YGS Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi PDF

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ İNANÇ İnsan ve Din - Allah İnancı

hh A. İNSAN VE DİN

FÖY NO

01

hh İnsanın; ailesine, topluma ve çevreye karşı da sorumlulukları vardır.

1. İnsanın Evrendeki Konumu hh Yüce Allah insanı üstün özelliklere sahip bir varlık olarak yaratmıştır. Ona akıl, düşünme yeteneği, irade gibi özellikler vermiştir. hh İnsan, kültür üreten bir varlıktır. Maddi ve manevi birçok değer üretir, bunları geliştirir. hh İnsan; felsefe, sanat, edebiyat, mimari gibi alanlarda üstün eserler ortaya koyar. hh Yüce Allah, tüm varlıkları en güzel şekilde yaratmış ancak insana varlıklar arasında üstün ve ayrıcalıklı bir konum vermiştir.

hh Yüce Allah, yeryüzündeki nimetleri insanın kullanımına ve faydasına sunmuştur. İnsanoğlu bunun bilincinde olmalı ve Allah'a daima şükretmelidir.

“O, yerde ne varsa hepsini sizin için yarattı." (Bakara suresi, 29. ayet) "Allah'ın size verdiği rızıktan helal ve temiz olarak yiyin, eğer (gerçekten) Allah'a ibadet ediyorsanız onun nimetine şükredin." (Nahl suresi, 114. ayet) hh Bütün varlıklar doğrudan veya dolaylı olarak insana hizmet

“Biz insanı en güzel biçimde yarattık." (Tin suresi, 4. ayet) "Biz hakikaten insanoğlunu şan ve şeref sahibi kıldık....kendilerine güzel güzel rızıklar verdik ve onları yarattıklarımızın birçoğundan cidden üstün kıldık." (İsrâ suresi, 70. ayet)

eder. Bu duruma Lokman suresinde şöyle işaret edilmiştir: “Allah’ın göklerde ve yerdeki (nice varlık ve imkanları) sizin emrinize verdiğini, nimetlerini açık ve gizli olarak size bolca ihsan ettiğini görmediniz mi?”

hh İnsanın akıllı ve özgür irade sahibi olması, beraberinde bazı sorumlulukları da getirmektedir. Bunların başında kişinin yaratıcısına karşı sorumluluğu gelir. “Ben insanları ve cinleri ancak bana kulluk etsinler diye yarattım."

İNSAN

Akıllı ve düşünen bir varlıktır.

İrade ve sorumluluk sahibi bir varlıktır.

İnanan bir varlıktır.

(Zâriyât suresi, 56. ayet) "Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabb'inize kulluk

İnsan gözlemlediğimiz diğer varlıklardan farklıdır.

ediniz ..." (Bakara suresi, 21. ayet)

YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

1

İNANÇ / İnsan ve Din hh İslam’a göre Allah, insanları yaratıcısını bilip tanıyacak kabi-

Örnek 1:

liyette yaratmıştır.

"Gecenin karanlığı onu kaplayınca bir yıldız gördü, 'Rabbim budur!' dedi. Yıldız batınca 'Batanları sevmem.' dedi. Ay'ı doğarken görünce, 'Rabbim budur!' dedi. O da batınca,

hh Tarih boyunca insanlar ölüm, çeşitli hastalıklar ve doğal afetler karşısında güçsüz, çaresiz kalmışlardır. Bu nedenle de

'Rabbim bana doğru yolu göstermezse elbette yoldan sa-

insanlar güce, üstün ve güçlü bir varlık olan Allah'a dua et-

pan topluluklardan olurum.' dedi. Güneşi doğarken görünce

mişlerdir.

de 'Rabbim budur! Zira bu daha büyük.' dedi. O da batınca ..."

ğıdaki sonuçlardan hangisi çıkarılamaz?

“İnsanın başına bir sıkıntı geldiğinde Rabb'ine yönelerek ona yalvarır ..." (Zümer suresi, 8. ayet)

A) İrade sahibidir.

"İnsana bir zarar geldiği zaman ... bize dua eder ..."

Hz. İbrahim ile ilgili bu ayetlerden "insan"a yönelik aşa-

B) Sorumluluk sahibidir.

(Yunus suresi, 12. ayet)

C) Düşünen bir varlıktır. D) İnanmaya ihtiyacı olan bir varlıktır. E) Hakikat arayışında ilahi yardıma muhtaçtır. Verilen ayetlerde Hz. İbrahim'in Allah'ı arayışı anlatılmaktadır. Hz. İbrahim akıl ve iradesiyle Allah'ı bulmuştur. Hz. İbrahim Yüce Allah'tan yardım dilemiştir ve inanma ihtiyacı vardır. İnsan sorumlu bir varlıktır fakat bu kıssada insanın sorumluluğundan söz edilmemiştir.

2. İnsanın Doğası ve Din hh İnsanda doğuştan var olduğu düşünülen değişmez özelliklerin bütünü insan doğasını oluşturur. İslam dininde buna fıtrat veya yaratılış denir.

hh İnsanın yaratılışının gereği olan din, insanlık tarihi boyunca daima var olmuş evrensel bir olgudur. Kutsal kitaplar, bilimsel araştırmalar ve arkeolojik kazılar da dinin, tarihin her döneminde var olduğunu ortaya koymuştur.

hh Tarihin çeşitli dönemlerinde insanlar, Güneş'i, yıldızları, Ay'ı, ateşi ve çeşitli varlıkları kutsal kabul edip tapındıkları için, Yüce Allah bu yanlış inançları ortadan kaldırıp tevhid inancını yerleştirmek için birçok peygamber göndermiştir.

“Rabb'in sadece kendisine kulluk etmenizi ... emretti ..." (İsrâ suresi, 23. ayet)

hh Bir dine inanma ihtiyacı insanın doğasında var olan bir özelliktir.

“Her çocuk fıtrat üzerine doğar ..."

(Hadis -i Şerif)

hh İnsanın biri maddi diğeri de manevi olmak üzere iki yönü vardır. Maddi yönüyle yeme, içme ve giyinmeye; manevi yönüyle

Öğretmen Sorusu

de inanmaya ihtiyacı vardır.

Kâbe

İnsanı diğer varlıklardan ayıran iki temel özellik nedir?

Akıl ve irade sahibi olması

2

YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi

İNANÇ / İnsan ve Din hh Din, maddi ve manevi her türlü sıkıntıya karşı insanın direncini artırır. hh Din, insanı yersiz korkulardan ve bencil duygulardan uzak tutarak özgürleştirir.

Altın Mabed Tapınağı (Amristar/Hindistan)

hh Din, aklın ve bilimin yeterince cevap bulamadığı “Ben kimim?”, “Niçin yaratıldım”, “İyi nedir?” gibi sorulara cevap bulmaya yardımcı olur. hh Dindeki ahiret inancı, insanın hayatını düzene koymasını, dünyanın zorluk ve sıkıntılarına karşı sabırla direnmesini sağlar.

Çin Tapınağı

hh İslam dini, insanın kötülüklerden, yanlış inanç ve uygulamalardan uzak durmasını sağlar; insanı Allah'a inanıp ona ibadet etmeye yönlendirir.

Ganj Nehri

“İlahınız bir tek Allah'tır. Ondan başka ilah yoktur. O rahmandır, rahimdir." (Bakara suresi, 163. ayet) "Allah'a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın ..." (Nisâ suresi, 36. ayet)

hh Din evrensel bir olgudur.

3. Dinin İnsan Hayatındaki Yeri ve Önemi hh Din insanlar arasında merhamet, şefkat, sevgi ve barış duy-

hh İslamiyet, toplumda insanlar arasındaki ilişkileri düzenlemeye yönelik çeşitli ilkeler ortaya koyar ve toplumda bireylerin birbirine sevgi saygı hoşgörüyle yaklaşmasını ister.

gularının ortaya çıkmasını sağlar.

“Ey iman edenler! Hep birden barışa girin ..." (Bakara suresi, 8. ayet) "Birbirinize kin tutmayınız, birbirinizi kıskanmayınız, birbirinize sırt çevirip alakanızı kesmeyiniz. Ey Allah'ın kulları, kerdeş olunuz."

(Hadis-i Şerif)

“Muhakkak ki Allah, adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder; çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı yasaklar. O düşünüp tutasınız diye sizlere öğüt veriyor." (Nahl suresi, 90. ayet) "... Ana - babaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya ... iyi davranın." (Nisâ suresi, 8. ayet)

hh Din, insana birlikte yaşamanın verdiği hak ve sorumlulukları hatırlatır.


3

İNANÇ / İnsan ve Din

4. İnanmanın Çeşitli Biçimleri

b) Çok Tanrıcılık (Politeizm)

hh Tarihin akışı içerisinde sosyal ve kültürel şartların etkisiyle insanlar farklı inanç biçimleri benimsemişlerdir. İnanmanın çeşitli biçimleri de daha çok Tanrı kavramı üzerinde yoğunlaşmıştır.

hh Bu anlayış birden çok Tanrı'nın var olduğunu savunur.

a) Tek Tanrıcılık (Monoteizm) hh Tanrı'nın varlığını, birliğini, eşi ve benzerinin olmadığını savunan inanma biçimine tek tanrıcılık ya da monoteizm adı verilir. hh Tek tanrıcılık İslam'da tevhid kavramıyla ifade edilir ve sözcük olarak birlemek anlamına gelir.

hh Doğa güçlerinin, ölülerin, birtakım hayvanların tanrısallaştırılmasının sonucu olarak ortaya çıkan bu inanç, tanrısal gücün birden fazla varlıkta toplandığını ileri sürmektedir. hh Eski Yunan, Roma ve Mısır uygarlıklarında birden fazla tanrının var olduğu görülür. hh Hinduizm'de Brahma yaratıcı, Vişnu koruyucu, Şiva ise yok edici tanrı olarak kabul edilir. hh İslamiyetten önce Arabistan'daki putpereslik de çok tanrıcılık örneğidir.

hh Tevhid inancına göre Allah birdir, eşi ve benzeri yoktur. Evrendeki canlı ve cansız varlıkların yaratıcısı odur.

“De ki: O Allah birdir. Allah sameddir (Hiçbir şeye muhtaç değildir. Her şey O'na muhtaçtır.) O, doğurmamış ve doğmamıştır. O'nun hiçbir dengi yoktur." (İhlas suresi, 1-4. ayetler) "O (Allah), doğunun da batının da Rabb'idir. Ondan başka ilah yoktur. Öyleyse yalnız O'nun himayesine sığının ..." (Müzzemmil suresi, 9. ayet) hh İlahi dinler temelde tevhid inancına dayanmakla birlikte zamanla tevhid inancından sapmalar olmuştur. hh Hiristiyanlıkta Baba, Oğul (Hz. İsa) ve Kutsal Ruh gibi üçlü bir tanrı inancı benimsenmiş; Yahudilikte ise Hz. Üzeyr Allah'ın oğlu olarak kabul edilmiştir. hh İlahi olmayan Çin dinlerinden Konfüçyüsçülükte "Tien", Taoizm' de "Tao", İslam'dan önceki Türkler' de "Gök Tanrı" adında tek bir İlah'a inanılmıştır.

Öğretmen Sorusu

“Eğer yerde ve gökte Allah'tan başka ilahlar bulunsaydı, yer ve gök (bunların nizamı) kesinlikle bozulup gitmişti." (Enbiyâ suresi, 10. ayet)

Sümer Tanrıları

hh İslam dini, çok tanrıcılığı Yüce Allah'a ortak koşmak (şirk) olarak değerlendirmiş ve şirkin her türlüsünü yasaklamıştır.

“Allah, kendisine ortak koşulmasını asla bağışlamaz ..." (Nisâ suresi, 48. ayet) "Onlar Allah'ı bırakıp kendilerine ne zarar ne de fayda verebilecek şeylere tapıyorlar ve bunlar Allah katında bizim şefaatçilerimizdir, diyorlar. De ki: Siz Allah'ın göklerde ve yerde bilmeyeceği bir şeyi mi haber veriyorsunuz? Hâşâ! O, onların ortak koştuklarından uzak ve yücedir." (Yunus suresi, 18. ayet)

Farklı dinlerde benzer inanç ve ibadetlerin olması neye kanıttır?

Dinlerin tek bir ilahi kaynaktan başlayıp yayıldığına

4


İNANÇ / Allah İnancı

c) Tanrı Tanımazlık (Ateizm) hh Ateizm, evreni yaratan yüce bir Tanrı'nın varlığını reddeder. hh Ateistler Tanrı'nın varlığına ilişkin delillerin deneye tabi tutulmasını, gözle görülebilen şeylerin varlığına inanılması gerektiğini, bu nedenle de Tanrı'ya inanmanın mantıksız olduğunu savunurlar. hh Ateistler Yüce Allah'ın varlığını inkar etmekle birlikte ahiret, peygamber, melek, kutsal kitap gibi inanç esaslarına da karşıdırlar. hh Satanizm gibi vahye dayanmayan inanç biçimleri ve düşünce akımları insanları hurafe ve batıl inançlara yönlendirebilmektedir. hh Satanistler şeytana tapınmayı esas almakta ve ayinlerinde insanlara işkence etmekte, hayvanları öldürmekte ve şiddete başvurmaktadır.

"Ey iman edenler! Şeytanın adımlarını takip etmeyin. Kim şeytanın adımlarını takip ederse muhakkak ki o, edepsizliği (yüz kızartıcı suçları) ve kötülüğü emreder ..." (Nur suresi, 21. ayet)

hhB. ALLAH İNANCI 1. Allah'ın Varlığının ve Birliğinin Delilleri hh Evrende hiçbir şey başıboş, anlamsız ve amaçsız değildir. Her varlık birbiriyle uyum içerisinde büyük bir bütünün parçası olarak hareket etmektedir. Hiçbir varlık kendisi için belirlenmiş olan doğa kanunlarının dışına çıkmamaktadır. Bu durum evrenin tesadüflerin eseri değil, bilinçli bir tasarımın ürünü olduğunu göstermektedir.

hh Kur'an-ı Kerim insanları şeytanın kötülükleri konusunda uyarmakta ve şeytana tapınmayı yasaklamaktadır.

“Ey âdemoğulları! Size, şeytana tapınmayın, çünkü o, sizin apaçık bir düşmanınızdır, demedim mi?" (Yasin suresi, 60. ayet) Evrendeki düzen, Allah'ın varlığının delilidir.

İnanç Biçimleri

Tek Tanrıcılık (Monoteizm)

Çok Tanrıcılık (Politeizm)

Tanrıtanımazlık (Ateizm)

Tanrı’nın varlığı ve birliğini

Bu inanca göre evrende birden

Tanrı’nın varlığını reddetmek ve

savunup eşi ve benzeri bulunmadığına inanmadır.

fazla tanrı vardır ve tanrıların farklı görevleri bulunmaktadır. Eski Yunan, Mısır, Roma, İslam

Tanrı yokmuş gibi davranmaktır. Ateistler sadece Tanrı’yı değil, Tanrı ile birlikte iman edilen me-

öncesi Arap Yarımadası’nda görülmüştür.

lek, kutsal kitap, peygamberlik, vahiy ve ahiret inançlarını da reddetmişlerdir.


5

İNANÇ / Allah İnancı hh Kendi varlığımız üzerinde düşünecek olursak beden ve ruh yapımızla Allah’ın varlığının apaçık bir kanıtı olduğumuzu anlarız.

“O; geceyi, gündüzü, Güneş'i, Ay'ı yaratandır. Her biri bir yörüngede yüzmektedir." (Enbiyâ suresi, 33. ayet) “Göğü Allah'a yükseltti ve mizanı (dengeyi) o koydu." (Rahman suresi, 7. ayet) “Biz her şeyi bir ölçüye göre yarattık." (Kamer suresi, 49. ayet)

Her insanın parmak izi birbirinden farklıdır.

hh Asronomi bilginleri, evrenin, her biri ortalama yüz milyar yıldızdan oluşan, yaklaşık yüz milyar galaksi içerdiğini tahmin etmektedirler. Galaksilerin en büyükleri üç tirilyon, en küçükleri ise yüz bin kadar yıldız içerir.

hh Dünya'mız; havası, suyu, bitki örtüsü ve atmosfer tabakasıyla canlıların yaşamasına uygun olarak yaratılmıştır. hh Dünya'nın ekseni 23.4 derece eğiktir. Bu eğiklik nedeni ile kuzey ve güney yarımkürede yıl boyunca değişik mevsimler oluşur.

hh Dünya'nın Güneş'e uzaklığı yaklaşık olarak yüz elli milyon kilometredir. Dünya Güneş'e şimdikinden daha uzak olsa soğuk, daha yakın olsa sıcak nedeni ile canlıların hayatı tehlikeye girerdi.

hh Evrende bütün cisimler, birbirini belirli bir kuvvetle çeker. Eğer gök cisimleri arasındaki itme ve çekme olmasaydı bunlar yörüngelerinden çıkıp uzayda kaybolurdu. hh Evrende hiçbir şey rastgele ve kendiliğinden var olmamaktadır. O halde uçsuz bucaksız evreni ve evrendeki eşsiz düzeni de var eden biri olmalıdır. O da canlı ve cansız tüm varlıkları

Öğretmen Sorusu

yoktan yaratan Yüce Allah'tır.

hh Yüce Allah Kur'an-ı Kerim'in çeşitli ayetlerinde insanın dikkatini evrendeki düzene çekmektedir.

“O ki birbiri ile ahenktar yedi göğü yaratmıştır. Rahman olan Allah'ın yaratışında hiç bir uygunsuzluk göremezsin. Gözünü çevir de bir bak, bir bozukluk görebiliyor musun" (Mülk suresi, 3. ayet)

hh Müslüman bilginler, Yüce Allah'ın varlığı ve birliği ile ilgili çeşitli deliller ileri sürmüşlerdir. Bunlardan bazıları Hudus delili, İmkân delili, Nizam delili, ilk muharrik delilidir. Hudus delili: Evren ezeli değildir, sonradan meydana gelmiştir. Sonradan meydana gelen her varlığın bir yarartıcısı olması gerekir. Bu yaratıcı Yüce Allah'tır. İmkân Delili: Evren ve tüm varlıklar sonradan yaratılmıştır. Sonradan yaratılan her şey mümkündür. Yani bunların varlığı zorunlu değildir. Varlığı zorunlu olmayan evreni ve içindeki varlıkları yaratmayı dileyen bir varlık bulunması gerekir. Bu da Allah'tır. Nizam Delili: Evrende, doğada son derece hassas bir ölçü ve düzen vardır. Bu eşsiz düzenin kendiliğinden veya tesadüfen meydana gelmesi mümkün değildir. Bu düzeni sağlayan yüce bir varlık bulunması gerekir, o da Allah'tır. İlk Muharrik Delili: Hareket eden her şey, başka bir varlık tarafından hareket ettirilir. Tüm varlıkları hareket ettiren bir ilk hareket ettiricinin (muharrikin) olması gerekir. O Yüce Allah'tır. hh Yüce Allah, insanı akıllı, irade sahibi ve üstün bir varlık olarak yaratmıştır. İnsan aklıyla her şeyi, sonsuz ilim ve güç sahibi yüce bir varlık tarafından yaratıldığını kavrar.

Bilimlerin "Nasıl?", dinlerin "Niçin?" sorusunu sormasının nedeni nedir?

Bilimler nasıl sorusuyla evrende geçerli olan nedensellik ilişkisini ortaya koyar. Dinler ise "niçin" sorusuyla evrenin yaratıcısına ulaşır.

6



2. Allah Her Şeyi Yaratan, Yaşatan ve Gözetendir hh Furkan Suresi'nde “O, her şeyi yaratıp bir ölçüye göre düzenlemiştir.” buyrulmaktadır. Ayetten de anlaşıldığı gibi Allah’ın yaratması bir düzen ve ölçüye göredir. hh Allah, evrendeki her şeyi yarattığı gibi aynı zamanda onları yaşatandır. Yaşam da ölüm de onun izni ile olmaktadır. Mü’minin suresinde bu gerçeğe şöyle işaret edilir. “O, yaşatan ve öldürendir; gecenin ve gündüzün değişmesi onun eseridir.” hh Allah’ın yarattığı varlıkları gözetmesi; onları koruyup kollaması, canlıların ihtiyaçlarını karşılaması ve varlıkları gözetim altında tutması demektir.

hh İnsan yüce Allah'ın verdiği nimetlerin değerini bilmeli, ona şükretmeli ve savurganlıktan kaçınmalı, Allah'a karşı kulluk görevini yerine getirmelidir.

“Artık Allah'ın size verdiği rızıktan helal ve temiz olarak yiyin, eğer (gerçekten) yalnız Allah'a ibadet ediyorsanız, onun nimetine şükredin." (Nahl suresi, 114. ayet)

hh Allah, varlıkları yarattıktan sonra kendi haline bırakmamıştır. Dünya'yı, canlıları ve insanları koruyup gözetmektedir.

hh Üzerinde yaşadığımız Dünya'yı evreni, evrendeki canlı ve cansız her şeyi yaratan Yüce Allah'tır.

“... Allah her şeyi yaratandır. Ve o birdir, karşı durulamaz güç sahibidir." (Ra'd suresi, 16. ayet)

“... Benim Rabb'im her şeyi gözetendir" (Hûd suresi, 57. ayet) “... Şüphesiz Allah sizin üzerinizde gözetleyicidir." (Nisâ suresi, 1. ayet)

"O göklerin ve yerin eşsiz yaratıcısıdır ... Her şeyi o yaratmıştır ..." (En'âm suresi, 101. ayet)

hh Yüce Allah sonsuz güç sahibidir. O, istediği şeyi, dilediği zamanda, dilediği gibi var edebilir.

“O ki birbiri ile ahenktar yedi göğü yaratmıştır. Rahman olan Allah'ın yaratışında hiç bir uygunsuzluk göremezsin. Gözünü çevir de bir bak, bir bozukluk görebiliyor musun"

“Güneş kendisi için belirlenen yerde akar(döner). İşte bu aziz ve alim olan Allah'ın takdiridir" (Yasin suresi, 38. ayet)

hh Yüce Allah insana akıl vermiş, peygamberler ve kutsal kitaplar yollayarak insanları iyiye yönlendirmiş, kötülükten kaçınmaları konusunda uyarmıştır.

