Coğrafi Yapısı Afyon, merkez net nufusu:129.000 olup, gelişmekte olan bir ildir.Türkiye Cumhuriyetinin 81 ilinden biri olan Afyonkarahisar ili, Anadolu yarımadasının batıya yakın ortasında ve Ege Bölgesinin iç kesiminde yer alır. İç Anadolu yaylasının Ege kıyılarına açılan bir eşiği, bir geçidi durumundadır. Çevresinde Eskişehir, Konya, Isparta, Denizli, Uşak ve Kütahya illeri bulunur. Kuzey Doğudan Güney Batıya uzandıkça alçalan ovaları ile hem Orta Anadolu'dan ve hem de Ege Bölgesinden sayılır. En Kuzeyde Eskişehir sınırından, en Güneyde Denizli sınırına kadar Kuzey Doğudan Güney Batıya uzunluğu 210 kilometredir. Eni ise Kütahya sınırından Isparta sınırına kadar Kuzey Batıdan Güney Doğuya 112 kilometredir. Denizli'ye doğru doğru incelere incelerekk eni 20kilomet 20kilometreyek reyekadar adardüşe düşer,birp r,birparça arça halinded halindedir. ir. İlin diğer diğer komşu komşu illerle illerle sınırları; Eskişehir ile 12, Konya ile 96, Isparta ile 152, Denizli ile 128, Uşak ile 48 ve Kütahya ile 48 kilometre olup, sınırlarının toplam uzunluğu 616 kilometredir.
Kısa Tarihçesi Bilindiği kadarıyla ilk olarak Hitit egemenliğinde olan Afyonkarahisar toprakları, sonra sırası ile Frigya ve Lidya egemenliğine geçti.[1] Daha sonra M.Ö. 6 yüzyılda Pers egemenliğine giren Afyonkarahisar'ı Büyük İskender fethetti. Onun ölümünden sonra Selevkos ve Bergama Krallıkları'nın egemenliğine giren topraklar, daha sonra Roma İmparatorluğu topraklarına katıl katıldı. dı. Malaz Malazgir girtt Savaşı Savaşında ndann sonra sonra Sultan Sultan I. Mesut' Mesut'un un emri emri ile Akroni Akronium um Kalesi Kalesi'ni 'ninn etekle eteklerin rinee Karaşa Karaşarr Türkle Türkleri ri yerleş yerleşmiş miş ve daha daha sonra sonra kaleye kaleye Karahi Karahisar sar adı verilm verilmişt iştir. ir. Karahisar ve yöresi, Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahrettin Ali'nin "Sahip" unvanı nedeniyle "Karah "Karahisa isar-ı r-ı Sahip" Sahip" olarak olarak anılmı anılmıştı ştır. r. Karahi Karahisar sar-ı -ı Sahip Sahip "Vezir "Vezirin in Karahi Karahisar sarı" ı" anlam anlamına ına gelme gelmekte ktedir dir.. Kutalm Kutalmışo ışoğlu ğlu Süley Süleyman man Şah'ın Şah'ın fethiy fethiyle le ilk kez Türk Türk egemen egemenliğ liğine ine giren giren topraklar, 1. Haçlı Seferi sırasındaki Hristiyan egemenliğininden sonra Alaaddin Keykubat tarafından yeniden Türk yönetimine alındı. 13. yüzyılda Germiyanoğullları'nın egemenliğinde olan bölge, sonra Osmanlı İmparatorluğu yönetimine girdi.
Ekonomik Yapısı Son beş yılda son derece etkili ekonomik gelişme kaydeden il, son üç yıl içinde iki kat büyümüştür. Ayrıca yıllardır değerlendirilemeyen termal zenginlikler son yıllarda ard arda açılan açılan lüks otellerle ekonomiye ekonomiye büyük büyük katkılar katkılar sağlamış sağlamıştır. tır. Sanayii Sanayii olarak olarak ise , organize organize sanayi bölgesinin gelişimi direkt göze çarpmaktadır.Afyonun Temel sanayi ürünleri Mermer ve gıda üzerinedir. Mermer ve Traverten taşında Dünyanın önde gelen Üreticilerindendir.Afyon sanayisi Et tavuk ve yumurtacılık'ta son derece gelişmiştir. Türkiye Et ve yumurta borsasına yön vermektedir.Türkiye içinde ise Afyon deyince akıla şu ürün ve nesneler gelir, Kay Kaymak mak: En iyi iyi Kay Kaymak, ak, Man Manda sütü sütünnden den eld elde edilir ilir.. Anca ncak günüm ünümüz üzde de pek bulun bulunma mamak maktad tadır ır ve inek inek sütünd sütünden en imal imal edilm edilmekt ektedi edir. r. Sucuk: Sucuk: Afyon Afyon sucuğu sucuğu Kayse Kayseri ri 1
sucuğundan lezzet bakımından daha farklıdır. Türkiye çağında 4-5 ulusal markası vardır. Lokum: Afyonun lokumu her damak zevkine hitap eden tiplerde üretilir. Özellikle Kaymaklı lokumu son derece popülerdir. Afyon ev ekmeği: Patates ezmesi ilave edilen meşhur ev ekmeği, 1 haftalık dayanma süresi ile çok sevilen ve besleme değeri normal ekmeklerden daha yüksek olan bir ekmek türüdür. Ekmek kadayıfı: Afyon orijinli bir tatlı türü olup, tüm Türkiyede sevilerek yenen bir tatlı türüdür. Özellikle Süt kaymağı ile beraber yenilmesi tercih edilmektedir. Şuhut Patatesi: Şuhut bölgesinde sınırlı miktarda yetişen bir tür tatlı patetesi ile, Türki rkiyenin her yerinde aranan ve tercih edilen değerli bir patates türüdür
KONUMU Yüzölçümü 14570 Km2 olan Afyonkarahisar ilinin büyük bir bölümü Ege Bölgesinin iç batı olarak adlandırılan kesiminde bulunur. İlin doğusunda kalan topraklar İç Anadolu Bölgesinin özelliklerini gösterir. Güneybatıda kalan çok küçük bir parçada Akdeniz karakteristiğini görmek mümkündür. Afyonkarahisar Afyonkarahisar ili, kuzeyden güneye doğru uzanarak, uzanarak, Batı Anadolu ile İç Anadolu Bölgelerini birleştiren yüksek alanın güney parçasını oluşturmaktadır. Bu doğal konumu ile Kuzeybatı Anadoluya bağlayan önemli bir merkezdir. Merkez ilçe Afyonkarahisar'la Afyonkarahisar'la birlikte, 16 ilçe, 19 Merkeze bağlı belde, 78 ilçelere bağlı olmak üzere beldeleriyle 490 köylük bir il merkezidir. Afyonkarahisar, Çobanlar ve İsçehisar bucaklarıyla 62 köyün bağlı olduğu merkez ilçeyi oluşturur. Afyonkarahisar, Afyonkarahisar, Türkiye'nin coğrafi bölgelerinden üçü üzerinde (Ege, Akdeniz, İç Anadolu) yayılan bir ildir. Büyük kısmı Ege bölgesinin İçbatı Anadolu bölümünde bulunur. Güneyde bulunan Başmakçı, Dazkırı, Dinar ve Evciler ilçelerinin bazı toprakları Akdeniz Bölgesi sınırları içine girer. İlin doğu ve kuzeydoğu kısımlarındaki bazı topraklar da İç Anadolu Bölgesine taşar. Önemli merkezleri birbirine bağlayan kara ve demiryolları Afyonkarahisar'dan Afyonkarahisar'dan geçer. Bu özellikleri sebebiyle Afyonkarahisar, yolların kesiştiği, bölgelerin birbirine bağlandığı bir merkez konumundadır. Afyonkarahisar Afyonkarahisar Doğuda Konya, batıda Uşak, kuzeybatıda Kütahya, güneybatıda Denizli, güneyde Burdur, güneydoğuda güneydoğuda Isparta ve kuzeyde Eskişehir illeri ile komşudur. Denizden yüksekliği l.034 m. olup, 37o 45 ve 39o17 kuzey enlemi, 29o40 ve 31o43 doğu boylamı üzerinde yer almaktadır. Afyonkarahisar İli arazisinin % 47,5'nı dağlar, % 32,6' sını plâtolar ve %19,9' unu ovalar oluşturur.
