Yol ve Projesi

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

2011-2012 GÜZ DÖNEMİ

YOL ve PROJESİ DERS NOTLARI

Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi Uzaktan Algılama ve CBS Öğretim Üyesi: Yrd. Doç. Dr. Arzu SOYCAN

İSTANBUL, 2011

1

İçindekiler 1.Ulaştırma .............................................................................................................................................. 3 1.1. Karayolu Sınıflandırması ............................................................................................................... 3 2. Karayolu ve Elemanları İle İlgili Genel Tanımlamalar .......................................................................... 3 3. Projeye Etki Eden Özellikler ................................................................................................................. 6 3.1. Sürücü ve Yayaların Genel Özellikleri ........................................................................................... 6 3.1.1. Normal Fiziksel Özellikler....................................................................................................... 6 3.1.2 Geçici Fiziksel Özellikler .......................................................................................................... 7 3.1.3. Akli Özellikler ......................................................................................................................... 7 3.1.4. Ruhsal Özellikler .................................................................................................................... 7 3.2. Karayolu Taşıtlarının Genel Özellikleri .......................................................................................... 7 4. Görüş Uzunlukları ................................................................................................................................ 8 4.1. Duruş Görüş Uzunluğu (Duruş Uzunluğu, Fren Emniyet Uzunluğu) ............................................. 8 4.2. Geçiş Görüş Uzunluğu .................................................................................................................. 9 4.2.1. Karşı Yönden Taşıt Gelmemesi Halinde Geçiş Görüş Uzunluğu........................................... 10 4.2.2. Karşı Yönden Taşıt Gelmesi Halinde Geçiş Görüş Uzunluğu ................................................ 10 5. Yol Geometrik Standartlarının Seçimi ............................................................................................... 11 5.1. Yol Standartları: .......................................................................................................................... 11 5.2. Yol Standartlarının Seçiminde Etkili Olan Faktörler:................................................................... 11 5.2.1. Yolun Sınıfı ........................................................................................................................... 11 5.2.2. Proje Hızı .............................................................................................................................. 12 5.2.2.1. Proje Hızı Seçimindeki Faktörler ................................................................................... 12 5.2.3. Projelendirme Yol Hizmet Ömrü ......................................................................................... 12 6. Bir Yolun Projelendirilmesinde Dikkate Alınacak Trafik Değerleri..................................................... 12 6.1. Yıllık Ortalama Günlük Trafik ...................................................................................................... 12 6.2. Saatlik Trafik ............................................................................................................................... 12 6.3. Beklenen Trafik ........................................................................................................................... 12 6.4. Doğal Trafik Artışı ....................................................................................................................... 13 6.5. Trafik Artış Faktörü ..................................................................................................................... 13 6.6. Proje Trafiği ................................................................................................................................ 13 6.7. Şerit Sayısı................................................................................................................................... 13 7. Geçki Araştırması ............................................................................................................................... 14 7.1. Sıfır Poligonu Çizilirken Dikkat Edilecek Hususlar ....................................................................... 15 8. Yatay Kurplar ..................................................................................................................................... 17 Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

2 8.1. Basit Daire Kurpları ..................................................................................................................... 17 8.2. Bileşik Kurplar ............................................................................................................................. 18 8.3. Ters Kurplar ................................................................................................................................ 19 9. Yol Projesi Yapım Aşamaları .............................................................................................................. 20 10. Kurplarda Taşıtların Stabilitesi ......................................................................................................... 23 10.1. Deversiz Kurpta Savrulmaya ve Devrilmeye Sebep Olan Hız.................................................... 23 10.2. Deverli Kurpta Savrulmaya ve Devrilmeye Sebep Olan Hız ...................................................... 24 10.3. Enine İvme ................................................................................................................................ 25 10.4. Sademe ..................................................................................................................................... 25 11. Dever ............................................................................................................................................... 26 11.1. Deverin Uygulanması................................................................................................................ 27 12. Geçiş Eğrileri .................................................................................................................................... 29 12.1. Geçiş Eğrisinin Uzunluğu .......................................................................................................... 30 12.2. Klotoid ...................................................................................................................................... 30 12.3. Simetrik Geçiş Eğrisi ................................................................................................................. 32 12.4. Kurbun Klotoid Parametresinin Seçimi..................................................................................... 32 13. Yatay Kurplarda Genişleme (Genişletme) ....................................................................................... 36 14. Proje notasyonları: .......................................................................................................................... 39 15. Yatay Kurplarda Hız Sınırlaması: ...................................................................................................... 39 16.Geçiş Eğrili Kurplarda Dever Uygulaması ......................................................................................... 40 17. Boykesit Çizilmesi (Proje İçin) .......................................................................................................... 44 18. Düşey Kurplar .................................................................................................................................. 44 18.1. Eğimlere Göre Düşey Kurp Tipleri ............................................................................................ 45 18.1.1. Parabolik Düşey Kurp Özellikleri........................................................................................ 46 18.1.1.1. Parabolik Düşey Kurp Hesapları ................................................................................. 46 18.1.1.1.1. Kapalı Düşey Kurplar ........................................................................................... 46 a) Görüş Uzunluğu (S) Kurp Uzunluğundan (L) küçükse (SL)...................................................... 47 18.1.1.1.2. Açık (Dere) Düşey Kurplar ................................................................................... 48 18.1.1.1.3. Alt Geçitlerde Düşey Kurp Uzunluğu ................................................................... 48 19. ENKESİTLER ...................................................................................................................................... 55 20. İSTİNAT VE İKSA DUVARLARI ........................................................................................................... 55 21. HACİM HESABI ................................................................................................................................. 57

Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

3

1.Ulaştırma 1. Karayolu Ulaştırması (Karayolu, Demiryolu) 2. Su Ulaştırması (Deniz, Göl, Nehir, Kanal) 3. Hava Ulaştırması 4. Boru Ulaştırması 5. Kablolu Ulaştırma Karayolu: Her türlü taşıt ve aracın ulaşımına olanak sağlar. Ülkemizde idari sınırlamaya göre dört alt başlık altında incelenir. 1. Otoyollar 2. Devlet Yolları 3. İl Yolları 4. Köy Yolları 1, 2, 3’üncü maddedeki yollar Karayolları Genel Müdürlüğü’ne bağlı, 4’üncü maddedeki yol Köy Hizmetlerine bağlıdır. Bunun dışında Çevre ve Orman Bakanlığı’na bağlı yollar da mevcuttur.

1.1. Karayolu Sınıflandırması 1. Yolun Geçtiği Bölgenin Özelliğine Göre: Kırsal yol, kent içi yol 2. Yolun Önemine Göre: Ana yol, yan yol 3. Yol platformunun durumuna göre: Bölünmüş yol, bölünmemiş yol 4. Kaplama durumuna göre: Asfalt yol, beton yol, stabilize yol, toprak yol Dünyada yollar işlevlerine göre; 1. Ana yollar 2. Toplayıcı yollar (Taşıt kapasitesi ve seyir süresi ana yollara göre daha azdır) 3. Yerel yollar (Seyir süresi oldukça kısa ve yolculuk konforu oldukça düşük

2. Karayolu ve Elemanları İle İlgili Genel Tanımlamalar Karayolu Her türlü taşıt ve yaya ulaşımı için kamunun yararlanmasına açık arazi şerididir. Karayolu Trafiği Karayolunu ulaşım amacı ile tek başlarına veya birlikte kullanan motorlu veya motorsuz taşıtlar ile yayaların yol üzerindeki hareketleridir. Geçki (Güzergah) Bir yolun arazi üzerinde izlediği doğrultudur. Plan Yolun yatay bir düzlem üzerindeki izdüşümüdür. Bir yolun ekseni planda düz giden kısımlar ile bunlar arasında kalan eğri kısımlardan oluşur. Düz kısımlara “aliynman”, eğri kısımlara da “kurp” denir.


4

Boy kesit Plandaki yol ekseninin bir doğru boyunca açılarak düşey bir düzleme iz düşürülmesidir. Boy kesit eğimli olarak devam eden düz kısımlar ile bunları birbirine bağlayan eğrilerden oluşur. Dairesel ya da parabolik olan eğri kısımlara düşey kup denir. Yol En Kesiti ve Yol Elemanları

Yol Ekseni Yol kaplamasının ortasından geçtiği varsayılan doğrultudur. Eksen çizgisi bölünmemiş yollarda karşı yönden gelen trafiğin kullanabilecekleri yol kısmını göstermek için yol üzerine çizilen boyuna doğrultudaki çizgidir. Platform Yolun enine yönde, bölüntüsüz, kaplama ve banketlerden oluşan kısmıdır. Platform genişliği, şerit sayısı, şerit genişliği ve iki yandaki banket genişliklerine bağlıdır.

