3-01 Vozac motornog vozila

OBRAZOVNI PROGRAM

VOZAČ MOTORNOG VOZILA

SADRŽAJ OPŠTI DIO ................................................................................................... 3 1. NAZIV PROGRAMA: VOZAČ MOTORNOG VOZILA .................................................. 3 2. NASTAVNI PLAN ........................................................................................ 3 POSEBNI DIO ................................................................................................ 5 1. PREDMETNI PROGRAMI ................................................................................ 5 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI ...................................................................... 5 1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................. 6 1.2.1. OSNOVI MAŠINSTVA ............................................................................... 6 1.2.2. SAOBRAĆAJNA KULTURA ...................................................................... 12 1.2.3. OSNOVI PUTEVA I ULICA ....................................................................... 17 1.2.4. PREVOZ PUTNIKA I ROBE ...................................................................... 22 1.2.5. MOTORI I MOTORNA VOZILA .................................................................. 33 1.2.6.C PRAKTIČNA NASTAVA ......................................................................... 45 1.2.6.C.1 PRAKTIČNA NASTAVA ...................................................................... 45 1.2.6.C.2. PRAKTIČNA NASTAVA ..................................................................... 53 1.2.6.C.3 PRAKTIČNA NASTAVA ...................................................................... 65 1.2.6.C.4 PRAKTIČNA NASTAVA ...................................................................... 73 1.2.6.C.5 PRAKTIČNA NASTAVA ...................................................................... 80 2. ISPITNI KATALOG ..................................................................................... 85 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO-TEORIJSKI DIO ISPITA ..................................... 85 2.1.1 MOTORI I MOTORNA VOZILA ................................................................... 85 2.1.2. PREVOZ PUTNIKA I ROBE ...................................................................... 88 2.2.ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA ................................. 91 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA ................................................... 92 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA...................... 92 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .......................... 93 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH ........................... 93 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ........................... 93 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ............................... 94 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE ..................... 94 9. PROFESIONALNA PRAKSA ........................................................................... 95 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI ........................................................................... 95

2

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: VOZAČ MOTORNOG VOZILA 2. Nastavni plan Redni broj A 1. 2. 3. 4. 5.

Nastavni predmeti – grupe predmeta

Opšteobrazovni predmeti Maternji jezik i kjiževnost Matematika Engleski jezik Informatika Fizičko vaspitanje Društvena grupa predmeta 1. Istorija 2. Geografija 3. Sociologija Prirodna grupa predmeta 1. Fizika 2. Hemija 3. Biologija UKUPNO A B Stručno- teorijski predmeti 1. Osnovi mašinstva 2. Saobraćajna kultura 3. Osnovi puteva i ulica 4. Prevoz putnika i robe 5. Motori i motorna vozila UKUPNO B C Praktična nastava D Slobodne aktivnosti E Profesionalna praksa F Sedmični broj časova F1 Broj radnih sedmica Ukupno (A+B+C+D+E) = 3330

I

II

III

sed.

god.

sed.

god.

sed.

god.

3 3 2 2 2

108 108 72 72 72

2 2 2

72 72 72

2 2 2

66 66 66

2

72

2

66

1 1

36 36 2

1 1 16

576

2 2 2 2

72 72 72 72

8 288 7 252 1 36 10 dana 32 1152 36

246 246 210 72 210

72

36 36 72

72 432

264

36 36 72 1242

2 2 4 19 1

66 66 132 627 33

72 72 72 210 174 600 1383 105

32

1152 33

3456 105

36 36 2 12

Ukupno

2 72 3 108 5 180 14 504 1 36 10 dana 32 1152 36

8

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Osposobljavanje za planiranje, pripremanje, organizovanje i kontrolu svoga rada. - Posjedovanje osnovnih znanja o propisima, normativima i standardima u drumskom saobraćaju. - Posjedovanje osnovnih znanja o osiguranju transportnih sredstava u domaćem i međunarodnom saobraćaju. - Posjedovanje znanja i vještina za pravilno i bezbjedno upravljanje motornim vozilom u svim vremenskim uslovima i saobraćajnim situacijama. - Poznavanje tehnologije transportnog procesa i dokumentacije vezane uz njega. - Poznavanje vrsta i karakteristika vozila u drumskom saobraćaju. - Poznavanje vrsta i karakteristika mehanizacije koja se koristi za utovar i istovar tereta. - Posjedovanje znanja i vještina za pravilno održavanje vozila, uređaja i opreme. - Shvatanje značaja bezbjednosti saobraćaja na putevima. - Osposobljavanje za sprovođenje propisanih postupaka pri saobraćajnoj nezgodi ili oštećenju tereta. - Osposobljavanje za popunjavanje potrebne dokumentacije. - Osposobljavanje za prevoženje tereta ili putnika od mjesta utovara (ulaska putnika) do mjesta istovara (izlaska putnika).

3

- Osposobljavanje za održavanje kontakata sa kontrolnim osobljem, komitentima, saobraćajnom policijom, organima MUPa i carine. - Posjedovanje sistematičnosti i odgovornosti u radu. - Poznavanje jedanog stranog jezika . - Posjedovanje osnovne informatičke pismenosti. - Osposobljavanje za racionalno korišćenje sredstva za rad, materijala, energije i vremena. - Osposobljavanje za primjenu propisa zaštite na radu i zaštite okoline. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - U srednje stručno obrazovanje u trogodišnjem trajanju mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu ili završila dvogodišnju stručnu školu. - U redovno obrazovanje mogu se upisati i lica koja nijesu starija od 17 godina, izuzetno lica do 18-te godine uz odobrenje nastavničkog vijeća škole. - Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih. 5. Trajanje obrazovanja - Obrazovanje po obrazovnom programu Vozač motornog vozila traje tri godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta tekuće godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu praksu - Lica koja su završila dvogodišnju stručnu školu mogu se upisati u drugi ili treći razred s obzirom na vrstu programa prethodnog obrazovanja uz polaganje dopunskih i diferencijalnih ispita. - Odrasli napreduju po programu u skladu sa planom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle - koji donosi škola. 7. Obrazovanje koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u trogodišnjem trajanju – VOZAČ MOTORNOG VOZILA

4

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4. INFORMATIKA 1.1.5. FIZIČKO VASPITANJE 1.1.6. ISTORIJA 1.1.7. GEOGRAFIJA 1.1.8. SOCIOLOGIJA 1.1.9. HEMIJA 1.1.10. FIZIKA 1.1.11. BIOLOGIJA Napomena: Katalozi opšteobrazovnih programa su u nadležnosti Zavoda za školstvo.

5

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. OSNOVI MAŠINSTVA 1. Naziv predmeta: OSNOVI MAŠINSTVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i oblicima nastave

Razred I II III Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 72

72

Ukupno 72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o vrstama i karakteristikama materijala. - Upoznavanje svojstava tehničkih materijala i mogućnosti njihove primjene u mašinstvu. - Osposobljavanje za pravilan i racionalan izbor materijala. - Upoznavanje načina označavanja po standardu mašinskih materijala. - Upoznavanje svojstava, vrsta i primjene goriva i maziva. - Poštovanje ekoloških zahtjeva i razvijanje osjećaja za ekonomičnu upotrebu materijala. - Upoznavanje sa vrstama, svojstvima i primjenom mašinskih elemenata. - Uočavanje i shvatanje funkcionalne međuzavisnosti elemenata, sklopova i mehanizama. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu. - Ovladavanje stručnom terminologijom, neophodnom za komuniciranje u struci. - Razvijanje poštovanja i brige za očuvanje životne sredine.

6

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Metali i legure - Uočava vezu između - Razvija pozitivan - Objašnjava pojam tehničkih materijala, elemenata i metala i odnos prema materijalnim dobrima navodi podjelu i vrste značenje riječi mehanička čvrstoća, - Razvija ekološku - Navodi svojstva tvrdoća, žilavost materijala u svijest - Razlikuje fizička, zavisnosti od vrste mehanička, tehnološka i hemijska svojstva metala i legura - Razlikuje kristalne od amorfnih materijala i prepoznaje različite oblike kristalnih rešetki Tehničko gvožđe i čelici - Razvija i povećava Vježbe: - Razlikuje - Razumije pojmove stručnost - Izbor čeličnih karakteristike i gvožđe i čelik materijala iz tabela - Navodi podjelu čelika namjenu čelika - Analizira uticaj i livenog gvožđa ugljenika i ostalih - Navodi osobine legirajućih gvožđa i čelika elemenata na - Opisuje postupke kvalitet čelika prerade čelika i - Čita i pojašnjava čeličnih livova u standardnu oznaku poluproizvode čelika - Upoznaje i - Pronalazi primjere objašnjava primjene gvožđa i standarde za označavanje gvožđa i čelika čelika Ostali metali - Pronalazi primjere - Navodi svojstva primjene aluminijuma i aluminijuma i njegovih legura njegovih legura - Navodi vrste i svojstva legura bakra - Pronalazi primjere - Navodi karakteristike primjene mesinga, magnezijuma, cinka, bronze, hroma, nikla - Razvija pozitivan i njihovih legura odnos prama titana i drugih materijalnim dobrima metala i njihovih legura Goriva i maziva - Razvija ekološku - Razlikuje goriva Vježbe: - Definiše pojam i dobijena iz nafte i - Biranje ulja i maziva navodi podjelu, svijest drugih sirovina iz kataloga sastav i - Stiče odgovornost karakteristike goriva - Određuje pojmove reaktant i produkt - Definiše pojam 7

Informativni ciljevi i sadržaji učenik maziva, navodi podjelu, vrste i karakteristike maziva - Navodi zakon o održanju mase Korozija - Objašnjava pojam korozije - Nabraja uzroke pojave korozije -

Razdvojivi spojevi - Navodi vrste, svojstva i primjenu razdvojivih spojeva (navojni spojevi, spojevi pomoću klinova, čivija i žljebni spojevi) i materijale od kojih se izrađuju

Socijalizacijski ciljevi učenik

Formativni ciljevi učenik Upoređuje karakteristike goriva i bira odgovarajuće, u zavisnosti od zahtjeva,

Preporuke za izvođenje nastave

Upoređuje različite - Razvija saznanja o mogućim štetama u načine za zaštitu procesu rada i jača površina od korozije odgovornost u radu Određuje postupke pripreme površina metala radi zaštite od korozije

- Na primjerima iz Vježbe - Stiče smisao prakse pronalazi - Crtanje razdvojivih preciznosti u radu primjere primjene - Stiče sigurnost u radu spojeva pojedinih vrsta spojeva - Određuje način osiguranja navojnih spojeva od odvrtanja

Nerazdvojivi spojevi -

-

-

-

Vježbe: - Bira odgovarajuću - Crtanje nerazdvojivih vrstu nerazdvojive Navodi podjelu i veze u zavisnosti od - Stiče smisao vrste nerazdvojivih spojeva zadatih uslova spojeva i njihovu preciznosti u radu - Definiše način primjenu - Stiče sigurnost u radu pripreme pozicija za Upoznaje se sa zakovanim spojevima primjenu Objašnjava postupak odgovarajuće veze pripreme limova za - Uprošćeno crta razne vrste spojeva zakivanje i način zakivanja Zna materijale za zakivke i kriterijum izbora zakivaka Upoznaje se sa osnovnim pojmovima o zavarenim spojevima Navodi vrste zavarenih spojeva i simbole Navodi svojstva lemljenih spojeva Objašnjava svojstva i nosivost lijepljenih spojeva 8

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Elastične veze - Upoznaje se sa vrstama i namjenom - Detaljno objašnjava optererećenje i opruga i njihovim deformacije kod karakteristikama - Navodi materijal za pojedinih vrsta opruge opruga



Vježbe - Skiciranje opruga

Osovine i vratila - Crta osovinice, - Upoznaje se sa osovine i vratila konstruktivnim oblicima osovinica, - Definiše postupak određivanja prečnika osovina i vratila, njihovom primjenom osovine ili vratila u i karakteristikama zavisnosti od opterećenja i bira materijal Ležišta i ležajevi - Bira materijal za - Navodi vrste i ležišne čaure i karakteristike posteljice ležajeva, njihovo - Analizira načine označavanje i podmazivanja ležišta prikazivanje na i razlikuje naprave za crtežu - Upoznaje se sa dovod i podjelom i podmazivanje ležišta svojstvima ležišta - Detaljno objašnjava postupak demontaže ležaja, način ugradnje i održavanja ležaja Spojnice - Definiše kriterijum - Razumije ulogu izbora i primjene spojnica i svojstva pojedinih vrsta pojedinih vrsta spojnica spojnica - Detaljno objašnjava način ugradnje i puštanje u pogon spojnice Elementi za prenos snage - Računa prenosni - Upoznaje se sa odnos podjelom, vrstama i - Crta standardni profil primjenom elemenata za prenos zupca snage - Crta cilindrični - Razumije osnovne zupčanik pojmove kod - Analizira elemente cilindričnih zupčastih koji utiču na nosivost parova, konusnih zupčastih parova zupčastih parova i - Bira odgovarajuću 9

Stiče sigurnost i samopouzdanje

Vježbe: - Skiciranje osovina i vratila

Stiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

Vježbe: - Izbor ležaja iz kataloga

Stiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

Stiče sigurnost i samopouzdanje

Vježbe: - Cilindrični zupčasti par, proračun, konstrukcija, crtež - Proračun, konstrukcija, crtež lančanog, kaišnog ili remenog prenosnika

Informativni ciljevi i sadržaji učenik pužnih parova - Navodi materijale za izradu zupčanika - Razumije osnovne pojmove kod lančanih parova - Navodi način označavanja lanaca - Razumije način prenosa snage, svojstva i podjelu kaišnih i remenih parova

Formativni ciljevi

-

učenik vrstu prenosa u zavisnosti od zadatih uslova Uočava moguće greške Iz kataloga bira dijelove Crta lančanike Crta kaišnik i remenicu



5. Okvirni spisak udžbenika, literature i drugih izvora - S. Drapić i drugi, Mašinski materijali, Zavod za udžbenike Beograd, 2006. - R.Mirković, R. Arsenić,Mašinski materijali, za sve profile mašinstva, Zavod za udžbenike, Beograd, 2001. - F.Toufar, Tehnički materijali, za srednje strukovne škole,Školsaka knjiga,Zagreb, 2003. - S. Drapić, Mašinski elementi, za sve profile, Zavod za udžbenike, Beograd, 2003. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se realizuje u učionici koja je opremljena računarom sa multimedijskim paketom,softverom za prikaz različitih vrsta materijala, priloga, A/V opremom, grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, uzorcima različitih materijala, šemama sklopova i podsklopova mašina, mjernim instrumentima i drugim. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu znanje se provjerava i ocjenjuje. - Usmeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu. - Pismeno, najmanje jedna pismena vježba u polugodištu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema iz područja mašinstva

10

9. Povezanost predmeta Znanja - Metali i legure - Goriva i maziva

-

- Elastične veze - Ležišta i ležajevi - Opterećenja, naponi i naprezanja mašinskih elemenata - Elementi obrtnog kretanja

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Habanje dijelova i sklopova na Praktična nastava Motori i motorna vozila vozilu Motori i motorna vozila - Sistem za napajanje motora Praktična nastava gorivom - Sistem za podmazivanje motora - Sistem za hlađenje motora - Sistemi na vozilu Praktična nastava Motori i motorna vozila

11

1.2.2. SAOBRAĆAJNA KULTURA 1. Naziv predmeta: SAOBRAĆAJNA KULTURA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



72

Ukupno 72

72

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pojmom kulture. - Upoznavanje sa savremenim društvenim zahtjevima u saobraćaju. - Shvatanje biološke i društvene uslovljenosti i razvijenosti psihičkog života što doprinosi formiranju pogleda na svijet,na čovjeka i njegovo individualno i društveno ponašanje i posebno ponašanje u saobraćaju. - Razumijevanje uticaja strukture ličnosti na ponašanje u saobraćaju. - Razumijevanje povezanosti aspekata saobraćajne kulture sa mnogim sferama života. - Razvijanje profesionalne etike. - Razvijanje odgovornosti, komunikativnosti,humanosti i tolerancije. - Razvijanje sposobnosti za timski rad.

12

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Pojam kulture - Razumije značaj - Objašnjava pojam i - Uočava značaj kulture kulture osnovna značenja - Upoređuje teorije o kulture kulturi - Upoznaje teorije o - Uočava vezu kulture kulturi i društva - Objašnjava vezu - Upoređuje kulturne između kulture i raznovrsnosti društva - Objašnjava kulturnu raznovrsnost Osnovna načela ponašanja u saobraćaju - Zna član 3 ZOBS Crne - Razvija solidarnost - Navodi osnovna na putu Gore načela ponašanja u - Stiče navike za - Uočava primjere saobraćaju bezbjedno učešće u humanosti u - Objašnjava načelo saobraćaju saobraćaju, u praksi humanosti - Poznaje članove - Objašnjava načelo 5,6,7 i 8 ZOBS Crne povjerenja Gore - Objašnjava načelo - Uočava primjere odgovornosti povjerenja i odgovornosti u praksi - Razlikuje načela ponašanja u saobraćaju - Interpretira načelo humanosti - Uočava značaj povjerenja između subjekata u saobraćaju Komunikacija među učesnicima u saobraćaju - Razvija svijest za - Uočava vrste - Navodi vrste komunikacije komunikacije među odgovornost u radu - Uočava značaj učesnicima u usmene saobraćaju komunikacije među - Objašnjava govornu učesnicima u komunikaciju među saobraćaju učesnicima u - Interpretira pisanu saobraćaju komunikaciju među - Objašnjava pisanu učesnicima u komunikaciju među saobraćaju učesnicima u - Shvata vizuelnu saobraćaju komunikaciju - Objašnjava vizuelnu komunikaciju među - Shvata svrhu

13


- Filmovi sa edukativnim sadržajem

- Prezentacije ZOBS Crne Gore

- Radionice sa temom komunikacija među učesnicima u saobraćaju - Anketa

Informativni ciljevi i sadržaji učenik učesnicima u saobraćaju


Formativni ciljevi

učenik postavljanja saobraćajne signalizacije - Uočava potrebu za uvođenjem i primjenom standarda u ovoj oblasti Moral i ponašanje u saobracaju - Shvata moral i - Razvija sposobnost - Definiše pojam njegov uticaj na komuniciranja morala i njegov saobraćaj - Razvija logičko uticaj na saobraćaj - Uočava uticaj morala mišljenje - Upoznaje moralna svojstva ličnosti na ponašanje - Objašnjava odnos sa učesnika u konkurentima u saobraćaju saobraćaju - Uočava značaj - Objašnjava odnos sa primjene morala u korisnicima prevoza saobraćajnoj - Objašnjava odnos sa djelatnosti ostalim učesnicima u - Interpretira moralne saobraćaju norme u odnosu na korisnike prevoza i ostale učesnike u saobraćaju Ličnost vozača - Upoređuje osobine - Razvija sposobnost - Nabraja osobine ličnosti za saradnju ličnosti - Razlikuje mentalne, - Razvija svijest o - Opisuje mentalne psihomotorne i preuzimanju sposobnosti senzorne sposobnosti odgovornosti - Opisuje psihomotorne - Upoređuje razliku sposobnosti između - Opisuje senzorne temperamenta i sposobnosti karaktera - Opisuje - Uočava značaj temperament i tjelesne konstitucije osobine na ponašanje u temperamenta saobraćaju - Opisuje karakter - Opisuje tjelesnu konstituciju - Objašnjava uticaj strukture ličnosti na ponašanje u saobraćaju Društvo i njegov uticaj na formiranje saobraćajne kulture - Upoznaje uticaj - Upoređuje opšte - Razumije značaj opštih društvenih društvene uslove i uticaja društva na

