LAPORAN HASIL DISKUSI PROBLEM-BASED PROBLEM-BASED LEARNING PBL Blok Intermonev Community SKENARIO 3 Minggu Ke-10 !ngg!l !ngg!l "0-"# Novem$er "01%
&ru' ( Ayu )ol!n*+! Lion. Art+! /!+!n! L!o. Sylvi! /innie Melin*! Mo+2 /!+i* i*!y!t Armei*! Pr!ti4i Ani.!+ 5itri!n! R B!lgie. (evi 5ortun! (ini R!tn!.!ri Re6+t! Bint!ng N!g!ri Er7 5!u8iy! R!+m!+ Arvi!n! Bell! Pr!t!mi Irmit! it! Pr! Pr!me. me.4!r 4!ri / /i9 i9! !y!nti &!ni. Ro.it! /i.m!n*iri )uni )uni (4i K!rtik!
1 3% 0 ,0 30 11 1 10 3 1 3% 0, 03 01 1 1 10 3 13 %0 ,0 3 01 11 1 0 0 13 %0 ,0 30 11 1 10 1 13 %0 ,0 30 11 1 10 " 1 3% 0 ,0 30 11 1 10 3 1 3 %0 ,0 30 11 1 10 1 3% 0, 0 30 11 1 1 0 03 13 % 0, 03 01 11 1 0 0 1 3% 0, 0 30 11 1 10 0% 1 3% 0, 03 01 11 1 0 0# 13%0,0301111 110 0 0, 1 3% 0, 03 01 1 1 1 0 0 13%0,03011110 0
(e.i!n! 5ir*!u. M!rt M!rt! ! Cen Cen*! *!n! n! Putu utu Su4 Su4!r !rn! n!
1 3 %0 ,0 30 11 1 10 10 13%0 13 %0,0 ,030 3011 1111 110 0 11
:uru.!n &i8i 5!kult!. 5!kult!. Ke*okter!n Ke*okter!n ;niver.it!. Br!4i9!y! M!l!ng "01%
DAFTAR ISI
CO< CO
222222 222222 2222 22222222 222222 22222222 222222 22222222 222222 22222222 222222 22222222 222222 22222222 222222 22222222 222222 22222222 222222 22222222 222222 2222 22222222 222222 22222222 222222 22222222 222222 22222
2222222222222222222222222222222
I
(A5AR
ISI
2222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222 22222222222
ii
ISI A KOMPEENSI
)AN&
AKAN
(ICAPAI
22222222222222222222 2222222222222222222222222222222 2222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 22222222222222222 222222 3 B SKENAR SKENARIO IO 22222 22222222 222222 222222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 22222 22 2222 222222 2222 2222 2222 2222 2222 2222 2222 2222 2222 2222 2222 2222 2222 C (A5AR
3 ;NCLEAR
ERM
222222 222222222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222 ( (A5AR
3 C;ES
22222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222 E
% (A5AR
5
22222222222222222222 2222222222222222222222222222222 2222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 22222222222222222 222222 % ASIL BRAINSTORMING
LEARNING
OBJECTIVE
............ 222222222222222222222 22222222222222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 2222222222222222 222222 # & IPOE IPOESIS SIS 222222 22222222 22222 222222 222222 222222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 22222 22222 222222 222222 222222 222222 222222 22222 22 2222222222222222222222222222222 PEMBAASAN OBJECTIVE KESIMP;LAN
LEARNING
..................................................................................... (AN
11
REKOMEN(ASI
22222222222222222222 2222222222222222222222222222222 2222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 222222222222222222222 22222222222222222 222222 31 (A5AR
P;SAKA
22222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222 3 IM PEN);S;N 2222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222 3#
ISI A. KOMPETENSI YANG AKAN DICAPAI 12 Menget!+ui 'enye$!$ *!n *!m'!k KEK '!*! i$u +!mil "2 Menget!+ui nil!i PI *!l!m KEK *!n m!.!l!+ y!ng ter9!*i *!l!m .ken!rio 32 Menget!+ui 6!r! 'enyu.un!n interven.i *i komunit!. 2 Menget!+ui in*ik!tor y!ng te'!t untuk monitoring *!n ev!lu!.i '!*! i$u +!mil *eng!n .t!tu. gi8i KEK %2 M!m'u mengk!9i .t!tu. gi8i 'o'ul!.i *!n !t!u kelom'ok *i m!.y!r!k!t #2 Ber'!rti.i'!.i *!l!m 'enyu.un!n ke$i9!k!n Pemerint!+ *!l!m $i*!ng= ket!+!n!n '!ng!n= gi8i= *!n 'el!y!n!n ke.e+!t!n B. SKENARIO Bumilku S!y!ng Prev!len.i i$u +!mil ri.iko KEK >Kur!ng Energi Kroni.? *i Kot! @ t!+un "01 .e$e.!r "1=# menggun!k!n in*ik!tor LILA >Lingk!r Leng!n At!.?2 !.il *!t! kemu*i!n *i$!n*ingk!n *eng!n 'u$li6 +e!lt+ in*i6!tor >PI?2 Interven.i y!ng te'!t *eng!n 'enye$!$ m!.!l!+ gi8i +!ru. .eger! *il!k.!n!k!n *eng!n meng!6u '!*! 'o+on m!.!l!+= meng!n!li.! !ltern!ti u.ul!n interven.i .ert! meli$!tk!n
'i+!k
terk!it2
Monitoring
*!n
ev!lu!.i
interven.i
+!ru.
menggun!k!n in*ik!tor yy!ng .e.u!i2 C. DAFTAR UNCLEAR TERMS No 2 1
I.til!+ Po+on m!.!l!+
Pengerti!n •
Se$u!+ 'en*ek!t!n meto*e y!ng *igun!k!n untuk i*enti7k!.i 'enye$!$ .u!tu m!.!l!+2 Po+on
m!.!l!+
memiliki
3
$!gi!n
y!itu
$!t!ng >mengg!m$!rk!n m!.!l!+ ut!m!?= !k!r
>mengg!m$!rk!n
'enye$!$
m!.!l!+
inti?= *!n 6!$!ng 'o+on >mengg!m$!rk!n •
•
*!m'!k?2 >A8i8!+= "01? (i!gr!m y!ng mengg!m$!rk!n .e$!$= *!n
!ki$!t2
Ini
m!.y!r!k!t
menyu.un
m!.!l!+=
*il!kuk!n .etel!+ 'riorit!.
m!.!l!+2
>(e'!rtemen Kel!ut!n *!n Perik!n!n= "00#? S!l!+ .!tu meto*e 'eren6!n!!n y!ng *igun!k!n
untuk
ter9!*iny! m!.!l!+
meng!n!li.i. *!n
'enye$!$
mem$entuk
'ol!
+u$ung!n y!ng mengikuti $entuk .e$u!+ 3
"
'o+on2 >;SAI(="01? Su!tu ke!*!!n kekur!ng!n
KEK
m!k!n!n
*!l!m
4!ktu y!ng l!m! .e+ingg! menye$!$k!n ukur!n In*ek. M!..! u$u+ny! >IM? *i $!4!+ norm!l >kur!ng *!ri 1=% untuk *e4!.!?2 >K!mu. &i8i= 3
I$u !mil
"010? Ke!*!!n meng!n*ung em$rio !t!u etu. *i *!l!m tu$u+= .etel!+ 'eny!tu!n .el telur
PI
*eng!n .'erm!to8o! >(orl!n*= "01"? Su!tu in*ik!tor y!ng menun9ukk!n .u!tu
•
'erm!.l!+!n ke.e+!t!n term!.uk *!l!m k!tegori m!.!l!+ ke.e+!t!n *!l!m •
m!.y!r!k!t >5lo4er= "00%? .u!tu in*i6!tor untuk mengukur $e.!r!n .u!tu m!.!l!+ ke.e+!t!n y!ng ter9!*i *i
•
m!.y!r!k!t >ECI= "00%?
ke.e+!t!n
mengukur
m!.y!r!k!t
.e6!r!
l!ng.ung m!u'un ti*!k l!ng.ung *!n menil!i .e9!u+ m!n! tu9u!n *!n .!.!r!n 'rogr!m %
LILA
•
tel!+ ter6!'!i >&ru.kin= "00? C!r! untuk menentuk!n .t!tu. gi8i y!ng 'r!kti. *eng!n mengukur lingk!r!n leng!n kiri !t!. '!*! $!gi!n teng!+ !nt!r! u9ung $!+u *!n u9ung .iku2 Pengukur!n *il!kuk!n *eng!n 'o.i.i leng!n kiri ti*!k *itekuk tet!'i luru. ke $!4!+2 P!*! 4!nit! u.i! .u$ur *!n i$u +!mil $!t!. LILA kur!ng *!ri "3=% 6m mengin*ik!.ik!n ri.iko kur!ng energi kroni.
#
Monitoring
•
>KEK?2 >K!mu. &i8i= "010? Meli+!t *!n menge6ek .e.u!tu y!ng $erkel!n9ut!n untuk meli+!t .u!ti
,
Ev!lu!.i
•
'erkem$!ng!n2 >ODor*? Memerik.! ke!*!!n !t!u enomen! tertentu
•
.e6!r! ter!tur2 >(orl!n*= "01"? Menentuk!n nil!iny! >K!mu.
B!+!.!
•
In*one.i!? Pnil!i!n 'engukur!n >K!mu. Lengk!' B!+!.! In*one.i! M!.! Kini?
