'!(')ma, M!m%)a( !&!$'%ó)$a( CEDEPRO. CUERELLY,@%a$)!&a,
"
d0 Di$'!i5' Acad9$ica.3 S! %!4)!%! a &a a#'p!%$!p$)ó "! &a $apa$)"a" pa%a !4%!'a% $ <)' &a( ()'#a$)!( "! &a 6)"a !($&a% 3 !(p!$74)$am!'! a &a $apa$)"a" "! %!")% 8)! 3 a9#('a%(! a &a( !)g!$)a( !($&a%!(.
I$! 'am8)< &a a#'6a&%a$)ó "! &a( $apa$)"a"!( )'!&!$'#a&!(, $m (!')%(! )'!&)g!'!, $%!a')6 3 $('a'!, "!("! !& p#' "! 6)('a )'!&!$'#a&
0 Di$'!i5' Ética.3 S! %!&a$)a $ !& !$ "! (!')%(! #a p!%(a 8#!a 3 $4)a8&! , p% !& $'%a%), ma&a 3 p$ $4)a8&!. Tam8)< )$! a'%)8#'( $m (!')%(! %!(p(a8&! )%%!(p(a8&!, '%a8a9a"% 4&9. La ")m!()ó <')$a "!p!"! "! &a 4%ma ! 5#! !& )2 )'!%)%)a &( 6a&%!( 3 &a( %ma(, 3 "! $óm (! a (!')" 4%!'! a &( a"#&'( $#a" &a( a '%a(g%!")" a ()" (a$)a". S) (! a (!')" $#!(')a" ! (# )"!')"a" $#a" a a$'#a" ma&, (# a#'!(')ma (! 6!% ")('%()a"a ! !& a(p!$' <')$. E& $mpa%')% 6a&%!( %!4#!%a 3 ma')!! &a $!()ó "! # g%#p 3 !( m#3 )mp%'a'! ! !& "!(a%%&& "! &a p!%'!!$)a, 5#! !( #a "! &a( 6a%)a8&!( m( ()g)4)$a')6a( pa%a &a 6a&%a$)ó p!%(a& R!a(!%, 10/+.
1.:.
CLASES DE AUTOESTIMA. a. Aut%!ti$a +%!iti(a.3 N !( $mp!')')6a ) $mpa%a')6a. E('a $(')'#7"a p% "( )mp%'a'!( (!')m)!'(: &a $apa$)"a" "! 5#! (! !( $apa 3 !& 6a&% "! 5#! (! ')!! $#a&)"a"!(. E('a a$')'#" "!%)6a ! &a $4)aa, !& %!(p!' 3 !& ap%!$) 5#! #a p!%(a p#!"a '!!% "! (7 m)(ma.
4. Aut%!ti$a -ati(a.3 ($)&a !'%! (!')%(! ap'a , 6a&)(a , 5#! a$!%'ó $m p!%(a. Ta&!( )$!%!$)a( (! p#!"! !$'%a% ! p!%(a(, 5#! a 6!$!( (! (8%!6a&%a,
RANDEN, a#'!(')ma, M!m%)a( !&!$'%ó)$a( CEDEPRO.
%!6!&a" #a a#'!(')ma $4#(a. CUERELLY, @%a$)!&a, apa%'a" a#'!(')ma, M!m%)a( !&!$'%ó)$a( CEDEPRO.
c. Aut%!ti$a 4a2a !( # (!')m)!' "! )4!%)%)"a" 3 "! )$apa$)"a" p!%(a&, "! )(!g#%)"a", "! "#"a( $ %!(p!$' a # m)(m, 'am8)< "! $#&pa, p% m)!" a 6)6)% $ p&!)'#". E)('! &a (!(a$)ó 5#! '" a&$a$!, 3 !( m#3 $m 5#!
#
a3a p$ ap%6!$am)!' "! &( !('#")( "!& '%a8a9. P#!"! )% a$mpa2a" "! )ma"#%! a4!$')6a.
CAPITULO II CAUTOESTIMA EN LOS NI;OS
1$
/.1.
AUTOESTIMA EN LOS NI;OS Y NI;AS.
/.1.1. FACTORES DE RIES6O Y FACTORES PROTECTORES QUE PROMUE=EN LA AUTOESTIMA INFANTIL Fact%! d Ri!&%
Fact%! P%tct%!
A#(!$)a "! a"#&' $#)"a"% A"#&' $#)"a"% p!%ma!'!
A"#&' $#)"a"% p%!(!'! 3 !('a8&!
E& )2 (! ()!'! $%)')$a" #m)&&a" "! E& )2 (! ()!'! !(')m#&a", %!$$)" 4%ma a8)'#a& 3 a$!p'a" "! 4%ma a8)'#a& E& )2 %!$)8! %!p%$!(, $%7')$a( 3 $a(')g( E& )2 %!$)8! a&)!' $#a" &a( $(a( $#a" a&g &! (a&! ma& &! (a&! ma& E& )2 %!$aa (# $a%a$'!%7(')$a( 47()$a(
(!
3H
(#( E& )2 !(' $'!' $ (# (! 3 $ (#( $a%a$'!%7(')$a( 47()$a(
R!$a 4am)&)a% "!& (! "!& )2 3 (#( La 4am)&)a a$!p'a !& (! 3 $a%a$'!%7(')$a( 47()$a( 3 p!%(a&!( $a%a$'!%7(')$a( p!%(a&!( "!& )2
&a(
D!($$)m)!' "! (#( 'a&!'(, "!('%!a( 3 E& )2 %!$$! (#( 'a&!'(, "!('%!a( a8)&)"a"!( !(p!$74)$a( 3 a8)&)"a"!( !(p!$74)$a( E& )2 (! ()!'! %!$aa" p% (#( am)g(
E& )2 (! ()!'! a$!p'a" p% (#( am)g(
Fam)&)a a)(&a"a
Fam)&)a $m#)$a')6a
E& )2 (! ()!'! !)g)" p% !$)ma "! (#( E& )2 (! ()!'! !(')m#&a" "! a$#!%" p()8)&)"a"!( a (#( p()8)&)"a"!( N ")4!%!$)a$)ó ! !& g%#p "! !%ma(
E& )2 ()!'! 5#! !( ()g#&a%)a" !'%! (#( !%ma(
a$)am)!'
E(pa$) (#4)$)!'!. Cama p%p)a.
S! a6!%g!a "! (7 m)(m
S! ()!'! (a')(4!$ $()g m)(m
La 4am)&)a !( )")4!%!'! a &( &g%( "!& )2
Fam)&)a 5#! %!4#!%a 3 4!('!9a &( &g%( "!& )2
/.1./. CARACTER>STICAS
DE
LOS
NI;OS
CON
ALTA Y
A@A
6i--"a$, B. L. 1001. Cóm a3#"a% a &( )2( a a$!p'a%(! (7 m)(m( 3 a a$!p'a% a &( "!m(. #!( A)%!(, Pa)"ó( * !"..
AUTOESTIMA
Aut%!ti$a a-ta P% -% &'a-, -%! 'i%! c%' a-ta aut%!ti$a
Aut%!ti$a 4a2a P% -% &'a-, -%! 'i%! c%' aut%!ti$a
4a2a
,
(4a-ia'
)a!! c%$% -a! !i&ui't!
11
•
•
@aa am)g( 4$)&m!'!
•
M#!('%a !'#()a(m ! &a(
Imp'!$)a. •
#!6a( a$')6)"a"!(. •
S $%!a')6(, $p!%a')6( 3 •
'%(
N 5#)!% )'!'a%&. S< 5#! m! 6a a )% 8)! I"!4!()ó,
(a8! "!4!"!% (#( "!%!$( 3
)$apa$)"a"
L!( g#('a '!!% (#( p%p)a( )"!a(,
&a(
ma')!!
"!4)!"! $#a"
3 (
•
4a$)&)"a"
!
&a
a
&a(
•
"!
&a
p%p)$)(
()'#a$)!( "!p%!()6a(
N
m!
g#('a
m)
$#!%p
Ia$!p'a$)ó p()$47()$a, 8a9a )mag! $%p%a&.
)'!%a$$)ó ($)a&. p$
!ga')6a
%!a&)"a"
)&#()a"(, &&!( "! !!%g7a,
S
S< 5#! 63 a '!!% <)' A')$)pa$)ó
D!m#!('%a !('a% $'!'(, m#!('%a
S< 5#! & p#!" a$!% A#'!ga$)ó
%aa8&!(.
•
&(
P#!"! 9#ga% (&( $ '%(,
•
•
$m
M)#(6a&%a$)ó
%!(p!'a &( "! &( "!m(. •
N p#!" a$!% &a( $(a( 'a 8)!
()g#! &a( %!g&a(. •
N p#!" a$!% a"a 8)!
•
Q#)()!%a
(!%
'%a
p!%(a
#($a m"!&( 5#! )m)'a%, ()!mp%! $ 6a&%!(
/.1.8. ACTITUDES O POSTURAS EN LOS NI;OS QUE BAITUALMENTE INDICAN UNA A@A AUTOESTIMA. 6i--"a$, B. L. 1001. Cóm a3#"a% a &( )2( a a$!p'a%(! (7 m)(m( 3 a a$!p'a% a &( "!m(. #!( A)%!(, Pa)"ó( * !"..
Actitud c#tica "!(m!(#%a"a 5#! ma')!! a &a p!%(a ! # !('a" "! )(a')(4a$$)ó $()g m)(m. A '%a6<( "! (#( $%7')$a( 8#($a &a a'!$)ó 3 ()mpa'7a "! '%(.
12
I'dci!i5' c5'ica, p% m)!" !ag!%a" a !5#)6$a%(!. S )2( 5#! $47a p$ !( (7 m)(m( 3, p% 'a', p%!(!'a g%a"!( ")4)$#&'a"!( pa%a !p!%(!.
D!% d c%$+-ac , p% !& 5#! (! a'%!6! a "!$)% NO, p% m)!" a "!(ag%a"a% 3 a p!%"!% &a 8#!a p))ó "! &( "!m(. P%!(!'a #a !$!()"a" "! ap%8a$)ó ( )2( 3 )2a( 5#! 5#)()!%a (!% ap%8a"( p% '"(. D!p!"! "! &a ap%8a$)ó !'!%a pa%a (# 6a&%a$)ó p!%(a&.
Actitud +)cci%'i!ta, a#'!)g!$)a "! a$!% p!%4!$'am!'! '" & 5#! )'!'a, 5#! $"#$! a &a 4%#('%a$)ó $#a" &a( $(a( (a&! $ &a p!%4!$$)ó !)g)"a. Ra%a 6! !(' $'!'( $ & 5#! a$!. N (#!&! !('a% %g#&&(( "! (#( '%a8a9( !($&a%!( 3 m#!('%a #a ma%$a"a %!()('!$)a a !(!2a%&(. P%!(!'a # '!m% !$!()6 a !5#)6$a%(!.