DOĞAL ORTAM Afyonkarahisar Afyonkarahisar ili, ortalama yüksekliği 1000-1500 metre olan ve tektonik hareketlerin oluşturduğu vadilerle yarılmış bir yayla görünümündedir. İl dağları bu yaylalar üzerinde sürekli olmayan sıralar biçiminde yükselir ve iki yönde uzar giderler. Güneydoğudan kuzeybatıya uzanan uzanan Sultandağları Çay yöresinde ulaştıkları 2581 metre ile ilin en yüksek noktasını oluştururlar. Bu dağların hemen kuzeyinde yükseltisi 2241 metreye ulaşan Emirdağ vardır. İlin batı yarısındaki Sandıklı dağlarında yükseklik 2250 metredir. Afyonkarahisar'ın en ilginç yüzey şekli, üzerinde bir de kale bulunan kentin içindeki Sivritepe'dir. Yüksekliği 1200 metre olan Sivritepe, ovadaki volkanik oluşum sonucu ortaya çıkmış kaya kütlesidir. Afyonkarahisar, Afyonkarahisar, Çay ve Bolvadin ovaları ilin kuzeybatısından, güneydoğusuna uzanır.
2
Kuzeyden başlayarak başlayarak birbirini takip eden Sincanlı, Sandıklı, Şuhut, Dinar ovaları, Acıgöl çukurunda ilin en güney kesimini oluştururlar. Akarsuların, çevre illere su taşıdığı gibi, il sınırları içinde i çinde kalan küçük gölcükleri gölcükleri de beslerler. Akarçay sularını Eber gölüne boşaltır. Sular yükselip göl çukuru dolduğu zamanlar, bu göl de fazlasını Akşehir gölüne akıtır. Kaynağı Kocatepe'deki, Kali Çayının suları da Ebere akar. Emirdağ yöresinin suları, Sakarya'yı ilin batı kesiminden çıkan akarsular Küçükmenderes'i Küçükmenderes'i beslerler. Afyonkarahisar, denizden denizden çok yüksekte olmasına rağmen, suyu bol bir ildir. Akşehir gölünün yarısı Afyonkarahisar'dadır. Afyonkarahisar'dadır. Denizden yüksekliği 990 metreyi bulan bu gölün hemen batısında ve tamamı il sınırları içinde kalan Eber gölü vardır. Güneybatıda Çapalı gölü, Karamık gölü ve Denizli ile paylaştığı Acıgöl diğer önemli göllerdir. Dazkırı'nın güneyine düşen Acıgöl'ün denizden yüksekliği 635 metredir. 1- Ahır Dağları : 1940 m. yüksekliktedir. Sincanlı ile Sandıklı ilçeleri arasındadır. Dağın eteklerindeçamlıklar eteklerindeçamlıklar görülür. 2- Akdağ : 2449 m. yüksekliktedir. Sandıklı ve Dinar ilçeleriyle Denizli'nin Çivril ilçeleri arasındadır. Çevresi ormanlıktır. 3- Burgazdağı : 1754 m. yüksekliktedir. Hocalar ile Uşak ilinin Banaz ilçesi arasındadır. 4- Emirdağları: 2307 m yüksekliği olan bu dağlar, Bolvadin ilçesi ile adını verdiği Emirdağ ilçesi arasındadır. 5- Kumalar Dağları : 2447 m. yüksekliği olan bu dağımız, Sandıklı-Şuhut arasında yer alır. Kurtuluş Savaşı'nın burada başlamış olması bakımından önemlidir. 6- Paşa ve Bey Dağları : Paşa ve Bey dağları 1750 m. yüksekliktedir. Bolvadin ve Bayat ilçeleri arasında yükselen tepeye Paşa dağı, batı ve kuzey yönünde Eskişehir iline kadar uzanan dağlara da Bey dağları denilir. 7-Maymun Dağları : 1622 m. yükseklikte olan bu dağ batı bölgesindedir. 8-Bozdağ : 1250 m. yüksekliğinde olup batı bölgesindedir. 9-Söğüt Dağları : 1919 m. yüksekliğindeki yüksekliğindeki bu dağ, Dinar ve Dazkırı ilçelerimiz arasındadır. 10- Sultandağları : 2519 m. yüksekliği olan bu dağlar, adını verdiği Sultandağı ilçesi ve Akşehir yönünde uzanmaktadır.
OVALAR 1- Afyonkarahisar Ovası: Tamamı kapalı bir havza durumundadır. Akarçay'ın Kuzeybatı -Güneydoğu yönünde katettiği geniş düzlükler halindedir. Kuzeyinde Eynihan dağları (Beydağı 1750 m., Şamdağ 1500 m., Emirdağları 2066 m.) ve batıda Kalecik tepelerinin yer aldığı Kumalar dağları vardır. Akarçayın sağında ve solunda uzanan ova, Eber ve Akşehir göllerine çok az bir eğimle alçalmaktadır. 2- Dinar Ovası: Dinar Ovası, Dinar'dan doğarak (Suçıkan) akan Büyük Menderes'in Samsun dağları ile Karadağ arasında geçtiği vadide daralıp tekrar genişleyerek il sınırlarına kadar 3
devam eder. 3- Dombay Ovası: Akdağ, Kumalar ve Samsun dağları ile çevrilidir. Bu ova güneye doğru alçalan bir tekne gibidir. Güneyinde Çapalı bataklığına yer veren ova, kuzeyinde SandıklıDinar arasındaki arızalı sahayı meydana getirir. 4- Sandıklı Ovası : Kufi çayının kolları olan Hamam çayı ile Sandıklı'nın içinden geçen (şimdi bu çay üzeri kapalı bir kanalla ilçe merkezinden geçer) Beylik deresinin birleştiği yerde yükselti 1000 m. den aşağı düşmektedir. Ova, Kufi çayının akışı yönünde uzanarak Akdağ ile Burgaz dağları arasındaki vadide son bulur. 5- Büyük Sincanlı Ovası: Kuzeyinde İlbudak dağları (1563 m.) güneyinde Ahır dağları, batısında Murat dağları (2312 m.) bulunmaktadır. Bu ova, doğuya doğru çok hafif bir meyille uzanarak Afyonkarahisar Afyonkarahisar ovası ile birleşir. 6- Küçük Sincanlı Ovası: Büyük Sincanlı ve Sandıklı havzalarının arasında bulunan Küçük Sincanlı Ovası, küçük bir çöküntü ovasıdır. Ortalama yükseltisi 1190 m. olan ovanın etrafı dağlarla çevrilidir. Küçük Sincanlı Ovası, Başağaç Boğazı ile Sandıklı Ovası'na, Damlalı Boğazı ile Büyük Sincanlı Ovasına bağlıdır. 7- Şuhut Ovası: Doğusu bir plâto ile sınırlıdır. Batısı derin vadilerle yarılmış dik ve çıplak Kumalar dağlarıyla, güneyi ise Kocakal (1675 m.) ve Kayrak dağı ile çevrilidir. 8-Çöl Ovası : Geneli ve Çamurca Ovaları: Bu küçük ovalar, Sultan dağlarının kuzey etekleriyle Kumalar dağlarının güney etekleri arasında sıralanır. 9-Emirdağ Ovası: Güneyde Emirdağlarıyla (2066 m.) çevrilidir. Doğu-batı yönünde uzun, kuzey-güney kuzey-güney yönünde dardır. Tabanlarında geniş çayırlıklar bulunur.