D. DAFTAR CUES 12 A+li &i8i m!m'u meren6!n!k!n *!n mel!kuk!n interven.i gi8i $er*!.!r 'o+on m!.!l!+= meng!n!li.i. !ltern!ti u.u.l!n interven.i *!n keterli$!t!n 'i+!k terk!it .ert! mel!kuk!n monev *eng!n in*ik!tor y!ng .e.u!i "2 A+li &i8i m!m'u menginterven.i 'enye$!$ gi8i *eng!n meng!6u '!*! 'o+on m!.!l!+ meng!n!li.! u.ul!n interven.i .ert! monev *eng!n in*ik!tor y!ng .e.u!i 32 A+li &i8i m!m'u menentuk!n $e.!r!n m!.!l!+ KEK menggun!k!n PI= meren6!n!k!n *!n mel!kuk!n interven.i gi8i $er*!.!r 'o+on m!.!l!+= meng!n!li.i. !ltern!ti u.ul!n interven.i *!n keterli$!t!n 'i+!k terk!it .ert! mel!kuk!n monev *eng!n in*ik!tor y!ng .e.u!i 2 A+li &i8i m!m'u mel!k.!n!k!n interven.i 'enye$!$ m!.!l!+ gi8i *eng!n meng!6u '!*! 'o+on m!.l!+ *!n meng!n!nli.! !ltern!ti u.ul!n interven.i .ert! meli$!tk!n 'i+!k terk!it= *!n menggun!k!n in*ik!tor .e.u!i monev
Kesimpula! A+li &i8i m!m'u menentuk!n $e.!r!n m!.!l!+ re.iko KEK '!*! $umil menggun!k!n PI= meren6!n!k!n *!n mel!kuk!n interven.i gi8i $er*!.!r 'o+on m!.!l!+= meng!n!li.i. !ltern!ti u.u.l!n interven.i *!n keterli$!t!n 'i+!k terk!it .ert! mel!kuk!n monev *eng!n in*ik!tor y!ng .e.u!i
E. DAFTAR PROBLEM IDENTIFICATION 12 A'! .!9! 'enye$!$ *!n *!m'!k KEK '!*! i$u +!mil "2 Ber!'! nil!i PI KEK *!n !'!k!+ 'rev!len.i KEK *!l!m .ken!rio term!.uk $erm!.!l!+= meng!'! menggun!k!n in*ik!tor LILA untuk menentuk!n KEK *!n $er!'! nil!i 6ut-oF LILA= *!n 'rogr!m !'!k!+ y!ng *il!kuk!n ole+ 'emerint!+ untuk meng!t!.i KEK '!*! i$u +!mil 32 B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ 'enyu.un!n interven.i komunit!. 2 B!g!im!n! 6!r! menentuk!n 'i+!k terk!it >!n!li.i. '!rti.i'!n? %2 B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ mem$u!t 'o+on m!.!l!+ #2 B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ menyu.un o$9e6tive tree ,2 A'! y!ng *im!k.u* *eng!n !ltern!ti !n!li.i. *!n $!g!im!n! l!ngk!+l!ngk!+ny! 2 B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ 'em$u!t!n PPM 2 A'! .!9! in*ik!tor y!ng .e.u!i untuk monev KEK '!*! i$u +!mil *i komunit!. F. HASIL BRAINSTOARMING 12 A'! .!9! 'enye$!$ *!n *!m'!k KEK '!*! i$u +!mil %
Penye$!$G !2 M!k!n!n y!ng *ikon.um.i kur!ng !t!u $elum men6uku'i ke$utu+!n $2 Pol! m!k!n y!ng kur!ng $!ik 62 5oo* t!$oo *2 Peng!ru+ lingkung!n ter+!*!' !.u'!n m!k!n!n e2 Peny!kit inek.i 2 Penget!+u!n y!ng kur!ng g2 Kon*i.i '.ikologi. +2 Morning .i6kne.. i2 St!tu. ekonomi 92 yygiene .!nit!.i k2 (ukung!n .o.i!l or!ng tu! *!n .u!mi l2 Ak.e. untuk men*!'!tk!n $!+!n m!k!n!n kur!ng m2 Ak.e. ter+!*!' 'el!y!n!n ke.e+!t!n kur!ng n2 Lok!.i tem'!t tingg!l (!m'!kG !2 Mel!+irk!n $!yi *eng!n BBLR $2 Menye$!$k!n kur!ng gi8i .e$!g!i !ki$!t *!ri BBLR 62 Pro*uktivit!. ren*!+ *2 B!yi $eri.iko KEK e2 A.u'!n m!k!n!nny! kur!ng ole+ k!ren! oo* t!$oo 2 Beri.iko terken! 'eny!kit inek.i meningk!t g2 Beri.iko mel!+irk!n $!yi 'rem!tur y!ng rent!n terken! 'eny!kit "2 Ber!'! nil!i PI KEK *!n !'!k!+ 'rev!len.i KEK *!l!m .ken!rio term!.uk $erm!.!l!+= meng!'! menggun!k!n in*ik!tor LILA untuk menentuk!n KEK *!n $er!'! nil!i 6ut-oF LILA= *!n 'rogr!m !'!k!+ y!ng *il!kuk!n ole+ 'emerint!+ untuk meng!t!.i KEK '!*! i$u +!mil PIG Nil!i PI m!.uk LO2 C!r! menentuk!n PI y!itu *eng!n .urvei ole+ .u!tu $!*!n .t!ti.tik Al!.!n menggun!k!n in*ik!tor LILAG !2 K!ren! lem!k *!n otot '!*! leng!n le$i+ .e*ikit $2 LILA .en.iti ter+!*!' KEK 62 (!l!m komunit!.= LILA .e*er+!n! *igun!k!n Cut-oF KEK '!*! i$u +!mil menggun!k!n LILAG H"3=% Progr!m 'emerint!+G !2 Pem$eri!n .u'lement!.i 5e 0 t!$let .el!m! +!mil untuk men6eg!+ *e7.ien.i 8!t $e.i $2 Mem$erik!n kel!. untuk i$u +!mil= n!mun 4!nit! u.i! .u$ur 9yg! $ole+ *!t!ng 62 Pem$eri!n $i.kuit m!k!n!n t!m$!+!n y!ng tinggi energi= 8!t gi8i m!kro *!n mikro '!*! i$u +!mil #
32 B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ 'enyu.un!n interven.i komunit!. 5orm!t NCP komunit!.G A..e..menG .itu!.ion!l !n!li.i. >!n!li.i. '!rti.i'!n? (i!gno.!G 'ro$lem tree *!n o$9e6tive tree Interven.iG !ltern!ti !n!li.i. >go!l= 'enye$!$ l!ng.ung *i'ili+ y!ng $e.!r • • •
men9!*i PPM? Monev Ke.im'ul!nG !2 An!li.i. '!rti.i'!n $2 Pro$lem tree 62 O$9e6tive tree *2 Altern!tive !n!ly.i. e2 Pro9e6t Pl!ning M!triD 2 Monev 2 B!g!im!n! 6!r! menentuk!n 'i+!k terk!it >!n!li.i. '!rti.i'!n? !2 Or!ng y!ng *ek!t *eng!n i$u +!mil >.u!mi? $2 Or!ng yy!ng $i.! men9!4!$ m!.!l!+ KEK '!*! i$u +!mil 62 er*!'!t # kolom untuk menentuk!n '!rti.i'!n y!ituG .u$9ek= k!tegori= •
k!r!kteri.tik= $ene76i!ri.= intere.t !t!u ek.'ekt!.i= kele$i+!n *!n kekur!ng!n= im'lik!.i *2 Meng!nili.i. .emu! or!ng terk!it m!.!l!+ y!ng *i+!*!'i= mul!i *!ri kelu!rg! *!n toko+ m!.y!r!k!t= kemu*i!n mengi*enti7k!.i 'er!n *!n intere.tny! %2 B!g!im!n! l!ngk!+ mem$u!t 'o+on m!.!l!+ !2 A+li gi8i mel!kuk!n 5&( '!*! m!.y!r!k!t $2 A+li gi8i mem$erik!n 'eng!r!+!n *!n meny!m!k!n 'er.e'.i ke'!*! m!.y!r!k!t 62 A+li gi8i mem$erik!n kert!. '!*! m!.y!r!k!t kemu*i!n *ituli.k!n m!.!l!+ gi8i y!ng .e*!ng ter9!*i *i lingkung!nny! *!n 'enye$!$ny! *2 A+li gi8i menyu.un tuli.!n *!l!m kert!. '!*! .e$u!+ '!'!n e2 Memet!k!n 1 k!rtu 1 m!.!l!+ 2 St!tement $eri.i k!lim!t neg!ti g2 Penye$!$ l!ng.ung *!n ti*!k l!ng.ung .e9!9!r +2 (i$!6! *!ri $!4!+ ke !t!. #2 B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ menyu.un o$9e6tive tree !2 S!m! .e'erti 'ro$lem tree= tet!'i menggun!k!n .t!tement 'o.iti $2 Mel!kuk!n kl!ri7k!.i *eng!n 9ik!J !t!u m!k!J 62 :ik! kl!ri7k!.i $elum .e.u!i= m!k! 'erlu menge6ek ul!ng 'ro$lem tree ,2 A'! y!ng *im!k.u* *eng!n !ltern!ti !n!li.i. *!n $!g!im!n! l!ngk!+l!ngk!+ny! Altern!ti !n!li.i. meru'!k!n $erk!it!n *eng!n tu9u!n *!ri .eti!' tingk!t!n m!.!l!+2
er*!'!t
*i
'enye$!$
ti*!k
l!ng.ung2
(ili+!t
kem!m'u!n
e!.i$ilityny!= .um$er *!y!= .o.i!l 7.ik= *!n .u.t!in!$ility2 Kemu*i!n
,
*il!kuk!n .kor *!n *i 'riorit!.k!n2 Kemu*i!n *i'ili+ nil!i y!ng '!ling tinggi $er*!.!r 5&( 2 B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ 'em$u!t!n PPM er*!'!t kolom-kolom y!ng $eri.i o$9e6tive= O!ktor y!ng ti*!k $i.! *iken*!lik!n t!k ter*ug!?2 Kolom o$9e6tive $eri.i .e$!gi $erikutG !2 Menentuk!n &o!l y!ng $eri.i tu9u!n ut!m! *!n tu9u!n k+u.u. $2 Pro9e6t 'ur'o.eG meru'!k!n 'enye$!$ l!ng.ung y!ng *i'ili+ 62 Menentuk!n !6tivity >mem'er+!tik!n !'!k!+ $i.! *i6!'!i !t!u ti*!k? *2 Re.ult 2 A'! .!9! in*ik!tor y!ng .e.u!i untuk monev KEK '!*! i$u +!mil *i komunit!. !2 menggun!k!n in*ik!tor !.u'!n m!k!n!n *!n !nto'ometri >LILA? $2 4!ktu y!ng *igun!k!n .!!t 4!4!n6!r!
G. HIPOTESIS HIPOTESIS SEMENTARA
Penye$!$G St!tu. Ekonomi Lingkung!n (emogr!7 Ke.e*i!!n '!ng!n )!nke.
KEK '!*! Bumil
An!li.i. P!rti.i'!n
Pem$u!t!n Pro$lem ree
(!m'!k G BBLR Prem!tur
O$9e6tive ree An!li.i. Altern!ti PPM O$9e6tive &o!l Pro9e6t Pur'o.e Re.ult A6tivity O
• • •
Cut OF PI Progr!m 'emerint!+
C!r!
C!r!
C!r!
•
C!r!