Actitud d!a)ia't * a&!i(a. P%!(!'a )%%)'a8)&)"a" a 4&% "! p)!&, ()!mp%! a p#' "! !('a&&a% a p% $(a( "! p$a )mp%'a$)a, p%p)a "!& (#p!%$%7')$ a& 5#! '" &! ()!'a ma&, '" &! ")(g#('a, '" &! "!$!p$)a, a"a &! (a')(4a$!. La ma3%7a "! &( )2( !$#8%! (# 4%#('%a$)ó 3 (# '%)('!a $m (!')m)!'( "! %a8)a. E& '!m% a &a 4a&'a "! ap%8a$)ó & $mp!(a '%a(4%ma" (# )(!g#%)"a" ! #a $"#$'a ag%!()6a.
A'i$% ti!t. M#!('%a # (!')m)!' g!!%a& "! '%)('!a, (%7! $ ")4)$#&'a", &!( m')6a &a( a$')6)"a"!( 5#! (! &!( p%p!. 6i--"a$, B. L. 1001. Cóm a3#"a% a &( )2( a a$!p'a%(! (7 m)(m( 3 a a$!p'a% a &( "!m(. #!( A)%!(, Pa)"ó( * !"..
Actitud i'"i4ida * +%c% !%cia4-. E &a m!")"a ! 5#! (! 6a&%a p$, ')!! m#$ m)!" a a#'!p!%(!. P%!(!'a m#$a ")4)$#&'a" pa%a a$!% am)g(. L( $mpa2!%( ')!"! a )g%a%&( 3 8#($a% pa%a (#( 9#!g( a )2( 5#! '!ga #a a$')'#" m( pa%')$)pa')6a 3 !'#()a('a.
13
/.1.:. CARACTERKSTICAS DE UN NIO CON ALTA AUTOESTIMA.
E& )2 (! $%!! )mp%'a'! 3 $mp!'!'!. N (! ()!'! ")(m)#)" $#a" !$!()'a a3#"a.
T)!! $4)aa ! (# $apa$)"a" pa%a %!(&6!% (#( p%p)( p%8&!ma(, () 4%#('%a%(! p% &( 4%a$a(( 3 ")4)$#&'a"!( 5#! !p!%)m!'! p(!! ma3% '&!%a$)a a &a 4%#('%a$)ó.
a8)'#a&m!'! !( $apa "! %!&a$)a%(! a"!$#a"am!'! $ (#( )g#a&!(.
@!!%a&m!'! !( $p!%a"% 3 %!(p(a8&!, $mp%'"(! "! 4%ma ag%a"a8&! p(!! ma3%!( a8)&)"a"!( ($)a&!(.
U )2 a& '!!% #a a&'a a#'!(')ma %!")% m!9% ! !& m8)' a$a"
E( $apa "! ")(4%#'a% "! ")6!%(a( a$')6)"a"!( $m 9#ga%, &gaa!a%, $am)a%, !('a% $ am)g(, !'$. p%!(!'a # m!9% !('a" "! )m.
E( (!()8&! a &a( !$!()"a"!( "! &( '%(, %!(p!'a &a( %ma( "! $6)6!$)a g!!%a&m!'! a$!p'a"a( ')!! # "!(a%%&& ma3% "! &a !mpa'7a.
/.1.. ¿QUÉ PROMUE=E LA AUTOESTIMA INFANTIL?
=#'cu-%! i't+!%'a-! c-id%! 5#! 4%!$! )'!%<( 3 a$!p'a$)ó )$")$)a& 5#! 4a6%!$! ! !& )2 !& (!')m)!' "! p%p) 6a&%. Cmp!'!( "!& 67$#& ( !& a4!$', &a $m#)$a$)ó, !& )'!%<( ! & 5#! &! (#$!"!, a$')6)"a"!( $mpa%')"a( 3 &( $#)"a"( p!%(a&!(.
14
O4t'ci5' d -%&%! * !u c%'%ci$i't%. Ca"a !'apa "! "!(a%%&& p%p! ")4!%!'!( m!'a( 5#! "!ma"a ! !& )2 !(4#!% 3 %!$mp!(a(. Ca"a &g% %!5#)!%! %!$$)m)!', a&!g%7a 3 %g#&& $mpa%')" p% &( pa"%!( 3 p%4!(%!( 5#! a#m!'a &a 8a(! "! (!g#%)"a" "!& )2.
E- c%'%ci$i't% * -a ac+taci5' d -a! caact#!tica! +!%'a-! d- 'i%.
/./.
INFLUENCIA DE PADRES Y PROFESORES EN EL DESARROLLO DE LA AUTOESTIMA. Pa"%!( 3 p%4!(%!( ( &( 5#! p% m( ')!mp 3 "! m" p!%ma!'! !(' )'!%a$'#a" (8%! &a a#'!(')ma "!& )2 ! !& ma%$ !($&a% 3 4am)&)a%. L( pa"%!( 3 !"#$a"%!( ( m"!&( pa%a (#( )9(. L( )2( )m)'a, $ 4%!$#!$)a, (!')m)!'( 3 a$')'#"!( "! (#( m"!&( pa"%!(, !"#$a"%!(. Im)'a (# ma!%a "! a8&a% 3 &a( $(a( 5#! a$!. Pa%a &( )2(, (#( pa"%!( 3 p%4!(%!( (
# p#' "!
%!4!%!$)a "! ! &a 4%ma "! a$'#a%, !p%!(a%(!, !m)')% m!(a9!( $!%!'!(. La $m#)$a$)ó 6!%8a& !( !(p!$)a&m!'! $ap'a"a p% &( m!%!(, &( (!')m)!'( 3 a$')'#"!( "! &( pa"%!( 5#! (#!&! !p%!(a%(! "! 4%ma (#')& 3 m#"aG p% !9!mp&: () # pa"%! (! !$g! "! m8%( a& ')!mp 5#! (# %('% p!%ma!$! '!(, !& )2 )'!%p%!'a% 5#! (# pa"%! !(' "!()&#()a", a#5#! !p%!(! & $'%a%) ")ga a"a. L( )2( a$#"! $')#am!'! a pa"%!( 3 !"#$a"%!( pa%a 8'!!% $&a6!( "! $mp%'am)!'. N $a8! "#"a: a &( )2( &!(
6i--"a$, B. L. 1001. Cóm a3#"a% a &( )2( a a$!p'a%(! (7 m)(m( 3 a a$!p'a% a &( "!m(. #!( A)%!(,
)4! &a( %!a$$)!( !m')6a( "! pa"%!( 3 !"#$a"%!(. E'%! &( pa"%!( 3 p%4!(%!( $ p$a a#'!(')ma 3 &( )2(,
Pa)"ó( * !"..
p#!"! !('a8&!$!%(! $)!%'a( 67a( "! %!&a$)ó p!%(a& 5#! p%"#$a ag#(')a( 3 5#! a$a8! p% p%6$a% p%8&!ma( "! a#'!(')ma ! &( )2(. C#a" &( pa"%!( ')!! p$a a#'!(')ma a$a8a p% "!($#8%)% p%8&!ma( ! $#a&5#)!% $(a 5#! (! p&a'!!, p#!( (#!&! p(!! #a 6)()ó "! &( a$'!$)m)!'( 3 &a( $(a( p!()m)('a 3
15
$a'a('%4)('a. E(' (#p! pa%a &( )2( !)g!$)a( 3 !p!$'a')6a( 5#! m#3 ")47$)&m!'! p#!"! $#mp&)%. L( pa"%!( 3 p%4!(%!( $ p$a a#'!(')ma (a8! $óm !&g)a% $ %!a&)(m 3 p%!$)()ó a &( )2(G a$a8a p% !&g)a% a"a m#3 p$ &a( $"#$'a( "! &( m!%!(, , a& $'%a%), p% a&a8a%& '". A(7, p#!( (# !&g) !( g&8a& 3 g!<%)$, ! &#ga% "! $$%!' 3 !(p!$74)$. L( )2( !$!()'a !& %!4#!%, p!% () !( m#3 g!<%)$ &!( p%p%$)a p)('a( (8%! (# $mp%'am)!' 3 &!( p%"#$! am8)g!"a" 3 $4#()ó.
/./.1. PAUTAS PARA PADRES PARA FA=ORECER LA AUTOESTIMA S) &( pa"%!( a3#"a a 4a6%!$!% &a a#'!(')ma ! (#( )9(, &!( a3#"a% a '!!% $4)aa ! & 5#! p#!"! a$!%, a !('a% "!(!(( "! ap%!"!% #!6a( $(a( "7a a "7a, a '!!% #a 6)"a ($)a& a$!p'a8&! 3 (a')(4a$'%)a 3 (8%! '" a p"!% ")(4%#'a% "! & 5#! a$!. E $am8), $#a" &a a#'!(')ma !( 8a9a, !& )2 &g%a "!(!6&6!%(! a"!$#a"am!'! ! )g m!") 5#! (! &! p%!(!'!, !( $apa "! ")(4%#'a% "! (#( a$')6)"a"!( 3 (! $m)!a a "!(a%%&&a% ! <& # (!')m)!' "! )4!%)%)"a". E& )2 $ #a 8a9a a#'!(')ma (! 6#!&6! (!()8&!, p%!$#pa" p% & 5#! &( "!m( p)!(a "! <& 3 p)!%"! '" )'!%<( ! (#( $#pa$)!(. Pa#'a( 8()$a( pa%a 4a6%!$!% &a a#'!(')ma )4a')&:
a. ACEPTACIÓN "! &( pa"%!( a$)a !& )2, 'a& 3 $m !(, $ (#(
1
$#a&)"a"!( 3 "!4!$'(. E& )2 6a $%!$)!", 3 &a )mag! 5#! ')!! "! (# p!%(a, (! 6a 4%ma" "! & 5#! ")$! "! <& 3 "! $óm & '%a'a &a( p!%(a( 5#! & %"!a. S) & '%a'a 8)!, !'$!( ()!'! 5#! p#!"! (!% #a p!%(a 6a&)(aG ! $am8), () (! &! a$! 6!%, p% !9!mp&: 5#! !( # )')&, 4! 5#! !('%8a, !'$!( $%!$!% $ &a )"!a "! 5#! !( #a p!%(a 5#! m!%!$! a"a 3 5#! !( )mp%'a'! pa%a &( "!m(. La a$!p'a$)ó "!& )2 (! !p%!(a, '!)!" )'!%<( ! (#( $(a(, p%!$#p"(! p% (# 8)!!('a% 47()$ 3 !m$)a&, pa%')$)pa" !
(#( a$')6)"a"!( 3 ap3"& pa%a %!(&6!% (#( p%8&!ma(.