İKLİMİ İç Anadolu'nun tüm yörelerinde olduğu gibi Afyonkarahisar ilinde de kara iklimi hüküm sürer. Ancak bu kara ikliminin yanı sıra Ege Denizi'nden gelen ve iklime az da olsa yumuşatan hava akımlarının etkisi altındadır. Afyonkarahisar iklimi yazları sıcak ve kurak, baharları ılık ve yağışlı, kışları soğuk ve kar yağışlı olarak tanımlanır. 1015 metre yüksekte kurulu Afyonkarahisar kentinin yıllık ortalama ısısı 11.2 derecedir. En soğuk ay ortalaması 0.3 derece olan ilin en sıcak ay ortalaması 22.1 derecedir. Kaydedilen en düşük ısı 30 Aralık 1948'deki 27.2 derecedir. 14 Ağustos 1953 gününde ulaşılan 37.8 derece de, ilin rekor sıcaklığıdır. Baharların yağmur, kışların kar yağışlı geçtiği Afyonkarahisar ilinin yıllık yağış ortalaması 461 mm.'dir. Yazın, özellikle Ağustos ayında görülen yağışlar, sağanak biçimde olup, il'e yarar değil, zarar verir. Bu özellik dışında yazlar kurak ve sıcak geçer. Afyonkarahisar Afyonkarahisar Ege bölgesinde olmasına rağmen Ege iklimiyle bağdaşmaz. Yükselti ve denizden uzaklık sebebiyle Afyonkarahisar'ın Afyonkarahisar'ın iklim şartlarında İç Anadolu iklimine benzerlik görülür. Daha çok kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları sıcak ve kurak bir step iklimi görülür. İlkbahar ve sonbaharda yağışlar yağışlar yağmur şeklindedir. En sıcak ay ortalaması 22,1 derece, en soğuk ay ortalaması 0,3 derecedir. Afyonkarahisar'da günümüze günümüze kadar rastlanan en düşük sıcaklık 27,2 derece (30.12.1948), en yüksek sıcaklık ise 39,8 derecedir (29.07.2000).
4
Afyonkarahisar'da Afyonkarahisar'da sıcaklığın sıfır dereceye düştüğü günlerin, yani don olayı görülen günlerin sayısı 94'tür. Afyonkarahisar'da yıllık yağış miktarı 455 mm.dir. İlde yıllık ve günlük sıcaklık farkları yüksektir. Afyonkarahisar'da meteorolojik meteorolojik gözlemlere 1929 yılında başlamıştır. İl Merkezinde bir gözlem istasyonu vardır
BİTKİ ÖRTÜSÜ Afyonkarahisar'ın Afyonkarahisar'ın tabiî bitki örtüsü kara ikliminin elverdiği kuru orman topluluklarıdır. Dağlık alanlarda varlığını sürdürmekte olan bu ormanlar düzlüklerde tamamıyla ortadan kaldırılmıştır. Ormanların yok edilmesi sonucu İlin ovalık alanları bozkır görünümünü almıştır. İlin kuzey ve batısındaki yüksek dağlık kesimler Karaçam ve Ardıç ormanlıklarının yayılma alanlarıdır. Burada ormanın üst sınırı 1800-1900 metrelere erişir. Ovalar tamamen açıktır. Ovalarda akarsu boylarında söğüt ve kavak ağaçlarına, durgun su kıyılarında ise kamışlara rastlanır. Afyonkarahisar Afyonkarahisar çevresinin bitki örtüsü daha çok step özellikleri gösterir. Topraklarının % 14,6'sı ormanlıktır. Plâtolar ve yaylalar daha çok bozkır bitkileriyle kaplıdır.
TARIM Afyonkarahisar Afyonkarahisar ilinin yüzölçümü 1.423.000 hektardır. Bu alanın 687.750,5 hektarını kültüre elverişli arazi, 735.249,5 hektarını kültüre elverişsiz arazi oluşturmaktadır. 215.558 hektarı çayır ve mera, 206.860,5 hektarı ormanlık ve fundalık, 312.831 hektarı da tarım dışı arazilerdir. İşlenen arazilerin % 68'inde kuru tarım, %32'sinde sulu tarım yapılmaktadır. Toplam alanın % 48' ni kültüre elverişli arazi, %52' sini kültüre elverişli olmayan arazi teşkil etmektedir. Sulu tarım arazisi 174.487 hektar alan, kuru tarım arazisi 513.263,5 hektar alandır. Afyonkarahisar Afyonkarahisar ilinde geçim kaynağı genel olarak tarım ve hayvancılığa dayanır. Tarım, öncelikle dağlar arasında yer tutan ovalarda bahçe tarımı tipindedir. Mevsimlik sebze üretimi ile birlikte meyve üretimi de büyük oranda yapılmaktadır. Sulu tarımın yapıldığı yerlerde sebze üretimi hâkimdir. Diğer yandan iklim şartlarına ve toprak özelliklerine göre tahıl üretimi de çok miktarda yapılmaktadır. Bunun yanında haşhaş, şekerpancarı, şekerpancarı, patates, ayçiçeği gibi endüstri bitkileri de yetiştirilir. Geleneksel hayvancılığın azaldığı ve buna karşılık modern hayvancılığın artmaya başladığı Afyonkarahisar'da Afyonkarahisar'da et ve et ürünleri üretimi gelişme göstermiştir. Besi hayvancılığı kapalı mekânlarda ve hemen her ilçede olmak üzere, merkez ve çevresinde yoğun bir biçimde yapılmaktadır. Tavukçuluk Tavukçuluk ve buna dayalı yumurta üretimi fazla miktarda yapılmaktadır. Yumurta borsası Afyonkarahisar'da belirlenmektedir. Hayvancılık alanında Afyonkarahisar, komşu illere göre daha yüksek bir potansiyele sahiptir. Süt sığırcılığı, küçük ve büyük baş hayvancılık, arıcılık ve tavukçuluk yapılmaktadır.
