01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΓΙΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
11
ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ Υπήρξε μία παγκόσμια πηγή πολιτισμού; Πολλές είναι οι ενδείξεις οτι σε χρόνους πανάρχαιους υπήρξε μία κεντρική πηγή πολιτισμού, ή όποια επηρέασε σέ ποικίλλους βαθμούς τήν εξέλιξη των ανθρωπίνων κοινωνιών σέ μέγα μέρος τής υδρογείου. Τέτοιες ενδείξεις είναι τα κοινής αρχιτεκτονικής μεγαλιθι κά οικοδομήματα πού βρίσκονται διάσπαρτα στήν επιφάνεια του πλανήτη, κοινά στοχεϊα στις μυθολογικές θρησκείες, γλώσσες, κλπ. Πολλοί μελετητές κατέληξαν, λοιπόν, στο συμπέρασμα οτι ή ανθρωπότητα πήρε τήν ώθησί της άπο κάποια κεντρική πηγή. Γράφουν: «Σέ κάποια περίοδο τοΰ απωτάτου παρελθόντος, πρέπει να έλαμψε έ'νας πολιτισμός ύψηλοϋ επιπέδου, από τον όποιο κα τάγονται δλοι οί πολιτισμοί» (J. J. Bahofen). «Μοναδική ορθολογική ύπόθεσις παραμένει ή υπαρξις ενός μεγάλου αρχικού έθνους το όποΤο είχε εξελιχθεί σέ πολύ υψηλό βαθμό τελειότητος στήν επιστήμη και στις τέχνες και έστελνε εποίκους σέ δλα τα σημεία τοΰ κόσμου, οί όποιοι τε λικώς ήσαν οί Δάσκαλοι που διέδιδαν τήν γνώσιν» (Σ. Μπάι'γούκ). «Άπο τήν Σιβηρία ως τις νότιες θάλασσες, μΰθοι, παραδό σεις, έθιμα και ταμπού έχουν εκπληκτική ομοιότητα. Συμπέρασμα: Ή έζέλιξις πραγματοποιήθηκε σ' έ'να μόνον κέντρο» (G. Davis: «Tò πρώτο φύλο»). Προσπαθώντας να εξηγήσουν, τήν ί.*;:νήν προέλευσιν τών διαφόρων πολιτισμών, διάφοροι ερευνητές, ιστορικοί, συγγρα φείς, διετύπωσαν ποικίλες υποθέσεις. "Ετσι ορισμένοι θεωρούν ως κοινή πηγή εκπολιτισμού τής άνθρωπότητος τήν καταπο-
12
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Ϊ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
ντισθεΐσαν Ατλαντίδα, άλλοι προτιμούν την αντίστοιχη ήπειρο Μοϋ του Ειρηνικού, κάποιοι φαντάζονται ακόμα και εξωγήι νους επισκέπτες πού έφθασαν στήν γη, προερχόμενοι από τό σύστημα του Σείριου ή από κάποιον άλλον μακρινό πλανήτη. Ή άποψίς μου, την όποΤα βασίζω σέ στοιχεία αρχαιολογι κά, ανθρωπολογικά, γλωσσολογικά, μυθολογικά, γεωγραφικά, γεωφυσικά, θρησκειολογικά, είναι οτι ή πηγή αυτή είναι ό Αιγαιακός - Περιαιγαιακός χώρος. Αυτός, υπήρξε περιοχή άνθρωπογενέσεως, ό'που ό άνθρω πος εξελίχθηκε ταχύτερα και περισσότερο ά π ' δσο άλλου *'. Άπό εκεί, εξόρμησε προς όλες τις κατευθύνσεις και εξαπλώ θηκε, σπέρνοντας στοιχεία πολιτισμού σέ πάμπολλες περιοχές της υδρογείου. Αυτήν τήν θέσι προσπαθώ να τεκμηριώσω μέ τήν παρούσα μελέτη μου. α) Ή ήλιολατρεία Σέ τεράστιο τμήμα τής υδρογείου κυριάρχησε για μέγα χρονικό διάστημα ή ηλιακή θρησκεία. Αυτή δμως έχει, αρχι κή, πηγή της τήν Ελλάδα, δπου ή λατρεία τού θεού Ηλίου - είναι προγενέστερη άπό έκείνην τών Όλυμπίων θεών. Ό "Ηλιος ήταν υιός τού Ουρανού και τής Γαίας και ειχε αδελ φές τήν Ήώ και τήν Σελήνη ή Ή λ ι ώ τ ι δ α (=θηλυκός "Ηλιος). Ή ηλιακή θρησκεία διαδόθηκε άπό τους "Ελληνες υιούς τού Ηλίου σέ μέγα τμήμα τής γης * 2 . Ό "Ηλιος, μέ τήν Περσηΐδα, κόρη τού Ωκεανού και της Τηθνούς, απέκτησε τον Αίήτη, τήν Κίρκη, τήν Πασιφάη (σύ-
(*1) Βλέπε τό κεφ. «Ή Αΐγαιίς» ατό βιβλίο μου «Ίνδοευρωπαϊοι ή Αιγαίοι;» τό α τής σειράς «μή συμβατική ιστορία», έκδ. «Τότε» 1996. (*2) Πρώτα γραπτά πού τήν εκφράζουν είναι τά του Όρφέως. «Ήλιε χρυσεαΐσιν άειρόμενε πτερύγεσι», «Ήλιε παγγενέτορ, παναίολε χρυσεοφεγγές» κλπ.). Αυτά χρονολογούνται γύρω ατό 1600 π.Χ. κατά τους συ ντηρητικότερους υπολογισμούς, αλλά μπορεί νά είναι και πολύ παλαιότε ρα. "Όπως και νά είναι, ή ήλιολατρεία, υπήρχε χιλιετίες πριν άπό τήν έν λόγω παγκοσμίως αρχαιότερη γραπτή διατύπωσί της πού έφθασε ώς εμάς.
