ANALISIS SUNDA NOVEL "MANEHNA" KARYA SYARIF AMIN
Judul Pangarang
: Manehna : Syarif Amin
Unsur Instrinsik Tema
:
Latar
:
Duriat anu teu bisa ngahiji
1. Waktos : Harita 2. Tempat : Dina jero guha, Dina kareta api, di imah lanceuk, di kamar, di lawang pakarangan, di karang panineungan. 3. Suasana : Sedih, waas Galur
:
Palaku/ Watek Palaku
maju-mundur (campuran). :
1. Kuring : Bageur, teu pegat rasa duriat ka manehna (satia). 2. Manenha : Bageur, satia, taat ka nu jadi kolot. 3. Kolot Manehna : Hayang anakna baringah ku kahayang kolotna, teu paduli ka anak na dek kumaha ge da teu nurut ka kolot. 4. Lanceuk manehna : Bageur, sakahayang sorangan teu nurutkeun kolot. 5. Salaki lanceuk ma : Bageur nehna Paseur Sewangan
:
Kahiji
Amanat
:
Kudu taat kanu jadi kolot, lain ku cara barontak ka kolot lamun hayang
ngalakukeun nu dipikahayang, bisa ridho ngalepaskeun nu dipiacinta mun lain jodona. Ringkesan Carita
:
Novel ieu nyaritakeun hiji jajaka nyaeta “kuring” jeung hiji wanoja nyaeta “manehna” nu ngabogaan rasa anu sarua badagna. Tapi “manehna” teu wasa nuturkeun pangjurung kalbuna lantaran katalian ku kolotna, akhirna kapaksa papisah jeung jajaka anu di pikacintana nyaeta “kuring”. Dina kareta tungtung papanggihna yen “manehna” rek balik heula ka kolotna, da kolotna boga kamelang bisi kawas lanceukna ngajodo jeung nu teu sapuk jeung kahayang kolotna. “manehna” nyarita yen
engke oge papanggih deui. Saatos kitu lila pisan “kuring” jeung “manehna” teu papanggih. Terus “kuring” ngemut ka waktu papanggih jeung “manehna” jaman hirup babarengan jeung “manehna”. Dina hiji mangsa “manehna” mere surat ngaliwatan Mang Wira, yen “manehna” aya di imah “lanceukna”, kusabab “manehna” nyarita kakolotna rek di ubar terus ka imah lanceukna padahal bari papanggih jeung “kuring”. Tidinya bisa papanggih deui. Dua poe papanggih teu nyarita panjang-lebar, poe nu katiluna “manehna” teu datang kana tempat pangjanjian. Dina kareta peuting mapagkeun, isukna bral mulang, terus mere surat nu eusina medarkeun rasa “manehna”. Saatos kitu palaku “Kuring” ngajugjug ka tempat dimana wae pernah paduduaan jeung nginget-nginget dina mangsa lawas waktu paduduaan. Sagala na ge teu aya nu robah, jukut kitu keneh, tangkal eta keneh, cukang jeung susukan gawir jeung gelewer eta eta keneh, ngan nu robah nyaeta “manehna” teu aya didinya. “Kuring” ngarasa aya nu leungit sidik si mojang geus aya nu ngiwat.