SANAYİ Afyonkarahisar, Afyonkarahisar, ülkemizdeki coğrafî konumuna rağmen yıllarca sanayileşme sürecine girememiştir. Son yıllarda Afyonkarahisar, özel sektörün de yatırımlara yönelmesiyle
5
sanayileşmede sanayileşmede yeni bir döneme girmiştir. Afyonkarahisar'da büyük bir gelişme gösteren geçim kaynaklarından biri de imalât sanayidir. Eskiden beri bilinen kaymak ve kaymaklı şeker üretimi ile birlikte sucuk üretimi, şehir ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle İscehisar ve çevresinde çıkarılan mermer ise farklı biçimlerde işlenmek suretiyle yurt içine ve yurt dışına satılmakta, yörenin geçim kaynağı özelliğini korumaktadır. Bunun yanında makarna, un, yem, tuğla, yağ ve lâstik vb. imalât sektöründeki yatırımlar sanayileşme sürecini belirgin olarak ortaya koymaktadır. Başlangıçta tarıma dayalı olarak gelişme gösteren sanayi sektörü, günümüzde çeşitlilik göstererek gelişimini sürdürmektedir. Afyonkarahisar ilinde 460 hektarlık organize sanayi bölgesi alanı mevcuttur. 270 hektarını sanayi parselleri kaplamaktadır. kaplamaktadır. 190 hektarlık kısmı ise yollara, yeşil alanlar, ticaret ve sosyal tesis alanlarına ayrılmıştır. Ayrıca Afyonkarahisar merkez ve ilçelerinde çeşitli büyüklükte de organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi siteleri bulunmaktadır. Afyonkarahisar ilinde ticarî hareket oldukça fazladır ve ilin ticarî önemi giderek artmaktadır. Bunun başlıca sebepleri coğrafî konum ve ulaşım imkânlarının elverişli olmasıdır. Mevcut durumda Afyonkarahisar ekonomisinin lokomotifi, yerel kaynaklara dayalı üretim yapan KOBİ'lerdir. Ayrıca Termal Turizm yatırımlarının da hızlanması, İl ekonomisinin sektörel düzeyde çeşitlenmesine çeşitlenmesine ve zenginleşmesine zenginleşmesine katkı sağlamaktadır. Afyonkarahisar sanayii yapısına baktığımızda, kamu ve özel sektöre ait kuruluşların sayısal dağılımı şu şekildedir : 335 mermer tesisi, 125 gıda tesisi, 30 toprak tesisi, 13 yem ve katkı tesisi, 5 ambalaj tesisi, 4 dokuma tesisi, 8 orman ürünleri tesisi ve 29 diğer tesisler. Afyonkarahisar Organize Sanayi Bölgesi, fiziken hizmetlerini 1984 yılından itibaren yoğunlaştırarak, çalışmalarına hız vermiş, şehir merkezinden takriben 4 km mesafede, Beyyazı Kasabası, Kasabası, eski Ankara yolu ve yeni çevre yolu üzerinde bulunan, mülkiyeti Hazineye, Belediye'ye ve kısmen şahıslara ait olan Çapak Kırı mevkiinde kurulmuştur. Afyonkarahisar, Afyonkarahisar, konumu itibariyle karayolları ve demiryolu ulaşımının merkezi yerinde bulunduğundan organize sanayi bölgesi hızla gelişmektedir.
Su Kaynakları Kaynakları ve Su Potansiyeli Potansiyeli
Afyon ilinde ki su kaynakları aşağıdaki tablo da verilmiştir.
Tablo Afyon ilinde Su Kaynakları Dağılımı
A ) Yer üstü suları a-Akarçay havzası b-Kufi çayı havzası c-Sakarya havzası d-Menderes havzası e-Burdur göller havzası
B ) Yer altı suları TOPLAM ( A+B )
941.000.000 m 3/yıl 486.000.000 m 3/yıl 131.000.000 m 3/yıl 203.000.000 m 3/yıl 95.000.000 m 3/yıl 26.000.000 m 3/yıl 316.000.000 m 3/yıl 1.257.000.000 m 3/yıl
Kaynak:DSİ,KHİM
6
Afyon ilindeki su kaynaklarının oransal dağılımı grafik de verilmiştir.
Grafik Afyon ili su potansiyeli Yer altı 25%
Yer altı Yerüstü Yerüstü 75%
Su Yüzeyleri
A ) Doğal göl yüzeyleri 1-Eber Gölü
13.043 ha
2-Akşehir Gölü
21.165 ha (toplam alanı 30.440 ha)
3-Karamık Gölü
4.000 ha
4-Acı Göl
2.000 ha (toplam alanı 4.150 ha)
B) Baraj yüzeyleri 1-Selevir Barajı
503 ha
2-Seyitler Barajı
451 ha
3-Örenler Barajı
350 ha
C ) Gölet yüzeyleri 1.Kayabelen Göleti 2.Bayat Göleti
29 ha 24 ha
7
3.Dinar-yeşilçat Göleti
8 ha
4-Erkmen Göleti
3 ha
5-Tınaztepe Göleti
19 ha
6-Sincanlı-Serban Göleti
48 ha
7-Dinar-Pınarlı Göleti
78 ha
D ) Akarsu yüzeyleri 1-Sakarya Nehri
45 ha
2-Akarçay Çayı
260 ha
3-Işıklı Deresi
60 ha
4-Afşar Deresi
5 ha
5-Kumalar Çayı
5 ha
Afyon ili su yüzey alanlarının oransal dağılımı grafikde verilmiştir. GrafikAfyon ili su yüzeyleri Akarsu 1%
Gölet 3%
Baraj 3%
Doğal göl Akarsu Gölet Baraj Doğal göl 93%
8
Barajlar 1-Seydiler Barajı: Afyon’un Kuzeydoğusunda Gebeceler köyü yakınındaki Seyitler deresinde kurulan Seydiler Barajı merkeze 28 km. uzaklıktadır. Rezervuar 40.000.000 m3 ,faydalı su hacmi ise 32.000.000 m3 dür. 2-Selevir Barajı: Şuhut ilçesinin 35 km. Kuzeydoğusunda Selevir köyü yakınında, Kali çayı üzerinde toprak dolgu olarak inşa edilmiştir. Rezervuar hacmi 80.000.000-m3 , faydalı su hacmi ise 72.000.000.- m3 dür. 3-Akdeğirmen Barajı: Yapım aşamasında. Diğer Göletlerimiz : Taş Köprü, Döğer Göleti. 1-Karakuyu Gölü: Karakuyu Dinar ilçesi sınırları içerisinde Büyük Menderes nehri yukarı havzasının membasında yer almakta olup, Ankara-Antalya karayolu güzergahında Dinar yol kavşağından 10 km. sonra yolun hemen sağındadır. Göl alanının organik maddece (peat) zengin olması ve İç Ege Karasal ikli- minden Akdeniz iklimine geçiş çizgisinde bulunması nedeniyle zengin bitki türüne de sahiptir. Bu gün gölün tamamı olan 1099 hektar saha kamış, hasırotu ve nilüferle kaplı durumdadır. Sahanın bu özelliği kuşların yuva yapma ve saklanmalarına önemli ölçüde katkı sağlamaktadır. Karakuyu gölünün ve Kocapınar kaynaklarının bir özelliği de, İçbatı Toros kuşağı göller bölgesinde yer alan Burdur, Eğirdir ve Işıklı göllerinin tam ortasında yer alması ve kaynak sularından oluşması nedeniyle “donmaması” “donmaması” sonucu, kış mevsiminde kuşlar için doğal bir ortam oluşturmasıdır. Karakuyu gölünü ilk keşfedenler 1991 yılının kışında dikkuyruklar olmuştur. O kış çok sayıda dikkuyruk, ördek ve turna Karakuyu’ya gelmiştir. Yaz aylarına doğru leylek ve balıkçıl daha sonraki zaman- larda yalıçapkını, sakarmeke, uzunbacak, uzunbacak, sazdelicesi, angıt, söğüt, bülbül, flamingo gibi kuşlar bu bölgede konaklamaya konaklamaya başlamıştır. Güneydeki dağlarda da yer yer kaya kartalları görülmüştür. Karakuyu Gölü Eylül-1994 tarihinde Orman Bakanlığınca “Yaban Hayatı Koruma Sahası” statüsüne alınmıştır. 4 Kasım 1994 tarihinde de Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 2122 No.lu kararıyla Karakuyu Gölü’nün tamamı “I.Derece Doğal Sit Alanı” ilan edilerek, her türlü fiziki müdahaleye kapatılmış ve 2863-3386 sayılı yasalar gereği tescili yapılmıştır.