(Mülk suresi, 3. ayet)

hh Yüce Allah bir şeyi hem yoktan var edebilir hem de var olan şeylerden başka bir varlık yaratabilir. Onun gücü sınırsızdır.

“... Allah'ın her şeye gücü yeter."

“... Allah en hayırlı koruyucudur. O acıyanların en merhametlisidir." (Yusuf suresi, 57. ayet) “Eğer şeytandan gelen kötü bir düşünce seni dürtecek olursa hemen Allah'a sığın. Çünkü o, işiten, bilendir."

(Ahzâb suresi, 27. ayet)

(Fussilet suresi, 36. ayet)


7


3. İnsanın Allah’la İletişimi İnsanın Allah’la İletişimi

Dua

İbadet

Tövbe

Kur’an Okuma

Dua: Dua, insan ile Allah arasında iletişim kurma yollarından biridir. İnsan dua ederken Allah’ın kendisini işittiğinin bilincindedir. İnsan dua ile dileklerini aracısız olarak Allah’a iletmekte ondan

İbadet etmek dini bir sorumluluktur.

yardım istemektedir. hh İnsan zor durumlarda Allah’ı hatırlayarak güçsüzlüğünü hisseder ve Allah’tan yardım ister. Kusurlarını dile getirir ve affını diler. Sıkıntıdan kurtulduğu zaman da ona şükreder. Böylece Allah ile iletişimi güçlenmiş olur. hh Yüce Rabb'imiz Kur'an-ı Kerim'de kendisine dua etmemizi istemekte ve bize çok yakın olduğunu, yaptığımız dualara karşılık vereceğini bildirmektedir.

“Kullarım sana beni sorduğunda (söyle onlara): Ben çok yakınım. Bana dua ettiği vakit dua edenin dileğine karşılık veriririm. O halde (kullarım da) benim davetime uysunlar ve bana inansınlar ki doğru yolu bulalar." (Bakara suresi, 186. ayet) “O (Allah) daima diridir; ondan başka hiç bir tanrı yoktur. O hâlde dinde ihlaslı ve samimi kişiler olarak ona dua edin. Her türlü övgü, âlemlerin Rabb'i olan Allah'a mahsustur." (Mü'min suresi, 65. ayet)

hh İbadet etmek Allah ile iletişim kurmanın başlıca yolarından biridir. İbadet sırasında Yüce Allah ile insan arasında hiçbir aracı yoktur.

“Kulun Rabb'ine en yakın olduğu an, secdede olduğu andır ..." (Hadis-i Şerif)

hh Allah, insanın kendisine ibadet etmesini ister.

“Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabb'inize kulluk ediniz..." (Bakara suresi, 21. ayet) “Öyleyse siz beni (ibadetle) anın ki ben de sizi anayım ..." (Bakara suresi, 152. ayet)

“Biz her şeyi bir ölçüye göre yarattık" (Kamer suresi, 49. ayet) İbadet: İnsanın Allah’a karşı duyduğu saygı ve sevginin sonucu olarak O’nun rızasını, hoşnutluğunu kazanmak için yaptığı iş ve

hh İbadet insanları kötü davranışlardan alıkoyar ve insanın Allah katındaki değeri, Allah’a karşı saygısıyla ölçülür.

davranışlardır. Tövbe: İnsanın işlediği bir günah veya hatadan pişmanlık duyhh Namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek gibi muhtaçlara yardım etmek, büyüklere saygılı davranmak, çevreyi korumak vb. de bir ibadetttir.

8


ması, aynı hatayı bir daha yapmamaya karar vermesi ve hatalarından dolayı Allah’tan bağışlanma dilemesidir.

İNANÇ / Allah İnancı pişman olmaktır hoşgörülü olmaktır

“... Kur'an'dan kolayınıza geleni okuyun ..." (Müzzemmil suresi, 20. ayet) onarmaktır

TÖVBE Allah ile iletişim kurmaktır

“... Kur'an-ı tane tane oku." (Müzzemmil suresi, 4. ayet)

arınmaktır rahatlamaktır

“Sizin en hayırlınız Kur'an-ı öğrenen ve öğreteninizdir." (Hadis-i Şerif)

hh İnsan, işlediği günah, yaptığı hata ne olursa olsun ümitsizliğe kapılmamalı, tövbe etmelidir. Tövbeleri Yüce Allah'ın kabul Kur’an Okumak

edeceğini bilmeli, tövbe ettikten sonra da işlediği günahları bir daha tekrarlamamalıdır.

“Kim haksız davranışından sonra tövbe eder ve durumunu düzeltirse süphesiz Allah onun tövbesini kabul eder. Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir." (Mâide suresi, 39. ayet) “İşlediği günahtan tövbe eden kimse, hiç günah işlememiş gibidir." (Hadis-i Şerif)

İnsana inanç, düşünce ve davranışlarında yol gösterir.

İlahi emir ve yasakları öğrenip uygulayabilmelerini sağlar.

Allah ile iletişim kurulmasına yardımcı olur.

4. Temel İnanç Esasları a) Allah’a İman

Kur’an Okuma: Kur’anı insanlara Hz. Muhammed (s.a.v) açık-

hh Allah’ın varlığına ve birliğine inanmak inanç esaslarının te-

layıp öğretmiştir. Hz. Peygamber Kur’an'ın doğru anlaşılması

melidir. Bu, “tevhid inancı” olarak da isimlendirilir. “Kelime-i

için ayetleri tebliğ etmekte yetinmemiş, Kur’an'ı hayatında uygu-

Şehadet”i inanarak söyleyen bir insan, Müslüman olduğunu

layarak insanlara örnek olmuştur.

hh Kur'an-ı Kerim Allah'ın sözlerinden oluşur ve onu okuyan kimse doğrudan Rabb'i ile iletişim kurmuş olur.

ifade etmiş olur.

hh Kur’an’da Allah’ın varlığından daha çok, O’nun birliğine iman üzerinde durulur. Kur’an’da, Allah’tan başka herhangi bir varlığın tanrısal nitelikler taşıdığına inanmak veya ona tapmak,

hh Kur'an-ı Kerim ve Peygamberimiz bizleri Kur'an okumaya ve öğrenmeye teşvik etmiştir.

Allah’a ortak koşmak yani şirk olarak kabul edilir.


9

İNANÇ / Allah İnancı hh Meleklerin varlığına inanan insan, tüm davranışlarının onlar Allah’ın Zati Sıfatları

1. Vücut Sıfatı

Allah vardır, varlığı başkasından değil kendisindendir.

. 2. Kıdem Sıfatı

Varlığının başlangıcı yoktur, ezelidir.

3. Beka Sıfatı

Varlığının sonu yoktur, ebedidir.

4. Vahdaniyet Sıfatı

Allah birdir, eşi, benzeri, ortağı yoktur.

5. Muhalefetünlil Hiçbir varlığa benzemez. Havadis Sıfatı

Allah’ın Subuti Sıfatları

6. Kıyam Binefsihi Sıfatı

Varlığını sürdürmek için hiçbir şeye muhtaç değildir.

1. Hayat Sıfatı:

Diri ve canlı olmaktır.

2. İlim Sıfatı:

Her şeyi bilir, bilgisi sınırsızdır.

3. Semi Sıfatı:

Her şeyi işitir.

4. Basar Sıfatı:

Allah her şeyi görür.

5. İrade Sıfatı:

Evrendeki her şeyin durumunu dilemesiyle gerçekleştirir.

6. Kudret Sıfatı:

Sonsuz güç ve kudret sahibidir.

7. Kelam Sıfatı:

Konuşmak, söz söylemek demektir.

8. Tekvin Sıfatı:

Yaratmak, yoktan var etmek demektir.

tarafından görüleceğini ve kaydedileceğini düşünerek kötülük yapmaktan kaçınır. hh Melekler soyut varlıklar olup gözle görünmezler. hh Melekler nurdan yaratılmış olup yeme, içme, uyuma, yorulma, üreme gibi fizyolojik özellikler taşımazlar. hh Meleklerde cinsiyet yoktur. hh İrade sahibi değildirler ve günah işlemezler. hh Allah’ın bildirdiklerinin dışında bir şey bilmezler.

Cebrail, peygambere vahiy getirir. İsrafil,kıyametin kopuşunu ilan etmekle görevlidir.

Mikail, tabiat olaylarını idare eder. Bazı Melekler ve Görevleri

Azrail ölüm meleğidir. Münker ve Nekir, kabirde sorguyu gerçekleştiren melektir.

Kiramen Katibin, insanların davranışlarını kaydeder.

c) Kitaplara İman b) Meleklere İman

hh Kitaplara iman bütün kutsal kitaplara Allah’tan geldiği şekliyle inanmayı gerektirir. Ancak Allah tarafından gönderilen ilahi

hh Allah'ın varlığına inanan insan, meleklere de inanmalıdır.

kitaplardan bir kısmı tamamıyla ortadan kaybolmuş, günü-

Melekleri yaratan ve onların var olduğunu bize haber veren

müze o kitaplardan herhangi bir şey ulaşmamıştır. Bir kısmı

Allah'tır.

ise zamanla insanların müdahaleleri sonucunda değişikliğe uğramıştır. Günümüze kadar bozulmadan gelebilen tek ilahi kitap Kur’an-ı Kerim’dir.

Öğretmen Sorusu

“Ey iman edenler! Allah'a, Peygamber'ine, Peygamber'ine indirdiği kitaba ve daha önce indirdiği kitaba iman (da sebat) ediniz Kim Allah'ı, meleklerini, kitaplarını, peygamberleri inkâr ederse tam manasıyla sapıtmıştır." (Nisâ suresi, 136. ayet)

“... Allah, müjdeleyici ve uyarıcı olarak peygamberleri gönderdi ... onlarla beraber hak yolu gösteren kitapları da gönderdi ..." (Bakara suresi, 213. ayet)

Allah'ın subuti sıfatlarının temel özelliği nedir?

Bu özelliklerin küçük bir kısmının insanlarda da bulunması

10


İNANÇ / Allah İnancı hh Yüce Allah tarafından indirilen kutsal kitaplardan Tevrat Hz. de Hz. Muhammed'e indirilmiştir. hh Bazı Peygamberlere de dört büyük kutsal kitap dışında suhuf denilen az sayıda sayfadan oluşan ilahi mesajlar da gönderilmiştir. Hz. Şit (as)’e 50 sayfa, Hz. İdris (as)’e 30 sayfa, Hz Adem (as) ve Hz. İbrahim (as)’e 10’ar sayfa kutsal metin verilmiştir.

Zeki olmak (Fetanet) Peygamberlerin Nitelikleri

Musa'ya, Zebur Hz. Davut'a, İncil Hz. İsa'ya, Kur'an-ı Kerim

Günah işlemekten kaçınmak (İsmet) Doğru olmak (Sıdk) Güvenilir olmak (Emanet) Allah’tan aldıkları emirleri topluma iletmek (Tebliğ)

hh Yüce Allah ilahi kitaplarında inanç esaslarını, ibadetleri ve ibadetlerin yapılışını, iyi ve kötü davranışları açıklamıştır.

hh Peygamberler zaman zaman mucizeler ortaya koyarlar. Mucize, peygamberin, genellikle peygamberliklerini ispat etmek amacıyla Allah'ın izni ve yardımıyla ortaya koydukları olağanüstü olaylara denir.

“Muhakkak ki Allah, adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder; çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı yasaklar. O düşünüp tutasınız diye sizlere öğüt veriyor."

hh Hz. İsa'nın ölüleri diriltmesi, Hz. Musa'nın Kızıl denizi yarması, Hz. İbrahim'in ateşte yanmaması birer mucizedir.

(Nalh suresi, 90. ayet)

hh Peygamberlere inanmak onların yaşantılarını örnek almayı,

d) Peygamberlere İman

onlar gibi güzel ahlaklı olmayı gerektirir.

hh Allah, buyruk ve öğütlerini insanlara açıklamak için elçiler göndermiştir. Peygamber adı verilen bu elçiler resul ve nebi olarak da adlandırılır. hh Hz. Adem (a.s)’den son Peygamber Hz. Muhammed (s.a.v)’e kadar çok sayıda peygamber gönderilmiştir. Kur’an-ı Ke-

“Ant olsun içlerinden kendilerine Allah'ın ayetlerini okuyan ... kitap ve hikmeti öğreten bir peygamber göndermekle Allah (C.C.) mümünlere büyük bir lütufta bulunmuştur."

( Âl-i İmran suresi, 164. ayet)

rim’de “Her insan topluluğuna bir peygamber gönderildiği” bildirilmektedir. Kur’an-ı Kerim’de adı geçen peygamberler; “Hz. Adem (a.s), Hz. İdris (a.s), Hz. Nuh (a.s), Hz. Hud (a.s), Hz. Salih (a.s), Hz. Lut (a.s), Hz. İbrahim (a.s), Hz. İsmail (a.s), Hz. İshak (as), Hz. Yakub (a.s), Hz. Yusuf (a.s), Hz. Şuayb (a.s), Hz. Harun (a.s), Hz. Musa (a.s), Hz. Davut (a.s),

e) Kadere İman hh Kader, Kur’an’da ölçü, miktar, plan, hedef, hüküm gibi an-

Hz. Süleyman (a.s), Hz. Eyyûb (a.s), Hz. Zülkifl (a.s), Hz.

lamlarda kullanılmıştır. Bir kavram olarak ise “Yüce Allah’ın

Yunus (a.s), Hz. İlyas (a.s), Hz. Elyesa (a.s), Hz. Zekeriy-

ezelden ebede kadar olacak bütün şeylerin zaman ve yerini,

ya (a.s), Hz. Yahya (a.s), Hz. İsa (a.s) ve Hz. Muhammed

özellik ve niteliklerini, ezeli ilmiyle takdir etmesidir.”

Öğretmen Sorusu

(s.a.v)” olmak üzere 25 tanedir.

Her topluma peygamber gönderilmesinin nedeni nedir?

İlahi vahiyden her insanın haberdar olması ve insanların sorumlu tutulabilmesi YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

11


“O ki birbiri ile ahenktar yedi göğü yaratmıştır. Allah'ın yaratışında hiçbir uygunsuzluk göremezsin. gözünü çevir de bir bak, bir bozukluk görebiliyor musun? Sonra gözünü tekrar tekrar çevir bak; göz (aradığı bozukluğu bulmaktan) âciz ve bitkin hâlde sana dönecektir." (Şûrâ suresi, 90. ayet)

f) Ahirete İman hh Her canlının bir sonu olduğu gibi içinde yaşadığımız evrenin de bir sonu olacaktır. Evrenin varlığının sona ermesi İsrafil adlı meleğin “Sûr”a üflemesiyle gerçekleşecektir. Sûr’a ikinci kez üflemesiyle dünya hayatında yaşamış tüm canlılar tekrar diriltileceklerdir. İslam inancına göre bu diriliş ruh ve beden ile olacaktır.

hh Evrendeki fiziki ve biyolojik yasalar dışında bir de toplumla-

hh “Mahşer” adı verilen yerde insanların toplanmalarından son-

rın yükseliş ve çöküşlerinde belirleyici olan “sosyal kanunlar”

ra kendilerine dünyada iken yaptıkları işlerin yazılı olduğu bir

vardır. Kur’an bu kanunları “Sünnetullah” olarak isimlendirir.

defter verilecek ve hesaba çekilecektir.

hh Yüce Allah geçmişi ve geleceği kuşatan bilgisi ile insanın ne zaman ne yapacağını bilir. Ancak davranışını özgür iradesi ile seçen, insanın kendisidir. Bunun içindir ki biz bir şeyi Allah takdir ettiği için yapmayız, Allah ne yapacağımızı bildiği için takdir etmiştir. İnsan başına gelecekleri önceden bilemez. Bu nedenle hatalarının sorumluluğunu kadere yükleyemez.

“Başınıza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle işledikleriniz yüzündendir ... " (Şûrâ suresi, 30. ayet)

“Yine onlar, sana indirilene ve senden önce indirilene iman ederler, ahiret gününe de kesinlikle inanırlar." (Bakara suresi, 4. ayet) “Allah'a ve ahiret gününe hakkıyla inanıp salih amel işleyenler için Rab'leri katında mükâfatlar vardır. Onlar için herhangi bir korku yoktur. Onlar üzüntü de çekmeyeceklerdir." (Bakara suresi, 62. ayet)

hh İnsan elinden gelen çabayı gösterdikten sonra Allah'a güvenip dayanmalıdır. Buna tevekkül denir.

hh Ahirete inanmak kişiyi ölüm korkusundan kurtarır, onun huzurlu ve mutlu olmasını sağlar.

hh Allah'ın emirlerini yerine getirip getirmeme konusunda sorumluluk kişiye aittir.



mak, insanın iyiliğe yönelmesine ve kötülükten uzaklaşmasına katkı sağlar.

“Kim iyi bir iş yaparsa, bu kendi lehinedir. Kim de kötülük yaparsa aleyhinedir. Rabb'in, kullara zulmedici değildir."

12

hh Öldükten sonra başka bir âlemde tekrar dirileceğine inan-

hh Ahiret inancı toplumda kötülüklerin azalmasını, iyiliklerin çoğalmasını sağlar. hh Ahirete inanmak insanda sorumluluk duygusu geliştirir.

İNANÇ

1.

Konu Testi - 1

Din, ilahi kurallar bütünüdür. İnsan her zaman yüce ve kud-

4.

İslam inancına göre insan, ölümle birlikte yok olmaz. Yani

retli bir varlığa sığınma ihtiyacı hisseder. Din, insanları iyi

ölüm bir son değil, aksine sonsuz bir hayatın başlangıcıdır.

ve faydalı işler yapmaya yönelten, toplumları yücelten ve

Buna göre insanlar öldükten sonra tekrar dirilecekler ve

geliştiren bir olgudur. Din duygusunun zayıflaması suçların

dünyadan yaptıkları iyi ve kötü davranışlarının karşılığını

artmasına neden olabilir.

göreceklerdir. Dünyada iman edip iyi işlerde bulunanlar,

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi dinin insan haya-

orada sonsuza dek huzurlu ve mutlu bir şekilde yaşamlarını sürdüreceklerdir.

tındaki işlevlerinden biri değildir? A) Toplumun birlik ve beraberliğine katkı sağlaması

B) Toplumsal kontrolü kolaylaştırması C) Diğer dinlerin olumsuz yönlerini göstermesi

Bu parçada İslamın hangi kavramı açıklanmaktadır? A) Vahiy

B) Tövbe

C) İbadet

D) Ahiret

E) Ahlak ve değerler

D) İnsanın inanma ihtiyacını karşılaması E) İnsanı bencil duygulardan uzaklaştırması

5.

Din yalan söylemeyi, hile yapmayı, insanlarla alay etmeyi, başkalarının özel hayatını araştırmayı kötü davranışlar olarak nitelendirir. Bu gibi olumsuz davranışlardan kaçınıl-

2.

masını ister. Dinin emirlerine uymak, toplumda iyi ilişkilerin

İslam bilginleri Allah'ın sıfatlarını zâti ve subuti sıfatlar ol-

gelişmesini, barış, huzur ve güven ortamının oluşmasını

mak üzere iki grupta ele almışlardır. Zâti sıfatlar yalnızca Yüce Allah'a özgü niteliklerdir. Subuti sıfatlar ise sınırlı olarak diğer canlılarda da vardır.

sağlar.

Bu parçaya dayanılarak din ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Allah'ın "subuti sı-

A) Kişiye ve topluma zarar veren her türlü davranışı yasaklar.

fat"larından biridir? A) Vücud

B) Farklı Tanrı inançları bulunur.

B) Kelam

C) Ahlak, örf ve adetlerden bağımsızdır.

C) Kıdem

D) Toplumsal düzenin devamlılığını sağlar.

D) Vahdaniyet

E) İnsanın mutluluğunu amaçlar.

E) Muhalefetün lil havadis

6.

Yapılan araştırmalar dinin evrensel bir gerçeklik olduğunu ortaya koymuştur.

3.

İslam dininde tevhid inancı bulunur. Tevhid inancına göre Allah birdir, tektir; O'nun eşi, benzeri ve ortağı yoktur. Evreni yaratan, yöneten, kontrolü altında tutan O'dur. İlk insan ve ilk Peygamber olan Hz. Adem (as)'den son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v)'e kadar bütün peygamberlerin getirdiği dinler tek tanrı inancına dayanır.

Bu parçada sözü edilen Tanrı anlayışı aşağıdakilerden hangisidir? A) Politeizm

B) Deizm

C) Agnostisizm

D) Ateizm E) Monoteizm

Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu araştırmaya "karşı tez" oluşturur? A) Eski yerleşim yerlerinde yapılan kazılarda pek çok tapınak ve dini sembole rastlanmıştır. B) Farklı coğrafyalarda ortaya çıkmış dinlerde ortak yönler bulunmaktadır. C) Binlerce yıldır insanların okuduğu ilahi kitaplar, dinin insanlık tarihi ile başladığını bildirir. D) Farklı dinlerde dua, hac, ahiret gibi ortak kavramlar bulunmaktadır. E) Her din insanlara nelere inanmaları gerektiği konusunda farklı görüşler ortaya koyar. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

13

İNANÇ

7.

Konu Testi - 1

İnsanı diğer varlıklardan ayıran en belirgin özelliği akıl ve irade sahibi olmasıdır. O aklı sayesinde düşünür, araştırır, incelemeler yapar. Aklıyla iyiyi ve kötüyü birbirinden ayırt eder. İradesiyle iyi veya kötü olana yönelir. Yüce Allah, insana akıl ve irade vermiş ve onu yapacağı işlerde özgür bırakmıştır.

10. Tanrı'nın var olmadığı görüşünü savunan inanç sistemidir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi insanın sahip olduğu özellikler bakımından doğru değildir?

Bu düşünürler, olmayan bir şeyin varlığının kanıtlanmasının mümkün olmadığını savunurlar. Evren ve evrendeki olaylar tesadüfen, kendiliğinden meydana gelmektedir. Dinlere ve dini değerlerin tamamına karşı çıkılmalıdır. Din insanları uyuşturduğu için, toplumlar için zararlıdır. Bu parçada görüşleri verilen akım aşağıdakilerden hangisidir? A) Teizm

A) İnsan aklını kullanmak zorundadır.