14


- Radionice sa temom: Moral i ponašanje u saobraćaju

- Filmovi sa edukativnim sadržajem

- Internet - Anketa i njena

Informativni ciljevi i sadržaji učenik uslova - Objašnjava međusobni uticaj društvenih uslova i razvoja saobraćaja - Upoznaje uticaj krize na društveni mehanizam i učesnike u saobraćaju - Upoznaje uticaj nedostataka u društvenom funkcionisanju na ponašanje učesnika u saobraćaju - Objašnjava odnos društva prema zahtjevima koje postavlja savremeni saobraćaj - Upoznaje vezu uzroka saobraćajnih nezgoda i klasnih obilježja - Upoznaje uticaj porodice na formiranje ljudi - Upoznaje uticaj kulturnog nivoa sredine i običaja na formiranje ljudi - Upoznaje uticaj mjera društvene intervencije na formiranje ljudi - Upoznaje uticaj nepovoljnih društvenih uslova na formiranje ljudi

Socijalizacijski ciljevi učenik učenik učesnike u njihovu vezu sa saobraćaju saobraćajem - Podstiče na pozitivan Uočava negativan uticaj krize na razvoj ličnosti društveni mehanizam - Razvija svijest o preuzimanju i učesnike u odgovornosti saobraćaju Upoređuje uticaj društvene dezorganizacije i umanjene efikasnosti društva na ponašanje učesnika u saobraćaju savremenog saobraćaja Upoređuje zahtjeve saobraćaja i odnos društva prema njima Upoređuje faktore spoljne sredine koji utiču na formiranje čovjeka Uočava značaj porodice, kulturnog nivoa sredine i običaja na formiranje ljudi Uočava značaj mjera društvene intervencije na formiranje ljudi Upoređuje uticaj nepovoljnih društvenih uslova na formiranje ljudi Interpretira socijalnodemografska obilježja učesnika u saobraćaju - Upoređuje uticaj mjesta rođenja, zanimanja, školske spreme i ostalih obilježja na formiranje ljudi Formativni ciljevi

15

Preporuke za izvođenje nastave obrada

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - R.Božović, Kultura,Naučna knjiga, Beograd,1990. - K.Kilibarda, Moralno-ekološka kultura, Izdavačka kuća”Draganić“, Beograd, 1998. - M.Ilić, Sociologija kulture i umetnosti, Naučna knjiga, Beograd, 1995. - N.Rot, Opšta psihologija,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,1995. - M.Inić, Bezbednost drumskog saobraćaja, Fakultet tehničkih nauka u Novom Sadu, Novi Sad,1997. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani sociolog - Diplomirani psiholog - Diplomirani saobraćajni inženjer 10. Povezanost predmeta Znanja - Formiranje saobraćajne kulture - Moral i ponašanje u saobraćaju

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Praktična nastava - Primjena tehnike defanzivne vožnje - Obaveze prema pješacima - Praktična nastava - Odnos prema pješacima - Obaveze u slučaju saobraćajne nezgode

16

1.2.3. OSNOVI PUTEVA I ULICA 1. Naziv predmeta: OSNOVI PUTEVA I ULICA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Razred I II III IV Ukupno

Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava

Ukupno

48

24

72

48

24

72

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje istorijskog razvoja gradnje puteva. - Sticanje znanja o osnovnim karakteristikama puteva. - Upoznavanje sa projektovanjem i gradnjom puteva. - Sticanje znanja o tehničkim elementima puta. - Razvijanje tačnosti i efikasnosti u radu. - Razvijanje tehničke kulture.

17

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Istorijski razvoj gradnje puteva - Razvija - Upoređuje načine - Opisuje istorijat samopouzdanje gradnje puteva gradnje puteva - Opisuje pojam puta - Upoređuje vrste - Nabraja vrste puteva puteva - Ilustruje vrste puteva Klasiranje puteva - Razvija - Uočava značaj - Nabraja vrste samopouzdanje klasiranja puteva klasiranja puteva - Uočava značaj - Nabraja puteve po pojedinih klasama karakteristika puta Eksploatacione karakteristike puta - Uočava značaj - Razvija - Nabraja eksploatacionih ekonomičnost eksploatacione karakteristika puta karakteristike puta - Upoređuje uticaj - Opisuje projektnu projektne brzine na brzinu izbor konstruktivnih - Opisuje računsko bruto opterećenje od elemenata puta i cijenu izgradnje puta vozila - Opisuje propusnu - Zna računsko bruto moć puta opterećenje - Opisuje protok - Vrši brojanje vozila saobraćajnog toka - Izražava saobraćajno - Opisuje saobraćajno opterećenje opterećenje puta - Upoređuje bruto- Opisuje bruto-tonski tonski ekvivalent i ekvivalent prevoznu sposobnost kolovoznog zastora vozila - Opisuje prevoznu sposobnost vozila Djejstvo vozila na kolovoz - Opisuje djejstvo - Uočava posljedice - Razvija vozila na kolovoz kretanja vozila po samopouzdanje kolovozu Način predstavljanja puta - Analizira elemente - Razvija radnu i - Opisuje način stručnu odgovornost prikazivanja puta predstavljanja puta - Objašnjava situacioni - Razlikuje načine predstavljanja puta plan puta - Objašnjava uzdužni - Crta put u situacionom planu profil puta - Objašnjava poprečni - Crta put u uzdužnom profilu profil puta

18


- Izrada seminarskog rada

- Prezentacija klasiranja puteva

- Brojanje vozila na određenom mjestu puta

Izrada seminarskog rada: - Putna mreža - Izrada skice puta

Informativni ciljevi i sadržaji učenik


Formativni ciljevi

učenik - Upoređuje visinski odnos puta prema terenu - Crta poprečne profile puta Konstruktivni elementi puta - Upoređuje uticaj - Nabraja elemenata puta na konstruktivne bezbjednost elemente puta saobraćaja - Opisuje - Skicira konstruktivne konstruktivne elemente puta elemente puta - Uočava složenost - Opisuje pojam kretanja vozila kroz preglednosti puta u horizontalnu i krivini vertikalnu krivinu - Objašnjava pojam preglednosti puta u - Uočava uticaj elemenata puta na krivini bezbjedno kretanje - Opisuje kretanje vozila vozila u krivini - Opisuje konstruktivne elemente puta u uzdužnom profilu Građevinski elementi puta - Uočava uticaj donjeg - Navodi elemente donjeg stroja puta stroja na kvalitet - Opisuje donji stroj puta puta i njegove - Upoređuje elemente karakteristike donjeg - Nabraja elemente stroja puta gornjeg stroja puta - Skicira donji stroj - Opisuje elemente puta gornjeg stroja puta - Uočava značaj - Opisuje opremu puta elemenata gornjeg stroja puta - Skicira gornji stroj puta - Razlikuje ulogu opreme puta Kolovozne konstrukcije - Upoređuje kolovozne - Opisuje pojam kolovozne konstrukcije konstrukcije - Uočava ulogu i - Nabraja vrste značaj kolovozne kolovoznih konstrukcije konstrukcija - Navodi karakteristike pojedinih kolovoznih


- Razvija motivaciju - Podstiče stabilnost ličnosti

- Posjeta putu u eksploataciji

- Razvija samopouzdanje

- Posjeta putu u izgradnji

- Razumije odnos tehnike i prirode

- Posjeta putevima sa različitim kolovoznim konstrukcijama

19

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik konstrukcija Gradske ulice - Uočava sličnosti i - Opisuje ulice u - Razumije značaj razlike pojedinih naselju različitih vrsta ulica - Nabraja vrste ulica saobraćajnih - Navodi karakteristike - Skicira ulice u pojmova pojedinih vrsta ulica naselju u poprečnom - Navodi karakteristike profilu - Upoređuje elemente poprečnih profila ulica i ulične mreže ulica u naselju - Upoređuje uticaj elemenata ulice na dinamički i stacionarni saobraćaj


- Izrada seminarskog rada

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - B.Marković,Osnovi puteva i ulica,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1999. - A.Cvetanović, Osnovi puteva,Naučna knjiga,Beograd,1989. - D. Macura, Putevi I, II, III, Saobraćajni fakultet, Beograd, 1980/83. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar - Video projektor - Geografske karte: generalštabne, geodetske i auto karte - Šeme 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Pismeno, po jedana pismena vježba u svakom polugodištu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj - Diplomirani građevinski inženjer, smjer niskogradnja

20

10. Povezanost predmeta Znanja - Građevinski elementi puta - Gradske ulice

Povezanost sa drugim predmetima Predmet - Praktična nastava - Praktična nastava

21

Znanja -

Pojmovi i znaci u saobraćaju Gradska putna mreža Raskrsnice Stacionarni saobraćaj

1.2.4. PREVOZ PUTNIKA I ROBE 1. Naziv predmeta: PREVOZ PUTNIKA I ROBE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 72 72 66 210

Ukupno 72 72 66 210

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnog znanja o istorijskom razvoju, karakteristikama i sredstvima pojedinih vidova saobraćaja. - Upoznavanje uloge i značaja pojedinih vidova saobraćaja. - Sticanje znanja o teretu kao predmetu prevoza. - Upoznavanje sa pojmom i značajem unutrašnjeg transporta. - Upoznavanje sa sistemima integralnog transporta. - Razumijevanje prevoza tereta kao procesa. - Sticanje znanja o specifičnostima prevoza pojedinih vrsta roba. - Upoznavanje sa strukturom i načinom organizovanja drumskog saobraćaja. - Upoznavanje sa dokumentacijom i ispravama koje prate prevoz tereta. - Sticanje znanja o odabiru najpovoljnijeg sredstva prevoza s obzirom na specifičnosti tereta. - Shvatanje važnosti racionalizacije prevoza i uticaja dobre organizacije rada na smanjenje troškova poslovanja. - Razumijevanje uticaja organizacije prevoza na zdravu životnu sredinu. - Primjena teorijskog znanja u rješavanju praktičnih zadataka u putničkom domaćem i međunarodnom saobraćaju. - Razvijanje ekonomičnosti u radu. - Razvijanje pozitivne orijentacije prema zanimanju.

22

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Pojam, značaj i podjela saobraćaja - Razvija motivaciju - Uočava značaj - Objašnjava pojam saobraćajne saobraćaja djelatnosti - Nabraja vidove saobraćaja Istorijski razvoj i karakteristike pojedinih vidova saobraćaja - Uočava prednosti i - Razvija pozitivnu - Opisuje istorijski nedostatke pojedinih orijentaciju prema razvoj i zanimanju karakteristike vidova saobraćaja drumskog, željezničkog, vodnog i vazdušnog saobraćaja Transportna sredstva pojedinih vidova saobraćaja - Stiče samopouzdanje - Nabraja transportna - Upoređuje karakteristike sredstva drumskog, željezničkog, vodnog transportnih sredstava pojedinih i vazdušnog vidova saobraćaja saobraćaja Pojam, podjela i klasifikacija robe - Razlikuje osnovna - Razvija pozitivan - Objašnjava pojam odnos prema robe i njena osnovna svojstva robe - Razlikuje robu prema kvalitetu rada i svojstva ispunjavanju radnih - Obrazlaže njenim svojstvima obaveza klasifikaciju robe u - Razlikuje terete transportu prema osnovnim - Objašnjava pojam karakteristikama tereta i njegovu podjelu Ambalaža, pakovanje, skladištenje i transport robe - Korišćenje Interneta - Razvija ekološku - Objašnjava pojam i - Uočava funkcije ambalaže svijest funkciju pakovanja i - Upoređuje različite - Shvata potrebu ambalaže robe oblike ambalaže i povezivanja teorije i - Navodi klasifikaciju primjenu istih prakse ambalaže - Nabraja običnu robu - Uočava mogućnosti prevoza obične robe i njene karakteristike - Upoređuje postupke - Nabraja postupke čuvanja i kod čuvanja, skladištenja pojedine skladištenja i lakokvarljive robe prevoza lako- Upoređuje svojstva i kvarljive robe uslove koje - Nabraja opasne obezbjeđuju materije u pojedina transportna saobraćaju sredstva

23

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik namijenjena za lako - Objašnjava kvarljivu robu standardne oznake i - Analizira uslove i navodi opremu za procedure prevoza prevoz opasnih opasnih materija materija - Analizira propise za - Navodi uslove za prevoz prevoz predimenzionisane predimenzionisane robe robe Prosti pretovarni uređaji i naprave - Shvata značaj - Nabraja načine primjene sredstava pretovara robe - Objašnjava prednosti unutrašnjeg transporta i nedostatke - Upoređuje pojedine pojedinih načina načine pretovara pretovara robe robe - Upoznaje vrste prostih pretovarnih - Razlikuje vrste kolica u zavisnosti od uređaja i naprava vrste tereta Gravitacioni uređaji za premještanje tereta - Razlikuje - Upoznaje klizne gravitacione uređaje kanale i spiralne za premještanje kliznice tereta - Upoznaje gravitacione cijevi - Upoznaje valjčaste kliznice Pretovarna mehanizacija - Nabraja elemente za - Interpretira način opsluživanje dizalica rada elemenata za i kranova opsluživanje dizalica - Objašnjava uređaje i kranova za hvatanje - Vrši podjelu kranova rastresitog tereta po vrstama - Upoznaje pojam i - Razlikuje vrste značaj dizalica i transportera kranova - Upoređuje načine - Nabraja podjelu prenosa robe u kranova zavisnosti od vrste - Nabraja podjelu transportera transportera - Upoznaje elevatore - Poznaje način rada elevatora Savremene tehnologije transporta - Definiše integralni - Razlikuje klasične i transport savremene sisteme


- Razvija pozitivan odnos prema zanimanju - Razvija ekološku svijest

- Razvija smisao za ekonomičnost

- Razvija samopouzdanje - Razvija smisao za ekonomičnost, efikasnost i produktivnost

- Razvija samopouzdanje

24


Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Opisuje pojam paletizacije - Navodi vrste paleta - Objašnjava tehničku bazu paletizacije - Opisuje osnove razvoja i transporta kontenera - Navodi vrste kontenera - Opisuje tehnologije transporta malih, srednjih i velikih kontenera - Nabraja sredstva za prevoz kontenera - Nabraja sredstva za pretovar kontenera - Opisuje tehnologije transporta „vozilovozilo“

Socijalizacijski ciljevi učenik učenik - Razvija ekološku transporta svijest Shvata prednosti - Razvija pozitivan korišćenja paleta odnos prema Shvata značaj zanimanju uvođenja kontenera u sistem transporta Uočava prednosti savremenog načina transporta robe Razlikuje načine transporta drumskih vozila Formativni ciljevi

-

25


Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Organizacija autotransportnih preduzeća - Razvija - Uočava značaj - Objašnjava samopouzdanje primjene računara potrebu za efikasan rad organizovanog pojedinih službi prevoza putnika i - Analizira uticaj robe veličine preduzeća - Opisuje poslove na način garažne službe unutrašnje - Opisuje poslove organizacije dispečerske službe - Opisuje poslove komercijalne službe - Opisuje poslove zajedničkih službi Vozni park i pokazatelji rada - Razvija sposobnost - Shvata značaj - Opisuje pojam analitičkog sistema inventarskog mišljenja izmjeritelja i voznog parka koeficijenata za - Navodi tehničkoplaniranje, analizu eksploatacione i ocjenu, pokazatelje i efikasnosti rada izmjeritelje rada voznog parka vozila - Ocjenjuje - Objašnjava bilans uspješnost rada voznog parka u pojedinih službi na danima osnovu pokazatelja - Objašnjava bilans rada voznog parka voznog parka u - - Izračunava autočasovima dane i auto-časove - Definiše pojam pomoću brzine i nabraja koeficijenata i brzine u inventarskih autosaobraćaju dana - Objašnjava - Izračunava pređeni put vozila saobraćajnu i - Definiše i eksploatacionu objašnjava srednju brzinu dužinu jedne - Izračunava vožnje pod pokazatelje teretom pređenog puta - Definiše i objašnjava srednje rastojanje prevoza jedne tone tereta - Objašnjava pojam srednje dnevne kilometraže Količina prevezene robe, rad i proizvodnost voznog parka - Definiše i - Izračunava količinu - Stiče smisao za 26


Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik prevezene robe objašnjava - Izračunava koeficijent transportni rad statičkog - Izračunava iskorišćenja proizvodnost vozila nosivosti - Definiše i objašnjava koeficijent dinamičkog iskorišćenja nosivosti - Objašnjava pojam količine prevezene robe - Objašnjava transportni rad vozila - Objašnjava proizvodnost vozila Utovarno-istovarne stanice - Određuje način - Definiše i ilustruje postavljanja vozila utovarno - Izračunava istovarne stanice propusnu moć - Objašnjava - Izračunava broj propusnu moć radnih mjesta (kapacitet) stanice - Izračunava - Objašnjava način optimalan broj određivanja broja vozila na radu mjesta za utovar – istovar - Objašnjava i ilustruje koordinaciju kretanja vozila i rada stanice Putevi vožnje pri prevozu tereta - Vrši izbor putanje - Opisuje i ilustruje za prevoz tereta ponavljajući put na konkretnom prevoza tereta primjeru - Opisuje i ilustruje - Pronalazi rješenja zrakasti put koja će dovesti do prevoza tereta smanjenja - Opisuje i ilustruje troškova i prstenasti put povećanja prevoza tereta proizvodnosti - Opisuje i ilustruje zbirni put prevoza Dokumenta u teretnom saobraćaju - Nabraja - Razlikuje dokumenta u dokumenta i teretnom njihovu ulogu u

Socijalizacijski ciljevi učenik produktivnost - Razvija samopouzdanje

- Razvija smisao za preciznost - Stiče inicijativnost - Stiče naviku na različite uslove rada

- Razvija kritičko mišljanje i inicijativnost

- Razvija inicijativnost - Razvija 27


Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik transportu prevozu tereta - Poštuje propise - Opisuje značaj i ulogu pojedinih dokumenata Troškovi u transportu - Izračunava - Navodi podjele troškove prevoza troškova prema raznim obilježjima - Izračunava cijenu koštanja prevoznih - Navodi i usluga objašnjava - Analizira strukturu pojedine troškove troškova prevoza ostvarenih u - Opisuje način transportu robe određivanja cijene koštanja prevoznih usluga Osiguranje u transportu - Poznaje uslove - Upoznaje se sa osiguranja u pojmom osiguranja transportu u transportu - Ocjenjuje značaj - Opisuje značaj i osiguranja u ulogu KARGO transportu osiguranja - Opisuje značaj i ulogu KASKO osiguranja - Opisuje značaj i ulogu osiguranja auto-odgovornosti (AO)

