Pachun Tz’ij (POEMAS) 1. Ri Q ’ anajäl (la siembra) Q ’än q’an rub’onil ri loq’olaj ixim rusipanik ruwachulew ri loq’oläj ixim. Man tiqaxeq’ ri ixim tq’amolo’ ri ixim tyaqa pa ruk’ojilib’al ri ixim tqachajij ri loqoläj ixim.
2. Ri te’ej (la madre) Loq’oläj te’ej ninmatioxij chawe xaya’ nuk’aslem chuqa’ ruma yinachajij ronojel q’ij. Ri awäch kan achi’el ri ch’umil nch’ich’an atruch’ich’ al ri kaj, at rusaqil ri nube’y. Ruma ri yatinloq ’oq ej rik’in ronojel ri wanima rik’in nimaläj kikotemal. Rat nute ’ at achi’el ri ik’ niwachin chikaj yatw ar chi ru koloj ri sutz’ richin yatuxlan.
3. Ri ruwach’ulew ( El Mundo) Loq’oläj ruwach’ulew loq’olä j te’ej yalan yatinwajo’ jantape’ yatinchajij chi paq’ ij chi chaq’a’. Yalan nim
k’a aq’ij chupam ri qab’anob’al ruma aya’on kiwak ri chikopi chuka aya’on qaway röj öj. Ri qati’t qamama’ janila’ xatkajo’ ojer kan xatkipoqonaj chuka’ oq’ej, wakam e k’iy winaqi’ yatkiz’ila’ rin yatinwajo’ janila’ yatinwajo’, chin paq’ij chi chaq’a’.
4. Ri K’ICHELAJ (La Naturaleza) Chupam ri k’ichelaj ek’o jeb’el taq’ c hikopi’ roma ri k’ichelaj k’ a k’ona qaya’ r öj winaqi’. Man k’ eqachöy ri che’ tujeqa’ na ri’ ri k’ichelaj kek’ iy na ri che’ man keqaporöj keqaporöj ri k’ichelaj.
5. Ri Che’ ( El árbol) Räx räx ruxaq ri che’ k’aqöj’j k’aqö’j raqän ri che’. E nima’q e nima’q ri ruq’ a’ ri che’ rima ka nïm nïm ri che’.
Q’OLOJ (TRABALENGUAS) 1. Ri sanïk ( La Hormiga) Jun b’ey e k’o jun mulaj taq sanïk yetajin nikib’än jun kinimaq’ïj ruma xtz’aqal rujuna’ jun kachib’il k’a
ri’ xq’ax ek de taq ri’ jun tix’ man xerutzu’ta ri sanika’ xpa’e’ kan pa kiwi’. E k’iy taq’ xerukamisaj an ri kachib’il xkichäp oq’ej oq’ej k’a te’ te’ xpe jun jun xutz’ët xutz’ët chi k’ o jun ti sanïk nik’aj chik kachib’il sanïk jotöl chi ruqul ri tix, k’a ri yes’in nkib’ij chire’ . ¡Tapitz’a’ chi ruqul! ¡Tapitz’a’ chi ruqul! ¡Takamisaj!
2. Ri Saqmolo’ ( Los huevos)
K’o jun q’ij xintäq el pa k’ayib’äl chi ruloq’ik waqi’ saqmolo’, rin yink’ix nink’aj el chakä ch ruma ri’ majun achike xink’waj el, töq xinloq’ pe xwnya’ pe pa rub’or nuwex chuqa’ nukamixa’ k’ate’ xinpajk’ ij waqan xintzaq pan ulew, xinpaxij konojel ri saqmolo’.
3. RI IXÏM ( El Maiz) Ri k’ichelaj nuk’utuj chi re ri juyu’ , ¡Achike k’a nilib’än chila’ chupam la jay! Xa nikich’äy ixim ri k’ichelaj xu’ij. ¡Achike k’a rumak xub’än k’ a!
4. RI TUJ (EL TEMASCAL) Jumul cha ri’ k’o jun ti tetata’ man nukoch’ ta chik ri tz’il k’ o chi rij, xub’ij chi re ri rixjayil chi nukisax jub’ a rutuj ruma chi kan janila’ ri tz’ il chik k’o chi rij, ütz k’a xcha’ ri ixöq xrilisaj yan ri tuj, xp’e ri tetata’ xatin el
nab’ey ka ri’ xok chupam ri tuj.