@!!%a&m!'!, &( )2( 5#! (! ()!'! )4!%)%!( ( p%5#! (! &!( a$! 6!% $ ma3% $&a%)"a" (#( "!4!$'( 5#! (#( $#a&)"a"!(. A&g#( p#!"! a$!% &a%ga( &)('a( "! (#( "!4!$'( p!% "! &a( $#a&)"a"!( 5#! ')!!. Pa%a 5#! # )2 (! ()!'a 8)! $ <& m)(m !$!()'a a$!p'a% & 8#! 3 & ma& 5#! ')!!. A p!(a% "! & a'!%)%, &a a$!p'a$)ó 5#)!%! "!$)% 5#! &( pa"%!( a$!p'! '" & 5#! !& )2 a$!, () 5#! & !')!"! $m #a p!%(a 5#! ')!! 5#! )% ap%!")!" $m $mp%'a%(! 3 %!a$$)a% a'! ")6!%(a( ()'#a$)!(. Ua 8#!a ma!%a "! a$!%&! (!')% a& )2 5#! !( a$!p'a", !( !($#$a%&. C#a" (! !(' $ <&, ap%!"!% $#&!( ( (#( )"!a(, (#( )'!%!(!(, $mpa% ')% $ <& # '%a8a9 # 9#!g. C#a" &( pa"%!( '%a8a9a !(' m#3 $#pa"(, p#!"! a$!% 9#' $ (#( )9( &a $!a, p!% &a m!(a, (a&)% "! $mp%a(, a%%!g&a% &a $a(a, !'$, a$)!" pa%')$)pa% a& )2 ! (#( a$')6)"a"!(. E( m( )mp%'a'! &a $a&)"a" "!& ')!mp 5#! pa(a &( pa"%!( $ (#( )9( 5#! &a $a')"a". S) &( )2( (! ()!'! a$!p'a"( ! &a 4am)&)a 3 ! &a !($#!&a, p('!%)%m!'! &!( (!% m( 4$)& $6!%')%(! ! m)!m8%( )mp%'a'!( "! (# 8a%%) "! '%( g%#p( ($)a&!( $mpa2!%( "! $&a(!, 83($#'(, !5#)p "! 4'8&.
4. RESPETO. C#a" &( a"#&'( &!( g%)'a a &( )2(, (! 8#%&a "! 1
!&&( &( $a&&a ")$)<"&!( 5#! (a8! "! & 5#! a8&a, &(
)2( p#!"! %!a$$)a% p!ga" a '%( )2( ")($#')!". A & &a%g "! &a 6)"a &!( pa%!$!% a'#%a& 5#! '%a( p!%(a( &( '%a'! "! &a ma!%a ! 5#! 4#!% '%a'a"(. S! a 6)(' 5#! &a m!9%
ma!%a "! $am8)a%
&a $"#$'a
)a"!$#a"a "! &( )2( 3 &a 8a9a a#'!(')ma, !( m")4)$a% &a ma!%a ! 5#! (! &!( '%a'a. C#a" &( pa"%!( a"#&'( 5#! %"!a a& )2 m#!('%a m( %!(p!', )'!%<( 3 p%!$#pa$)ó a$)a !&&(, a#'m')$am!'! $am8)a &a ma!%a ! &a 5#! (! ()!'!.
c. LIMITES. E(' !(, & 5#! pa%a &( pa"%!( !(' p!%m)')" 3 a$!p'a" 3 & 5#! . L( &7m)'!( ( m#3 )mp%'a'!( pa%a !& )2 p%5#! &! ()%6! "! g#7a pa%a (a8!% & 5#! (! !(p!%a "! <&. S) !& )2 p#!"! (a8!% & 5#! (#$!"! () 8!"!$! "!(8!"!$! &a( %!g&a(, (! (!')% m( (!g#%. S) &( &7m)'!( ')!! 4%ma "! (a8!% () !(' a$'#a" 8)! . L( &7m)'!( "!8! "! (!% $&a%(, !( "!$)%, "!4))% & 5#! (! !(p!%a 3 $óm (! !(p!%a 5#! (! $#mp&aG 'am8)< &a( (a$)!( ! $a( "! 5#! (! aga & 5#! (! !(p!$)4)$ó. L( pa"%!( "!8! "! p!% &a( %!g&a( pa%a 5#! (! $#mp&a, !p&)$"&a( a8)!%'am!'!. Ya 5#! &( )2( ')!"! a p%8a% &( &7m)'!(, !( )!6)'a8&! 5#! !('( (! 6a3a m")4)$a" a & &a%g "!& ')!mp. L( &7m)'!( 5#! ( p$ $&a%( "!8! "! (!% m#3 8)! !p&)$a"( !&)m)a%(!. C#a" a3 "( pa"%!( ! !& ga%, "!8! "! a8!% a$#!%" ! &a( %!g&a( 3 ! &a( %!$mp!(a( $a(')g( 5#! (!% $(!$#!$)a( "! &a( m)(ma(. C#a" (& !)('! # pa"%! ! !& ga%, !( )mp%'a'! 5#! &a( ")4!%!'!( p!%(a( 5#! !('< $#)"a" a& )2 &&!g#! a # a$#!%" (8%! &a( %!g&a( 5#! 6a a p!%. Pa%a 4)9a% &a( %!g&a( () !$!()"a" "! am!aa( $a(')g(, p#!"! !('a8&!$!%(! %#')a( $m &a %a "! &!6a'a%(!, a$('a%(!, "7a( pa%a (a&)% a pa(!a% %a( "!")$a"a( a a$!% &( "!8!%!( ap#'a%&a( p% !($%)'.
3 1"
La ma!%a ! 5#! (! &! p)"! a& )2 5#! $#mp&a &a( %!g&a( !( m#3 )mp%'a'!, () (! a$! $ $a%)2 3 4)%m!a, !& )2 %!a$$)a% $ ag%a"G ! $am8), () (! a$! "! 4%ma "!ma()a" "#%a 3 () $a%) 2, () 4)%m!a, '%a'a% "! 8!"!$!%. C#a" !)('a $am8)( ! &a( %!g&a( ! &a( %#')a( "!& )2, () (! &! p%p%$)a (#4)$)!'! )4%ma$)ó, (! p"% !6)'a% m#$( '!m%!( 3 m)!"( )!$!(a%)(. P% !9!mp&: ! !& $a( "! # $am8) %p)" "! !($#!&a "! $a(a, $am8)( ! &a ()'#a$)ó 4am)&)a% $m !& ")6%$) "! &( pa"%!(, &a !4!%m!"a" "! # "! &( m)!m8%( "! &a 4am)&)a, $am8)( "! ma!('%(, !'$. E('a( ()'#a$)!(
()!mp%! )5#)!'a a &( )2( p!% &a( !p&)$a$)!( (!$)&&a( (8%! & 5#! 6a a $#%%)% 3 &( $am8)( 5#! a8%, &( a3#"a a %!a$$)a%, a (!')%(! m!9% 3 a a"ap'a%(!, p%5#! !'$!( p#!"! !'!"!% &a ()'#a$)ó 5#! pa(a %!a&m!'!, () )mag)a%(! a"!m( '%a( $(a( '!%%)8&!( 5#! g!!%a&m!'! (#$!"!.
d. APOYO. Ca"a )2 "!8! ap%!"!% 5#< !( & 5#! 5#)!%!, a 'ma% (#( p%p)a( "!$)()!(, a 4)9a%(! (#( m!'a( 3 a $#mp&)%&a(. C#a" &( )2( (a8! & 5#! 5#)!%! a$!%, $óm & 6a a &g%a% 3 & 5#! &!( 4a&'a pa%a $#mp&)%&, ")%)g! '" (# !(4#!% a$)a !(a m!'a 3 ()!'! m#$a (a')(4a$$)ó $#a" &a a&$aa. E(' (! &g%a p$ a p$, "!9a" 5#! !& )2 6a3a !($g)!", p% !9!mp&, (# ma'!%)a& !($&a%, (# %pa, &a( a$')6)"a"!( 5#! &!( g#('a, !'$. La( m)(ma( a$')6)"a"!( (!% (# %!$mp!(a 3 !$!()'a% "!& !('7m#& "! '%a( p!%(a( pa%a (!')%(! 8)!. L( )2( 5#! (a8! & 5#! 5#)!%!, $m 6! &a %aó pa%a !(4%a%(!, (! pa(a a8#%%)"( &a ma3% pa%'! "!& ')!mp 3 (! ()!'! ma& () (! &!( 8&)ga a a$!% a&g. Ig#a&m!'!, &( )2( $ #a 8a9a a#'!(')ma, (! !(4#!%a p% &g%a% a&g 3a 5#! (# p%!$#pa$)ó $('a'! !( '%a'a% "! (!')%(! 'a ma& 3 (! !p! p% m)!" a !5#)6$a%(!.
1#
Cm !& )2 !( # (!% ! 4%ma$)ó, !$!()'a !& ap3 "! &( a"#&'(. E& ap3 !( ")4!%!'! a &a (8%!p%'!$$)ó, 3a 5#! $#a" <('a (! "a, &( pa"%!( &! (&#$)a a& )2 (#( p%8&! ma(, a8&a" p% !&&(, )6!'a" p%!'!'( pa%a 5#! 5#!"! ma&, 9#(')4)$a" $('a'!m!'! (# $"#$'aG a(7, &( )2( !$!()'a $a"a 6! m( "! #a p!%(a pa%a 5#! %!(#!&6a (#( p%8&!ma(, 5#!"a" ! "!(6!'a9a a'! &( "!m( p%5#! (! "!(!6#!&6! 3 !$#!'%a (#( p%p)a( %!(p#!('a( pa%a (a&)% a"!&a'!. E(( )2( (! 6#!&6! )%%!(p(a8&!(, (! !9a $#a" (! &!( ma"a a&g 3 ( $apa$!( "! a$!% a"a p% !&&( m)(m(. N !( 8#! ) 8!!4)$)( pa%a !& )2 p%'!g!%&! "! '"( (#( p%8&!ma(.
S) (! 5#)!%! 5#! !& )2 (!a $apa "! a$!% a&g 3 "! !4%!'a%(! a &( p%8&!ma( $ $4)aa, p#!"! a3#"a%& ")$)<"&! $óm & p#!"! &g%a%, $m p% !9!mp&: $óm (! p#!"! %ga)a% pa%a !('#")a%, $óm !6)'a% $4&)$'( $ &( $mpa2!%(, !'$.
E& %!$$)m)!' "! &( <)'( ! &a 4am)&)a 3 ! &a !($#!&a, "!(a%%&&a !& %g#&& 4am)&)a%, !($&a% 3 !& (!')" "! p!%'!!$)a a # g%#p ! !& 5#! (! $()"!%a 6a&)(.
/././. PAUTAS PARA PADRES PARA AUMENTAR LA AUTOESTIMA INFANTIL. Sa aut9'tic% S!% a#'<')$ !)g! 5#! &( pa"%!( (! $'%a")ga ! &a( 6a&%a$)!( 5#! aga "! (7 m)(m( 3 5#! p%3!$'! (#( )(!g#%)"a"!( (8%! (#( )9(.