Socijalizacijski ciljevi učenik samopouzdanje

- Razvija preciznost i inicijativnost - Stiče marljivost

- Razvija odgovornost i pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

28


Razred: TREĆI Informativni ciljevi i sadržaji

Formativni ciljevi

učenik učenik Putnički saobraćaj - Definiše elemente i - Definiše putnički upoređuje vrste saobraćaj i navodi putničkog njegove podjele saobraćaja - Objašnjava i - Analizira tokove ilustruje pojam putnika mobilnosti stanovništva - Objašnjava i ilustruje pojam prometa putnika - Objašnjava i ilustruje pojam protoka putnika Pokazatelji rada u putničkom saobraćaju - Nabraja pokazatelje - Izračunava pokazatelje rada u rada u putničkom putničkom saobraćaju saobraćaju - Objašnjava brzine - Analizira dobijene vozila pri prevozu vrijednosti putnika pokazatelja rada - Objašnjava srednji vozila put prevoženja - Identifikuje putnika i stepen probleme koji se smjenjivanja javljaju prije i putnika tokom prevoza - Objašnjava putnika koeficijente - Izračunava statičkog i transportni rad dinamičkog - Izračunava iskorišćenja proizvodnost kapaciteta vozila - Objašnjava transportni rad i proizvodnost u putničkom saobraćaju Dokumenta u putničkom saobraćaju

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

- Razvija samopouzdanje - Razvija preciznost i efikasnost - Razvija marljivost

- Razvija - Nabraja i objašnjava - Poznaje prevozne samopouzdanje isprave za vozilo, dokumentaciju u domaćem putničkom posadu i putnike - Poznaje putni nalog saobraćaju - Nabraja i objašnjava i kontrolni list - Popunjava i dokumentaciju u obrađuje potrebna međunarodnom dokumenta putničkom saobraćaju

29


Informativni ciljevi i sadržaji

Formativni ciljevi

učenik Međugradski prevoz putnika

Socijalizacijski ciljevi

učenik


učenik

- Stiče inicijativnost - Analizira fizičke - Objašnjava pojam pokazatelje rada - Razvija međugradskog međugradske linije samopouzdanje prevoza putnika - Analizira finansijske - Nabraja i definiše pokazatelje rada linije u međugradske linije međugradskom prevozu - Objašnjava potrebu izračunavanja broja vozila na međugradskoj liniji - Objašnjava potrebu računanja trajanja obrta vozila Javni gradski prevoz putnika - Objašnjava pojam gradskog prevoza putnika - Opisuje vrste linija u gradskom prevozu - Nabraja i definiše pokazatelje kvaliteta mreže linija - Objašnjava i ilustruje prevozne zahtjeve putnika - Objašnjava učestalost i interval vožnje vozila - Definiše prevoznu sposobnost linije - Nabraja i objašnjava faktore koji utiču na izbor vozila za gradski saobraćaj

- Ilustruje i analizira - Razvija samopouzdanje linije u gradskom - Razvija ekološku prevozu svijest - Izračunava interval vožnje i frekfenciju - Razvija pozitivnu vozila na liniji orijentaciju prema - Izračunava potreban zanimanju broj vozila na liniji - Izračunava potreban broj vozača - Uočava greške u organizovanju prevoza putnika - Upoređuje efekte rada na pojedinim linijama - Shvata značaj i ulogu taksi prevoza - Upoređuje eksploataciono – tehnička svojstva i karakteristike vozila za gradski saobraćaj

Autobuske stanice - Objašnjava i opisuje - Razlaže elemente funkcionisanja pojam autobuske službi na autobuskoj stanice stanici Red vožnje - Stiče inicijativnost - Planira i prikazuje - Opisuje elemente red vožnje reda vožnje u - Razvija tabelarno i grafički međugradskom samopouzdanje

30

- Posjeta autobuskoj stanici

Informativni ciljevi i sadržaji učenik saobraćaju - Opisuje i ilustruje red vožnje u gradskom saobraćaju - Nabraja uzroke poremećaja reda vožnje - Opisuje mjere koje otklanjaju poremećaje u redu vožnje Tarife i tarifni sistemi - Nabraja, objašnjava i ilustruje tarifne sisteme u putničkom saobraćaju - Opisuje sisteme naplate usluga

Formativni ciljevi učenik - Uočava mogućnosti korišćenja računara za izradu reda vožnje - Shvata značaj tačnosti i ravnomjernosti u JGS - Analizira uzroke poremećaja u redu vožnje



učenik -

u putničkom saobraćaju - Uočava prednosti i nedostatke pojedinih tarifnih sistema - Upoređuje sisteme naplate i uočava prednosti i nedostatke

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - L.Filković,Osnove saobraćaja i transporta,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd,1999. - M.Adamović,Uvod u saobraćaj,Saobraćajni fakultet,Beograd, 2001. - S.Ranković,S.Furundžić,Tereti u saobraćaju i mehanizacija pretovara,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2001. - S.Ranković,Integralni transport,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,1995. - D.Špagnut,Tehnološke osobine robe u transportu,Saobraćajni fakultet Univerziteta u Beogradu,Beograd,1983. - J.Stanišić i B. Marković,Organizacija prevoza putnika i robe,Zavod za užbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2002. - M.Markovic,Transport, špedicija, carine i osiguranje, Beogradska poslovna škola,Beograd, 2003. - R.Banković,Javni gradski putnički prevoz, Naučna knjiga,Beograd,1987. - Lj.Topenčarević,Organizacija i tehnologija drumskog transporta,Građevinska knjiga,Beograd,1987. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom - Priključak za Internet - LCD projektor 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Pismeno, po jedana pismena vježba u klasifikacionom periodu. - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih pismenih i usmenih ocjena u toku klasifikacionog perioda. 31

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer,smjer drumski saobraćaj 10. Povezanost predmeta Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Pravilno popunjavanje Dokumenta u teretnom dokumentacije pri prevozu saobraćaju robe Dokumenta u prevozu - Pravilno popunjavanje putnika - Praktična nastava dokumentacije pri prevozu Ambalažiranje, skladištenje putnika i transport robe - Poznavanje robe Utovarno-istovarne stanice - Robni i putnički terminali Autobuske stanice Znanja

-

32

1.2.5. MOTORI I MOTORNA VOZILA 1. Naziv predmeta: MOTORI I MOTORNA VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 72 46 118

36 20 56

Ukupno

108 66 174

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa značajem i sistemom organizacije održavanja i opravke motornih vozila. - Upoznavanje vozila, njegovih sklopova i uređaja. - Razvijanje sposobnosti za organizaciju rada sa vozilima. - Sticanje znanja o vrstama motora. - Sticanje znanja o pojedinim sistemima motora. - Sticanje znanja potrebnih za tehničko održavanje i opravku motornih vozila. - Razumijevanje koncepcije gradnje motornih vozila. - Shvatanje značaja poštovanja standarda i normativa. - Razvijanje odgovornosti i preciznosti u radu. - Unapređivanje sopstvenih radnih sposobnosti.

33

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik Značaj i sistem organizacije održavanja i opravke motornih vozila - Tehnička - Razvija - Shvata značaj - Objašnjava značaj dokumentacija odgovornost održavanja održavanja motornih - Razvija logično motornih vozila vozila zaključivanje - Razlikuje opravke - Objašnjava opravke motornih vozila motornih vozila - Upoređuje vrste - Navodi vrste održavanja održavanja motornih motornih vozila vozila - Upotrebljava - Nabraja prednosti i tehničku nedostatke pravilnog dokumentaciju održavanja vozila radnog - Navodi uslove za mjesta,opreme za pravilno izvođenje rad i vozila opravke vozila Motori SUS Vježbe: - Razvija pozitivan - Uočava istorijski - Objašnjava istorijski - Softver simulacije odnos prema razvoj motora SUS razvoj motora SUS rada motora sa kvalitetu rada i - Navodi podjelu motora - Razlikuje motore ispunjavanju radnih pratećim SUS po SUS prema načinu dijagramima obaveza eksploatacionim paljenja smješe i - Stiče radne navike osobinama i taktnosti principima paljenja - Navodi podjelu motora smješe po konstrukcijskim i - Razlikuje motore eksploatacionim SUS po osobinama konstrukcijskim - Objašnjava pogonske i osobinama upotrebne karakteristike motora - Razlikuje pogonske i SUS upotrebne - Objašnjava realizovanje karakteristike motora SUS radnog ciklusa - Skicira princip rada četvorotaktnog OTO OTO motora i motora - Objašnjava realizovanje skicira taktove motora radnog ciklusa dvotaktnog OTO motora - Skicira princip rada - Objašnjava realizovanje dvotaktnog OTO motora radnog ciklusa četvorotaktnog dizel- - Skicira princip rada četvorotaktnog motora - Objašnjava realizovanje dizel-motora - Skicira princip rada radnog ciklusa dvotaktnog dizeldvotaktnog dizelmotora motora - Definiše stepen kompresije

34

Informativni ciljevi i sadržaji učenik Sastav motora - Nabraja nepokretne dijelove motora, cilindarski blok - Objašnjava cilindarsku glavu, kućište motora, poklopac cilindarske glave - Objašnjava pokretne dijelove motora: klip, klipni prstenovi, osovinica klipa - Opisuje klipnjaču - Opisuje koljenasto vratilo i zamajac

Formativni ciljevi učenik - Razlikuje nepokretne dijelove motora - Razlikuje ulogu i elemente cilindarske glave - Razlikuje pokretne dijelove motora - Upoređuje ulogu klipa, klipnih prstenova, osovinice klipa - Upoređuje ulogu i sastavne dijelove koljenastog vratila i zamajca

Razvodni mehanizam - Objašnjava razvodni mehanizam - Opisuje bregasto vratilo - Opisuje ventilski sklop - Opisuje sistem za podešavanje zazora razvodnog mehanizma - Opisuje konstruktivna rješenja razvodnog mehanizma prema položaju i broju razvodnih elemenata



- Dijelovi motora Razvija pozitivan odnos prema - Fotografije kvalitetu rada i - Posjeta radionici ispunjavanju radnih obaveza

- Dijelovi motora - Razlikuje elemente - Razvija pozitivan odnos prema razvodnog Vježbe: kvalitetu rada i mehanizma - Softver simulacije ispunjavanju radnih rada motora - Upoređuje ulogu i obaveza način rada razvodnog mehanizma - Razlikuje ulogu ventilskog sklopa i njegove elemente - Upoređuje mehanički i elektromagnetni način otvaranja ventila Napajanje OTO- motora gorivom i vazduhom - Razvija pozitivan - Uočava ulogu i - Objašnjava rezervoar odnos prema zaštiti način rada sistema za gorivo okoline za napajanje - Objašnjava pumpu za gorivom gorivo - Uočava ulogu i - Objašnjava osnovni način rada karburator karburatora - Objašnjava stvaranje radne smješe kod OTO - Uočava načine formiranja radne motora smješe kod OTO - Definiše dopunske uređaje na karburatoru motora - Objašnjava elektronski - Razlikuje dopunske uređaje na upravljane uređaje za karburatoru obrazovanje smješe - Objašnjava sisteme sa - Razlikuje rješenja i

35

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik način rada sistema kontinualnim napajanja obrazovanjem smješe vazduhom i gorivom - Objašnjava sisteme sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem pritiska u usisnoj grani - Objašnjava sisteme sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem protoka vazduha - Objašnjava centralizovane sisteme sa direktnim ubrizgavanjem Napajanje dizel motora gorivom - Razlikuje elemente - Objašnjava ulogu i sistema za elemente sistema za napajanje dizel-motora napajenje dizelmotora gorivom - Uočava način - Objašnjava ulogu funkcionisanja pumpe niskog pritiska pumpe niskog - Objašnjava linijsku pritiska pumpu - Uočava načine rada - Objašnjava rotacionu i elemente pumpe pumpu visokog pritiska - Objašnjava regulatore - Uočava ulogu broja obrtaja - Objašnjava elektronsku regulatora kontrolu ubrizgavanja - Razlikuje ulogu i goriva kod dizel-motora način funkcionisanja - Objašnjava sistem sistema pumpa – pumpa – brizgač brizgač Sistem za paljenje OTO motora - Interpretira princip - Opisuje akumulator baterijskog sistema - Opisuje bobinu, paljenja razvodnik paljenja i - Uočava ulogu platinsku dugmad - Objašnjava princip rada svjećica - Uočava ulogu, svjećica elemente i način - Objasnjava regulatore funkcionisanja ugla pretpaljenja uređaja za paljenje - Objašnjava smješe tranzistorsko paljenje - Objašnjava elektronsko - Upoređuje različite sisteme paljenja paljenje - Objašnjava potpuno elektronsko paljenje

36



- Posjeta Razvija pozitivan odnos prema zaštiti automehaničarskoj radionici okoline

Razvija samopouzdanje

- Rad na modelu Vježbe: - Softver simulacije rada sistema za paljenje

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik - Objašnjava magnetni sistem paljenja Sistem za podmazivanje motora - Razvija pozitivan - Objašnjava princip rada - Razlikuje načine odnos prema zaštiti podmazivanja sistema za okoline motora podmazivanje - Skicira šeme sistema podmazivanja - Shvata ulogu i značaj podmazivanja za rad motora Sistem za hlađenje motora - Razvija ekološku - Uočava ulogu - Objašnjava ulogu svijest hlađenja motora sistema za hlađenje, navodi vrste hlađenja i - Razlikuje načine hlađenja motora princip rada - Skicira elemente - Objašnjava elemente sistema hlađenja sistema za hlađenje motora motora tečnošću - Objašnjava princip rada - Upoređuje vodeno i vazdušno hlađenje vazdušnog hlađenja motora motora - Obrazlaže karakteristike vodenog i vazdušnog hlađenja motora Savremena tehnička rješenja na motorima - Upoređuje klasični - Razvija pozitivnu - Objašnjava direktno orijentaciju prema sistem ubrizgavanje benzina zanimanju karburatorskog - Objašnjava slojevito stvaranja smješe ubrizgavanje (u više benzina i vazduha, faza) benzina indirektnog i - Opisuje sistem fazno direktnog pomjerenog ugla ubrizgavanja bregova bregastog - Analizira prednosti vratila(promjenljivo savremenih vrijeme otvaranja postupaka ventila) ubrizgavanja dizel - Opisuje sistem goriva u odnosu na promjene profila klasični bregova bregastog - Crta dijagrame vratila zavisnosti obrtnog - Starter-generator momenta od broja (alternator) obrtaja motora - Ilustruje i objašnjava slojevitog i šemu dvostepenog klasičnog punjača motora-

37


Vježbe: - Softver simulacije rada sistema i mehanizama motora

-

-

-

-

Informativni ciljevi i sadržaji učenik mehanički i turbokompresor Ilustruje i objašnjava turbine promjenljive geometrije Opisuje sistem isključivanja pojedinih cilindara) Opisuje i objašnjava ulogu kontrarotirajućeg vratila za ublažavanje oscilacija radilice i vibracija motora Objašnjava elektronsko komandovanje gasom i kočnicom Poznaje elektronsku kontrolu proklizavanja pogonskih točkova Opisuje recirkulaciju dijela izduvnih gasova Opisuje filter čestice izduvnih gasova sa naknadnim sagorijevanjem Opisuje naknadno sagorijevanje čestica izduvnih gasova Nabraja i opisuje alternativna goriva: biodizel, bioalkohol (etanol, metanol), vodonik Nabraja i opisuje alternativne pogone: Hibridni pogon automobila, elektromotrni pogon, solarne ćelije

Formativni ciljevi

-

-

-

-

-

-

-

-

učenik ubrizgavanja Crta dijagrame otvaranja ventila promjenljive geometrije Uočava uticaj promjenljive geometrije ventila na rad motora Upoređuje prednosti Separ prečistača u odnosu na klasični prečistač dizel goriva Upoređuje princip rada i karakteristiku obrtnog momenta dvostepenog punjača motora i turbine Upoređuje konstrukciju kontrarotirajućeg vratila i prigušivača oscilacija na radilici Upoređuje sastav, ulogu i prednost sistema za kontrolu proklizavanja pogonskih točkova pri polasku vozila Analizira sadržaj u izduvnim gasovima Upoređuje alternativna goriva (alkoholna goriva, vodonik, tečni gas) Upoređuje razloge i opravdanost primjene hibridnog pogona (elektromotornog i pogona gorivnom ćelijom)

38



Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Koncepcija gradnje motornih vozila - Razvija pozitivnu - Razlikuje sklopove - Navodi sklopove orijentaciju prema putničkog putničkog zanimanju automobila automobila - Razvija tehničku - Razlikuje sklopove - Navodi sklopove kulturu teretnog vozila teretnog vozila - Razlikuje sklopove - Navodi sklopove autobusa autobusa Okvir- ram, karoserija, nadgradnja i priključni uređaji - Razlikuje - Opisuje karakteristične karakteristične konstrukcije konstrukcije karoserije karoserije i ramova - Skicira priključne motornih vozila uređaje - Opisuje priključne uređaje Sistem prenosa snage - Upoznaje ulogu spojnice i klasifikaciju spojnica - Objašnjava frikcione i centrifugalne spojnice - Objašnjava komandne mehanizme spojnice - Objašnjava hidrauličnu spojnicu - Objašnjava elektromagnetnu spojnicu - Opisuje mjenjač i navodi ulogu i elemente mjenjača - Objašnjava mjenjač sa nepokretnim osama vratila - Objašnjava princip rada nesinhronizovanog mjenjača - Objašnjava princip rada sinhronizovanog mjenjača - Objašnjava mjenjače sa pokretnim osama vratila (planetarni


Vježbe: - Softver sa varijantama gradnje motornih vozila - Katalozi proizvođača

Vježbe: - Na katalozima proizvođača, elektronskim i štampanim, učenici upoređuju sisteme karoserija i priključne uređaje

- Posjeta voznom - Upoređuje različite - Razvija pozitivan parku transportnog odnos prema vrste spojnica preduzeća kvalitetu rada i - Analizira frikcione i ispunjavanju radnih centrifugalne obaveza spojnice - Razlikuje komandne - Razvija zalaganje za mehanizme spojnice ekonomičnost, efikasnost i - Interpretira princip rada sinhronizovanog produktivnost mjenjača - Uočava funkciju planetarnih mjenjača - Uočava princip rada kontinualnih prenosnika - Upoređuje princip rada hidrodinamičkog i hidromehaničkog mjenjača - Uočava rad reduktora i navodi njegovu primjenu

39

Informativni ciljevi i sadržaji učenik mjenjači) - Objašnjava mehaničke kontinualne prenosnike - Objašnjava princip rada hidrodinamičkog i hidromehaničkog mjenjača - Objašnjava reduktor Sistem oslanjanja - Objašnjava sistem oslanjanja motornih vozila, vrste i klasifikacije sistema oslanjanja - Objašnjava kinematske karakteristike oslanjanja - Objašnjava elastične sisteme oslanjanja - Definiše elemente za prigušenje - Objašnjava stabilizatore Sistemi za upravljanje - Objašnjava ulogu sistema za upravljanje i elemente - Objašnjava upravljački mehanizam - Objašnjava prenosni mehanizam - Objašnjava stabilizaciju i postavljanje upravljačkih točkova - Objašnjava ulogu servo-uređaja upravljačkog mehanizma Sistem za kočenje - Objašnjava mehanizam za kočenje, navodi


Formativni ciljevi učenik


Razlikuje elemente - Razvija sposobnost za timski rad sistema za oslanjanje po njihovoj funkciji Uočava značaj kinematike vođenja točkova Razlikuje sisteme oslanjanja Uočava ulogu i način funkcionisanja amortizera