• •
Monev In*ik!tor
HIPOTESIS AKHIR Prev!len.i I$u !mil
PI
Ri.iko KEK *i Kot! @
10
Fa"#$% Pe&e'a' Keti*!k.eim$!ng !n 8!t gi8i Peny!kit inek.i Kon*i.i ekonomi kelu!rg!'en*!' !t!n kelu!rg! ren*!+ ingk!t 'en*i*ik!n ren*!+ ;mur menik!+ *!n umur ke+!mil!n
(!m'!k
B!yiG
I$uG • • •
•
• •
In*ik!tor
KEP Anemi! Pro*uk.i ASI Per.!lin!n .ulit *!n l!m! Per*!r!+!n Angk! ke.!kit!n
• • •
•
•
Kegugur!n BBLR Kem!ti!n $!yi C!6!t $!4!!n Anemi! '!*! $!yi
Interven.iG • • • • •
An!li.i. '!rti.i'!n An!li.i. m!.!l!+ An!li.i. tu9u!n An!li.i. !ltern!ti Pro9e6t 'l!nning
Cut-oF H"3=%
In*ik!tor y!ng .e.u!i 6!ku'!n .u'lement!.i $e.i ol!t= i$u +!mil mengkon.um.i H,0 AK&= 6!ku'!n !k.e. ter+!*!' !ir $er.i+= .!nit!.i y!ng $!ik= Meningk!tny! 'enget!+u!n '!*! i$u +!mil ter+!*!' 'eril!ku +i*u' $er.i+ *!n
Monev
C!r! menentuk!n in*ik!tor .'e.i7k= me!.ur!$le= !tt!in!$le= relev!nt=
H. HASIL LEARNING OBJECTIVE 12A'! .!9! 'enye$!$ *!n *!m'!k KEK '!*! i$u +!mil Pe&e'a' KEK pa(a i'u )amil (ia#a%a&a &ai#u! !2 Menurut Su.!nti >"013? !kor 'enye$!$ ter9!*iny! .t!tu. gi8i kur!ng !t!u KEK '!*! I$u +!mil *i!nt!r!ny! y!itu ketik! keti*!k.eim$!ng!n !.u'!n 8!t8!t gi8i= !ktor 'eny!kit 'en6ern!!n= !$.or$.i= *!n 'eny!kit inek.i $2 Menurut So'+i! >"00? *!l!m M!y!.!ri >"01? 5!ktor-!ktor 're*i.'o.i.i y!ng menye$!$k!n KEK '!*! I$u +!mil y!itu G 5!ktor ekonomi .o.i!l >'en*!'!t!n kelu!rg!= 'en*i*ik!n? 5!ktor $iologi >u.i! +!mil= 9!r!k ke+!mil!n? 5!ktor 'ol! kon.um.i 5!ktor 'eril!ku 62 Menurut M!+ir!4!ti >"01? Kon*i.i ekonomi kelu!rg!'en*!'!t!n kelu!rg! ren*!+ ingk!t 'en*i*ik!n m!.i+ ren*!+ ;mur menik!+ *!n umur ke+!mil!n 'ert!m! y!ng terl!lu mu*! >H"0 t!+un? P!rit!. tinggi= '!rit!. !*!l!+ 9uml!+ !n!k y!ng *il!+irk!n ole+ .eor!ng i$u K!*!r !emoglo$in >$? ren*!+ Anemi! 4!l!u'un .u*!+ mengon.um.i 'il $e.i >5e? .eti!' +!ri Kon.um.i m!k!n!n $ergi8i y!ng kur!ng $!ik *!ri .egi ku!lit!. *!n ku!ntit!. *2 Menurut !lim >"00#? !.il *!ri 'eneliti!nny!= ter*!'!t +u$ung!n ter9!*iny! KEK *ik!ren!k!n • • • •
• • •
•
• • •
•
•
$e$!n ker9! i$u2 (!n 'en9el!.!n *!ri +!.il 'eneliti!n ter.e$ut .e9!l!n *eng!n 'en*!'!t M!rge Ko$lin.ky *!l!m $ukuny! $er9u*ul Ke.e+!t!n /!nit! $!+4! $e$!n ker9! y!ng $er!t meningk!tk!n ke$utu+!n m!k!n!n 4!nit!2
10
er*!'!t +u$ung!n ter9!*iny! KEK *eng!n 'en*!'!t!n kelu!rg! *!n
•
+!.il 'eneliti!n ter.e$ut .e9!l!n *eng!n 'en*!'!t Su+!*9o $!+4! 9ik! tingk!t 'en*!'!t!n n!ik= m!k! 9uml!+ m!k!n!n y!ng *im!k!n 6en*erung $!ik2 Se6!r! ti*!k l!ng.ung 8!t gi8i tu$u+ !k!n ter'enu+i *!n !k!n meningk!tk!n .t!tu. gi8i2 e2 Menurut R!+m!ni!r >"013? 5!ktor $u*!y! G 5oo* t!$oo >'!nt!ng!n m!k!n!n? y!ng meng!ki$!tk!n !.u'!n m!k!n!n '!*! i$u +!mil kur!ng ;mur ke+!mil!n trime.ter II *!n trime.ter III y!ng menye$!$k!n •
•
2
ke$utu+!n energi *!n 'rotein meningk!t *r!.ti. Menurut Su'!ri!.! *!l!m Agu.ti!n >"010? :!r!k kel!+ir!n !n!k y!ng terl!lu *ek!t *!n 9uml!+ !n!k y!ng terl!lu •
$!ny!k g2 Menurut Pr!ti4i >"01"? kur!ng gi8i kroni. '!*! .!!t m!.i+ rem!9! *eng!n !t!u t!n'! 'eny!kit •
y!ng $erul!ng Dampa" KEK pa(a i'u )amil (ia#a%a&a &ai#u! !2 Menurut Pur4it!.!ri >"00? *!l!m M!y!.!ri >"01? Kem!ti!n I$u men*!*!k Meningk!tk!n !ngk! kem!ti!n $!yi Mel!+irk!n $!yi BBLR Anemi! '!*! I$u *!n $!yi Pro*uk.i ASI $erkur!g Per.!lin!n .ulit *!n l!m! Kegugur!n C!6!t $!4!!n $2 Menurut Ari.m!n >"00? :ik! KEK ter9!*i .el!m! trime.ter 'ert!m! ke+!mil!n !k!n $er*!m'!k • • • • • • • •
•
'!*! $!yi y!ng *il!+irk!n 6en*erung men*erit! keru.!k!n ot!k *!n .um.um tul!ng2 !l ni *i!ki$!tk!n k!ren! 'ertum$u+!n .i.tem .!r! •
'u.!t .!ng!t 'ek! '!*! !4!l ke+!mil!n :ik! ke!**!!n KEK $erl!n9ut +ingg! trime.ter !k+ir m!k! !k!n $eri.iko mel!+irk!n $!yi *eng!n $er!t $!*!n l!+ir ren*!+ le$i+ $e.!r k!ren!
9!ring!n lem!k $!ny!k *itim$un ole+ 9!nin '!*! trime.ter ketig! 62 Menurut Nugr!+ini >"01? Per*!r!+!n= 'emuli+!n '!.k! 'er.!lin!n .em!kin l!m! k!ren! kon*i.i •
y!g .em!kin lem!+ Mu*!+ meng!l!mig!ngu!n ke.e+!t!n *2 Menurut K!rtik!.!ri >"013? Menurut (e'ke. RI y!ng *ikuti' ul+!i*! >"00?= $il! i$u meng!l!mi •
kekur!ng!n gi8i '!*! trime.ter III !k!n menim$ulk!n m!.!l!+ ter+!*!' i$u 11
*!n 'er.!lin!nny!= y!itu *!'!t menye$!$k!n re.iko *!n kom'lik!.i !nt!r! l!in !nemi!= 'en*!r!+!n= $er!t $!*!n i$u ti*!k $ert!m$!+ .e6!r! norm!l= terken! 'eny!kit inek.i= 'er.!lin!n .ulit *!n l!m!= $!yi l!+ir 'rem!tur *!n !*!ny! g!nggu!n ke.e+!t!n e2 Menurut Soet9ining.i+= "00 *!l!m Pr!ti4i= "01" Ken!ik!n $er!t $!*!n i$u= .el!m! ke+!mil!n tri.eme.ter 1 mem'uny!i 'er!n!n y!ng .!ng!t 'enting= k!ren! 'erio*e ini 9!nin *!n 'l!.ent! *i$entuk2 Keg!g!l!n ken!ik!n $er!t $!*!n i$u '!*! tri.eme.ter 1 *!n " !k!n meningk!tk!n
$!yi
BBLR2
!l
ini
*i.e$!$k!n
!*!ny!
KEK
y!ng
meng!ki$!tk!n ukur!n 'l!.ent! ke6il *!n kur!ngny! .u'l!i 8!t-8!t m!k!n!n ke 9!nin2 B!yi BBLR mem'uny!i ri.iko kem!ti!n le$i+ tinggi *!ri'!*! $!yi 6uku' $ul!n2 Kekur!ng!n 8!t gi8i '!*! i$u le$i+ 6en*erung meng!ki$!tk!n BBLR !t!u kel!in!n y!ng $er.i!t umum *!ri'!*! menye$!$k!n kel!in!n !n!tomik y!ng .'e.i7k2 Kekur!ng!n 8!t gi8i '!*! i$u y!ng l!m! *!n $erkel!n9ut!n .el!m! m!.! ke+!mil!n !k!n $er!ki$!t le$i+ $uruk '!*! 9!nin *!ri'!*! m!lnutri.i !kut2 Aki$!t l!in *!ri KEK !*!l!+ keru.!k!n .truktur SSP terut!m! '!*! t!+!' 'ert!m! 'ertum$u+!n ot!k > hiperplasia ? y!ng ter9!*i .el!m! *!l!m k!n*ung!n2 (ik!t!k!n $!+4! m!.! r!4!n 'ertum$u+!n .el.el .!r! !*!l!+ !*!l!+ tri.eme.ter 3 ke+!mil!n .!m'!i .ekit!r " t!+un .etel!+ l!+ir2 Kekur!ng!n gi8i '!*! m!.! *ini 'erkem$!ng!n ot!k !k!n meg+entik!n .inte.i. 'rotein *!n (NA2 Aki$!tny! !*!l!+ $erkur!ngny! 'ertum$u+!n ot!k= .e+ingg! le$i+ .e*ikit .el-.el ot!k y!ng $erukur!n norm!l2 (!m'!kny! !k!n terli+!t '!*! .truktur *!n ung.i ot!k '!*! m!.! ke+i*u'!n men*!t!ng=
.e+ingg!
$er'eng!ru+
'!*!
intelektu!l
!n!k2
Pem$eri!n
.u'lement!.i m!k!n!n ke'!*! i$u +!mil !k!n mengur!ngi kem!ti!n 'erin!t!l *!n ken!ik!n $er!t $!*!n $!yi2 2
Menurut Pur4it!.!ri >"00? *!l!m M!y!.!ri *!n umune (!m'!k Kur!ng Energi Kroni. >KEK? '!*! .!!t ke+!mil!n *!'!t $er!ki$!t '!*! i$u m!u'un '!*! 9!nin y!ng *ik!n*ungny!2 Peng!ru+ KEK '!*! i$uG • • • •
er9!*i KKP >Kur!ng K!lori Protein? Anemi! Pro*uk.i ASI $erkur!ng Meng!ki$!tk!n 'er.!lin!n .ulit *!n l!m! 1"
Per.!lin!n .e$elum 4!ktuny! >'rem!ture? Per*!r!+!n 'er.!lin!n o'er!.i Sectio Caesaria *im!n! m!.! 'enyem$u+!nny! 6uku' l!m! *!n '!*! 'er.!lin!n $erikutny! 6en*erung !k!n mel!+irk!n .e6!r! Sectio Caesaria l!gi2 Peng!ru+ KEK '!*! 9!ninG Kegugur!n!$ortu. B!yi l!+ir m!ti Kem!ti!n neon!t!l C!6!t $!4!!n Anemi! '!*! $!yi B!yi *eng!n Ber!t B!*!n L!+ir Ren*!+ >BBLR? • • •
• • • • • •
"2 Ber!'! nil!i PI KEK *!n !'!k!+ 'rev!len.i KEK *!l!m .ken!rio term!.uk $erm!.!l!+= meng!'! menggun!k!n in*ik!tor LILA untuk menentuk!n KEK *!n $er!'! nil!i 6ut-oF LILA !2 Nil!i PI KEK *!n inter'ret!.iny! .e.u!i *eng!n .ken!rio PI KEK Bumil men9!*i m!.!l!+ ke.e+!t!n m!.y!r!k!t y!itu 10 >R!+mi= •
"01"?2 Se+ingg! 'rev!len.i KEK '!*! .ken!rio >"1=# ? term!.uk •
$erm!.!l!+ k!ren! le$i+ *!ri 102 Nil!i PI KEK menurut LILA H "3=% 6m y!itu 1 .e+ingg! 'rev!len.i
*!l!m .ken!rio meru'!k!n $erm!.!l!+ >K!l.um= "01? $2 Al!.!n menggun!k!n in*ik!tor LILA untuk menentuk!n .t!tu. gi8i KEK '!*! i$u +!mil LILA meru'!k!n in*ik!tor y!ng $!ik untuk menil!i KEK $er!t .e+ingg! •
•
$erm!n!!t untuk menget!+ui re.iko KEK '!*! !4!l ke+!mil!n Mur!+ *i$eli .ert! 'er!4!t!nny! 9ug! Mu*!+ *igun!k!n= +!ny! $utu+ l!ti+!n .e*er+!n! Mengg!m$!rk!n .t!tu. gi8i i$u +!mil *!n mengi*enti7k!.i 4!nit! +!mil
•
*eng!n ri.iko +!.il kel!+ir!n y!ng $uruk >Ariy!ni= "01"? LILA meru'!k!n in*ik!tor y!ng $!ik untuk menget!+ui 6!*!ng!n 'rotein
•
tu$u+ Cuku'
• •
•
•
.en.iti
ter+!*!'