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
13
ζυγο του Μίνωος) και τον Πέρση. Κόρες του ήταν και ή Αίγλη καί ή Ήλεκτρυώνη. Σύζυγος του υπήρξε και ή Ρόδος, στο νησί της οποίας φαίνεται δτι ή λατρεία του διατηρήθηκε ως τούς τελευταίους αιώνες τής αρχαιότητας, δπως δείχνει καί τό κολοσσιαίο αγαλμά του, ό Κολοσσός. Γι' αυτό και λε γόταν Ηλίου νήσος· αρχαιότατο ιερατικό γένος της ήσαν οι Ήλιάδες, ένας από τούς οποίους, ό Άκτίς, ίδρυσε στήν Αίγυ πτο τήν Ήλιούπολι. Οί Ήλιαδες εθεωρούντο κάτοχοι σπου δαίων αστρονομικών καί ναυτικών γνώσεων. "Οταν επεκράτησε ή λατρεία τών Ό λ υ μ π ί ω ν , ό θεός"Ηλιος έγινε Απόλλων. "Ομως καί οί σπουδαιότεροι θεοί τού Όλύμπου έγιναν θεοί δλων τών λαών τής Μεσογείου καί άλλων πού ζούσαν πέραν ά π ' αυτήν. β) 01 γλώσσες Πολλοί διεπίστωσαν «ίχνη μιας αρχαίας γλώσσας..., ίσως προγονικής τής αρχαίας Ελληνικής, σε περιοχές τόσο απο μακρυσμένες, πού μοιάζουν σαν να έχουν ξεβρασθεΐ από τις θάλασσες και τούς ωκεανούς στις πιο μακρινές παραλίες... ...Είναι λέξεις κάποιας αρχαϊκής Ελληνικής... στις γλώσσες τής Χαβάης καί τής Πολυνησίας, τών Μάγια τού Γιουκατάν, τών Άζτέκων καί στη χαμένη γλώσσα Γκουάντς τών Κανα ρίων» (Τσάρλ Μπέρλιτζ: «Το μυστήριο του τριγώνου τών Βερμούδων»). Κατά τον μεγάλο Γερμανό φιλόλογο Ε. Norden, εκτός άπο τήν κινεζική καί τήν ιαπωνική, δλες οί άλλες γλώσσες δια μορφώθηκαν κάτω άπό τήν έπίδρασι τής Ελληνικής άπο τήν οποία πήραν έκτος άπο πλήθος λέξεων, τούς κανόνες καί τήν γραμματική. Ό Αυστριακός γλωσσολόγος Wandrusca, έγρα ψε δτι δλες οί ευρωπαϊκές γλώσσες είναι διάλεκτοι τής ελλη νικής,.ή όποια τούς έχρησίμευσεν ώς υπόδειγμα. Και ή καθη γήτρια τής κλασσικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο τής Καλλιφόρνιας, Marianne Mac Donald, είπε: «Ή γνώσις τής Ελληνικής γλώσσας, είναι ουσιαστικό στοιχείο γιά ένα υψηλό πολιτισμό». Έ κ τ ο ς άπο το γεγονός δτι δλες οί ευρωπαϊκές
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
14
γλώσσες πλήν της φινλανδικής και της ουγγρικής προέκυψαν από τοπικές διαφοροποιήσεις τής Ελληνικής, έχουμε σαφείς επιδράσεις τής Ελληνικής στις γλώσσες τών λαών τής Προσθασίας, τών Ινδιών, τής Πολυνησίας, τής Χαβάης και τών λαών τής Αμερικής * 3 . γ) Οί θρησκείες "Απειρα είναι τα κοινά σημεία τών διδασκαλιών, μυήσεων, τελετουργιών και μυστηρίων τών περισσοτέρων αρχαίων θρη σκειών. Λ.χ. οί λαβύρινθοι διαδραματίζουν σοβαρό ρόλο στήν μύησι στις θρησκείες Κρήτης, Αιγύπτου, Μάια, Όλμέκων ν
κ.α. •Σημαντικός επίσης είναι ό θρησκευτικός ρόλος τών σπη λαίων στους Όρφικούς ( ά π ' δπου πήρε και την περίφημη αλληγορία του, του Σπηλαίου, ό Πλάτων), στους Ινδούς, στους Μάια, στους Πέρσες κ. ά. * 4 . • Ό Ά θ . Σταγειρίτης γράφει για τους προκολομβιανούς Αμερικανούς: «Είχαν μυστήρια και όργια, έδοξαζον και τήν άθανασίαν τής ψυχής, και τήν μετά θάνατον άνταπόδοσιν, σχεδόν ως οί "Ελληνες» (Ώγυγία, Α 49). δ) Οί Κοσμολογίες Γνωστή είναι ή πίστις τών 'Ορφικών δτι τό πάν προέκυψεν από τήν πρωταρχική εκρηξι του Κοσμικού Ώού (σύγχρονη αποψις της κοσμολογίας για τήν πρωταρχική εκρηξι;, η οποία βεβαίως προέρχεται από τά βάθη τών αίγαιακών χιλιε τιών. Τήν ίδια δμως πίστι βρίσκουμε σ τ ο υ ς Αιγυπτίους, τούς Κινέζους, τούς Ινδούς, τούς Σουμέριους, τούς Βαβυλώνιους, τούς Ασσύριους, τούς Πέρσες, τούς Φοίνικες. Σέ δλους αυτούς τό Ώόν, είναι τό σύμβολο του παντός, κατά κανόνα (*3) Βλέπε κεφ. «Ή Ίαπετική όμογλωσσία» στό βιβλίο μου «Ίνδοευρωπαϊοι ή Αίγαΐοι;», τό α τής σειράς τών εκδόσεων *Τότε» καθώς και στήν συνέχεια του παρόντος. (*4) Σέ σπήλαιο γεννήθηκε και ό Ίησοϋς.
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΕ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
15
αφιερωμένο στον "Ελληνα Διόνυσο. Οί Σουμέριοι έλεγαν δτι έκπολιτιστής των υπήρξε ο Ώάννες ή Ώαννής (από τό ελλη νικό ώο-γενής) που ήλθε από τήν θάλασσα και διέμενε σ' ένα πλωτό αυγό (καράβι ωοειδούς σχήματος). Τον πρώτον Ώ α ν νή, ακολούθησε και δεύτερος, ό Ώδακων, και μετά άλλοι τέσ σερις ΏαννεΤς, οι Ευδωκος, Ένεύγαμος, Ένάβουλος και Άνήμευτος. Τό Ώαννής στήν σουμερική έφθασε νά σημαίνει τον «περιηγητή» = θαλασσοπόρο. Οί "Ελληνες πιστεύουν δτι πρώτοι θεοί ήσαν ό Ουρανός και ή Γαία, πίστι πού εύρίσκομε και στους λαούς της Μεσοποτα μίας, οί οποίοι, όπως οί "Ελληνες, δέχονται δτι ολα τά οντα προήλθαν από τήν θάλασσα και δτι πρώτος παγκόσμιος κυ ρίαρχος υπήρξε ό Κρόνος. Στήν μυθολογία τους έχουν επίσης Σάτυρους και Ίπποκένταυρους. ε) Οί φορείς Ή λατρεία του Διονύσου, με αφετηρία τήν Ελλάδα, διαδό θηκε στήν Αίγυπτο ("Οσιρις) και σέ δλη τήν Προσθασία, ως τά Ιμαλάια. Τό ίδιο ισχύει και γιά τήν λατρεία του Η ρ α κ λ έ ους (πού υπήρχε και στήν δυτική Ευρώπη καί βορειοδυτική Αφρική). Διότι πάμπολλοι λαοί, πίστευαν δτι αυτοί οί δύο "Ελληνες, υπήρξαν από τούς κυριότατους έκπολιτιστές της άνθρωπότητος. Κατά τούς "Ελληνες, πρώτος παγκόσμιος άρχων υπήρξε ό Κρόνος, ο οποίος αργότερα, κατέστη τυραννι κός, και ανετράπη από τον φιλάνθρωπο Δία. Ό Κρόνος εκτο πίστηκε μακρυά στήν Δύσι, πέρα άπό τόν Ατλαντικό, στά δυ τικά πέρατα του κόσμου * 5 . Ακολούθως, ο Ζεύς, "περιήλθεν τήν οίκουμένην, ευεργετών τούς καλούς καί τιμωρών τούς κακούς... έκυρίευσεν δλην τήν οίκουμένην, καί διέταξεν αυτήν νά πολιτεύεται έννόμως καί είρηνικώς. Και διά τούτο μετά θάνατον έτίμησεν αυτόν ώς θεόν, συμφώνως καί προθύμως δλη ή οικουμένη, καί έπωνόμασεν Ζήνα, επειδή έγινε αίτιος (*5) Ό Άθ. Σταγειρίτης ('Ογυγία Α 23) μας πληροφορεί δτι ώς τους πρώ τους χρόνους της Ρωμαιοκρατίας, οί δυτικοί τόποι όνομάζοντο "Κρόνιοι".