PlatformGenişliği  2 

3,5





Şerit

Şerit

sayısı

genişliği



2  1,5  10.00m 



Banket Banket sayısı

genişliği


5

PlatformGenişliği  4  

3,5 

Şerit

Şerit

sayısı

genişliği



2 

2,5







Banket Banket sayısı

genişliği

3.00

 2  (2  3,5  2,5)  3.00

 Orta refüj genişliği

Banket Yol kaplamasının iki yanında bulunan, kaplamaya bitişik, kaplama kenarı ile şev başı arasında kalan kısımdır. Minimum 1.00 metre ile maksimum 3.00 metre arasında değişir. Kaplama Temel tabakası üzerine inşa olunan ve trafiğin doğrudan doğruya temas ettiği bitümlü karışımlar. Beton, parke ve benzeri malzemeyle yapılan tabakadır. Esas görevi düzgün bir yuvarlanma yüzeyi temin etmek olan bu tabaka bir ya da birkaç tabaka halinde inşa olunur. Bunlardan en üstte bulunan tabaka trafiğin ve iklim koşullarının bozucu etkilerine karşı koyan aşınma tabakası ile bunun altındaki binder tabakasıdır. Alt Temel Tabakası Tesviye yüzeyi üzerine serilen ve genellikle kum, çakıl, taş kırığı gibi granüler malzemeden inşa olunan tabakadır. Temel Tabakası Alt temel ile kaplama tabakası arasına yerleştirilen ve granülometrisi ile diğer koşulları belirli olan doğal kum, doğal çakıl veya kırma taş ile az miktarda bağlayıcı, ince malzemeden oluşan tabakadır. Yol gövdesinde özel önemi olan bu tabakanın başlıca görevi kaplamadan gelen trafik yükünü taban üzerine yaymak, bu arada trafiğin darbe tesirlerini yok etmektir. Tesviye Yüzeyi Taşıt ve yayaların ulaşımları sırasında karayolunu kolaylıkla kullanabilmeleri için doğal zeminin belli bir enkesit şekline dönüştürülmesi gerekir. Bu amaçla yol enkesitinde bazı yerler kazılır, bazı yerler doldurulur. Bu kazma ve doldurma işlemine toprak işi adı verilir. Doğal zeminin düzeltilmesi olan bu işe uygulamada toprak tesviyesi veya kısaca tesviye denir. Toprak işi sonucu ortaya çıkan yüzey ise tesviye yüzeyidir. Tesviye yüzeyinin uygun enine ve boyuna eğim verilerek bir greyder yardımı ile son olarak düzeltilmesi işlemine ince tesviye ya da reglaj denir. Hendek Yolun yarma kesimlerinde, banket ile yarma şevi arasında uzanan ve yol platformu ile yarma şevine gelen yağış sularının toplanıp aktığı kanaldır.

Kafa Hendeği Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

6 Yarmalarda yamaçlardan akan yağış suları erozyon yolu ile şevin bozulmasına neden oluyorsa şev tepesinden biraz geride tesviye eğrisi hattına paralel yapılan üçgen veya yamuk kesitli hendeklerdir. Şev Dolguda platformun dış kenarı ile doğal zemin, yarmada hendek tabanı ile doğal zemin arasındaki eğik yüzey bu dolgu veya yarmanın şevidir. En çok kullanılan şev eğimleri: Dolgu Şevleri: 3/2, 3/1, 4/1 Yarma Şevleri: 4/1, 1/2, 3/2, 1/1 Kamulaştırma Genişliği Yol yapımına başlamadan önce geçki boyunca yeterli genişlikteki arazinin kamulaştırılması gerekir. Yol geçkisi boyunca uzanan ve her iki yandaki sınırları ile belirli olan bu alanın genişliğine kamulaştırma genişliği denir. Kamulaştırma genişliği yol maliyetinde önemlidir. Yol yapılan bölge kalkınır. Daha sonra burada kamulaştırma yapılırsa çok fazla maliyet gereklidir. Bu nedenle kamulaştırma genişliği önceden iyi belirlenmelidir. Alt Yapı Yolun toprak işi sonunda daha önceden saptanan kot ve enkesit şekline getirilmiş kısmıdır. Menfez, drenaj tesisleri, istinat duvarı gibi sanat yapıları alt yapı içine girer. Alt yapı yolun taşıyıcı kısmını oluşturur. Üst Yapı Yolun trafik yüklerini taşımak ve bu yükü taban zemininin taşıma gücünü aşmayacak şekilde taban yüzeyine dağıtmak üzere alt yapı üzerine inşa olunan alt temel, temel ve kaplama tabakalarından oluşur. Yol Tabanı Altyapı ve üst yapıdan oluşan yol gövdesinin oturduğu doğal zemindir. Enine Eğim Yol yüzeyine düşen yağış sularının platformu bir an önce terk edebilmeleri için yol enkesitine eksenden banket ya da kaplama dış kenarına doğru olmak üzere her iki tarafta verilen eğimdir. Boyuna Eğim Yola boyuna doğrultuda verilen eğimdir. Yolun sınıfı ve arazinin topografik yapısına bağlı olarak değişir. Yüksek standartlı yollarda boyuna eğim düşük olur. Boyuna eğim artarsa yakıt maliyeti de artar. Bölünmemiş Yol Üzerinde karşı yönlerden gelen trafiği ayıran fiziki bir engelin bulunmadığı tek platformlu yoldur. Orta Refüj Bölünmüş yollarda karşı yönlerden gelen trafiğe ait platformları ayıran ve yol kaplamasına göre daha yüksek veya daha düşük kotta bulunan kısımdır.

3. Projeye Etki Eden Özellikler 3.1. Sürücü ve Yayaların Genel Özellikleri 3.1.1. Normal Fiziksel Özellikler 1. Görme Özelliği: Görüş açısı, görüş uzaklığı, renk körlüğü, göz kamaşması


7 2. Mesafe Takdiri: (Taşıtların trafik anında (seyir) aralarındaki mesafe, yola çıkan bir yayaya çarpmama) 3. İşitme Özelliği: Sesli uyaranlara karşı verilen özellikler 4. İntikal Reaksiyon Özelliği: Sürücü ve yayanın tehlikeyi algılaması ile reaksiyon verme süresi (0,751,00 saniye arasındadır) 3.1.2 Geçici Fiziksel Özellikler 1. Yorgunluk 2. Alkol, İlaç 3. Hastalık 3.1.3. Akli Özellikler 1. Zeka 2. Bilgi 3. Tecrübe 4. Okuma ve lisan bilme 3.1.4. Ruhsal Özellikler 1. Dikkati toplama 2. Kurallara uyma 3. Sabırlı ve serinkanlı olma 4. Kaza ve sürat eğilimli olma

3.2. Karayolu Taşıtlarının Genel Özellikleri 1. Taşıt Cinsleri: Motorlu ve motorsuz taşıtlar. Projelendirme motorlu taşıtlar için yapılır. Motorsuz taşıtlar köy yakını durumunda dikkate alınır. 2. Taşıt Boyutları: Maksimum Genişlik = 2,5 metre (istisnalar hariç) Maksimum Yükseklik = 4,00 metre Maksimum Uzunluk (Kurp yarıçapını belirlerken önemlidir) 3. Taşıt Ağırlıkları: Ağır araçların geçtiği yollarda üst yapı kalınlığı daha fazla olmalıdır. 4. En Küçük Dönüş Yarıçapları 5. Hızlanma ve Yavaşlama Yeteneği: Kavşak, sollama geçişi, hızlanma şeridi planlaması için önemlidir. 6. Motorlu Taşıtlarda İşletme Maliyeti: Yakıt, yağ tüketimi, lastik eskimesi, zaman ve benzeri yoldan kaynaklanan işletme maliyetini asgariye indirmek için planlama iyi yapılmalıdır. 7. Harekete Karşı Dirençler a)Yuvarlanma Direnci b)Hava Direnci c)Eğim Direnci d)Kurp Direnci e)Eylemsizlik Direnci


8

4. Görüş Uzunlukları 4.1. Duruş Görüş Uzunluğu (Duruş Uzunluğu, Fren Emniyet Uzunluğu) lr : reaksiyon uzunluğu tr : intikal - reaksiyon süresi(0,75 : 1,00sn) v :taşıtın hızı (m / sn) V : taşıtın hızı (km / h) l f : fren uzunluğu g : yer çekimi ivmesi s : yolun eğimi (%), çıkışta (), inişte () f : sürtünme katsayısı L fe : duruş uzunluğu

g  9,81m / sn2 v (m / s ) 

V (km / h) 3.6

V  15.93  l f  ( f

s)

lr  v  tr  0.278  V  tr v2 1 V2 lf    0.00394 2g f s f s v2 1 V2 L fe  lr  l f  v  tr    0.278  V  tr  0.00394 2g f s f s Örnek İki taşıt boyuna eğimli bir yolda aynı şerit üzerinde hareket halindedir. V1  50 km / h hızla hareket eden taşıt rampa yukarı hareket etmekte, V2  70 km / h hızla hareket eden taşıt aşağı doğru hareket etmektedir. Bu iki taşıt fren yapmak suretiyle çarpışmayı önlemek için iki taşıt sürücüsünün birbirlerini görmeleri gereken minimum uzaklık ne olmalıdır? ( tr  1 sn, f  0.50, s  %6 ) Çözüm


9

L fe(min)  L fe (1)  L fe(2)  0.278  50  1  0.00394 

502 702  0.278  70 1  0.00394   31.41  63.34  94.83 m 0.50  0.06 0.50  0.06

Örnek Bir otobüs %7 eğimli bir yolda yokuş yukarı çıkarken, karşı yönden 90 km / h hızla gelen bir otomobil ile aynı şeritte karşılaşmıştır. Otobüs şoförü tehlikeyi önlemek için fren yaparak 8.30 metrelik fren izi sonunda durabildiğine göre çarpışma olmaması için iki taşıt şoförünün birbirini kaç metre uzaklıktan görmesi gerekir? ( f  0.60, tr  1 sn ) Çözüm

Votobüs  15.93  8.30  (0.6  0.07)  37.6 km L fe(min )  L fe ( otobüs )  L fe ( otomobil )  0.278  37.6  1  0.00394 

37.62 902  0.278  90 1  0.00394   104 m 0.60  0.07 0.60  0.07

Örnek

50 km / h hız kısıtlaması olan düz bir yolda seyreden bir otomobilin önüne sağ taraftan bir yayanın çıktığı, şoförün derhal frene bastığı, otomobile ait asfalt üzerinde 45 metrelik fren izi bulunduğu, yayaya çarpma noktasının, fren izi başından itibaren 32. metrede olduğu anlaşılan bir trafik kazasında otomobil şoförünün hız kısıtlamasına uyması halinde kazanın önlenip önlenemeyeceğini tespit ediniz. ( f  0.60, tr  1 sn, eğim  0) Çözüm

Voto  15.93  45  (0.60  0)  82.78 km / h 502  30.32 m (0.60  0) Yani araç 82.78 km / h hızla değil de 50 km / h hızla gitseydi 30.32’nci metrede duracaktı ve 32’nce L fe ( kısıtlamalı)  0.278  50  1  0.00394 

metredeki yayaya çarpmayacaktı.