B) Deizm

D) Monoteizm

B) İnsan özgürlüğü oranında sorumludur.

C) Ateizm

E) Politeizm

C) Akıl sahibi insan özgürdür ve yaptıklarının karşılığını görecektir. D) İnsan sorumluluklarını bir başkasına devredebilir. E) İnsan gücü nispetinde sorumlu tutulabilir.

11.

I. "De ki: O Allah birdir. Allah Sameddir. O, doğurmamış ve doğmamıştır. O'nun hiçbir dengi yoktur."

8.

I. Hz. Adem (as)'den Hz. Muhammed (s.a.v)'e kadar bütün peygamberler insanları tevhid inancına çağırmıştır.

II. Sadece maddi ihtiyaçlarının karşılanması, insanın mutlu ve huzurlu yaşaması için yeterlidir.

III. Yüce bir varlığa inanma ihtiyacı insanın doğasında vardır.

Burada verilen bilgilerden hangisi doğru değildir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

(İhlas suresi)

II. "Eğer yerde ve gökte Allah'tan başka tanrılar bulunsaydı yer ve gök (bunların nizamı) kesinlikle bozulup gitmişti."

(Enbiya suresi, 22. ayet)

Bu iki ayet ile aşağıdakilerden hangisi dile getirilmektedir? A) İbadetlerin önemi B) İnsan ahlakı C) Peygamberlere iman D) Tevhit inancı

C) Yalnız III

E) Ahirete iman

E) II ve III

12. Hukuktan mimariye, sanattan edebiyata kadar toplum ha-

ması buna örnek olarak gösterilebilir.

Aşağıdakilerden hangisi dinin inanç esaslarından biri değildir?

ne ulaşılabilir? A) Dinin hem birey hem de toplum yaşamında önemli bir

A) Peygamberlere inanmak

yeri vardır.

B) Kadere inanmak

B) İnsan din sayesinde doğayı kontrol altına almıştır.

C) Kitaplara inanmak

C) Tüm dinlerde dua ve ibadet gibi benzer özellikler görülür.

D) Meleklere inanmak

D) İnsanda doğuştan bir yaratıcıya inanma eğilimi vardır.

E) Rüyalara inanmak

3. E

4. D

5. A

6. E

7. D

8. B

9. E

10. C

11. D

12. A


E) İnsanın dünyadaki amacı ahirete hazırlanmaktır. 2. B

14

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisi-

1. C

İslam dininde, her Müslümanın inanması gereken bazı temel inanç esasları vardır. İmanın şartları denilen bu inançlardan herhangi biri bile inkâr edildiğinde, Müslümanlığın gerekleri yerine gelmiş olmaz.

Cevaplar

9.

yatının her alanında dinin etkilerini görmek mümkündür. Günlük konuşmalarımızda pek çok dini ifadenin yer alması, yemeklerden önce ya da sonra dua edilmesi, erkek çocuklarının sünnet ettirilmesi, ölen kişiler için mevlit okutul-

İNANÇ

Konu Testi - 2

1.

İslam dininde her Müslümanın inanması gereken bazı temel inanç esasları vardır. Bunlara imanın şartları adı verilir.

Aşağıda verilenlerden hangileri,

I. Allah'a iman,

II. ibadetlere iman,

III. meleklere iman,

IV. duanın kabulüne iman

imanın şartlarından değildir? A) I ve II D) II ve III

4. I. "Ben

insanları ve cinleri ancak bana kulluk etsinler diye yarattım." (Zâriyat suresi, 56. ayet)

II. "Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize kulluk ediniz. Umulur ki böylece korunmuş (Allah'ın azabından kendinizi kurtarmış) olursunuz." (Bakara suresi, 21. ayet)

B) I ve III

C) I ve IV

Bu iki ayetle insanlara aşağıdakilerden hangisi öğütlenmektedir? A) Allah'ın gönderdiği Peygamberlere iman etmeleri

E) II ve IV

B) Aklını etkili olarak kullanmaları C) Yaratıcıya inanıp ibadet etmeleri D) Yaptıklarının sorumluluklarını almaları E) Evren hakkında düşünmeleri

2.

İnsanın kendisi ve evren hakkında merak ettiği, öğrenmek istediği pek çok konu vardır. Evrenin ne zaman meydana geldiği, niçin yaratıldığı, büyüklüğünün ne kadar olduğu vb. hususlar insanın merakını uyandırmış, bu gibi hususlara cevap bulmak için insanoğlu araştırmalar, çalışmalar yapmıştır. Dinlerin bu konularda görüş bildirmesi, insanların dine yönelmelerinde etkili olmuştur. Bu parçaya göre insanların dine yönelmelerinin temelinde aşağıdakilerden hangisi bulunmaktadır?

5.

Tarih boyunca yaşamış bütün toplumlar bir dini, inancı ya da felsefi düşünceyi benimsemişlerdir. İnsanlık tarihi incelendiğinde dinsiz bir toplumun var olmadığı görülecektir. Çünkü inanmak, insanın en temel manevi ihtiyaçlarından biridir.

Bu parçada inancın hangi özelliği taşıdığı dile getirilmektedir?

A) İnsanda inanma ihtiyacının olması

A) Toplumsal yaşamı etkilemesi

B) İnsanların din aracılığıyla birbirine yaklaşması

B) Evrensel özellikler göstermesi

C) İnsanda ibadet etme dürtüsünün bulunması

C) Tek tanrıya inanılması

D) İnsanda bulunan hayret ve anlama çabasının dinlerde karşılık bulması

D) Psikolojik ögelerden beslenmesi E) Özgür akıl ile karar verilmesi

E) İnsanın kendini tanımak istemesi

3.

Eski Yunan, Mısır, Roma ve İslam öncesi Arap Yarımadası'nda birçok tanrı inanışı yaygındı. Antik Yunan'da gök tanrı, savaş ve barış tanrısı, güneş tanrısı ve aşk tanrısı gibi çeşitli tanrıların bulunduğuna inanılırdı. Arap Yarımadası'nda da her kabilenin tanrısal bir güçle nitelendirdikleri çeşitli putlar bulunmaktaydı. Bu nedenle İslam dininin ilk muhatabı olan Mekke toplumu, birden fazla tanrının varlığına inandıkları için müşrik olarak isimlendirilmişlerdir.

6.

İnsan doğum, yaşam, ölüm ve tabiat olaylarındaki düzeni düşündüğü zaman, bunların bir rastlantı sonucu olmadığını anlar. Kendini güçsüz hissettiği anlarda bir Yüce Varlığa inanma ihtiyacını fark eder.

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Doğruluk evrensel bir ilkedir.

Bu parçada sözü edilen tanrı anlayışı aşağıdakilerden hangisidir?

B) İnsanda üstün bir güce inanma ihtiyacı vardır.

A) Teizm

D) İnsan yaşamında bir sıra ve düzen vardır.

D) Deizm

B) Politeizm

C) Ateizm

E) Monoteizm

C) Evrenin yapısı yaratıcının varlığını gösterir. E) İnsan aklıyla doğadaki düzenliliği kavrayarak Yaratanın var olduğu sonucuna ulaşır. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15

İNANÇ

Konu Testi - 2

7.

Dinimizin temel kaynağı olan Kur'an, bize Allah'tan geldiğimizi ve O'na döneceğimizi bildirerek ahiret hayatının var olduğunu haber vermektedir. Ahiret inancı, insana öldükten sonra ne olacağını bildirerek hayatına anlam kazandırır.

Aşağıdakilerden hangisi Kur'an'ın ortaya koyduğu ahiret hayatı kavramına uygun değildir?

evrende yarattığı her şey nasıl amaçsız değilse insanın da dünya hayatında bir amacı olmalıdır. İnsan akıl sahibi bir varlık olarak kendi varoluş amacı üzerinde düşünür. Kendine daima birtakım sorular sorar ve bunların cevabını arar.

10. Allah'ın

Aşağıdakilerden hangisi "insanın hayatın amacı ve anlamı"na ilişkin sorduğu sorulardan biri değildir?

A) Ahiret hayatı sonsuzdur. B) Ahirette tüm insanlar yeniden diriltilecek ve hesaba çekileceklerdir.

A) En iyi yönetim biçimi hangisidir?

C) Ahiret iyiliklerin mükafatının, kötülüklerin de cezasının verileceği bir yerdir.

C) Hayatın amacı nedir?

D) Ahiret hayatını kazanmanın yolu dünya hayatından geçer.

E) Evren niçin yaratılmıştır?

B) Yaratılış amacım nedir? D) Birey olarak üstüme düşen görevler nelerdir?

E) Ahirette dirilmek sadece ruhen olacaktır.

8.

İsrafil Meleği'nin Sûr'a üflemesiyle kıyamet kopacak ve daha sonra insanlar diriltilecek, ahiret hayatı başlayacaktır.

Kıyamet ve ahiret hakkında verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi doğru değildir? A) İnsanlar bu dünyada yaptıklarının karşılığını ahirette göreceklerdir. B) Kıyametin ne zaman kopacağını Allah'tan başka kimse bilemez.

9.

ve düşünen bir varlık olarak insan, doğayı ve çevreyi gözlemleyerek Allah'ın varlığını, birliğini kavrayabilir. Dünyamızı ısıtıp aydınlatan Güneş, her gün düzenli bir şekilde doğup batmaktadır. Mevsimler birbirini izlemektedir. Evrendeki her şey bir ölçüye göre yaratılmıştır. Bu nedenle doğadaki varlıklarda bir uyum vardır. Bu parçada Allah'ın varlığına ilişkin hangi delilden söz edilmektedir?

C) Ahiret inancı, insanı yok olma duygusundan kurtarır.

A) Hudus delili

B) İmkan delili

D) Ahiret hayatına sadece Müslümanlar ulaşabileceklerdir.

C) Nizam delili

D) İlk muharrik delili

E) Ahiret hayatı kıyametten sonra başlayacak olan ebedi hayat demektir.

Sözlükte gücü yetmek, planlamak, ölçü ile yapmak, bir şeyin şeklini ve niteliğini belirlemek gibi manalara gelen kader "Allah'ın sonsuz ilmi ve kudretiyle başlangıçtan sona kadar evrende olacak her şeyi planlaması, varlıkları istediği şekil ve biçimde yaratması ve insanların özgür iradelerine göre yapacakları her şeyi Allah'ın önceden bilmesi, takdir etmesi, bir plana göre düzenlemesi" olarak tarif edilir.

12.

I. "İnsanın başına bir sıkıntı gelince Rabbine yönelerek O'na yalvarır." (Zümer suresi, 8. ayet)

II. "İnsana bir nimet verdiğimiz zaman (bizden) yüz çevirir ve yan çizer. Fakat ona bir kötülük dokunduğu zaman da yalvarıp durur."

Buna göre aşağıdakilerden hangisi evren açısından kader anlayışının bir görüntüsü değildir?

E) Kur'an delili


A) Ayın halleri

Bu iki ayetle insandaki hangi özellik dile getirilmektedir? A) İbadet etmesi

B) Kararlı olması

C) Güneşin doğması

C) Meraklı olması

D) Araştırıcı olması

D) Gök gürültüsü

B) Çevre kirlenmesi

E) Nankörlük yapması

E) Yağmurun yağması 2. D

3. B

4. C

5. B

6. A

7. E

8. D

9. B

10. A

11. C

12. E


1. E

16

Cevaplar

11. Akıllı

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ İNANÇ İnsan ve Kaderi - Dünya Hayatı ve Ahiret

hhC. İNSAN VE KADERİ 1. Kader ve Kaza Kavramları hh Kader, “Allah’ın sonsuz ilmi ve kudretiyle başlangıçtan sona kadar evrende olacak her şeyi planlaması, varlıkları istedi-

FÖY NO

02

“Gaybın anahtarı Allah'ın yanındadır; onları ondan başkası bilmez. O, karada ve denizde ne varsa bilir; onun ilmi dışında bir yaprak bile düşmez. O, yerin karanlıkları içindeki tek bir taneyi dahi bilir ..." (En'âm suresi, 59. ayet)

ği şekil ve biçimde yaratması ve insanların özgür iradelerine göre yapacakları her şeyi Allah’ın önceden bilmesi, takdir

hh Her Müslüman kaza ve kadere inanmayı, Yüce Allah'ın ezeli,

etmesi, bir plana göre düzenlemesi”dir. Bu kavram, Allah’ın

ebedi ilim ve kudret sahibi olduğuna iman etmenin gereği gibi

bütün evreni ezeli ilmiyle belli bir ölçü ve uyum içerisinde ya-

görmelidir.

rattığını ifade eder.

hh Evrendeki her varlığın bir kaderi, her şeyin bir ölçüsü vardır.

hh Kaza ise “Allah’ın nesne ve olaylara ilişkin ezeli planını gerçekleştirmesi” şeklinde tanımlanır. Burada kastedilen, Allah’ın takdir ettiği şeylerin zamanı gelince bu plana uygun olarak meydana gelmesidir. hh Evrende gerçekleşen her şey belli bir kadere, plan ve programa göre meydana gelmektedir. Bu insan için de Ay, Güneş, yıldızlar vb. varlıklar için de böyledir.

Çevremizde, doğada ve evrende gerçekleşen her şey belli yasalara yani kadere uygun olarak meydana gelir.

Örnek 1: I. "... O, karada ve denizde ne varsa bilir; onun ilmi dışında bir yaprak bile düşmez..." (En'âm suresi, 39. ayet) II. "Şükrederseniz elbette nimetlerimi artırırım,eğer nankörlük ederseniz de azabım çok çetindir..." (İbrahim suresi, 7. ayet)

"Güneş de yörüngesinde akıp gitmektedir. Bu mutlak güç sahibi, hakkıyla bilen Allah'ın takdiri (düzenlemesi) dir. Ay'ın

III. "Biz, her şeyi bir ölçüye göre yarattık." (Kamer suresi, 49. ayet)

dolaşımı için de konak yerleri (evreleri) belirledik. Nihayet

Yukarıdaki verilen ayetlerden hangileri "kader" konusuyla ilişkilendirilebilir?

o, eğilmiş kuru hurma dalı gibi olur. Ne Güneş, Ay'a yetişe-

A) Yalnız II

bilir ne de gece gündüzü geçebilir. Her biri bir yörüngede yüzmektedir." (Yâsin suresi, 38-40. ayetler)

hh Yüce Allah sonsuz ilim ve kudret sahibidir. Dilediği anda istediği her şeyi yaratır ve her şeyi bilir.

B) Yalnız III D) I ve III

C) I ve II E) II ve III

Allah'ın ilmiyle her şeyi bilmesi ve her şeyi bir ölçüye göre yaratması bir kaderdir. II. seçenekte verilen ayet ise insanın özelliklerini anlatmaktadır.

“ Biz, her şeyi bir ölçüye göre yarattık." (Kamer suresi, 44. ayet)


1

İNANÇ / İnsan ve Kaderi

2. İnsan İradesi ve Kader hh İnsanın irade sahibi, akıllı ve özgür olması onun davranışla-

" ...De ki: Hak Rabb'inizdendir. Öyle ise dileyen iman etsin, dileyen inkâr etsin..."

rında sorumlu olması anlamına gelir. İnsan aklını kullanarak

(Kehf suresi, 29. ayet)

doğru ile yanlışın, güzel ile çirkinin, hak ile batılın arasındaki farkı anlar. hh İnsan aklı sayesinde okur, araştırır, anlar, öğrenir, kendini geliştirir. Akıllı, düşünebilen bir varlık olmak insanın kaderidir.

" ...Siz hiç düşünmez misiniz?" (Âl-i İmran suresi, 65. ayet) "...Aklınızı kullanmıyor musunuz?"

hh Allah insanı özgür irade sahibi bir varlık olarak yaratmasına rağmen insan gücü sınırlı bir varlıktır. Buna cüzi irade denir. Allah'ın iradesi ise külli iradedir ve her şeye hükmeder.

"Allah'ın dilemesine bağlanmadıkça (inşallah demedikçe) hiçbir şey için 'Bunu yarın yapacağım.' deme". (Kehf suresi, 23-24. ayet)

(Bakara suresi, 44. ayet)

hh İslam dininde dini emirlerin yerine getirilmesinde öncelikle akıl sağlığı yerinde olma şartı aranır. Akıl sağlığı yerinde olmayanlar dinî emirlerle yükümlü tutulamaz.

" Üç kişiden kalem (sorumluluk) kaldırılmıştır: Ergenlik çağına ulaşıncaya kadar çocuktan, uyanıncaya kadar uyuyandan, şifa buluncaya kadar akıl hastasından." (Hadis-i Şerif)

hh İrade bir şeyi yapıp yapmamaya karar verme gücüdür. İrade

"Sizler ancak Rabb'inizin dilemesi (izin vermesi) sayesinde (bir şeyi) dileyebilirsiniz. Şüphesiz Allah her şeyi bilendir, hikmet sahibidir." (İnsan suresi, 30. ayet)

hh Özgürlük, herhangi bir sınırlama veya zorlama olmadan düşüncelerini ifade edebilme, iyi veya kötü yönde istediği gibi davranabilme durumudur. Allah, insana özgürce hareket edebileceği geniş bir alan açmış ve onu özgürlüğü oranında da sorumlu tutmuştur. hh İnsan aklını, iradesini iyi yönde kullanır, sorumluluklarını yerine getirirse Allah katında bunun karşılığını görür.

sahibi kişi davranışlarını serbestçe gerçekleştirir. Allah insanı

" Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onu görür. Kim de zerre miktarı kadar şer işlemişse onu görür."

dilediği yola yönelme, kendi kararını özgürce verme konu-

(Zilzâl suresi, 7-8. ayet)

sunda serbest bırakmıştır.

" ...Yaptıklarınızdan mutlaka sorumlu tutulacaksınız."

Öğretmen Sorusu

(Nahl suresi, 93. ayet)

Kader sadece insanlar için mi geçerlidir?

Kader, Allah'ın sonsuz ilmiyle evrende olacak her şeyi planlamasıdır. Bu nedenle kader canlı ve cansız tüm varlıkar için geçerlidir.

2



3. Kaderle İlişkilendirilen Bazı Kavramlar

Örnek 2: Yüce Allah insana akıl ve irade vermiş, onu yapacağı işlerde özgür bırakmıştır. Fakat insan bu özelliklerinden dolayı yaptıklarının sonuçlarına katlanacaktır. Aşağıdaki ayaetlerden hangisi bu görüşle anlamca ilişkilendirilemez? A) "...Belli bir vakte ulaşmanız için yaşatan odur, umulur ki düşünürsünüz." (Mümin suresi, 67. ayet)

Kaderle İlişkilendirilen Bazı Kavramlar Sağlık ve Hastalık

Hayır ve Şer

Başarı ve Başarısızlık

Ecel ve ömür

Afet

Rızık

Tevekkül

B) "De ki: Hak Rabb'inizdendir. Artık dileyen iman etsin, dileyen inkâr etsin..." (Kehf suresi, 29. ayet) C) "...Yaptıklarınızdan mutlaka sorumlu tutulacaksınız." (Nahl suresi, 93. ayet)

a) Ecel ve Ömür

D) "Şüphesiz biz ona (doğru) yolu gösterdik. İster şükredici olsun ister nankör."

hh Ecel kelimesi hayatın sonu anlamına gelir. Bu kavram insanın

(İnsan suresi, 3. ayet)

ömrünün bittiğini anlatır. Ömür ise insanın doğumundan ölü-

E) "Kim hidayet yolunu seçerse, bunu ancak kendi iyiliği için seçmiş olur; kimde doğruluktan saparsa, kendi zararına sapmış olur..."

müne kadar geçen süredir.

(İsra suresi, 15. ayet) A seçeneğinde verilen ayette ecel ve ömür konusu işlenmiştir. Diğer seçeneklerde ise insanın akıllı, iradeli ve özgür bir varlık olduğu belirtilmiştir.

hh Âl-i İmran suresinde “Her canlı ölümü tadacaktır.” buyrulmuştur. Ayrıca Kur’an’da canlılar gibi milletlerin de bir ömrünün olduğu anlatılır.

İnsanın Kaderini Etkileyen Unsurlar

hh Sınırlı bir ömre sahip olmak, ömrü sona erdiğinde hayata veda edip dünyadan ayrılmak insan için kaçınılmaz bir kaderdir.

İnsan akıllı bir varlıktır.

İnsan eylemlerinden sorumludur.

İnsana düşünme yeteneği verilmiştir.

İnanan insana vahiyle doğru yol gösterilmiştir.

İnsan özgür bir varlıktır.

"...Yeryüzünde bulunan her canlı yok olacak. Ancak azamet ve ikram sahibi Rabb'inin zatı bâki kalacak." (Rahman suresi, 26-27. ayetler)

hh Eceli engellemek yahut geciktirmek mümkün değildir.


3


" Eğer Allah, insanları zulumleri yüzünden hemen cezalandırsaydı yeryüzünde hiçbir canlı bırakmazdı. Fakat onları belirli bir süreye kader erteler. Ecelleri geldiği zaman ise ne bir an geri kalabilirler ne de öne geçebilirler." (Nahl suresi, 61. ayet)

b) Hayır ve Şer hh Hayır, iyi ve faydalı iş demektir. Terim olarak Allah’ın emrettiği, razı olduğu ve sevdiği davranışlar anlamına gelir. Şer ise kötü ve fena iş demektir. Terim olarak ise Allah’ın yasakladığı ve hoşnut olmadığı, sonuçta yerilen ve cezayı hak eden davranışlar anlamına gelir. Hayır ve şerrin her ikisi de insanın kendi eylemleri sonucu ulaşabileceği değerlerdir. hh Akıllı ve özgür bir varlık olarak insan hem hayra hem de şerre yönelebilir. Ancak Allah insanın kötülüklere değil iyiliğe yani hayra yönelmesini ister.