Sa )u!i(% * c-a% a- c%'%c -% u -%! 'i%! "a' "c"% 4i' S) a $#mp&)" $m (! !(p!%a8a, "a%&!( #a #!6a p%'#)"a".
I'c'ti( a -%! 'i%! a a!u$i !+%'!a4i-idad! E& !$ "!
6i--"a$, B. L. 1001. Cóm a3#"a% a &( )2( a a$!p'a%(! (7 m)(m( 3 a a$!p'a% a &( "!m(. #!( A)%!(, Pa)"ó( * !"..
a()ga% %!(p(a8)&)"a"!( a &( )2( $'%)8#3! a "!(a%%&&a% !2$ !&&( # (!')m)!' "! $4)aa 3 a"!m(, () &! p)"! (# p))ó, (! $'%)8#3! a a#m!'a% (# (!')" "! 6a&7a p!%(a&.
P%cu ta!$iti $'!a2! (4a-! * '% (4a-! c%"'t! L( )2( ( m#3 (!()8&!( a& &!g#a9! g!('#a&. P% !(', (! "!8! "! '!!% ! $#!'a 5#! &a ")('a$)a 47()$a, &a 6!&$)"a" "!& a8&a 3 &a !p%!()ó 4a$)a& (!a $!%!'!( $ !& m!(a9!.
6' u' c-i$a $%ci%'a- c-id%, +atici+ati(%, i'tacti(% * u +%!i4i-it -a cati(idad. Mu!t c%')ia'a ' -a! ca+acidad! d -%! 'i%! * ' !u! ca+acidad! +aa ')'ta! * !%-( +%4-$a!.
P%' i&'cia! * $ta! a- a-ca'c d -%! 'i%! La( m!'a( ')!! 5#! (!% a&$aa"a( $ # !(4#!% %aa8&!. a3 5#! !6a&#a% !& &g% "! &a( 'a%!a( (&)$)'a"a( $ # $%)'!%) a )6!& "! &( )2(, 3 !)g!$)a( "! a"#&'(.
/./.8. ESTRATE6IAS PARA PADRES QUE AUMENTAN LA AUTOESTIMA INFANTIL.
Ea$i'a -%! (a-%! ' !u ca!a @%a pa%'! "!& $$!p' 5#! (# )9 ')!! "! (7 m)(m (! "!(a%%&&a $m %!(#&'a" "! &a ma!%a ! 5#! !& )2 $%!! 5#! #('!" & 6! a <&. P%!('! a'!$)ó a & 5#! #('!" ")$! 3 a$!. E('< m( a'!' a (#( "!$&a%a$)!( (8%! (# 6a&% p!%(a&, )$&#( p!%$)8a (#( a$')'#"!( !p%!(a"a( 3 'a& 6! )$($)!'!(. E( )mp%'a'! '%a(m)')% a& )2 m!(a9!( "! (!g#%)"a" 3 "a%&! &a )4%ma$)ó "! & 5#! p#!"! !(p!%a%, p% !9!mp&, a6)(a%&! 5#! 6a a &&!ga% 'a%"! a"6!%')%&! 5#! & &&!6a% a& m<")$.
E'!a a -%! 'i%! a '% +actica -a aut%c#tica : La $%7')$a "! #
21
m)(m p#!"! $6!%')%(! ! # 8)', 5#! p%"#$! )g %!(#&'a" p()')6. P%!('! a'!$)ó a '" & 5#! ")ga ! $a(a "#%a'! &a( p%ó)ma( (!maa(. E( p()8&! (! (%p%!"a a& 6!% &a $a')"a" "! 6!$!( 5#!
m!$)a (#( p%p)a( 4a&'a( a'! (# m#9!% ! )9(. A& !p%!(a% 6!%8a&m!'! #!('%( (!')m)!'( 3 p!(am)!'( "! a#'$%7')$a, <('( (! a4)%ma $m #a %!a&)"a" ! #!('%a( m!'!(. P% & 'a', "!8!m( !(!2a% a #!('%( )9( a p%a$')$a% &a a#'$%7')$a $m !('%a'!g)a pa%a 4a6%!$!% (# a#'!(')ma.
A*uda a -%! 'i%! a c%$+'!a * +%t'cia !u! +u't%! )ut! La p!%(a&)"a" #maa (! "!(a%%&&a p% m!") "! &a( p!5#!2a( a"6!%()"a"!( 3 # )('%#m!' 5#! p"!m( #')&)a% pa%a a3#"a% a& )2 a (#p!%a% &a( ")4)$#&'a"!( !( &a Cmp!(a$)ó. E(' ()g)4)$a 5#! !& )2 !#'%a&)a (#( "!8)&)"a"!( a& (a$a% p%6!$ "! (#( p#'( 4#!%'!(. N#!('%a 'a%!a !( a3#"a% a !$'%a% !(( p#'(
4#!%'!( "! &( )2( 3 ap%!"!% a (a$a% p%6!$ "! !&&(. S! %!$m)!"a a$!% #a !6a&#a$)ó $#)"a"(a "! &( p#'( 4#!%'!( "!& )2 3 #a 6! 5#! (! a3a "!($#8)!%', a)m! a& )2 a #(a%&(.
/./.:. ¿QUÉ PODEMOS BACER D>A A D>A EN CASA O EN LA ESCUELA? Si c%$'ta$%! d 9- a-&% +%!iti(%, +%cua u -% %i&a. P#!" "!$)%& ! 6 # p$ m( a&'a. P#!" m)%a%&! a& "!$)%& )6)'a%&! a 5#! (! a$!%5#! m)!'%a( a8&am(. E9!mp&( '7p)$( "! !('a( ()'#a$)!( ( &a( $6!%(a$)!( !'%! a"#&'( $#a" 6am( a"a" $ !&&(, $#a" !('am( ! !& (a&ó "! $a(a 6am( p% &( pa()&&( "! &a !($#!&a.
Si "a&% a-&u'a c#tica c%' a-&ui' d- 'i% d4% i't'ta u '% -a !cuc". A 6!$!(, & !6)'am( (!$)&&am!'! p%5#! ( "am( $#!'a "! (# p%!(!$)a. O'%a( 6!$!(, ( )mp%'a ! )$&#( 5#!%!m( 5#! & )ga. N#!('%a )'!$)ó p#!"! (!% &a m!9%: !(')m#&a%&! pa%a 5#! $am8)!. P!% !& !4!$' (#!&! (!% !&22 $'%a%): (! ()!'! $%)')$a" 3 a"!m( a6!%ga" a'! '!%$!%a( p!%(a(. S) a&g#)! $m)!a a a$!% a&g#a $%7')$a "! <& p#!": o
I6)'a% a& )2 a )%(! a '% &#ga% $ $#a&5#)!% !$#(a. E9: 6!'! a '# a8)'a$)ó.
o
C%'a% &a $6!%(a$)ó 3 ap&aa%&a pa%a '% mm!' ! '% &#ga%. S)'#a$)!( '7p)$a( ( &( ")&g( !'%! pa"%!( 3 p%4!(%!( &a( ")($#()!( !'%! pa"%!(.
E('a% m#3 a'!' ! !(a( ()'#a$)!( ! &a( 5#! !(' a'!")!". a3 $a()!( ! &a( 5#! $%!!m( 5#! (! "a $#!'a 3 () !m8a%g !(' $ap'a" g%a pa%'! "! & 5#! "!$)m(. E9!mp&( '7p)$( p#!"! (!% $#a" a8&am( p% '!&<4, $#a" m)%a &( ")8#9( a)ma"( "! &a '!&!, $#a" pa%!$! !('a% "%m)" $#a" $%!!m( 5#! !( "!ma()a" p!5#!2 pa%a !'!"!% & 5#! "!$)m(.
F-icita c%'!ta't$'t -%! -%&%! d -%! $'%!. La 4!&)$)'a$)ó "!8! (!% a&g 4%!$#!'!. A 6!$!(, ( $#!('a a$!%& p%5#! !( m( 4$)& 6!% &( !%%%!( 5#! &( a$)!%'(.
R!a-ta u -% "a "c"% 4i' % G$2% u a't! . S) a8&am( "! )2(, p% (# p%p)a a'#%a&!a, ()!mp%! (!% )mp!%4!$' m!9%a8&!. E( ")47$)& 5#! # )2 aga a&g !$!p$)a&. S) (m( !)g!'!( '!"%!m( ")4)$#&'a"!( pa%a 4!&)$)'a%. S) ( 4)9am( ! &( a6a$!( ! & 5#! (!$)&&am!'! !(' 8)!, &a( $a()!( pa%a 4!&)$)'a% (!% m( !&!6a"a(.
Ac%$+aa - &!t% c%' -a (4a-iaci5' d -a )-icitaci5' $%%!(p")!'!.
La(
pa&a8%a(
"!
4!&)$)'a$)ó
"!8!
)%
a$mpa2a"a( "! g!('(, '(, $'a$' 47()$ 3 "! $#a'( !&!m!'( "! $m#)$a$)ó 6!%8a& (!a a$%"!( a !(a 4!&)$)'a$)ó. U m#3 8)! ")$ $ "!(gaa !( ")47$)& 5#! (! ()!'a $m #a 4!&)$)'a$)ó. 6i--"a$, B. L. 1001. Cóm a3#"a% a &( )2( a a$!p'a%(! (7 m)(m( 3 a a$!p'a% a &( "!m(. #!( A)%!(, Pa)"ó( * !"..
23
/./.. CONDUCTAS QUE PADRES Y EDUCADORES DEEN E=ITAR. Ca-i)ica d $a-%! % t%+! a -%! "i2%!< a-u$'%! +% c%$t u' % L( %!p!')"( m!(a9!( "!& a"#&' ")$)!" & ma& 5#! !( !& )2, &&!ga% a $6!$!%&! "! 5#! <& !( $apa "! a$!% &a( $(a( 8)!, p%"#$)<"(! !& &&ama" E4!$' R(!'a&, 5#! $()('! ! #a $4)%ma$)ó p% pa%'! "!& )2 "! &a( $%!!$)a( 5#! ')!! &( pa"%!( p%4!(%!(.
S%+'d !i$+ a -%! c"ic%! cua'd% '% ! !t' c%$+%ta'd% d )%$a +%!iti(a *< % !+ada * 'u'ca )%a-! cua'd% ! +%ta' d $%d% adcuad% La $a%!$)a "! %!4#!%( p()')6( a$! 5#! &a( $"#$'a( a"ap'a"a( (! %!p)'a. E( p()8&! 5#! a& %!4%a% m"( "! $mp%'am)!'
a"ap'a"(, apa%!$a $"#$'a( "!(a9#('a"a( ! # )'!' "! &&ama% &a a'!$)ó.