4.2. Geçiş Görüş Uzunluğu Sollamayla geçiş için gerekli olan uzunluktur. Taşıt Takip Aralığı Bir araç önündeki aracı belli bir mesafe ile takip etmelidir. Buna taşıt takip aralığı (mesafesi) denir.

d  a  bV  cV 2  taşıt takip aralığı a  5 8  taşıt boyu b  0.2 0.306  sabit katsayı c  0.001 0.0065  sabit katsayı Ülkemizde aşağıdaki formül kullanılıyor. Bu formülde 3. terim ihmal edilebilir.

d  8  0.2  V  0.0065  V 2


10 4.2.1. Karşı Yönden Taşıt Gelmemesi Halinde Geçiş Görüş Uzunluğu

ls : geçiş uzunluğu ts : sollama süresi A taşıtı için, ls ( A)  V1  ts B taşıtı için, ls ( B )  V2  ts

ls  V1  ts  d1  V2  ts  d2 ts 

d1  d 2 V1  V2

ls  V1 

d1  d 2 V1  V2

Projelerde böyle yapılmayacak ama d’ler eşit alınırsa yaklaşık hesapta,

d1  d2  d için, ts 

2d V1  V2

ls 

2d  V1 V1  V2

4.2.2. Karşı Yönden Taşıt Gelmesi Halinde Geçiş Görüş Uzunluğu


11

Ls 

d1  d 2 (V1  V3 ) V1  V2

d1  d2  d için, Ls  ls  V3  ts 

2d  V1 2d  V1 2d 2d  V3  ts   V3    (V1  V3 ) V1  V2 V1  V2 V1  V2 V1  V2

Örnek İki şeritli bir yolda V1  90 km / h hız ile seyreden bir otomobil önünde V2  70 km / h olan başka bir otomobili sollamak istemektedir. a)Otomobilin önündeki taşıtı güvenli bir mesafede sollaması için gerekli sollama mesafesi ne olmalıdır? b)Karşı şeritten V3  80 km / h hızla gelen bir taşıt olması halinde sollama mesafesi nedir? Çözüm a)

d1  8  0.2  V1  8  0.2  90  26 m

d2  8  0.2  V2  8  0.2  70  22 m ls  V1 

d1  d 2 26  22  90   216 m V1  V2 90  70

b)

Ls 

d1  d2 26  22  (V1  V3 )   (90  80)  408 m V1  V2 90  70

5. Yol Geometrik Standartlarının Seçimi 5.1. Yol Standartları:   2. Yatay ve Düşey Kurp Yarıçapları   Plan ve Boy Kesit 3. Yatay Kurplarda Enine Eğim  Dever    4. Boyuna Eğim 

1. Genişlik

5.2. Yol Standartlarının Seçiminde Etkili Olan Faktörler: 1. Yolun Sınıfı 2. Proje Hızı 3. Hizmet Ömrü 5.2.1. Yolun Sınıfı 1. Trafiğin cinsi (Tır yolu olması gibi) 2. Trafiğin miktarı 3. Topografik Özellikler (Kısıtlayıcı bir etkendir) 4. İklim özellikleri 5. Zemin Koşulları Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

12 6. Arazi Kullanım Şekli (Kırsal, Kentsel) 7. Kent İçi Yollar İçin Yaya Hareketleri ve Estetik 8. Mali Olanaklar Yolun sınıfı bu özelliklere göre belirlenir ve buna uygun proje hızı tayin edilir. 5.2.2. Proje Hızı Vp : Proje hızı Başka taşıtların etkisi söz konusu değilken normal hava koşullarında güvenle yapılabilecek en yüksek hızdır. (Tek bir araç için) Temel Hız ( VT ): Grup halindeki taşıtların hareketlerini esas alan hız değeridir. 5.2.2.1. Proje Hızı Seçimindeki Faktörler 1. Yolun kırsal ya da kentsel oluşuna, 2. Yolun sınıfına 3. Arazinin topografik durumuna, 4. Trafiğin karakteristiğine bakılır. 5.2.3. Projelendirme Yol Hizmet Ömrü

n : Projelendirme yol hizmet ömrü Yıl cinsinden ifade edilir.

6. Bir Yolun Projelendirilmesinde Dikkate Alınacak Trafik Değerleri Y .O.G.T : Yıllık ortalama günlük trafik S .T : Saatlik trafik 30ST : Otuzuncu saat trafiği

6.1. Yıllık Ortalama Günlük Trafik Yolun herhangi bir kesitinde bir yıl içerisined iki yönden geçen trafiğin gün sayısına bölünmesi ile elde edilen değerdir. (Gün sayısı 365 alınır)

6.2. Saatlik Trafik Bir saatlik dilimde geçen araç sayısını anlatır. 30’uncu saatten sonra değerlerde ani değişiklikler meydana gelir.

30ST 

1  YOGT 6

6.3. Beklenen Trafik  Beklenen   Mevcut  Trafik      Trafik  Trafik   Artışı  Trafik Artışı: 1. Doğal Trafik Artışı: Kişi sayısı ve araç artışı 2. İyileştirme Sonucu Oluşan Trafik Artışı a) Saptırılan Trafik: Yeni yol yapıldığında buradan gelen trafik Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

13 b) Doğan Trafik: Yolun saptırılması c) Gelişme trafiği

6.4. Doğal Trafik Artışı Tn : n yıl sonraki trafik T0 : Hesap yılındaki trafik a : Trafiğin yıllık artış yüzdesi (Yıllık trafik artış yüzdesi ) Tn  T0  (1  a)n

6.5. Trafik Artış Faktörü  : Trafik artış faktörü 

Tn T0  (1  a)n   (1  a)n T0 T0

  (1  a)n

6.6. Proje Trafiği Tasarlanan yoldan geçecek olan taşıt sayısıdır.

PT : Projetrafiği PK : Pratik kapasite PT 

1    YOGT 6

Sonuç taşıt/saat cinsinden olup, ondalıklı çıkarsa bir üst tam sayıya yuvarlanacak

6.7. Şerit Sayısı  Şerit  PT    Sayısı  PK PK  1000 taşıt / saat / şerit Şerit sayısı ondalıklı çıkarsa her zaman bir üst tam sayıya yuvarlanır. Örnek Yeni inşa edilmekte olan karayolunun işletmeye açılışı ile ilk yılda 910.000 taşıtın geçeceği ve yıllık trafik artış yüzdesinin %11 olacağı tahmin ediliyor. Yolun hizmet ömrü 20 yıl olacağına göre, proje trafiğini hesaplayınız ve şerit sayısına karar veriniz. Çözüm

  (1  a)n  (1  0.11)20  8.062 1 1 910000    YOGT   8.062   3349.96  3350 taşıt / saat 6 6 365 Şerit  PT 3350   3.35  4 şerit   Sayısı  PK 1000 PT 

Değerlere uygun tahmini bir en kesit çizilir.


14

Örnek Planlanan bir yol için trafik miktarı 399.025’tir. Saptırılacak ve doğacak trafik 70.000 olarak tahmin ediliyor. Trafik artış yüzdesi %9 ve hizmet yılı 20 yıl sonunda dikkate alınacak proje trafiği nedir? Çözüm

  (1  0.09)20  5.6044 YOGT 

399025  70000  1285 taşıt / saat 365

1  5.6044  1285  1200 taşıt / saat 6  Şerit  1200  1.2  2 şeritli bir yol    Sayısı  1000 PT 

7. Geçki Araştırması S0 : Sıfır poligonu araştırmasıiçin seçilen eğim H A : A noktasınınyüksekliği H B : B noktasının yüksekliği L : Ave B arasında haritadan ölçülerek bulunan düz uzunluk h : Haritada yükseklik eğrileri arasındaki kot farkı l : Sıfır poligonunun araziyeuyan kenar uzunluğu, pergel açıklığının arazideki değeri m : Haritanın ölçeği l ' : Pergel açıklığı Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

15 Geçki Araştırması: Alternatif geçkilerden en ekonomik olan geçkinin araştırılması işlemidir. Sıfır Çizgisi (Sıfır Poligonu): Önceden belirlenmiş olduğu eğimle yol üzerinde geçireceğimiz çizgidir. Başlangıç eğimi seçilirken A ve B noktaları arasındaki ortalama eğim kullanılacaktır. Eğimi S 0 ’a indirgiyoruz.