RESENSI NOVEL SUNDA “SASAKALA SITU PATENGAN”
1. Idéntetas Buku : 1. Judul
: Sasakala Situ Patengan
2. Pangarang
: Aan Merdeka Permana
3. Pamedal
: Ujung Galuh Nyitak Ngawates
4. Citakan
: 1, Bandung 2009
5. Kandel
: 27 kaca
2. Ringkesan Isi Buku Aya nu ngalandi Situ Paténggang, da meureun asa genah kitu kadéngéna. Padahal cenah anu aslina mah katelahna “Paténgan”, tina asal kecap “patéang-téangan”. Tapi deuih aya kaol séjén anu nyebutkeun yén kecap “patéénggang” ogé bisa jadi bener, sabab baheula dina abad 13, nyaeta dina jaman Karajaan Sunda, iyeu situ téh katelahna Maha Ganggeng Panenggang, atawa lamun di tarajamahkeun sajalantrahna mah hartina tempat anu nenggang tapi kaawaskeun atawa kabireunggeuh ti ditu ti dieu. Panenggang oge harti “tapel-wates”, saba hartina dina jaman Karajaan Sunda, ieu situ jadi tapel-wates antara Karajaan Sunda Kulon jeung Karajaan Sunda Wétan.Situ Paténggang, mimiti dipaké tempat dumuk ti abad 7 kénéh, nyaéta sawaktu ieu talaga kaéréh ka Karajaan Tarumanegara. Harita katelahna Talaga Catri Pamulang, hartina talaga anu baranang ku béntang.Dina iyeu buku versi séjén ngeunaan sasakala Situ Paténggang, nya rék nyaritakeun jaman abad 7 téa.Situ Paténggang dina jaman Belanda, geus biasa dipaké tempat niisna para pangagung Belanda. Tuan Kontrak Entéh geus biasa ngaheunang-ngaheuning, selang-selang dina kasibukan gawé.Kiwari Situ Paténggang beuki haneuteun dipaké objék wisata anu loba didareugdegu timana-mendi. Saban poéperé jalma teu weléh ngadeugdeug. Keur mah di sabudeureunana loba tempatpiknik. Sajarah mangrupakeun fakta atawa hiji hal nu bisa dibuktikeun dina fakta. Saurang sajarawan daék teu daék kudu kaugeur ku fakta-fakta nu aya. Manéhna teu bébas ngagarap fakta-fakta sajarah nu geus nyampak. Tapi, teu kitu pikeun pangarang novel. Manéhna lewih bébas nyiptakeun carita sorangan. Aan Merdeka Permana dina novel mungguranana ieu nyoba-nyoba ngangkat fakta-fakta sajarah Sasakala candi di Bojongemas kana novelna ieu. Tokoh-tokoh sajarah saperti Nyai Dewi Permata Sari anu ngokolakeun Candi Purna Hyang. Aya ogé Prabu Ningrat Kancana di barengan ku Aki Réog
Cakentring nu jadi rajana di karajaan Galuh. Saréng Pangéran Barata Yudha anu ngakuna mah masih kénéh turunan salah sahiji karajaan Tarumanegara. Tina segi plot, ieu novel dipedar kalawan hadé. Katangar yén ieu novel téh di garap kalawan ngagunakeun hasil risét nu cukup léngkep. Hal iyeu bisa di buktikeun tina gambaran kaayaan sasakala Bojongemas nu jadi klimaks carita. Bagéan ieu ragot pisan jeung teu pikaboseneun. Gambaran karajaan Galuh, Tarumanegara di caritakeun kalawan jéntré. Nu macana saolah-olah di ajak nyaksian langsung kana kajadian nu pernah lumangsung di éta tempat. Ieu novel, ogé méré pamahaman nu leuwih jeulas kana sosok tokoh Nyai Dewi Permata Sari patlina jeung sasakala Bojongemas. Sabagé novel sajarah sabenerna ieu novel bisa dijadikeun média pikeun ngangkat budaya sunda jeung karajaan Tarumanegara. Hanjakalna pasualan éta teu bisakapedar kalawan hadé. Kurangna ngenaan gambaran sosial masarakat Sunda jeung Tarumanegara ngajadikeun iyeu novel leuwih beristana-sentris kusabab loba teuing nyaritakeun kahirupan istana Sunda jeung Tarumanegara. Lamun waé unsur-unsur sosial jeung budaya masyarakat Sunda jeung Tarumanegara kaungkab sacara lengkep., ieu novel bisa novel nju euyeub nu bakal nambah wawasan nu macana. Leupas tina kakurangan-kakurangan nu disebutkeun di luhur, novelmunggaran Aan Merdeka Permana ieu menang penghargaan. Masing kumaha ogé ieu novel ngungkab fakta sajarah anu mungkin waé geus kapopohokeun. Kajadian nu di angkat dina iyeu novel bisa jadi ayana ngan dina buku-buku pangajaran sajarah wungkul. Tapi ku ayana iyeu novel, éta kajadian jadi karasa mangkukna kénéh tur miboga daya pamikat nu saéstuna dipikanineung ku sakumna orang Sunda.