16
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Γ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
του «καλώς ζην» (Άθ. Σταγειρίτης Ώγυγία-Α 23). Ακολούθησαν πολλοί άλλοι "Ελληνες (Άθηνα, Έ ρ μ η ς , Ί ώ , Περσεύς, Βελλερεφόντης, Τριπτόλεμος, θησεύς, Περίθους, Όρφεύς, Αργοναύτες), πού ταξίδευαν σέ ολη τή γ η , εξε ρευνώντας, κυριαρχώντας, εκπολιτίζοντας. Κυριώτεροι άπ'αύτούς ήσαν ό Διόνυσος και ό Ηρακλής *". Τό εργο αυτών τών πανάρχαιων 'Ελλήνων κατακτητών έκπολιτιστών της υδρογείου, αποτελεί τό θέμα τού παρόντος βιβλίου. (*6) "Ήρακλεία καΐ Διόνυσον έπιόντας άπασαν τήν οίκουμένην" (Διόδ.Γ2-2). Φυσικά υπήρξαν πολλοί ήρωες μέ αυτά τά ονόματα πού ενο ποιήθηκαν.
Πινακίδα του Γκλοζέλ (Γαλλία). Σύμιδολα πού μ,οιάζουν μ.έ τά Κρητικά. (12-15.000 ετών).
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
17
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ α) Ή Μυθολογία Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιώ ώς σημαντική πηγή τήν "μυθολογία" * . Αυτό είναι φυσικό, αφού αναφέρομαι σε εποχές από τις όποιες δέν έχουμε άποσυμβολισμένα κείμενα. Υπάρχει ομως ή παράδοσις πού χαρακτηρίζεται "μυθολογία". Οι "Ελληνες ουδέποτε ταύτισαν τήν "μυθολογία" μέ τα παρα-μύθια. Τούς ιστορικούς "μύθους" τούς είδαν πάντοτε ώς αφηγήσεις παλαιών συμβάντων αναμεμειγμένων μέ υπερβο λικά στοιχεία ποιητικά και φανταστικά. Αφαιρώντας αυτά τά στοιχεΤα βρίσκουμε τον ιστορικό πυρήνα του "μύθου". Αύτο μας δίδαξαν δ Πλάτων (Τίμαιος), ό Θουκυδίδης (γιά τά Τρωι κά), ό Πλούταρχος (γιά τον Μινώταυρο), ό Παλαίφατος ("Μυθικά") κ.ά. Ό Αριστοτέλης ορίζει τήν "μυθολογία" ώς "ίστορίαν τών προ της νυν γενέσεως Ε λ λ ή ν ω ν " (δηλ. τών προ του Κατακλυσμού). Βεβαίως ή εργασία αυτή παρουσιάζει δυσκολίες ιδίως ώς πρός τήν τοποθέτησι τών έξιστορουμένων έν χρόνω και εν χώρψ, τήν διάκρισι τών αναμειγνυόμενων προσώπων και περιπετειών και τήν επιλογή μεταξύ ποικίλων εκδοχών γιά το Γδιο γεγονός. "Ομως δέν πρέπει νά λησμο νούμε οτι οι "μύθοι" επαληθεύονται από σύγχρονες διαπιστώ σεις (ανασκαφές σέ Τροία, Μυκήνες, Κνωσσό, Τροιζηνία- γε ωφυσικές έρευνες γιά τούς κατακλυσμούς - τεχνολογικά επι τεύγματα). (*1) Περισσότερα γιά τήν Ελληνική Μυθολογία στο σχετικό ύπο εκδοσιν βιβλίο μου.
18
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
"Ετσι: • Ή άνακάλυψις των χαρτών του Πίρι-Ρέις απέδειξε οτι οί αρχαιότατοι "Ελληνες γνώριζαν δλη την υφήλιο **. • Ή άνακάλυψις του «Χάρτου του Ζήνωνος» (1380) απέδειξε οτι οί άρχαΤοι είχαν εξερευνήσει τις χώρες του Αρκτικού Κύκλου, άφοϋ σ' αυτόν παρουσιάζονται δρη της Γροιλανδίας, πού επισημάνθηκαν, μόλις, το 1947-49, άπό την αποστολή του Π ώ λ Έμίλ Βικτόρ. • Το ίδιο ισχύει και για τήν Ανταρκτική, οπως απέδειξε ή ευρεσις του χάρτη πού είχε σχεδιάσει το 1737 ό Γάλλος ακα δημαϊκός Φιλίπ Μπυά, ώς αντίγραφο πανάρχαιων ελληνικών χαρτών. Σ' αυτόν ή Ανταρκτική παρουσιάζεται ν' αποτε λείται άπό δύο νησιά, πράγμα πού ανακαλύφθηκε μόλις τό 1958! Συμπέρασμα: Οί μύθοι χωρίς να γίνονται δεκτοί άκρίτως, (*2) Ό Πίρι-Ρέις, Τούρκος ναύαρχος τοϋ ιστ' αιώνος, κατήρτισε έναν πα γκόσμιο άτλαντα, («Μααχριγιέ» = «Τό βιβλίο των θαλασσών») μέ 210 χάρ τες. Δύο άπ' αυτούς, βρίσκονται στο Εθνικό Μουσείο της Τουρκίας sai φέρουν τίς χρονολογίες 1513 και 1528. Στο κείμενο του, ο Ρέις, αναφέρει οτι χρησιμοποίησε χάρτες πού κατείχε ενας Ισπανός, τον όποιον αιχμαλώ τισε τό 1501. Ό Ισπανός, είχε μετάσχει και στα τρία ταξίδια τοϋ Κολόμ βου, ό οποίος οδηγήθηκε άπό χάρτες τών αρχαίων Ελλήνων. Γράφει ό Ρέις: «Χρησιμοποίησα κάπου είκοσι αρχαίους χάρτες (του Ισπανού) και οκτώ παγκόσμιους χάρτες πού οί Άραβες ονόμαζαν «Ζαφεριγιέ», οί όποιοι σχεδιάστηκαν τήν εποχή τοϋ Μ. Αλεξάνδρου. Σ' αυτούς εικονιζόταν ολό κληρη ή τότε κατοικουμένη οικουμένη». "Από τούς δύο χάρτες πού βρί σκονται στο Εθνικό Μουσείο της Τουρκίας, ό ενας παρουσιάζει τά δντικά παράλια της Ευρώπης και τής Αφρικής, τα ανατολικά τής Νοτ. Αμερικής και τήν παραλιακή γραμμή τής Ανταρκτικής. Ό δεύτερος, τήν Γροιλαν δία, τό Λαμπραντόρ, τή Νέα Γή, τμήμα τοϋ Καναδά και τά ανατολικά πα ράλια τών ΗΠΑ, ως τήν Φλώριδα. Λοιπόν, ο'ι χάρτες: • Έχουν σχεδιαστεί μέ τήν μέθοδο τής γεωγραφικής προβολίς, πού υποτίθεται οτι εφευρέθηκε κατά τον 20όν αιώνα. • "Αναφέρουν τίς σωστές αποστάσεις ανάμεσα σε Ευρώπη, "Αφρική, Αμερική, οί όποιες μετρήθηκαν μόνον κατά τον 18ον αιώνα. • Απεικονίζονται οί ποταμοί Όρινόκος, Αμαζόνιος, Παρανά, Ουρου γουάης, πού τότε ήσαν τελείως ανεξερεύνητοι. • Έχουν τό Νότιο Παγωμένο "Ωκεανό, πού ανακαλύφθηκε τον 19ο αιώνα και όπως πράγματι είναι ελεύθερος άπό πάγους. • Παρουσιάζουν τήν "Ανταρκτική, για τήν οποία ό Κούκ (13ος αιών.)