HB  H A L h h l=   100 tan  S0 S0 

l' =

h m× tan 

Örnek 1/5000 ölçekli bir haritada yükseklik eğrileri arasındaki kot farkı 5 metre olduğuna göre başlangıçta seçilen %4 eğimi için sıfır poligonunun bir kenarını oluşturan pergel açıklığını hesaplayınız. Çözüm

h 5   0.025m  2.5cm m  tan  5000  0.04 h 5 l   125m tan  0.04 l' 

h=5 ve 1/5000 ölçek için bazı eğim değerlerine göre pergel açıklıkları; S (%) l (m) l '(cm) 0.5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1000 500 250 166.67 125 100 83.33 71.42 62.5 55.56 50

20 10 5 3.33 2.5 2 1.67 1.43 1.25 1.11 1

7.1. Sıfır Poligonu Çizilirken Dikkat Edilecek Hususlar 1. Eğri iki noktada kesilmez.


16

2. Eğriye teğet olunmaz

3. Sert dönüş olmaz.

4. Burada tepeden iniş var. Tünel olabilir. Ancak maliyet açısından uygun değildir.

5. İki yükseklik eğrisi arasına sanal eğri yerleştirilerek teğet ve iki noktada kesme durumları ortadan kaldırılır.


17

8. Yatay Kurplar S : Aliynmanların Kesişme Noktası ( Some) S : Kilometre artış yönünde kurba başlangıç teğet noktası T : Kilometre artış yönünde kurbun bitiş teğet noktası B : Bisektris Noktası (Yatay kurba developman boyu orta noktası) t (T) : Teğet uzunluğu (tanjant boyu) L : Kiriş boyu ( Büyük kiriş) b : S  B uzunluğu, bisektris boyu  : Yatay kurp merkez açısı ( Aliynman doğrultuları sapma açısı)

 : Some kesişme açısı  : Kurbun herhangi bir noktasından çizilen kiriş ilebu nktadaki teğetin arasındaki sapma açısı

8.1. Basit Daire Kurpları

t  R  tan

 2

   1   b  R  (sec  1)  R    1 2  cos    2 

d D

g  R

g

 ST


18

L  2 R  sin

  ST 2

8.2. Bileşik Kurplar 7 tane parametresi vardır.

, 1 , 2 , R1 , R2 , t1 , t2 bunlardan ikisi uzunluk olmak üzere 4 tanesi verilirse, geri kalan 3 tanesini hesaplayabiliriz.

1. Durum:

1 .2 , R1 , R2 biliniyor

, t1 , t2 isteniyor   1  2 S1 A  S1C  R1  tan

1 2

S2 C  S2 B  R2  tan

2 2

S1 S2  S1C  S2 C  R1  tan

1   R2  tan 2 2 2


19

sin 1 SS2



sin  2 SS1



 sin(200  )   Buradan SS1 , SS2 bulunur S1 S2  

t1  SS1  S1 A t2  SS2  S2 B 2. Durum:

, 1 , R1 , t1 biliniyor 2 , R2 , t2 isteniyor

2    1 S1 A  S1C  R1  tan

1 2

SS1  SA  S1 A  t1  R1  tan sin  2 SS1



sin 1 SS2



1 2

 sin(200  )   Buradan SS1 , SS2 bulunur S1 S2  

CS2  S1 S2  S1C  S2 B t2  SB  SS2  S2 B  SS2  CS2 R2  CS2  cot

2 2

8.3. Ters Kurplar


20 1. Durum:

S1 S2 , l , 1 , 2 , R1 biliniyor R2 isteniyor S 2 S2  S1 S2  R1  tan

R2 

S1 S2  R1  tan tan

2 2

1   l  R2  tan 2 2 2

1 l 2

9. Yol Projesi Yapım Aşamaları

h m  tan  H  HA S0  B L

l' 

Pergel açıklığı ile A noktasından başlanarak B noktasına kadar gelinir. Ancak bu işlem sonucunda en son B noktasında bitmeyebilir. Bu durumda bittiği nokta B’ noktası ise, aradaki fark kesilen eğri sayısına bölünür ve pergel açıklığına eklenerek yeniden pergel açıklığı hesaplanır. Bu durumda şekildeki gibi B’’ noktasında biterse aradaki fark kesilen eğri sayısına bölünür ve pergel açıklığından çıkarılarak yeniden pergel açıklığı hesaplanır. Böylelikle A noktasından B noktasına kadar sıfır poligonu geçirilmiş olur. Eğer zor bir pafta olursa %2, %3, %4, %5 gibi eğimler seçilerek her eğimin kendi pergel açıklığında A’dan B’ye B’den A’ya gidilir. Bu sıfır poligonlarının kesişim noktaları some noktalarının atılacağı yerler olarak seçilir. Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

21 Sıfır poligonu geçirildikten sonra aliynman oluşturmak gerekir. Bunnu için sıfır poligonundan yararlanılır. Sonra some noktalarının yerleri seçilir. Seçilirken de dolgu ve yarma miktarının (sıfır poligonu ile yeni geçirilen someler arasındaki çizgiler arasında kalan alan) yaklaşık olarak birbirine eşit olması gerekir.

Bu işlemlerden sonra ilk yapılacak olan noktaları sayısallaştırmaktır. Yani koordinatların hesaplanmasıdır. Bundan sonra A, S1 , S2 , S3 , B koordinatları belirlenir. Daha sonra noktalar arasındaki açıklık açıları ve aliynman uzunlukları hesaplanır. 1)

( AS1 )  arctan

YS1  YA X S1  X A

( S1 S 2 )  ... ( S 2 S3 )  ... ( S3 B)  ... 2)

AS1  L1 

YAS1 sin( AS1 )



X AS1 cos( AS1 )

S1 S2  L2  ... S2 S3  L3  ... S3 S4  L4  ... 3) Sapma açıları hesaplanır.

1  ( S1 S2 )  ( AS1 )  2  ... 3  ... Bu aşamalardan sonra aliynmanlar arasına kurp yerleştirmek gerekiyor. Bunun için minimum kurp yarıçapı belirlenir ve bundan büyük kurp geçirilir.


22

d : Dever

e : Enine sürtünme katsayısı V p : Proje hızı

Rmin 

Vp2 127  (d  e )

d  0.00443 

Vp2 R

Daire yayı uzunlukları yani developman uzunlukları bulunur;

Ti  S i Si  Ti Si  Ri  tan

i 

1 2

ig  R

g

Kiriş uzunluğu ve benzeri diğer şeyleri de hesaplamamız gerekir. Yani kurp asal elemanları bulunur.

Li  2 R  sin

i 2

   1  Si Bi  Ri    1  cos i   2  Si Oi 

Ri  cos i 2

Yol eksen denkleminin hesabı yapılır. Bunu yaparken A’dan B’ye bütün karakteristik noktaların kilometresi bulunur.

LAB  L1  T1  km S1

1  2    L2  (T1  T2 )  2  ... 2 2 2

kmB1 km T1 km S 2 kmB2


23

10. Kurplarda Taşıtların Stabilitesi F : Merkez kaç kuvveti W : Taşıtın ağırlığı (kg ) v :Taşıt hızı (m / sn) R : KurpYarıçapı (m) g : Yerçekimi ivmesi (9.81 m / sn 2 ) P : Merkezkaç kuvveti dengeleyen enine kuvvet ( Enine sürtünme kuvveti )

e : Enine sürtünme kat sayısı e : Taşıtın tekerlekleri arasındaki mesafe ( Aks aralığı) h : Taşıtın ağırlık merkezinin yol yüzeyinden olan yüksekliği Vsav : Savrulmaya sebep olan hız (km / h) Vdev : Devrilmeye sebep olan hız (km / h)

10.1. Deversiz Kurpta Savrulmaya ve Devrilmeye Sebep Olan Hız

W v2 F  g R Vsav  11.3  e  R km / h

Vdev  8.0  km / h

Re h


24

10.2. Deverli Kurpta Savrulmaya ve Devrilmeye Sebep Olan Hız

Vsav  11.3  km / h

Vdev km / h

R  ( e  tan  ) 1  e  tan 

e R  (h  tan   ) 2  11.3  e h   tan  2

Örnek:

R  150m tan   d  0.06  %6 h  1.45m e  1.95m

e  0.30 Verilen basit daire yaylı yolda deverli ve deversiz durumda savrulma ve devrilme hızları nedir? Çözüm: Deversiz durumda;

Vsav  11.3  e  R  11.3  0.30  150  75.8km / h Vdev  8.0 

Re 150  1.95  8.0   113.6km / h h 1.45

Deverli durumda;

Vsav  11.3 

Vdev

R  ( e  tan  ) 150  (0.30  0.06)  11.3   83.8km / h 1  e  tan  1  0.30  0.06

e 1.95 R  (h  tan   ) 150  (1.45  0.06  ) 2 2  11.3   11.3   120.9km / h e 1.95 h   tan  1.45   0.06 2 2