RESENSI NOVEL SUNDA BABALIK PIKIR [ASTRI DIANI NUR M - 007]
Judul : Babalik Pikir Pangarang : Samsoedi Panerbit : Girimukti Kaping terbit : 1932 Jumlah kaca : 72 halaman Kategori : Novel Novel ieu nyaritakeun hiji budak anu kacida baong jeung bengal ka kolot nu ngarana si Emed. Si Emed eta dititah ngalakonan hal leutik wae tara baleg. Ku baong baongna si Emed bapana nepika maon kapacok oray kusabab neangan si Emed peutingpeuting. Si Emed ngarasa salah pisan kulantaran maotna bapana, tapi rasa salahna teh teu lila, si Emed tetep jadi jelema baong jeung bengal ka indungna. Hiji poe si Emed indit ti imahna kusabab pundung ka indungna kulantaran teu dipangmeulikeun pepeutasan jeung papakean lebaran, padahal indungna teu pangmeulikeun manehna kulantaran salah si Emed sorangan nu kamalingan basa rek meuli pepetasan di pasar baru. Dina kaburna, si Emed meunang pangalaman anu kacida gedena. Timimiti ngangon meri, disangka maling nepika di bawa ka pangbuian barudak di Samarang. Di pangbuian barudak eta si Emed menang ruparupa pangajaran kuli, tapi si Emed pangresepna kana manday beusi, di dinya oge si Emed manggihan sobat anu satia, ngarana si Joko. Hiji poe, si Joko meunang balik ti pangbuian, kusabab manehna geus 18 taun, si Joko ngajakan nu teu baleg ka si Emed sangkan kabur ti pangbuian kucara digulung make samak, si Emed asalna embungeun, tapi lila kalilaan mah daekeun. Dicaritakeun yen si Emed jeung si Joko bisa kaluar ti pangbuian tanpa kanyahoan mawa si Joko dina buntelan samak. Di Jalan rek balik beus anu ditumpakan kacilakaan, dina kacilakaan eta si Joko maot, atuh si Emed teu boga sobat deui jeung hirup sorangan deui. Basa si Emed keur kalaparan si Emed papanggih
jeung tukang bajigur nu kacida bageurna, si Emed hirup jeung tukang bajigur eta nepika boga pagawean manday beusi di bengkel. Sanggeus kitu si Emed balik ka lembur anu ditinggalkeuna pikeun papanggih jeung indungna anu geus lila teu papanggih. Novel ieu alus pisan pikeun dibaca rumaja, kusabab dijerona loba ngandung unsur pendidikan sangkan para rumaja ayeuna ulah boga kalakuan jiga si Emed dinu carita tadi. Si Emed mangrupakeun tokoh nu mere conto yen lamun ngedul, baong jeung Bengal kakolot teh teu alus jeung urang bisa meunang balesana, masih untung di balesna didunia, lamun didunia urang bisa sadar kana kasalahan jeung jadi jelema nu leuwih hade, tapi coba lamun dibales diakherat, ulang moal bisa kukumaha. Kakurangan novel ieu hampir eweh, tapi mun ditilik tina jumlah kacana, carita ieu jiga nu lain ditujukeun pikeun rumaja, padahal carita ieu nyerminkeun rumaja pisan anu labil jeung maksakeun kehayang sorangan.