" Biz ona iki göz, bir dil, iki dudak vermedik mi, iki apaçık yolu (hayır ve şer yollarını) göstermedik mi?" (Beled suresi, 8-10. ayetler)

Ecel ve ömür canlıların kaderidir.

hh Yüce Allah'ın peygamberler göndermesine rağmen insanlar haksızlık, adaletsizlik, kibir, şirk, putperestlik gibi kötülüklere yönelmişlerdir. İşledikleri kötülükler nedeniyle de birçok olumsuzluklarla karşılaşmışlardır. Karşılaşılan bu gibi olumsuzluklar bir kader değil, insanların sorumsuzluğunun, şerre

hh Yüce Allah her şeyi bir amaca göre yaratmış, hiçbir şeyi boş

yönelmesinin sonucudur.

yere yaratmamıştır.

" Biz gökleri, yeri ve ikisi arasında bulunanları hak ve hikmete uygun olarak ve berlirli bir süre için yarattık ..." (Ahkâf suresi, 3. ayet)

4


" İnsanların bizzat kendi işledikleri yüzünden karada ve denizde düzen bozuldu ki Allah yaptıklarının bir kısmını onlara tattırsın, belki de (tuttukları kötü yoldan) dönerler" . (Rûm suresi, 41. ayet)


Örnek 3:

c) Afet

İslamiyet'te iyilik ve kötülük, hayır ve şer kavramlarıyla ifade

hh Afet, doğanın sebep olduğu yıkım anlamına gelmektedir. Do-

edilir. Kâinatta var olan her şey gibi hayır ve şer de Allah ta-

ğal afetler, Allah’ın evrene koyduğu fiziksel yasaları sonucun-

rafından yaratılır. Hayır, Allah'ın hem iradesi hem de rızası

da meydana gelir. Bu yasalar yeryüzünün kaderidir. Zira Al-

ile yaratılırken şer onun sadece iradesi ile ortaya çıkar. İn-

lah “Göğü Allah yükseltti ve mizanı (dengeyi) o koydu. Sakın

san hayır ve şer arasında Allah'ın kendisine vermiş olduğu

dengeyi bozmayın.” buyurmuştur.

özgür irade ile bir tercihte bulunur. İnsanın ödüllendirilmesinin ve cezalandırılmasının temelinde de yaptığı bu tercih yatmaktadır. Ne var ki bazen insan, kendi iradesini aşan ve tercihte bulunmakta zorlandığı durumlarda hayır ve şerrin ne olduğunu kavrayabilmek insanın elinde olmayabilir. Bununla ilgili olarak Kur'an-ı Kerim'de şöyle buyrulur: "...Sizin için hayırlı olduğu hâlde bir şeyi sevmemeniz mümkündür. Sizin için kötü olduğu hâlde bir şeyi sevmeniz de mümkündür. Allah bilir, siz bilmezsiniz."

hh Yeryüzünde deprem, sel ve erozyon gibi insanların karşılaştıkları pek çok doğal afetler meydana gelir. Bunlar insanların kendi elleriyle yol açtıkları sorunlardan kaynaklanabilmektedir. İnsanın açgözlülüğü yeryüzü kaynaklarından doğru bir şekilde yararlanmaya engel olmaktadır. Plansız şehirleşmeler, kontrolsüz yapılaşmalar, kaynakların israf edilmesi gibi pek çok sebep yüzünden insanların zarar görmesinin adı kader değildir.

(Bakara suresi, 216 ayet)

Bu parçada hayır ve şer ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Allah'ın şerri yaratmış olması, ona razı olduğu anlamına gelmez. B) Hayır ve şerrin bilinmesinde, insan aklı tek başına yeterlidir.

d) Sağlık ve Hastalık hh Hastalıklar sağlıklı ve yeterli beslenmemek, temizliğe önem vermemek ve sağlıkla ilgili önlemlere yeterince uymamaktan kaynaklanır. Allah her hastalığın çaresini yaratmıştır. İnsan bu çareleri bulmak ve tedavi olmak zorundadır. Hastalıkları kadere bağlayarak hiçbir şey yapmamak doğru değildir.

C) İnanan insanın tercihi şerden yana değil, hayırdan yana olandır. D) Hayır ve şerrin yaratılması, Allah'ın irade ve kudretine bağlıdır.

" Ey Allah'ın kulları! Tedavi olunuz. Şüphesiz ki Allah, her hastalığın şifasını da yaratmıştır."

E) Varlıktaki hayır ve şer bazen ilk bakışta anaşılmayabilir.

(Hadis-i Şerif)

Hayır ve şerrin ne olduğunu Yüce Allah bilmekte ve insanlara bildirmektedir. Hayır ve şerrin bilinmesinde akıl tek başına yeterli değildir.

hh İnsanlar beden ve ruh sağlığına zarar veren kötü alışkanlıklardan uzak durmalıdırlar.

hh Müslüman, kaderi bahane ederek şerre yönelmemeli, karşılaşacağı sıkıntıların sorumluluğunu başkalarına yüklememelidir.

" Ey iman edenler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar), fal ve şans okları birer şeytan işi pisliktir; bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz." (Mâide suresi, 90. ayet)


5


e) Rızık

hh Yüce Allah bütün canlılarla birlikte biz insanların da rızkını yaratmıştır. Ancak rızkı elde etmek için sebeplere başvurmak,

hh Rızık sözlükte nasib, pay, nimet ve bağış gibi anlamlara gelir.

çalışıp çabalamak gerekir.

Terim olarak Allah’ın bütün canlılara maddi ya da manevi olarak lutfettiği nimetlerdir.

hh Allah yeryüzünün nimetlerini insanın emrine vermiştir. Bu ni-

" Bilirsin ki insan için kendi çalışmasından başka bir şey yoktur." (Necm suresi, 39. ayet)

metleri kendisinden istemesini varlığının ve kudretinin delillerinden saymıştır. hh Allah, yeryüzünde yaşayan bütün canlılara yetecek kadar nimet yaratmıştır. Bu nimetleri elde etmek için de çalışma-

hh Her Müslüman çalışırken, üretip kazanç elde ederken helal olana yönelmelidir.

yı emretmiştir. Allah yeryüzündeki nimetleri adil bir şekilde paylaşılması için yüzlerce ayetle ekonomik, sosyal ve ahlaki

" Artık Allah'ın size helal ve temiz olarak verdiği rızıklardan yiyin. Eğer yalnız ona ibadet ediyorsanız Allah'ın nimetlerine şükredin." (Nahl suresi, 114. ayet)

önerilerde bulunmuştur.

" Nice canlar vardır ki rızıklarını taşıyamazlar (yiyecek biriktirmezler). Onları da sizi de Allah rızıklandırır. O hakkıyla işitendir, hakkıyla bilendir." (Ankebût suresi, 60. ayet)

f) Başarı ve Başarısızlık hh İnsan iradesini doğru yolda kullanırsa başarı kazanır. Allah, doğru ve güzel yönde davranışlarda bulunan kulunu işlerinde muvaffak kılar.

hh Dünya'nın, evrenin neresinde olursa olsun bütün canlılar Allah'ın yarattığı rızıkla hayatını devam ettirir.

hh Başarı, bir kader ya da yazgı sonucu çalışmadan kendiliğinden gerçekleşen bir şey değildir. Ölçüleri özgür seçimleriyle kendi dünyasına katan insanın kendisidir.

" Yeryüzünde yürüyen her canlının rızkı yalnızca Allah'ın üzerindedir. Allah o canlının durduğu yeri ve sonunda bırakılacağı mekânı da bilir. Bunların hepsi açık bir kitapta (Levh-i Mahfuz'da) dır." (Hûd suresi, 6. ayet)

6


hh Çeşitli nedenlerle yaptıkları işlerde başarısız olan insanlar çoğunlukla kendilerinin dışında bir sorumlu aramaktadırlar. Bu gibi insanların "Kader buymuş, elden ne gelir. Kaderde kazanmak olsaydı kazanırdık." gibi gerekçeler ileri sürmeleri yanlıştır ve dinimizin ilkeleriyle bağdaşmaz.

İNANÇ / Dünya Hayatı ve Ahiret hh İnanan bir insan yaptığı ve yapacağı işlerde Allah’a güvenip

Örnek 4:

dayanır. Bu güvenle ortaya çıkan tevekkül, öncelikle insanın

- "İnsana bir zarar geldiği zaman, yan yatarak oturarak veya ayakta durarak bize dua eder; fakat biz ondan sıkıntısını kaldırınca, sanki kendisine dokunan sıkıntıdan ötürü bize dua etmemiş gibi çekip gider." (Yunus suresi, 10-12. ayetler) - "İnsan var ya, Rabbi kendisini imtihan edip de ikramda bulunduğunda ve bol nimet verdiğinde 'Rabbim bana ikram etti.' der. Ama onu imtihan edip rızkını daralttığında ise 'Rabbim beni önemsemedi' der." (Fecr suresi, 89. ayet)

işlerini yaparken Allah’ın rızasını gözeterek doğru ve dürüstdavranması sonra da yaptığı işlerde O’nun yardımını umarak hayırlı bir sonuç beklemesidir. Dürüst ve erdemli bir insan çalışmadan ya da hak etmeden bir şey elde etmenin kendisi için hayırlı olmayacağını bilir. Bu yüzden her şeyden önce elinden geleni yapar, sonra tevekkül eder.

- "İnsana bir zarar dokunduğu zaman bize yalvarır. Sonra, kendisine tarafımızdan bir nimet verdiğimiz vakit. 'Bu bana ancak bilgimden dolayı verilmiştir.' der."

" üminler ancak o kimselerdir ki Allah anıldığı zaman kalpM leri ürperir. Onun ayetleri kendilerine okunduğu zaman (bu) onları imanını artırır. Onlar sadece Rabb'lerine tevekkül ederler."

(Zümer suresi, 49. ayet)

(Enfâl suresi, 2. ayet)

Bu ayetlerde insanla ilgili eleştirilen ortak husus aşağıdakilerden hangisidir? A) İkiyüzlü davranmak

B) İyiliği başa kakmak

C) Nankörlük etmek

D) Büyüklük taslamak

E) Bencillik yapmak

hh Sevgili Peygamberimiz, huzuruna gelen bir sahabiye devesini ne yaptığını sormuş, o da boş bir alana bırakıp Allah'a tevekkül ettiğini söylemiştir. Bunun üzerine Peygamberimiz, "Önce deveni bağlayıp sonra tevekkül etseydin ya!" diyerek

Verilen ayetlerde, insanların başarıları ve rızkı kendinden bildiği, sıkıntıları ise Yüce Allah'tan geldiğine inanması eleştirilmektedir. Bu anlamda insan nankör bir varlıktır.

bu sahabiye uyarıda bulunmuştur.

hhD. DÜNYA HAYATI VE AHİRET 1. Hayat Amaçsız Değildir g) Tevekkül hh Tevekkül sözlükte güvenmek, dayanmak ve işi başkasına havale etmek demektir. Terim olarak kişinin gerçekleştirmek istediği işi konusunda elinden geleni yaptıktan sonra Allah’a güvenip dayanması ve O’nun yardımını beklemesi anlamına gelir.

hh Yüce Allah’ın, “Biz gökleri, yeri ve ikisi arasındakileri bir oyun ve eğlence olsun diye yaratmadık.” sözü hayatın amaçsız olmadığına işaret etmektedir. Allah, insana hayatın anlam ve amacını öğretmek için kutsal kitaplar göndermiştir. Peygamberleri ise bütün insanlık için örnek olarak görevlendirmiştir. Kutsal kitapların sonuncusu olan Kur’an insana hayatın anlamı, amacı ve nasıl yaşanması gerektiği konusunda yol

Öğretmen Sorusu

gösterir.

Hz. Ömer Şam'da veba salgını olduğunu duyduğunda oraya girmekten vazgeçti. Ebu Ubeyde bin Cerrah "Allah'ın kaderinden mi kaçıyorsun?" diye sorunca, Hz. Ömer "Allah'ın kaderinden yine Allah'ın kaderine kaçıyoruz." dedi. Hz. Ömer'in bu sözü nasıl açıklanabilir?

Hz. Ömer özgür irade ve akılla karar vermiş fakat Allah'ın kaderiyle oraya girmediğini belirtmiştir. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

7

İNANÇ / Dünya Hayatı ve Ahiret

"Biz göğü, yeri ve ikisi arasındakileri boş yere yaratmadık. bu (yaratılanların boş yere yaratıldığı), inkâr edenlerin zannıdır ..." (Sa'd suresi, 27. ayet)

Örnek 5: "Bilin ki dünya hayatı ancak bir oyun, eğlence, bir süs, aranızda bir övünme ve daha çok mal ve evlat sahibi olma isteğinden ibarettir. Tıpkı bir yağmur gibidir ki bitirdiği ziraatçilerin hoşuna gider. Sonra kurur da sen onun sapsarı olduğunu görürsün, sonra da çerçöp olur. Ahirette ise çetin bir azap vardır. Yine orada Allah'ın mağfireti ve rızası vardır. Dünya hayatı aldatıcı bir geçimlikten başka bir şey değildir." (Hadid suresi, 20. ayet)

hh Yer, gök, dağlar, ırmaklar vb. her şey Allah tarafından yaratılıp insanın hizmetine sunulmuştur. İnsanın hayatının amacı ise

Bu ayette verilen mesaj aşağıdakilerden hangisidir?

Allah'a inanmakla birlikte iyilik yapmak, salih amel işlemektir.

A) İnsan dünyadayken rızkı için çalışmalıdır. B) Dünya hayatı geçicidir, asıl yurt ahiret yaşamıdır. C) Her insan ölümlüdür. D) İnsan dünya yaşamını göz ardı etmemelidir.

"Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım." (Zariyat suresi, 56. ayet)

E) İnsan dünyadayken ahiret için ibadet etmelidir. Verilen ayette dünya hayatının geçici olduğu, ahiret hayatının ise sonsuz olduğu bildirilmektedir.

"O, hanginizin daha güzel amel işleyeceğini sınamak için ölümü ve hayatı yaratandır..."

(Mülk suresi, 2. ayet)

2. Ahirete İmanın Dünya Hayatını Anlamlandırmaya Katkısı hh İnsan hayatının amacını sorgulamalı, yaşamın devamı için gerekli olan her şeyin Allah tarafından bahşedildiğini fark etmeli ve yarattığı güzellikler için Allah'a şükretmelidir.

hh Bir varlığa anlam kazandıran en önemli özellik onun yaratılış amacıdır. İnsanın dünya hayatını anlamlı kılan da ahiret hayatıdır. hh Ahirete inanan insan dünya hayatında yapıp ettiği hiçbir şeyin karşılıksız kalmayacağı bilinciyle hareket eder.

" Ey iman edenler! Size verdiğimiz rızıkların temiz olanlarından yiyin, eğer siz yalnız Allah'a kulluk ediyorsanız ona şükredin." (Bakara suresi, 172. ayet)

8


"Artık kim zerre ağırlığınca bir hayır işlerse onun mükafatını görecektir. Kim zerre ağırlığınca bir kötülük işerse onun cezasını görecektir." (Zilzâl suresi, 7-8. ayetler)


İ"man eden ve iyi işler yapanları, içinde ebedi üzere zemininden ırmaklar akan cennetlere koyacağız ..." (Nisâ suresi, 122. ayet) hh Ahiret hayatına inanan insanı sınırsız nimetler beklemektedir. Bunu bilen insan ölümle yok olmayacağını kavrar. hh Sonsuz ahiret hayatına hazırlanan insan zorluk ve sıkıntılara sabreder. hh Ahiret inancı insanı cesaretli ve güçlü kılar. hh Ahiret inancı insanı kanaatkar yapar ve erdemli bir yaşam ideali oluşturur.

hh Ölüm hayatın bir gerçeği olmasına rağmen, insanların çoğunluğu için daima korkulan ve istenmeyen bir şey olmuştur. İnsanı yok olma korkusundan kurtaracak olan şey ahiret inancıdır.

Örnek 6: Ölüm korkusu, ölümün acı veren bir hadise olduğu düşüncesi ile olduğu kadar insanın bu dünyadaki kazanımlarının yitirilmesiyle de ilişkilendirilebilir. Bu gibi korku ve endişeler karşısında insanı rahatlatan, yok olmayacağı düşüncesidir. Bunun dinî terminolojideki karşılığı ise ahiret inancıdır. Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Ahirete inanan için ölüm bir yok oluş değildir.

"Allah'a ve ahiret gününe iman eden kimse misafirine ikram etsin. Allah'a ve ahiret gününe iman eden kimse komşusuna ikramda bulunsun. Allah'a ve ahiret gününe iman eden kimse ya hayır söylesin veya sussun" (Hadis-i Şerif)

3. Ölüm Bir Hayat Gerçeğidir

B) Dünyevi birikimler, insanı ölüm korkusuna sürükler. C) Ölümle ilgili endişeler, insanı korkuya sevk eder. D) Ahiret hayatı, dünya hayatının bir tamamlayıcısıdır. E) Ahirete iman, belirsizlik karşısında insanı teskin eder. Verilen parçada insanın ölümden korktuğu vurgulanmaktadır. Fakat inanan insan için ölüm bir yok oluş değildir, yeni bir hayatın başlangıcıdır. İnsan ölüm korkusundan ahiret inancıyla kurtulmaktadır. Ahiret hayatı dünya hayatını değil, dünya hayatı ahiret hayatını tamamlar.

hh Kur’an-ı Kerim “Yeryüzünde bulunan her şey fanidir.” ve “Her canlı ölümü tadacaktır.” buyurarak canlı cansız tüm varlıkların sonlu olduğunu bildirir. hh İnsan ölümün kaçınılmaz bir gerçek olduğunu unutmadan iyi ve güzel işler yapmayı kendine ilke edinmelidir. Yaptığı iyilik-

" Nerede olursanız olun, sağlam ve tahkim edilmiş kaleler içinde bulunsanız bile ölüm size ulaşacaktır ..."

lerin ahirette Allah tarafından mükafatlandırılacağını bilerek davranmalıdır.

(Nisâ suresi, 78. ayet)

" Her canlı ölümü tadacaktır. Ve kıyamet günü, yaptıklarınızın karşılığı size tastamam verilecektir."

" İnsan öldüğü zaman amel defteri kapanır. Ancak şu üç kişininki kapanmaz: Kendisine dua eden hayırlı evlat yetiştiren, insanların faydalandığı ilim bırakan ve sadaka-i cariye sahibi kişi."

(Âl-i İmran suresi, 185. ayet)

(Hadis-i Şerif)


9


4. Ahirete Uğurlama

hh Ölen kişinin ardından Kur’an okumanın yanı sıra Mevlit okumak da toplumumuzda gelenek haline gelmiştir.

hh Yaşayanlara olduğu gibi ölmüşlerimize karşı da görevlerimiz vardır. Bu görevlerin başında ölünün yıkanması, kefenlenmesi, cenaze namazının kılınması ve cenazenin defni; dua etmek ve hayır yapmak gelmektedir.

hh Mevlit merasimlerinde, güzel sesli kişiler tarafından makamlı bir şekilde, mevlitten bölümler okunur. Bunlar arasında aşır (Kur'an'dan bir bölüm) okumakta yaygın bir uygulamadır.

a) Cenaze Namazı hh Ölen bir Müslümanı yıkamak, kefenlemek, onun için namaz kılıp dua etmek ve kabre koymak farz-ı kifayedir. Cenaze Namazının Kılınışı hh Niyet edilir. İmama uyulur. hh Başlama tekbirinden sonra Subhâneke duası “Vecelle Senâuke” ifadesi ile birlikte okunur. hh İkinci tekbir alınır “Salli ve Barik” duaları okunur. hh Üçüncü tekbirden sonra cenaze duası, duayı bilmeyenler onun yerine Fatiha suresi veya Kunut dualarını okur.

hh Okunan Kur'an'ın sevabı ölen kişinin ve ahirete göç etmiş bütün Müslümanların ruhlarına bağışlanır. Mevlit merasimine katılanlara lokum, tatlı, yemek vb. ikram edilir.

c) Dua Etmek ve Hayır Yapmak hh Cenaze namazı ölüye dua niyeti ile kılınır. Namazdan sonra cenaze kabre konulur. Cemaate Kur’an-ı Kerim’den bazı sure ve ayetler okunduktan sonra da ölenin ve diğer bütün geçmişlerimizin affedilmesi için Allah’a dua edilir. Geride kalanlara sağlıklı ve hayırlı ömürler geçirmesi, ölümden ibret almaları tavsiyesinde bulunulur.

hh Dördüncü tekbirden sonra selam verilir.

b) Kur’an ve Mevlit Okumak hh Ölüm döşeğindeki hastanın yanında Kur’an okumak dinimizde tavsiye edilen davranışlardandır. hh Vefat gerçekleşince cenaze yıkanıp kefenlenir. hh Yer ve şartlar müsait ise orada bulunan cemaate Kur’an-ı Kerim’den bazı sure ve ayetler okunabilir. hh Ölen Müslüman için Kur'an uygulaması cenaze namazı kılındıktan sonra başlar. Defin sırasında genellikle Yasin ve Mülk sureleri okunur. hh Ölen kimse için cenaze merasiminden sonra da Kur'an okunur.

" Ölülerinize ... Yâsin suresini okuyunuz." (Hadis-i Şerif)

10


"... Allah'a (azabından) korkarak ve (rahmetini) umarak dua ediniz. Şüphesiz Allah'ın rahmeti iyilik edenlere çok yakındır." (A'râf suresi, 56. ayet) " "Bana dua edin, duanıza karşılık vereyim ..." (Mü'min suresi, 60. ayet) " (Ölmüş) kardeşiniz için Yüce Allah'tan mağfiret dileyiniz..." (Hadis-i Şerif)

hh Ölen kişinin yakınlarının hayır işlemesi güzel bir davranıştır. İnsanlar o hayırdan faydalandıkça hayır sahiplerine dua edeceklerdir. hh Ölmüş yakınlarımız adına okul, çeşme, cami gibi eserler yaptırmak sadaka-i cariyedir. İnancımıza göre sadaka-i cariye hem ölülerimize hem de yaşarken onu yaptırmış Müslümanlara sevap kazandırır.