- Katalozi proizvođača

Upoređuje ulogu, - Razvija smisao za sastavne dijelove i ekonomičnost i način funkcionisanja produktivnost upravljačkog mehanizma Analizira stabilizaciju vozila Razlikuje uglove postavljanja upravljačkih točkova

Vježbe: - Softver sistem za upravljanje

Uočava princip rada - Razvija preciznost u Vježbe: - Na katalozima radu, efikasnost, sistema za kočenje proizvođača, usmjerenost ka Skicira elemente

40

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik kočnica razvoju ulogu i elemente - Uočava ulogu i - Objašnjava doboš načine kočnice funkcionisanja - Objašnjava disk hidraulične kočnice kočnice - Obrazlaže mehanički - Upoređuje ulogu i prenosni mehanizam način rada servouređaja i stranog - Objašnjava energetskog izvora hidraulični prenosni - Uočava ulogu i način mehanizam funkcionisanja - Obrazlaže hidraulične prenosne pneumatske kočnice instalacije sa servo- - Rukuje sa uređajem i sa mehanizmima za stranim energetskim kočenje priključnog izvorom vozila - Objašnjava - Skicira kočni ventil i pneumatske kočni cilindar prenosne mehanizme kočnice - Objašnjava jednovodne i dvovodne pneumatske prenosne mehanizme za kočenje priključnog vozila - Obrazlaže princip rada kočnog ventila i kočnog cilindra - Objašnjava motorni usporač - Objašnjava hidropneumatske kočnice Točak i njegove osnovne mehanike kretanja i otpori pri vožnji vozila - Uočava ulogu i građu - Shvata značaj i - Objašnjava ulogu i potrebu za timski rad pneumatika konstruktivne oblike - Razlikuje oznake na točka i spremnost za pneumaticima - Objašnjava građu pomoć - Upoređuje pojedine pneumatika konstruktivne oblike - Objašnjava pneumatika označavanje pneumatika Otpori pri kretanju vozila i osovinski pritisci - Objašnjava otpor pri - Upoređuje sile - Razvija smisao za kotrljanju otpora pri kretanju preciznost - Objašnjava otpor vozila vazduha - Skicira sile otpora

41

Preporuke za izvođenje nastave elektronskim i štampanim, učenici prepoznaju i analiziraju sisteme za kočenje

Tabelarni prikaz oznaka pneumatika na primjeru

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik - Definiše koeficijent - Izračunava sile otpora otpora vazduha - Uočava otpor nagiba - Objašnjava otpor puta nagiba puta - Objašnjava otpor inercijalnih sila Bilans snage i pogonske karakteristike - Razvija smisao za - Uočava - Definiše karakteristike karakteristike preciznost i tačnost motora pogonskog motora - Definiše spoljašnje - Upoređuje vučno brzinsku i dinamičku brzinske karakteristiku vozila karakteristike motora - Skicira vučno- Definiše silu na brzinsku i dinamičku pogonskim točkovima karakteristiku vozila - Objašnjava vučno - - Upoređuje brzinu, brzinske ubrzanje, vrijeme i karakteristike vozila put ubrzanja - Definiše dinamičku - Izračunava brzinu, ubrzanje, vrijeme i karakteristiku vozila - Definiše maksimalnu put ubrzanja - Skicira dijagrame brzinu vozila brzine, ubrzanja - Definiše ubrzanje vremena i puta vozila ubrzanja - Definiše vrijeme - Skicira bilanse snage ubrzanja vozila - Definiše put ubrzanja - Objašnjava bilanse snage vozila - Definiše prenosni odnos glavnog prenosnika Kontrolno-mjerni instrumenti na vozilu - Razvija materijalnu - Uočava elemente i - Opisuje komandnu odgovornost ulogu komandne tablu table - Objašnjava - Razlikuje pojedine kontrolno-mjerne kontrolno-mjerne instrumente na instrumente vozilu - Rukuje sa kontrolno mjernim instrumentima na vozilu Tehničko održavanje motornih vozila - Uočava organizaciju - Razvija zalaganje, - Objašnjava pojam efikasnost i tehničkog servisa i navodi ekonomičnost održavanja podjelu

42


Vježbe: - Softver simulacije rada sistema i mehanizama motora

Vježbe: - Softver simulacije kontrolno mjernih instrumenata na vozilu

- Posjeta servisu - Uputstva za tehničko održavanje vozila

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik - Razlikuje vrste i - Objašnjava parametre tehničkog vidove tehničkog održavanja održavanja vozila - Objašnjava tehničko - Planira tehnički i kontrolni pregled održavanje vozila vozila - Objašnjava način - Rukuje sa tehničkom organizacije dokumentacijom tehničkog vozila održavanja Izvori električne energije i svjetlosna signalizacija - Upoređuje šeme - Razvija materijalnu - Opisuje autoelektrične instalacije odgovornost kablove, osigurače, prekidače i releje i opreme na vozilu - Opisuje uređaje za - Uočava i razlikuje osvjetljavanje puta i elektro instalacije na svjetlosnu vozilu signalizaciju - Uočava ulogu i način - Opisuje električne funkcionisanja brisače i perače uređaja za vjetrobrana osvjetljenje puta - Ilustruje šematski - Uočava ulogu i način prikaz elektrofunkcionisanja instalacije vozila uređaja za svjetlosnu - Objašnjava uređaje signalizaciju za zagrijavanje i - Rukuje sa uređajima ventilaciju za grijanje i ventilaciju vozila


- Šeme - Dijelovi - Softver

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J.Lenasi,T.Ristanović,Motori i motorna vozila,Zavod za izdavanje udžbenika i nastavnih sredstava,Beograd, 2003. - N.Janićijević, Tehnologija obrazovnog profila,Zavod za izdavanje udžbenika i nastavnih sredstava,Beograd, 2004. - D.Janković,Priručnik za automehaničare,Zavod za izdavanje udžbenika i nastavnih sredstava,Beograd, 2002. - D.Simić, Motorna vozila, Naučna knjiga, Beograd,1978. - P.Todorović,Motorna vozila, Naučna knjiga, Beograd, 2005. - J.Lenasi,Motorna vozila, Zavod za izdavanje udžbenika i nastavnih sredstava, Beograd,2005. - LJ.Duraković,Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem,Zavod za izdavanje udžbenika i nastavnih sredstava,Beograd, 2005. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u učionici opremljenoj računarom i projektorom sa pratećim softverima koji prate potrebe nastave;modelima vozila i šemama. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. 43

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani mašinski inženjer - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj 10. Povezanost predmeta Znanja - Uređaji motora - Sastavni dijelovi motora

- Sistemi na vozilu

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Praktična nastava - Dijelovi motora i uređaji na motoru - Praktična nastava - Neispravnosti i način otklanjanja neispravnosti na motoru - Osnovi mašinstva - Elastične veze - Ležišta i ležajevi - Opterećenja, naponi i naprezanja mašinskih elemenata - Elementi obrtnog kretanja

44

1.2.6.C. PRAKTIČNA NASTAVA 1.2.6.C.1 PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: OPŠTA MAŠINSKA PRAKSA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i oblicima nastave



252

Ukupno 252

252

Praktična nastavaOdjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijaju odgovornost i preciznosti u radu. - Usvajanje osnovnih znanja o tehnološkim postupcima obrade materijala i izrade dijelova. - Razvijanje tehničke kulture. - Razvijanje radnih navika, tolerantnog odnosa među ljudima i sposobnosti za timski rad. - Razvijanje preciznosti, upornosti i odgovornosti prilikom izvođenja radnih zadataka. - Upoznavanje i primjenjivanje propisa zaštite na radu i zaštite životne okoline. - Osposobljavanje za samostalno izvođenje posla, stručno odlučivanje i usvajanje novih znanja na svom stručnom području. - Sticanje praktičnih znanja o pravilnom korišćenju sredstava zaštite na radu i zaštite životne sredine.

45

4. Sadržaj/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Radionica - Razvija - Upoznaje radionicu i radna mjesta odgovornost, - Upoznaje sredstva urednost, tačnost, zaštite i zaštitu na preciznost radu - Upoznaje sa - Stiče pozitivnu pripremom i orijentaciju prema održavanjem zanimanju radnog mjesta, radnom i tehnološkom disciplinom

Mjerenje i kontrolisanje - Mjeri dužine - Definiše pojam radioničkim mjerenja i lenjirima, metrima kontrolisanja i pantljikama - Navodi alate za - Pomoću šestara mjerenje dužina i različitih vrsta uglova i objašnjava prenosi mjere sa princip rada sa radnog predmeta njima na alat i obrnuto - Mjeri dužine univerzalnim mjerilom sa nonijusom - Mjeri dubine dubinomjerom - Mjeri mikrometrima za spoljno i unutrašnje mjerenje i za mjerenje dubina - Ispituje pravilnost obrtaja vratila, paralelnost površina i drugo

- Stiče radne navike - Stiče preciznost u radu

46


- Učenici se upoznaju sa načinom pisanja dnevnika praktične nastave - Svaki učenik samostalno vodi dnevnik - Dnevnik se ovjerava na kraju školske godine - Učenik je dužan da čuva dnevnik praktične nastave iz svih razreda, jer se ovjereni dnevnici prilažu uz prijavu na završni ispit i predstavljaju uslov za pristupanje ispitu Vježbe: - Mjerenja univerzalnim mjerilom sa nonijusom, dubinomjerom, mikrometrima za spoljno i unutrašnje mjerenje, komparatorom



Formativni ciljevi

učenik komparatorom - Bira i pravilno kontroliše tolerancijskim mjerilima - Kontroliše površine lenjirima i libelama Pribor za stezanje i pridržavanje - Postavlja radni - Upoznaje se sa predmet u pribor priborom za za stezanje stezanje i - Steže radni pridržavanje i predmet načinom njegove mehaničkim primjene priborom (steznom - Navodi pravila glavom, stezanja mengelama, - Navodi i objašnjava šapama, pravila održavanja ekcentrima, i čuvanja pribora oprugama) za stezanje i - Steže magnetima pridržavanje - Pridržava radne predmete različitim priborima za pridržavanje (glave, držači, vratila, ključevi) - Rastavlja, čisti, podmazuje i sastavlja pribor za stezanje i pridržavanje Ocrtavanje i obilježavanje - Bazira radni - Objašnjava pojam predmet i ocrtavanja i priprema površine obilježavanja na za ocrtavanje metalu i njegovu - Koristeći različite primjenu alate crta i - Navodi alate za obilježava zadate ocrtavanje i centre rupa, crta obilježavanje na paralelne linije i metalu i linije paralelne ili objašnjava način upravne sa ili na rada sa njima ose predmeta, - Obrazlaže pravila prenosi mjere na izbora alata i rada radni predmet, sa njima crta krugove i nanosi jednake podjeljke, 47


- Podiže tehničku kulturu

Vježbe: - Stezanja (prihvatanja) raznih oblika obradaka različitim priborima (steznom glavom, mengelama, šapama, ekscentrima, oprugama)

- Stiče preciznost u radu

Vježbe: - Ocrtavanja pomoću pribora i alata za ocrtavanje (magnetna prizma, lenjiri, igle za crtanje, šestari, obilježvači, visinomjer, šabloni)



Formativni ciljevi učenik obilježava slovima, brojevima, bojom, prenosi elemente sa crteža u datoj razmjeri na pripremak - Održava alat, pribor za ocrtavanje i obilježavanje - Pridržava se pravila zaštite na radu

Turpijanje - Upoznaje se sa pravilnim držanjem tijela pri obradi - Navodi vrste turpija, oblik zuba, vrste i finoću nasjeka - Objašnjava način rada sa turpijama Odsijecanje materijala - Nabraja vrste sjekača i objašnjava pravila rukovanja sjekačem - Navodi vrste makaza, uslove primjene, način rada i pravila rukovanja

Određuje pravilnu visinu stege Bira turpiju u zavisnosti od kvaliteta obrade koji je zadat na radioničkom crtežu Obrađuje površine turpijanjem


Vježbe - Turpijanje sa različitim oblicima i nasjecima turpija

Bira sjekač odgovarajuće geometrije u zavisnosti od materijala Uvježbava rad sa sjekačem u položenom i strmom položaju Siječe limove ručnim i mašinskim makazama - Nabraja vrste testera, način rada - Siječe šipkasti materijal (čelični, i pravila rukovanja plastični, bakarni, mesingani, keramički) - Reže materijal ručnom i mašinskom testerom - Reže tanke predmete testerom - Cisti i održava mašine, alat i pribor Bušenje, upuštanje i razvrtanje - Nabraja alate i - Bira alate u 48

- Razvija tehnološku disciplinu

Vježbe: - Odsijecanje materijala sjekačem, ručnim i mašinskim makazama, ručnom i mašinskom testerom

- Stiče sigurnost i

Vježbe:

Informativni ciljevi i sadržaji učenik mašine za bušenje - Objašnjava način rada na bušilicama sa alatima za bušenje, upuštanje i razvrtanje - Razumije pojam režima rezanja - Navodi pravila pri bušenju Rezanje navoja - Nabraja vrste alata za rezanje navoja i objašnjava postupke rada sa njima

Struganje - Nabraja vrste mašina i alate za struganje - Objašnjava pojam mjerodavni režim rezanja - Objašnjava postupke rada pri rezanju Glodanje - Nabraja vrste mašina i alate za obradu glodanjem - Objašnjava pojam mjerodavni režim rezanja - Objašnjava postupke rada pri rezanju Brušenje - Nabraja vrste mašina i alate za obradu brušenjem - Objašnjava pojam mjerodavni režim pri brušenju

Socijalizacijski ciljevi učenik preciznost u radu

Formativni ciljevi učenik zavisnosti od zahtjeva na crtežu - Zabušuje, buši, proširuje i razvrće otvore i rupe na limovima, cilindričnim, prizmatičnim radnim predmetima - Čisti i održava radno mjesto

- Razvija svijest o potrebi sistematike u radu

- Ručno urezuje i narezuje navoje - Urezuje navoje na bušilici - Uočava uticaj sredstva za podmazivanje na kvalitet navoja - Izrađuje jednostavnije predmete struganjem na univerzalnom strugu (struže cilindre i konuse, reže navoje) - Održava radno mjesto

Preporuke za izvođenje nastave - Bušenje, upuštanje i razvrtanje

Vježbe: - Ručno urezuje i narezuje navoje

Vježbe: - Struganja jednostavnih oblika obratka na univerzalnom strugu

- Izrađuje jednostavnije predmete glodanjem na univerzalnoj glodalici (ravne površine, izrađuje žljebove, konuse) - Održava radno mjesto

- Stiče sigurnost i preciznost u radu

Vježbe: - Izrađuje jednostavnije predmete glodanjem na univerzalnoj glodalici (ravne površine, izrađuje žljebove i dr.)

- Obrađuje jednostavnije predmete brušenjem - Održava radno mjesto

- Razvija odgovornost prema potrebi pridržavanja standarda u radu

Vježbe: - Izvodi osnovne operacije brušenja

49

Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Objašnjava postupke rada pri brušenju Površinska zaštita - Objašnjava procese kod korozije - Navodi uzroke korozije - Poznaje različite vrste hemijskih prevlaka na čeliku i lakim metalima

Obrada limova - Poznaje funkciju i postupke ravnanja, savijanja, porubljivanja, previjanja i plastičnog oblikovanja limova Zakivanje materijala - Nabraja vrste zakivanja i zakovice - Objašnjava postupak zakivanja Lemljenje - Poznaje procese pri lemljenju, lemove, alate, sredstva za zaštitu

Zavarivanje - Objašnjava procese zavarivanja - Razumije proces zavarivanja



- Površinski zaštićuje površine: uljima i mastima, bojama i lakovima, prevlakama od plastičnih masa, prevlakama od metalnih masa koji ne oksidiraju, hartijom za zaštitu od korozije i na druge načine - Uočava karakteristike i ocjenjuje kvalitet metalnih zaštitnih prevlaka

- Uviđa važnost očuvanja čovjekove okoline

Vježbe: - Priprema (čisti) površine za zaštitu i izvodi zaštitu metalnih površina premazima

- Ravna limove - Ravno savija ivice limova - Ručno plastično oblikuje limove - Ispravlja profile i žice

- Uviđa važnost pridržavanja pravila zaštite na radu

Vježbe: - Obrade limova


- Spaja limove zakivanjem - Razdvaja zakovane spojeve

Vježbe: - Spaja limove hladnim zakivanjem

- Priprema materijal, priprema alat i izvodi meko lemljenje - Bira sredstva i pribor za tvrdo lemljenje i izvodi postupak

- Stiče sigurnost i preciznost u radu

Vježbe: - Meko i tvrdo lemljenje

- Razlikuje boce za vodonik i acetilen - Obrazlaže funkciju redukcionih

- Poštuje sistematičnost u radu

Vježbe: - Priprema predmeta i izvođenje zavarivanja, uz

50

Informativni ciljevi i sadržaji učenik topljenjem, električnog zavarivanja i zavarivanja pod pritiskom


Formativni ciljevi

-

-

Automehaničarski alat i - Upoznaje se sa automehaničarskim alatom i priborom (ručni, univerzalni, specijalni) i mjernim alatom i priborima,razumije principe njihovog rada i upotrebe -

učenik ventila, rad gorionika, proces vođenja gorionika i žice, ulogu praškova i pasta Uvježbava tehnike rada pri gasnom zavarivanju i sječenju Obrazlaže princip rada aparata za elektrolučno zavarivanje Priprema predmet i izvodi zavarivanje pribor Vrši čišćenje, kontrolu (vizuelno ili uređajem), podmazivanje i slaganje automehaničarskog (ručnog, univerzalnog, specijalnog) alata i pribora Vrši provjeru ispravnosti moment ključa, izvlakača, mjerača pritiska u cilindrima, stetoskopa, mjerne viljuške, aerometra, regloskopa, luksmetra i drugim

Preporuke za izvođenje nastave primjenu različitih vrsta spojeva i zavara - Ispitivanje zavarenih spojeva savijanjem i probom preloma

- Stiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

Vježbe: - Čišćenje, kontrola (vizuelno ili uređajem), podmazivanje i slaganje automehaničarskog (ručnog, univerzalnog, specijalnog) alata i pribora

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - P.Šojić,S.Simić,Tehnologija zanimanja za automehaničare, Zavod za udžbenike, Beograd,2003. - S.Urošević,Proizvodno mašinstvo I dio,Nučna knjiga, Beograd,1984. - S.Miljanić,Praktični radovi glavnih zanimanja metalske struke, Zavod za izdavanje udžbenika,Beograd,1988. - B.Kraut,Strojarski priručnik,Tehnička knjiga,Zagreb,1982. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Radionice sa radnim mjestima za mehaničku obradu rezanjem sa: - kompletima reznog alata, steznog pribora, mjernog i kontrolnog alata; - mašinama, alatima i priborom za sječenje, savijanje i prosijecanje; - spajanje materijala sa opremom, alatima i priborom za zavarivanje, lijepljenje, lemljenje, zakivanje; 51

- montažu i demontažu sa ručnim i mašinskim alatom, priborom za stezanje i pridržavanje; - mjernim i kontrolnim priborom i uređajim; - površinsku zaštitu i izolaciju sa alatom i opremom za farbanje, lakiranje. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - U toku klasifikacionog perioda učenik treba da ima najmanje dvije ocjene, od kojih jedna treba da bude usmena provjera znanja. Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz: - usmenih odgovora i aktivnosti učenika na časovima; - provjere praktičnih znanja (razumijevanje poslova i zainteresovanost učenika, urednost, preciznost, tačnost, odgovoran odnos prema alatu, materijalima, instrumentima, opremi i poštovanju propisa zaštite); - redovnosti i kvaliteta vođenja dnevnika. - Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Viša stručna sprema iz područja mašinstva, uz prethodno obrazovanje za bravara, mašinbravara ili alatničara, VKV - V stepen-bravar, mašinbravar, alatničar ili automehaničar 9. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 10. Povezanost predmeta Znanja - Obrada mašinskih dijelova - Obrada mašinskih dijelova - Automehaničarski alati i pribori

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Osnovi mašinstva - Metali i legure - Motori i motorna vozila

52

- Sistemi na motornom vozilu

1.2.6.C.2. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv dijela predmeta: ODRŽAVANJE MOTORNIH VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Vrste nastave Praktična Teorija Vježbe nastava 252 231 483

Ukupno

252 231 483

Praktična nastava: Odjeljenje se dijeli na grupe do 17 učenika. 3. Opšti ciljevi nastave - Razvijanje sposobnosti za organizaciju i kontrolu rada na održavanju vozila. - Upoznavanje tehnološkog postupka montaže i demontaže sklopova i uređaja na vozilu. - Sticanje osnovnih praktičnih znanja za korišćenje savremenih alata, pribora, oruđa i uređaja za rad. - Upoznavanje elektroničkih komponenti i uređaja na motornom vozilu. - Upoznavanje električnih instalacija na motornim vozilima. - Osposobljavanje za korišćenje savremene opreme za dijagnostiku vozila i vršenje tehničkog pregleda. - Razvijanje tehničke kulture. - Razvijanje radnih navika, tolerantnog odnosa među ljudima i sposobnosti za timski rad. - Razvijanje preciznosti, upornosti i odgovornosti prilikom izvođenja radnih zadataka. - Upoznavanje i primjenjivanje propisa zaštite na radu i zaštite životne okoline.