Ta'!$iti a- 'i% c%'!ta't$'t -a ida d u ! i'c%$+t't E('a a$')'#" 6#!&6! a& )2 )$apa, )(!g#%, "#8)'a')6, ()!mp%! a &a !(p!%a "! )'!'a% (!% & 5#! !( ! $a"a !'apa "! (# 6)"a. E('a a$')'#" !( m#3 p%p)a "! p%4!(%!( 3 pa"%!( p!%4!$$))('a(.
N% da- !+%'!a4i-idad! !u+(i!ada! 'i +$iti- +'!a +% !# $i!$% S) ")%!$'a (#8&)m)a&m!'! !6)am( $('a'!( m!(a9!( a &( )2( ""&!( a !'!"!% 5#! $%!!m( 5#! p#!"a a$!% $%%!$'am!'! &a( $(a( 3 ) 'a ()5#)!%a &!( p!%m)')m( )'!'a%&, !('am( p'!$)a" 5#! &( $)$( p!%$)8a m&')p&!( "#"a( (8%! (7 m)(m(, (8%! (#( p()8)&)"a"!( "! a#'%%!a&)a$)ó. E& )2 (! !4%!'a% a &a( 'a%!a( $ m)!", '!m% ! )$!%')"#m8%!.
O)c a -%! 'i%! u' $%d-% +%4 !%4 '%!%t%! $i!$%!, i')a(a-%'d%'%!, $%!t'd%'%! +%c% c%$+t't! E& )2 a()m)&a "! m" )$($)!'! !('( m"!&( "! )"!')4)$a$)ó.
Citica-! dua$'t cua'd% c%$t' %! ' -u&a d !u&i-! !%-uci%'! * '!a-! a d!cu4i -a! cau!a! u -! c%'du2%' a- )aca!% La $%7')$a p!%ma!'! g!!%a )$!%')"#m8%!,
")(,
%!(!')m)!'(,
!
a&g#(
24 $a((,
ag%!()6)"a". E '%( $a((, !& )2 (! %!p&)!ga ! ))8! (# a$$)ó.
Ba4-a '&ati(a$'t d -%! 'i%! cua'd% !t' +!'t! E('!
$mp%'am)!'
"!
&(
a"#&'(,
p#!"!
p%6$a%&!(
(!')m)!'( "! (&!"a", )4!%)%)"a" ! )"!4!()ó ap%!")"a.
E(ita - tat% a)ctu%!%, - c%'tact% )#!ic%, $a't'i'd% d$a!iad% -a! di!ta'cia!: La( $a%!$)a( "! m#!('%a( 47()$a( "! a4!$': '$a%, 9#ga%, a$a%)$)a%, 8!(a%, p#!"! $"#$)% a& )2 a
)'!%)%)a% &a $)ó "! 5#! !( ")g "! 5#! (! &! a8%a$! 3 (! &! 5#)!%a.
/./.H. ¿CÓMO CORRE6IR AL NI;O SIN DA;AR SU AUTOESTIMA? E& $$!p' "! (7 m)(m 5#! ')!! # )2 !(' %!&a$)a" $ &a 4a&'a !& a8#( "! &a ")($)p&)a. E& $a(')g )$()('!'! 3 "!(m!(#%a" p#!"! (!% m#3 p!%9#")$)a& pa%a $#a&5#)!% )2. N 8('a'!, &a a#(!$)a "! ")($)p&)a !( '%a ma!%a !4)$a pa%a "a2a% &a a#'!(')ma. U )2 )")($)p&)a" (! ()!'! $m 5#! p!%'!!$)!%a a (# 4am)&)a, a p!(a% "!& am% 5#! &! '!ga (#( pa"%!(. E( )mp%'a'! '%a(m)')% 4)%m!a ! #!('%a( %ma( 3 a& m)(m ')!mp m('%a% a4!$' 3 $mp%!()ó. A& $%%!g)% a& )2 #!('% 89!')6 "!8! (!% $am8)a% # $mp%'am)!' a"ap'a')6 3 !4%!'a%( a& )2. E9!mp&: #a ( )'!%%#mp! $('a'!m!'! a& &!!%&! # $#!'. 1 D!($%)8)% "! ma!%a 89!')6a
&a $"#$'a )$%%!$'a $ #
E9!mp&: M! a( )'!%%#mp)" $#a'% 6!$!( + Da% #a %aó pa%a !& $am8). E9!mp&: S) m! )'!%%#mp!( p#!" (!g#)% $'a" !& $#!' * R!$$!% &( (!')m)!'(, $%)'!%)( m')6( "!& )2. E9!mp&: E')!" 5#! 5#)!%a( a$!% p%!g#'a( 25
Ep%!(a% #a 4%m#&a$)ó $&a%a "! & 5#! (! !(p!%a "! <&. E9!mp&: N 6#!&6a( a )'!%%#mp)% a('a 5#! '!%m)! La $%%!$$)ó 3a !('a%7a !$a. E& p%$!(, ! #a ()'#a$)ó %ma&, p"%7a $')#a% $ a&g#a "! &a( ()g#)!'!( a&'!%a')6a( (!g &a( ")4!%!'!( $)%$#('a$)a( ! 5#! '#6)!%a &#ga%: a. N a$!% a"a m(. S! (8%!!')!"! 5#< 6a a $#%%)% "!(p#<(. 8. a$!% # '%a' $$!"!% a&g p%)6)&!g) () & a$! 8)!.
$. A6)(a% "! &a p<%")"a "! 8!!4)$)( "! #a (a$)ó () & a$! ma&.
¿Qu9 (ita a- c%&i? E6)'a !& &!g#a9! "!('%#$')6. E9m: V!%!( # "!(a('%!W
E6)'a &a )p!%g!!%a&)a$)ó. E9!m: V& a$!( '" ma&W, V()!mp%! !%!( 'W
E6)'a% !& '%a' ()&!$)(: %!')%a%&! &a pa&a8%a 3 !& a4!$', )g%a%&!, a8&a%&!.
E6)'a% &a( am!aa(: Vm! &a 6a( a paga%W
CAPITULO III @UE6OS Y CUENTOS QUE FA=ORECEN LA AUTOESTIMA 8.1.
@UE6OS.
2
@UE6O DE LA RADIO C()('! ! p!")%&! a& )2 5#! )mag)! 5#! !(' ! # p%g%ama "! %a"). D!(p#<(, (! &! )")$a 5#! ')!! 5#! %!'%a(m)')% pa%a &a %a") "#%a'! '%!( m)#'( $(a( 8#!a( "! <& m)(m.
@U6ANDO A PENSAR Y A SENTIR. I'!tucci%'! P7"!&! a # am)g 5#! (!a '# $mpa2!%. S)<'a'! !4%!'! "! <&. a8&a $ '# am)g $m!a" &a( 4%a(!( $: 3 p)!(, m! ()!', m! g#('a%7a. P%!g'a&! a '# $mpa2!% $m (! ()!'! !mp!a" &a 4%a(! $ 3. D!8a'!: ¿5#< $#%%)ó? ¿Ap%!")('! a&g #!6 "! '# am)g? ¿a( "!($#8)!%' a&g #!6 (8%! ')? ¿Q#< ')p "! $(a( a( "!($#8)!%'?
@U6ANDO A BALAR SORE NUESTROS SENTIMIENTOS. I'!tucci%'! P7"!&! a # am)g 5#! 9#!g#! $')g. P!%( 4%!'! a 4%!'!. U')&)a !& 9#!g "! a8&a% (8%! #!('%( (!')m)!'( pa%a )mag)a% #a ()'#a$)ó ""!:
U "! 6('%( p)"! 5#! &! p%!('! a&g 3 !& '% ")$! 5#!
NO U "! 6('%( &! a$a8a "! p)(a% !& "!" g%" "!& p)! a&
2
'% U "! 6('%( a$a8a "! %mp!% &a 8)$) "!& '% U "! 6('%( &6)"ó "!6&6!% # &p) U "! 6('%( a$a8a "! p!%"!% a (# p!%%.
A2a"! m( ()'#a$)!( "! &a 6)"a %!a& ! &a( 5#! '! g#('a%7a a8&a% (8%! '#( (!')m)!'(.
EL @UE6O DE DECIR PIROPOS Y CARI;ITOSJ I'!tucci%'! P7"!&! a # am)g a # m)!m8% "! &a 4am)&)a 5#! (!a '# $mpa2!% pa%a !('! 9#!g. S!'a%( p% '#%( # !4%!'! "!& '%. P% '#%( )% ")$)!" &a( $(a( 5#! ( g#('a a$!%. P% '#%( )% ")$)!" &a( $(a( 5#! ( g#('a "! 6('%( m)(m(. E('a'! m#3 a'!' 3 !($#$a a '# $mpa2!%.
EL @UE6O DE LAS DIFERENCIAS I'!tucci%'! S)<'a'! $ # am)g. D)&! a5#!&&a( $(a( 5#! ( ")(')'a( 3 ")4!%!'!( a &a( "! '# am)g. P7"!&! a '# am)g 5#! '! ")ga $(a( (#3a( 5#! (!a ")(')'a( a '). P7"!&! a '# am)g 5#! '! ")ga &a( $(a( 5#! a <& a !&&a &! g#('a "! '). D)&! 5#! $(a( '! g#('a a ') "! <&.
2"
EL @UE6O DE LA LIERACIÓN Kd- -i4a!0. I'!tucci%'!
E$#!'%a a a&g#)! 5#! '! &!a !('. D!8! &!!%(! "!(pa$), $ pa#(a( "!(p#<( "! $a"a 4%a(!.
Tm8a'! ! !& (#!& $ &( 9( $!%%a"(. S)!'! !& (#!& (#9!'a" '# $#!%p. Tma # %!(p)% 5#! 6a3a (&'a" '# !('ómag. D!(pa$) !p)%a, (#<&'a& R!(p)%a '%a 6! 3 !('a 6! &&!a '# $#!%p 3 p#&m!( $
a)%!. Ep#&(a '" !& a)%! "!(pa$). Tm8a'! '%a5#)&am!'!
"#%a'!
p$(
m)#'(
%!(p)%a"
"!(pa$)
3
p%4#"am!'!. A8%! &( 9( ! )$%pó%a'! "!(pa$). 6AFAS M6ICASJ E& 9#!g $()('! ! )")$a%&! a& )2 5#! (! 6a a p!% #a( ga4a( 5#! ( mg)$a(,
T! &a( p!( 3 (ó& 6!( &a( $(a(
p()')6a(. Q#! !& )2 (! pga &a( ga4a( 3 "!($%)8a & 5#! 6!. S! &! p#!"! )% a$)!" p%!g#'a( $ &a( ga4a( mg)$a( p#!('a(.
EL @UE6O DEL RESPLANDOR DEL SOL. I'!tucci%'!