25

10.3. Enine İvme p : Enineivme km / h

p

2

Örnek 0.08 

V  9.81  d 12.96  R

p (+) ise merkezden dışa doğru p (-) ise merkezden içe doğru

10.4. Sademe Enine ivmenin birim zamandaki değişimidir.

p ' : Sademe km / h

V3 V d V3 p'   L 46.7  R  L 36.7  L 46.7  R  p '

p '  0.3 0.6 m / sn3 arasında olmalı Projede kullanılacak olan sademe ile geçiş eğrisi uzunluğu hesabı;

p '  0.4m / sn3  L 

V3 18.7  R

Örnek:

R  300m d  0.06 V p  80km / h Bir daire kurpta yukarıdaki parametreler verilmiştir. a)Buna ait enine ivme değeri ( p ) nedir? b)Enine ivmenin sıfır olması halinde hız nedir? (Tüyo: p yerine 0 konur) c) V  20km / h olması halinde enine ivme (p) nedir? Çözüm:

V2 802  9.81  d   9.81  0.06  1.058m / sn2 a) p  12.96  R 12.96  300 b) 0 

V2 V2  9.81  d   9.81  0.06 12.96  R 12.96  300

V  9.81  0.06  12.96  300  47.8km / h c) p 

V2 202  9.81  d   9.81  0.06  0.486m / sn2 12.96  R 12.96  300

Örnek: Proje hızı Vp  90km / h , kurp yarıçapı R  250m , maksimum dever dmax  0.06 ve geçiş eğrisinin uzunluğu L  120m ise, a)Sademe ( p ' ) nedir. Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

26 b) VP  110km / h, R  400m, p '  0.4m / sn 3 ise L (geçiş eğrisinin uzunluğu) nedir? c) VP  110km / h; R  400m, p '  0.46m / sn3 ise L (geçiş eğrisinin uzunluğu) nedir? Cevaplar: a) p '  0.519m / sn3 b) L  177.94m c) L  154.90m Çözüm: a) p '  b) L 

V3 903   0.520m / sn3 46.7  R  L 46.7  300  120

V3 1103   178.13m 46.7  R  p ' 46.7  400  0.4

V3 1103   154.90m c) L  46.7  R  p ' 46.7  400  0.46

11. Dever d : Dever V p : Proje hızı R : Minimum kurp yarıçapı Ld : Rakortman boyu

d  0.00443

Vp2 R

Dever belli bir uzunluk boyunca uygulanır. Bu uzunluğa rakortman boyu denir.

Ld  0.0354 

VP3 R

Dever sadece basit daire kurplarda uygulanır. Geçiş eğrili kurplarda uygulanmaz. Deverin lineer hale gelmesi demek, çatı şeklinde olan eğimin düz hale gelmesi demektir. Bunun için rakortman uzunluğu boyunca dever uygulanır. ÖNEMLİ: Önce hesapla dever bulunur. Eğer bulduğunuz dever maksimum deverden küçükse, bulunan dever kullanılır. Maksimum deverden büyükse maksimum dever kullanılır. Sonra bu deverin uygulanacağı rakortman boyu bulunur. Rakortman boyu ( Ld ) minimum 45 metredir. Hesaplarda 45 metreden küçükse 45 metre alınır.


27

2 Kurbunbaşlangıcından Ld önce dever uygulanmaya başlanacak demektir. 3 1 Kurbunbaşlangıcından Ld sonra dever maksimum değerineulaşacak demektir. 3

11.1. Deverin Uygulanması Üç şekilde uygulanır. Ya eksen sabit, ya iç kenar sabit, ya da dış kenar sabit tutulur.

Örnek: Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

28

R  300m VP  70km / h B  12m d max  %8 Olan bir yolda, dever ve dever boyunu bulunuz. Dever uygulamasını göre eksen rotasyonuna göre yapınız. Çözüm

VP2  0.07  %7 R V3 Ld  0.0354  P  40.474m R Ld , 45 metreden küçük olamayacağından, Ld  45m alınır.

d  0.00443 



Ld 45   5m 7  (2) 9

Yani her 5 metrede bir eğim değişecek demektir.

2 Ld  30m (Kurbun başlangıcından 30 metre önce dever uygulanmaya başlanacak demektir) 3 1 Ld  15m (Kurbun başlangıcından 15 metre sonra dever maksimum değerine ulaşacak demektir) 3 B hi   di 2 Aşağıda bulunan değerlerle eksen rotasyonuna göre dever uygulaması yapılmıştır.

Örnek:


29

A ve B noktaları arasında iki basit daire yayından ve aliynmandan oluşan bir yol geçkisi verilen şartları sağlayacak şekilde gerçekleştirilecektir. a) A noktasının kilometresi 0+0.000 metre alınarak karakteristik noktaların kilometrelerini hesaplayınız. b) Her iki yatay kurp için dever değeri ve rakortman boylarını bulunuz. c) Sadece birinci yatay kurp için eksende rotasyon yaparak dever uygulandığına göre, iç ve dış kenar yükselme değerlerini hesaplayarak dever diagramını çiziniz. ( R1 kurp yarıçapı maksimum dever şartına göre, R2 yarıçapı 2 kurp arasında 150 metre aliynman uzunluğu kalması şartına bağlı olarak hesaplanacaktır. Bulunan değerler 10 ve 10’un katlarına yuvarlatılarak tam sayı olarak yarıçaplar belirlenecektir) Çözüm:

12. Geçiş Eğrileri

Merkez kaç kuvvetinin etkisini gidermek için yalnızca dever yeterli değildir. Geçiş eğrileri de bu kuvvetin etkilerini gidermek için kullanılır.

K

1 R


30

K  Lx L L k x LR L  R parametresine sahip olan bütün geçiş eğrileri kullanılabilir.

k

12.1. Geçiş Eğrisinin Uzunluğu p ' sademe değeri yardımıyla hesaplanır. p '  0.3 0.6 değerleri arasındadır.

L geçiş eğrisi uzunluğu

VP3  46.7  R  p '

p '  0.4m / sn3 alınırsa, VP3 L 18.7  R

12.2. Klotoid


31

O(Ü A ) : Klotoidin başlangıç noktası P(Ü E ) : Klotoidin son noktası X , Y : P noktasının koordinatları X M , YM : Eğrilik merkez noktasının koordinatları NP  TK : Kısa teğet boyu NO  TU : Uzun teğet boyu R : Rakordman payı

 : Kiriş açısı S : Kiriş uzunluğu

 : Alınan bir noktadaki teğetin yatay eksenle yaptığı açı Klotoidin parametresi R  L  A2 ’dir. Buradan öncelikle A hesaplanır.

  radyan

L 2 R

L  g 2R L    2R

g 

X  L

L5 L9   ... 40  A4 3456  A8

L3 L7 L11 Y    ... 6  A2 336  A6 42240  A10

X M  X  R  sin  YM  Y  R  cos TK 

Y sin 

TU  X  Y  cot  R  YM  R  Y  R  (1  cos ) tan   S

Y X

X2 Y2


32

12.3. Simetrik Geçiş Eğrisi

  1  21

1  1  21 D1  R1 

1g g

t1  ( R1  R1 )  tan

1 2

T1  t1  X M

12.4. Kurbun Klotoid Parametresinin Seçimi Önce L geçiş eğrisinin uzunluğu p '  0.4m / sn3 alınarak hesaplanır.

VP3 p '  0.4m / sn  L   Lbulunur. 18.7  R 3

A2  R  L  Abulunur. A parametresi 100 200 arasında bir değer çıkar. A parametresi 5’in katı olacak şekilde bir üst değere yuvarlanır.

A2 L formülü ile L tekrar hesaplanır. R Sonra geometrik uygunluğa bakılır. Geometrik Uygunluk:

L D  2 2 Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

33 Daha sonra aşağıdaki diğer şartların uygunluğuna bakılır. 1. Konfor Şartı:

p' 

VP3 ile sademe tekrar hesaplanır. 46.7  R  L

p '  0.3 0.6m / sn3 arasında olması gerekir. 2.Optik Uygunluk: A parametresi aşağıdaki şartı sağlamalıdır.

R  A R 3 R R ’den küçük çıkıyorsa A  alınır. Eğer A parametresi R ’den büyük 3 3 çıkıyorsa A  R alınır. Yani kısaca A parametresi koşulu sağlamadığı durumda limit değer A olarak Burada A parametresi

seçilerek 5’in katı olan bir üst tamsayıya yuvarlanır ve en başa dönülerek bütün her şey tekrar hesaplanır ve uygunluk şartları yeniden kontrol edilir. 3. Dinamik Koşul:

Amin  0.17  VP3 Burada bulunan Amin değeri ilk bulduğumuz A parametresinden daha küçük bir değer olması gerekir. Aksi takdirde bulunan Amin değeri 5’in katı olacak şekilde bir üst tam sayıya yuvarlanarak A değeri olarak seçilir, en başa dönülerek bütün her şey tekrar hesaplanır ve uygunluk şartları kontrol edilir. 4.Dever Koşulu:

B : Platform genişliği n : Şerit sayısı d min  d0 : %2 (%2) Amin 

d  d max B R 0 n 0.005

Burada bulunan Amin değeri ilk bulduğumuz A parametresinden daha küçük bir değer olması gerekir. Aksi takdirde bulunan Amin değeri 5’in katı olacak şekilde bir üst tam sayıya yuvarlanarak A değeri olarak seçilir, en başa dönülerek bütün her şey tekrar hesaplanır ve uygunluk şartları kontrol edilir. Burada d 0 ’ın işareti pozitif alınacaktır.