5. Ri ixöq xb’e pa ch’ajo’n ( La señora que fue a lavar) Jumul ri ko jun ti ixöq xumul ri kiy ruch[ajon chuwach ka ri xpe jun nimaläj jäb’, xpe ri ixöq xunojisaj kan
ronojel nuk’oj lib’al rik’in ri tz'uj k’a ri chi’ xb’ e pa siwan chi ruch’ajik ronojel ri tz’il tz’ yäq.
TAWILA’ (ADIVINANZAS)
1.
Pa´äl riwi´, man rixib´in tari´, k´O jub´a´ k´ix chi rij, man yatruk´ixaj ta, we man nach´öl ta rij nusök awaq´toq´ natij. ACHIKE RI´ ( La Piña)
2.
Nk´oje´ chikaj e k´o k´iy taq rub´onil. ACHIKE RI ( EL ARCOIRIS)
Yereperöt, yereperöt, yech’ich’an yech’ich’an, man yeqatz’ët ta ri paq’ ij, xa xe ri chaq’a’ tirikel yeqatz’ët. ACHIKE RI ( Las estrellas) 4. Nk’atzin pa ronojel q’utun, töq nkiqupin richin ye’oq’ pe, rija’ man noq’ ta. ACHIKE RI (LA 3.
CEBOLLA) 5.
Kow kow rij, k’o ka’i’ raqän, Ka’i’ raq’ a’, nk’ase’ pa ya’, chuka’ nk’ase’ pan ulew. ACHIKE R I ( LA TORTUGA)
B’IX (CANCIONES)
1. Ri q’achabäl (EL IDIOMA) Wawe ch’ab’äl kichin ri akwala’ ri nkajo’ ützil pa kik’aslem. Yojb’ ixan k’a kik’ in ri akwala’ töq niwaq’axaj ri kich’ab’äl. CORO Ri akwala’ nkajo’ ri utzil par i tinamit Iximulew, ri akwala’ nkajo’ ri utzil pa ri’ akwala’ nkajo’ ri utzil par i tinamit Iximulew . (SE COPIA DOS VECES LO MISMO)
2. RI AJILANÏK (LOS NÚMEROS) CORO: Jun, ka’i’ , oxi’ kaji’ , wo’o’ , waqi’, wuqu’, waqxaqi’, b’eleje’, lajuj Lajuj ruwi’ qaq’a’, lajuj ruwi’ qaq’än, lajuj ru wi’ qaq’a’, lajuj ruwi’ qaq’a’. ( copiar 2 veces lo mismo)
3. RI CH’AK’ULAJ ( las partes del cuerpo) Ja re’ jolomaj ja re’ wi’aj , ja re’ paläj, ja re’ wachaj. Ja re’ tzamaj , ja re’ chi’aj, ja re’ eyaj qulaj , ja re’ telemaj. Ja re’ tz’ikaj ja re q’ab’aj, ja re’ pamaj. ( SE COPIA 2 VECES LO MISMO)
4. RI QATZ’I’ ( EL PERRO) Ri qatz’i’ , ri qatz’i’ jeb’el netz’an, nib’a’on, nib’a’on, töq yojrutz’et. Ri qatz’i’ , ri qatz’i’ jeb’el netz’an, nib’a’on, ntzopin töq yojrutz’et. (SE COPIA LAS DOS LINEAS 2 VECES)
5. JO’ PA TIJOB'ÄL (vamos a la escuela) Jo’ pa tijob’äl, yojb’ixan pa tijob’äl yojetz’an pa tijob’äl, yoj tz’ib’än pa tijob’äl, ütz k’a. ÜTZ K’
ILUSTRAR CADA UNO CON EL DIBUJO QUE LE CORRESPONDA (DIBUJADO NO RECORTADO). SE CALIFICARÁ PRESENTACIÓN Y SOBRE TODO CREATIVIDAD USAR LA IMAGINACIÓN PARA ENTREGAR EL TRABAJO. ¡¡¡ÉXITOS!!!