SANDEKALA
Judul : Sandékala Pangarang : Godi Suwarna Eusi : Dina nopel ieu dicaritakeun aya kuncén anu sok ngajaga Surawisésa anu tempatna aya di Cikawali. Ki kuncén éta ngabogaan incu ngaranna Bagus. Bagus téh digawé jadi Wartawan. Tapi saenggeus ngawartakeun kasus pejabat korupsi, anu pejabat éta téh dulurna kénéh pingpinan pausahaan manéhna dipéhaka. Alesanna mah perampingan cenah. Dalah pingpinan redaksina kalah haré-haré wé sanajan Bagus tepi ka dipecat pisan. Sabab ngarasa teu aman cicing di Bandung, Agus mulang ka kampung halaman nyaéta Cikawali. Pandu salah sahiji warga di kampung Surawisésa jeung mahasiswa universitas di daérah Bandung dekeut jeung budakna pa Camat didinya. Pa Camat Suroto ngaranna. Dewi budak pa Camat Suroto sarua kuliah di Bandung. Dina hiji waktu, indungna Dewi aya niat rék nitip béja ka Pandu keur Dewi, tapi kusabab Pandu na geuring jadi henteu bisa nitip bejana. Panedu kudu istirahat heula saminggu mah ceuk Dokterna. Bagus maca koran. Panasaran néangan rohang budaya. Tapi angger wé teu kapanggih. Ari bréh téh, aya poto Sari kira-kira opat ka genep. Sari téh awéwé anu dipikaresep ku Bagus. Tapi Sari na geus kawin ayeuna mah jeung pa Widagdo anu ngabogaan hotel teuing sabaraha hiji. Keur ngalamunkeun Sari téh aya Otong ka imahna. Babaturan manéhna baheula, ménta dibantuan ngamodalan usaha. Bagus anu kakara tas dipehaka boro-boro aya jeung ngamodalan atuh. Camat Suroto susulumputan nitah Éman pagawéna sangkan mérékeun amplop ka Nyi Nani pamajikan kang Dadang anu geulis tur bageur. Pédah budakna Nyi Nani keur geuring ceuk béja mah. Pandu rarat-rérét, aya di kamarna kénéh. Indungna ngabéjaan Pandu tadi Akangna nelepon, naha bet mulang téh teu béja-béja. Pandu ukur seuri maur. Rumasa. Nganjrek di kang Déa lanceukna di Bandung téh. Ti barang aya gerakan mahasiswa gé manéhna teu mulang-mulang ka imah lanceukna. Haroréam. Kang Déa na teu panujueun pisan Pandu milu aktif di kampus téh. Pandu hulang-huleng deui. Rus-ras ka kang Déa. Lanceukna nu cikal. Lanceuk anu ngan hijihijina. Anu ngabiayaan sakola ti barang bapana maot. Kang Déa téh pagawé pémda di Bapéda. Beunghar. Tapi sanajan kitu, kasiksa Pandu mah. Da apal éta duitna menang teu bener. Kang Dadang salakina Nyi Nani gawéna sok ngojég. Dina hiji poé ditatagih ku kang Boja. Pajak jalanan cenah mah, mun teu mayar waé motor rék dirampas. Jaba kang Dadang can mayar salila opat bulan. Balueung deui keur teu boga duit kang Dadang téh. Kang Dadang balik ka imah ti pangkalan ojég teu kapanggih waé. Bet karérét, aya tungtung amplop handapeun tumpukan buku. Amplop dibuka. Goréhél, duit eusina téh. Saratus tujuh puluh lima rébu. Geus lila gé teu kungsi nyekel duit sakitu gedéna kitu. “ari duit ti saha Nan?” pok na bari némbongkeun duit jeung amplopna. Nyi Nani ngaranjung pias. Pias pisan. Kang Dadang terus tatanya éta duit timana asalna. Tapi Nyi Nani na teu ngajawab sakecap-kecap acan. Tungtungna mah duit dialungkeun kana kasur. Mawur. Manéhna tuluy ngagejlig. Kaluar. Ugang-uging nyelah motor. Ngaber. Nagara harénghéng. Hahargaan marahal. Hama, panyakit, cocoba teu eureun-eureun. Rahayat patingkocéak. Komo geuning Présidén mah. Kalah hayoh anclang-anclangan ka mancanagara, nyiar anjukeun ka mana-mendi. Jangeung ngeusian saku sorangan jeung bekel sanak-kadangna paling ogé. Ras deui ka lanceukna. Kumaha teuing mun heug indungna apaleun. Kapan unggal bulan dibayuan ku kang Déa téh lading tinu kitu pisan. Jadi keuheul. Keuheul ka lanceukna anu teu weléh-weléh brobroan. Nyenangkeun indung meren tiditu na mah. Tapi da kalah ngadorakakeun atuh. Ras deui kapan