34 Örnek:

VP  80km / h R  400m B  2  3.5  2  1.5  10m   42 g .3800 AS  400m SB  420m dever  %8 p '  0.4m / sn3 d 0  %2 Olduğuna göre klotoid elemanlarını ve karakteristik noktaların kilometrajlarını hesaplayınız. Çözüm: İlk olarak A klotoid parametresi belirlenir. 1. Konfor Şartı:

VP3 803   68.45m 18.7  R 18.7  400 A2  R  L  400  68.45  A  165.47 Bulanan A değeri 5’in katı olan bir üst tam sayıya yuvarlanır. A  170 seçilir. Tekrardan geçiş eğrisi uzunluğu ( L ) hesaplanır. p '  0.4m / sn3  L 

L  A / R  72.25m 2

170

400

VP3 803   0.38m / sn3 46.7  R  L 46.7  400  72.25 0.3  0.38  0.6 olduğundan konfor şartı sağlanır. p' 

2. Optik Şart: Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

35

R  A  R  133.33  170  400 olduğu için optik koşulu sağladı. 3 3. Dinamik Koşul:

Amin  0.17  VP3  121.64( Amin  Aolduğundan dinamik koşulu sağladı) 4. Dever Koşulu: Öncelikle d max hesaplanır. Daha sonra Amin hesaplanır.

d max  0.00443

80  2 P

V  %7 bulunur. R  400

Not: Dever maksimum deverden büyük çıkarsa dever değerini küçültmek için ya yarıçap büyütülür ya da proje hızı düşürülür.

d  d max B 10 0.02  0.07 R 0   400   189.74 n 0.005 2 0.005 Bu değer Amin  A şartını sağlamaz. Bu nedenle bulunan 189.74 değerini 5’in katı olacak şekilde bir Amin 

üst tam sayı değerine yuvarlayarak A  190 seçilir ve L’yi tekrar hesaplarız.

A2 A  190, R  400  L   90.25m R Daha sonra sademe hesaplanır.

p '  0.3m / sn3 bulunur. p '  0.3 0.6 arasında olup olmadığı kontrol edilir. Burada bulunan değer uygundur. Daha sonra klotoid elemanları hesaplanır:

L g   7 g ,1820 2R     2  28g ,0200



g D  R  g  176.03m  L5 L9   90.13m 40  A4 3456  A8 L3 L7 L11 Y    3.39m 6  A2 336  A6 42240  A10 X M  X  R  sin   45.11m X  L

YM  Y  R  cos  400.85m R  YM  R  0.85m Y  30.12m sin  TU  X  Y  cot   60.21m

TK 

  42.3800  t  ( R  R)  tan     400  0.85  tan    138.58m 2 2   Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

36

T  t  X M  138.58  45.11  183.68m Kilometrajlar:

km A  0  0.000 kmÜ A1  AS  T  0  216.315 L  0  261.440 2 L kmÜ E1  km S+  0  306.565 2 D km B1  kmÜ E1   0  394.580 2 D kmÜ E 2  km B1   0  482.595 2 L km T=kmÜ E 2   0  527.720 2 L kmÜ A 2  km T+  0  572.845 2 km B  kmÜ A 2  420  T  0  809.160 km S=kmÜ A1 

13. Yatay Kurplarda Genişleme (Genişletme) Kurp yarıçapının 200 metreden küçük olduğu durumlarda uygulanır. Genişleme yolun kaplama kısmında uygulanır.

Düşük hızlarda;

l : Dingil mesafesi (10 12m) b : Genişleme (ToplamGenişleme, Sağ  Sol ) n : Şerit sayısı

b

l2 2R

Yüksek hızlarda;

l 2 0.05  VP b  2R R b  n

l 2 0.05  VP  2R R


37

Geçiş Eğrisiz Kurplarda Tek Yönlü Genişleme: Yalnızca Basit Daireden oluşan geçiş eğrisiz kurplarda Rakortman uzunluğu boyunca genişleme yapılır.

Örnek:

VP  80km / h B  2  3.5  2  1.5

Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldızm Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama R  100 Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

l  12m

38

Olan bir yol tasarımına genişleme iç kenar üzerinde geçiş eğrisiz kurp şeklinde yapınız. Çözüm:

b  2

122 0.05  80   1.84m 2  100 100

Ld  0.0354

VP3  181.25m R

Uyarı: Şekil dış kenar için çizildi. İç kenarda aynı şekilde yolun iç kısmından genişleme yapılacaktır.

Örnek: Eksendeki yarıçapı R  200m olan bir kurpta p '  0.4m / sn3 değerine göre hesaplanacak olan L geçiş eğrisi üzerinde her iki yönde genişleme tasarımını yapınız.

VP  90km / h l  10m B  2  3.5  2  1.5 Çözüm:

102 0.05  90 b  2   0.82m 2  200 200 p '  0.4  L 

903  194.92m  195m 18.7  200


39

14. Proje notasyonları: A: Geçiş Eğrili B: Geçiş Eğrisiz C: Eksende rotasyon (deverli) D: Kenarda rotasyon (deverli) E: Genişlemeli (iki yönlü) F: Genişlemeli (içte) Örneğin, “ACE” Tiplemesi: Geçiş Eğrili, Eksen Rotasyonlu, Genişlemeli İki Yönlü proje yapılacak.

15. Yatay Kurplarda Hız Sınırlaması: e : Enine sürtünme katsayısı Rmin : Minimum kurp yarıçapı Vkısıtlı : Kısıtlı hız

Rmin 

VP2 127  (d  e ) km / h 2

Örnek 0.08 

V  9.81  d 12.96  R p  1.47m / s 2 alınırsa,

p

Vkısıtlı  5.4  R Örnek:

VP  90km / st d max  %8 R  250m

e  0.13 Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

40 olduğuna göre proje hızını irdeleyiniz. Çözüm:

Rmin 

902  303.71m 127  (0.08  0.13)

Vkısıtlı  5.4  250  85.3814km / st

16.Geçiş Eğrili Kurplarda Dever Uygulaması Not: Geçiş eğrili kurplarda rakortman boyu yoktur. Basit dairede vardır. Geçiş eğrili kuplarda deveri uygulamaya yine Ü A noktasından yani geçiş eğrisinin başlangıç noktasından önce uygulamaya başlarız. Bu mesafeye rampa boyu denir. Bu rampa boyu sonunda dever lineer hale gelmesi gerekir. Rampa boyu sonunda geçiş eğrisi başlar.

k : Rampaboyu Eksen sabit ise;

k

2  L  h1 h2  h1

B  d0 2 B h2   d 2 h1 

Genişleme varsa;

B  d0 2 ( B  b) h2  d 2

h1 

İç kenar sabitse;

k

L  h1 h2  h1

h1  B  d0

h2  B  d Genişleme varsa;

h1  B  d0 h2  ( B  b)  d Ü A : Geçiş eğrisinin aliymana teğet olduğu başlangıç noktası Ü E : Geçiş eğri sin in kurba teğet olduğu bitiş noktası d 0 : Çatı enkesitinin enine eğimi L : Geçiş eğrisi uzunluğu h1 : Ü A noktasındaki dever yükselme değeri h2 : Ü E noktasındaki maksimum dever yükselme değeri Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

41

hk  0.02 

B 2

d0  d max 2 B hS   dS 2

dS 

Not:

hS 

h1  h2 ortalamasıdır. 2


42 Örnek:

Verilenler : B  10.00m R  600m d max  0.08 VP  80km / st d 0  %2 p '  0.4m / sn3 n2 B  10m , R  600m yarıçaplı bir yol geçkisinde kurba girişte klotoid şeklinde bir geçiş eğrisi uygulanacaktır. dmax  0.08 ve VP  80km / st olmak üzere; a)Klotoidin A parametresini ve L boyunu tayin ediniz. b)Eksen sabit duruma göre dever sistemini tasarlayınız. Çözüm: a)

VP3 803 p '  0.4m / sn  L    45.63m 18.7  R 18.7  600 A2  R  L  165.46  A  170 seçilir 3

Optik koşul,

R  A  R  200  170  600 (sağlamadı) 3 A  200 alırız Dinamik koşul,

Amin  0.17  VP3  121.64m (sağladı) Dever koşulu, Önce d max hesaplanır

d max

VP3  0.00443  %4.73 R

d  dmax B 10 0.02  0.0473 R 0   600   127.98m (sağladı) n 0.005 2 0.005 A  200m R  600m Amin 

L

A2  66.67 m R

b)

10  0.10m 2 10 hk  0.02   0.10m 2 h1  0.02 


43

10  0.24m 2 2  h1  L 2  0.10  66.67 k   95.24m h2  h1 0.24  0.10

h2  0.0473 

d0  dmax 0.02  0.047   0.034 2 2 B hS   dS  0.17 2 dS 

Değerler şekil üzerinde gösterildi.