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
19
δεν επιτρέπεται να απορρίπτονται προκαταβολικώς. Το ορθό είναι να συνεξετάζονται με τα άλλα δεδομένα. "Οπως είπε δ Άριστίων 'Αρέθας * 3 , «εις την έλληνικήν μυθολογίαν υπάρ χουν πράγματα άτα πόρρω απέχουν του μύθου καί ίστορίαν αποτελούν». Ό δρόμος προς την άλήθειαν διέρχεται από τα συντρίμμια των προρυθμισμένων αντιλήψεων, τις οποίες απη χεί ή συμβατική ιστορία, απορρίπτοντας τήν ιστορικότητα της «μυθολογίας»... β) Οί "Ελληνες: Λαός της θάλασσας Οί "Ελληνες ευθύς έξ αρχής συνδέονται στενότατα με τήν θάλασσα. Ό "Ιναχος, «ό πρώτος άνθρωπος της Πελοποννή σου», ήταν υιός τού Ωκεανού καί της θαλασσινής θεάς Τηθύος. Πιστεύουν ό'τι άρχή τής γενέσεως τών δντων είναι ο Ωκεανός, δπου ενυπάρχει ή τροφοδότις τών πάντων ενέργεια Τηθύς. Καί άπο τήν χαραυγή της ιστορίας τους ταξιδεύουν αστα μάτητα. γ) Τα ίδια τα ονόματα τους συνδέονται με το νερό, την θάλασσα, τήν ναυσιπλοία, το ταξίδι. Λέγονται Αιγαίοι, Πελασγοί, Δαναοί, Αχαιοί. Και δλα προέρχονται άπο ρίζες πού συνδέονται με το νερό, τή θάλασσα: Αίγ, Δαν, Άχ. "Ετσι, έχουμε: • Αίγτάιο, Αίγαί, Αίγ-ινα, ΑΤγ-ιον, Αίγ-όσθενα, Αίγ-ος ποταμός, ΑΤγ-υπτος, δλα έχουν σχέσι με τήν θάλασσα. Άπο εκεί καί τα Αιγ-εύς, Αϊγ-ων, Αιγ-αίων, Αίγ-ιμος, κλπ. και ισχυριζόταν δτι είναι ανύπαρκτη καί ανακαλύφθηκε μόλις τό 1830. Σημει ώνουν τα βουνά της, μέ τα ΰψη τους, που ακόμα δέν ίχονν υπολογισθεί. • Ή Υδρογραφική Υπηρεσία τών ΗΠΑ επιβεβαίωσε τήν γνησιότητα τών χαρτών, στους οποίους έδωσε ηλικία 5.000 ετών. Ανακοίνωσε, επίσης, δτι οί χάρτες βοήθησαν να διορθωθούν σφάλματα τών συγχρόνων χαρτώνΙ (*3) θ' μ.Χ. Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας, εκπρόσωπος τής Βυζαντινής αναγεννήσεως. Συλλέκτης καί ερμηνευτής αρχαίων ελληνικών συγγραμ μάτων, που συγκέντρωσε στήν περίφημη βιβλιοθήκη του, δπου πραγματο ποιήθηκε τεράστια εργασία αντιγραφής καί σχολιασμού των. Διέσωσε ίργα τού Πλάτωνος, του Λουκιανού, τού Παυσανίου, κ. 5.
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΏΡΓΑΛΑ
20
Αίγ-αΐος κάτοικος της Αίγαιακής και Περιαιγαιακής πε ριοχής, δηλαδή "Ελλην. • Δάν-ουβις (Δούναβης), Δάν-αϊς (Τάναϊς, Δόν, Ντόν), Δαν-είστερος (Δνείστερος), Δαν-είπερος (Δνείπερος), Ή ρ ι δαν-ός, Ίορ-δάν-ης, κλπ. Άπο έκεϊ καί τα Δαναός = "Ελλην, Δαναίδες. • Για το Πελασγός μία έξήγησις το ανάγει στο πέλαγος καί άλλη στο πελαργός = ταξιδιάρης. "Αλλωστε, ή ίδια ή καταγωγή τους συνδέεται με τήν θά λασσα, άφού οί "Ελληνες πίστευαν οτι πρόγονος - γενάρχης τους ήταν, ό πριν άπο τον Δία, μέγας θεός, Ί α π ε τ ό ς , ό όποιος, είχε σύζυγο του τήν Κλυμένην, μίαν άπο τις τρεις χιλιάδες Ωκεανίδες **. Άπο τον Ίαπετο καί τήν Κλυμένη γεννήθηκε ό Δευκαλίων, πατέρας του "Ελληνος * . δ) "Εχουν πλήθος θαλασσίων θεών: Είναι: • f O μέγας θεός Ω κ ε α ν ό ς , * δ παραλλαγή του Π ο σειδώνος, δταν οί "Ελληνες βγήκαν στους ωκεανούς. Σύζυγος του είναι ή Τηθύς, (κατ' άλλους ή Θέτις), κόρη του Κρόνου (ή του Ουρανού) καί τής Γαίας δηλ. πανάρχαιη. Άπο το ζεύγος γεννήθηκαν οι Ωκεανίδες (= τα νησιά τού ωκεανού), ό Νείλος και ολοι οί ποταμοί τής γής (Θεογν. 337). Μεγα λύτερη άπο τις Ωκεανίδες, ήταν ή περιβόητος Στύξ, στήν όποια ορκίζονταν οί θεοί * 7 . • Ή θάλασσα, κόρη τού Αιθέρος καί τής Ημέρας, μη τέρα τής θαλασσογέννητης Αφροδίτης καί τών Τελχίνων, δηλ. τών αρχαίων κατοίκων τής Ρόδου, που ήσαν περίφημοι 8 θαλασσοπλόοι * . Κατά τήν παράδοσιν έ'νας άπ' αυτούς, ό Μάκαρ, εφεύρε τα μεγάλα καράβια πού μπορούσαν να ξανοί γονται σε ανοικτά πελάγη * 9 . •Ό Νηρεύς, με τις πενήντα Νηρηίδες θυγατέρες του, ο Πρωτεύς, πού αλλάζει μορφές, δπως ή θάλασσα, ό Γλαύκος, (*4) ,(*5) (*6) (*7)
«Τρεις χιλιάδες είναι οί λεπτόσφυρες Ωκεανίδες» (Ήσ, θεογ. 361). Βλέπε μελέτη μου «Ποιος είναι ό 666» ατό περ. «Δαυλός». 'Ano το ώκυς + νάω = πλέω ταχέως. "Αρα αυτή βρισκόταν κάπου στον ή πέρα άσο τον Ωκεανό.