53

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Goriva, maziva i tehničke tečnosti - Navodi vrste goriva - Uočava značaj goriva koja koriste motorna - Razumije oznake vozila oktanskog broja - Opisuje - Razumije oznake karakteristike cetanskog broja pojedinih vrsta - Određuje pravilno goriva skladištenje i - Navodi vrste i čuvanje goriva osobine različitih - Razlikuje maziva vrsta maziva prema vrsti i - Objašnjava uređaje namjeni za podmazivanje - Određuje nivo ulja u motornih vozila motoru i karteru - Objašnjava - Planira karakteristike dolivanje,zamjenu tehničkih tečnosti i ulja,maziva i način korišćenja prečistača - Razlikuje tehničke tečnosti prema vrsti i namjeni - Uočava oznake tehničkih tečnosti prema vrsti i namjeni Izdvajanje i ugradnja akumulatora - Određuje nivo i - Opisuje namjenu gustinu elektrolita u akumulatora, sastav elektrolita i kontrolu akumulatoru i dopunjava ga nivoa elektrolita u - Određuje redoslijed akumulatoru skidanja i priključivanja klema na polove akumulatora - Izvodi izdvajanje i ugradnju akumulatora Svjetlosni uređaji na motornom vozilu - Nabraja uređaje za - Razlikuje uređaje za osvjetljenje puta na osvjetljenje puta i motornom vozilu svjetlosnu - Određuje ispravnost signalizaciju uređaja za - Navodi zadatak osvjetljenje vozila uređaja za davanje - Planira provjeru i zvučnih signala dopunu obavezne opreme vozila

54



Shvata značaj odgovornosti prema zaštiti životne sredine

- Vrši zamjenu ulja u motoru

Shvata značaj odgovornosti prema zaštiti životne sredine

- Kontrola nivoa i gustine elektrolita u akumulatoru - Akumulator

- Rezervne sijalice - Regloskop

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Hlađenje motora - Provjerava nivo - Razvija odgovornost - Navodi vrste tečnosti u sistemu za prema zaštiti životne hlađenja motora - Objašnjava sistem za hlađenje sredine hlađenje tečnošću - Određuje potrebu za - Objašnjava sistem za dolivanjem i hlađenje vazduhom zamjenom tečnosti Motorska armatura - Razlikuje sklopove - Nabraja glavne - Shvata značaj za motora dijelove i sklopove pomoć i razvijanje - Uočava razliku motora timskog rada - Pojašnjava pokretne između pokretnih i nepokretnih dijelova i nepokretne dijelove motora - Uočava tehničko - Objašnjava razlike tehnološki postupak oto i dizel motora izdvajanja motora iz - Objašnjava pripremu šasije radnog prostora, - Uočava postupak radnog mjesta i izgradnje i ugradnje vozila za početak dijelova motora izdvajanja motora iz - Razlikuje odvojene šasije elemente i sklopove - Objašnjava odvajanje armature, komandi i agregata - Demonstrira izdvajanje motora iz šasije Izdvajanje glave motora i razvodnog mehanizma - Razvija spremnost i - Nabraja radnje koje - Razlikuje radnje koje treba obaviti da sposobnost za se rade prije saradnju i timski rad bi skinuli glavu skidanja glave motora motora - Uočava moguće - Demonstrira neispravnosti na izdvajanje glave glavi motora i zna motora kako ih otkloniti - Opisuje moguće neispravnosti glave - Uočava ulogu razvodnog motora i njihovo mehanizma otklanjanje - Razlikuje sastavne - Nabraja sastavne dijelove razvodnog elemente razvodnog mehanizma mehanizma - Razlikuje usisni i - Demonstrira zupčenje koljenastog izduvni ventil - Provjerava i bregastog vratila zategnutost - Demonstrira zupčastog kaiša podešavanje zazora između bregova

55


- Zamjena tečnosti u sistemu za hlađenje

- Rad u radionici

- Izdvajanje glave motora - Izdvajanje razvodnog mehanizma

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik bregastog vratila i ventila Izdvajanje klipne grupe i koljenastog vratila - Razlikuje klipove za - Razvija spremnost i - Objašnjava ulogu oto i dizel motore sposobnost za klipne grupe - Upoređuje klipne saradnju i timski rad - Demonstrira prstenove i zna izdvajanje klipne njihovu ulogu grupe - Uočava čeoni zazor - Objašnjava ulogu na sastavcima koljenastog vratila klipova - Demonstrira - Rukuje izmjenom izdvajanje ležajeva na klipnjači koljenastog vratila - Objašnjava - Razlikuje leteće i oštećenja ležeće rukavce koljenastog vratila - Razlikuje oznake na ležajevima i zna njihove položaje - Uočava (vizuelno) oštećenja koljenastog vratila Sistem za napajanje motora gorivom i vazduhom - Uočava funkciju - Objašnjava vrste - Razumije važnost sistema za napajanje sastavnih elemenata zaštite na radu sistema za napajanje oto motora gorivom - Nabraja sastavne motora gorivom dijelove sistema - Razlikuje - Objašnjava vrste neispravnosti i način sistema za napajanje otklanjanja tih dizel motora gorivom neispravnosti - Uočava način - Nabraja sastavne redovnog održavanja dijelove sistema za sistema napajanje dizel - Upoređuje ulogu i motora gorivom funkciju sastavnih - Objašnjava razlike elemenata sistema oto i dizel motora za napajanje dizel motora gorivom - Uočava namjenu pumpe niskog i pumpe visokog pritiska - Uočava zadatak brizgaljki i način provjere ispravnosti rada brizgaljki - Uočava način redovnog održavanja sistema za napajanje

56


- Rastavljanje i sastavljanje klipne grupe - Izdvajanje koljenastog vratila

- Sistem za napajanje oto motora gorivom - Sistem za napajanje dizel motora gorivom


Formativni ciljevi učenik dizel motora gorivom i vazduhom


Sistem za podmazivanje - Razvija odnos - Navodi ulogu sistema - Uočava ulogu kvaliteta rada i pojedinih dijelova za podmazivanje ispunjavanju radnih sistema - Nabraja sastavne obaveza dijelove sistema za - Upoređuje neispravnosti i način podmazivanje održavanja sistema - Objašnjava moguće neispravnosti i način za podmazivanje otklanjanja neispravnosti Sistem za hlađenje - Navodi ulogu sistema - Razlikuje ulogu - Razvija odnos dijelova sistema za hlađenje kvaliteta rada i - Upoređuje moguće - Nabraja sastavne ispunjavanja radnih neispravnosti i način obaveza dijelove sistema za održavanja sistema hlađenje - Objašnjava moguće neispravnosti i način otklanjanja neispravnosti Sistem za paljenje smješe - Podstiče spremnost - Opisuje uređaje za - Uočava osnovne za pomoć i zadatke sistema za paljenje smješe razvijanje timskog paljenje - baterijsko paljenje, rada - Razlikuje pojedine - tranzistorsko sisteme za paljenje paljenje, radne smješe i - elektronsko njihove sastavne paljenje, - potpuno elektronsko dijelove - Priključuje paljenje, mototester i zna da - magnetno paljenje pročita eventualne - Nabraja sastavne kvarove na sistemu dijelove pojedinih uređaja Sistem za startovanje motora


- Sistem za podmazivanje

- Sistem za hlađenje

- Dopuna akumulatora - Zamjena četkice na alternatoru - Zamjena četkica na elektropokretaču - Priključivanje motora na mototester

- Razvija snalažljivost, - Ispitivanje - Navodi ulogu sistema - Razlikuje izvore struje elektropokretača i za startovanje spremnost za - Upoređuje generator saradnju i preciznost provodnika motora jednosmjerne i - Nabraja sastavne naizmjenične struje, elemente ulogu generatora - Objašnjava princip električne energije rada - Uočava ulogu - Objašnjava način elektropokretača i održavanja sistema kako ga ispitati i zamijeniti

57



Formativni ciljevi

učenik - Ispituje osigurače i kutije osigurača - Crta i čita šeme elektro instalacija Elektro instalacije na vozilu - Razvija sposobnost - Razlikuje vrste - Upoznaje se sa logičkog razmišljanja provodnika koji se vrstama provodnika nalaze na vozilu na vozilu i zaključivanja - Opisuje prekidače na - Upoređuje vrste i primjenu prekidača vozilu, vrste i na vozilu kao i primjenu njihovu razliku - Objašnjava značaj - Upoređuje osigurače osigurača u na vozilu u pogledu električnim snage, oblika i instalacijama dimenzija - Objašnjava - Crta šemu sa električne šeme osiguračima i instalacija na potrošačima na motornom vozilu vozilu - Uočava otkaz i njegovo otklanjanje u električnim instalacijama na vozilu - Razlikuje električne šeme instalacija na motornim vozilima

58


Razred: TREĆI Informativni ciljevi i sadržaji učenik Spojnica - Objašnjava vađenje spojnice iz vozila - Navodi kvarove spojnice - Opisuje zamjenu lamele - Objašnjava kontrolu i zamjenu potisnog ležaja - Opisuje zamjenu hidraulične spojnice Mjenjački prenosnici - Objašnjava održavanje i moguće kvarove na mjenjačima - Objašnjava vađenje mjenjača i rastavljanje - Objašnjava opravku mehaničkih mjenjača - Objašnjava opravku hidrauličnih mjenjača - Objašnjava opravku električnih mjenjača - Opisuje sastavljanje mjenjača i ugrađivanje na vozilo Zglobni prenosnici - Opisuje održavanje zglobnih prenosnika i navodi kvarove - Opisuje opravku zglobnih prenosnika Pogonski most - Objašnjava održavanje pogonskog mosta - Objašnjava skidanje, dijelove pogonskog mosta Sistem za oslanjanje - Objašnjava


Formativni ciljevi učenik - Upoređuje postupak montaže i demontaže spojnice - Izvodi postupak zamjene elemenata spojnice


- Razvija tehničku - Rad u radionici kulturu - Zamjena spojnice - Razvija spremnost i sposobnost za saradnju i timski rad

- Uočava kvarove na - Razvija spremnost za - Rad u radionici pomoć - Izgradnja i ugradnja mjenjaču mjenjačkog - Izvodi postupak prenosnika vađenja, rastavljanja i satavljanja mjenjača

- Uočava postupak - Razvija ispravnost za - Rad u radionici zamjene elemenata pružanje i pružanje - Skidanje i ugradnja zglobnih prenosnika pomoći zglobnih prenosnika

- Uočava kvarove na pogonskom mostu - Uočava postupak opravke pogonskog mosta

- Podstiče spremnost - Održavanje pogonskog mosta za pomoć i razvijanje timskog rada - Razvija preciznost u radu

- Uočava kvarove na

- Razvija snalažljivost - Zamjena opruga i

59

Informativni ciljevi i sadržaji učenik održavanje i navodi kvarove na sistemu za oslanjanje - Objašnjava izgradnju i ugradnju elemenata na vozilo Sistem za upravljanje - Objašnjava održavanje sistema za upravljanje - Opisuje održavanje servo uređaja - Opisuje održavanje servo-upravljača - Opisuje kontrolu položaja upravljačkih točkova

Socijalizacijski ciljevi učenik u radu i ekonomičnost

Formativni ciljevi učenik sistemu oslanjanja - Održava elemenate sistema za oslanjanje

- Uočava način održavanja upravljačkog mehanizma - Upoređuje postupak skidanja i ugradnje elemenata sistema za upravljanje - Uočava način održavanja servo uređaja - Kontroliše položaj upravljačkih točkova

Sistem za kočenje - Uočava način - Objašnjava održavanje i kvarove održavanja sistema za kočenje mehaničke i hidraulične kočnice - Objašnjava opravku disk- kočnice - Objašnjava opravku doboš – kočnice - Objašnjava održavanje vazdušne kočnice - Navodi kvarove hidro-pneumatske kočnice - Navodi kvarove motorne kočnice Ram i karoserija - Opisuje održavanje - Uočava održavanje rama vozila rama vozila - Opisuje održavanje samonoseće karoserije putničkog automobila, teretnog vozila i autobusa Priključni uređaji motornog vozila - Opisuje održavanje - Uočava način priključnih uređaja održavanja

Preporuke za izvođenje nastave amortizera

- Zamjena glave upravljača - Zamjena servo uređaja - Podešavanje uglova upravljačkih točkova

- Razvija preciznost u - Zamjena glavnog i radu radnog cilindra - Razvija odgovornost - Zamjena doboša i diska kočnice

- Podstiče efikasnost u radu i ekonomičnost

- Podstiče efikasnost u radu i ekonomičnost

60



Formativni ciljevi

učenik priključnih uređaja Tehničko održavanje i opsluživanje vozila - Uočava organizaciju - Razvija zalaganje, - Objašnjava pojam efikasnost i tehničkog servisa i navodi ekonomičnost održavanja podjelu - Objašnjava parametre tehničkog održavanja vozila - Objašnjava tehničko održavanje vozila - Objašnjava način organizacije tehničkog održavanja Ispitivanje sistema za napajanje motora gorivom - Određuje nivo goriva - Razvija marljivost i - Objašnjava način preciznost u radu ispitivanja benzinske u karburatoru - Razvija ekološku - Određuje sastav pumpe svijest radne smješe - Objašnjava nivo - Uočava postupak goriva u lončetu ispitivanja PVP na karburatora probnom stolu - Objašnjava regulisanje praznog - Uočava postupak ispitivanja i hoda karburatora podešavanja količine - Objašnjava podešavanje sastava ubrizganog goriva smješe za različite - Uočava postupak ispitivanja i režime rada motora podešavanja - Objašnjava pumpu momenta početka visokog pritiska ubrizgavanja goriva PVP na probnom - Uočava postupak stolu ispitivanja i - Opisuje ispitivanje i podešavanje količine podešavanja regulatora pumpe ubrizganog goriva - Opisuje ispitivanje i - Uočava postupak ispitivanja i podešavanje podešavanja momenta početka brizgaljki ubrizgavanja goriva - Opisuje ispitivanje i podešavanje regulatora pumpe - Objašnjava održavanje i opravku rotacionih pumpi - Opisuje postupak ispitivanja i podešavanja brizgaljki

61


- Uputstva za tehničko održavanje vozila

- Praktične vježbe: Analiza izduvnih gasova

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Ispitivanje sistema za paljenje - Objašnjava - Ispituje i podešava ispitivanje i ugao pretpaljenja podešavanje ugla - Zna postupak zatvaranja kontakta ispitivanja sistema prekidača paljenja paljenja pomoću - Objašnjava osciloskopa ispitivanje i podešavanje ugla pretpaljenja - Opisuje upotrebu stroboskopske lampe - Opisuje ispitivanje sistema paljenja pomoću osciloskopa Ispitivanje točkova - Objašnjava statičku, - Upoređuje vrste uređaja za kontrolu i dinamičku i uravnoteženost kombinovanu točka neuravnoteženost - Izvodi radove na točka ispitivanju - Objašnjava uređaje uravnoteženosti za kontrolu točkova pomoću uravnoteženosti elektronskog uređaja točkova i uslove za ispitivanje - Izvodi radove na - Objašnjava kontroli položaja uravnoteženost upravljačkih točkova točka - Izvodi radove na - Objašnjava uređaje kontroli uglova točka za kontrolu uglova na optičkom prednjih točkova mjernom uređaju - Objašnjava kontrolu - Izvodi radove na položaja kontroli uglova točka upravljačkih točkova na elektronskom pomoću projektora uređaju - Objašnjava kontrolu položaja upravljačkih točkova pomoću optičkog mjernog uređaja - Objašnjava kontrolu položaja upravljačkih točkova pomoću elektronskih uređaja Tehnički pregled vozila - Objašnjava pojam - Razlikuje vrste tehničkog pregleda i tehničkih pregleda



- Razvija preciznost i tačnost u radu - Razvija ekološku svijest

- Rad u servisu

- Razvija preciznost i tačnost u radu

- Rad u servisu - Ispitivanje i podešavanje uravnoteženosti točka - Kontrola položaja upravljačkih točkova projektorom, optičkim i elektronskim uređajima

- Razvija tehničku kulturu

- Linija tehničkog pregleda

62

Informativni ciljevi i sadržaji učenik faze radova - Opisuje razloge dolaska na tehnički pregled - Objašnjava kontrolu uređaja za davanje svjetlosnih znakova - Opisuje utvrđivanje kočnih sila i kočnih efekata - Opisuje kontrolu izduvnih gasova - Opisuje kontrolu uglova prednjih točkova - Opisuje kontrolu ispravnosti velikog svijetla na vozilu - Objašnjava uređaje za mjerenje intenziteta zvuka - Opisuje mjerenje slobodnog hoda točka upravljača - Objašnjava administrativne poslove pri vršenju tehničkog pregleda

Formativni ciljevi

-

-

-

učenik Radi na kontroli uređaja za davanje svjetlosnih znakova Radi na mjerenju kočnih sila Radi na kontroli izduvnih gasova Radi na kontroli prednjih točkova Radi na kontroli velikih svjetala Radi na mjerenju intenziteta zvuka Radi na mjerenju slobodnog hoda točka upravljača Upoređuje administrativne poslove pri tehničkom pregledu

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija samopouzdanje pri radu - Razvija marljivost i preciznost - Razvija ekološku svijest


5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - N.Prgomelja,N.Pribićević,Opšta mašinska praksa,Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1992. - D.Janković, J.Janićijević,Tehnologija obrazovnog profila automehaničar za II razred, Zavod za udžbenike, Beograd, 2003. - D.Janković,J.Janićijević,Tehnologija obrazovnog profila automehaničar za III razred, Zavod za udžbenike, Beograd, 2004. - N.Janićijević, M.Terzić,Elektronski uređaji u automobilu,Tehnička škola, Beograd, 1993. - B. Vasić,D.Janković,Tehnologija održavanja vozila, Mašinski fakultet, Beograd, 2000. - D.Janković, N.Janićijević, Održavanje motornih vozila, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2000. - J.Lenasi,T.Ristanović,Motori i motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd, 2001. - D.Simić,Motorna vozila, Zavod za udžbenike, Beograd. - M.Radovanović, Pogonske materije, I deo, Goriva, Mašinski fakultet, Beograd, 1978. - N.Putnik,Garaže i servisi, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2000. - Priručnici za pojedine marke i tipove vozila - Autokatalozi i časopisi iz oblasti automobilizma.