E$#!'%a a a&g#)! 5#! '! &!a !('. D!8! &!!%(! "!(pa$)
$ pa#(a( "!(p#<( "! $a"a 4%a(!. Tm8a'! ! !& (#!& ! &a $ama $ &( 9( $!%%a"(, !('a'! p!")!'! "! '# %!(p)%a$)óG %!(p)%a p%4#"am!'! 3 5#! &&!g#! !& a)%! a& 6)!'%!: "!9a 5#! '# $#!%p (! ()!'a
p!(a". Imag)a # $)5#)')' )&)' "! (& ! '# 6)!'%!. D!9a 5#! (! !pa"a "!(pa$). M#3 "!(pa$) &&!a% '# 6)!'%! $ &a 2#
&#, !!%g7a 3 &a $a&)"!: @%a"#a&m!'! &a &# (! !')!"a a
'%a6<( "! '# $#!%p. E( $m &a &# "!& (&. E('a( &&! "! !!%g7a. M#3 "!(pa$) 5#<"a'! $ &a &# ! '# $#!%p. C#a" !('<( "!($a(a" 3 &&! "! !!%g7a, a8%! &( 9(. I$%pó%a'! $#a" !('<( p%!pa%a".
@UE6O DE OLOS. C()('! ! 9#ga% a &( 8&( p% '#%(.
I'!tucci%'!
Ca"a 8& 5#! ')%! !& )2 ')!! 5#! "!$)% # a(p!$' p()')6
"! <& m)(m. Tam8)< (! p#!"! 9#ga% )")$"&! a& )2 5#! $a"a 8& 5#! ')%!, ')!! 5#! (!2a&a% # &g% 5#! a3a $(!g#)" 3 a(7 )% a ap#'"& ! &a p)a%%a a$!% # m#%a& 3 $&ga%& ! !& "!(pa$.
8./.
CUENTOS PARA FA=ORECER LA AUTOESTIMA. La tarde de Plata”. E- dc"% a di!)uta d -a (ida C#!'a &a( &a( "!& ma% &a )('%)a "! # p!5#!2 %!3, "! m8%! Sam#!&, 5#! (a87a 9#ga% ) %!7%. )67a ! # ma%a6)&&( pa&a$) a#& ()'#a" a& 8%"! "! &( a$a')&a"( "! &a )(&a "! &a &#. Y !%a 'a'( (#( "!8!%!( 5#! &! p!%m)'7a (!% # )2. E (# 6)"a, (ó& !)('7a # )$ p&a$!%: !($apa% a &a p&a3a pa%a m)%a% !& $
&a( ag#a( (!g &! a87a ")$ !%a "! 8!&&7()m( $&%!(. U "7a, (# "!(! !%a 'a g%a"!, 'a g%a"!, 5#! "!(p!%'ó a &a ")(a "!& $
&&ama8a: VSam#!&, Sam#!&W...S) "#"a%&, !& %!3 )2 (! 5#)'ó &a $%a 3 (! a%%9ó a& ma%. E !(! m)(m mm!', (# $#!%p $m!ó a '%a(4%ma%(!, &! a$)!% a&!'a( 3 (# p)!& (! 6&6)ó %!(8a&a")a $m &a "! # "!&47. C#a" &g%ó (!% # "!&47, ()g#)ó a '%( "!&4)!( 5#! (! $6)%')!% ! (#( !%ma( 3 &! m('%a% '"( &( (!$%!'( "!& ma%. E &a( p%4#")"a"!( ma%)a( !)('7a ) !& ')!mp ) &a &#, m)&!( "! p!$!( p!5#!2( a6!ga8a "! # ()') pa%a '%, m)!'%a( #a( p&a'a( m#3 !'%a2a( $#&'a8a a &( p!$!( g%a"!(. P!% a &( "!&4)!(, m( 5#! !p&%a% &a( p%4#")"a"!( & 5#! &!( g#('a8a !%a a"a% ! &a (#p!%4)$)!. P% !$)ma "!& %)'!, 9#ga8a a "a% !%m!( (a&'( a('a '$a% !& (&. Sam#!& ap%!")ó "! (#( $mpa2!%( a "!(a4)a% &a( &a(, a(7 $m a %!7% 3 a 9#ga%, & 5#! #$a &! !(!2a% ! (# %!). Tam8)< & )('%#3!% (8%! &( p!&)g%( "!& ma%, p!% & 5#! #$a p#" )mag)a% !& )2 "!&47 !%a 5#! (# p!% !!m)g !%a &( #ma(. P%' p#" $mp%8a%&, a& '!!% 5#! #)% "! &a( %!"!( "! #( p!($a"%!( pa%a (a&6a% (# 6)"a. F#!% m#$a( &a( a6!'#%a( 5#! 6)6)ó Sam#!& ! !& 4" ma%), () !m8a%g, #a "! &a( m( a(m8%(a( &! (#$!")ó # "7a "! '!mp!('a". E& ma% 5#!%7a a&$aa% !& $)!& 3 ! (# a%%!8a', ) a#4%aga% # 8a%$. 31 S) <& !(p!%a%&, (#( am)g( &( "!&4)!( m('%a% ! (#( &m( a &( (#p!%6)6)!'!( pa%a %!($a'a%&( "! #a m#!%'! (!g#%a. Sam#!& m'ó ! (#( !(pa&"a( a # )2 p!5#!2 5#! (! aga8a () !(p!%aa. M)!'%a( a"a"a a$)a &a $('a, m)('!%)(am!'! 4#! %!$%"a" (# )4a$)a 3 $#a" (! a$!%$ó a &a p&a3a 6) (# pa&a$) a#&. VQ#< !'%a2a( $)%$#('a$)a( &! a$7a 6&6!% a (# )(&aW A(7 4#! $óm p% p%)m!%a 6! a"%ó (!% # )2. D!(p#<( "! & (#$!")", Sam#!& (! &&!ó "! ('a&g)a, 5#!%7a 6&6!% a (# )(&a. D!(!ó 'a' 6&6!% a (# )(&a 5#! p)")ó a3#"a a (#( am)g( &( "!&4)!( pa%a !$'%a% a &a m#9!% "!& ag#a. P!% (#( am)g( p#")!% a3#"a%&!G <& (ó& '!7a 5#! ))$)a% &a
8(5#!"a "! Lama%. Pa%a !&& '#6 5#! (a&)% "! &( $4)!( "!& $
E& )2 "!&47 p!(ó ! &a( !%m(a( p!%&a( "! $a%, ! &a( $$a( ma%)a(, ! &( a')5#7()m( a#')&( 5#! 'a' &! g#('a8a, ! &( %)$( '!(%( "! &( ga&!!( p!%")"(...D! p%', Sam#!& %!$apa$)'ó, <& p"7a &&!6a%(! '" a5#!&&, a"!m( !%a 8!&&a( p%5#! !('a8a ! (# ()'). E'$!(, !$'%ó !& m!9% '!(% 5#! p"%7a &&!6a%(! a (# %!) 3 &! $'!('ó a &a m#9!% "!& ag#a: M! &&!6a%< &a %)(a 3 !& 9#!g, !( & m( )mp%'a'! 5#! m! a !(!2a" m)( am)g( "!&4)!(. I('a'!am!'!, !& p!5#!2 %!3 apa%!$)ó '!")" ! &a a%!a a& &a" "! (# $%a, 6&67a a '!!% (# $#!%p "! )2. E !(! mm!' "!$)")ó 5#! $(ag%a%7a (# 6)"a a p%paga% &a( !(!2aa( "! (#( am)g( "!&4)!(: !(!2a%7a a '"( &( )2( "! (# %!) a %!7% 3 a 9#ga% pa%a 5#! 6)6)!%a 4!&)$!(. Y "!("! a5#!& "7a mg)$, $#!'a &a( &a( 5#! ! $a"a )2 a3 # "!&47 3 ! $a"a "!&47 a3 # )2. ” La i'('t%a d +a-a4a! ”. La aceptación como principal apoyo.
#aa p)'a8a, p)'a8a 3 p)'a8a. I8a p)'a" '" & 5#! 6!7a "!("! (# m#" "! )2a $a&&a"a 3 !'%a2a pa%a &( "!m(. E&&a, &a (2a"%a "! $&%!(, $ (ó& $)$ a2( %!#$)ó 33 a &a pa&a8%a pa%a !p%!(a%(! $ !& p)$!&. #aa, a8&a &! "!$7a &a ma!('%a 3 &a )2a aga$a8a &a $a8!a, !($")!" &a 8a%8)&&a. E'$!( &! "a8a # pap!&, #aa $g7a # &p) 3 !mp!a8a a &&!a%& "! 4)g#%)'a( p!5#!2a(, g%a"!(, !(')%a"a(, %!""a(. A(7 &a ma!('%a (a87a & 5#! &! a"a8a p% "!'%G <('a !%a &a )$a ma!%a 5#! '!7a "! a6!%)g#a% & 5#! &a $)5#)&&a (!'7a, 5#!%7a )mag)a8a. T"( &( )2( %!(p!'a8a a #aa, &a 5#! 9#ga8a (&a. a('a 5#! # "7a &( ma3%!( !$'%a8a a"a $ 5#< 9#ga%...E& %!$%! !%a (ag%a" pa%a &a p)'%a 5#! !p&%a8a &a ')!%%a
$ (#( g%a"!( 9(, 8#($a" %m)ga(, 8)$)'( "! &# 3 p)!"%a( "! mg)$( $&%!(. La )2a !(p!%a8a a5#!& ')%ó "! p!&, p!% m!( a (#( $mpa2!%( !(p!%a8a !(a %!(p#!('a. #aa $m!ó a $)&&a% 3 a pa'a&!a% a('a $(!g#)% 5#! '"( (! a%%!m&)a%a a (# a&%!"!"%. D!(p#<( a8&ó 3 a8&ó p% &( $"( pa%a 5#! a")! 6&6)!%a a m!'!%(! $ !&&a. L $)!%' !( 5#! #aa (! ") $#!'a "! 5#! "!$)% pa&a8%a( '!7a %!(#&'a" ! )'!'ó p)'a%&a(. C #a 4a$)&)"a" )mp%!()a'! 4#! p)'"&a( ! $&%!( 3 ""&!( 4%ma. L ma& !%a 5#! a")! !'!"7a & 5#! !($%)87a. E&&a (! a87a )6!'a" (&)'a # #!6 &!g#a9!. #aa (! a87a !$ $ # #!6 &!g#a9!. #aa (! a87a !$ )6!'%a "! pa&a8%a(. A%a (7 5#! &! g#('a8a a8&a%, 3, (8%! '", $#a" 5#!%7a %!ga&a% (#( pa&a8%a(. P%5#! #aa &!( %!ga&ó a $a"a )2 3 a $a"a )2a # #!6 m8%!G a('a !&&a $am8)ó !& (#3. Y !%a 'a ")6!%')" &&ama%(! '%a $(a, 5#! &a ma!('%a &! p)")ó p% 4a6% 5#! &! ")9!%a # (!$%!' pa%a 5#! &( )2( &! )$)!%a $a(. A #aa, !(' "! (!% )6!'%a "! pa&a8%a( &a ) a%$)4am(a ! (# $&a(!: '"( &( )2( 5#!%7a p!%(! $ !&&a ! &a m!(a. A"!m( (!g#7a a &a p)'%a ! !& %!$%! pa%a 5#! &!( %!ga&a%a # #!6 m8%! pa%a (# p!%%, pa%a (# ga', pa%a (# !%ma... A(7 34 !( $óm #aa &&!gó a &a $$&#()ó "! 5#! !%a 'a )mp%'a'! 3 'a ")6!%')" a8&a% $m p)'a%, (8%! '", () &a( pa&a8%a( 3 &( ")8#9( (! &( )6!'a8a !&&a m)(ma. “ NI;A SAND>AJ. EN BRAZOS DE LA VDA.