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
21
πού προσωποιεΐ το χρώμα της, ή θ έ τ ι ς , ή Ευρυνόμη, ή προϊστορική βοηθός του Διός στον κατά του Κρόνου αγώνα του, ή Μήτις ή Μαία, μητέρα του Έ ρ μ η , πού ζει πέρα στη Δύσι, ό θαΰμας καί ή σύζυγος του Ή λ ε κ τ ρ α , ή θ έ τ ι ς , ή μάγισσα Κίρκη, ή όμορφη Καλυψώ, ο Φόρκυξ καί οί κόρες του Φορκίδες, οί επικίνδυνες Γοργόνες, ή φρικαλέα Μέδου σα, ό Παλαίμων, οί Σειρήνες, ο Μελικέρτης, ή Γαλήνη, ό Άτλάντιος, υιός του Έρμου καί της Αφροδίτης. • Ό Τρίτων, υιός του Ποσειδώνος καί της Αμφιτρίτης, πού το ανθρώπινο σώμα του κατέληγε σε δύο ουρές δελφινιοϋ. "Ανθρωπος-ψάρι ήταν καί ο θεός τών Ελλήνων Φιλισταίων, Δαγών. • Ή Λευκοθέα - Ί ν ώ , πού έσωζε τούς ναυτικούς με τον ιερόν κρήδεμνον (=σωσίβιον). • Καί φυσικά, ό άρχων τών θαλασσών, ό κοσμοσείστης Ποσειδών, πού ζει σε υποβρύχιο ανάκτορο, με τήν σύζυγο του, τήν πανέμορφη Α μ φ ι τ ρ ί τ η . Αξίζει να σημειωθεί δτι οί άλλοι αρχαιότατοι λαοί έχουν πολύ λιγότερους ή καί καθόλου θεούς της θάλασσσας. Οί Αιγύπτιοι λ.χ. δεν είχαν θαλάσσιους θεούς καί δέχθηκαν όλους τούς θεούς τ ώ ν Ε λ λ ή ν ω ν πλήν του Ποσειδώνος καί τ ώ ν λοιπών θαλασσίων θεών. Ακόμη, οί Έ λ λ η ν ε ς είχαν τελετές για τήν καθέλκυσι, άναχώρησι καί άφιξι πλοίων καί πολλά ναυτικά τραγούδια. 10 Ή ιερή αγάπη τών Ελλήνων * για τήν θάλασσα φαίνε ται καί με το δτι στο ναό του Ερεχθέως, στήν Άκρόπολι τών Αθηνών, υπήρχε ή «χαλκίς θάλασσα», δηλ. μία χάλκινη λε κάνη με θαλάσσιο νερό πού έχρησιμοποιείτο ως άγιασμα. Π α (*8)0Ί πρώτοι Τελχϊνες ήσαν εννέα αδέλφια καί μία αδελφή, ή 'Ai/a ή'Αμφιτρίτη, θεά θαλάσσια, πού έγινε σύζυγος τοΰ Ποσειδώνος. (*9) Ή αρχαιολογία επαληθεύει τούς «μύθους». Το παγκοσμίως αρχαιότε ρο εύρεθέν ναυάγιο είναι ένος Κυκλαδίτικου πλοίου στα ανοικτά της Δοκού (κοντά στήν Ύδρα). Χρονολογήθηκε στο 2.400 π.Χ. (*10) Μιμούμενοι τούς Έλληνες, οί Ιουδαίοι, Εστησαν τήν δική τους «χαλκή θάλασσα» στον Ναό τους. Βλέπε μελέτη μου «Ούγκαρίτ ή Εύαγορίτις» περ. «Τότε» 56/Σεπτ.-Όκτ. 1995.
22
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
ρόμοια «χάλκινη θάλασσα» είχαν ήδη κατά τον ιε' π.Χ. αιώνα οί "Ελληνες της Εύαγορίτιδος (Ούγκαρίτ). Τέτοιες λε κάνες είχαν και στους ναούς της Κύπρου - μία από τις όποιες βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου. ε) Συνδέουν και τους μή θαλάσσιους θεούς τ ω ν με την θάλασσα. • Ό Ωκεανός και ή Τηθύς είναι γονείς όλων των θεών (Όρφεύς, "Ομηρος, Ησίοδος). • Ό Κρόνος προβάλλει από τα κύματα και έ'νας ωκεανός φέρει το δνομά του: Κρ'όνιος. • Ό Απόλλων αποκαλείται «δελφίνιος», επειδή κάποτε μεταμορφώθηκε σέ δελφίνι για να δείξει τον δρόμο σέ Κρήτες ναυτικούς. Ώς «δελφίνιος» λατρευόταν στις παραθαλάσσιες περιοχές, δπου εθεωρείτο προστάτης της να.<σιπλοΐας. Οί θαλασσοπλόοι "Ελληνες εθυαν κατά την έπιβίβασί τους στον «Απόλλωνα τ ώ ν επιβιβάσεων» και κατά τήν άποβίβασί τους, στον «Απόλλωνα τών αποβιβάσεων». • Ό "Ηφαιστος, πέφτει από τον "Ολυμπο στην θάλασ σα, δπου τον σώζουν οι θεές της, θ έ τ ι ς και Ευρυνόμη, κρύ βοντας τον επί εννέα ετη σέ υποβρύχια σπηλιά, δπου εγκατέ στησε τό εργαστήριο του. • Ή Αθηνά, άνετράφη στο ανάκτορο του θαλάσσιου θεού Τρίτωνος, καθοδήγησε τήν ναυπήγησιν της «Άργοϋς», μετέσχε στις υπερπόντιες εκστρατείες του Περσεως και τ ώ ν Αργοναυτών, βοήθησε τον Όδυσσέα. • Ό Διόνυσος, στις τελετές μεταφέρεται με ναυτικό αρμα, ενα τροχήλατο πλοίο. • Ή Ί ν ώ , ταξιδεύει σ' δλες τις θάλασσες και γίνεται ή θαλάσσια θεά Λευκοθέα, πού δίνει στον Όδυσσέα τον «κρήδεμνον» (σωσσίβιον) με τό οποίο σώζεται δταν ναυαγεί εξω από τήν χώρα τ ώ ν Φαιάκων (Όδυσ. Ε 353). • Ή Αφροδίτη, είναι κόρη της θάλασσας, αναδύεται από τον αφρό της σέ παράλια νησιών. Λέγεται Κυθέρεια, Κύπρις, Αιγαία. Οί "Ελληνες ναυτικοί, δπου φθάνουν της στήνουν ίε-
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
23
στ) Στις παραδόσεις τους μιλούν για θαλασσινές περι πέτειες. Πλήθος ήρωες, ημίθεοι, θεοί, διασχίζουν θάλασσες, ανακα λύπτουν χώρες, εγκαθιστούν αποικίες, κτίζουν πόλεις, ονομά ζουν λαούς, αναδεικνύονται θαλασσοκράτορες: Αΐγων, Ά γ ή νωρ, Ευρώπη, Φοίνιξ, Κάδμος, Κύλιξ, Μίνως, Σαρπηδών, Ραδάμανθυς. • Ό Φρίξος και ή "Ελλη εξορμούν για τον Εύξεινο Π ό ντο και ό πρώτος εγκαθίσταται στον Καύκασο. • Ή Κυρήνη, εγγονή του Πηνειού (δηλ. θεσσαλή), πη γαίνει στην βορειοαφρικανική χώρα πού πήρε τό δνομά της. • Ό Δαναός, ο Περσεύς, ό υιός του Πέρσης, ο Μήδας (υίός τής Μήδειας και του Αιγέως), ο Η ρ α κ λ ή ς , κάνουν με γάλες υπερπόντιες εκστρατείες. Επίσης, ό θησεύς, ό Ι ά σων, ό Όρφεύς, ό Πειρίθου. • Ή Ί ώ , άπό τό "Αργός, ταξιδεύει σέ Ιόνιο, Ιλλυρία, Θράκη, Βόσπορο (τής Κριμαίας), Σκυθία, Κιμμερίδα γήν, Καύκασο. Στην Αίγυπτο παντρεύεται τόν βασιλέα της, Τ η λέγονο, γεννά τόν "Επαφο, πού γίνεται βασιλεύς τής χώρας και ή ίδια λατ^εύθηκε άπό τους Αιγυπτίους ως "Ισις. Κόρη του Έπάφου είναι ή Λιβύη, που αποκτά δύο υιούς, τόν Ά γ η νορα και τόν Βήλο, του οποίου παιδιά ήσαν οί δίδυμοι Δ α ναός και Αίγυπτος. • Ή Ί ν ώ , βασίλισσα του Όρχομενοΰ, καταδιωκόμενη άπό τήν "Ηρα, ρίχνεται μαζί με τόν υιό της, Μελικέρτη, στην θάλασσα, δπου μεταμορφώνονται στους θαλάσσιους θε ούς Λευκοθέα («πόντιας Νηρεΐς» Νόννος Διον. I 122, «θεών είναι τών θαλασσίων») και Παλαίμωνα ( « Ο ΰ τ ω ς όνομασθέντες υπό τών πλεόντων» Άπολλόδ. Γ. 4, 3 ) . Ή Ίνώ-Λευκοθέα εκτός άπό τήν Ελλάδα ελατρεύετο και στήν Αίγυπτο, στήν Κολχίδα, στήν Έτρουρία -ενδεικτικό τής εξαπλώσεως τών Ελλήνων. ζ) Στις θαλάσσιες εκστρατείες τους μετέχουν ή ακόμη και ηγούνται γυναίκες.