'eru$!+!n
y!ng
ter9!*i
.el!m!
'erio*e
ke+!mil!n Mu*!+ untuk *iukur *!n +!ny! untuk menggun!k!n .!tu k!li 'engukur!n >
13
•
LiLA !*!l!+ !l!t y!ng .e*er+!n! *!n 'r!kti. y!ng tel!+ *igun!k!n *i
•
l!'!ng!n untuk mengukur re.iko KEK >S!*9!9!= "00? LILA $erung.i untuk em!nt!u 'eru$!+!n .t!tu. gi8i *!l!m 9!ngk!
•
'!n9!ng >Su'!ri!.!= "00" *!l!m Pr!ti4i "01"? LILA meru'!k!n 6!r! y!ng .e*er+!n! y!ng mu*!+ *iker9!k!n ole+ .i!'! .!9! mi.!lny! 'etug!. ke.e+!t!n *i l!'!ng!n= k!*er ke.e+!t!n= m!u'un
•
m!.y!r!k!t .en*iri >S!imin= "00# *!l!m !ni!+ "00? LILA *i$!n*ingk!n *eng!n IM *!n R!.io LILA *!n '!n9!ng leng!n !t!.
memiliki .'e.i7.it!. y!ng $!ik n!mun memiliki .en.iti7t!. ren*!+ >K!l.um= "01? 62 Cut-oF LILA Am$!ng $!t!. LILA 4!nit! u.i! .u$ur *eng!n ri.iko KEK *i In*one.i! •
!*!l!+ "3=% 6m2 !'!$il! ukur!n LILA H"3=% 6m !t!u *i$!gi!n mer!+ 'it! LILA= !rtiny! 4!nit! ter.e$ut mem'uny!i ri.iko KEK2 :ik! "3=% 6m $er!rti ti*!k $eri.iko KEK >Su'!ri!.!= "013? 32 A'! .!9! 'ror!m y!ng *il!kuk!n ole+ 'emerint!+ untuk men!ng!ni i$u +!mil *eng!n .t!tu. gi8i KEK Peningk!t!n 'el!y!n!n !nten!t!l .e.u!i .t!n*!r $!gi .eluru+ i$u +!mil *i •
•
.emu! !.ilit!. ke.e+!t!n2 Peningk!t!n 'ertolong!n 'er.!lin!n ole+ ten!g! ke.e+!t!n kom'eten
•
*i!r!+k!n ke !.ilit!. ke.e+!t!n2 Peningk!t!n 'el!y!n!n $!gi .eluru+ i$u ni!. .e.u!i .t!n*!r *i .emu!
•
!.ilit!. ke.e+!t!n Peningk!t!n 'el!y!n!n $!gi .eluru+ neon!tu. .e.u!i .t!n*!r *i .emu!
•
!.ilit!. ke.e+!t!n Peningk!t!n *etek.i *ini !ktor re.iko *!n kom'ik!.i ke$i*!n!n *!n
•
neon!tu. ole+ ten!g! ke.e+!t!n m!u'un m!.y!r!k!t Peningk!t!n 'en!ng!n!n kom'lik!.i ke$i*!n!n *!n neon!tu. .e6!r!
•
!*eku!t *!n 'eng!m!t!n .e6!r! teru. meneru. ole+ ten!g! ke.e+!t!n Peningk!t!n 'el!y!n!n ke.e+!t!n $!gi .eluru+ $!yi .e.u!i .t!n*!r *i
•
.emu! !.ilit!. ke.e+!t!n Peningk!t!n 'el!y!n!n ke.e+!t!n $!gi .eluru+ !n!k $!lit! .e.u!i .t!n*!r *i
•
•
.emu! !.ilit!. ke.e+!t!n Peningk!t!n 'el!y!n!n KB .e.u!i .t!n*!r >Kemenke. RI= "010? 'rogr!m 'enun*!!n ke+!mil!n >O= "00#?
1
•
Me4u9u*k!n kelu!rg! .!*!r gi8i mel!lui 'romo.i gi8i= !*vok!.i= *!n .o.i!li.!.i tent!ng m!k!n!n .e+!t *!n $ergi8i .eim$!ng *!n 'ol! +i*u'
• •
•
$er.i+ *!n .e+!t >im 5iel* L!$ 5K ;NS= "013? Peningk!t!n ke.e+!t!n I$u Mel!lui 'eningk!t!n 'enet!+u!n *!n ketr!m'il!n i$u *eng!n *il!kuk!n kegi!t!n kel!. i$u +!mil >Kemenke.= "00? ;P&K >;.!+! Per$!ik!n &i8i Kelu!rg!? Kegi!t!n y!ng $erintik!n 'en*i*ik!n gi8i mel!lui 'em$er*!y!!n kelu!rg! *!n m!.y!r!k!t y!ng *i*ukung ole+ kegi!t!n lint!. .ektor!l2 P!*! 1% ;P&K *iintreg!.ik!n *!l!m kegi!t!n 'o.y!n*u2 Kele$i+!n G *i*ukung ole+ kegi!t!n lint!. .ektor!l Kekur!ng!n G 'o.y!n*u kur!ng eekti= *i $e$er!'! *!er!+ ;P&K ti*!k
•
$er9!l!n l!n6!r >(inke. K!$u'!ten B!ntul= "01%? PM >'em$eri!n m!k!n!n t!m$!+!n? Progr!m
'er$!ik!n
gi8i
m!.y!r!k!t
y!ng
*il!kuk!n
untuk
meningk!tk!n .t!tu. gi8i '!*! i$u +!mil2 !m$!+!n y!ng *i$utu+k!n i$u .el!m! +!mil !*!l!+ energi 300 kk!l *!n 1, gr!m 'rotein .eti!' +!riny!2 Per.y!r!t!n PM G - (!'!t *iterim! - Mu*!+ *i$u!t - Memenu+i ke$utu+!n 8!t gi8i - er9!ngk!u - Mu*!+ *i*!'!t - Am!n >Kemenke. RI "010 *!l!m Nurm!*ini.i! "01"? Str!tegi PM untuk $umil !*!l!+ .e$!g!i $erikut ini G - 6uku' k!n*ung!n gi8i - gi8i .eim$!ng *!n $er!nek! r!g!m - 'or.i ke6il n!mun .ering - 6uku' !.u'!n lem!k e.en.i!l - 6uku' k!n*ung!n .er!t - .e.u!i .eler! *!n *!y! $eli - 6uku' 6!ir!n - 6eg!+ l!m$ung ko.ong >Nurm!*ini.i!= "01"?2
1%
er*!'!t 'eneliti!n *i *!er!+ (e'ok mengen!i PM y!ng ti*!k !*! 'ro.e. monitoring ev!lu!.iny!2 Se+ingg! '!*! 'rogr!m PM ini ti*!k *iket!+ui *!t! mengen!i ke.uk.e.!n 'rogr!m PM >R!+mi="01"? Su'lement!.i 5e Su'lement!.i 5e *i$erik!n '!*! i$u +!mil .el!m! 0 +!ri2 ;ntuk
•
'em$eri!n 5e *!'!t *i.e.u!ik!n *eng!n u.i! ke+!mil!n= y!itu G - rime.ter I G ke$utu+!n 8!t $e.i Q1 mg+!ri >ke+il!ng!n $!.!l 0= g+!ri? -
*it!m$!+ 30-0 mg untuk ke$utu+!n 9!nin *!n .el *!r!+ mer!+ rime.ter II G ke$utu+!n 8!t $e.i Q% mg+!ri >ke+il!ng!n $!.!l 0= g+!ri? *it!m$!+ ke$utu+!n .el *!r!+ mer!+ 300 mg *!n 6on6e'tu. 11%
-
mg rime.ter III G ke$utu+!n 8!t $e.i % mg+!ri >ke+il!ng!n $!.!l 0= g+!ri?
*it!m$!+ ke$utu+!n .el *!r!+ mer!+ 1%0 mg *!n 6on6e'tu. ""3 mg2 >Su.iloningty!.= "01"? 2B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ 'enyu.un!n interven.i komunit!. !2 Menurut & An!li.i. '!rti.i'!.i An!li.i. m!.!l!+ - I*enti7k!.i inti m!.!l!+ - An!li.i. 'enye$!$ *!n *!m'!k inti m!.!l!+ An!li.i. o$9e6tive (i.ku.i !ltern!ti I*entik!.i .olu.i !ltern!ti PPM - Mem$u!t *e.kri'.i 'ro9e6t - Menentuk!n !..um'tion - Menyu.un in*ik!tor - Menentuk!n Me!n. o MO"00%? Meng!n!li.i. .itu!.i > !n!ly.ing t+e .itu!tion!l?= ter*iri *!riG - An!li.i. 'em!ngku ke'enting!n >.t!ke+ol*er !n!ly.i.? Pro$lem !n!ly.i. O$9e6tive !n!ly.i. Altern!tive !n!ly.i. Pro9e6t 'l!nning m!triD >interven.i gi8i *!n monev? 62 Menurut L!k+ou! *!n :oui*! >"010? Mel!kuk!n !n!li.i. '!rti.i'!.i An!li.i. m!.!l!+ i*enti7k!.i m!.!l!+ An!li.i. m!.!l!+ !n!li.i. .e$!$ !ki$!t *!ri m!.!l!+ An!li.i. o$9ekti (i.ku.i !ltern!ti • •
• •
•
•
•
• • • •
• • • • •
1#
Pem$u!t!n 'ro9e6t 'l!nning m!triD %2B!g!im!n! 6!r! menentuk!n 'i+!k terk!it >!n!li.i. '!rti.i'!n? u9u!n *!n •
l!ngk!+ St!ke+ol*er *i*e7ni.ik!n .e$!g!i 'eror!ng!n= kelom'ok or!ng= lem$!g! !t!u 'eru.!+!!n y!ng mungkin
memiliki ke'enting!n y!ng .igni7k!n
*!l!m
ke$er+!.il!n !t!u keg!g!l!n 'royek >$!ik .e$!g!i 'el!k.!n!= !.ilit!tor= 'enerim! m!n!!t !t!u l!4!n?2 An!li.i. .t!ke+ol*er memiliki 'remi. *!.!r y!itu $!+4! kelom'ok y!ng $er$e*! memiliki ke'ri+!tin!n y!ng $er$e*!= k!'!.it!. *!n ke'enting!n .e+ingg! .e6!r! ek.'li.it *i'!+!mi *!n *i!kui *!l!m 'ro.e. i*enti7k!.i
m!.!l!+= 'enetu!n tu9u!n *!n
'emili+!n
.t!tegi
> European
Integration Oce! "011? Tu*ua! !2 Mem$erik!n g!m$!r!n mengen!i .emu! lem$!g! *!n kelom'ok y!ng $erk!it!n *eng!n 'royek $2 Menyi*ik ke'enting!n 'riorit!. 'i+!k-'i+!k terk!it 62 Menel!!+ kon.ekuen.i *!n im'lik!.i y!ng +!ru. *i'ertim$!ngk!n *!l!m 'enyu.un!n ren6!n! 'royek >&= "01"? La+"a)-la+"a) pe&usua ! Mengi*enti7k!.i .t!ke+ol*er ut!m! >*!'!t *i $er$!g!i tingk!t!nG lok!l= region!l= n!.ion!l? Menyeli*iki 'er!n= ke'enting!n "interest#! keku!.!!n rel!ti *!n k!'!.it!. untuk $er'!rti.i'!.i Mengi*enti7k!.i .e9!u+ m!n! ker9!.!m! !t!u konik *!l!m +u$ung!n !nt!r! .t!ke+ol*er Men!.irk!n temu!n *!ri !n!li.i. *!n menentuk!n $!g!im!n! +!l ini +!ru. *im!.ukk!n ke *!l!m *e.!in !ktivit!. >Au.AI(= "00%? •
•
•
•
Pert!ny!!n kun6i *!ri !n!li.i. .t!ke+ol*er !*!l!+ M!.!l!+ny! .i!'! !t!u 'elu!ng !'! y!ng kit! !n!li.! Si!'! y!ng !k!n men*!'!tk!n keuntung!n !t!u ke+il!ng!nkelu!r *!n • •
$!g!im!n! interven.i 'royek y!ng *iu.ulk!n >European Integration Oce! "011?