Mam, $#<'am! $óm !( !& m#" &! ")9 &a (a"7a p!5#!2a a (# mam g%a"! N)2a Sa"7a '!7a # p5#)' "! m)!" a &a 6)"a, p% !( ()!mp%! !('a8a 9#' a (# ma"%!. Q#!%)"a )9a ")9 mam (a"7a 5#! !%a g%a"! 3 %!""a, !%m(7()ma, $ # $&% !(m!%a&"a %!(p&a"!$)<"'! 3 # &#a%
ama%)&& ! &a p#'a 5#! pa%!$7a # (&. E& m#" ')!! m#$( $&%!(: ($#%(, $&a%(, "!&)$a"(, '%a(pa%!'!(, $)&&!(, 4%7(, $&)"(.... ¿Pa%a 5#< ()%6!? p%!g#'ó N)2a Sa"7a $ m#$ )'!%<(. Ca"a $&% ')!! # 4) %!(p")ó &a ma"%! 5#! (! ")(p#( a !p&)$a%&! !& (!$%!' "! &( $&%!( A')!"! 3 & $mp%!"!%(: "
E& rojo !( !& $&% "! &a (ag%!, "! &a 6)"a. N('%a( & '!!m( p% "!'% 3 'am8)< m#$( a)ma&!(, )$&#( &( #ma(.
-
E& naranja !( !& $&% "! &a !!%g7a, "! &a $%!a')6)"a". L ')!! &a( a%a9a(, &a( ma"a%)a(, &a( aa%)a(...
-
E& amarillo !( !& $&% "! &a )'!&)g!$)a, "! &a( )"!a(. E( !& $&% "!& (&, "!& &)mó...
-
E& verde !( !& $&% "!& am%, "! &a $#%a$)ó. L p#!"!( !$'%a% ! &( %8&!(, ! &a )!%8a, ! &( $amp(...
-
E& azul !( !& $&% "! &a '%a5#)&)"a" 3 "! &a a%m7a. L p#!"!( 6!% ! !& $)!&, ! !& a$ ma%...
-
E& violeta !( !& $&% "! &a '%a(4%ma$)ó 3 &a !(p)%)'#a&)"a". L p#!"!( 8(!%6a% ! !& a%$ )%)( 3 ! &( ')8)( a'a%"!$!%!(.
-
E& rosa !( !& $&% "! &a (a8)a !'%!ga 3 "! &a !$#a)m)"a". L p#!"!( $'!mp&a% ! !& "!(p!%'a% "! &a( a#%%a(, ! &a( 4&%!(.... 35
D! !('! m", mam (a"7a 4#! !p&)$"&! a (# )9)'a '"a &a !%m(#%a 5#! g#a%"a8a &( $&%!( 3 "ó"! p"7a m)%a%&(. Y '!%m)ó ")$)<"&! a&g m#3 )mp%'a'! 5#! N)2a Sa"7a 9am( &6)"a%7a "#%a'! (# !p!%)!$)a 4%#'a&: )9a, '!ga( m)!" "! &a 6)"a. M)%a !& 6!%"! $amp &&! "! amap&a(, !& (& "! &( $)!&(, &a( !('%!&&a( 5#! ( a$mpa2a ! &a $!..., 3 m)%a !& $amp!() $óm ( $#)"a. S7, )g#a& 5#! <&, ( $#)"a &a 6)"a. R!$#!%"a, $a"a (!% ')!! (# $&%, (# p%p)a 8!&&!a 5#! & a$! ")4!%!'!G 3 p% 'a'a( $(a( ")4!%!'!( ! !& m#", !)('! 'a'a
8!&&!a. a( 6)(' $#a'a( $(a( 8)'a( ( 8%)"a &a 6)"a, a8%! '# $%aó a &a 8!&&!a 3 #$a !('a%( (&a. N)2a Sa"7a (! ()')ó 'a 4!&) $#a" !($#$ó a (# ma"%! 5#! &! ")9
!'#()a(ma"a: Mama7'a, mama7'a, ¿(a8!( #a $(a? VQ#! '!
5#)!% m#$W D!(p#<( (! ")!% # g%a a8%a "! (a"7a(. Y #$a m!9% ")$: C&%7, $&%a", !('! $#!' (! a a$a8a"
!"EN#O !ON$%O .J FOMENTANDO LA AUTOESTIMA.
•
É%a(! #a 6! # )2 5#! (! m)%ó ! # !(p!9. C#a" (! 6) (! %!$$)ó p%5#! 6) &a )mag! "! #a p!%(a ma3%.
E (!g#)"a !& )2 &! p%!g#'ó: ¿T 5#)< !%!(? La p!%(a 5#! !('a8a "!& '% &a" "!& !(p!9 &! %!(p")ó: S3 ' m)(mG (ó& 5#! $ #( $#a'( a2( m(
S) 5#)!%!( p#!" (a&)% "!& !(p!9 3 a$mpa2a%'! ()!mp%!, pa%a a3#"a%'! ! & 5#! ' 5#)!%a( a2a")ó &a )mag!. E& )2 !$&amó:
VS7, (a& "! a7W
3
La p!%(a (a&)ó $ !(4#!%. P%)m!%, (a$ó #a p)!%a, &#!g &a '%a, "!(p#<( &( 8%a(... Y (! 5#!"ó !$g)"a ! !& &a6a8. E& )2, %)<"(! &! ")9: Pa%!$!( # p$ pa'(a
E('a &! %!(p")ó:
N '" !( 8#! $#a" !%!( ma3%. P% !9!mp&, (! $a8! ! $#a&5#)!% pa%'!. E'$!( !& p!5#!2 &! ")9:
L $mp%!", '! a3#"a%< a 8a9a% C#a" 8a9ó, &( "( (! a8%aa% m#3 4#!%'!(. Y "! &( "( "!(apa%!$)ó !& m)!". P#!( (! '!7a !& # a& '% pa%a ()!mp%!. A(7 5#!, aga%%a"( "! &a ma, $am)a% 9#'( p% &a 6)"a, $ pa( (!g#%.
LA PRN!ESA PN#ORA”. CREAR, PARA APRENDER A CREAR NUESTRA PROPIA =IDA. É%a(! #a 6! #a p%)$!(a p!5#!2a, p!5#!2a, p!5#!2a. T!7a !& p!& $a('a2, (# $a8!&& !%a &a%g, m#3 &a%g. Y (#( 9( !%a $m !& 6!%"! "! &( $amp( ! p%)ma6!%a, p!% p% &a ma2aa '!mp%a, $a() 6!%"!( &)mó. S# m8%! 'am8)< !%a m#3 !%m(: A"%!a, & a87a !%!"a" "! (# a8#!&a )g#a& 5#! (# %!). A a5#!&&a p%)$!(a &! !$a'a8a p)'a%. P)'a8a $ '" (# $#!%p, $ &( "!"(, $ &a( pa&ma( "! &a ma, $ &( p)!(, $ &a p#'a "! &a a%)... S! !m8a"#%a8a "! $&%!( 3 "!(p#<( (! )8a a %"a% p% &a( pa%!"!(, p% &a( (8aa(...T" & 5#! '$a8a (! a$7a "! $&%: ama%)&&, 6!%"!, &)&a, a%a9a, %9, '#%5#!(a... S# pa&a$) pa%!$7a #a !%m! pa&!'a "! p)'%. T!7a ()!'! 8a2!%a( $a"a #a "! # $&%, 3 (! )8a m!')!" ! !&&a( (!g &! ap!'!$7a.
3
3 m! 8a2a%< ! %(a. VU, #...5#< ma%a6)&&( $&%W !$&ama8a a& m!'!% !& p)! ! !& ag#a. La p%)$!()'a A"%!a '!7a 5#! !(p!%a% a 5#! 4#!%a # "7a "! 4)!('a, ) a 5#! &&!ga%a !& 6!%a, ) ()5#)!%a 5#! &a 6)()'a%a &( R!3!( Mag(G (!$)&&am!'! &( p)'a8a 3 "! !('a 4%ma %!a&)a8a (#( (#!2(. A(7 5#! ")8#9a8a '8ga!(, (( p%!$)((, $a8a&&)'( "! ma% %9(, )2a( ma%)p(a(, )")(, 3 #$a !('a8a (&a.
PRIMER FINAL Pi't%a * !u+)-i. La p%)$!(a p)'%a !%a (#p!%4!&). S# a&!g%7a !%a )4))'a p%5#! ()!mp%! !('a8a "!($#8%)!" $&%!( #!6( 3 $(a( 5#! p)'a%G (#
a&ma !('a8a &&!a "! p!(7a, 5#! !&&a )8a p&a(ma". A"!m( ()!mp%!, ()!mp%!, ")(4%#'a8a 3a 5#! '" & p)'a8a $ m#$ g#(' 3 $a'a".
SE6UNDO FINAL La +i'c!a * - +2a% d -a! cu$4!. La p%)$!(a !%a "!& '" 4!&), p#!( &! 4a&'a8a # $&%. S! ") $#!'a "! !&& # "7a ! !& 9a%"7 a& 6!% # p9a% m#3 %a%, "! # $&% !'%a27()m. A"%!a (! 5#!"ó 'a ma%a6)&&a" "! (# %!(p&a"% 5#! &! p%!g#'ó:
¿D! 5#< $&% !%!( pa9a%)' 5#! m! "!(&#m8%a(?