24
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
• Ή Αθηνά συνοδεύει και καθοδηγεί τον Περσέα, τους Αργοναύτες και τόν Όδυσσέα. • Ή Ίώ και ή Ευρώπη περιπλανώνται σέ υπερπόντιες χώρες. Ή πρώτη δίνει τό δνομά της στο Ιόνιο, ενώ στην Αίγυπτο, λατρεύεται ώς "Ισις. Ή δεύτερη χαρίζει τό όνομα της στην γηραιά ήπειρο. • Ή "Ελλη πνίγεται στον πορθμό πού πήρε τό όνομα της. • Ή Α τ α λ ά ν τ η μετέχει στην Αργοναυτική εκστρατεία. • Ή Κίρκη και ή Καλυψώ, κυβερνούν νησιά ανεφοδια σμού τών Ελλήνων θαλασσοπόρων. • Ή Κυρήνη, πάει στήν Β. Αφρική και δίνει τό όνομα της στήν Κυρηνάική. Τό γεγονός δείχνει τήν καθολικότητα τής τάσεως τών Ελλήνων προς τήν θάλασσα. η) Ανακηρύσσουν τους σημαντικούς θαλασσοπόρους υιούς τού Διός ή τού Ποσειδώνος. Διόνυσος, Περσεύς, Η ρ α κ λ ή ς , Μίνως, Ραδάμανθυς, Αθηνά είναι «Διογενεϊς». θησεύς, Βελλερεφόντης, Άγήνωρ είναι «Ποσειδωνεϊς» και ό πρώτος θαλασοκράτωρ Αιγαίων, γαμβρός τού Ποσειδώνος, τού οποίου τήν κόρη Κυμοπόλεια πήρε σύζυγο ( Ή σ . Θεογ. 8 1 1 - 1 9 ) . Πολλοί Αργοναύτες είναι υιοί τού Ποσειδώνος ή τού Διός. θ) Όνοματίζουν θάλασσες, ποταμούς, λίμνες, υπερπό ντιους τόπους και λαούς: • Αιγαίο, από τόν πρώτο κυρίαρχο του Αΐγωνα ή Αίγαίωνα, βασιλέα τών Αιγών (Λίμνη Ευβοίας)· ή άπόδοσις τού ονό ματος στον Αιγέα τών Αθηνών είναι μεταγενέστερη ( * " ) . • Ό Αϊγων ή Αιγαίων, ήταν τόσο παλαιός, ώστε εθεω ρείτο υιός τού Ουρανού και τής Γαίας. Εφεύρε τα πολεμικά πλοία και άπλωσε τήν κυριαρχία του σ' ολη τήν Εύβοια, στις Κυκλάδες καί στον Ισθμό τής Κορίνθου και έγινε κυρίαρχος τού πελάγους πού πήρε τό όνομα του και στο όποιο κατά μίαν εκδοχή πνίγηκε. Υπάρχει ομως και ή περίπτωσις τό πέλαγος νά ονομά σθηκε ετσι ώς τελούν υπό τήν προστασία τού Ποσειδώνος, ο
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
25
όποιος ήταν ό πολιούχος των Αιγών, δπου, ό μεγαλοπρεπής ναός του, σωζόταν ως τήν εποχή του Στράβωνος, δταν ή πόλις δεν υπήρχε πλέον ( Σ τ ρ . Η . 386) ( * 1 2 ) . • Ι ό ν ι ο , από τήν Ίώ που το διέπλευσε. • Ελλήσποντος, άπο τήν "Ελλη που πνίγηκε σ' αυτόν. • Βόσπορος, επειδή ή Ευρώπη τόν πέρασε ως άγελάς. • Σαρωνικός, άπο τον βασιλέα Σάρωνα, που πνίγηκε εκεί. • Προποντίς, επειδή βρίσκεται προ του Πόντου. • Μυρτώον, άπο τον Μυρτιλο, πού πνίγηκε σ' αυτό. • Ίκάριον, άπο τον "Ικαρο. Ακόμη: • Θρακικόν, Κρητικόν, Λιβυκόν, Στήλες του Ηρακλέους (Γιβραλτάρ), Ιβηρία (Ισπανία - Πορτογαλλία), Γαλατία, Κελτική, Αδριατική, Λάτιον, Ιταλία, Σικελία, Λιβύη, Κυρηναϊκή, Αίγυπτος, Φοινίκη, Τυρρηνία, Τυρρηνικό πέλαγος, Στρόμπολι (Στρόγγυλη), Λιπάριοι, Παλαιστίνη (άπο τούς "Ελληνες Φιλισταίους - Φαλαιστίνη), Αντίλλες νήσοι, Αιγάδες νήσοι (Isole Egadi), Τριτωνίς λίμνη (Τυνησία), ορο σειρά "Ατλαντος, Ατλαντικός, Αμαζόνιος, Πολυνησία, Μελανησία, Μικρονησία, Ινδονησία, Μηδία, Περσία, Αιθιοπία, Ινδίες, είναι ονομασίες ελληνικές πού τις έδωσαν "Ελληνες σέ χρόνους πανάρχαιους, τότε πού ονόμασαν και τήν απέραντη θάλασσα « Ω κ ε α ν ό » . • Ός Δαν-αοί έδωσαν το δνομά τους σε ποταμούς, δπως ο Δάν-ουβης (Δούναβης), Δάν-άι'ς (Τάνάις, Ν τ ό ν ) , Δαν^ (*11) Υπάρχει και ή «μή - μυθολογική» ερμηνεία ότι το όνομα προέρχε ται άπο τ'ις αίγες, επειδή τά κύματα αναπηδούν στους αίγ - ιαλούς, δπως ο'ι αίγες. (Η. Τσατσόμοιρος: «Ιστορία Γενέσεως της Ελληνικής Γλώσσας» και περ. «Δαυλός» 113). (*12) Πόλεις μέ τό όνομα Αΐγαϊ υπήρχαν και στήν Αχαΐα, στήν Χαλκι δική (Παλλήνη), στήν Κιλικία, στήν Μυσία και φυσικά στήν Μακεδο\ία (Έδεσσα), πού υπήρξε ή πρώτη της πρωτεύουσα. Ό Ποσειδών ήταν πο λιούχος τών δύο πρώτων. "Ολες αυτές oi πόλεις συνδέονται μέ Θάλασσα ή πηγές. Τό ίδιο και αί ΑΙγοϋσαι ή Αίγάδες ή Αίγάται νήσοι, δυτικώς τής Σικελίας (ΑΙγουσα, Ιερά και Φορβαντία).