2-Eber Gölü: İlimiz Çay ve Bolvadin ilçesi sınırları içerisinde 150 km2 yüzölçümüne sahip Eber Gölü, Akarçay ve Sultandağlarından gelen kaynak suları ile beslenmektedir. beslenmektedir. Derinliği 3.98m. denizden yüksekliği ise 966.98 m.dir. Eber Gölü bir zamanlar kuş cenneti görünümünde ve yüzeyinde su çiçekleriyle bezenmiş bir bahçe iken, 9
bugün yanına yaklaşılmayacak yaklaşılmayacak kadar kirletilmiştir. Eber Gölü’nü tehdit eden en büyük unsurlar Afyon şehrinin atıkları, süt endüstrisi, Şeker ve Alkoloid Fabrikalarının atıklarıdır. Diğer bir tehdit unsuru da, atıkların Eber Gölü’nde biriktikten sonra gölün arıtma vazifesi görmesi ve bu nedenle de süzülen temiz suyun Akşehir Gölü’ne akıtılmasıdır. Gölün derinliği bugün 1.70 metreye kadar düşmüştür. Önlem alınmadığı takdirde daha da düşeceği bir gerçektir. Gölde; ekonomik değeri en yüksek olan kamış üretimi, sazan, turna ve aynalı sazan balığı bulunmaktadır. bulunmaktadır. Ayrıca gölün av turizmi içermesi nedeniyle de İl dışından birçok kişinin av evleri yapmasına neden olmuştur. Eber Gölü Konya Kültür ve Tabiat Varlıkların Koruma Kurulunun 22.6.1992 gün ve 1359 sayılı kararıyla 1.derece Doğal Sit Alanı ilan edilmiştir.
3-Karamık Gölü (Bataklığı): Çay ilçesi sınırları içinde yer alan Karamık Gölü Dinar-Çay karayolu güzergahındadır. güzergahındadır. Yüzölçümü 40 km2, en derin noktası 3 m. Ve denizden yüksekliği de 1.001 m. dir. Bataklıkta; saz ve kamış üretimiyle Sazan ve Turna balığı yetişmektedir. Bir zamanlar kerevit çıktığı halde bataklığın kirletilmesiyle nesli tükenmiş olup, çulluk, karabatak, yaban ördeği gibi kuş türleri bulunmaktadır. Karamık Gölü, Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 17.6.1993 gün ve 1669 sayılı kararınca 1. Derece Doğal Sit Alanı olarak ilan edilmiştir. 1979 yılında “DinarKarakuyu Projesi” adı altında bir proje hazırlanmıştır.
4-Akşehir 4-Akşehir Gölü: AfyonAfyon-Kon Konya ya il sınırl sınırları arı içeris içerisind indee buluna bulunann Akşeh Akşehir ir Gölü’n Gölü’nün ün 304,4 304,4 km2.li km2.likk genel genel yüzölç yüzölçümü ümünde ndenn 211.7 211.7 km2.li km2.likk bölümü bölümü ilimiz ilimiz Sultan Sultanda dağı ğı ilçesi ilçesi sınırl sınırları arı içerisinde kalmaktadır. Derinliği 4,5 m. denizden yüksekliği 956,19 m.dir. Göl, Eber Gölü ve Sultandağı akarsularıyla beslenmektedir. Göl içinde turna ve sazan balığı yetişmekte olup, yaban ördeği, yaban kazı, karabatak ve kara meke gibi göçmen kuşlar bulunmaktadır. Gölde kara ve su ürünleri avcılığı fazla miktarda yapılmaktadır. 5-Acı Göl: Afyon ve Denizli il sınırları içerisinde bulunan gölün genel yüzölçümü 41,5 km2’dir. Bunun 20 km2.si İlimiz Başmakçı ve Dazkırı ilçeleri sınırları içerisinde bulunmaktadır. Derinliği bilinmemekle birlikte, denizden yüksekliği 842 m.dir. İsminden de anlaşılacağı gibi suyu acı olan gölden ihracaatı da yapılmakta olan sodyum sülfat üretilmektedir. Gölün doğusunda bulunan dağlarda yırtıcı kuşlar ile turna, yaban ördeği, yaban kazı ve flamingo türleri gibi göçmen kuşlar bulunmaktadır.
10
6-Emre Gölü : Afyon il sınırları içerisindeki doğal yolla oluşmuş alanı en küçük olan göldür. Yaklaşık aklaşık yüzölçümü yüzölçümü 5 km²’dir km²’dir. İhsaniye İhsaniye ilçesi, ilçesi, Döğer Döğer kasabası kasabası,, Bayramalil Bayramaliler er köyü arasındad arasındadır ır.. Yağış dönemlerin dönemlerinee bağlı bağlı olarak olarak alanı alanı daralır daralır ve genişler genişler.. Derinliği Derinliği bazı yerlerde 3 m.nin üzerine çıkar. çıkar. Suları tatlıdır. tatlıdır. Akarsular İlimiz akarsuları Sakarya, Büyük Menderes ve göller toplar. İlkbaharda eriyen kar ve yağmur sula sularıy rıyla la bol bol suya suya kavu kavuşu şur, r, anca ancakk yazl yazlar arıı cılı cılızl zlaş aşıp ıp kuru kuruya yann akar akarsu sula larım rımız ız vard vardır ır.. Düzgün rejimli olmayan akarsularımızı şöyle sıralayabiliriz:
1-Akarçay: Ahır dağının kuzey eteklerinden doğarak Eber gölüne dökülür. 2-Kufi Çayı: Büyük Menderes’in kolu olan bu çay, Kumalar eteğinden doğar. Suyu çeşitli sıcak su kaynaklarıyla çoğalarak büyür. 3-Kali Çayı: Kocatepe ve çevresindeki dağlardan doğarak Eber Gölü’ne dökülür. 4-Menderes 4-Menderes Çayı: Kufi çayı ile Dinar Suçıkan’ın birleşmesinden doğan bir akarsudur. 5-Sakarya Çayı: Emir ve Beydağlarından gelen sel ve yağmur sularıyla beslenir. Ayrıca ; Kocaçay, Seyitsuyu, Hamamçayı gibi başlıca akarsuları vardır.