1,
Per.on &ru'
C!tegori8 e*
C+!r!6teri. ti6.
Intere.t
Pi+!k y!ng terli$!t *!l!m mel!kuk! n kegi!t!n
Per!n *!ri 'el!ku y!ng terli$!t
K!r!kteri.ti k *!n .i!t *!ri 'el!ku
Ketert!rik !n *!ri 'el!ku terk!it m!.!l!+ y!ng *i teliti
Potenti!l >Strengt+ /e!kne.. Keku!t!n *!n kelem!+! n *!ri m!.ingm!.ing 'el!ku terk!it 'el!k.!n! !n kegi!t!n
Im'li6!tion
Keterli$!t! n 'el!ku *!l!m memu*!+k !n 'ro.e. *!n tu9u!n kegi!t!n
>I5RC= "010? #2 B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ mem$u!t 'o+on m!.!l!+ Tu*ua! a. Menurut & >"01"? menye*iki m!.!l!+ ut!m! y!ng terk!it *eng!n .u!tu ke!*!n yg ingin •
*i'er$!iki menelti .e$!$-.e$!$ *!n !ki$!t *!ri m!.!l!+ ter.e$ut >OPP="01"? '. Menurut (e'!rtemen Kel!ut!n *!n Perik!n!n >"00#? Mengi*enti7k!.i inti m!.!l!+= 'enye$!$ *!n !ki$!tny! Mem$!ntu untuk merumu.k!n 'eme6!+!n m!.!l!+ ,. Menurut Au.tr!li! &ui*eline >"003? mem$u!t *i.tri$u.i *!n 'em$!gi!n 'er!n .o.i!l y!ng mer!t! *!l!m •
•
•
'royek= 'rogr!m= *!n ke$i9!k!n mengi*enti7k!.i konik ke'enting!n *!n !ktor y!ng $er'eng!ru+
ter+!*!' 'emili+!n .tr!tegi *2 Menurut Au.AI( >"00%? Mengi*enti7k!.i *!n mem$u!t *!t!r m!.!l!+ ut!m! - Men9el!.k!n tu9u!n l!ti+!n *!n kontek. *im!n! +!l itu ter9!*i= mi.!lG •
-
'er.i!'!n *!ri kegi!t!n 'er!4!t!n ke.e+!t!n 'rimer Men9el!.k!n meto*e 'o+on m!.!l!+ *!n m!.uk!n y!ng *i+!r!'k!n
-
*!ri 'e.ert! Men9el!.k!n *!n mem$erik!n 6onto+ +u$ung!n .e$!$-!ki$!t Menek!nk!n 'entingny! mengi*enti7k!.i !k!r 'enye$!$ Menggun!k!n kontri$u.i gru'= men*!t!r .emu! l!'or!n neg!tive tent!ng .itu!.i y!ng .e*!ng *i!n!li.!= +!l ini *!'!t *il!kuk!n .e$!g!i
•
.e.i $rainstor%ing Men6et!k .eti!' 'erny!t!!n m!.!l!+ *!l!m $!+!.! y!ng 9el!. '!*!
k!rtu Mengi*enti7k!.i m!.!l!+ intiut!m! >6ore 'ro$lem.?
1
•
-
Mel!lui *i.ku.i mengi*enti7k!.i .!tu m!.!l!+ inti y!ng '!ling
-
neg!tive Men6et!k *e7ni.i y!ng te'!t *!ri m!.!l!+ inti '!*! k!rtu Menem'elmen!m'ilk!n k!rtu *i *in*ingl!nt!i .e+ingg! .eluru+
!nggot! kelom'ok *!'!t meli+!t *eng!n 9el!. Mengi*enti7k!.i .e$!$ *!n !ki$!t - Mul!i men*i.tri$u.ik!n k!rtu 'erny!t!!n neg!tive menurut !'!k!+ +!l itu 'enye$!$ y!ng meng!r!+ ke m!.!l!+ inti= !t!u eek y!itu -
•
!ki$!t *!ri m!.!l!+ inti Setel!+ menem'elk!n k!rtu untuk .eti!' +u$ung!n= tin9!u kem$!li
'o+on m!.!l!+ Chec&ing the logic - P!*! .eti!' t!+!' +!ru. meli$!tk!n 'e.ert! untuk memin*!+k!n k!rtu= y!itu meny!r!nk!n !t!u mem$erik!n +i'ote.i. +u$ung!n -
•
l!inny! Menin9!u kem$!li .truktur untuk mem!.tik!n $!+4! !lir!n terk!it
.e$!$ *!n !ki$!t y!ng *ek!t .!tu .!m! l!in '!*! 'o+on m!.!l!+ Mengg!m$!rk!n *i!gr!m 'o+on m!.!l!+ - u$ung!n g!ri. verti6!l untuk menun9ukk!n +u$ung!n .e$!$-!ki$!t *!n +u$ung!n g!ri. +ori8ont!l untuk menun9ukk!n +u$ung!n
•
'enye$!$ *!n eek g!$ung!n Berk!it!n *eng!n ken*!l! ke.eluru+!n - M!.!l!+ 'em$!ngun!n menyeluru+ y!ng *ii*enti7k!.i .el!m! !n!li.i.= tet!'i ti*!k $i.! *it!ng!ni l!ng.ung ole+ interven.i $er*!.!rk!n !ktivit!. m!k! +!ru. *i!m$il m!.!l!+ ut!m! *i!gr!m 'o+on m!.!l!+ *!n *i!ngg!' .e$!g!i ken*!l! ke.eluru+!n
Maaa#! mem$entuk kelom'ok !t!u tim ker9! org!ni.!.i untuk merumu.k!n 'er.o!l!n ut!m! !t!u m!.!l!+ 'riorit!. y!ng *i+!*!'i mem$!ntu !n!li.i. .e6!r! rin6i *!l!m mengek.'lor!.i
'enye$!$
mun6ulny! 'er.o!l!n *eng!n menggun!k!n meto*e 7ve 4+y2 Meto*e ini *igun!k!n untuk mengg!li 'enye$!$ 'er.o!l!n *eng!n 6!r! $ert!ny! meng!'! .!m'!i lim! tingk!t !t!u level
1
mem$!ntu meng!n!li.i. 'eng!ru+ 'er.o!l!n ut!m! ter+!*!' kiner9! !t!u +!.il !t!u *!m'!k $!gi org!ni.!.i !t!u .t!ke+ol*er l!in mem$!ntu mengilu.tr!.ik!n +u$ung!n !nt!r! m!.!l!+ ut!m!= 'enye$!$ m!.!l!+= *!n *!m'!k *!ri m!.!l!+ ut!m! *!l!m .u!tu g!m$!r !t!u gr!7k mem$!ntu kelom'ok men6!ri .olu.i !t!. 'er.o!l!n ut!m! y!ng *i+!*!'i >*uFy= "01" *!l!m A.moko= "01"?
La+"a)-la+"a) pe&usua! !2 Menurut Intern!tion!l 5e*er!tion o Re* Cro.. !n* Re* Cre.6ent So6ietie. >"010? Br!in.torming m!.!l!+ y!ng menurut '!rti.i'!n 'erlu *i'riorit!.k!n (!ri $er$!g!i m!.!l!+ y!ng *imun6ulk!n *!ri $r!in .torming= tentuk!n • •
•
•
• •
m!.!l!+ ut!m!ny! An!li.i. .e$!$-!ki$!t - I*enti7k!.i 'enye$!$ m!.!l!+ ut!m! - I*enti7k!.i !ki$!t *!ri m!.!l!+ ut!m! u$ung!n m!.!l!+ *eng!n '!n!+ .e$!$-!ki$!t untuk menun9ukk!n +u$ung!n y!ng 9el!. Revie4 *i!gr!m= 6ek 'ro$lem tree !'!k!+ ti!' 'ro$lem .u*!+ logi. Kon.oli*!.i 'ro$lem !t!u 'erku!t $!+4! m!.!l!+ mem!ng 'erlu
*i.ele.!ik!n Bu!t .!lin!n *!ri *i!gr!m $2 Menurut M(5 >"00%?
• • • •
,2B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ menyu.un o$9e6tive tree Tu*ua! !2 Menurut & >"00%? Menye*i!k!n 6!r! untuk mem$u!t .u.un!n tu9u!n *!l!m .truktur y!ng •
• •
+ier!rki men9!*i '!n*u!n r!.ion!l untuk ev!lu!.i *!n *e.!in menye*i!k!n *!t! untuk *igun!k!n '!*! t!+!' !ltern!tive !n!ly.i. *!n 'ro9e6t 'l!nning m!triD
Fu+si! "0
•
• •
mem$erik!n g!m$!r!n .itu!.i *i m!.! *e'!n 9ik! .emu! m!.!l!+ y!ng *ii*enti7k!.i *!'!t *i!t!.i2 Mengg!m$!rk!n .e$!$-!ki$!t mel!lui +u$ung!n !nt!r *i!gr!m Mem$!ntu menet!'k!n 'riorit!. *eng!n G - Menil!i .e$er!'! re!li.ti. 'en6!'!i!n *!ri tu9u!n y!ng !k!n *il!kuk!n - Mengi*enti7k!.i .!r!n! t!m$!+!n y!ng mungkin *i'erluk!n untuk
•
men6!'!i +!.il y!ng *i+!r!'k!n Mem$!ntu menun9ukk!n $!g!im!n! .u$-tu9u!n mem$erik!n kontri$u.i
•
ter+!*!' 'en6!'!i!n tu9u!n y!ng le$i+ tinggi I*entik!.i kriteri! *!l!m mel!kuk!n ev!lu!.i !ltern!ti .ert! mem$!ntu untuk menil!i *!m'!k !t!u ru!ng lingku' 'rogr!m >Au.AI(= "00%? >Interntion!l 5e*er!tion o Re* Cro.. !n* Re* Cre.6ent So6ietie.= "010?