5. Kıyamet hh Kıyamet, Yüce Allah’ın belirlediği zaman gelince dünyadaki yaşamın son bulmasıdır. Kıyamet kavramı Kur’an-ı Kerim’de “saat” kelimesiyle ifade edilmiş ve onun zamanını Allah’tan başka hiç kimsenin bilemeyeceği belirtilmiştir.

hh Ahirette Allah tarafından diriltilen insanların dünyada yaptığı iyilik ve kötülükler mizan denilen bir tür terazide tartılacaktır. İyilikleri ağır gelenler cennetle mükafatlandırılacak, kötülükleri, günahları fazla olanlar ise cezasını çekecektir. hh Kıyamet ve yeniden diriliş mutlaka gerçekleşecektir. Bunda hiçbir şüphe yoktur.

" İnsanlar sana kıyametin vaktini soruyorlar de ki: Onun ilmi ancak Allah katındadır..." (Ahzab suresi, 63. ayet)

hh Kıyametin kopuşu, İsrafil adlı meleğin Sûra üflemesiyle başlayacaktır.

" İnsan ... dedi ki: Çürümüş kemikleri kim diriltecek? Dedi ki: Onları ilk defa var eden diriltecektir. O, her yaratılmışı hakkıyla bilendir." (Yâsin suresi, 77-79. ayetler)

" Sûra bir defa üfürünce, yeryüzü ve dağlar kaldırılıp birbirine bir çarptırılınca işte o gün olacak olmuş (kıyamet kopmuş) tur." (Hâkka suresi, 13-15.ayetler) "Kıyamet günü mutlaka gelecektir, bunda hiç şüphe yoktur..." (Mü'min suresi, 59. ayet)

" Gökleri ve yeri yaratan ve onları yaratmaktan yorulmayan Allah'ın, ölüleri diriltmeye gücünün yeteceğini görmediler mi? Evet şüphesiz o, her şeye hakkıyla gücü yetendir." (Ahkaf suresi, 33. ayet)

hh İsrafil'in sûra ilk üfleyişinde kıyamet kopacak ve herkes ölecek, ikinci üfleyişinde ise ölenler dirilecektir. Dirilen herkes ahirette, mahşer yerinde toplanacaktır. Mahşer, dünya hayatında yapılan iyilik ve kötülüklerin hesabının sorulacağı yerdir. Bu nedenle mahşer günü, hesap günü olarak da adlandırılır.

" Sûra üflenir ve Allah'ın dilediği kimseler dışında göklerdeki herkes ve yerlerdeki herkes ölür. Sonra ona bir daha üflenir, bir de bakarsın onlar kalkmış bekliyorlar." (Zümer suresi, 68. ayet)

Kur'an'da yeniden diriliş,

Öğretmen Sorusu

doğadaki canlanmaya bezetilerek anlatılmıştır.

Hz. Muhammed'in "Dünya ahiretin tarlasıdır." sözü ne anlama gelmektedir?

Ahiret için dünya hayatında hazırlık yapılmasının önemini belirtmiştir. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

11

İNANÇ / Dünya Hayatı ve Ahiret hh Her insanın davranışları “Kirâmen Kâtibin” ismi verilen me-

hh Ölen her insan ahiret gününde mutlaka dirilecektir. Akıllı ve

lekler tarafından yazılmaktadır. İnsan, ahirette dünya haya-

irade sahibi bir varlık olması nedeniyle de dünyada yaptıkla-

tında yapıp ettiklerinden sorguya çekilecektir. Bu durum insa-

rından sorumlu tutulacaktır.

nın sorumluluk bilinciyle hareket etmesini sağlar.

" Her insanın amelini boynuna yükledik. Kıyamet günü kendisine, açılmış olarak karşılaşacağı bir kitap çıkaracağız." (İsrâ suresi, 13. ayet) " Allah rüzgârları gönderendir. Onlar da bulutları hareket ettirir. Biz de bulutları ölü bir toprağa sürer ve onunla ölümden sonra yeryüzünü diriltiriz. İşte ölümden sonra diriliş de böyledir."

" Şüphesiz, inkâr eden kitap ehli ile Allah'a ortak koşanlari, içinde ebedi kalmak üzere cehennem ateşindedirler. İşte onlar, yaratıkların en kötüsüdür. Şüphesiz iman edip salih ameller işleyenler var ya, işte onlar yaratıkların en hayırlısıdır. Rableri katında onların mükâfatı, içlerinden ırmaklar akan, içlerinde ebedi kalacakları Adn cennetleridir... İşte bu mükâfat Rablerine derin saygı duyanlara mahsustur." (Beyyine suresi, 6-8. ayetler)

(Fâtır suresi, 9. ayet) hh Ahiret hayatının gerçekleşeceğine inanmak, insandaki adalet fikrinin de bir gereğidir. Dünya hayatında haksızlığa uğrayan insanlar, haklarının iade edilmesini isterler.

6. Yeni Bir Hayat : Ahiret hh Ahiret, kıyametin kopmasından sonra başlayacak, dirilişten ahiret hayatı “kavuşma günü”, “toplanma günü”, “sonsuzluk

" Bugün herkese kazandığının karşılığı verilir. Bugün asla zulüm yoktur. Şüphesiz Allah hesabı çabuk görendir."

günü”, “hesap günü”, “din günü”, “hüküm günü” gibi isimlerle

(Mü'min suresi, 17. ayet)

sonra sürekli devam edecek olan hayata denir. Kur’an’da

ifade edilir.

" O, rüzgârları rahmetinin önünde müjde olarak gönderendir. Nihayet rüzgârlar ağır bulutları yüklediği vakit, onları ölü bir belde (yi diriltmek) için sevk ederiz de oraya suyu indiririz. Derken onunla türlü türlü meyveler çıkarırız. İşte ölüleride öyle çıkaracağız ..." (A'râf suresi, 57. ayet) "... Ahirete inanmayanlar azap ve derin sapıklık içindedirler." (Sebe suresi, 8. ayet)

12


hh Kışın ölü gibi görünen yeryüzünün, ilkbaharda yeniden canlanması, öldükten sonra dirilişin göz, kulak, akıl ve tefekkür sahiplerine mümkün olduğunu göstermektedir. Yüce Allah, baharda ölmüş tabiatı hangi kanunla diriltiyorsa, kıyamet günü insanları da aynı kanunla diriltecektir.

İNANÇ

1.

Konu Testi - 1

Her canlı doğar, büyür, gelişir, sonra da ölür. İnancımıza göre sonsuz yaşam sahibi olan yalnızca Allah'tır. Varlıklar içinde, akıl ve irade sahibi tek varlık olan insanın da belli bir süre sonra yaşamı sona ermektedir. Ölüm, bütün insanlar için bir gerçektir. Ölen insana karşı Müslümanların birtakım görevleri vardır.

4.

Aşağıdakilerden hangisi "Her canlı ölümü tadacaktır. Sonra da bize döndürüleceksiniz." (Ankebut suresi 57. ayet) ayetinden çıkarılacak bir sonuç değildir? A) Ölümün mutlak son olduğu B) Ölümün insanın bir gerçeği olduğu

Aşağıdakilerden hangisi ölen birine karşı sorumluluklarımızdan biri değildir?

C) Bütün insanların öleceği

A) Arkasından Kur'an okumak

E) Ölümden sonra Allah'ın huzurunda toplanılacağı

D) Ölümden sonra dirilişin olacağı

B) Onun adına hayır yapmak C) Yaptığı yanlış ve doğrularla onu anmak D) Cenaze namazına katılmak E) Affı için dua etmek

2.

İslamiyet, insanın maddi ve manevi hatırasına çok büyük önem vermiştir. Cenaze törenleri ölen kimselere karşı yaptığımız son görev olduğu için çok önemlidir.

Aşağıdakilerden hangisi vefat eden bir Müslümanın arkasından yapılmaması gereken bir davranıştır?

I. "Kim Allah'a güvenirse O, ona yeter." (Talak suresi, 3. ayet)

5.

II. "Ölümsüz ve daima diri olan Allah'a güvenip dayan."

A) Cenazesine katılmak

(Furkan suresi, 58. ayet)

B) Yakınlarına başsağlığı dilemek

III. "Kararını verdiğin zaman da artık Allah'a dayanıp güven. Çünkü Allah, kendisine dayanıp güvenenleri sever."

C) Defnedilmesine yardımcı olmak D) Onun için Allah'tan rahmet dilemek

(Al-i İmran suresi, 159. ayet)

E) Arkasından hatalarını söylemek

Burada verilen ayetlerle insanlardan aşağıdakilerden hangisini yapmaları istenmektedir? A) Kaderlerine razı olmaları B) İnsanın özgür iradesini kullanmaları C) İnsanın Yaradana tevekkül etmesi D) İnsanın rızkını araması

6.

İnsan üstün özellikleri sayesinde pek çok şeyi başarabilir, bilimsel ve sanatsal faaliyetlerde bulunabilir, medeniyetler kurabilir. Ancak insan, bütün bu başarılarına rağmen gücü sınırlı bir varlıktır. Örneğin insan; ölüm, bazı hastalıklar ve doğal afetler karşısında çaresiz kalır. Böyle zamanlarda inanıp sığınacağı, yardım isteyeceği güçlü, yüce bir varlığa ihtiyaç duyar.

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

E) Ecele inanılması

3.

Aşağıdakilerden hangisi ölen kişiyi ahirete uğurlama esnasında ve sonrasında yapılan ibadetlerden biri değildir?

A) İnsan neye inanıp neye inanmayacağını kendisi seçer.

A) Kur'an okumak

B) Evrendeki düzen Allah'ın varlığının en büyük delilidir.

B) Oruç tutmak

C) İnsan aklıyla evreni kontrol edebilir.

C) Mevlit okumak D) Hayır yapmak

D) İnsan önemli yeteneklerine rağmen aciz kaldığı durumlarda Allah'a ihtiyaç duyar.

E) Dua etmek

E) İnsan merak eden, sorgulayan bir varlıktır. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

13

İNANÇ

Konu Testi - 1

7.

İnsan aklını ve iradesini iyi kullanmalı, sonuçlarını düşünerek hareket etmelidir. O, bilgisizlik, ihmal ve vurdumduymazlık (duyarsızlık) sonucunda ortaya çıkan olumsuzluklara kader diyerek sorumluluktan kaçınamaz.

Bu parçada savunulan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

10. Sevgili Peygamberimiz ömrü boyunca çalışmış, çaba

harcamıştır. O daha çocukluk yıllarında çobanlık yapmış, gençlik yıllarında ticaretle uğraşmış, 40 yaşında da Yüce Allah tarafından peygamber olarak görevlendirilmiştir. Yaklaşık 23 yıl süren peygamberlik hayatına pek çok başarı sığdırmıştır.

A) Sınırsız özgürlük istemek akılsız olmayı dilemektir. B) İnsan kaderinin sınırları içerisinde özgürlüğünü isteyebilir.

Hz. Peygamberin başarısını örnek alan kişiden aşağıdakilerden hangisi beklenmez? A) Geçimini dilencilikle sağlaması

C) İnsanın akıl ve iradeye sahip olması onun davranışlarından sorumlu olmasını gerektirir.

B) Bilimsel alanda bir buluş yapması

D) İnsanın kötü yolu seçmesinde alın yazısı etkili olmaktadır.

C) Rızkını helalinden kazanması

E) Toplumsal koşullar insanın özgür iradesi ile davranışta bulunmasını engeller.

D) Sınavlarda başarılı olmak için emek harcaması

8.

Rüşvet alan bir kişiye neden rüşvet aldığı sorulduğunda: "Ben kader mahkûmuyum, kaderim böyle. Kaderim yazılmış ki bu işi yaptım, elimden bir şey gelmez." demiştir.

Bu parçada sözü edilen kişi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Yaptıklarından pişmanlık duyduğu

E) Bir iş yeri kurarak zengin olması

11. İslam

dini her insanın mutlu, huzurlu, sağlıklı bir şekilde yaşamasını ister. Bunun için de sağlıklarını korumalarını öğütler. Sağlığın korunması için de çeşitli uyarılarda bulunur. Kur'an'da insanın beden ve ruh sağlığına zarar veren kötü alışkanlıklar bu nedenle yasaklanmıştır.

B) Sorumluluğu kendinde aramaktan kaçındığı C) Davranışlarına yön veren etkilerin farkında olduğu D) İnançlı bir insan olduğu

E) Davranışı özgürce yaptığını kabullendiği

Aşağıdaki ayetlerden hangisi bu parçadaki görüşle anlamca ilişkilendirilebilir? A) "Biz gökleri, yeri ve ikisi arasında bulunanları hak ve hikmete uygun olarak ve belirli bir süre için yarattık..."

Bu parçaya göre, Kur'an, insanlardan aşağıdakilerden hangisini yapmasını istemektedir? A) Ahlaklı bir yaşam sürmesini

(Ahkâf suresi, 3. ayet) B) "...Yaptıklarınızdan mutlaka sorumlu tutulacaksınız." (Nahl suresi, 63. ayet) C) "...Siz hiç düşünmez misiniz?" (Âl-i İmran suresi, 65. ayet) D) "Ey iman edenler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar), fal ve şans okları birer şeytan işi pisliktir; bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz." (Mâide suresi, 90. ayet)

B) Bilimsel çalışmalar yapmasını

E) "...Kararını verdiğin zaman da artık Allah'a dayanıp güven..."

C) Şefkatli ve merhametli olmasını D) İnanarak ibadet etmesini


4. A

5. E

6. D

7. C

8. B

9. D

10. A

11. D


3. B

14

2. C

E) Akrabayı gözetmesini

1. C

Din insanlara, canlı ve cansız tüm varlıkların yaratıcısı olan Yüce Allah'a inanıp ibadet etmeyi emreder. Bu konuyla ilgili olarak Kur'an'da şöyle buyrulur: "Muhakkak ki ben Allah'ım. Benden başka ilah yoktur. Bana kulluk et, beni anmak için namaz kıl."

Cevaplar

9.

İNANÇ

1.

Müslüman kaza ve kadere inanır. Kader inancına göre evrendeki her şey Allah'ın izniyle olmaktadır. O halde insan, gücünü aşan durumları bilmeli, evrenin yasalarını dikkate alarak çalışmalıdır. Kişi, bütün boyutlarıyla kendi üzerine düşen sorumlulukları yerine getirdikten sonrasını Allah'a bırakmalıdır.

4.

"... Şüphesiz biz ona (doğru) yolu gösterdik. İste şükredici olsun, ister nankör."

Bu ayeti kendisine ilke edinen kişiden aşağıdakilerden hangisi beklenmez? A) İyiliğe yönelmesi

Aşağıdakilerden hangisi kaderle ilişkilendirilen kavramlardan biri değildir?

B) İbadet etmesi

A) İhlas ve samimiyet

B) Sağlık ve hastalık

D) Kötülüklerden sakınması

C) Afet

D) Tevekkül

2.

Konu Testi - 2

C) Yalancı şahitlik yapması E) Zararlı alışkanlıklardan kaçınması

E) Ecel ve ömür

Allah, hiçbir şeyi boşuna, gelişi güzel yaratmamış ve yaratılışta eksik bir şey bırakmamıştır. Bu anlamda yaratılan varlıkların sahip oldukları bütün ölçü ve özellikler onların kaderidir.

5.

Evrende meydana gelen afet ve felaketler, genellikle tedbirsizlik ve duyarsızlığın yanında Yüce Yaradan'ın evrene koyduğu sistemi dikkate almamanın ve değiştirmeye çalışmanın sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.

Aşağıdakilerden hangisinde tedbirsizlikten kaynaklanan bir durum söz konusu değildir?

Aşağıdaki ayetlerden hangisi bu parçadaki görüşle anlamca ilişkilendirilebilir? A) "Başınıza gelen herhangi bir musibet, kendi elinizle işledikleriniz yüzündendir..."

A) Sera gazlarının ozon tabakasını delmesi

(Şûrâ suresi, 30. ayet) B) "Bir de, (şunu bilin ki) gökleri ve yeri ve bu ikisi arasında var olan hiçbir şeyi bir oyun, bir eğlence olsun diye yaratmadık"

B) Dere yatağına yapılan evlerin sel baskınında yok olması C) Küresel ısınmanın dünyanın iklimini değiştirmesi

(Hicr suresi, 21. ayet)

D) Dünyaya meteor parçacıklarının düşmesi

C) "Her canlı ölümü tadacaktır..."

E) Deprem kuşağındaki bölgelerde depreme dayanıksız binaların yapılması

(Âl-i İmran suresi, 185. ayet) D) "Yeryüzünde hiçbir canlı yoktur ki rızkı Allah'a ait olmasın..." (Hûd suresi, 6. ayet) E) "İnsan için ancak çalıştığının karşılığı vardır." (Necm suresi, 39. ayet)

3.

"Kim küçücük bir hayır işlemişse onun karşılığını alır. Kim de küçücük bir kötülük işlemişse onun karşılığını alır."

(Zilzal suresi, 7-8. ayetler)

Bu ayetle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? A) Bir kötülük yaptıktan sonra hemen arkasından bir iyilik yapılmalıdır. B) Bir kötülüğün ardından tövbe edilmelidir. C) Dünya yaşamı geçicidir. D) İnsan dünyada yaptığı iyilik ve kötülüklerin karşılığını ahirette bulacaktır. E) İnsan sorumluluk sahibi bir varlıktır.

6.

Aşağıdaki ayetlerden hangisi "Allah'ın evreni eşsiz bir uyum içinde yaratması" ile ilişkilendirilemez? A) "O, yaratıp şekillendiren, ahenk veren ve düzene koyandır. O, (her şeyi) ölçüyle yapıp yönlendirendir." (Â'la suresi, 2-3. ayetler) B) "Gökyüzünü de korunmuş tavan yaptık." (Enbiya suresi, 32. ayet) C) "...Mizanı (dengeyi) o koydu. Sakın dengeyi bozmayın." (Rahman suresi, 7-8. ayetler) D) "Güneş ve ay bir hesaba göre hareket etmektedir." (Rahman suresi, 5. ayet) E) "Allah, hiç kimseye gücünün üstünde bir şey yüklemez..." (Bakara suresi, 286. ayet) YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15

İNANÇ

7.

Konu Testi - 2

Müslüman, kaza ve kadere inanır. Kader inancına göre evrende her şey Yüce Allah'ın bilgisi dahilinde ve onun izniyle olmaktadır. O dilemezse hiçbir şeyin olması mümkün değildir. O halde insan, gücünü aşan durumları bilmeli, evrenin yasalarını dikkate alarak başarılı olmak için çalışmalıdır. Bir işte başarılı olmak, durumunu iyileştirmek, daha varlıklı olmak için planlı ve düzenli bir şekilde çalışıp gayret etmelidir. Bütün boyutlarıyla kendi üzerine düşen sorumlulukları yerine getirdikten sonra Allah'a güvenmeli ve ondan yardım istemelidir.

10. Hz.

Peygamber, devesini bağlayıp salıveren ve "Allah'a tevekkül ettim." diyen bir kişiye şöyle buyurmuştur: "Önce deveni sağlam bir şekilde (yularından) bağla, sonra tevekkül et."

Hz. Peygamber'in bu sözünü kendisine ilke edinen kişiden aşağıdakilerden hangisini yapması beklenir? A) Başına gelen olayları kaderlerine bağlaması B) Evden çıkarken Allah'a güvenip kapıyı kilitlemeden çıkması

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi anlatılmaktadır?

C) İyi ürün almak için tarlasını gübrelemesi

A) Tevhit inancı

D) Hasta olduğunda hastalığın kendiliğinden geçmesini beklemesi

B) Hayır ve şer

E) Derslerine çalışmayan bir öğrencinin sınavda başarılı olacağına inanaması

C) Evrendeki yasalar D) Ecel ve ömür E) Tevekkül inancı

11. "Gökten bereketli bir su indirdik, onunla bahçeler biçilecek Müslüman kaza ve kadere inanır. Kader ianancına göre evrendeki her şey Allah'ın izniyle olmaktadır. O halde insan, gücünü aşan durumları bilmeli, evrenin yasalarını dikkate alarak çalışmalıdır. Kişi, bütün boyutlarıyla kendi üzerine düşen sorumlulukları yerine getirdikten sonrasını Allah'a bırakmalıdır.

D) İbadet

C) Ömür

E) Ahiret ve yeniden dirilme

çekilecektir. Herkes davranışlarının sorumululuğunun kendisi üstlenecektir. Kur'an'da, başlarına gelen olumsuzlukları, hatalı davranışları kadere bağlayanlar kınanmıştır.

"Üç kişiden kalem (sorumluluk) kaldırılmıştır: Ergenlik çağına ulaşıncaya kadar çocuktan, uyanıncaya kadar uyuyandan, şifa buluncaya kadar akıl hastasından."

Aşağıdaki ayetlerden hangisi bu parçadaki görüşle anlamca ilişkilendirilebilir? A) "...Allah dileseydi ne biz ortak koşardık ne de atalarımız. Hiçbir şeyi de haram kılmazdık..." (En'âm suresi, 148. ayet)

(Hadis-i Şerif)

B) "Her canlı ölümü tadacaktır..."

Bu hadisin verdiği mesaj aşağıdakilerden hangisidir?


A) İnsan, gücü sınırlı bir varlıktır.

C) "...O, karada ve denizde ne varsa bilir, onun ilmi dışında bir yaprak bile düşmez..."

B) Dini emirlerin yerine getirilmesi için akıllı ve bilinçli olmak gerekir.

(En'âm suresi, 59. ayet)

C) Her insanın aklı ve düşünme yeteneği birbirinden farklıdır.

D) "Biz, her şeyi bir ölçüye göre yarattık." (Kamer suresi, 49. ayet)

D) İnsan özgürdür fakat yaptıklarından sorumlu değildir.

E) "Ölümsüz ve daima diri olan Allah'a güvenip dayan..."

E) İnsan seçim yapabilen bir varlıktır.

5. D

6. E

7. E

8. D

9. B

10. C

11. E

12. A


4. C

16

(Furkân suresi, 58. ayet) 3. D

D) Dua ve tövbe

12. İnsan sorumlu bir varlık olduğu için yaptıklarından hesaba

E) Emek

9.

C) Allah'ın sıfatları

2. B

B) Tevekkül

B) Tevhit inancı

1. A

A) Rızık

A) Tevekkül inancı

Aşağıdakilerden hangisi kaderle ilişkilendirilen kavramlardan biri değildir?