SU TEMİN EDİLECEK BÖLGE HAKKINDA BİLGİLER Afyon merkez su ihtiyacı, merkeze uzaklığı 37 km olan akdeğirmen barajından sağlanacaktır. Afyonk Afyonkara arahis hisar ar ilinin ilinin 2044 2044 yılına yılına kadar kadar içme içme suyunu suyunu karşıl karşılam amak ak üzere üzere Akdeğirmen Barajından alacağımız 500 lt.saniye suyu arıtma tesisinde arıttıktan sonra hazneye gönderilecektir. İshale hattımızın toplam uzunluğu 37 km. 32. kilometresindeki Arıtm Arıtma a Tesisi Tesisimiz mizin in kapasi kapasites tesii 85 bin m3 gün gün kapas kapasite itede. de. Ancak Ancak bunu bunu iki kadem kademede ede yapaca yapacağız ğız.. Birinc Birincii kadem kademesi esi 4250 42500 0 m3 gün kapasi kapasites tesind inde e olacak olacak ve Afyonk Afyonkara arahis hisar ar ilimizin 2029 yılına kadar içme kullanma suyunu karşılamış olacak. 2029 yılından sonraki gelişme şartlarına göre, ihtiyaç şartlarına göre ikinci kademeyi yapmak suretiyle 2044 yılına kadarki su ihtiyacını karşılamış olacağız. Barajın su ihtiyacı Aksu deresinden karşılanmaktadır. karşılanmaktadır.
SU İHTİYACININ TAYİNİ Nüfus Hesapları
YIL NÜFUS
1990 159302
2000 128516
2008 163207
11
İller Bankası Metoduna Göre Nüfus Hesabı P : İller bankası artış katsayısı N2 : Son nüfus sayımı N1 : İlk nüfus sayımı g : İki nüfus sayımı arasındaki yıl farkı farkı
P = ( g
N y
P 1
P 2
= (8
1)100
−
N g
(
= "10
163207 128516
128516
1)100
−
2.12
=−
159302 1)100
−
=
3,03
OrtP=0,4 -P, 1’ten küçük olduğu için P=1 alınır
2029 için;
N g
= N y (1 +
p 30 +5+n ) 100
N g = 163207 (1 +
N g = 201134
1 20 +( 2009 −2008 ) ) 100
kişi (2044 yılı nüfusu)
12
2044 yılı için; N g = N y (1 +
p 100
) 30 +5+n
N g = 163207 (1 +
1 30 +5+( 2009 −2008 ) ) 100
kişi (2044 yılı nüfusu)
N g = 233511
Aritmetik Artış Metoduna Metoduna Göre Nüfus Hesaplama
Ka=
N 2 - N 1 t 2 - t 1
Ka : Aritmetik artış katsayısı N2 : Son nüfus sayımı N1 : İlk nüfus sayımı t2 : N2 nüfusunun sayıldığı yıl t1 : N1 nüfusunun sayıldığı yıl
− N 1 128516 − 159302 = = −3079 t 2 − t 1 2000 − 1990
K a11
=
N 2
K a 21
=
163207
ortK
a
− 128516 8
= 4336
=628,5
N g = N 1
+ K a (t g − t 1 )
N g =163207
+ 628 ,5 ( 2044 – 2008 )
13
N g =185833 kişi (2044 yılı nüfusu) 2044 yılından yola çıkarak 2029 yılı nüfusunu da hesaplarsak; 185833=N+628,5(2044-2029) N=176406 kişi (2029 yılı nüfusu)
GEOMETRİK ARTIŞ METODUNA GÖRE NÜFUS HESAPLAMA
Kg=
log log N 2 - log log N 1 t 2 - t 1
Kg : Geometrik artış katsayısı N2 : Son nüfus sayımı N1 : İlk nüfus sayımı t2 : N2 nüfusunun sayıldığı yıl t1 : N1 nüfusunun sayıldığı yıl
K g = K g 1
K g 2
− 1og . N 1 = t 2 − t 1
1og . N 2
=
=
log( 128516 159302 ) 10
log(163207 128516 ) 8
2 log( N N 1 )
t 2 −t 1
009 = −0,009
013 = 0,013
ort K g =0,002 Gelecekteki nüfus (2044 yılı) 1og . N g
1og . N 1
=
K g (t g
+
t )
− 1
1og . N g = 1og 163207
+ 0,004 (2044 − 2008 )
N g = 223872 ki şi
14
2044 yılından yola çıkarak 2029 yılı nüfusunu da hesaplarsak; 1og .223872 = 1ogN + 0,004 ( 2044 − 2029 )
N=158489 kişi (2029yılı nüfusu)
Grafikler:
SU İHTİYACININ HESABI Gelecekteki nüfus her üç metoda göre hesaplandı. Su ihtiyacı İller Bankası metodu ile tahmin edilen gelecekteki nüfusa bağlı olarak hesaplanacaktır. Gelecekteki nüfusa bağlı olarak 1 günlük maksimum birim su sarfiyatları
Beldenin Gelecekteki Nüfusu 3.001 -
1 / gün / kişi
3.000’e kadar
60
5.000 arası
70 15
5.001 -
10.000 arası
80
10.001 -
30.000 arası
100
30.001 -
50.000 arası
120
50.001 - 100.000 arası
170
100.001 - 200.000 arası
200
200.001 - 300.000 arası
225
Daha önceki bölümde İllerBankası metoduna göre ; 2029 yılı nüfusunu:201134 kişi 2044 yılı nüfusunu:233511kişi nüfusunu:233511kişi olarak hesaplamıştık. Bu nüfus değerlerine göre 2029 yılı ve 2044 yılı için ortalama günlük debi ,maksimum günlük debi ve şebeke debisini hesaplayacak hesaplayacak olursak;
2029 yılı için; 2029 yılı maksimum birim su sarfiyatı qmax=225 l/s maksimim günlük debi=Q max=qmaxxN/86400 =225x201134/86400 =523,79 l/s ortalama günlük debi=Q ort = Qmax / 1,5 = 523,79 / 1,5 = 349 l/s Qsaat = Qmaxx1,5= 523,79x1,5 = 785,69 l/s (şebeke debisi)
max
2044 yılı için; 2044 yılı maksimum birim su sarfiyatı qmax=225 l/s maksimim günlük debi=Q max=qmaxxN/86400 =225x233511/86400 =225x233511/86400 =608 l/s ortalama günlük debi=Q ort = Qmax / 1,5 = 608 / 1,5 = 405 l/s Qsaat = Qmaxx1,5= 608x1,5 608x1,5 = 912 l/s (şebeke debisi)
max
SU ALMA YAPISI: 2029 yılında ki su ihtiyacı 523,79 yaklaşık olarak 525 l/s debide olacaktır. Akdeğirmen baraj barajınd ından an ise 500 l/s lik debi debi ile su alımı alımı olaca olacaktı ktır. r. Buda Buda şehrin şehrin ihtiya ihtiyacın cının ın nerdey nerdeyse se tamamını tamamını karşılayac karşılayacaktır. aktır. 2044 yılı için ihtiyacımı ihtiyacımızz olan debi 608 l/s ise ihtiyacımız ihtiyacımız olan suyun %80 ’ni akdeğirmen barajından karşılayabiliriz. %20 lik kısmını ise yer altı sularından karşılanacaktır. Krepin boyutlandırılması: 16
Müsaade edilen Qmax=500 l/s Hız kriterleri V=0,15≈0,3 m/s seçilen hız 0,3 m/s Süzgecin toplam alanı;
Krepin toplam alanı: 1,67x2 = 3,34 m 2 Silindir şeklinde olan krepinin h 0,6 ≤ h ≤ 1m olmalıdır. 1 m seçilir. A=π x D x h 3,24=π x 1 x D D= 1000 mm seçilir. Hız kontrolü:
Hız sağlandığı için doğrudur.