26
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
είστερος (Δνείστερος), Δανείπερος (Δνείπερος), Ίορ-δάν-ης, Ροδαν-ός. • Ός "Αρ-ιοι (από τό αρ=γή, άριος = γηγενής), ονόμασαν την Αρμενία, την Αραβία, την Άρταία (Περσία), την Άραχωσία (Πακιστάν - Αφγανιστάν), την Άριανή ( Ι ρ ά ν ) , τήν Άράλη, τό Άρ-άν της Ιρλανδίας (ό'που κυκλώπεια τείχη). • Άπό τό Έ λ - Η λ - Α λ (= ήλιος, άέλιος, άβέλιος και υψηλός) ονόμασαν χώρες ό'πως Έλουητία ( Ε λ β ε τ ί α ) , Ι λ λ υ ρία, Άλ-βανία καί έδωσαν σέ ξένους λαούς όνομα για τόν θεό τους Ήλί-Έλωειίμ-Άλλάχ * 1 3 . ι) Συνδέουν πολλούς μέ τούς ήρωες τους μέ τήν θά λασσα, τις εξερευνήσεις, τις υπερπόντιες εκστρατείες, τούς θαλασσινούς θεούς. • Τό δαχτυλίδι του Μίνωος, είναι δώρο της Αμφιτρίτης, συζύγου του Ποσειδώνος, δ όποιος χάρισε στον Μίνωα έ'ναν περίφημο ταύρο (Παυσ. I. 27, 10) * . Ό Άχιλλεύς έξ άλλου, υιός τής θαλάσσιας θεάς Θέτιδος, άπεκαλεϊτο Ποντάρχης (άρχων τού Πόντου) καί με αυτό τό όνομα λατρευόταν στις ελληνικές εγκαταστάσεις τού Ευξεί νου, ώς θεός τών υδάτων. • Ό Διόνυσος, ο Η ρ α κ λ ή ς , ο Θησεύς, ό Ι ά σ ω ν , ό Όρφεύς καί πλήθος άλλοι θεοί, ημίθεοι, ήρωες, διενεργούν εξερευνητικές εκστρατείες, εγκαθιστούν αποικίες, κτίζουν πό λεις, ανεγείρουν ναούς, ιδρύουν βασίλεια. Τά αναφερθέντα ενισχύουν τις ακόλουθες θέσεις: α) Οί Αιγαίοι υπήρξαν οι εφευρέτες τής ναυσιπλοΐας, πιθανώτατα παγκοσμίως, άλλ' ασφαλώς στήν Μεσόγειο καί (*13) Έλλωτίς, ή Έλλώτια λεγόταν ή Πίνδος, έξ αυτής ή Ελλάς, αλλά καί ή Κρήτη (ώς ύφηλή=όρεινή), ένώ οί Ασιάτες έλεγαν τήν Κύ προ, 'Αλασία άπό τό Έλ καί τό λάας (=πέτρα). Τό Έλλάς=ύφηλή πετρώδης χώρα ή πέτρα θεοΟ=θεϊική έδρα. (*14) Ό Μίνως, καταδιώκοντας τόν διαφυγόντα άπό τήν Κρήτη, Δαίδαλον, έφθασε στήν Σικελία, δπον ζήτησε άπό τόν βασιλέα τοΰ Καμικοϋ, Κάκκαλον, τήν παράδοσι τοΰ φυγάδος (Διοδ. VI). Δηλαδή χι λιετίες πριν άπό τήν «ιστορία», οί Έλληνες διέπλεαν τήν Μεσόγειο και εποίκιζαν τις χώρες της.
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
27
στην Ευρώπη. Αυτό ήταν κατά κάποιον τρόπο «φυσικό», αφού με την καταβύθισι της Αιγαιίδος (ιδ'-ιγ' π.Χ. χιλιετία), οί κάτοικοι απομονώθηκαν στα νησιά και έπρεπε νά επικοινω νήσουν μεταξύ τους και με τά γύρω ηπειρωτικά παράλια. Κατά την παράδοσι πρώτοι πού τελειοποίησαν την ναυσιπλοΐαν ήσαν οί Ρόδιοι Μάκα'ρ και οί αδελφοί του (Διόδ. Ε.60). Εφευρέτης τ ώ ν πολεμικών πλοίων ήταν ό Α ι γ ώ ν ή Αιγαίων, βασιλεύς τών Αιγών στην θέσι της σημερινής Λί μνης της Ευβοίας, πού θαλασσοκράτησε στο Αιγαίο πριν από τον Μίνωα * 1 5 . Οί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν αποδείξεις γιά υπαρξι θαλασσι νού εμπορίου μεταξύ Μήλου και Αργολίδος (Φράγχθι) στήν ζ ' π . Χ . χιλιετία. Βρήκαν επίσης ίχνη «προϊστορικών» λιμε νικών εγκαταστάσεων στον Μαραθώνα, στήν "Ανδρο, στήν Νάξο και στήν Δήλο * ' δ . Όψιδιανός λίθος έχρησιμοποιεϊτο γιά τήν κατασκευή δπλων, εργαλείων κλπ στο Δισπήλιο Καστοριάς, οπου λι(*15) Υπήρχαν πολλές πόλεις μέ τό όνομα Αίγαί. Στήν σημερινή Εύβοια (Λίμνη), στήν Αχαΐα, στήν Μακεδονία, τής οποίας υπήρξε ή πρώτη πρω τεύουσα, στήν Χαλκιδική, στήν Κιλικία, στήν Muoia. Άπ' αυτές, ή πρώτη που λεγόταν καί Αιγαία, κυριάρχησε αέ όλο το Αιγαίο, όταν βασιλεύς της ήταν ό ΑΙγων ή Αιγαίων. Αίγαί λέγονταν πόλεις είτε παραθαλάσσιες, είτε παραποτάμιες είτε πού βρίσκονταν κοντά αέ πηγές. Γενικώς, το αίγ- συν δέεται μέ το νερό - θαλάσσιο, ποτάμιο, πηγαίο. Έτσι έχουμε ποταμό Αίγα στήν Φωκίδα, που διέρρεε το Αιγαίον πεδίον κοντά στους Δελφούς καί Αϊγάδες ή Αίγοΰσες νήσους (Isole Egadi) στήν Ιταλία. 'Αλλά καί ό Ζευς άποκαλείτο αίγ-ίοχος, ώς θέτων αέ κίνησι τήν ορμητική καταιγίδα, άφοϋ τό αίγ- συνδέεται μέ τήν ταχεία καί ορμητική κίνησι, όπως τών κυμάτων. Αίγες κατά τον Σουίδα έλέγοντο τά μεγάλα κύματα έξ ού Αιγαίον καί έπαιγίζω έσήμαινε «πνέω σφοδρώς». Γι' αύτο τό αίγ-, λοιπόν, είπαν ότι προέρχεται από τό σανσκριτικό aig, noù σημαίνει ταχεία καί ορμητική κίνησι, αάν αυτήν τών κυμάτων, τών ποταμών καί τών καταρρακτών. "Ομως τό αντίθετο φαίνεται νά ισχύει = τό σανσκριτικό aig προήλθε άπα τό ελληνικό αίγ, όταν οί Αιγαίοι έφθασαν κατά τήν γ' π.Χ. χιλιετία ώς τις Ινδίες καί ήδη είχε υπάρξει ή θαλασσοκρατία τών Αιγών, τοϋ Αϊγωνος καί τό Αιγαίο είχε, ήδη, τό όνομα του. (*16) Βλέπε στο βιβλίο μου «Ίνδοευρωπαϊοι ή Αιγαίοι;», έκδ. «Τότε» σειρά «Μή συμβατική Ιστορία».
28
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΛ
μναϊος οικισμός 5.000 κατοίκων, κατά τήν στ ' π.Χ. χιλιετία. β) "Οπως ήταν επόμενο, οι Αιγαίοι έγιναν θαλασσοκρά τορες ήδη άπο τήν «προϊστορική» εποχή. Περί της θαλασσοκρατορίας των Πελασγών γράφουν δ Απολλόδωρος ( Γ , I ) , ό Παυσανίας (Αρκαδικά Β καί Α τ τ ι κ ά Ι γ ) , ό Ηρόδοτος (Κλειώ 66, Μελπομένη 145) καί ό θουκιδίδης ( Δ ' ρθ'). Όρθώς οί Αιγύπτιοι αποκαλούσαν τους "Ελληνες «Άκουαβάσα» = «Αυτοί πού έρχονται από τις χώρες της θάλασ σας».