44

17. Boykesit Çizilmesi (Proje İçin)

1,2,…,n numaralı noktaların siyah kotları sayısallaştırılan pafta üzerinden alınır. Başlangıç ve bitiş noktalarında kazı ve dolgu olmaması gerekir. Yani A ve B noktaları için kırmızı ve siyah kotu aynı yerde başlayıp aynı yerde biter. Kırmızı çizgi çizilirken eğer yatay kurp ile düşey kurp iç içe giriyorsa, yatay kurbun some noktası ile düşey kurbun some noktasını çakıştırmamız gerekir. Projede bu şekilde çakıştırılarak yapılacak. Ancak plan uygunsa yatay kurp ile düşey kurp some noktaları arasında 60 metre bırakılarak kırmızı çizgi çizilir.

gi : Eğim gi  %0.5

gi  % max boyuna eğim  %6  Düşey kurp uygulayabilmemiz için bir sonraki eğimden bir öncekini çıkardığımız zaman aşağıdaki formül sağlanmalıdır.

gi  gi 1  %0.5 Kırmızı çizgi kazı ve dolguyu eşitleyecek şekilde geçirilir.

g1 

P1kot  Akot P1km  Akm

g2 

P2 kot  P1kot P2 km  P1km

K .K . : Kırmızı kot K .Ki  gi  xi K .K1  H A  g1  x1 Her yüz metrede bir hektometre yazılacak.

18. Düşey Kurplar Tepe düşey kurplarda (kapalı kurplarda) görüş büyük bir problemdir. Bu düşey kurpların hesapları görüş uzunluğuna göre yapılır. Bölünmüş yolda duruş görüş uzunluğuna göre, bölünmemiş yolda geçiş görüş uzunluğuna göre hesap yapılır. Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

45 Yapılacak hesaplarda özet olarak görüş uzunluğuna göre düşey kurp uzunluğunu hesaplamaya çalışılır.

18.1. Eğimlere Göre Düşey Kurp Tipleri Eğimlerin işareti ve düşey kurbun şekli önemlidir. Bunlara dikkat etmek gerekiyor.

G  g1  g2 G  0  Kapalı (Tepe) Düşey Kurp

G  0  Açık ( Dere) Düşey Kurp


46 18.1.1. Parabolik Düşey Kurp Özellikleri

1)Yol ölçümünde yapılan bütün ölçülerin yatay bir düzlem üzerinde yapıldığı varsayılır.

T1 PT2  T1 BT2  T1 MT2 2)Parabolün denklemi olarak

y  k  x2 3) PM doğrultusunun T1T2 doğrultusunun tam ortasından geçtiği düşünülür.

PB  PM / 2 4) T1 ve T2 noktalarının P some noktasından eşit uzaklıkta olduğu varsayılır.

PT1  PT2 GL 8 G y  x2 2 L

e

18.1.1.1. Parabolik Düşey Kurp Hesapları 18.1.1.1.1. Kapalı Düşey Kurplar a) Görüş Uzunluğu (S) Kurp Uzunluğundan (L) küçükse (S
h1 : Sürücü gözü yüksekliği h2 : yol üzerindeki engel yüksekliği S : Görüş uzunluğu L : Düşey kurp uzunluğu (!! Duruş uzunluğu ile karıştırılmamalıdır !!) G : g1  g 2

L



G  S2 2h1  2h2



2


47

b)Görüş Uzunluğu Kurp Uzunluğundan Büyükse (S>L)

L  2S 

2



h1  h2



2

G

Duruş görüş uzunluğuna göre (Bölünmüş Yol ise bu hesaplar kullanılır); Karayollarının belirlediği standart değerler kullanılır. Yani,

h1  1.14m h2  15cm alınarak,

S  L için, L 

G  S2 4.2

S  L için, L  2  S 

4.2 G

Not: h1 ve h2 dikkate alınmadan bu formüllerle hesap yapılır.

S  L fe  0.278  VP  tr  0.00394 

VP2 f s

Lmin  120m Geçiş görüş uzunluğuna göre (Bölünmemiş Yol ise bu hesaplar kullanılır):

h1  1.14m h2  1.37m S  L için, L 

G  S2 10

S  L için, L  2  S 

10 G

Not: h1 ve h2 dikkate alınmadan bu formüllerle hesap yapılır.

S  LS 

d1  d 2  V1 V1  V2


48

V1  VP

(V1  VP  V3  karşı yönden gelen araç varsa) V2  V1  15km / st

Lmin  120m Bulduğumuz değerler Lmin  120m ’den küçük çıkarsa L  120m alınır. 18.1.1.1.2. Açık (Dere) Düşey Kurplar

h : Farın yol yüzeyinden yüksekliği

 : Far ışığınınıtaşıt ekseninden düşey sapması S  L için, L 

G  S2 2   h  S  tan  

S  L için, L  2  S 

2   h  S  tan   G

Burada bazen duruş görüş uzunluğuna göre hesap yapın denebilir. Ama normalde buna gerek yoktur. Gece olduğu durumlarda far uzunluğu dikkate alınabilir.


G  S2

1.22  0.035  S 1.22  0.035  S S  L için, L  2  S  G Buradaki S ya S far ’dır ya da duruş görüş uzunluğu olarak alınır. Konfor Şartı;

L

G V 2 3.90

(Burada G yüzdeli alınır)

Estetik Şartı;

L  30  G

*

( G tamsayı olarak alınır. Örneğin G  g1  g2  0.04  0.02  0.02  %2) *

Drenaj Kriteri;

L  43.6  G

*

( G tamsayı olarak alınır. Örneğin G  g1  g2  0.04  0.02  0.02  %2 yani G  %4.4 ise 4.4 alınır ) *

18.1.1.1.3. Alt Geçitlerde Düşey Kurp Uzunluğu

S2 G h h   8 H  1 2  2   h h  8  S  L için, L  2  S    H  1 2  G  2  H  4.40m, h1  1.83m, h2  0.46m alınırsa, S  L için, L 


49


G  S2 25

S  L için, L  2  S 

25 G

Örnek:

VP  90km / st Pkm  2  595m Pkot  432.50m S far  80m g1  0.014 g 2  0.058 olduğuna göre düşey kurbu uygun olarak tasarlayınız. T1 ’den 50 ve 150 metre ilerideki noktaların kırmızı kotlarını hesaplayınız. ( T1 : Düşey kurbunbaşlangıç noktası ) Çözüm: Önce kurbun açık (dere) kurp mu yoksa kapalı (tepe) kurp mu olduğu belirlenir.

G  g1  g2  0.014  0.058  0.044  0  Açık ( Dere) Düşey Kurp

0.044  802  70.05m ( S  L sağlamadı) 1.22  0.035  80 1.22  0.035  80 S  L  L  2  80   68.64m (S  L sağladı) 0.044 S LL

Kriterlere bakalım: 1.Konfor,

Lmin 

0.044  902  91.39m 3.90

2.Estetik,

Lmin  30  G  30  4.4  132m *


50 3.Drenaj,

Lmin  43.6  G  43.6  4.4  191.84m *

L  200molarak alınır.Yani10'un katıolacak şekildebir üst tam sayıya yuvarlanır. Not: Sınavlarda 10’un katı olacak şekilde kendine en yakın üst değere yuvarlanacak. Projelerde kendisinden sonra gelen yatay ya da düşey kurpla aralarında 60 metre kalana kadar L değeri seçebiliriz. Düşey kurp uzunluğu belirlendikten sonra T1 ve T2 noktalarının kilometrelerini ve kırmızı kotunu belirleriz. Sonra e mesafesi hesaplanır. Yani BP hesaplanır.

G  L 0.044  200   1.1m 8 8 Bkot  Pkot  e  433.60

e

L  432.50  0.014  100  431.10m 2 L T2 kot  Pkot  g2   432.50  0.058  100  438.30m 2 L T1km  Pkm   2595  100  2  495m 2 L T2 km  Pkm   2595  100  2  695m 2 T1kot  Pkot  g1 

Şekilde işaretlenen 1 ve 2 noktalarının kırmızı kotları tablo yardımıyla hesaplanır. 0.044

0.014

xi

Nokta No

ri  g1  xi

T1kot  ri

yi 

G  xi 2 2 L

 Kırmızı    T1kot  ri  yi  Kot 

200 m

T1

0

0

431.10

0

431.10

1 B 2

50 100 150 200

0.70 1.40 2.10 2.80

431.80 432.50 433.20 433.90

-0.275 -1.100 -2.475 -4.400

432.075 433.600 435.675 438.300

T2 Temel Bilgi:

Başlangıca olan mesafesiyle eğimi çarptığımız zaman bire r değerini verir. Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

51

T1 ’in yüksekliğine her bir nokta için bulduğumuz r değerini eklersek her bir nokta için eğri üzerindeki değerleri belirlenir. Örnek:

VP  80km / st P1km  0  460m P1kot  372.00 g1  %4.2 g 2  %2.6 tr  1sn f  0.30  Herhangi bir yol tanımlaması yapılmamışsa eğim her zaman negatif alınır.  smax  %5    Bunun nedeni L fe değerinin daha büyük çıkmasıdır.)  olduğuna göre düşey kurbu tasarlayınız. Kurp başlangıcından itibaren 50 metrede bir noktaların kırmızı kotlarını hesaplayınız. Çözüm: Öncelikle kurbun tipi belirlenir. Sonra t r , f ve smax ’a göre duruş görüş uzunluğuna göre hesap yapılır.

G  g1  g2  %6.8  0  Kapalı (Tepe) Kurp Uyarı: G değeri yuvarlatılmaz. 6.8 olarak alınır.