63

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Radionice sa radnim mjestima za mehaničku obradu rezanjem: sa kompletima reznog alata, sa alatom za stezanje i pridržavanje mjernog i kontrolnog alata mašinama, alatom i priborom za sječenje i savijanje, za spajanje materijala zavarivanjem, lemljenjem, - model vozila, modeli pojedinih sklopova na vozilu, - stubna dizalica, - univerzalni i specijalni alat, - uređaji za podmazivanje, - dijagnostički aparati za utvrđivanje stanja sklopova, - računarom sa odgovarajućom programskom opremom za dijagnostiku, raznim sklopovima, modelima, elementima hidrauličnog i pneumatskog sistema, mjernim i kontrolnim instrumentima, - računarom sa odgovarajućim softverskim paketom (za simulaciju rada pogonskog motora i drugih sistema kao i tehnološki postupak opravke motornih vozila), grafoskopom, dijaprojektorom sa odgovarajućim slajdovima, - oprema za vršenje tehničkih pregleda. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Praktičan rad, po jedan rad u svakom klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - VI ili VII stepen iz područja mašinstva - VI ili VII stepen iz područja saobraćaja, smjer drumski saobraćaj - Automehaničar specijalista 10. Povezanost predmeta Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja Habanje dijelova i sklopova - Osnovi mašinstva - Metali i legure na vozilu - Goriva i maziva Električne instalacije na - Motori i motorna vozila - Poznavanje električnih motornom vozilu instalacija na motornom vozilu Sistem za hlađenje motora - Motori i motorna vozila - Neispravnosti i način Razvodni mehanizam otklanjanja neispravnosti Klipna grupa Koljenasto vratilo Sistem za napajanje oto motora gorivom Sistem za napajanje dizel motora gorivom Znanja

-

-

64

1.2.6.C.3 PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: PROPISI U DRUMSKOM SAOBRAĆAJU 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



Ukupno

252

252

252

252

3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa pravima, obavezama i odgovornosti u vezi zaštite na radu. - Upoznavanje, prihvatanje i poštovanje Zakona o bezbjednosti saobraćaja. - Razvijanje odgovornost i humanosti prema drugim učesnicima u saobraćaju. - Upoznavanje sa odredbama Zakona o prevozu u drumskom saobraćaju. - Upoznavanje sa odredbama Zakona o prevozu opasnih materija. - Osposobljavanje za primjenu teorijskog znanja u praksi. - Podsticanje aktivnog učešća u nastavi i permanentnog profesionalnog usavršavanja. - Razvijanje osjećaja za ekonomičnost. - Razvijanje pozitivne orijenacije prema zanimanju.

65

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Osnovni pojmovi o zaštiti na radu - Podstiče - Definiše i objašnjava - Shvata važnost razmišljanje preciznog i pojedine izraze iz - Razvija marljivost jedinstvenog Zakona o zaštiti na definisanja pojmova radu (zaposleni, poslodavac, zaštita na radu, radno mjesto, preventivne mjere...) Preventivne mjere zaštite na radu - Razvija sposobnost - Poznaje izvore - Opisuje izvore opažanja i opasnosti na radu opasnosti na radu upoređivanja - Navodi i objašnjava - Shvata značaj različitih opasnosti u preventivnih mjera preventivne mjere radu zaštite na radu Sredstva i oprema lične zaštite - Razvija - Razlikuje sredstva - Nabraja sredstva samopouzdanje zaštite na radu zaštite na radu - Razvija preciznost i - Nabraja opremu za - Demonstrira efikasnost ličnu bezbjednost na upotrebu HTZ opreme radu - Opisuje karakteristike pojedinih sredstava lične zaštite Prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih u vezi zaštite na radu - Shvata važnost - Nabraja prava - Razvija kritičko poznavanja prava i zaposlenih u vezi razmišljanje i obaveza zaposlenih zaštite na radu inicijativnost - Razlikuje disciplinsku - Nabraja obaveze zaposlenih u vezi i materijalnu zaštite na radu odgovornost - Objašnjava zaposlenih odgovornost zaposlenih u vezi zaštite na radu Osnovni pojmovi o bezbjednosti saobraćaja na putevima - Podstiče marljivost - Shvata važnost - Definiše osnovne preciznog i pojmove o jedinstvenog bezbjednosti definisanja pojmova saobraćaja na putevima Saobraćajna signalizacija - Upoznaje - Poznaje stvarne i - Razvija kritičko saobraćajne znakove apstraktne opasnosti razmišljanje i

66


Informativni ciljevi i sadržaji učenik - Upoznaje oznake na kolovozu i opremu puta - Upoznaje svjetlosne saobraćajne znakove - Upoznaje znakove i naredbe koje daje ovlašćeno lice Pravila saobraćaja - Upoznaje zajedničke odredbe ZOBS-a - Objašnjava radnje vozilom u saobraćaju - Opisuje i ilustruje uključivanje vozila u saobraćaj - Objašnjava kretanje vozila na putu - Poznaje propise vezane za brzinu kretanja vozila na putu - Objašnjava pravila skretanja vozila i propise vezane za prvenstvo prolaza - Upoznaje propise u vezi vozila sa pravom prvenstva prolaza i vozilo pod pratnjom - Poznaje propise u vezi saobraćaja na raskrsnici - Poznaje pravila mimoilaženja, preticanja, obilaženja parkiranja i zaustavljanja - Opisuje zvučne i svjetlosne znake upozorenja - Opisuje pravila vučenja vozila - Navodi propise vezane za upotrebu svjetala u saobraćaju i odstojanje između vozila - Opisuje saobraćaj tramvaja, radnih


Formativni ciljevi učenik koje nastaju zbog nepoštovanja saobraćajne signalizacije Poznaje oznake na kolovozu, uočava sličnosti i razlike

učenik inicijativnost - Podstiče samopouzdanje

Analizira opšte odredbe ZOBS-a Uočava značaj korišćenja sigurnosnih pojaseva Shvata uticaj brzine kretanja vozila na bezbjednost saobraćaja Uočava uticaj poštovanja pravila saobraćaja na bezbjednost saobraćaja Shvata značaj uzajamnog poštovanja i razumijevanja među učesnicima u saobraćaju Predviđa opasnosti pri prevozu tereta na vozilu Uočava opasnosti saobraćaja na prelazu puta preko željezničke pruge i na auto-putu Uočava specifičnosti saobraćaja tramvaja Analizira specifičnosti kretanja pješaka, a posebno djece

- Podstiče inicijativnost - Podstiče snalažljivost - Razvija samopouzdanje - Podstiče marljivost - Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

67


- Provjeru znanja vršiti putem testova u kojima je poželjno ponuditi više tačnih odgovora



Formativni ciljevi

učenik učenik učenik mašina, bicikla, bicikla sa motorom i motocikla - Opisuje saobraćaj zaprežnih vozila i gonjenje stoke - Opisuje kretanje pješaka i obaveze vozača prema pješacima - Objašnjava saobraćaj na prelazu preko pruge, u tunelu i na autoputu - Upoznaje propise vezane za teret na vozilu i prevoz lica vozilima - Upoznaje pravila za probne vožnje, sportske i druge priredbe na putu Dužnosti učesnika u saobraćaju u slučaju saobraćajne nezgode - Upoznaje propise - Zna obaveze u - Razvija vezane za dužnosti slučaju saobraćajne prilagodljivost učesnika u nezgode saobraćaju u slučaju saobraćajne nezgode Propisi vezani za vozače - Podstiče toleranciju - Zna uslove za - Upoznaje propise upravljanje vozilom - Razvija pozitivan vezane za uslove za upravljanje vozilom, - Poznaje kategorije odnos prema vozačkih dozvola i sticanje prava na zanimanju upravljanje vozilom i zdravstvene preglede vozača trajanje upravljanja vozilom - Navodi kategorije vozačkih dozvola i zdravstvene preglede vozača Propisi vezani za vozila - Podstiče - Poznaje vrste - Navodi uslove za inicijativnost registarskih tablica učestvovanje vozila - Podstiče - Poznaje način u saobraćaju snalažljivost registracije - Navodi vrste - Razvija motornih i registarskih tablica samopouzdanje priključnih vozila - Objašnjava - Podstiče marljivost - Shvata uticaj registraciju 68




Formativni ciljevi

učenik učenik učenik preventivnih mjera motornih i na bezbjedno priključnih vozila odvijanje saobraćaja - Navodi dimenzije, ukupne mase i osovinsko opterećenje motornih i priključnih vozila Posebne mjere bezbjednosti i kaznene odredbe - Podstiče spremnost - Shvata uticaj - Upoznaje posebne represivnih mjera na na saradnju mjera bezbjednosti (oduzimanje bezbjedno odvijanje - Razvija svijest o humanosti vozačke dozvole na saobraćaja licu mjesta, isključivanje iz saobraćaja, kazneni bodovi i evidencija) - Upoznaje kaznene mjere za prekršaje u saobraćaju Opšte odredbe Zakona o prevozu u drumskom saobraćaju - Podstiče - Definiše i objašnjava - Shvata važnost inicijativnost pravilnog pojedine izraze iz obilježavanja vozila - Podstiče marljivost Zakona o prevozu u u javnom prevozu drumskom - Analizira uslove za saobraćaju vozače u javnom - Navodi uslove za prevozu putnika vozila kojima se obavlja javni prevoz - Poznaje uslove za vozače pri prevozu - Navodi uslove za opasnih materija vozača vozila u javnom prevozu Uslovi za obavljanje prevoza u drumskom saobraćaju - Podstiče - Poznaje postupak - Navodi uslove za snalažljivost dobijanja licence za dobijanje licence za javni prevoz putnika javni prevoz putnika - Razvija samopouzdanje ili tereta ili tereta - Objašnjava izvod licence Prevoz putnika u javnom drumskom saobraćaju - Podstiče - Uočava razlike - Navodi propise inicijativnost između unutrašnjeg vezane za linijski - Podstiče marljivost i međunarodnog prevoz putnika linijskog prevoza - Objašnjava - Shvata potrebu i usklađivanje reda značaj usklađivanja vožnje redova vožnje u - Objašnjava unutrašnjem i registraciju i ovjeru

69




Formativni ciljevi

učenik učenik učenik međunarodnom redova vožnje prevozu putnika - Navodi propise vezane za slobodni - Upoređuje povremeni i prevoz putnika naizmjenični prevoz - Navodi propise putnika vezane za - Poznaje uslove za povremeni i dobijanje licence za naizmjenični prevoz pružanje usluga putnika autobuske stanice - Navodi propise vezane za rad autobuskih stanica Prevoz tereta u javnom drumskom saobraćaju - Podstiče - Zna kriterijume za - Objašnjava način inicijativnost raspodjelu dozvola raspodjele dozvola za međunarodni za međunarodni prevoz robe prevoz robe - Poznaje uslove za - Objašnjava način izdavanja dozvola za dobijanje licence za pružanje usluga prevoz tereta teretne stanice stranom prevozniku - Navodi uslove za dobijanje licence za pružanje usluga teretne stanice Prevoz za sopstvene potrebe - Upoređuje javni - Podstiče - Objašnjava način prevoz i prevoz za snalažljivost dobijanja odobrenja sopstvene potrebe za vršenje prevoza - Zna postupak za sopstvene dobijanja dozvole za potrebe - Objašnjava način međunarodni prevoz obilježavanja vozila stvari ili putnika za koja se koriste u sopstvene potrebe prevozu za sopstvene potrebe - Navodi propise vezane za prevoz lica i stvari za sopstvene potrebe Osnovne odredbe Zakona o prevozu opasnih materija - Razvija - Upoređuje opasne - Nabraja vrste samopouzdanje materije po stepenu opasnih materija opasnosti - Definiše pojedine - Shvata važnost opasne materije preduzimanja - Navodi ostale preventivnih osnovne odredbe zaštitnih mjera Zakona o prevozu opasnih materija 70




Formativni ciljevi


učenik učenik učenik Zajedničke mjere bezbjednosti pri rukovanju opasnim materijama - Podstiče marljivost - Shvata važnost - Navodi propise vezane za pakovanje pravilnog izbora ambalaže pri opasnih materija prevozu opasnih - Navodi propise materija vezane za utovar i - Uočava potencijalne istovar opasnih opasnosti na materija mjestima utovara i - Navodi propise istovara i prilikom vezane za prevoz prevoza opasnih opasnih materija materija Posebne mjere bezbjednosti za prevoz opasnih materija - Zna obaveze glavnih - Razvija pozitivnu - Navodi posebne orijentaciju prema učesnika u mjere bezbjednosti zanimanju transportu opasnih pri prevozu materija eksplozivnih - Zna način materija obilježavanja vozila - Navodi posebne pri prevozu mjere bezbjednosti pojedinih opasnih pri prevozu gasova i materija lako zapaljivih - Zna postupak za tečnosti dobijanje odobrenja - Navodi posebne za prevoz pojedinih mjere bezbjednosti opasnih materija pri prevozu otrova - Navodi posebne mjere bezbjednosti pri prevozu radioaktivnih materija - Navodi osnovne odredbe Evropskog sporazuma o međunarodnom prevozu opasne robe u drumskom saobraćaju - ADR 5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Zakon o zaštiti na radu, Službeni list RCG,br.79/04. - Zakon o bezbjednosti saobraćaja na putevima, Službeni list RCG,br72/05. - Zakon o prevozu u drumskom saobraćaju, Službeni list RCG,br. - Zakon o prevozu opasnih materija,Službeni list CG,br. - Priručnici za polaganje vozačkog ispita. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom - Priključak za Internet

71

- LCD projektor - Šeme sa saobraćajnim znakovima 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Pismeno, testovi, dva puta u toku školske godine. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj 10. Povezanost predmeta Znanja - Odnos prema pješacima - Obaveze u slučaju saobraćajne nezgode - Propisi vezani za vozila - Propisi vezani za javni prevoz putnika i robe

Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja Saobraćajna kultura - Moral i ponašanje u saobraćaju Motori i motorna vozila Prevoz putnika i robe

72

- Koncepcija gradnje motornih vozila - Dokumenta u prevozu putnika i robe - Javni gradski i međugradski prevoz putnika

1.2.6.C.4 PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: EKSPLOATACIJA VOZILA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



330 330

Ukupno

330 330

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o karakteristikama i sredstvima pojedinih vidova saobraćaja. - Upoznavanje pretovarne mehanizacije. - Sticanje znanja o specifičnostima prevoza pojedinih vrsta roba. - Upoznavanje sa sadržajem i funkcijom robnih i putničkih terminala. - Upoznavanje sa vrstama skladišta i načinima skladištenja robe. - Razumijevanje problema stacionarnog saobraćaja. - Upoznavanje sa parkiralištima i parking garažama. - Sticanje znanja o servisima za održavanje vozila. - Upoznavanje sa dokumentacijom i ispravama koje prate prevoz tereta. - Upoznavanje sa dokumentacijom i ispravama koje prate prevoz putnika. - Razumijevanje uloge osiguranja u transportu. - Razumijevanje uticaja drumskog saobraćaja na zdravu životnu sredinu. - Razvijanje ekonomičnosti. - Razvijanje pozitivne orijenacije prema zanimanju.

73

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik Prevozna sredstva - Nabraja i opisuje - Upoređuje prevozna prevozna sredstva sredstva po drumskog, pojedinim tehničkim željezničkog, i eksploatacionim vodenog i vazdušnog karakteristikama saobraćaja - Shvata značaj i - Navodi i opisuje ulogu drumskog karakteristike saobraćaja prevoznih sredstava pojedinih vidova saobraćaja - Upoznaje sredstva specijalne namjene u pojedinim vidovima saobraćaja Pretovarna mehanizacija - Razlikuje mašine - Navodi vrste cikličnog transporta pretovarne (dizalice i liftove) mehanizacije - Razlikuje mašine - Opisuje zahvatna kontinualnog sredstava na transporta pretovarnoj - Razlikuje mehanizaciji univerzalna i - Opisuje vrste specijalna zahvatna viljuškara sredstva - Opisuje vrste - Poznaje tehničkokranova tehnološke - Opisuje pretovarna karakteristike sredstva pretovarne neprekidnog mehanizacije djejstva Poznavanje robe - Navodi podjele robe prema raznim kriterijumima - Objašnjava pojam standarda i standardizacije - Navodi nivoe standardizacije - Objašnjava postupak donošenja ili zamjene standarda - Navodi podjele ambalaže - Objašnjava funkcije


učenik - Postiče motivaciju - Razvija pozitivnu orijentaciju prema zanimanju

- Učenici na Internetu pronalaze slike prevoznih sredstava pojedinih vidova saobraćaja i prezentuju iste

- Razvija preciznost i - Učenici na Internetu pronalaze slike efikasnost pretovarnih - Razvija marljivost sredstava i prezentuju iste

- Shvata potrebu - Razvija klasifikacije robe samopouzdanje - Shvata značaj i - Podstiče ulogu međunarodne snalažljivost organizacije ISO - Razlikuje transportnu i komercijalnu ambalažu - Zna pravilno postupati sa specifičnom robom prilikom skladištenja i transporta

74



Formativni ciljevi

učenik učenik - Zna uzroke kvarenja ambalaže lakokvarljive robe - Upoznaje se sa oznakama na ambalaži - Navodi uslove za pakovanje prehrambenih proizvoda - Opisuje postupanje sa opasnom, lakokvarljivom i vangabaritnom robom Robni i putnički terminali - Opisuje terminale u pojedinim vidovima saobraćaja - Nabraja sadržaje, funkcije i operativne površine terminala - Opisuje terminale za rasute terete i generalne terete - Opisuje terminale za tečne terete - Opisuje kontenerske terminale - Opisuje putničke terminale u drumskom, željezničkom, vazdušnom i vodenom saobraćaju Skladišta - Objašnjava pojam skladišta - Nabraja poslove skladišne službe - Objašnjava pravila slaganja i smještaj tereta u skladišta - Nabraja i opisuje vrste skladišta - Objašnjava kontrolu kvaliteta i kvantiteta robe Garaže i servisi - Navodi i opisuje karakteristike


učenik

- Razlikuje prevozna - Podstiče inicijativnost sredstva koja su u - Razvija smisao za dodiru sa ekonomičnost, terminalom - Razlikuje pretovarnu efikasnost i produktivnost mehanizaciju koja se koristi u robnim terminalima - Zna sadržaje putničkih terminala u pojedinim vidovima saobraćaja - Shvata ulogu terminala za efikasno odvijanje transporta