Verilen ayetlerde aşağıdakilerden hangisi vurgulanmıştır?

Cevaplar

8.

taneler yarattık. O su ile ölü toprağa can verdik. İşte hayata yeniden çıkış da böyledir." (Kâf suresi, 9-11. ayetler)

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ İBADET Temizlik ve İbadet - İslam'da İbadetler

hhA. TEMİZLİK ve İBADET

FÖY NO

03

hh İbadetler inanç esaslarından sonra dinin ikinci önemli halkasını oluşturur. İbadet denilince öncelikle namaz kılmak, oruç

1. İbadetin Anlamı ve Kapsamı

tutmak, zekat vermek gibi farz ibadetler akla gelir. Bunların yanı sıra anne babaya iyi davranmak, ilim öğrenmek ve öğ-

hh İbadet boyun eğme, itaat etme, saygı duyma, kulluk etme ve tapma gibi anlamlara gelir. İbadet, kulun inandığı ve bağ-

retmek, iyiliği teşvik etmek de birer ibadettir.

landığı yüce varlığa karşı kulluk borcunu yerine getirmesi ve onunla manevi bir bağ kurmaya çalışmasıdır.

Oruç tutmak

Zorda kalan bir insana yardım etmek

Helal kazanç sağlamak için çalışmak

Birinin üzüntüsünü paylaşmak

İBADET

Kur’an Okumak

Zekat vermek

Salavat getirmek Dua etmek


1

İBADET / Temizlik ve İbadet

Örnek 1:

Örnek 2:

I. İlim öğrenmek

- "Yalnız Allah'a ibadet et şükredenlerden ol."

II. Kıskançlık yapmak

(Zümer suresi, 66. ayet)

III. İyiliği engellemek

- "(Rabb'imiz!) Ancak sana kulluk (ibadet) ederiz ve yalnız senden medet umarız."

IV. Rızık için çalışmak

(Fatiha suresi, 5. ayet)

Yukarıda verilenlerden hangileri ibadet değildir? A) I ve II

B) I ve III D) II ve IV

C) II ve III E) III ve IV

Allah'ın hoşnut olacağı her türlü iş ve davranış birer ibadettir. İlim öğrenmek, rızık için çalışmak birer ibadettir. Kıskançlık yapmak ve iyiliği engellemek ise bir ibadet değildir.

Verilen ayetlere dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) İbadet, kapsamı oldukça geniş bir kavramdır. B) Kişinin kendine ve topluma faydalı olmak amacıyla yaptığı her güzel iş ibadet olarak kabul edilir. C) İbadetlerde samimiyet önemlidir. D) İbadetlerin bazıları beden ile bazıları mal ile yapılır. E) İbadet edilmeye layık tek varlık Yüce Allah'tır. Verilen ayetlerde sadece Allah'a kulluk ve ibadet edileceği bildirilmektedir.

hh İslam dininde ibadet yalnızca Yüce Allah için yapılır. hh Kur'an da namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek, kurban kesmek gibi ibadetler açık bir şekilde emredilmiştir.

“Yalnız Allah'a ibadet et ve şükredenlerden ol." (Zümer suresi, 66. ayet) “Hüküm vermek yalnız Allah'a aittir. Kendisinden başkasına değil, sadece O'na ibadet etmenizi emretti. Dosdoğru din budur. Fakat insanların çoğu bilmezler." (Yusuf suresi, 40. ayet)

“ ... Namazı dosdoğru kılın. Çünkü namaz müminler üzerine vakitleri belirli bir farzdır." (Nisâ suresi, 103. ayet) “ Ey iman edenler! Oruç sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz... Öyleyse sizden ramazan ayını idrak edenler onda oruç tutsun ...." (Bakara suresi, 183 ve 185. ayetler)

“Rabbine kavuşmayı uman kimse salih emel işlesin ve Rabbine ibadette hiçbir şeyi ortak koşmasın." (Kehf suresi, 110. ayet)

hh Dinimizde yapılan her iyi, güzel iş ve davranış salih amel sa-

Öğretmen Sorusu

yılır ve ibadet olarak değerlendirilir.

Bir iyiliğin ya da salih amelin ibadet olması neye bağlıdır?

İyiliğin ya da salih amelin Allah'ın rızasını gözeterek yapılması

2



“ Ey iman edenler! Kazandıklarınızın iyilerinden ve rızık olarak ve rızık olarak yerden size çıkardıklarımızdan hayra harcayın ..." (Bakara suresi, 267. ayet) “ İman edip salih ameller işleyenlere gelince, halkın en hayırlısı onlardır ..." (Beyyine suresi, 7. ayet)

Örnek 3: - Farz ve vacip ibadetlerin dışında Peygamberimizin genelde yaptığı ve bize de yapmayı önerdiği iş ve davranışlara sünnet denir. - Farz, Yüce Allah tarafından açık ve net olarak emredilmiş, kesinlikle yapılması gereken iş ve davranışlardır. Buna göre aşağıdaki ibadetlerden hangisi farz ya da sünnet değildir? A) Teravih namazı kılmak

“ İman edip iyi işler yapan, namaz kılan ve zekât verenler var ya, onların mükâfatları Rableri katındadır." (Bakara suresi, 277. ayet)

B) Ramazan orucu tutmak C) Bayram namazı kılmak D) Diş temizliğine dikkat etmek E) Zekat vermek

hh İbadetler; bedenle, hem beden hem de malla ve yalnızca

Travih namazı kılmak ve diş temizliğine dikkat etmek sünnettir. Ramazan orucu tutmak ve zekat vermek farzdır. Bayram namazı kılmak ise vaciptir.

malla yapılan olmak üzere üç grupta ele alınabilir. Örneğin, namaz ve oruç bedenle, hac hem beden hem de malla, zekât ise malla yerine getirilir.

hh İbadetler, hükmüne göre de farz, vacip ve sünnet olmak üzere başlıca üç gruba ayrılır. Farz: Yüce Allah'ın yapılmasını kesin olarak istediği iş ve davranışlardır. Beş vakit namaz, oruç, hac ve zekat gibi ibadetler farzdır.

2. Niçin İbadet Edilir? hh İnsanın Rabb'ine yönelip ibadet etmesi ve onun rızasını kazanmaya çalışması, yaratılış gayesinin bir gerçeğidir. Nitekim Kur'an-ı Kerim'de Yüce Allah (c.c) bu durumu şöyle ifade etmiştir: "Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım."

Vacip: Farz kadar kesin olmamakla beraber Allah'ın yapılmasını istediği iş ve davranışlardır. Ramazan ve Kurban Bayramı namazları ile vitir namazı vaciptir. Sünnet: Peygamberimizin söz, fiil ve takrirlerine denir. Örneğin beş vakit namazın sünnetlerini ve teravih namazı kılmak

hh İbadet gösterişten uzak hiçbir karşılık beklemeksizin yalnız Allah'ın emrini yerine getirmek ve onun rızasını kazanmak için yapılır. hh Her şeyi yoktan var den Allah'a kulluk etmek, verdiği sayısız nimetlere şükretmek için ibadet edilmelidir.

sünnettir.


3


“ Bana kulluk (ibadet) et ve beni anmak için namaz kıl." (Tâhâ suresi, 14. ayet) “ ... Allah'ın size verdiği rızıktan helal ve temiz olarak yiyin, eğer gerçekten Allah'a ibadet ediyorsanız, onun nimetine şükredin." (Nahl suresi, 114. ayet)

hh İbadet, insanın Allah'a olan inancını pekiştirir, ona olan sevgiyi artırır, ahlakı güzelleştirir. hh Hayatta insanın çeşitli sıkıntılarla karşılaşıp ümitsizliğe düş-

3. İbadet - Temizlik İlişkisi hh Temizlik, insanın ruhunu kötü duygulardan, bedenini, giysilerini ve çevresini ise maddi kirlerden arındırmasıdır. Birincisi beden, elbise ve çevre temizliğinden oluşan maddi temizliktir. İkincisi ise duygu, düşünce ve kalbi kötülüklerden arındırmak olan manevi temizliktir. hh Namaz kılabilmek için abdest almak gerekir. Hacca giden kimseler boy abdesti alıp ihrama girerler ve hacca niyet ederler. hh İbadetlerini yerine getiren insan kötülüklerden kaçınır. Başkalarına karşı kötü duygu ve düşünce taşımaz, güzel ahlak sahibi olur.

tüğü zamanlarda ibadetle kendisini Allah'a daha yakın hisseder.

“...Namazı kıl. Muhakkak ki namaz hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar..." (Ankebût suresi, 45. ayet)

“Kendi kendine, yalvararak ve ürpererek yüksek olmayan bir sesle sabah akşam Rabb'ini an ..." (A'raf suresi, 205. ayet)

a) Beden Temizliği hh İbadet eden insan Yüce Allah'ın emrini yerine getirmiş olur. Bu da onun mutlu ve huzurlu olmasını sağlar. hh Yüce Allah, ibadet eden kullarını çok sever ve onları ahirette ödüllendirir.

“İşte size vaat edilen cennet! Ki o, Allah'a yönelen, emirlerine riayet eden, görmediği hâlde Rahman'dan korkan ve Allah'a yönelmiş bir kalp ile gelenlere mahsustur." (Kâf suresi, 32-33. ayetler)

hh Bedenimiz bize Allah tarafından verilmiş bir emanettir. Bu emaneti temiz tutarak koruyabiliriz. Bunun yanında beden temizliği insanı rahatlatır, ona güven ve mutluluk verir. Temiz insan çevresinde sevilir ve saygı görür. hh Peygamberimiz ellerinin, saçlarının ve bütün vücudunun temiz olmasına özen gösterir, her gün dişlerini misvaklamayı (fırçalamayı) ihmal etmezdi.

“ Eğer müminlere zor gelmeyeceğini bilseydim, her namazdan önce onlara dişlerini misvaklamalarını emrederdim" (Hadis-i Şerif)

Öğretmen Sorusu

“ Temizlik imanın yarısıdır."

(Hadis-i Şerif)

Abdestin sünnetleri nelerdir?

Ağza ve burna su çekmek, kulakları yıkamak, enseyi mesh etmek.

4



b) Gusül hh Gusül, ağzı ve burnu suyla temizlemek ve bütün bedeni hiç kuru yer bırakmaksızın yıkamaktır. Bu yıkanma şekline boy abdesti de denir. hh Boy abdestini gerektiren özel durumlar cünüplük ile kadınlarda adet ve lohusalık halinin son bulmasıdır. Gerekli durumlarda boy abdesti almayan bir Müslüman namaz kılamaz, Kâbe'yi tavaf edemez.

“ ... Su bulamamışsanız temiz toprakla teyemmüm edin de yüzünüzü ve (dirseklere kadar) ellerinizi onunla mesh edin. Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez ..." (Mâide suresi, 6. ayet) hh Teyemmüm abdest veya boy abdesti yerine geçici olarak alınır. Suyun bulunması veya suyu kullanma imkânının olması durumunda teyemmüm bozulur. Ayrıca abdesti bozan durumlar teyemmümü de bozar.

c) Abdest hh Abdest, belirli organları usulüne uygun olarak yıkamak ve başı mesh etmek suretiyle yapılan temizlik niteliğinde bir ibadettir. Abdest, namazın hazırlık şartlarındandır.

Abdestin farzları dörttür: 1. Yüzü yıkamak 2. Kolları dirseklerle beraber yıkamak 3. Başı ıslak elle mesh etmek 4. Ayakları yıkamak

“ Ümmetim kıyamet gününde, abdest dolayısıyla yüzleri ve ayakları nurlu olarak gelecektir." (Hadis-i Şerif)

e) Mekan ve Çevre Temizliği hh Çevre denildiğinde insanın içinde yaşadığı ortam akla gelmektedir. Ev, okul, ibadet mekanları, sokaklar, bahçeler, parklar, nehirler, denizler ve ormanlar çevremizi oluşturur. hh Evrendeki dengenin bozulmasıyla günümüzde çevre kirliliği önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Denizlerin kirletilmesinden ormanların yok olmasına, sanayi atıklarından çöplere, hava kirliliğinden gürültü kirliliğine kadar bir dizi çevre sorunuyla mücadele etmemiz gerekmektedir.

“Allah temizdir, temiz olanları sever ... öyleyse avlularınızı ve boş sahalarınızı temiz tutun..." (Hadis-i Şerif)

hh Tuvalet ihtiyacını gidermek, yellenmek, kusmak, uyumak veya bayılmak abdesti bozan durumlardan bazılarıdır.

d) Teyemmüm hh Su ile abdest alma imkânı bulunmayan yerde temiz toprak veya toprak cinsinden bir şeyle alınan abdeste teyemmüm denir. Ayrıca su temiz değilse veya suyun kullanımı sağlığı olumsuz etkileyecekse yine teyemmüm alınır.

Sanayi atıkları çevre kirliliğine yol açmaktadır.


5

İBADET / İslam'da İbadetler

Örnek 4:

hh Meleklere inanan bir insan, yaptığı bütün davranışların melekler tarafından yazılıp kaydedildiğini bilir. Bu bilinçle her

Hz. Peygamber "Lanete uğramışlardan olmaktan sakının." demesi üzerine, yanındakiler; "Onlar kimdir?" diye sorunca "Halkın gelip geçtiği yola ve gölgelendikleri yerlere pisleyenlerdir." demiştir.

türlü kötülüklerden uzak durmaya, Yüce Allah'ın emirlerini

Bu olayda Hz. Muhammed aşağıdakilerden hangisinin önemini belirtmiştir?

hh Ahirete inanan insan iyi ve güzel davranışlarda bulunur, iba-

A) Çevre temizliğinin B) Manevi temizliğin

yerine getirmeye çalışır.

det eder. Çünkü inancımıza göre Allah, ahiret gününde insanları yeniden diriltecek ve ondan kendisine şükretmesini sorguya çekecektir.

C) Beden temizliğinin D) Kalp temizliğinin E) Günahlardan temizlenmenin Hz. Peygamber halkın gelip geçtiği yolu ve gölgelendikleri yerleri pisleyenlerin lanetlendiğini belirterek çevre temizliğinin önemini belirtmiştir.

hh Kişi ibadetleri, kendinden beklenen güzel ve ahlaki davranışları yapmazsa imandan çıkmaz ama imanın olgunluğunu kaybederek inancını zayıflatmış olur. hh Sürekli ve düzenli olarak yapılan ibadetler, insanın hayatını disipline etmesine ve sorumluluklarının bilincinde olmasına katkıda bulunur.

hhB. İSLAM'DA İBADETLER 1. İnanç İbadet İlişkisi

2. Başlıca İbadetler

hh İnanç ve ibadet İslam'ın iki temel unsurudur. Dini hayat iman-

hh Allah, insanı diğer canlılardan ayrıcalıklı ve üstün bir konum-

la başlayıp ibadetle devam eder. Kur'an'da imandan sonra

da var etmiş, ona akıl ve düşünme yeteneği vermiştir. İnsana

sürekli ibadetin zikredilmesi, iman ibadet ilişkisinin ne kadar

birçok nimet vermiş ve ondan kendisine şükretmesini, ibadet

kuvvetli olduğunu gösterir. Nitekim Kur'an'da şöyle buyrulur:

etmesini istemiştir.

"Kim inanmayı kabul etmezse onun ameli boşa gitmiştir. O ahirette de kaybedenlerdendir."

“ Ey iman edenler! Rükû edin, secdeye kapanın, Rabb'inize ibadet edin; hayır işleyin ki kurtuluşa eresiniz" (Hac suresi, 77. ayet) “ İman edip iyi işler yapın, namaz kılan ve zekât verenler var ya, onların mükâfatları Rableri katındadır..." (Bakara suresi, 277. ayetl)

6


“Biz hakikatten insan oğlunu şan ve şeref sahibi kıldık. Onları (çeşitli nakil vasıtaları ile) karada ve denizde taşıdık, kendilerine güzel güzel rızıklar verdik; yine onları yarattıklarımızın birçoğundan cidden üstün kıldık" (İsrâ suresi, 70. ayet)


Örnek 5:

İBADETLER

Namaz, oruç (Beden ile yapılanlar)

Zekât, kurban (Mal ile yapılanlar)

Hac (Hem beden hem de mal ile yapılanlar)

Hz. Muhammed, bir defasında sahabelere: "Sizden birinizin kapısının önünde bir akarsu bulunsa ve onda her gün beş defa yıkansa onun kirinden geriye bir şey kalır mı?" diye sormuş, onlar da "Hayır, kalmaz." cevabını vermişlerdi. Bu hadis-i şerifte aşağıdakilerden hangisine dikkat çekilmiş olabilir? A) Gusul

a) Namaz hh İslam dininde namaza büyük önem verilir. Akıl sağlığı yerinde ve ergenlik çağına gelmiş her Müslümana namaz kılmak

B) Sadaka

D) Namaz

C) Teyemmüm

E) Zekât

Hz. Peygamber bu sözüyle beş vakit namazın önemini belirtmiştir. Beş defa akarsuda yıkanan kişi nasıl ki kirlenmezse, beş vakit namaz kılan kişinin de günahının kalmayacağını bildirmiştir.

farzdır. hh Bir ayette şöyle buyrulmaktadır: "Muhakkak ki namaz müminler için vakitleri belirlenmiş bir farzdır." Hz. Peygamber de "Namaz dinin direğidir." diyerek namazın dindeki önemini açıklamıştır. hh İnsan namaz kılarak yaratıcısını hatırlamış ve ona şükretmiş

hh Namaz birlikte yaşama ve dayanışma bilinci geliştirir. hh Namaz, insanın maddi ve manevi yönden temizlenmesini sağlar. hh Namaz insanlara zamanı en verimli şekilde kullanmayı öğretir.

olur. hh Namaz insanın duygu dünyasını zenginleştirir.

Beş Vakit Namazın Günlük Dağılımı (Rekat) Sabah

Öğle

İkindi

Akşam

Yatsı

hh Namaz kişiye ahlaki açıdan olgunluk kazandırır.

İlk sünnet

2

4

4

–

4

Farz

2

4

4

3

4

Son sünnet

–

2

–

2

2

Vitr

–

–

–

–

3

Toplam

4

10

8

5

13

hh Namaz insanı kötülüklerden uzaklaştırır.

“ ...Namaz kıl. Muhakkak ki; namaz hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar. Allah'ı anmak elbette (ibadetlerin) en büyüğüdür. Allah yaptıklarınızı bilir." (Ankebût suresi, 45. ayet)

Namazın Dışındaki Farzlar hh Hadesten taharet (Abdest almak ve gerektiği hallerde gusül yapmak) hh Necasetten taharet (Elbisenin temiz olması) hh Setr-i avret (Giyinik olmak)


7

İBADET / İslam'da İbadetler hh İstikbal-i kıble (Kıbleye yönelmek) hh Vakit (Namaz vaktinin gelmiş olması) hh Niyet (Kılınacak namaza niyet etmek)

Örnek 6: İslam kültüründe temizlik bir bütün olarak değerlendirilmiş; hem genel anlamdaki hem de ibadet amaçlı temizlik birbirini tamamlayacak şekilde ele alınmıştır. Bu çerçevede İslam âlimleri temizliği; maddi temizlik, hükmi temizlik ve manevi temizlik olarak üç kısma ayırmışlardır. Maddi temizlikle beden, elbise ve çevre temizliği; hükmi temizlikle ibadetlere hazırlık amacıyla gerçekleştirilen temizliği; manevi temizlikle de gıybet, yalan, kibir ve gösteriş gibi kötü davranışlardan sakınmayı ifade etmişlerdir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin maddi temizlik yönü daha belirgindir? A) Abdest

B) Gusül

C) Necasetten taharet

D) Alçak gönüllülük

E) Teyemmüm

Necasetten taharet namazın dışındaki farzlardan biridir. Namaz kılınacak yerin, elbisenin, bedenin temiz olması gerekmektedir.

Namaz, İslam dininde emredilen temel ibadetlerden birisidir.

hh Cuma namazı, cuma günü öğle vaktinde, camilerde cemaatle kılınır. Dört rekât ilk sünnet, iki rekât farz ve dört rekat son sünnet olmak üzere on rekât olan farz bir namazdır. Cuma namazı toplumsal kaynaşma, birlik ve bütünlük açısından önemlidir.

hh Ramazan ve Kurban Bayramları'nda ikişer rekât bayram namazı kılınır. Bayram namazı, bayramın birinci günü güneş doğduktan kırk beş dakika sonra camilerde cemaatle kılınır. Bayram namazı kılmak vaciptir. hh Ramazan ayı boyunca her gece yatsı namazından sonra teravih namazı kılmak sünnettir. Bu namaz genellikle yirmi

Namazın İçindeki Farzlar hh Başlama tekbiri (Namaza "Allah-u Ekber" diyerek başlamak) hh Kıyam (Namazda gereken yerlerde ayakta durmak) hh Kıraat (Kur'an'dan ayetler okumak) hh Rükû (Secdeye varmadan önce elleri dizlere koyup yere pa-

rekât olarak, iki ya da dört rekâtta bir selam verilerek kılınır. Teravih namazı tek başına da cemaatle de kılınabilir. hh Cenaze namazı, ölen Müslümanlara dua etmek amacıyla kılınır. Bu namazın rükü ve secdesi yoktur. Ayakta ve cemaatle kılınır. Cenaze namazı farz-ı kifâyedir. Yani ölen kişinin namazını bir grup Müslümanın kılmasıyla diğerlerinin üzerinden yükümlülük kalkar.

ralel biçimde eğilmek) hh Secde (Dizleri, elleri, alnı ve burnu yere koyup kapanmak) hh Kade-i ahire (Namaz sonunda Tahiyyat duasını okuyacak ka-

Öğretmen Sorusu

dar oturmak)

b) Oruç hh Oruç, akıl sahibi ve ergenlik çağına gelmiş sağlıklı Müslümanların yerine getirmekle yükümlü olduğu bir ibadettir.

Namaz hangi koşulda bozulur?