S3 "! % p%)$!(a, m) m8%! !( Yazid, (3 !& p9a% (ag%a" "! &a( $#m8%!(G 3 $óm 6)6 'a a&' !& (& m! 6)('! "! "%a" $ (#( %a3a(, p% !( &! $a' a <& 3 (ó& a <&. La p%)$!(a &! p)")ó 5#! (! 4#!%a () ")8#9a%&. S) !m8a%g Yazid "!(apa%!$)ó a'!( "! 5#! 6&6)!%a $ &p) 3 pap!&. P!% &a ()&#!'a "!& a6! 3 (# 6!(')" "! p&#ma( (! 5#!"ó a A"%!a g%a8a" ! &( 9(, a(7 5#! !$!()'ó 5#! p(a%a 3 ! # (a')am< & ")8#9ó. N $4%m"(! $ !(', p)'ó a& p9a% "%a" $ '"( &( $&%!(, # "7a 3 '% "7a. N (! $a(a8a "! p)'a% '"( &( p)gm!'( "! 5#! ")(p7a pa%a (a$a% !& % a!&a", () $(!g#)%&, p#!( !& p9a% 6)6 !%a m( 8!&&. 3" A"%!a, p% 4) (! $6!$)ó "! 5#! p"7a p&a(ma%& ! # &)!
p% m#$ 5#! (! !mp!2a%a, 3 $óm &! !%a )mp()8&! &6)"a% (# !%m( $&%, "7a 3 $! (2a8a $ 6&6!%& a 6!%. A #a p%)$!(a "! 'a p%'!'(a )mag)a$)ó &! 4#! m#3 4$)& )"!a% #a 4%ma "! &&ama%&. D)(p#( &a( !%m(a( p)'#%a( 5#! a87a !$ "! Yazid a&%!"!"% "! (# 9a%"7 3, m)%a" &a $#m8%!, $m!ó a $a'a% #a 8!&&a $a$)$)&&a: Pajarito, pajarito, no hay nadie como tú, vuelve pronto a mi jardín, sin tu resplandor de oro, me es imposible vivir.
E%a 'a p%4#" 3 'a 6!%"a"!% !& (!')m)!' "! &a p%)$!(a, 5#! !& p9a% "%a" "! &a( $#m8%!( (! ) !(p!%a% . Yazid , $#3a "!8)&)"a" !%a &a m()$a, 5#!"ó 'a !$a'a" "! &a m!&"7a "! A"%!a 5#! (! $a(a8a "! !($#$a%&a. La p%)$!(a &! ) # !%m! &a "! $&%!( pa%a ag%a"!$!%&! (# a'!$)ó. Y "!("! !(! "7a, 9#' a& (&, apa%!$! !& a%$ )%)(G 5#! !( '%a $(a 5#! !& 6#!& "!& p9a% "! &a( $#m8%!( $ (# &a "! $&%!( a& 6)!'.
“ &lor
t'mida”. F-%c
É%a(! #a 6! #a 4&%!$)&&a 5#! !('#6 $!%%a"a "#%a'! m#$ ')!mp. T!m7a a8%)%(! 3 5#! &a 6))!%a p% "!'%. Q#!%)"( )2(, ( p"<)( )mag)a% !& '!m% 5#! (!'7a 'a (ó& $ p!(a% 5#! &a 6!%7a (#( !%maa(, !&&a( 5#! !%a 'a !%m(a(. P!% &( %a3( "!& (& a#$)a8a 5#! 3a a87a a$a8a" !& )6)!%. M#3 p%' $m!a% a &&ama% a &a p#!%'a $a"a 4&%: Pm, pm, pm,.. D)$)!": D!(p)!%'a, "!(p)!%'a, 8%!'! p%!$)(a, 3a (! a a$a8a" !& (#!2 "! )6)!%.
N#!('%a 4&%!$)&&a 'am8)< %!$)8)ó &a &&ama"a "!& %!3 "!& $)!&, (#( %a3( &a a$a%)$)a% a$)<"&! $(5#)&&a(, 3 '#6 m( %!m!") 5#! "!(p!%!a%(!. Q#)( a8%)%(! pa%a ag%a"a% a& (&, p!% $#a" !('a8a )'!'"& %!$%"ó (# m)!" 3 6&6)ó a $!%%a%(!.
3# E& (& 5#! $$7a m#3 8)! a& "!(p!%'a% "! &a( 4&%!(, '#6 m( pa$)!$)a $ !&&a 5#! $ )g#a. Ca"a %a')' &! (#(#%%a8a:
X8%!'!, 8%!'!, p!5#!2a. A & 5#! !&&a $'!('a8a $ # .
#!, !'$!( ")m! 5#< '! pa(a %!p#( !& a('% La p&a'a !($")"a, &! $'!('ó $ m#$a ')m)"!: T!g m)!" "! (!% $óm &( "!m(...., "! 5#! m! 5#)!%a. E !(! mm!', !& (& a&#m8%a", "!($#8%)ó 5#! !('a8a &&!a "! &g%)ma( p% "!'%. U %!(p&a"% "%a" (!$ó &a( g')'a( "!(p%!")"a( "!& $ap#&&, 5#! $ !('a( pa&a8%a( 4#! a&)6)a" p% &a &# (&a%:
T"a( &a( 4&%!( pa"!$! !& m)(m m)!" 5#! '): "!("! &a m( g%a"! a &a m( p!5#!2)'a '!m! a8%)%(! a& m#", &! a(#('a a8%)%(! a& m#", &! a(#('a $%!$!%. S) !m8a%g, $#a" &a D)(a P%)ma6!%a 5#! (! ap(!'a ! (# (! &! p)"! 5#! (! a8%a 3 a&!g%! a '"a( &a( $%)a'#%a(, '"a( a8%! (#( p<'a&( pa%a $a'a% &a $a$)ó "!& !)(')%, 3 '"a( ( 8!&&7()ma( p%5#! "a & 5#! ')!!. E'$!( &a 4&%!$)&&a (! a'%!6)ó a m)%a%(! p% "!'%, 3 !($#$ó &a 6 "! &a p%)ma6!%a 5#! &! &a'7a m#3 ":
A8%!'!, $%!$! 3 a&!g%a &a 6)"a $a'a" m) $a$)ó. La 4&% a(7 & ), ! # a8%)% "! 9a( pa(ó "!& m)!" a &a a&!g%7a, ()!" '%a 8!&&a 4&% "!& ma%a6)&&( 'ap) 5#! !(! a2 '!9)ó Ma"%! Na'#%a&!a.
•
EL ES!ARABA(O #RO$PE#S#AJ !%"), !& p!5#!2 !($a%a8a9, 6)67a $!%$a "!& #!%' "! D2a ga&&)a. S)!mp%! !('a8a (&. Pa(!a8a p% !& #!%' 6!(')" $ # $a&!$ g%)( 3 # (m8%!% !g%. S# $a()'a !('a8a !$a "! $($a%a "! #! 3 !('a8a a& &a" "! # 4#!%'! a8!' 5#! &! p%'!g7a "!& 6)!' 3 &a &)a. A& (a&)% &( p%)m!%( %a3( "!& (&, a8%7a &a 6!'aa 3 !(a3a8a $ (# '%mp!'a. VS), !%a '%mp!')('aW T"a( &a( ma2aa(, !'a8a (# $a$)ó. É& 5#!%7a m#$ a 4$ (# '%mp!'a "%a"a, VS! &a a87a %!ga&a" # 6)!9 8 5#! 6)67a ! !& 8(5#!W L&!6a8a a2( p%a$')$a" 3 %!a&m!'! !%a ma%a6)&&( 7%&! '$a%. S#( am)g( (p%'a8a (#( !(a3( $ m#$a pa$)!$)a. P$ a p$ &a '%mp!'a pa%!$7a !('a% 6)6a, p#!( (#( 'a( (a8a $a"a 6! m!9%. Va)&a8a ! !& a)%!W, VQ#< %)'mW La( 'a( (#87a a('a &a( #8!( 3 9#ga8a $ !&&a(. S#( am)g(: &a ga&&)a, !& (a&'am'!( 3 !& 6)!9 8, &! a)ma8a pa%a 5#! (! p%!(!'a%a a # $$#%( "! '%mp!'a 5#! a87a ! !& 8(5#!. S# m()$a &&!gó a $$!%(! ! '%( 8(5#!( $!%$a(. T"( &( a)ma&)'( 6!7a a 7%&! '$a%.
L&!gó !& "7a "!& $$#%(, '"( (#( am)g( (! p#()!% (#( m!9%!( %pa(. VQ#! g#ap( !('a8aW A&g#( a)ma&!( !%a # p$ !6)")(( 3 "!($4)a"(. N $%!7a 5#! !%") 4#!%a 'a 8#! m()$. ¿Cóm 6a a (!% 8#! m()$ # !($a%a8a9? D!$7a. VE( # p$ 4! 3 6)6! ! #a $a(a !&!ga'!W Cm!'a8a '%(. P!% $am8)a% "! p))ó !(!g#)"a a& 7%&! '$a%. E%a 'a !%m(a( (#( m!&"7a( 5#! '" !& m#" !($#$a8a $ a'!$)ó. E& $$#%( 4#! # g%a <)' 3 '"( ap&a#")!% !'#()a(ma"(. !%"), (! ) m#3 4am(, p!% ()g#)ó 6)6)!" ! (# $a()'a "! $($a%a "! #! 3 ")6)%')<"(! $ (#( am)g(.
41
CONCLUSIONES
La a#'!(')ma (! $(')'#3! ! &a !(!$)a 3 m'% "!& 6a&% #ma, '!)!" ! $#!'a 5#! (& 6a&%"( 3 a$)!" # $$)m)!' p%4#" "! ('%( m)(m(, 6a&%a%!m( a #!('%( (!m!9a'!(.
La a#'!(')ma a8a%$a m#$( a(p!$'( "! &a 6)"a "! #a p!%(a, p% 'a' () !('a !( a"!$#a"am!'! !(')m#&a"a, p#!"! '%#$a% a #a p!%(a.
La a#'!(')ma 9#!ga # )mp%'a'! pap!& ! &a 6)"a "! &a( p!%(a( 3a 5#! !( !& g%a" "! (a')(4a$$)ó $()g m)(m 3 &a 6a&%)a$)ó p!%(a&.
E( )mp%'a'! !& '!!% #a a#'!(')ma 4%ma"a "!("! )2(, pa%a '!!% #a p%3!$$)ó 4#'#%a a"!$#a"a ! !& ap%!")a9!.
La 4)g#%a "!& ma!('% 3 (# 4%ma "! )'!%a$'#a% ( "!$)()6a( pa%a &a 4%ma$)ó "! &a a#'!(')ma "!& a&#m. D!p!"! "!& g%a" "! a#'!(')ma p()')6a 5#! '!ga !& )2.
Pa%a 5#! !& "$!'! p#!"a 4m!'a% #a a#'!(')ma p()')6a, "!8!% p(!!%&a.
42
ILIO6RAF>A
RODRI@UEJ ESPINAR C%". 100*: T!%7a 3 P%$')$a "! &a
%)!'a$)ó !"#$a')6a. a%$!&a: PPU. p. *. ALCNTARA, @%!9 A. Cóm !"#$a% &a A#'!(')ma. a%$!&a, E")'.
CEAC S.A. 100*. ONNET, S< am)g "! ') m)(m ma#a& "! a#'!(')ma, E(pa2a.
SAITERRA E. 100= RANDEN, N Cm m!9%a% (# a#'!(')ma. M<)$. E")'. Pa)"!(. 100*