La+"a)-la+"a) pe&usua! !2 Mem$u!t .truktur o$9e6tive tree .!m! *eng!n 'ro$lem tree $2 Mengu$!+ 'ro$lem .t!tement >neg!tive? '!*! 'ro$lem tree men9!*i o$9e6tive .t!tement >'o.itive? 62 i*!k .emu! neg!tive .t!tement *iu$!+ men9!*i 'o.itive .t!tement *2 A*! me!n.-en* rel!tion.+i' e2 Perik.! ketik! mengu$!+ neg!tive .t!tement men9!*i 'o.itive .t!tement Ke9el!.!n .t!tement Logi. !t!u ti*!kny! .t!tement St!tement t!m$!+!n A*!ny! re.iko Ke9el!.!n o$9e6tive tree • • • • •
>Au.tr!li!n AI(= "00%? 2A'! y!ng *im!k.u* *eng!n !ltern!ti !n!li.i. *!n $!g!im!n! l!ngk!+l!ngk!+ny! Pe+e%#ia! !2 Su!tu !l!t !t!u t!t!6!r! untuk meli+!t $e$er!'! kemungkin!n 'ili+!n !t!u $e$er!'! !ltern!ti +u$ung!n tin*!k!n= +!.il *!ri !n!li.i. tu9u!n y!ng meng!r!+ ke'!*! .u!tu ke!*!!n= menil!i m!.ing-m!.ing !ltern!ti untuk menget!+ui !'!k!+ r!ngk!i!n tu9u!n ter.e$ut *!'!t *igun!k!n .e$!g!i *!.!r untuk mengem$!ngk!n .tr!tegi= memili+ .!l!+ .!tu r!ngk!i!n tu9u!n >& :erm!n? $2 C!r! meng!n!li.i. '!n*!ng!n ten!t!ng m!n!!t 'oten.i!l !t!u ke.ulit!n !t!u re.ikoterk!it interven.i *!ri .t!ke+ol*er .e$elum 'ro9e6t *il!kuk!n >Au.tr!li!n AI(= "00%? Tu*ua! "1
!2 Mel!kuk!n i*enti7k!.i kemungkin!n !ltern!ti 'ili+!n.tr!tegi untuk menil!i kel!y!k!n *!n menyetu9ui .tr!tegi *!ri 'ro9e6t y!ng !k!n *il!kuk!n >E; Integr!tion OT6e= "011? $2 Meli+!t $$r' !ltern!ti 'ili+!n +u$ung!n tin*k!n +!.il *!ri !n!li.i. tu9u!n y!ng meng!r!+ '!*! .u!tu ke!*!!n tertentu y!ng *iingink!n 62 Menil!i m!.ing-m!.ing !ltern!tive unutk menget!+ui !'!k!+ r!ngk!i!n tu9u!n ter.e$ut *!'!t *igun!k!n .e$!g!i *!.!r untuk mengem$!ngk!n .tr!tegi 'royek2 *2 Memili+ .!l!+ .!tu r!ngk!i!n tu9u!n >&2 "01"?
La+"a)-la+"a) pe&usua! !2 Menurut Intern!tion!l 5e*er!tion o Re* Cro.. !n* Re* Cre.6ent So6ietie. >"010? entuk!n 'otenti!l .olution. - Li+!t *!ri o$9e6tive= m!n!k!+ y!ng .e6!r! l!ng.ung ter+u$ung .e$!$•
•
!ki$!t2 Pili+ .olu.i y!ng '!ling mungkin *il!kuk!n - uli.k!n 'oin kemungkin!n 'riorit!. ti!' .olu.i *eng!n t!$el G
)i,) ,$m'ia#i$ $ $'*e,#i/es 0ill a((%ess m$s# e1e,#i/el& #)e ee(s $ #)e S$lu#i #a%+e# p$pula#i$s 2 $ A
12 /+i6+ o$9e6tive. !re 6om'!ti$le 4it+ t+e org!ni8!tionJ. u(ame#al p%i,iples6 ma(a#e a( p$li,ies 2 "2 /+i6+ 6om$in!tion o o$9e6tive. *oe. t+e $%+ai7a#i$ a( #eam )a/e #)e ,apa,i#& to !**re.. eFe6tively 32 Are $#)e% $%+ai7a#i$s !lre!*y !**re..ing t+i. 'ro$lem 2 C$s#%ai#s a( %is"s G o4 vulner!$le i. t+e intervention to eDtern!l !6tor. %2 o4 6!n l$,al $0e%s)ip ""
S$lu#i $ B
S$lu#i $ C
S$lu#i$ C 3,$m'i e s$lu#i$ s A 4 B5
o t+e 'ro9e6t $e.t to .u''orte* #2 o4 6!n 4e t!ke into !66ount re.'e6t or l$,al ,ul#u%e ,2 /+!t i. !re t+e mo.t ,$s#e8,ie# o'tion. T$#al Skor *i$erik!n *eng!n rent!ng 1-3= *im!n! .kor 3 untuk t+e mo.t 'o.itive *!n 1 untuk t+e le!.t 'o.itive2 $2 Menurut >E; Integr!tion OT6e= "011? I*entiik!.i 'er$e*!!n me!n.-en* l!**er.= .e$!g!i kemungkin!n 'ili+!n •
•
• •
• • •
!t!u 'ro9e6t kom'onen meng+il!ngk!n tu9u!n y!ng 9el!. ti*!k *iingink!n !t!u ti*!k *!'!t *i6!'!i meng+il!ngk!n tu9u!n y!ng *ike9!r ol!+ 'royek l!in *i.ku.ik!n im'lik!.i $!gi kelom'ok y!ng terken! *!m'!k *!ri 'royek y!ng n!ntiny! ter'li+ mem$u!t 'enil!i!n kel!y!k! !ltern!ti y!ng $er$e*! memili+ .!l!+ .!tu !ltern!ti .e$!g!i 'ro9e6t y!ng !k!n *i9!l!nk!n 9ik! ke.e'!k!t!n ti*!k *!'!t l!ng.ung ter6!'!i= m!k! 'erken!lk!n kriteri!
t!m$!+!n
!t!u
mengu$!+
'ili+!n
*eng!n
mengu$!+
>mem!.uk!n !t!u mengur!ngi? elemen *!ri o$9e6tive tree
"%i#e%ia u#ama (alam pemili)a s#%a#e+i ! !2 .tr!tegi G kontri$u.i y!ng *i+!r!'k!n unuk men6!'!i tu9u!n ut!m! $2 .o6i!l*i.tri$ution!l G *i.tri$u.i $i!y! *!n m!n!!t untuk kelom'ok t!rget= term!.uk gen*er i..ue= ken*!l! .o.i!l $u*!y!= keterli$!t!n m!.y!r!k!t lok!l *!n motiv!.i 62 e6onomi6G e6onomi6 return= 6o.t $ene7t= 6o.t eFe6tivene.. *2 in.titu.ion!lG kontri$u.i untuk 'egem$!ng!n= k!'!.it!. *!n kem!m'u!n untuk menyer!' $!ntu!n tekni.2 e2 7n!n6i!l G mo*!l *!n im'lik!.i $i!y! o'er!.i= ke$erl!n9ut!n keu!ng!n *! 2
kem!m'u!n lok!l untuk memenu+i $i!y! $erul!ng tekni. G kel!y!k!n = kete'!t!n= 'enggun!!n .um$er*!y! lok!l= ke.e.u!i!n
'!.!r= *ll2 g2 lingkung!nG *!m'!k ter+!*!' lingkung!n= $i!y! lingkung!n *!n m!n!!t2 >E; Integr!tion OT6e= "011?
Pe%#a&aa "u,i! "3
;ntuk mengi*enti7k!.i go!l y!ng *igun!k!n *eng!n mem'ertim$!ngk!n $e$er!'! 'ert!ny!!n G !2 $2 62 *2 e2 2
A'!k!+ .emu! m!.!l!+ +!ru. *i.ele.!ik!n Kom$in!.i interven.i !'! y!ng mem$eri +!.il y!ng menguntungk!n Interven.i !'! y!ng re!li.ti. untuk *il!kuk!!n A'! .tr!tegi y!ng *i$u!t *i*ukung ole+ ke*u! gen*er A'! .tr!tegi y!ng *i$u!t *i*ukung olee+ in.titu.i l!in B!g!im!n! 6!r!mengur!ngi eek neg!ti y!ng mun6ul >Au.tr!li!n AI(= "00%? 2B!g!im!n! l!ngk!+-l!ngk!+ 'em$u!t!n PPM Tu*ua! !2 mengem$!ngk!n ren6!n! 'royek y!ng t!!t !8!. *!l!m .u!tu ker!ngk! logi. >&= "01"? $2 mengem$!ngk!n ren6!n! 'ro9e6t 62 mem$erik!n .u!tu ringk!.!n tent!ng G meng!'! 'ro9e6t ter.e$ut *il!kuk!n !'! y!ng *i+!r!'k!n *!ri 'ro9e6t y!ng *il!kuk!n $!g!im!n! 'ro9e6t ter.e$ut *il!kuk!n untuk men6!'!i +!.il !ktor kru.i!l y!ng *!'!t meng+!m$!t 'ro9e6t 6!r! untuk menil!i ke$er+!.il!n 'ro9e6t menemuk!n *!t! y!ng .e.u!i untuk menil!i ke$er+!.i!n 'ro9e6t $i!y! y!ng *i'erluk!n >E; Integr!tion OT6e= "011? • • • • • • • •
La+"a)-la+"a) pe&usua! !2 Menurut & >"01"? Mem$u!t kolom D .e'erti *i$!4!+ ini G •
O$9e6tive
In*i6!torO
Sour6+
o A..um'tion
veri76!tion &o!l Pro9e6t Pur'o.e Re.ult Out'ut A6tivitie. Merumu.k!n tu9u!n *!n kegi!t!n 'royek Menyu.un !.um.i Menet!'k!n i*ik!tor y!ng *!'!t *i$uktik!n .e6!r! o$9ekti .ek!ligu. • • •
*eng!n .um$er 'em$ukti!nny! Menel!!+ .!r!n! *!n $i!y! 'royek y!ng *i'erluk!n $2 Menurut Au.&ui*e >"003? Mem$u!t kolom D .e'erti *i$!4!+ ini G •
•
O$9e6tive
In*i6!torO
Sour6+ veri76!tion "
o A..um'tion
&o!l Pro9e6t Pur'o.e Re.ult Out'ut A6tivitie. Menuli. tu9u!n y!ng ingin *i6!'!i *i kolom o$9e6tive= in*ik!tor y!ng k!n •
•
*i$!n*ingk!n untuk monev= *!n .um$er veri7k!.i Menuli. .tr!tegi ter'ili+ *i 'ro9e6t 'ur'o.e *!n *il!n9utk!n .e'erti
•
.e$elumny! Menuli. un*erlyng 6our.e >+!l y!ng +!ru. *i6!'!i *!+ulu 9ik! ingin
•
men6!'!i 'ro9e6t 'ur'o.e? Menuli. kegi!t!n !t!u !6tivitie. y!ng $i.! *il!kuk!n meng!6u '!*! re.ult (i kolom o$9e6tive= .emu! kolom *i $!4!+ny! $erke.in!m$ung!n Menuli. !..um'tion >.u!tu !ktor y!ng .!ng!t mem'eng!ru+i
•
ke$er+!.il!n tu9u!n y!ng tel!+ kit! tet!'k!n n!mun ti*!k *!'!t *ikontrol? Ren6!n! y!ng *i$u!t .i!' *iter!'k!n
• •
62 Menurut & >13? *!n Ser$i! >"011? Pro9e6t 'ur'o.e meru'!k!n 'ro9e6t 'ur'o.e y!ng ter'ili+ *!ri !ltern!tive !n!li.i.= !.um'tion !*!l!+ !ktor y!ng ti*!k $i.! *ikontrol= !6tivitie. $eri.i kegi!t!n-kegi!t!n y!ng *il!kuk!n untuk men6!'!i go!l >meng!6u '!*! re.ult?= re.ult $eri.ik!n tu9u!n >y!ng *!'!t meng!6u '!*! o$9e6tive tree?= O$eri.i $er!'! 'enurun!n !t!u *!l!m 9!ngk! 4!ktu tertentu?= me!n. o veri76!tion !t!u .our6e o veri76!tion tent!ng .um$er *!t! !t!u 6!r! men*!'!tk!n *!t! Interention logi6= *igun!k!n untuk menge6ek !t!u memveri7k!.i logi6 *!ri o$9e6tive.2 Menggun!k!n k!lim!t 9ik! *!n m!k! ke!r!+ vertik!l *!ri t!$el PPM2 :ik! t!$el o$9e6tive. PPM *i$!6! *!ri $!4!+ ke!t!.= m!k! G • • • •
IF !*eUu!te ipu#s !re 'rovi*e*= THEN a,#i/i#ies 6!n $e un*ert!ken2 IF t+e a,#i/i#ies !re un*ert!ken= THEN $u#pu#s 6!n $e 'ro*u6e*2 IF $u#pu#s !re 'ro*u6e*= THEN t+e p%$*e,# $u#,$me 4ill $e !6+ieve*2 IF t+e p%$*e,# $u#,$me i. !6+ieve*= THEN t+i. .+oul* 6ontri$ute to t+e
+$al2 >Intern!tion!l 5e*er!tion o Re* Cro.. !n* Re* Cre.6ent So6ietie.= "010? Rua+ li+"up Project Planning Matri !PPM" !2 Meng!'! 'royek *il!k.!n!k!n= m!k.u* 'royek= .!.!r!n 'royek $2 A'! y!ng ingin *i+!.ilk!n *!ri 'royek >+!.il ker9! 'royek Outputs? 62 B!g!im!n! 'royek !k!n $er9!l!n untuk men6!'!i +!.il-+!.il y!ng *iingink!n >kegi!t!n 'royekacti'ities?