Namazın fazlarından biri bilerek terk edildiğinde

8



“ Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz." (Bakara suresi, 183. ayet)

hh Orucun bireysel ve toplumsal birçok faydası vardır. Oruç, insanın güçlenmesini, disiplinli bir yaşam alışkanlığı kazanmasını ve sabırlı olmasını sağlar. hh Oruç tutan insanlar açlık ve susuzluğun ne olduğunu anladıkları için yoksulların yaşadığı güçlüklerin farkına varırlar. hh Ramazan ayında kurulan iftar ve sahur sofraları, kılınan tera-

hh Oruç, ramazan ayı boyunca ibadet niyetiyle tan yerinin ağar-

vih namazları ve mukabele gibi dini uygulamalar, toplumdaki

masından güneşin batışına kadar geçen süre içinde yemek,

bireyleri birbirine yaklaştırır. Böylece toplumda yardımlaşma

içmek ve cinsel ilişkiden uzak durmak suretiyle gerçekleştirilir.

ve dayanışma ortamı oluşur.

hh Bilerek bir şey yiyip içmek ve ilaç almak orucu bozar. Kişi unutarak bir şey yiyip içmişse orucu bozulmaz.

Örnek 7: İnsanlar birbirlerine sevgi ile bakıyorlar. Zenginler zengin-

hh Sağlık durumu elverişli olmayanlar, yolculuğa çıkanlar, hamile ve yeni doğum yapmış bebekli kadınlar oruç tutup tutmama konusunda serbest bırakılmışlardır. Ayrıca bayanlar özel durumlarda oruç tutmakla sorumlu tutulmamıştır. Bütün bu kimseler oruç tutabilecek duruma geldiklerinde tutamadıkları gün sayısınca oruç tutarlar. Buna kaza orucu denir. hh Sürekli sağlık sorunu ve yaşlılık gibi nedenlerle oruç tutamayanlar gün sayısınca fidye verirler. Fidye, bir yoksulun bir günlük yiyecek ihtiyacını karşılayacak miktardaki paradır. hh Müslümanların önem verdiği oruçlardan biri de muharrem orucudur. Peygamberimiz, muharrem ayını "Allah'ın ayı" olarak nitelendirerek ramazandan sonraki en faziletli orucun bu

liklerinden soyunuyor, yoksulların yoksulluğu kayboluyor. En çok kıymet verdiğimiz şeyleri başkaları ile paylaşmaktan haz duyuyoruz. Kapımız herkese açık, derdimizi ve sevincimizi paylaşıyoruz. sabır bizi coşturyor, kalbin ırmakları dolu dizgin. Merhamet sağanak gibi boşalıyor. İçimizde kurulan kürsü bizi hesaba çekiyor. derken ben benlikten sıyrılıyor. Bu parçada aşağıdakilerden hangisi betimlenmektedir? A) Kurban D) Hac

B) Bayram

C) Sadaka

E) Ramazan

Verilen parçada ramazanla birlikte zenginlerle fakirler arasında bir farklılık kalmadığı, sabır, paylaşma ve merhametin öne çıktığı vurgulanmaktadır.

ayda tutulduğunu ifade etmiştir. hh Müslümanlar bu ayda oruç tutmaya, aşure pişirip dağıtmaya özen gösterirler. hh Alevi - Bektaşi geleneğinde de muharrem ayının özel bir yeri vardır. Alevi - Bektaşiler muharrem ayının ilk on iki gününü oruçlu olarak geçirirler. hh Bu günlerde Kerbela'da Hz. Hüseyin'in (a.s) ve evladının susuz bırakılmış olmasından dolayı su içmez, eğlence yapmaz ve kurban kesmezler.

hh Oruç, yıl boyunca sürekli çalışan sindirim sistemini dinlendirdiğinden insanların sağlıklı olmasına katkı sağlar. hh Ramazan ayında zengin Müslümanlar vacip olan fıtır sadakası (fitre) vererek toplumsal dayanışmaya katkıda bulunurlar. Fitre ailedeki kişi sayısı kadar verilir. Bayram namazından önce verilmesi gereken fitrenin miktarı bir kişinin bir günlük yiyecek ihtiyacı kadar gıda ya da onun karşılığı paradır.


9


c) Zekât hh Zekât zengin Müslümanların yılda bir kez malının veya parasının belli bir miktarını Allah (c.c) rızası için ihtiyaç sahiplerine vermesidir. Bir kimsenin dinen zengin sayılabilmesi için nisap miktarı mala sahip olması gerekir. Zekât verilecek malın veya paranın bir yıl süreyle sahibinin elinde bulunması gerekir.

“Namazı kılın, zekâtı verin. Peygambere itaat edin ki merhamet göresiniz" (Nûr suresi, 56. ayet)

hh Kişi bakmakla yükümlü olduğu eşine, babasına, dedesine, annesine, ninesine, oğluna, kızına ve torunlarına zekât veremez.

hh Zekâtın bireysel ve toplumsal pek çok faydası vardır. Zekât veren kimseler yoksulların ve muhtaçların ihtiyaçlarını karşılamış olurlar. Allah'ın emrini yerine getirmenin huzurunu ve mutluluğunu duyarlar. Ayrıca zekât, zengin ile fakir arasında sevgi ve saygıyı artttırır. Toplumsal yardımlaşma ve dayanışmayı geliştirir.

Örnek 8: "Zekâtlar sadece fakirlere, düşkünlere, zekât toplayan görevlilere, kalpleri İslam'a ısındırılacak olanlara, esirlik ve kölelikten kurtulmak isteyenlere, borçlulara, Allah yoluna ve bir de muhtaç kalmış yolcu ve gariplere mahsustur. Allah tarafından kesin olarak böyle farz buyuruldu..."

hh Zekât; altın, gümüş,para,büyük ve küçükbaş hayvan, toprak ürünleri gibi mallardan verilir. Altın, gümüş, para, küçükbaş hayvanların zekâtı kırkta bir oranındadır. Büyükbaş hayvanların otuzda biri için bir koyun ya da keçi zekât olarak verilir. Toprak ürünlerinin zekâtı ise onda birdir.

(Tevbe suresi, 60. ayet)

hh Zekat veren kimseler yoksulların onurunu zedelememeye özen göstermelidirler. Kaba ve kırıcı davranışlardan kaçınmalıdırlar.

Verilen ayette aşağıdakilerden hangisi belirtilmiştir? A) Zekâtın hangi mallardan verileceği B) Zekâtı kimlerin vereceği C) Zekâtın kimlere verileceği

“ Mallarını Allah yolunda harcayıp da arkasından başa kakmayan, fakirlerin gönlünü kırmayan kimseler var ya, onların Allah katında has mükafatları vardır..." (Bakara suresi, 45. ayet)

Zekat; hh Yoksullara

D) Zekât verilirken nelere dikkat edileceği E) Zekâtın hangi oranda verileceği Verilen ayette zekatın fakirlere, düşkünlere, zekat memmurlarına, esirlere vb. kişilere verilebileceği belirtilmektedir.

d) Hac

hh Borçlulara

hh Hac, belirli zamanlarda Kâbe'yi ve etrafındaki kutsal yerleri usulüne uygun olarak ziyaret etmek, buralarda yapılması gereken dini görevleri yerine getirmektir.

hh Allah yolunda olanlara

Haccın farzı üçtür:

hh Düşkünlere

hh Yolda kalmış yolculara hh Özgürlüğünü yitirmiş olanlara

Öğretmen Sorusu

hh Kalbi İslama ısındırmak isteyenlere verilir.

1. İhram

2. Kâbeyi tavaf

3. Arafat'ta vakfe

Kişinin bakmakla yükümlü olduğu kişilere zekat verememesinin temel nedeni nedir?

Kişinin bakmakla yükümlü olduğu kişilere miras düşmesi, kendisine dolaylı olarak menfaat sağlaması.

10


İBADET / İslam'da İbadetler hh Hac ibadeti, Kurban Bayramı arifesi ile bayramın ilk üç gününde yerine getirilir. Hac ibadeti; hh İnsana zorluklara karşı sabretme alışkanlığı kazandırır. hh Farklı ırk, dil ve kültürden gelen insanların aynı amaç için bir araya toplanmış olmaları kardeşlik duygularını artırır. hh Hacdan sonraki yaşamda davranışların düzelmesine katkı sağlar.

“ Bir kimse hac ibadetini yapar, bu sırada kötü söz söylemezse ve günah işlemekten sakınırsa geçmiş günahları bağışlanır. Annesinden yeni doğmuş gibi günahsız olarak evine döner." (Hadis-i Şerif) hh Hac ibadeti, hacı adaylarında tüm insanların eşit olduğu bilincini geliştirir. Çünkü hacda zengin, fakir, beyaz, siyah, kadın,erkek herkes aynı tür giysiler içinde ve yan yana ibadet eder.

Hacda Kâbe tavaf edilir.

e) Kurban hh Kurban, Allah'a yaklaşmak ve onun hoşnutluğunu kazanmak amacıyla belli bir zamanda, nitelikleri belirli bir hayvanı usulüne uygun olarak kesmektir. Akıllı, ergenlik çağına gelmiş ve zekât verebilecek seviyede zengin olan Müslümanlar, kurban kesmekle yükümlüdürler.

Örnek 9: Hac ibadeti sırasında gerçekleştirilen bazı uygulamaların derin sembolik çağrışımları vardır. Örneğin Arafat Tepesi'ndeki vakfe, ahirette herkesin bir araya toplanacağı mahşer gününün bir provası gibidir. Benzer şekilde, ihrama girmek için giyilen ve iki parça basit beyaz kumaştan oluşan kıyafet, farklı dil ve kültürlere sahip insanların Yüce Allah'ın huzurunda eşitlenmesini sembolize eder. Bu parçadan, hacla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

“ Şimdi sen Rabb'ine kulluk et ve kurban kes." (Kevser suresi, 2. ayet)

hh Kurban yalnızca Allah'a yakınlaşmak, onun rızasını kazanmak için kesilir. Kurban kesen kişi, Yüce Allah'a olan sevgi ve bağlılığını göstermiş olur.

A) Kardeşlik düşüncesini kuvvetlendirir. B) Ortak bir bilinç düzeyi oluşturulur. C) İbadetlerin hepsinden motifler taşır. D) Irk ve renk ayrımcılığını ortadan kaldırır.

“ Onların ne etleri ne de kanları Allah'a ulaşır; fakat ona sadece sizin takvanız ulaşır..." (Hac suresi, 37. ayet)

E) Dini aidiyet duygusunu pekiştirir. Verilen parçada vakfenin, ihramın sembolize ettiği mahşer ve eşitlikten söz edilmektedir. Haccın faydalarını belirtildiği parçada, haccın ibadetlerin hepsinden motifler taşıdığından söz edilmemektedir.

hh Kurban ibadeti İslam'dan önceki toplumlarda da vardır.


11


“ Biz, her ümmete (kurban kesmeye uygun) hayvan cinsinden kendilerine rızık olarak verdiklerimiz üzerine Allah'ın adını ansınlar diye kurban kesmeyi gerekli kıldık." (Hac suresi, 34. ayet)

3. Salih Amel hh Allah'ın hoşnutluğunu kazanmak amacıyla yapılan her güzel iş ve davranışa salih amel denir. Salih amel hiç kimseden karşılık beklemeksizin sadece Allah rızası için yapılır. Ayrıca insanlara güleryüz göstermek, ihtiyacı olan hastaya kan vermek, selam vermek ve ailesini geçindirmek için çalışmak da

hh İslam'da kurban ibadetinin tarihçesi Hz. İbrahim zamanına kadar uzanır. Buna göre Hz. İbrahim, rüyasında oğlu İsmail'i kurban ettiğini görür. Bu durumu oğluna anlatır. Oğlu da ona, "... Babacığım! Emrolunduğun şeyi yap. İnşallah beni sabre-

salih ameldir. hh Yüce Allah, insanları salih amel işlemeye, iyilik yapmaya ve güzel davranışlarda bulunmaya yönlendirmektedir.

denlerden bulursun..."(Sâffât suresi, 102. ayet) şeklinde cevap verir. Hz. İbrahim, oğlunu kurban etmek üzereyken Cebrail ona kurbanlık bir hayvan getirir ve bunu kesmesini söyler. hh Kurban ibadeti Müslümanlar arasındaki birlik, beraberlik ve yardımlaşmayı pekiştirir. Kurban bayramı sayesinde bir araya gelen dost, akraba, komşular arasında sevgi ve saygı artar. hh Kurban kesim işlemi, yetkililerce belirlenen yerlerde yapılmalıdır. Kurban edilecek hayvan "Bismillâhi Allahü Ekber." denilerek ve ehil kişilerce kesilmelidir. Kurbanlık hayvana eziyet edilmemelidir. Kesim işlemi bittikten sonra yerler temizlenmeli ve çevre kirletilmemelidir. hh Kurbanın eti genellikle üçe bölünür. Etin bir bölümü aile bireyleri için ayrılır, bir bölümü misafirlere ikram edilir, bir bölümü de fakirlere dağıtılır.

Örnek 10: İslamda kulluk, sadece bir takım ibadet ve dualardan ibaret değildir. Yüce Allah'a ve O'nun rızasına ulaşmak nihai amaç olarak belirlenmiş ve Müslümanın, tüm hayatını bu bilinçle kulluğa dönüştürmesi beklenmiştir. Bundan dolayı bir Müslümanın Allah'ın rızasını kazanmak amacıyla yaptığı her türlü güzel ve yararlı iş, bir tür ibadet kabul edilmiştir. Her şeyin temelinde Allah rızasını gözeten bu anlayış bir ayette şu şekilde ifade edilmiştir: "De ki: Şüphesiz benim namazım da, diğer ibadetlerim de, yaşamam da, ölümüm de âlemlerin Rabbi olan Allah içindir." Bu parçaya dayanarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Allah'ın hoşnutluğunu kazanma çabası, kulluğun özünü oluşturur. B) İslam'ın ortaya koyduğu dindarlıkta, birey topluma tabidir. C) İslam, dindarlığı hayatın bütününe yaymaya çalışır.

“ Biz büyükbaş hayvanları da sizin için Allah'ın (dininin) işaretlerinden (kurban) kıldık. Onlarda sizin için hayır vardır. Şu halde onlar, ayakları üzerine duruken üzerlerine Allah'ın ismini anınız (ve kurban ediniz)... Onlardan hem kendiniz yiyin hem de ihtiyacını gizleyen gizlemeyen fakirlere yedirin. İşte bu hayvanları biz, şükredesiniz diye sizin istifadenize verdik" (Hac suresi, 36. ayet)

12


D) Allah ibadetleri niyetlere göre değerlendirir. E) Kulluk Müslümanın tüm yaşamına yansımalıdır. Verilen parçada kulluğun sadece ibadet ve dualardan oluşmadığı, salih amellerin de bir kulluk olduğu belirtilmektedir. Parçada, dindarlığın topluma tabi olduğundan söz edilmemektedir.

İBADET

1.

Konu Testi - 1

Sadaka-i câriye; herkesin yararlanacağı hayır kurumları

yaptırmak veya bu kurumların yapımına katkıda bulunmaktır. Bu tür sadakaların sevapları kişi ölse de devam eder.

4.

Aşağıdakilerden hangisi doğrudan "sosyal yardımlaşmayı ve dayanışmayı" amaçlayan bir ibadettir? A) Namaz kılmak B) Dua etmek

Buna göre aşağıdakilerden hangisi "sadaka-i câriye"ye uygun bir örnektir?

C) Oruç tutmak D) Zekât vermek

A) Hastanede tedavi olan hastaları ziyaret etmek

E) Hacca gitmek

B) Bir yoksulun yiyecek ihtiyacını karşılamak C) Yolda kalmış birine yardım etmek D) Yılda bir kez malının zekatını vermek E) Yoksul ve düşkünlerin barınacağı huzurevleri yapmak

2.

I. Cuma, bayram ve cenaze namazlarının mutlaka cemaatle kılınması gerekir.

?

II. Oruç yalnızca bireysel yararı olan bir ibadettir.

Farz (rekat)

Sabah

?

Öğle İkindi

?

III. Hac ibadeti senede üç defa yapılmalıdır.

Akşam

?

Yatsı

?

IV. İbadetler bilinçli ve samimi bir şekilde yapılırsa insanı kötülüklerden uzaklaştırır.

Burada ibadetle ilgili verilen bilgilerden hangileri doğru değildir?

Yukarıda "?" olan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) 2

3.

5.

Namazlar

B)

2

C)

D) 2

4

2

4

4

4

4

4

4

4

3

4

4

4

3

3

3

3

4

4

4

4

4

İnanç ve ibadet birbirini destekleyen, tamamlayan iki olgudur. İbadetlerin temelinde inanç vardır. Yapılan ibadetler de inancı korur ve güçlendirir. Kişinin inançları doğrultusunda daha duyarlı ve bilinçli olmasına katkı sağlar, Müslümanların birlikteliğini güçlendirir.

Aşağıdaki ibadetlerden hangisi "farklı milletlere mensup Müslümanların aynı yerde toplanmasını, tanışıp kaynaşmasını" sağlar? A) Hac

B) Zekat

A) I ve II

E)

C) Dua

D) Oruç E) Namaz

B) I ve III

D) II ve IV


6.

Abdest, belirli organları usulüne uygun olarak yıkamak niteliğinde bir ibadettir. Abdestsiz olarak namaz kılınamayacağı gibi Kabe de tavaf edilemez.

Aşağıdakilerden hangisi abdestin farzlarından biri değildir? A) Ağzı ve burnu yıkamak B) Yüzü yıkamak C) Başı mesh etmek D) Ayakları yıkamak E) Kolları yıkamak YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

13

İBADET

Konu Testi - 1

7.

Oruç, tan yerinin ağarmasından gün batımına kadar yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak durmadır. Ramazan ayında tutulan oruç her Müslümana farzdır. Orucun bireysel ve toplumsal birçok faydası bulunmaktadır.

Aşağıdakilerden hangisi orucun faydalarından biri değildir? A) Yardımlaşma duygusunu geliştirmesi

10. İbadetlerin

yerine getirilmesinde temel ilkelerden biri de sadece Allah'ın hoşnutluğunu kazanmak amacıyla yapılmasıdır. Allah'a içten bağlanmanın bir sonucu olarak kulRab ilişkisi insanı ahlâken ve vicdanen de ibadet sorumluluğuna götürür. Bu bakımdan ibadetin en yüksek derecesi, kulun, dünya ve ahirete ilişkin hiçbir beklentisi olmaksızın yalnızca kulluk amacıyla yaptığı ibadetlerdir.

B) İradeyi güçlendirmesi C) Nimetlerin kıymetini anlamaya yardımcı olması

Bu parçada ibadetlerin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) İnsanlar için faydaları

D) Sağlığı olumlu etkilemesi

B) Gösterişten uzak olarak yapılması

E) Ekonomiyi etkilemesi

C) Gücü yettiğince yapılması D) İnsanı kötülüklerden alıkoyması E) İstekli olarak yapılması

8.

"Onlar, kendi canları çekmesine rağmen yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler. Biz sizi Allah rızası için doyuruyoruz; sizden ne bir karşılık ne de bir teşekkür bekliyoruz (derler)." (İnsan suresi, 8. ayet)

A) Cesaret

B) Sabır

D) Heyecanlılık

9.

hangisi abdesti bozan durumlardan

biridir?

A) Yemek yemek B) Gezmek C) Uyumak

Verilen ayette vurgulanan ahlakî özellik aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

D) Yüzmek E) Konuşmak

C) Diğergâmlık E) Barışseverlik

Kur'an'da "İman edip salih ameller işleyenlere gelince, halkın en hayırlısı da onlardır." buyrularak güzel davranışlarda bulunanlar övülür. Bütün bunlardan anlaşılmaktadır ki; namaz kılmaktan insanlara iyilik etmeye, güzel söz söylemeye; okul, hastane, sağlık ocağı, cami ve çeşme yaptırmaya kadar her güzel iş İslam dininde ibadet olarak değerlendirilmektedir.

12. Su ile abdest alma imkanı bulunmayan yerde temiz toprak

veya toprak cinsinden bir şeyle alınan abdeste teyemmüm denir.

Aşağıda verilenlerden hangisi teyemmümle ilgili doğru bir bilgi değildir? A) İslam dininin sağladığı bir kolaylıktır.


B) Abdestle yapılan tüm ibadetler teyemmümle de yapılır.

A) Kişinin kendine ve topluma faydalı olmak amacıyla yaptığı güzel işler ibadet olarak kabul edilir.

D) Sadece suyun bulunması teyemmümü bozar.

C) Suyun bulunmadığı durumlarda yapılır. E) Hem abdest hem de boy abdesti yerine geçici olarak

B) İbadet, Allah'ın sevgisini ve rızasını kazanmak amacıyla yapılır.

yapılır.

C) İslam'a göre sadece Allah'a ibadet edilir. D) İbadet gösterişten uzak olmalıdır. E) İbadetler mal ya da bedenle yapılır. 2. B

3. A

4. D

5. C

6. A

7. E

8. C

9. A

10. B

11. C

12. D


1. E

14

Cevaplar

11. Aşağıdakilerden

İBADET

1.

İslamın beş temel şartından biri zekâttır. Zengin Müslümanların mal veya paralarının belirli bir bölümünü yılda bir kez ihtiyaç sahiplerine vermelerine zekât denir. Akıllı, ergenlik çağına girmiş ve zengin Müslümanların zekât vermesi farzdır. Dinimizde bazı kişilere zekât verilmesi yasaklanmıştır.

Konu Testi - 2

4.

Oruç insanın iradesini güçlendirir. Ona zorluklar karşısında sabırlı ve dirençli olmayı öğretir. Bu ibadet insana açlığın, susuzluğun, yoksulluğun ne kadar zor olduğunu kavratır. Böylece kişilerde yoksullara yardım etme bilincinin gelişmesini sağlar.

Aşağıdakilerden hangisine zekat verilemez?

Bu parçada oruç ibadetinin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Borçlulara

A) Bireysel ve toplumsal faydaları

B) Dedeye

B) Hangi zamanda gerçekleştirildiği

C) Yolda kalmış kişilere

C) Kimlerin bu ibadeti yapması gerektiği

D) Kız kardeşe

D) Mal ile yapılan bir ibadet olduğu

E) Fakirlere

E) Tüm semavi dinlerde görüldüğü

2.