Su alma yapısının boyutlandırması: Hız kriterleri V=0,6≈1,5 V=0,6≈1,5 m/s , seçilen hız = 1,5 m/s
m Buradan da 700 mm boru seçilir.
17
Hız kontrolü:
Hız şartı sağlandığı için doğrudur. Su alma kuyusunu boyutlandırma : Bekletme zamanı= 20 dk seçilirse ; Buna göre kuyu hacmi= 1200 x 0,5= 600 m 3 5 adet kuyu açar açar ve h = 7 m seçersek: seçersek:
Olur. Geri yıkama borusu boyutlandırma: Hız kriterleri V ≥ 3 m/s seçilen hız 3 m/s Geri yıkama debisi emme borusu ile çekilen debinin 3’ te birini alır. Buna göre yıkama debisi =
Buradan 225mm borular seçildi
Hız kontrolü:
Olduğundan hız şartını sağlar.
TERFİLİ İSALE HATTI a.Su kaynağı kotunun, şehir kotundan düşük olduğu durum için uygun isale hattı geçirilmiştir.
18
b.Ekonomik boru çapı ve pompa gücü bulunmuştur. Faiz ve amortisman toplamı %10, elektrik kw-st fiyatı 15 YKr ve pompaların günlük çalışma süresi 18 saattir. Boru çaplarına göre birim boru maliyetleri, boru firmalarından temin edilmiştir. Seçilen borunun azami işletme basıncı 100 mss’ nu aşmayacaktır. aşmayacaktır. Terfili isale hattı kuyulara uygulandığından uygulandığından gelecekteki su ihtiyacının %80’i kullanılmıştır. MaxQg = 0,5 m 3 /s Terfi süresi = 10+8 = 18 saat old.dan; Q
T
QT
=
=
24 T
× MaxQ
24 ×500 18
g
formülünden;
=666,7 L/s = 2400 m 3 /h
EKONOMİK BORU ÇAPI: V= 0.6 – 1.5 m/s arasındadır. Bresse formülüne göre; Dek = 1.5 Dek =1.5
× ×
QT
den;
0.6667
⇒
1200 m
D = 1000 mm için;
×A
Q =V
⇒
0.6667 = V
× π ×41
2
⇒ V = 0,8m/s olduğundan uygundur.
PÜRÜZLÜLÜK KATSAYISI: D= 1000 mm için; HDPE 100 PN10 Boru seçildi. k = 0.02 mm k D
=
Re =
0.02 1000
=2
× 10 −
0,8 ×1 1.331 ×10 −6
5
= 601051
Moody diyagramından; f= 0.013 bulundu. YÜK KAYIPLARI:
19
S=
f D
V
×
2
2 g
formülünden;
0.013 0,8 2 × S= 1 2 ×9.81
⇒
0.0004
Çaplara göre V, f, s değerleri: D (mm) 1000 900 800 700
V (m/s)
F 0.013 0.0094 0.0098 -
0,8 1 1,3 1,7
S 0.0004 0.00077 0.001 -
Hgeo = Hazne kotu – Kaynak kotu + 2 m Hgeo = 1164 – 1100 + 3 = 67 m Hman = Hgeo +
N = N =
2
g π 2 D 5
8 × 0.013 013 × 3000
× 0.6667 2 9.81 × π 2 ×15
Hman = 67+
η =
8 fLQ
⇒
68,4m
0.7 olsun.
ggHman ×10 −3 η
9810
× 0.6667 × 68 , 4 ×10
−3
0.7
⇒
640 Kw
Pompanın bir yıllık çalışma süresi ; b= 18
× 365
⇒
6570 saat
İŞLETME MASRAFI:
A A
1
1
= =
ρ gQHmanEb
3 ×10 −
η
9810
× 0.6667 × ( Hgeo + SL ) ×15 × 6570 ×10 −3 0.7
20
L=1 m seçilirse , Hgeo sabit olur. Bunun için Hgeo ihmal edilirse; A
1
×S
= 920785
İNŞA MASRAFI: A
2
ρ
= ρ
×c
= 0.10
C: birim boy maliyeti
HDPE BORU İÇİN: D (mm)
S
C
1000
0.0004
449,30
368,3
44.93
413
900
0.00077
570,06
709
57.006
766
800
0.001
723,18
920
72.318
993
A
1
A
2
A1
+
A2
Ekonomik boru çapı tabloda görüldüğü gibi 1000 mm dir.
c. Pompa seçimi ve verimi, pompa firmalarından temin edilmiştir. Debi ve pompa karakteristik eğrileri çizilerek gerekli pompa sayısı bulunmuştur.
d. Terfili isale hattında darbe hesapları yaparak gerekli hava kazanı hacmi hesaplanmıştır. k= 0.02 mm e= 37.1 mm D =1000 mm 9900
a=
48 .3 + k
9900 D e
⇒
48 .3 + 0.02 ×
1000
⇒
a
≅
1417 m/s
37 .1
HAVA KAZANI HACMİ:
21
∆ P
=23.4 mss
V = 0,8 m/s
6400 × (V − V 0 ) 2 − 1 V = 2 × D P ∆ 6400 × (0,8 2 ) −1 V = 2 ×1 23 . 4
⇒
6m
3
DARBE HESABI: 80 × (V − V 0 )
h
s
=
V k D
80 × 0,8
⇒
+1
21 1
+1
(80 − 3 L ) × (V − V 0 )
h
d
=
V k D
+1
⇒
11,46 mss
(80 − 3 36000 ) × 0,8 ⇒
21 1
+1
⇒
7,78 mss
POMPA, MASLAK YERLERİ VE PİYOZEMETRİ KOTLARI
İlk terfi merkezi kaynağın bulunduğu yer 1100 kotunda bulunan akdeğirmen mevkidir. Buradan 1165 kotlu ve 3 km ileride bulunan tepeye göre ve 3 m min basınç olacak şekilde hesaplanmıştır. Tepenin piyozemetri piyozemetri kotu 1167m dir. Tepeden sonra en düşük kot 1060 olduğundan; 1167- 1060= 107m olduğundan maslak gereklidir. 1.Maslak yeri:
m Buradan 1060 m kota olan uzaklık bulunur. 1.Pompa yeri: 22
S boru= 1160- 0,0004 * 9500-X* 0,0004-3=1060+X*0,021 0,0004-3=1060+X*0,021 X=4500m Buda yine 1060 m kota pompanın uzaklığıdır. 1.Pompa kotu: 1060 + 0,021*4500=1155m Hmom=(1212-1155)+0,0004*3500=58,4m, 1210 kotlu tepeye terfi yapıldıktan yapıldıktan sonraki piyozemetri kotu 1212 m tepeden sonra yine en düşük kot 1060 m dir. 1212-1060 = 152 m olduğundan işletme basıncını aşmaktadır. Dolayısı ile maslak gereklidir. 2. Maslak yeri:
m Bu 1060m olan kota uzaklığıdır. 2.Pompa yeri :
S boru=
m
1160-0,0004*6000-X*0,0004-3 1160-0,0004*6000-X*0,0004-3=1060+X*0,05 =1060+X*0,0525 25 X=1800m Pompa kotu: 1060 + 0,05252*1800= 1155m Hmom= (1167-1155)+0,0004*200=12,8m (1167-1155)+0,0004*200=12,8m Buradan da 1125m kotta bulunan İSAT su biriktirme ünitesine gelmektedir. 23
Biriktirme ünitesinde kırılan yük kaybı 1167-1125= 42 m dir. İSAT sonra isale hazne hazne arasında 1099 koyuna kadar kadar cazibeli olarak devam edecektir. edecektir.