"%
*2 M!n!k!+ !ktor *i lu!r 'eng!ru+ l!ng.ung 'engelol! 'royek y!ng 'erlu *i!4!.i *emi ke$er+!.il!n 'royek >!.um.i-!.um.i 'enting I%portant Assu%ptions# e2 B!g!im!n! ke$er+!.il!n 'royek *!'!t *inil!i .e6!r! o$9ekti >in*i6!tor2
in*ik!tor o$9ektiO$(ecti'el) Veri*a$le In+icators# (!ri m!n!k!+ kit! *!'!t mem'erole+ *!t! y!ng *i'erluk!n untuk menil!i
ke$er+!.il!n 'royek .e6!r! o$9ekti >.um$er 'em$ukti!n Means o* Variation# g2 Ber!'! .!r!n! *!n $i!y! y!ng *i'erluk!n untuk mel!k.!n!k!n kegi!t!n'royek >OPP= &?
102A'! .!9! in*ik!tor y!ng .e.u!i untuk monev KEK '!*! i$u +!mil *i komunit!. I(i"a#$% &a+ sesuai u#u" m$e/ i'u )aml (e+a s#a#us +i7i KEK! !2 Menurut !*i!t >"01%? 6!ku'!n .u'lement!.i $e.i ol!t i$u +!mil mengkon.um.i H,0 AK& 6!ku'!n !k.e. ter+!*!' !ir $er.i+ .!nit!.i y!ng $!ik Meningk!tny! 'enget!+u!n '!*! i$u +!mil ter+!*!' 'eril!ku +i*u' • • • • •
$er.i+ *!n .e+!t Menurunny! re.iko KEK '!*! i$u +!mil $2 Menurut Su'!ri!.! >"010? 'en!m$!+!n BB i$u +!mil $er*!.!rk!n BMI .e$elum +!mil •
•
K!tegori Ren*!+ Norm!l inggi O$e.e Kem$!r " Kem$!r 3
BMI H 1= 1= - "#=0 "#=1 - "=0 V "=0 i*!k $er*!.!r BMI i*!k $er*!.!r BMI
BB >kg? 1"=% - 1=0 11=% - 1#=0 ,=0 - 11=% ,=0 1#=0 - "0=0 "3=0
62 Menurut Kemenke. RI= "01" •
In*ik!tor S'e.i7k In*ik!tor .'e.i7k untuk menil!i 'en6!'!i!n interven.i gi8i .'e.i7k= *iur!ik!n .e$!g!i $erikut2 - 6!ku'!n Su'lement!.i $e.i-ol!t - 6!ku'!n Su''lemen i$u *eng!n 8!t gi8i mikro - i$u +!mil mengkon.um.i energi H ,0 AK&? "#
•
I$u +!mil terke.'o.e !.!' rokok >'erokok '!.i? :uml!+ ini.i!.i Menyu.ui (ini *!n ASI Ek.lu.i term!.uk kon.eling KB
In*ik!tor Sen.iti In*ik!tor .en.iti untuk menil!i 'en6!'!i!n interven.i gi8i .en.iti= *iur!ik!n '!*! t!$el $erikut2
Ca%a mee#u"a i(i"a#$%! !2 Menurut A;S&ui*e >"003? S >.'e.i7k? In*ik!tor y!ng *i'ili+ +!ru. .'e.i7k *!n $er+u$ung!n *eng!n kon*i.i •
•
•
•
'royek y!ng $eru$!+ M >me!.ur!$le? Bi.! *igun!k!n untuk mengukur *!n $er.i!t ku!ntit!ti2 Ku!ntit!ti le$i+ $!ik k!ren! 're.i.i A >Att!in!$le? In*ik!tor +!ru. *i6!'!i >im'lik!.i y!ng *i$erik!n *!'!t *iterim!? R >Relev!nt? ",
In*ik!tor ter.e$ut +!ru. relev!n *!l!m menye*i!k!n inorm!.i k!ren! !k!n *iunk!n ole+ or!ng-or!ng untuk mengum'ulk!n *!t! >+!ru. m!.uk •
!k!l? >imely? In*ik!tor 'erlu untuk *ikum'ulk!n *!n *il!'ork!n '!*! 4!ktu y!ng te'!t
>kete'!t!n 4!ktu? $2 Menurut European Integration Oce ",-# Sel!in +!ru. SMAR= in*ik!tor 9ug! +!ru. In*e'en*ent y!itu SMARI2 in*ik!tor +!ru. in*e'en*en .!tu .!m! l!in= .eti!' .!tu in*ik!tor $er+u$ung!n *eng!n .!tu tu9u!n *i inter'ention logic2 S!tu in*ik!tor y!ng .!m! ti*!k $ole+ *igun!k!n untuk le$i+ *!ri .!tu tu9u!n2
Ca%a mela"saa"a m$e/! •
Monitoring *!n Ev!lu!.i In*ik!tor Pro.e.G I*enti7k!.i +!.il *!ri .eti!' kegi!t!n
y!ng
*ikum'ulk!n
$er*!.!rk!n
in*ik!tor
'ro.e.
y!ng
*itet!'k!n2 •
Monitoring In*ik!tor Interven.i G (il!kuk!n .e.u!i *eng!n mek!ni.me y!ng !*! *eng!n meng!6u '!*! in*ik!tor kiner9! kun6i 'rogr!m y!ng tel!+ *itet!'k!n2
•
Monitoring In*ik!tor !.il G (ikum'ulk!n 'engum'ul!n *!t! mel!lui .u'ervi.i= .urvey !t!u .tu*i y!ng .u*!+ !*! !t!u *ir!n6!ng k+u.u. untuk monitoring *!n ev!lu!.i 'en6!'!i!n 'rogr!m2
"
KESIMPULAN DAN REKOMENDASI I. KESIMPULAN 12 Penye$!$ KEK
'!*!
i$u
+!mil
*i!nt!r!ny!
y!ituG
Kon*i.i
ekonomi
kelu!rg!'en*!'!t!n kelu!rg! ren*!+= ingk!t 'en*i*ik!n ren*!+= ;mur menik!+ *!n umur ke+!mil!n 'ert!m! y!ng terl!lu mu*! >H"0 t!+un?= P!rit!. tinggi= !emoglo$in >$? ren*!+= Kon.um.i m!k!n!n $ergi8i y!ng kur!ng $!ik *!ri .egi ku!lit!. *!n ku!ntit!.2 Se*!ngk!n *!m'!k KEK y!itu Kem!ti!n I$u men*!*!k= Meningk!tk!n !ngk! kem!ti!n $!yi= Mel!+irk!n $!yi BBLR= Anemi! '!*! I$u *!n $!yi= Pro*uk.i ASI $erkur!g= Per.!lin!n .ulit *!n l!m!= Kegugur!n= C!6!t $!4!!n "2 PI KEK Bumil men9!*i m!.!l!+ ke.e+!t!n m!.y!r!k!t y!itu 102 Se+ingg! 'rev!len.i KEK '!*! .ken!rio >"1=# ? term!.uk $erm!.!l!+ k!ren! le$i+ *!ri 102 Al!.!n menggun!k!n in*i6!tor LILA k!ren! meru'!k!n in*ik!tor y!ng $!ik untuk menil!i KEK $er!t .e+ingg! $erm!n!!t untuk menget!+ui re.iko KEK '!*! !4!l ke+!mil!n *!n Cuku' .en.iti ter+!*!' 'eru$!+!n y!ng ter9!*i .el!m! 'erio*e ke+!mil!n2 Am$!ng $!t!. LILA 4!nit! u.i! .u$ur *eng!n ri.iko KEK *i In*one.i! !*!l!+ "3=% 6m2 !'!$il! ukur!n LILA H"3=% 6m !t!u *i$!gi!n mer!+ 'it! LILA= !rtiny! 4!nit! ter.e$ut mem'uny!i ri.iko KEK2 :ik! "3=% 6m $er!rti ti*!k $eri.iko KEK2 32 Pror!m y!ng *il!kuk!n ole+ 'emerint!+ untuk men!ng!ni i$u +!mil *eng!n .t!tu. gi8i KEK *i!nt!r!ny! y!itu ;P&K >;.!+! Per$!ik!n &i8i Kelu!rg!?= PM >'em$eri!n m!k!n!n t!m$!+!n?= *!n Su'lement!.i 5e2 2 Penyu.un!n interven.i *i komunit!. ter*iri *!ri Mel!kuk!n !n!li.i. '!rti.i'!.i= An!li.i. m!.!l!+ i*enti7k!.i m!.!l!+= An!li.i. m!.!l!+ !n!li.i. .e$!$ !ki$!t *!ri m!.!l!+= An!li.i. o$9ekti= (i.ku.i !ltern!tive= Pem$u!t!n 'ro9e6t 'l!nning m!triD %2 C!r! menentuk!n 'i+!k terk!it >!n!li.i. '!rti.i'!n? y!itu Mengi*enti7k!.i .t!ke+ol*er ut!m! >*!'!t *i $er$!g!i tingk!t!nG lok!l= region!l= n!.ion!l?= Menyeli*iki 'er!n= ke'enting!n "interest#! keku!.!!n rel!ti *!n k!'!.it!. "
untuk $er'!rti.i'!.i= Mengi*enti7k!.i .e9!u+ m!n! ker9!.!m! !t!u konik *!l!m +u$ung!n !nt!r! .t!ke+ol*er= Men!.irk!n temu!n *!ri !n!li.i. *!n menentuk!n $!g!im!n! +!l ini +!ru. *im!.ukk!n ke *!l!m *e.!in !ktivit!. #2 Pro$lem !n!li.i. *i'erluk!n untuk mem$entuk kelom'ok !t!u tim ker9! org!ni.!.i untuk merumu.k!n 'er.o!l!n ut!m! !t!u m!.!l!+ 'riorit!. y!ng *i+!*!'i2 L!ngk!+-l!ngk!+ny! y!ituG Br!in.torming m!.!l!+ y!ng menurut '!rti.i'!n 'erlu *i'riorit!.k!n= (!ri $er$!g!i m!.!l!+ y!ng *imun6ulk!n *!ri $r!in
.torming=
tentuk!n
m!.!l!+
ut!m!ny!=
An!li.i.