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
Πλάτων («Παρμενίδης» 135Ε)
29
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
31
32
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
(*1) Οί Έλληνας αντιλαμβάνονταν όλους τούς Ωκεανούς ώς ενιαίο σύ νολο - τόν Ωκεανό πού περιέβαλλε όλες τίς στεριές. Πράγματι όλοι οί ωκεανοί επικοινωνούν μεταξύ των.
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
33
(*2) Πάντως ό Ηρακλής δέν ή~ταν ό πρώτος πού διέπλευσε τόν πορθμό (βλέπε στό κεφ. Ηρακλής). Πιθανώς δμως ήταν εκείνος πού παγίωσε τήν κατοχή του άπό τούς Έλληνες άναγείροντας φάρους - φρούρια στίς ακτές του. Πάντως, οί Έλληνες, συνήθιζαν νά στήνουν αναθηματικές στήλες στους πορθμούς πού διέπλεαν.
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
35
36
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
37
38
ΓΕΩΡΓΙΟΤ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΞΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
39
40
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
41
42
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
43
44
ΓΕΩΡΓΙΟΙ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
45
46
ΓΕΩΡΓΙΟΤ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
47
48
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΛΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
49
50
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
51
52
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
53
54
ΓΕΩΡΓΙΟΤ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
55
54
ΓΕΩΡΓΙΟΤ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΕ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
55
56
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
57
58
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
59
60
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
61
62
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
63
64
ΓΕΏΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
65
86
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΛΛΛ
Oí ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
67
68
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
69
70
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
71
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
73
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
75
76
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
77
78
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
7!)
80
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
81
82
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΕΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
83
84
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
85
86
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
87
88
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
89
90
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
91
92
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Γ Κ . ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 Ρ Ι Ζ Ε Σ 2 - Η « Π Ρ Ο Ϊ Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η » Ε Ξ Α Π Λ Ω Σ Ι Σ Τ Ω Ν ΑΙΓΑΙΩΝ
93
94
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Κ . ΓΕΩΡΓΑΛΑ
(*10) Στήν πιθανή παρατήρηση δτι αυτός ονομαζόταν «Στήλαι τοΰ Ηρα κλέους», ή άπάντησις είναι δτι οί Αργοναύτες ίσως προηγούνται τών εκστρατειών τοΰ Ηρακλέους, ή δέν είχε ακόμη επικρατήσει ή νέα ονομα σία. Ό Ηρακλής αναφέρεται ώς μετάσχων μόνο στήν πρώτη φάω καί ξέ μεινε σέ μιαν ακτή, επειδή δέν πρόλαβε τό πλοίο. Άν αυτό συνέβη κοντά στό Γιβραλτάρ, μπορεί νά τό πέρασε μετά καί τότε νά τοΰ έδωσε τό δνομά του μέ τις Στήλες του. "Αλλωστε Βόσπορος πιθανώτατα έσήμαινε γενικώς «πορθμός».
01 Ρ Ι Ζ Ε Σ 2 - Η « Π Ρ Ο Ϊ Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η » Ε Ξ Α Π Λ Ω Σ Ι Σ Τ Ω Ν ΑΙΓΑΙΩΝ
95
96
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Κ . ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 Ρ Ι Ζ Ε Σ 2 - Η « Π Ρ Ο Ϊ Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η » Ε Ξ Α Π Λ Ω Σ Ε Τ Ω Ν ΑΙΓΑΙΩΝ
97
98
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Ϊ Κ . ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 Ρ Ι Ζ Ε Σ 2 - Η « Π Ρ Ο Ϊ Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η » Ε Ξ Α Π Λ Ω Σ Ι Σ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
99
100
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Ϊ Κ . ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 Ρ Ι Ζ Ε Σ 2 - Η « Π Ρ Ο Ϊ Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η » Ε Ξ Α Π Λ Ω Σ Ι Σ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
101
102
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Ϊ Κ . ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 Ρ Ι Ζ Ε Σ 2 - Η « Π Ρ Ο Ϊ Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Η » Ε Ξ Α Π Λ Ω Σ Ι Σ Τ Ω Ν ΑΙΓΑΙΩΝ
103
ΓΕΩΡΓΙΟΙ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
105
106
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
107
108
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΏΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
109
110
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
111
112
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
113
114
ΓΕΩΡΠΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
115
116
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
117
118
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
119
120
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
121
Λ
122
ΓΕΩΡΠΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
123
124
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΛ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
125
126
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
127
128
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
129
130
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
131
132
ΓΕΩΡΓΙΟΤ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
133
134
Γ Ε Ω Ρ Π Ο ϊ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
135
136
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
137
138
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
139
140
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
141
142
ΓΕΩΡΓΙΟΤ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
143
144
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
145
146
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΕ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
147
148
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
149
150
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
151
152
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
153
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Τ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
155
156
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Γ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
157
158
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
159
160
ΓΕΩΡΓΙΟΥ" Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
Μ Ε Ρ Ο Σ
ΔΕΥΤΕΡΟ
161
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
163
Οί Εσπερίδες προσφέρουν τά χρυσά μήλα στόν Η ρ α κ λ ή . Ό δράκων είναι τυλιγμένος στο δέντρο (αγγειογραφία του ε' αιώνος π.Χ. - Λονδίνο, Βρεταννικό Μουσείο)
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Γ Κ. ΓΕΩΡΓΛΛΛ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
165
166
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Γ Κ. Γ Εί) Ρ ΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
167
168
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Γ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
(*8) Ένφ οί ΊνδοΊ άνθρωπολόγοι-άρχαιολόγοι, θεωρούν τούς Δραβίδες Μεσογειακούς-Αΐγαίους, οί δυτικοί τούς βλέπουν "νεγροειδεϊς»! (Έγκ. Πάπυρος-Λαρούς).
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
169
170
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Ϊ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
171
172
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Γ Κ. ΓΕΩΡΓΛΛΛ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΛΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
173
174
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Γ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΕΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
175
176
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Γ Κ. ΓΕΩΡΓΛΛΛ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
177
178
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Τ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
179
180
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Ϊ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
181
182
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
183
184
Γ Ε Ω Ρ Π Ο Ϊ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
185
186
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Τ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
187
188
Γ Ε Ω Ρ Γ Ι Ο Υ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
189
190
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
191
192
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΛ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
193
194
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
195
196
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
197
198
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
199
200
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
201
01 δύο Γοργόνες πού επέζησαν, ή Σθενώ καί ή Εύρυάλη, καταδιώκουν τόν Περσέα πού άπεκεφάλισε την Μέδουσα (πήλινο αγγείο, Λούβρο).
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ TQN ΑΙΓΑΙΩΝ
203
204
ΓΕΩΡΓΙΟΤ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
205
206
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
207
208
ΓΕΩΡΠΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΛΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
209
210
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
211
212
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
213
214
ΓΕΩΡΓΙΟΤ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
215
216
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
217
218
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. Γ ΕΩ Ρ ΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
219
220
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
221
222
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
223
224
ΓΕΩΡΓΙΟΙ" Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
225
226
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
227
228
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΕ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
229
230
ΓΕΩΡΓΙΟΪ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
231
232
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
233
234
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
235
236
ΓΕΩΡΓΙΟΙ" Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
237
238
ΓΕΩΡΓΙΟΓ Κ. ΓΕΩΡΓΑΛΑ
01 ΡΙΖΕΣ 2 - Η «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ» ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ
239