- Posjeta putničkom i robnom terminalu

- Razlikuje - Razvija dokumentaciju koja samopouzdanje se koristi u skladištu - Razvija ekološku svijest - Shvata značaj pravilnog skladištenja robe

- Posjeta luci ili skladištu

- Shvata uticaj - Podstiče pozitivnu pojedinih faktora na orijentaciju prema

- Posjeta savremeno opremljenom servisu

75



Formativni ciljevi

učenik učenik obim korišćenja parkiranja automobila - Opisuje i ilustruje širinu prolaza vozila - Ocjenjuje zavisnost trajnosti parkiranja prilikom parkiranja od pojedinih - Obrazlaže grafičko parametara određivanje širine - Zna veličine prolaza zaštitnog prostora za - Opisuje načine utvrđivanja potreba pojedine vrste vozila za parkiranjem - Rješava, grafičkim - Objašnjava načine putem, širinu rješavanja problema prolaza na parkiranja parkiralištu - Opisuje ulično - Uočava prednosti i parkiranje nedostatke - Opisuje vanulično pojedinih načina i parkiranje uglova parkiranja - Definiše parkiralište vozila - Objašnjava - Shvata uticaj organizaciju kvaliteta JGS na parkirališta probleme parkiranja - Navodi i opisuje - Zna mogućnosti vrste parking garaža rješavanja problema parkiranja pomoću - Definiše i opisuje zakonske regulative servisne stanice - Uočava prednosti i - Navodi uzroke nedostatke promjene tehničkog automatskih parking stanja vozila garaža - Opisuje vidove i parametre tehničkog - Upoređuje linijska i univerzalna radna održavanja mjesta - Obrazlaže - Upoređuje kanale za određivanje rad i dizalice kapaciteta servisa - Uočava prednosti i - Objašnjava način nedostatke organizacije pojedinih uređaja i tehničkog opreme za održavanja održavanje vozila - Opisuje opremu u servisima Dokumenta u prevozu robe - Nabraja i objašnjava - Poznaje prevozne isprave za vozilo, dokumentaciju za vozača i robu prevoz robe u - Zna obraditi putni unutrašnjem nalog saobraćaju - Nabraja i objašnjava - Popunjava i obrađuje potrebna dokumentaciju za dokumenta prevoz robe u međunarodnom

učenik zanimanju - Podstiče marljivost - Stiče radne navike

- Razvija sistematičnost u radu - Razumije značaj poštovanja propisa

76

Preporuke za izvođenje nastave za održavanje vozila



Formativni ciljevi

učenik učenik saobraćaju Dokumenta u prevozu putnika - Nabraja i objašnjava - Poznaje prevozne isprave za vozilo, dokumentaciju u domaćem putničkom posadu i putnike - Poznaje putni nalog saobraćaju - Nabraja i objašnjava i kontrolni list - Popunjava i dokumentaciju u obrađuje potrebna međunarodnom dokumenta putničkom saobraćaju Špediterska dokumenta - Upoređuje poslove - Upoznaje se sa špedicije u pojmom špedicije domaćem i - Nabraja i opisuje međunarodnom vrste špediterskih transportu poslova - Razlikuje dokumenta - Opisuje ulogu udruženja FIATA i postupak u vršenju - Nabraja FIATA špediterskih usluga dokumenta - Poznaje špediterska - Opisuje značaj i dokumenta i rad sa ulogu pojedinih njima FIATA dokumenata - Poštuje propise - Nabraja i opisuje specijalne poslove u transportu Dokumenta u carinskom poslovanju - Objašnjava ulogu i - Razlikuje poslove carinske službe značaj carina - Shvata svrhu - Objašnjava INCOTERMS-a organizaciju rada - Poznaje organizaciju carinske službe - Navodi poslove rada carinske službe carinske službe - Razlikuje učesnike i - Objašnjava pojam njihovu ulogu u carinske tarife carinskom postupku - Objašnjava postupak - Obrazlaže postupak carinjenja robe sa robom koja se - Shvata potrebu unosi u carinsko uvođenja područje Crne Gore - Objašnjava postupak jedinstvenih carinskih isprava sa robom u tranzitu - Upoznaje uvjerenja - Shvata važnost međunarodnih o robi i jedinstvenu carinskih konvencija carinsku ispravu - Objašnjava značaj i ulogu TIR karneta

77


učenik

Podstiče inicijativnost Podstiče snalažljivost Razvija samopouzdanje Podstiče marljivost

Podstiče pozitivnu orijentaciju prema zanimanju Stiče radne navike

Razvija samopouzdanje Podstiče marljivost

Vježba: - Popunjavanje i obrada putnog naloga i kontrolnog lista



Formativni ciljevi


učenik učenik učenik Osiguranje u transportu - Razvija pozitivnu - Objašnjava značaj - Shvata značaj orijentaciju prema osiguranja osiguranja zanimanju - Poznaje osnovne - Nabraja vrste pojmove osiguranja osiguranja u - Razlikuje pojedine transportu - Objašnjava pojmove vrste transportnog osiguranja osiguranja - Poznaje uslove - Opisuje značaj i osiguranja u ulogu KARGO transportu osiguranja - Zna postupak za - Opisuje značaj i naknadu štete ulogu KASKO osiguranja - Opisuje značaj i ulogu osiguranja auto-odgovornosti (AO) 5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - L.Filković,Osnove saobraćaja i transporta, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd,1999. - M.Adamović, Uvod u saobraćaj, Saobraćajni fakultet, Beograd, 2001. - T.Lazibat, Poznavanje robe i upravljanje kvalitetom, Singerija-nakladništvo DOO Zagreb, 2004. - M.Markovic, Transport, špedicija, carine i osiguranje, Beogradska poslovna škola, Beograd, 2003. - D.Špagnut,Tehnološke osobine robe u transportu,Saobraćajni fakultet Univerziteta u Beogradu,Beograd,1983. - S.Ranković,S.Furundžić,Tereti u saobraćaju i mehanizacija pretovara, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2001. - N.Putnik,Autobaze i auto stanice, Univerzitet u Beogradu – Saobraćajni fakultet, Beograd, 2007. - N.Putnik,Garaže, servisi i parkirališta, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002. - J.Stanišić, B.Marković,Organizacija prevoza putnika i robe, Zavod za užbenike i nastavna sredstva,Beograd, 2002. - D.Perović, Međunarodna špedicija, Fakultet za pomorstvo Kotor,Kotor,2003. - V.Drašković,Carine i carinsko poslovanje s osvrtom na pomorski transport, Fakultet za pomorstvo Kotor,Kotor, 2003. - Lj.Topenčarević,Organizacija i tehnologija drumskog transporta,Građevinska knjiga,Beograd,1987. - R.Banković, Javni gradski putnički prevoz,Naučna knjiga, Beograd, 1987. - J. Vladić, Mehanizacija pretovara II, Fakultet tehničkih nauka,Novi Sad,1991. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom - Priključak za Internet - LCD projektor

78

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja - Usmeno, najmanje po jedna provjera znanja u svakom klasifikacionom periodu. - Pismeno, pisane vježbe najmanje jedna u polugodištu. - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih ocjena u toku klasifikacionog perioda. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani saobraćajni inženjer, smjer drumski saobraćaj 10. Povezanost predmeta Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Prevoz putnika i robe Sredstva u saobraćaju - Transportna sredstva Poznavanje robe pojedinih vidova saobraćaja Standardizacija i drugi - Ambalaža, pakovanje, propisi za robu u transportu skladištenje i transport robe Robni i putnički terminali - Utovarno-istovarne stanice Polisa i druge isprave u - Autobuske stanice transportnom osiguranju - Značaj i uloga osiguranja u transportu Znanja

-

79

1.2.6.C.5 PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv predmeta: UPRAVLJANJE MOTORNIM VOZILOM 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



Ukupno

31 31

66 66

35 35

Vježbe: Odjeljenje se dijeli u grupe do 17 učenika. Praktična nastava: Pojedinačna nastava – jedan učenik po času. 3. Opšti ciljevi nastave - Prihvatanje i poštovanje zakona o bezbjednosti saobraćaja. - Osposobljavanje za primjenu teorijskog znanja u praksi. - Osposobljavanje za samostalno upravljanje motornim vozilom. - Razvijanje osjećaja odgovornosti i humanosti prema drugim učesnicima u saobraćaju. - Podsticanje aktivnog učešća u nastavi i permanentnog profesionalnog usavršavanja.

80

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI Informativni ciljevi i Socijalizacijski Formativni ciljevi sadržaji ciljevi učenik učenik učenik Obuka na poligonu - Shvata značaj - Razvija - Opsuje pripremu pripremnih radnji samopouzdanje vozila za vožnju, - Uočava značaj - Razvija motivaciju ulazak u vozilo, sigurnosnih - Podstiče podešavanje pojaseva snalažljivost sjedišta i upotrebu - Poznaje opasnosti - Razvija sigurnosnih pri vožnji vozilom samopouzdanje pojaseva unazad - Razvija - Opisuje položaj - Upoređuje samokontrolu ruku vozača na pojedine načine i upravljaču i uglove parkiranja rukovanje - Uočava prednosti i upravljačem - Opisuje način nedostatke rukovanja pedalom pojedinih načina spojnice, gasa parkiranja radne kočnice i upotrebe ručne kočnice - Opisuje stavljanje motora u rad, prekid rada motora i praćenje i kontrola rada motora - Opisuje promjenu stepena prenosa i zaustavljanje vozila - Objašnjava rukovanje upravljačem za vrijeme kretanja vozila - Objašnjava polazak i zaustavljanje - Objašnjava promjenu stepena prenosa - Objašnjava vožnju unazad - Objašnjava parkiranje vozila pod kosim uglom na obilježenom prostoru - Objašnjava parkiranje vozila pod pravim uglom

81

Preporuke za izvođenje nastave - Polazak sa mesta na ravnom putu sa promjenom prvog i drugog stepena prenosa i zaustavljanje uz održavanje pravca kretanja u jednoj saobraćajnoj traci - Promjena stepena prenosa iz nižeg u viši i iz višeg u niži sa ubrzanjem, usporavanjem i zaustavljanjem uz održavanje pravca kretanja - Vožnja "na pola kvačila" sa zaustavljanjem i parkiranjem vozila uz desnu i lijevu ivicu kolovoza na mjesto određeno za parkiranje vožnjom unaprijed i unazad - Polukružno okretanje bez manevra i sa manevrisanjem - polazak sa mjesta na put sa većim uzdužnim nagibom

Informativni ciljevi i sadržaji učenik na obilježenom prostoru - Objašnjava polukružno okretanje vozila - Objašnjava paralelno parkiranje - Objašnjava polazak na uzbrdici Vožnja u naseljenom - Objašnjava saobraćaj na raskrsnici i prolaz kroz raskrsnicu - Objašnjava korišćenje i ustupanje prava prvenstva na raskrsnici - Objašnjava pravila skretanja na raskrsnici - Objašnjava pravila kretanja na raskrsnici koja je regulisana svjetlosnim znacima - Objašnjava pravilan odnos vozača prema pješacima - Objašnjava specifičnosti vožnje u naselju - Objašnjava kretanje i zaustavljanje vozila na kolovozu sa intenzivnim saobraćajem - Objašnjava vožnju u jednosmjernim ulicama - Objašnjava zaustavljanje i uključivanje u saobraćaj na uzbrdicama


mjestu - Razlikuje načine regulisanja saobraćaja na raskrsnici - Shvata opasnosti pri kretanju kroz raskrsnicu - Predviđa opasnosti pri vožnji ulicama sa jakim intenzitetom saobraćaja - Predviđa postupke djece i starih osoba u saobraćaju - Uočava opasnosti prilikom zaustavljanja, mimoilaženja i preticanja - Shvata važnost pravilnog odstojanja i rastojanja između vozila

82



- Razvija snalažljivost - Razvija toleranciju - Razvija prilagodljivost

- Uključenje i isključenje iz saobraćaja uz upotrebu signalizacije i sa promjenom prvog, drugog i trećeg stepena prenosa - Prestrojavanje i mijenjanje saobraćajnih traka uz korišćenje ogledala i signalizacije - Prilagođavanje brzine kretanja uz obraćanje pažnje na pješake, djecu i hendikepirana lica - Vožnja kroz raskrsnice regulisane propisima, saobraćajnim znacima, semaforima i ovlašćenim licem - Vožnja u kružnom toku saobraćaja - Kretanje ulicama sa jednosmjernim saobraćajem

Informativni ciljevi i Formativni ciljevi sadržaji učenik učenik Vožnja van naseljenog mjesta - Poznaje - Objašnjava stranu specifičnosti kretanja, ubrzanje vožnje na javnom i usporavanje i putu van promjenu stepena naseljenog mjesta prenosa - Obavlja preticanje - Objašnjava i obilaženje mimoilaženje sa - Upotrebljava drugim vozilom zvučne i svjetlosne - Objašnjava, znake upozorenja uključivanje u - Zna da prilagodi saobraćaj i brzinu kretanja i prelazak sa jedne da održava saobraćajne trake odstojanje na drugu - Upotrebljava - Objašnjava svijetla na vozilu preticanje i - Upoređuje uslove obilaženje za odvijanje - Objašnjava saobraćaja na putu upotrebu zvučnih i danju, noću i u svjetlosnih signala uslovima smanjene - Objašnjava vidljivosti prilagođavanje - Predviđa opasnosti brzine kretanja i držanje odstojanja pri vožnji na između vozila javnom putu van - Objašnjava naselja upotrebu svjetala - Shvata posljedice za osvjetljavanje nepravilne puta upotrebe svjetala u - Objašnjava vožnju saobraćaju u krivinama - Objašnjava vožnju u nepovoljnim uslovima (magli, pljusku, poledici i kiši)

Socijalizacijski ciljevi učenik - Razvija samopouzdanje - Podstiče motivaciju

Preporuke za izvođenje nastave - Vožnja putem van naselja sa promjenom četiri stepena prenosa, pravilnim mimoilaženjem držanjem bezbjednog odstojanja i rastojanja i upotrebom zvučnih i svjetlosnih znakova upozorenja - Obilaženje, preticanje i zaustavljanje na putu van naselja, kao i vožnja na putu sa većim uzdužnim nagibom - Vožnja van naselja noću ili u uslovima smanjene vidljivosti sa pravilnom upotrebom svjetala prilikom mimoilaženja, preticanja i u susretu sa pješacima

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Zakon o bezbjednosti saobraćaja,"Službeni list RCG",br. 72/2005 od 1.12.2005. - Priručnici za polaganje vozačkog ispita - Priručnici za upravljanje vozilom 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računar sa programskom opremom - Priključak za Internet - LCD projektor - Trenažer (simulator vožnje) - Teretno vozilo ili putnički automobil za obuku vožnje

83

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Praktičan rad, upravljanje motornim vozilom na poligonu i javnom putu. Instruktor vožnje dužan je voditi knjižicu obuke kandidata i dnevnik praktične nastave u koji za svaku nastavnu jedinicu upisuje odgovarajuće ocjene,odnosno zabilješke o napretku učenika. Konačnu provjeru dostignute vještine vožnje obavlja ispitna komisija za polaganje vozačkog ispita, a u sklopu završnog ispita. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Odrađena obuka vožnje na poligonu i javnom putu Napomena: Škola organizuje polaganje vozačkog ispita u III razredu. - Teoretski dio vozačkog ispita polaže se testiranjem, a na način propisan Zakonom o bezbjednosti saobraćaja na putevima. - Škola je dužna organizovati polaganje teoretskog dijela najmanje tri puta u toku školske godine. - Praktični dio vozačkog ispita učenik polaže u sklopu završnog ispita. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Vozač instruktor, specijalista 10. Povezanost predmeta Povezanost sa drugim predmetima Predmet Znanja - Motori i motorna vozila Priprema vozila za vožnju - Kontrolno-mjerni Vožnja u naselju i van instrumenti naselja - Vučni i kočioni režim Primjena tehnike defanzivne - Saobraćajna kultura - Formiranje saobraćajne vožnje kulture Obaveze prema pješacima Znanja

-

Utvrđivanje ocjene za cjelokupan predmet Praktična nastava - Zaključna ocjena iz praktične nastave je jedinstvena i izvodi se na osnovu ocjena iz pojedinih predmetnih oblasti uz saglasnost svih nastavnika praktične nastave koji su realizovali predmetne oblasti. - Da bi učenik dobio pozitivnu ocjenu potrebno je da iz svih oblasti bude ocijenjen pozitivnom ocjenom.