.e$!$-!ki$!t
>I*enti7k!.i 'enye$!$ m!.!l!+ ut!m!= I*enti7k!.i !ki$!t *!ri m!.!l!+ ut!m!?= u$ung!n m!.!l!+ *eng!n '!n!+ .e$!$-!ki$!t untuk menun9ukk!n +u$ung!n y!ng 9el!.= Revie4 *i!gr!m= 6ek 'ro$lem tree !'!k!+ ti!' 'ro$lem .u*!+ logi.= Kon.oli*!.i 'ro$lem !t!u 'erku!t $!+4! m!.!l!+ mem!ng 'erlu *i.ele.!ik!n= Bu!t .!lin!n *!ri *i!gr!m ,2 O$9e6tive tree Menye*i!k!n 6!r! untuk mem$u!t .u.un!n tu9u!n *!l!m .truktur y!ng +ier!rki2 Penyu.un!nny! y!ituG Mem$u!t .truktur o$9e6tive tree .!m! *eng!n 'ro$lem tree= Mengu$!+ 'ro$lem .t!tement >neg!tive? '!*! 'ro$lem tree men9!*i o$9e6tive .t!tement >'o.itive?= i*!k .emu! neg!tive .t!tement *iu$!+ men9!*i 'o.itive .t!tement= A*! me!n.-en* rel!tion.+i'= Perik.! ketik! mengu$!+ neg!tive .t!tement men9!*i 'o.itive .t!tement 2 An!li.i. !ltern!tive !*!l!+ C!r! meng!n!li.i. '!n*!ng!n ten!t!ng m!n!!t 'oten.i!l !t!u ke.ulit!n !t!u re.ikoterk!it interven.i *!ri .t!ke+ol*er .e$elum 'ro9e6t *il!kuk!n2 C!r! 'enyu.un!nny! y!ituG entuk!n 'otenti!l .olution.= Pili+ .olu.i y!ng '!ling mungkin *il!kuk!n= Skor *i$erik!n *eng!n rent!ng 1-3= *im!n! .kor 3 untuk t+e mo.t 'o.itive *!n 1 untuk t+e le!.t 'o.itive 2 Pro9e6t 'l!nning m!triD $ertu9u!n untuk mengem$!ngk!n ren6!n! 'ro9e6t2 L!ngk!+-l!ngk!+ny! y!ituG Mem$u!t kolom D = Menuli. tu9u!n y!ng ingin *i6!'!i *i kolom o$9e6tive= in*ik!tor y!ng k!n *i$!n*ingk!n untuk monev= *!n .um$er veri7k!.i= Menuli. .tr!tegi ter'ili+ *i 'ro9e6t 'ur'o.e *!n *il!n9utk!n .e'erti .e$elumny!= Menuli. un*erlyng 6our.e >+!l y!ng +!ru. *i6!'!i *!+ulu 9ik! ingin men6!'!i 'ro9e6t 'ur'o.e?= Menuli. kegi!t!n !t!u !6tivitie. y!ng $i.! *il!kuk!n meng!6u '!*! re.ult= (i kolom o$9e6tive= .emu! kolom *i $!4!+ny! $erke.in!m$ung!n= Menuli. !..um'tion >.u!tu !ktor y!ng .!ng!t mem'eng!ru+i ke$er+!.il!n tu9u!n y!ng tel!+ kit! tet!'k!n n!mun ti*!k *!'!t *ikontrol?= Ren6!n! y!ng *i$u!t .i!' *iter!'k!n 30
102In*ik!tor y!ng .e.u!i untuk monev i$u +!ml *eng!n .t!tu. gi8i KEKG 6!ku'!n .u'lement!.i $e.i ol!t= i$u +!mil mengkon.um.i H,0 AK&= 6!ku'!n !k.e. ter+!*!' !ir $er.i+= .!nit!.i y!ng $!ik= Meningk!tny! 'enget!+u!n '!*! i$u +!mil ter+!*!' 'eril!ku +i*u' $er.i+ *!n .e+!t= Menurunny! re.iko KEK '!*! i$u +!mil2 In*ik!tor +!ru. *i'ili+ $er*!.!r kriteri! $erikut G .'e.i7k= me!.ur!$le= !tt!in!$le= relev!nt= timely= *!n in*e'en*ent2 C!r! mel!k.!n!k!n monevG Monitoring *!n Ev!lu!.i In*ik!tor Pro.e.= Monitoring In*ik!tor Interven.i= Monitoring In*ik!tor !.il 9. REKOMENDASI (!l!m .6en!rio 4eek ini= 'erm!.!l!+!n y!ng *i$!+!. !*!l!+ mengen!i $e.!r!n!n m!.!l!+ re.iko KEK '!*! $umil menggun!k!n PI= meren6!n!k!n *!n mel!kuk!n interven.i gi8i $er*!.!r 'o+on m!.!l!+= meng!n!li.i. !ltern!ti u.u.l!n interven.i *!n keterli$!t!n 'i+!k terk!it .ert! mel!kuk!n monev *eng!n in*ik!tor y!ng .e.u!i2 Sken!rio Komunit!. '!*! 4eek 10 k!li ini mu*!+ *i'!+!mi *!n
.e*er+!n!
*!l!m
.truktur k!lim!tny! t!'i k!lim!t
y!ng
.e*er+!n! ini meng!n*ung $!ny!k t!nt!ng!n untuk kit! !g!r *!'!t mengg!li *!n meme6!+k!n m!.!l!+ !'! y!ng .e$en!rny! y!ng !*! *!l!m .ken!rio *!n menentuk!n interven.i y!ng te'!t $er*!.!rk!n m!.!l!+ .ken!rio2 Sken!rio y!ng *i$erik!n 6uku' 9el!. n!mun *i'erluk!n kre!tivit!. m!+!.i.4! y!ng le$i+ 'ek! *!l!m men6!ri m!.!l!+ *!ri .e$u!+ to'ik y!ng tel!+ *i.ugu+k!n untuk mengg!li inorm!.i y!ng le$i+ *et!il2
31
DAFTAR PUSTAKA 12 (e'!rtemen Kel!ut!n *!n Perik!n!n2 "00#2 P!n*u!n Peng!m$il!n (!t! *eng!n Meto*e R!'i* Rur!l A''r!i.!l >RRA? *!n P!rti6i'!tory Rur!l A''r!i.!l "2 Au.tr!li!n &overnment2 "00%2 +e Logi6!l 5r!me4ork A''ro!6+2 Common4e!lt+ Au.tr!li! 32 M!y!.!ri= Agu.tin2 "012 Ke9!*i!n KEK P!*! I$u !mil Ber*!.!rk!n ;mur= P!rit!.= *!n Pen*i*ik!n2 Sur!$!y! G Ak!*emi Ke$i*!n!n &riy! u.!*!2 2 Kemenke.2 "002 Kiner9! (u! !+un2 :!k!rt! %2 M(52 "00%2 Pro$lem ree An!ly.i.2 #2 &2 "01"2 Meto*e OPP >IELu9u!n= ORIENIEREBerorient!.i= PRO:EKProyek= PLANN;N&Peren6!n!!n? ,2 Su.!nti= Ai.y!+ et !l2 "0132 Bu*!y! P!nt!ng M!k!n St!tu. Ekonomi *!n Penget!+u!n !t &i8i I$u !mil= P*! I$u !mil rie.ter III *eng!n St!tu. &i8i2 2 !ni!+= Lilik2 "002 u$un!n Ant!r! St!tu. &i8i I$u !mil *eng!n Ber!t B!*!n B!yi L!+ir >Stu*i K!.u. *i RB Bok!.i?2 KI 2 Pr!ti4i= Agni !*i2 "01"2 Peng!ru+ Kekur!ng!n Energi Kroni. >KEK? *!n Anemi! S!!t Ke+!mil!n er+!*!' Ber!t B!*!n B!yi L!+ir Ren*!+ >BBLR? Nil!i AP&AR2 102Au.&;I(Eline.2 "0032 +e Logi6!l 5r!me4ork A''ro!6+2 Au.tr!li! 112Ari.m!n2 "102 &i8i *!l!m (!ur Ke+i*u'!n2 :!k!rt!G E&C 1"2A.moko= 2 "01"2 Mem!+!mi An!li.i. Po+on M!.!l!+2 B!l!i (ikl!t Ke'emim'in!n= ''2 1 W 132E; Integr!tion OT6e2 "0112 +e Logi6!l 5r!me4ork A''ro!6+
3"
12L!k+ou!= M2 N X :oui*!= 2 Ben2 "0102 ;.ing t+e OOPP Met+o* to An!ly8e Com'leD I*u.tri!l Sy.tem.= 1 >M!r6+?= '' 1-# 1%2Nugr!+ini= E=)2 EFen*i : SXer!4!ti= (2M2(=2 "012 A.u'!n Energi *!n Protein Setel!+ Progr!m Pem$eri!n M!k!n!n !m$!+!n Pemuli+!n I$u !mil Kur!ng Energi Kronik *i Pu.ke.m!. Kot! Sur!$!y!= ''2 1-, 1#2Intern!tion!l 5e*er!tion o Re* Cro.. !m* Re* Cre.6ent So6ietie.2 "0102 Pro9e6t Progr!m Pl!nning &ui*!n6e M!nu!l2 P' 1-#" 1,2im 5iel* L!$ 5K ;NS2 "0132 Keter!m'il!n Pem!nt!u!n St!tu. &i8i B!lit! *!n I$u !mil 12KEK? '!*! I$u !mil *i In*one.i!2 "12Sur!.i+=+!lim2 "00#2 5!ktor-5!ktor y!ng Ber+u$ung!n *eng!n Ke!*!!n Kur!ng Energi Kroni. >KEK? '!*! I$u !mil *i K!$u'!ten B!n9!rneg!r! ""2M!+ir!4!ti= K!rtik!
3"2M!y!.!ri *!n umune2 4e(a+ian 4urang Energi 4ronis "4E4# pa+a I$u 3a%il Ber+asar&an ;%ur! /aritas +an /en+i+i&an. 332European Integration Oce. "0112 Gui+e To The Logical 7ra%e
TIM PENYUSUN A2 KE;A )uni (4i K!rtik! B2 SEKREARIS &!ni. Ro.it! /i.m!n*iri Er7 5!u8iy! R!+m!+ C2 AN&&OA 12 "2 3 2 %2 #2 ,2 2 2 102
13%0,030111100 13%0,030111100 13%0,030111100%
Ayu )ol!n*+!
13%0,03011110
Lion. Art+! /!+!n! L!o.
3 13%0,03011110
Ani.!+ 5itri!n! R
3 13%0,03011110
Sylvi! /innie Melin*!
3 13%0,03011110
B!lgie. (evi 5ortun!
0 13%0,03011110
(ini R!tn!.!ri
13%0,03011110
Arvi!n! Bell! Pr!t!mi
03 13%0,03011110
Irmit! Pr!me.4!ri /i9!y!nti
0# 13%0,03011110
(e.i!n! 5ir*!u.
0, 13%0,03011110
M!rt! Cen*!n! Putu Su4!rn!
10 13%0,03011110 3