manéhna nyaho talajak anu jadi lanceuk, tapi anggeur wé teu bias nanaon geuning. Paméré na teu weléh ditarima. Da butuh téa. Rumasa. Dewi balik ti Bandung, sono ka Pandu. Bongan ditelepon teu nyambung waé. Kang Boja manggihan kang Dadang. Nanya rék iraha mayar pajak ojég. Bari ngancam lamun teu mayar rék dilaporkeun ka Pulisi. Isukna, Kang Dadang aya nu ngoroyok jeung nusuk. Pandu jeung Dewi nepungan Dadang di Pawon. Ku limaan dikoroyok na téh. Tegah peuting, dihareupeun warung kérsen, basa Dadang rék mulang pisan ka imah. Duka ari saha-sahana mah. Da hésé poék. Ngan nu puguh mah kang Boja da apal kana sorana. Pandu, kang Bagus, Dewi, jeung tukang ojég baturna kang dadang rék ngalapor ka pulisi. Sadatangna dikapolsék, Pandu nyaritakeun kajadian anu nimpa ka kang Dadang. Dibantuan ku Dewi. Di imah, Dewi ditanya ku bapana, camat Suroto. Naha bet milu-milu ka kapolsék. Dewi kalah berontak ka bapana. Kalah sagala diomongkeun. Sagala kagoréngan bapa na. ti mimiti kebon anu di Panjalu, sawah, imah anu di Ciilat, dewi apal éta téh menang teu bener. Bapana ambek kabina-bina. Indungna datang. Misahkeun budak jeung bapana anu keur paséa. Dewi asuk ka kamar nungtungna mah. Di kampung keur aya unjukrasa. Keukeuh nitah nutup pasar malem. Ditambah deui aya anu nabrak kang Kodir. Kang kodirna pateuh. Motorna mha ancur pisan. Untung aya anu nyaksian. Kang Boja jeung si junéd anu nabrakna téh. Jigana mah pa Camat kasigeung pédah Kodir pangpokalna dina unjukrasa. Pandu jeung balad-baladna ngarencanakeun rék pawéy, bongan asa sangarenahna waé pikirna. Jaba kang Boja deui teu daék dipanjarakeun. Keur ngarencana kitu, torojol wé Déwi dina motor. Dewi mawa béja yén di imah na aya Muspika keur rapat. Aya nu ti Ciamis deui ceuna mah. Dewi ngintip terus kadéngé yén Pandu, kang Bagus, kang Tisna, kang Zam-zam, Rahman, kang Didon rék diamankeun. Didinya, kabéhan bingung rék numput kamana. Kang Bagus ngusulkeun nyumput di Tabet. Baturna satuju. Kang tisna, kang Didon, Bagus indit langsung ka Tabet. Pandu mulang heula ka imah barangbawa heula bebekelan. Kabeneran di Tabet na aya Otong pas béh lawang, asup deui aya ki Kuncén deui didinya téh. Nungtungna saréréa ngumpul di batu tapak. Isukna, di Alu-alun kacamatan. Tenda-tenda pasar malem dibareleum. Telepon sibuk di kantor kacamatan, di Koramil, jeung di Kapolsék. Nu ménta bantuan ka Kabupatén halarésé. Da sakabéh pasukan disiagakeun di Ciamis, di Banjar, jeung di wates Tasik nu sarua keur harénghéng. Jalma terus-terusan nambahan. Ngagelek budeureun kantor pulisi. Beuki nyedek ka jalan, nutup jalan, terus nyedek kana pager bari aréak-éakkan. Aya malédog ku batu, motor dines digarotong digubragkeun di jalan aspal.sora bedil ngabérébét, sora nu jumerit, sora nu tingkocéak. Di Terminal geus teu puguh katénjona. Jalma pasuliwer, nu ti rumah sakit, nu ka rumah sakit. Pandu geus di hareupeun kantor dikbud. Teu lila aya wé Dewi. Dewi ngajak ka Tabet. Nungtungna kabéhanna ngumpul di Tabet. Ngan kang Bagus anu can katémbong téh. Pandu, Dewi, kang Didon néangan kang Bagus ka Cikawali. Tapi teu manggihan. Anu kapanggih téh ngan ukur notes kang Bagus anus sok biasana dibabawa, baju jeung calana kang Bagus. Boa kang Bagus di culik kitu pikirna. Maranéhna terus wé lempang. Bréh, bet aya kang Dadang anu ngajepat dina léléngkahan pisan. Jeung ceu Nani ma geuning. Getihna rarémbét kamamana. Pandu gogodeg. Leumpangna beuki laun beuki bruh-bréh kang Bagus bet aya didinya. Kang Bagusna ngabebengkang. Nu beungeut na barengep,nu getihna ngaberey tina biwir, tina irung, tina ceulina. Sora gumuruh, sora nu séah, sora nutinggorowok, sora pélor teu eureun-eureun. Neregteg. Akhirna, Pandu, Dewi, kang Dadang, Nyi Nani, jeung batur-baturna téwas dina kajadian éta.