84

2. ZAVRŠNI ISPIT 2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUČNO-TEORIJSKI DIO ISPITA 2.1.1. MOTORI I MOTORNA VOZILA 1.Naziv ispitnog kataloga: MOTORI I MOTORNA VOZILA 2.Ciljevi ispita - Osposobljavanje učenika da povežu praktična i odgovarajuća teorijska znanja. - Poznavanje metoda i postupaka rada prilikom automehaničarskih i autoelektričarskih poslova. - Poznavanje primjene alata, pribora i jednostvnih mašina koje se koriste prilikom automehaničarskih i autoelektričarskih poslova. - Osposobljavanje učenika za čitanjem tehničke dokumentacije. - Korišćenje odgovarajućih mjernih i kontrolnih postupaka. - Poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline. - Racionalno korišćenje energije, materijala i vremena. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu Pitanja treba definisati,objasniti,ilustrovati ili demonstrirati 1. Održavanje motornih vozila 2. Vrste održavanja motornih vozila 3. Opravke motornih vozila 4. Uslovi za izvođenje opravke vozila 5. Istorijski razvoj motora SUS 6. Podjela motora SUS 7. Podjela motora SUS prema načinu paljenja smješe i taktnosti 8. Podjela motora po konstrukcijskim i eksploatacionim osobinama 9. Pogonske karakteristike motora SUS 10. Upotrebne karakteristike motora SUS 11. Realizovanje radnog ciklusa četvorotaktnog OTO motora 12. Realizovanje radnog ciklusa dvotaktnog OTO motora 13. Realizovanje radnog ciklusa četvorotaktnog dizel-motora 14. Realizovanje radnog ciklusa dvotaktnog dizel-motora 15. Stepen kompresije 16. Dijelovi motora 17. Nepokretni dijelovi motora, cilindarski blok 18. Cilindarska glava, kućište motora, poklopac cilindarske glave 19. Pokretni dijelovi motora: klip, klipni prstenovi, osovinica klipa 20. Klipnjača 21. Koljenasto vratilo i zamajac 22. Razvodni mehanizam 23. Bregasto vratilo 24. Ventilski sklop 25. Sistem za podešavanje zazora razvodnog mehanizma 26. Konstruktivna rješenja razvodnog mehanizma prema položaju i broju razvodnih elemenata 27. Rezervoar za gorivo 28. Pumpa za gorivo 29. Osnovni karburator 30. Stvaranje radne smješe kod OTO motora

85

31. Dopunski uređaji na karburatoru 32. Elektronski upravljani uređaji za obrazovanje smješe 33. Sistemi sa kontinualnim obrazovanjem smješe 34. Sistemi sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem pritiska u usisnoj grani 35. Sistemi sa prekidnim ubrizgavanjem i mjerenjem protoka vazduha 36. Centralizovani sistemi sa direktnim ubrizgavanjem 37. Elementi sistema za napajanje dizel-motora gorivom 38. Uloga pumpe niskog pritiska 39. Linijska pumpa 40. Rotaciona pumpa 41. Regulatori broja obrtaja 42. Elektronska kontrola ubrizgavanja goriva kod dizel-motora 43. Sistem pumpa – brizgač 44. Akumulator 45. Bobina 46. Razvodnik paljenja i platinska dugmad 47. Princip rada svjećica 48. Regulatori ugla pretpaljenja 49. Tranzistorsko paljenje 50. Elektronsko paljenje 51. Magnetni sistem paljenja 52. Princip rada sistema za podmazivanje 53. Uloga sistema za hlađenje 54. Vrste hlađenja i princip rada 55. Elementi sistema za hlađenje motora tečnošću 56. Princip rada vazdušnog hlađenja motora 57. Karakteristike vodenog i vazdušnog hlađenja motora 58. Direktno ubrizgavanje benzina 59. Slojevito ubrizgavanje (u više faza) benzina 60. Sistem fazno pomjerenog ugla bregova bregastog vratila(promjenljivo vrijeme otvaranja ventila) 61. Sistem promjene profila bregova bregastog vratila 62. Starter-generator (alternator) 63. Sklopovi putničkog automobila 64. Sklopovi teretnog vozila 65. Sklopovi autobusa 66. Karakteristične konstrukcije karoserije i ramova motornih vozila 67. Priključni uređaji 68. Uloga spojnice i klasifikacija spojnica 69. Komandni mehanizmi spojnica 70. Hidraulična spojnica 71. Elektromagnetna spojnica 72. Mjenjač,uloga i elementi mjenjača 73. Mjenjač sa nepokretnim osama vratila 74. Princip rada nesinhronizovanog mjenjača 75. Princip rada sinhronizovanog mjenjača 76. Mjenjači sa pokretnim osama vratila (planetarni mjenjači) 77. Reduktor 78. Sistem oslanjanja motornih vozila 79. Vrste i klasifikacije sistema oslanjanja 80. Prigušenice 81. Stabilizatori 82. Sistem za upravljanje 83. Upravljački mehanizam

86

84. Prenosni mehanizam 85. Servo-uređaj upravljačkog mehanizma 86. Mehanizam za kočenje 87. Doboš kočnice 88. Disk kočnice 89. Mehanički prenosni mehanizam 90. Hidraulični prenosni mehanizam 91. Kočenje priključnog vozila 92. Princip rada kočnog ventila i kočnog cilindra 93. Motorni usporač 94. Hidropneumatske kočnice 95. Uloga i konstruktivni oblici točka 96. Građa pneumatika 97. Označavanje pneumatika 98. Kotrljanje točka 99. Koeficjent prijanjanja 100. Klizanje točka 101. Raspodjela mase vozila na 4 točka 102. Određivanje koordinata težišta vozila 103. Otpor vazduha 104. Otpor puta 105. Otpor inercijalnih sila 106. Dinamičke reakcije tla 107. Vučni bilans motora 108. Komandna tabla 109. Kontrolno-mjerni instrumenti na vozilu 110. Pojam i podjela servisa 111. Parametri tehničkog održavanja vozila 112. Tehničko održavanje vozila 113. Način organizacije tehničkog održavanja 114. Auto-kablovi,osigurači,prekidači i releji 115. Uređaj za osvjetljavanje puta 116. Električni brisači i perač vjetrobrana 117. Elektro-instalacija vozila 118. Uređaji za zagrijavanje i ventilaciju 119. Vjetrobransko staklo i spoljna prozorska stakla na vozilu 120. Glavni farovi 121. Farovi za maglu 122. Signalni uređaji na vozilu 4. Tip ispita - Usmeni. - Stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu spiska u standardima znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. - Način i postupak polaganja se vrši prema Pravilniku o načinu i postupku polaganja praktičnog, završnog, stručnog i diplomskog ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena. 6. Literatura i drugi izvori - Literatura je definisana Katalogom znanja.

87

2.1.2. PREVOZ PUTNIKA I ROBE 1. Naziv ispitnog kataloga: PREVOZ PUTNIKA I ROBE 2. Cilj ispita - Osposobljavanje učenika da povežu praktična i odgovarajuća teorijska znanja. - Provjera uspješnosti učenika pri usvajanju neophodnih standarda znanja iz oblasti prevoza putnika i robe. - Poštovanje propisa iz oblasti zaštite na radu i zaštite okoline. - Racionalno korišćenje energije, materijala i vremena. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu Pitanja treba definisati, objasniti, ilustrovati ili demonstrirati 1. Značaj i uloga drumskog saobraćaja 2. Prednosti i nedostaci drumskog saobraćaja 3. Klasifikacija sredstava drumskog saobraćaja 4. Tehničko-eksploataciona svojstva vozila 5. Podjela robe prema načinu utovara i istovara 6. Podjela robe prema uslovima prevoza 7. Funkcije ambalaže 8. Klasifikacija ambalaže 9. Skladištenje i prevoz lakokvarljive robe 10. Skladištenje i prevoz opasne robe 11. Prevoz vangabaritne robe 12. Prosti pretovarni uređaji i naprave 13. Gravitacione cijevi za premještanje tereta 14. Klizni kanali za premještanje tereta 15. Valjčaste kliznice za premještanje tereta 16. Elementi za opsluživanje dizalica i kranova 17. Uređaji za zahvatanje tereta 18. Podjela kranova 19. Okretni kranovi 20. Pokretni kranovi 21. Okretno-pokretni kranovi 22. Transporteri 23. Elevatori 24. Značaj paletizacije transporta 25. Pojam palete i vrste paleta 26. Tehnička baza paletizacije 27. Mali konteneri 28. Srednji konteneri 29. Veliki konteneri 30. Sredstva za prevoz kontenera 31. Sredstva za pretovar kontenera 32. Tehnologije transporta „vozilo – vozilo“ 33. Dispečerska služba 34. Garažna služba 35. Komercijalna služba 36. Vozni park, inventarski vozni park i njihova podjela 37. Vremenski bilans voznog parka u danima 38. Vremenski bilans voznog parka u časovima 39. Saobraćajna brzina 40. Eksploataciona brzina

88

41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90.

Prevozna brzina Pređeni put vozila Količina prevezene robe Transportni rad vozila Proizvodnost voznog parka Utovarno – istovarne stanice Propusna moć utovarno – istovarne stanice Koordinacija kretanja vozila i rada utovarno – istovarne stanice Putni nalog Tovarni list TIR karnet Zeleni karton KARGO osiguranje KASKO osiguranje Osiguranje auto-odgovornosti (AO) Troškovi u transportu – pojam i podjela Fiksni troškovi u transportu Promjenljivi troškovi u transportu Određivanje cijene koštanja transportne usluge Trošak amortizacije vozila Trošak goriva Trošak auto-guma Ponavljajući put prevoza tereta Zrakasti put prevoza tereta Prstenasti put prevoza tereta Zbirni put prevoza tereta Organizacija transporta zamjenom poluprikolica Primjena vozila samoistovarivača Putnički saobraćaj – pojam, podjela,karakteristike Mobilnost, promet i protok putnika Saobraćajna brzina u putničkom saobraćaju Prevozna brzina u putničkom saobraćaju Brzina obrta u putničkom saobraćaju Eksploataciona brzina u putničkom saobraćaju Koeficijent statičkog i dinamičkog iskorišćenja kapaciteta autobusa Transportni rad u putničkom saobraćaju Proizvodnost voznog parka u putničkom saobraćaju Značaj i uloga putnog naloga u međugradskom prevozu putnika Značaj i uloga kontrolnog lista Međugradski prevoz putnika – pojam i vrste linija Gradski saobraćaj – pojam i vrste linija Pokazatelji kvaliteta mreže linija u gradskom saobraćaju Prevozni zahtjevi putnika Učestalost i interval vozila na liniji gradskog saobraćaja Prevozna sposobnost linije gradskog saobraćaja Red vožnje u gradskom saobraćaju Poremećaji u redu vožnje i mjere za njihovo otklanjanje Izbor vozila za javni gradski prevoz putnika Autobuske stanice Tarife u putničkom saobraćaju

89

4. Tip ispita - Usmeni. - Stručni aktiv utvrđuje spisak ispitnih pitanja na osnovu spiska u standardima znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu. - Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. - Način i postupak polaganja se vrši prema Pravilniku o načinu i postupku polaganja praktičnog, završnog, stručnog i diplomskog ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena pomagala. 6. Literatura i drugi izvori - Literatura je definisana predmetinim katalogom.

90

2.2.ZAVRŠNI ISPIT 2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA-ZAVRŠNI RAD 1.Naziv predmeta: ISPITNI KATALOG PRAKTIČNOG DIJELA ZAVRŠNOG ISPITA 2.Ciljevi ispita

-

Sposobnost učenika da poveže praktična i odgovarajuća teorijska znanja. Osposobljenost za samostalno upravljanje motornim vozilom. Poznavanje i poštovanje Zakona o bezbjednosti saobraćaja. Odnos prema drugim učesnicima u saobraćaju.

3.Spisak pitanja za završni ispit 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39.

Postupanje po saobraćajnim znakovima opasnosti Postupanje po saobraćajnim znakovima izričitih naredbi Postupanje po saobraćajnim znakovima obavještenja Postupanje po svjetlosnim saobraćajnim znakovima Postupanje po znacima koje daju policijski službenici Poštovanje oznaka na kolovozu Uključivanje u saobraćaj i kretanje vozila po putu Brzine kretanja vozila u saobraćaju Saobraćaj na raskrsnici regulisanoj pravilima saobraćaja Saobraćaj na raskrsnici regulisanoj saobraćajnim znacima Saobraćaj na raskrsnici regulisanoj semaforima Saobraćaj na raskrsnici sa kružnim tokom saobraćaja Mimoilaženje Preticanje i obilaženje Polukružno okretanje Radnje sa vozilom na usponu Postupak pravilnog savlađivanja krivina Postupak paralelnog parkiranja Postupak upravnog parkiranja Postupak kosog parkiranja Prestrojavanje vozila Vožnja na uzbrdici Vožnja u posebnim uslovima Zvučni i svjetlosni znaci upozorenja Zaustavljanje i parkiranje Vučenje vozila Upotreba svijetala u saobraćaju Kretanje u koloni vozila Zaustavljanje iza drugog vozila Saobraćaj radnih mašina i motokultivatora sa priključcima Saobraćaj bicikala, bicikala sa motorom i motocikala Saobraćaj zaprežnih vozila i gonjenje stoke Odnos prema pješacima Prilagođavanje brzine kretanja uslovima saobraćaja Saobraćaj na prelazu puta preko željezničke pruge Saobraćaj na auto-putu Vozila pod pratnjom i vozila sa pravam prvenstva prolaza Teret na vozilu Prevoz lica vozilima

91

40. 41. 42. 43. 44. 45.

Dužnosti učesnika u slučaju saobraćajne nezgode Uslovi za upravljanje vozilom Zdravstveni pregledi vozača Tehnički pregled motornih i priključnih vozila Registracija motornih i priključnih vozila Posebne mjere bezbjednosti

Napomena: Da bi pristupio završnom ispitu, učenik mora prethodno položiti teoretski dio vozačkog ispita za vozača motornih vozila. 4. Uputstva za sprovođenje završnog ispita - Teorijsko objašnjenje zadate teme je u vidu pismene pripreme i provjere vještine upravljanja motornim vozilom. - Provjera vještine upravljanja motornim vozilom vrši se na način predviđen za polaganje praktičnog dijela vozačkog ispita za vozače motornih vozila. - Ispit se polaže na poligonu i u saobraćaju na javnom putu, pred ispitnom komisijom za polaganje vozačkog ispita, a na način kako je to predviđeno Zakonom o bezbjednosti saobraćaja na putevima. - Sprovođenje završnog ispita i ocjenjivanje učenika se obavlja u skladu sa Pravilnikom o načinu i postupku polaganja praktičnog, završnog, stručnog i diplomskog ispita. 5. Dozvoljena pomagala - Nijesu predviđena. 6. Literatura i drugi izvori - Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u Katalogu znanja i Godišnjem planu rada nastavnika. 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA Red. br.

Naziv predmeta

Obavezni načini provjeravanja znanja

1.

Osnovi mašinstva

Usmeno i pismeno

2.

Saobraćajna kultura

Usmeno

3.

Osnovi puteva i ulica

Usmeno i pismeno

4.

Prevoz putnika i robe

Usmeno i pismeno

5.

Motori i motorna vozila

Usmeno

6.

Praktična nastava

Usmeno, pismeno i praktičan rad

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta tekuće godine postigli prelaznu ocjenu, realizovali slobodne aktivnosti i obavili profesionalnu praksu. Za završetak srednjeg stručnog obrazovanja u trogodišnjem trajanju - obrazovni program Vozač motornog vozila– potrebno je završiti zadnju godinu obrazovanja sa pozitivnim ocjenama iz svih predmeta, odraditi sve slobodne aktivnosti, obaveze iz praktičnog obrazovanja u procesu rada i završni ispit. Završni ispit se sastoji iz: - pismenog ispita iz maternjeg jezika i književnosti,

92

- usmenog ispita iz stručno-teorijskog predmeta Motori i motorna vozila ili Prevoz putnika i robe - praktičnog rada sa odbranom. O tipu ispita iz maternjeg jezika i književnosti odluku donosi Zavod za školstvo, odnosno nadležni Savjet. Kao stručno-teorijski predmet učenik polaže Motori i motorna vozila ili Prevoz putnika i robe. Standardi znanja, razvrstani po taksonomskim stepenima i način provjeravanja dati su u Ispitnom katalogu. Uslov za izlazak na ispit je priložen ovjeren dnevnik rada praktične nastave za sve tri godine. 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, škola bi izradila individualni program (nacrt) uzimajući u obzir odluku o usmjerenju. Individualni program omogućava prilagođeno izvođenje kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima. 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH Programi iz stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za odrasle u skladu sa polaznim osnovama za prilagođavanje izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih tako da: - iz nastavnog plana izostavljaju se predmeti fizičko vaspitanje i slobodne aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja, - škola je obavezna da odraslima ponudi sportske aktivnosti kojima se odrasli mogu dobrovoljno priključiti, - škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja, - za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego uslovi koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja obrazovnog programa za odrasle, - provjeravanje znanja izvodi se putem ispita pri, čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad) određeni obrazovnim programom, - odrasli ne polažu međuispit kod dualnog obrazovanja. 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA Red. Naziv Profil stručne spreme – Izvođač nastave Stručna sprema br. predmeta područje rada Osnovi - Mašinstvo i obrada 1. Nastavnik Visoka mašinstva metala - Diplomirani sociolog, Saobraćajna 2. Nastavnik Visoka psiholog, saobraćajni kultura inženjer i pravnik - Diplomirani saobračajni inženjer, Osnovi puteva i smjer drumski 3. Nastavnik Visoka ulica - Diplomirani građevinski inženjer, smjer niskogradnja - Diplomirani inženjer Prevoz putnika saobraćaja,smjer 4. Nastavnik Visoka i robe drumski

93

Red. br.

Naziv predmeta

5.

Motori i motorna vozila

6.

Praktična nastava

6.1

Izvođač nastave

Stručna sprema

Nastavnik

Visoka

Opšta mašinska praksa

Nastavnik

Viša, V stepen

6.2

Održavanje motornih vozila

Nastavnik

VI ili VII stepen

6.3

Propisi u drumskom saobraćaju

Nastavnik

Visoka

6.4

Eksploatacija vozila

Nastavnik

Visoka

6.5

Upravljanje motornim vozilom

Instruktor

V stepen

Profil stručne spreme – područje rada - Diplomirani inženjer saobraćaja,smjer drumski - Diplomirani inženjer mašinstva - Područje rada mašinstvo - Područje rada mašinstvo ili područje rada saobraćaj - Diplomirani inženjer saobraćaja, smjer drumski - Diplomirani inženjer saobraćaja, smjer drumski - Vozač instruktor specijalista

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA - Obrazovni program može da se izvodi u školskom ili dualnom obliku. 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE Broj časova kod kojih se Vrste nastave Red. Ukupno odjeljenje dijeli Naziv predmeta Razred br. časova na grupe T V P T V P 1. Osnovi mašinstva I 72 72 2. Saobraćajna kultura I 72 72 3. Osnovi puteva i ulica I 72 48 24 4.

5.

6.

Prevoz putnika i robe Motori i motorna vozila Praktična nastava

I

72

II

72

III

66

II

108

72

36

III I II III

66 252 504 627

46

20

T- teorijska nastava V- vježbe P- praktična nastava

94

31

252 504 596

252 252 627

9. PROFESIONALNA PRAKSA - Učenici I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu nakon završetka nastavne godine, u skladu sa nastavnim planom. - Profesionalna praksa izvodi se u odgovarajućim preduzećima ili objektima škole. - Za izradu programa profesionalne prakse i njenu realizaciju zadužena je škola. - Program profesionalne prakse mora biti u korelaciji sa programom stručnoteorijskih predmeta. - O realizaciji programa profesionalne prakse učenik je obavezan da vodi dnevnik profesionalne prakse u koji upisuje sadržaje rada po danima, uz priložene skice, šeme ili neke druge elemente tehnološko-tehničke dokumentacije. - Dnevnik profesinalne prakse potpisuje lice zaduženo za realizaciju programa. - Podatke o profesionalnoj praksi (ime i prezime učenika, mjesto i vrijeme izvođenja) evidentiraju se u posebnim rubrikama, u odjeljenskim knjigama. Profesionalna praksa se ne ocjenjuje, ali je uslov za završetak razreda. 10. SLOBODNE AKTIVNOSTI - Slobodne aktivnosti učenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako rekreaciji i opštekulturnom uzdizanju učenika, tako i upotpunjavanju stručnog znanja. Slobodne aktivnosti sadrže obavezne i sadržaje po izboru učenika. - Program slobodnih aktivnosti priprema škola, polazeći od utvrđenog broja časova u nastavnom planu (u I i II razredu po 36 časova godišnje, a u trećem razredu 33 časa godišnje). Program slobodnih aktivnosti sastavni je dio Godišnjeg plana rada škole. Obavezni sadržaji vezani za opšteobrazovno područje: - dani sporta, - ekološke aktivnosti, - filmske, pozorišne, muzičke predstave i likovne izložbe, - posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr. Obavezni sadržaji vezani za stručno-teorijsko područje: - posjete institucijama i preduzećima koja su stručno vezana s obrazovnim programom koji se realizuje, - posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije, - učešće na stručnim predavanjima i takmičenjima u poznavanju određenih oblasti. Sadržaji po izboru učenika: - učešće u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzička, likovna, informatička, prva pomoć, saobraćajni propisi, tehnički i internet klub i dr.), - socijalni rad učenika; - organizovanje dopunske i dodatne nastave i dr. Uspješnost učenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su učenici obavezni da realizuju sadržaje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za napredovanje u viši razred, kao i za završetak obrazovnog programa. 11.SPISAK UČESNIKA KOJI SU UČESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA: - R. Zuković, Srednja stručna škola »Ivan Uskoković«, Podgorica. - S. Kljajić, Srednja stručna škola »Ivan Uskoković«, Podgorica. - V.Koprivica,Centar za stručno obrazovanje,Podgorica.

95

3-01 Vozac motornog vozila

Recommend Documents