POMPA SEÇİMİ: TEMİZ SU DALGIÇ POMPASI: Dalgıç pompalar genellikle su temini, sulama, sprinkler sistemleri, yer altı su seviyelerinin kontrolün kontrolünde de kullanılır. kullanılır. Derin kuyular ve tünellerd tünellerdee kullanılır. kullanılır. Bakım Bakım gerektirme gerektirmemesi mesi ve sadece akışkan içerisine tamamen daldırıldıktan sonra kullanılabilmesi nedeniyle herhangi bir bina veya özel yer hazırlığı gerektirmez. Tamamen akışkan içerisinde çalıştıklarından gürültü ve titreşime neden olmazlar.
CAZİBELİ İSALE HATTI İSAT’ tan hazneye, hazneden hazneden de şebekeye şebekeye cazibeli akım olacakır. İSAT ın çıkış su kotu 1122 ve hazne kotu ise 1099 m dir. Buradan en düşük kot ise 1034 olduğundan maslak gerekmez. S= =0,015 Hf= SL den , 0,015*(5000-3618)=20,5 0,015*(5000-3618)=20,5 m çıkar buradan minimum işletme basıncını da sağlamış olacaktır.
İÇME SUYU HAZNE HESABI Tablo Eksik-Fazla Hesabı Tablosu
SAAT
0*1 1*2 2*3
%SARFİYA T EKLENİK %
1,50 1 0,4
1,5 2,5 2,9
CAZİBE İLE GELEN
4,2 4,2 4,2
EKSİK
FAZLA
2,7 3,2 3,8
24
3*4 4*5 5*6 6*7 7*8 8*9 9 *1 0 10*11 11*12 12*13 13*14 14*15 15*16 16*17 17*18 18*19 19*20 20*21 21*22 22*23 23*24
0,4 0,5 2,2 3 4 4 4,5 5,5 8,5 9,5 9 8,1 4,9 3 3,5 7,5 7 4 3,5 2,5 2
3,3 3,8 6 9 13 17 21,5 27 35,5 45 54 62,1 67 70 73,5 81 88 92 95,5 98 100
4,2 4,2 4,2 4,2 4,1 4,1 4,1 4,1 4,1 4,1 4,1 4,1 4,2 4,2 4,2 4,2 4,2 4,2 4,2 4,2 4,2
3,8 3,7 2 1 ,2 0,1 0,1 0,4 1,4 4,4 5,4 4,9 4 0,5 1,2 0,7 3,3 2,8 27,1
0,2 0,7 1,7 2 ,2 2 7 ,3
27,1
∑%27 ,1
∑%27 ,3 . %27,3 = 0,273 <
1 3
olduğundan
,
1 1 Vh = .Vgün +Vyan = . (86400 . 0,6 ) +360 3 3
V ≅17640
m3
>
⇒
2000 m 3
1
α=
3
alınır. ⇒
Vh =17640
m3
h =6 m
3
V
h
N
Vy ( m )
50-350
3
N < 10000
36
400-500
3,5
10000 < N < 50000
72
600-900
4
N > 50000
360
1000-2000
5
>2000
6 25
x y
=3 ⇒ 4
A1 = A1
x =
3 y 4
A =
,
V 6
A =
,
17640 6
= 2940
m2
,
2940 2 =735 m 4
= x. y
,
735 735
=
3 y 4
. y
⇒
y = 30 m
x
,
= 24,5
m
Havalandırma Bacası Hesabı
V ≤ 1000 m 3
⇒
n=
V 20
V =17640 m 3 > 1000 m 3
V ≥ 1000 m 3
,
⇒
n=
17640 40
⇒
n=
V 40
= 441 441
Hazne Dolu Savak Hesabı h < 0,22 .D
h > 0,3. D 3
2
Q = . cd . b . 3
2.g . h 2
Q
h : Hidrolik Hidrolik yük 12 cm seçildi.
A=
=A. cd .
2.g . h
π.D 2 4
cd : Debi katsayısı = 0,5 b = 0,6 4
2.π . r = .D π
=
2 3
3
⇒
. 0,5 .π . D . 2.9,81 . 0,12 2
V= 3 m/s
Q = V . A ⇒
0,6 4
= 3.
. D 2
π
4
D = 0,750 750
⇒
D
,
h
= 0,15
m < 0,22 . 0,75 = 0,165 165
= 250 mm
Hazne Dip Savağı Hesabı T : 1-2 saat
T = 2 saat seçildi.
z : Hazne su yüksekliği yüksekliği (m)
→
T = 2 .60 .60 = 7200 s 6m
A : Bir gözün plandaki plandaki alanı alanı (m 2 ) a : Dip savak borusu alanı (m 2 ) cd : 0,6 26
uygu
T =
2 . A . z cd . a . 2 . g . z
⇒
7200
=
4 . ( 30 ⋅ 24 ,5) . 6 0,6 .π .
D 2 4
= 0,807
m
,
D = φ 850 seçildi
. 2 .9,81 . 6
HAZNE YERİ BULMA Şebeke içi en fazla yük kaybı ; 0,1+0,7+2,7+1,5+2,7=7,7 m Min işletme basıncı; 30 m Hazne yüksekliği zeminden itibaren; 3m Güvenlik payı; 2m Hazne içi en düşük kot; 1041 J= (1120-1045)/5000=0,015 (1120-1045)/5000=0,015
27
J= (1045-1041)/930=0,0043 (1045-1041)/930=0,0043 1041+2+3+30+7,7+ 1041+2+3+30+7,7+ X*0,0043= X*0,015+1045 X=3616,8 m (1120-1045)/5000=H/3616,8 H=54m Hazne kotu = 1045+54 = 1099 Piyozometre kotu ve su kotu tabloda gösterilmiştir.
28