S  0.278  VP  tr  0.00394 

VP2 802  0.278  80 1  0.00394   123.104 m (!! Bu değer yuvarlatılmaz) f s 0.30  0.05

Kapalı kurp formüllerinden,

S  Liçin, L 

G  S2 4.2

S  Liçin, L  2  S 



0.068  123.104  4.2

2

 245.36m (S  L sağladı)

4.2 4.2  2  123.104   184.44m ( S  L sağlamadı) G 0.068

L  245.36m  250m ’ye yuvarlanması gerekir. Ancak bu örnekte projeye göre yapmak istersek L  300m ’ye yuvarlayabiliriz. Projede daha yüksek değerlere yuvarlanabilir. Bir sonraki kurpla arasında 60 metre kalana kadar yukarı yuvarlanabilir. Örneği L  300m için çözelim.


52

G  L 0.068  300   2.55m 8 8 Bkot  Pkot  e  369.45m

e

L  365.70m 2 L T2 kot  Pkot  g 2   368.10m 2 L T1km  Pkm   0  310m 2 L T2 km  Pkm   0  610m 2 T1kot  Pkot  g1 

0.068

0.042

xi

Nokta No

ri  g1  xi

T1kot  ri

yi 

G  xi 2 2 L

 Kırmızı    T1kot  ri  yi  Kot 

300 m

T1

0

0

365.70

0

365.70

1 2 B 3 4

50 100 150 200 250 300

2.1 4.2 6.3 8.4 10.5 12.6

367.80 369.90 372.00 374.10 376.20 378.30

0.28 1.13 2.55 4.53 7.08 10.20

367.52 368.77 369.45 369.57 369.12 368.10

T2 Örnek:

Yeni projelendirmekte olan bölünmüş bir karayolunda maksimum boyuna eğim smax  %8 , proje hızı

VP  100km / st ’tir. Projenin 3  385. ’inci kilometresinde gabali yüksekliği 4.40 metre olan bir kiriş bulunmaktadır. İki kırmızı çizgi kolunun ( g1 ve g 2 ) teşkil ettiği boyuna eğim g1  0.060 ve

g2  0.073 ’tür. T1 ’den itibaren her 50 metrede bir noktaların kilometrelerini ve kırmızı kotlarını hesaplayınız. ( f  0.30 , tr  1sn , Pkot  375m ) Çözüm: Kiriş ve gabali yüksekliği verildiğine göre alt geçit formülleri kullanılır.


53

1002  206.89m 0.30  0.08 G  g1  g2  0.060  0.073  0.133 Açık ( Dere) Düşey Kurp S  0.278  100  1  0.00394 

S  L için, L  2  S  S  L için, L 

G  S2

25 L  227.75  230m

25 25  2  206.89   225.81( S  L sağlamadı) G 0.133 

ri  g1  xi

xi

Nokta No

0.133  206.89  227.75(S  L sağladı) 25

T1kot  ri

yi 

G  xi 2 2 L 230 m

 Kırmızı    T1kot  ri  yi  Kot 

T1

0

0

381.90

0

381.90

1 2 B 3 4

50 100 115 150 200 230

-3 -6 -6.9 -9 -12 -13.8

378.90 375.90 375.00 372.90 369.90 368.10

-0.723 -2.891 -3.824 -6.505 -11.57 -15.30

379.62 378.79 378.82 379.41 381.47 383.40

T2 Örnek:

İki şeritli tek platformlu bir yolda VP  90km / st olduğuna göre, a) Görüş uzunluğunu bulunuz. b)

Pkm  0  618m Pkot  379.00m g1  0.02 g 2  0.04 olduğuna göre düşey kurp tasarımını yapınız. T1 , B , T2 ve T1 ’den sonra her 30 metrede bir noktaların kilometraj ve kırmızı kotlarını bulunuz. Çözüm: Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

54 Bölünmemiş yol olduğu için,

S

d1  d 2  V1 V1  V2

V1  90km V2  V1  15  75km / st alınır. Not: Sollanan taşıtın hızı sollayan taşıttan 15 km/st daha düşük alınır.

d1  0.2  V1  8  26m d2  0.2  V2  8  23m 26  23  90  294m 90  75 G  g1  g2  0.02  0  Kapalı (Tepe) Düşey Kurp S

Eğimlere göre bunu çizecek olursak,

Kapalı kurp formülleri kullanılır.


G  S2 10

S  L için, L  2  S 

 172.87m ( S  L sağlamadı)

10  88m (S  L sağladı) G

Lmin  120 olduğundan L  120m alınır. UYARI: Eğer her ikisinde de sağlamazsa direkt L  120m olarak alınır.

ri  g1  xi

xi

Nokta No

T1kot  ri

yi 

G  xi 2 2 L

 Kırmızı    T1kot  ri  yi  Kot 

T1

0

0

380.20

0

380.20

1 B 2

30 60 90 120

-0.6 -1.2 -1.8 -2.4

379.60 379.00 378.40 377.80

0.075 0.300 0.675 1.200

379.53 378.70 377.73 376.60

T2


55

19. ENKESİTLER

UYARI: Kırmızı kotu geçirirken projede bulduğumuz kırmızı kot değerinden 50 cm çıkarılarak çizilecek. Yani boykesitte bulduğumuz kırmızı kottan 50 cm çıkarılacak demektir.

Bu şekilde enkesitler çizildikten sonra dolgu ve yarma alanları hesaplanacak. Cross yöntemiyle bulunabilir. Dolgu ve yarma alanları en kesit üzerinde gösterilecek.

20. İSTİNAT VE İKSA DUVARLARI Dolguda istinat, yarmada iksa duvarı yapılır. Eksenden itibaren 15 metre sonra istinat duvarını çizebiliriz.


56

20.1 İstinat Duvarı

k , H , ht ’ye göre belirlenir. UYARI: Enkesitte alan hesabı yapılırken istinat duvarı alan hesabına katılmaz. Çift çizgi ile gösterilen kısım alan hesabına katılır. Dolgularda siyah kot ile kırmızı kot eksenden itibaren 15 metrede kesişmezse istinat duvarı yapılır. Föyle K duvar kalınlığı, h ve hT ’ye bağlı olarak değişir.


57

20.2. İksa Duvarı

K , hT ve H T ’ye göre belirlenir. UYARI: İksa duvarı alan hesabına katılır.

21. HACİM HESABI

Fn1  Fn   ln   Alanlar ortalamasına göre hacim hesabı 2 l l V   n1 n  Fn  Uzaklıklar ortalamasına göre alan hesabı 2

V 


58

LD 

FD L FD  FK

LK 

FK L FD  FK

LD 2 L VK  FK  K 2 VD  FD 

Hacimler Tablosu (Kübaj Çizelgesi) Alanlar

No A

KM

Ara Uzaklık

0+000

Geçit Noktası

Uygulama Mesafesi

Alanlar Farkı

Hacimler

Yarma Dolgu Yarma Dolgu Yarma

11.04

12.80 3.23

9.57

―

34.96

2.87

23.64 ―

63.00

4.34

59.775

―

13.725

12.12 7.53

4.59

18.00

16.57 2.47

14.10 ―

…

…

Dolgu

141.31 35.66

(K.K.K.) Kendi Kesitinde Yarma Kullanılan fazlası 35.66

105.65

20.77 100.34 826.45

100.34

―

10.94 ―

6.60

273.42

29.09 ―

29.09 ―

Cebrik Toplam Dolgu fazlası

Yarma Dolgu 105.65

70 1

0+070

2

0+092

726.11

620.46

415.80

1036.26

1738.85

2775.11

22 273.42 689.22

104 3

0+196

1738.85 ―

18 4

0+214

―

166.35 103.35

103.35

63.00

―

2712.11

298.26

44.46

258.80 ―

2453.31

25 5

0+239

… B

…

…


…

59

22.08  11.04 2 47.92  22 u1   34.96 2 22  104 u2   63 2 104  15.55 u3   59.775 2 uA 

1 SHF   Kazı  Dolgu Son hacimler fazlası

2

 Kazı   KF   KKK Kazı fazlası

3  Dolgu   DF   KKK Dolgu fazlası

4 SHF   DF   KF 1  4 olmalı Örnek:

A ve B noktaları arasında proje hızı VP  90km / st , platform genişliği B  18m , aliymandaki enine eğimi qe  %2 , dmax  %8 , p '  0.4m / sn3 olan klotoid geçiş eğrili ve deverli iki yatay kurptan oluşan bir yol geçkisi tasarlanacaktır. Birinci kurbun R1 yarıçapı maksimum devere göre, ikinci kurbun yarıçapı birinci kurptan 50 m daha fazla olacak şekilde belirlenecektir. Gerekli tahkikleri yaparak her iki yatay kurp için uygun klotoid parametrelerini ve uzunluklarını hesaplayınız. A noktasını başlangıç alarak bütün karakteristik noktaların ve B noktasının kilometrajını hesaplayınız. Sadece birinci kurp için eksen sabit durumuna göre yükselme değerlerini hesaplayarak dever diyagramını çiziniz. (A parametresi 10’un katı olacak şekilde bir üst değere yuvarlanacaktır. R değeri de 10’un katı olacak şekilde bir üst değere yuvarlatılacaktır) Çözüm: Adı Soyadı: Mehmet Sertaç AYHAN Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - Harita Mühendisliği Yüksek Lisans: Yıldız Teknik Üniversitesi - CBS ve Uzaktan Algılama Ticari amaçla olmamak ve kaynak belirtmek koşuluyla her türlü ortamda kısmen ya da tamamının çoğaltımı ve dağıtımı serbesttir.

Yol ve Projesi

Recommend Documents