Namaz tüm Müslümanlara farz olan bir ibadettir. Namazın içinde ve dışında uyulması gereken birtakım farzlar da bulunmaktadır.

Aşağıdakilerden hangisi namazın dışındaki farzlardan biri değildir?

5.

Zekât, zengin olan Müslümanların mallarının belli bir bölümünü her yıl ihtiyaç sahiplerine vermesine dayanan bir ibadettir. Kişi bakmakla yükümlü olduğu kişilere zekât veremez.

Buna göre kişi aşağıdakilerden hangisine zekât veremez?

B) Vakit

A) Kız kardeşine

B) Teyzesine

C) Secde etmek

C) Amcasına

D) Torununa

D) Abdest almak

A) Kıbleye dönmek

E) Erkek kardeşine

E) Namaz kılınacak yerin temiz olması

3.

İslam dinine göre ibadet sadece namaz kılmak, oruç tutmak, hacca gitmek ve kurban kesmekle sınırlı değildir. Bunların yanında anne ve babaya saygı göstermek, muhtaçlara yardım etmek, kimsesizleri korumak da ibadettir. Ayrıca dinimizde dürüst olmak, temizliğe önem vermek, okuyup ilim öğrenmek, hayvanları sevmek de ibadet olarak değerlendirilir. Bu parçaya göre "ibadet" için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Tüm dinlerde görüldüğü

6.

I. Su bulunsa bile her zaman teyemmüm yapılabilir.

II. İslam dinine göre ibadet sadece namaz, oruç, hac, zekâttır.

III. İbadetler kişiye dünya ve ahiret mutluluğu sağlar.

IV. İbadetin asıl amacı kulluk görevini yerine getirerek, Allah'a olan sevgi ve şükran duygularını ifade etmektir.

Burada verilen bilgilerden hangileri doğru değildir? A) I ve II D) II ve IV

B) I ve III


B) Belirli zamanlarda yerine getirildiği C) Tanrı ile iletişim kurma amacı olduğu D) Gösterişten uzak olarak gerçekleştirildiği E) Allah rızası için yapılan her türlü davranışı kapsadığı YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15

İBADET

7.

Konu Testi - 2

"Ramazan ayında ekonomik durumu iyi olmayan insanlara yapılan yardımlar" aşağıdakilerden hangisinin işleviyle benzerlik gösterir? A) Duanın

B) Zekâtın

C) Orucun

D) Haccın

8.

10. "Ramazan

ayı dışında oruç tutmak, umre yapmak, beş vakit namazın sünnetlerini kılmak, yemekten önce elleri yıkamak, diş temizliğine dikkat etmek" aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir? A) Farz

D) Müstehap

E) Namazın

Namaz dinimizde emredilen temel ibadetlerden biridir. Kutsal kitabımız Kur'an-ı Kerim'de namaz kılmayı emreden birçok ayet yer almıştır. Örneğin bunlardan birinde "Allah'a saygı ve bağlılık içinde namaz kılın." buyrulmuştur. Hz. Muhammed (s.a.v) de bir hadisinde "Namaz dinin direğidir." buyurmuştur. Namazlar günlük, haftalık, aylık ve yıllık olmak üzere gruplanabilir.

C) Sünnet E) Nafile

11. İslam'da emredilen temel ibadetlerden biri namazdır. Na-

maz kılabilmenin öncelikli şartı abdest almaktır. Namaz kılınacak yerin temiz olması ibadetin temel şartlarından biridir.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi dile getirilmektedir? A) İbadetlerin niçin yapılması gerektiği

Buna göre namaz ibadetiyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?

B) Vacip

B) İbadetin şükür amacıyla yerine getirildiği C) İbadetin zamana bağlı olduğu

A) Namazların her rekâtında mutlaka Fatiha suresi okunur.

D) İbadetin riyadan uzak olmasının önemi

B) Sabah namazının farzı iki, sünneti iki rekâttır.

E) İbadet - temizlik ilişkisi

C) Genel olarak bütün namazların kılınışı birbirine benzer. D) Cuma namazı haftalık olarak kılınan bir namazdır. E) Bayram namazları cemaatle kılınabileceği gibi evde tek başına da kılınabilir.

12.

I. "Avlularınızı ve boş alanlarınızı temiz tutun." (Hadis)

II. "Yolları ve (insanların oturacakları) gölgelikleri kirletmeyiniz." (Hadis)

Bu iki hadisle Peygamber Efendimiz insanlara aşağıdakilerden hangisini öğütlemektedir?

9.

I. Abdesti bozan her şey teyemmümü de bozar.

II. Bayram namazlarını kılmak farzdır.

III. Namaz kılabilmek için abdest almanın yanında, elbiselerin de temiz olması şarttır.

IV. İslam'a göre hac Ramazan Bayramı'nda gerçekleştirilir.

B) İbadetlerin beden ve ruh temizliği ile gerçekleştirilmesi gerektiğini

Burada verilen bilgilerden hangileri doğru değildir?

C) İbadetlerin her zaman yapılmasını

A) I ve II

D) İbadetlerin ihlasla, samimiyetle yerine getirilmesini

3. E

4. A

5. D

6. A

7. B

8. E

9. D

10. C

11. E

12. A


2. C

16

E) Günahlardan arınmanın ibadetle gerçekleşmesi gerektiğini

E) III ve IV

1. B

D) II ve IV

C) II ve III

Cevaplar

B) I ve III

A) Çevrenin ve toplumsal mekanların temiz tutulmasını

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ İBADET İslam'da İbadetlerde İlkeler ve İbadetlerin Faydaları - Tövbe ve Bağışlama

hhİSLAM'DA İBADETLERDE İLKELER VE

İBADETLERİN FAYDALARI

FÖY NO

04

hh Kişi özgür iradeyle, bilinçli bir şekilde Allah'a ibadet etmeye karar vermelidir. Dinimiz insanlara hem inanç hem de ibadet konusunda zorlama yapılmasını yasaklamıştır.

1. İbadetlerle İlgili Temel İlkeler a) İsteklilik ve Samimiyet hh İnsan iradesi sayesinde doğru olanı seçer ve seçimi doğrultusunda davranışlarına yön verir. İsteyerek yapılan davranışların başında ibadetler gelir. İbadet isteksiz yapıldığında onun verdiği huzur hissedilemez.

“Dinde zorlama yoktur. Artık doğrulukla eğrilik birbirinden ayrılmıştır..." (Bakara suresi, 256. ayet) “O hâlde resulüm, öğüt ver. Çünkü sen ancak öğüt vericisin, onların üzerinde bir zorba değilsin." (Gaşiye suresi, 21 ve 22. ayetler)

hh İbadet eden kişi, Allah'ın emirlerini yerine getirmiş ve verdiği nimetlerden dolayı ona şükretmiş olur. hh İbadetlerde samimi, içten ve ihlaslı olamak gerekir. Her Müs-

“ ... Allah'a (azabından) korkarak ve (rahmetini) umarak dua edin. Muhakkak ki iyilik edenlere Allah'ın rahmeti çok yakındır." (Â'raf suresi, 56. ayet)

hh İbadet eden kişi, Allah'ın emirlerini yerine getirmiş ve verdiği nimetlerden dolayı ona şükretmiş olur. İbadetini samimi duygularla yapan kişi amacına ulaşır. Gösteriş amacıyla ve isteksiz bir şekilde yapılan ibadetler Kur'an'da kınanmıştır.

“Munafıklar Allah'ı aldatmaya çalışırlar. Allah da onların hilelerini ve oyunlarını bozar. Namaza kalktıkları zaman, isteksizce kalkarlar. İnsanlara gösteriş yaparlar ve Allah'ı çok az anarlar."

lüman ibadetlerini bilinçli bir şekilde ve severek yerine getirmelidir.

“Onlar ki namazlarında huşu içindedirler" (Mü'minûn suresi, 2. ayet) “ Biz sana kitabı gerçeğin ta kendisi olarak indirdik. O hâlde sen de ihlâsla yalnız Allah'a ibadet et." (Zümer suresi, 2. ayet) “Sizden biriniz Allah'a kulluktaki samimiyetini güzelleştirirse yaptığı her iyilik onun için on katından yedi yüz katına kadar çoğaltarak yazılır." (Hadis-i Şerif)

(Nisâ suresi, 142. ayet)


1

İBADET / İslam'da İbadetlerde İlkeler ve İbadetlerin Faydaları

Örnek 1:

Örnek 2:

İbadetler, gereğine inanarak ve isteyerek yapılmalıdır. İba-

Hz. Muhammed bir hadis-i şerifinde, Allah'ı sanki görüyormuşçasına ibadet etmenin önemine vurgu yapmış ve "Her ne kadar sen Allah'ı görmüyor olsan da Allah seni görüyor." demiştir.

detlerde gönüllülük esastır. Bu da ancak istekli olma ve samimiyetle gerçekleştirilebilir. Aşağıdaki ayetlerden hangisinde ibadetlerde samimiyetin olmaması kınanmaktadır? A) "Mallarında, muhtaç ve yoksullar için bir hak vardır."

(Zâriyat suresi, 19. ayet)

B) "--- Yazıklar olsun o namaz kılanlara ki, onlar namazlarını ciddiye almazlar. Onlar gösteriş yapanlardır; hayra da mâni olurlar.

Bu metinde Hz. Muhammed aşağıdakilerden hangisine dikkat çekmiştir? A) Tevekkül

B) İnayet

D) Tavazu

C) İtaat E) İhsan

Kişinin, Allah'ı görüyor gibi ibadet etmesine ihsan adı verilmektedir.

(Mâun suresi, 1-7 ayetler)

C) "Onlar, büyük günahlardan ve hayasızlıktan kaçınırlar; kızdıkları zaman da kusurları bağışlarlar."

(Şûra suresi, 37. ayet)

D) "Kim sabreder ve affederse şüphesiz bu hareketi, yapılmaya değer işlerdendir."

(Şûra suresi, 43. ayet)

E) "İman edip yararlı iş yapanlara gelince onlar da cennetliktirler. Onlar orada devamlı kalırlar."

b) Gösterişten Uzak Olmak hh İbadetler, sadece Allah'ın rızasını, hoşnutluğunu kazanmak için yapılır ve karşılığı da sadece ondan beklenir. Kur'an-ı Kerim'de bu konuda şöyle buyrulur: "Bana, din ve ibadetimi yalnız Allah'a has kılarak gönülden kulluk etmem emredildi."


Mâûn suresinde namazı ciddiye almayanlar, gösteriş yapanlar, hayra mani olanlar kınanmıştır.

hh Peygamberimiz "...İhsan nedir?" sorusuna şu cevabı vermiştir: "İhsan, sanki Allah'ı görüyormuşsun gibi ibadet etmendir. Çünkü sen onu görmüyorsan da o seni görüyor."

hh İbadetler isteyerek, severek ve içtenlikle yapılmalıdır. İbadet sırasında abartılı davranışlardan, aşırı şekilcilikten kaçınmak gerekir.

“ ... Ey iman edenler! Amellerinizi sırf Allah rızası için yapınız. Çünkü Allah sırf kendisi için yapılan ameli (ibadeti) kabul eder " (Hadis-i Şerif)

hh İbadetin gösteriş amaçlı veya herhangi bir çıkar elde etmek için yapılması, dinimizce çirkin bir davranış olarak görülür. Ayrıca ibadetlere gösterişin yani riyanın karışması, onun manevi değerini azaltır.

“ ... Allah sizin dış görünüşlerinize ve mallarınıza bakmaz. Ancak kalplerinize ve amellerinize bakar." (Hadis-i Şerif)

2



“Yazıklar olsun o namaz kılanlara ki onlar namazlarını ciddiye almazlar. Onlar (namazlarıyla) gösteriş yaparlar."

“De ki: Benim namazın, ibadetlerim, hayatım ve ölümüm kesinlikle hep o âlemlerin Rabb'i olan Allah içindir. (En'âm suresi, 162. ayet)

(Mâûn suresi, 4-6. ayetler) “Allah'a ve ahiret gününe inanmadıkları hâlde mallarını, insanlara gösteriş için sarf edenler de (ahirette azaba düçar olurlar) ..." (Nisâ suresi, 38. ayet) “Ameller ancak niyetlere göredir. Herkesin ancak niyetine göre amelinin karşılığı vardır." (Hadis-i Şerif)

Örnek 4: İnsan yaratılış amacı, Yüce Allah'ı tanımak, ona ibadet etmek ve onu devamlı hatırlamaktır. Namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek, Kur'an-ı Kerim okumak, dua etmek, sadaka vermek ibadetlerden bazılarıdır. Bunun

Örnek 3:

yanında Allah rızası için yaptığımız her türlü iyi ve güzel davranış da ibadet sayılır. Örneğin; ilim öğrenmek, insanlı-

Allah huzurunda samimiyet (ihlaslı olmak), dünyevi çıkar ve

ğa hizmet etmek, iyiliği yayıp kötülüğe engel olmak, fakir ve

amaçlarla niyeti gölgelememek; ibadetleri yalandan ve gös-

muhtaca yardımcı olmak bu davranışlardandır..

terişten uzak bir biçimde, yalnız Allah için yerine getirmektir.

Bu parçaya dayanılarak ibadetlerle ilgili aşağıdakiler-

Allah, peygamberinin şahsında bütün insanlara, "... O hâlde

den hangisi söylenebilir?

sen de dini Allah'a has kılarak (İhlas ile) kulluk et. Dikkat et, halis din yalnız Allah'ındır..." (Zümer suresi, 2-3 ayetler) buyurmaktadır. Bu ayeti kendisine ilke edine kişiden aşağıdakilerden hangisi beklenmez?

A) Az da olsa sürekli yapılmalıdır. B) İsteklilikle yerine getirilmelidir. C) Allah'ın hoşnutluğunu kazanma amacı gözetilmelidir. D) Kolay olan seçilmelidir. E) Mal ile yapılanlara öncelik verilmelidir.

A) Zekatını gizlice vermesi B) Orucun sevabını yalnızca Allah'tan beklemesi C) Sadakayı gerçek ihtiyaç sahiplerine vermesi

Her türlü ibadet Allah'ın rızasını kazanmak için yapılır. İbadetin amacı Allah'ın hoşnutluğunu kazanmaktır.

D) Toplumda saygınlık kazanmak için namaz kılması E) Hacda günahlarına bir daha işlememek üzere tövbe etmesi Namaz, Allah'ın rızasını kazanmak için kılınır. Toplumda saygınlık kazanmak için kılınan namaz ihlası zedeler.

c) Kolaylık ve Güç Yetirebilirlik hh Yüce Allah (c.c) insanlara güç yetiremeyecekleri sorumlulukları yüklememiştir. Yüce Allah Zümer suresinde "Allah sizin

hh Gerek ibadetlerde gerek diğer davranışlarda Allah'ın rızasını ve hoşnutluğunu kazanmak amacıyla hareket etmek gerekir.

için kolaylık ister, zorluk istemez." diyerek dinin özünde bir zorluğun olmadığını bildirmiştir.


3


“...Din hususunda sizin üzerinize hiçbir zorluk yüklemedi..." (Hacc suresi, 78. ayet) “Kolaylaştırınız zorlaştırmayınız, sevdiriniz nefret ettirmeyiniz." (Hadis-i Şerif)

Örnek 5: "Rabb'imiz! Unutursak veya hataya düşersek bizi sorumlu

Hastalık durumunda namaz oturarak da kılınabilir.

tutma. Ey Rabb'imiz! Bizden öncekilere yüklediğin gibi bize de ağır bir yük yükleme..." (Bakara suresi, 286. ayet) Verilen ayette ibadetlerin hangi özelliği vurgulanmıştır? A) Gösterişten uzak olma

hh Yüce Allah (c.c) emretmiş olduğu ibadetlerde bazı özel durumlarda insanlara çeşitli kolaylıklar sağlamıştır. Örneğin; hasta olan kişiler ramazan oruçlarını erteleyebilir, iyileştikten sonra tutabilirler. Yine abdest almak için su bulunmayan durumlarda teyemmüm alınarak, namaz kılınabilir.

B) Süreklilik C) Kolaylık ve güç yetirebilirlik D) İsteklilik E) İhlas ve samimiyet Verilen ayette, unutarak veya hata yaptığımızda Rabb'imizden bizi sorumlu tutmaması niyaz edilmektedir. Bu durum ibadetlerde kolaylık ve güç yetirebilirlik ile ilglidir.

Örnek 6: Allah insanlara güç yetiremeyecekleri sorumluluklar yüklememiştir. Yalnızca yapabilecekleri ibadetleri emretmiştir. Bazı durumlarda ibadetleri yapmada insanlara çeşitli kolaylıklar sağlamıştır. Aşağıdakilerden hangisi İslam dininin sağladığı kolaylıklardan biri değildir?

hh İslamiyet insanlar için zorluk değil kolaylık ister.

A) Ayakta namaz kılamayacak durumda olanların namazı oturarak kılmaları B) Yolcu olanların dört rekatlık farzları iki rekat olarak kılması

“ ... Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez; fakat sizi tertemiz kılmak size (ihsan ettiği) nimetleri tamamlamak ister, umulur ki şükredersiniz." (Mâide suresi, 6. ayet) “Allah her sahsı gücünün yettiği ölçüde mükellef kılar. Onun kazandığı iyilik kendi yararına, kötülük de kendi zararınadır..." (Bakara suresi, 7. ayet)

4


C) Büyükbaş hayvanlara yedi kişinin hissedar olması D) Abdestte özür olduğu zaman sargı üzerine mesh edilmesi E) Ramazanda hasta olanların, oruçlarını sağlıklarına kavuşunca tutmaları

Büyükbaş hayvanlara yedi kişi hissedar olarak katılabilir. Burada bir kolaylık söz konusu değildir.


2. İslam'da İbadetlerin Faydaları

Örnek 7:

hh Bireysel olarak ibadetler kişinin yaratanı ile bağlarını sağlam-

İnsan, ibadet etmek suretiyle canlı ve cansız tüm varlıkları yoktan var eden Yüce Allah'ın sonsuz gücü karşısında acizliğini ifade etmektedir. Onun üstün gücü ve yüceliği karşısında saygıyla eğilmektedir. Kendisini ve tüm evreni yaratan Allah'ın gücüne sığınmaktadır. Her şeye gücü yeten Yüce Yaratıcı'ya sığınmak insana huzur, güç ve güven verir.

laştırır ve iç huzurunu güçlendirir. Çünkü ibadet eden insan Allah'ın emirlerini yerine getirmiş ve ona şükretmiş olur.

a) İbadetlerin Bireysel Faydaları hh İbadet insanların Allah (c.c) ile ilişkiye girmesine vesile olur.

“ ... Siz beni (ibadetlerle) anın ki ben de sizi anayım. Bana şükredin, sakın bana nankörlük etmeyin." (Bakara suresi, 152. ayet) “ Kulun Rabb'ine en yakın olduğu an, secdede olduğu andır." (Hadis-i Şerif)

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdaki ayetlerden hangisiyle ilişkilendirilebilir? A) "Sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcamadıkça iyiye eremezsiniz..." (Âl-i İmran suresi, 92 ayet) B) "...Muhakkak ki namaz, hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar..." (Ankebût suresi, 45. ayet) C) "... Din hususunda üzerinize hiçbir zorluk yüklemedi..."

hh İbadetle Allah'ın insanlara vermiş olduğu nimetlere karşı şükretmemiz gerektiğini anlarız.

“...Şükrederseniz elbette (nimetlerimi) arttırırım, eğer nankörlük ederseniz de azabım çok çetindir..." (İbrahim suresi, 7. ayet)

hh İbadetlerle Allah'a yakınlık artar. hh İnsanın iç dünyası Allah'a ibadetle huzur bulur.

“Onlar inanmışlar, kalpleri Allah'ı anmakla huzura kavuşmuştur. Dikkat edin kalpler ancak Allah'ı anmakla huzura kavuşur." (Ra'd suresi, 7. ayet) hh Allah (c.c) tarafından affedileceğini bilmek insanın umudunu canlı tutar ve güven duygusu uyandırır.

(Hacc suresi, 78. ayet)

D) "Müminler ancak Allah anıldığı zaman yürekleri titreyen, kendilerine Allah'ın ayetleri okunduğunda imanlarını artıran ve yalnız Rab'lerine dayanıp güvenen kimselerdir." (Enfâl suresi, 2. ayet) E) "Bilsin ki insan için, kendi çalışmasından başka bir şey yoktur." (Necm suresi, 39. ayet) Verilen parçada ibadetlerin bireysel faydasından söz edilmektedir. Her şeye gücü yeten Allah'a sığınmanın insana güven verdiği belirtilmektedir. D seçeneğindeki ayette bu durumdan söz edilmiştir.

“Allah'a güvenin, hiç kimse Allah kadar güvene layık olamaz." (Ahzab suresi, 3. ayet) hh Namaz kılarak hayatın sorun ve sıkıntılarından kurtulan insan, yalnızlık duygusuna kapılmaz, ümitsizliğe düşmez.

“Sen o mutlak galip ve engin merhamet sahibine güvenip dayan. O ki (gece namaza) kalktığın zaman seni görüyor. Secde edenler arasında dolaşmanı da (görüyor). Çünkü her şeyi işiten, her şeyi bilen odur." (Şuarâ suresi, 217-220. ayetler)


5

İBADET / İslam'da İbadetlerde İlkeler ve İbadetlerin Faydaları hh İbadetler ile kişi zamanını iyi planlar.

hh Diğer kişilere karşı sevgi, saygı ve bağlılığı kazandırır.

hh İbadetler sorumluluk bilincinin gelişmesine katkı sağlar.

b) İbadetlerin Toplumsal Faydaları İbadetler insana;

hh İbadetler insanları kötülüklerden alıkoyar. örneğin bilinçli bir şekilde namaz kılan insan kötülüklerden kaçınmaya önem verir. Kötü söz söylemez, adaletsizlik etmekten, başkalarını üzecek davranışlardan kaçınır.

hh Ahlaklı bir kişilik yapısı kazandırır. İbadetlerdeki Allah'a kulluk bilinci insanları; dürüst davranmaya, sözünde durmaya, başkalarının hakkını gözetmeye ve insani ilişkilerde güzel ahlaklı olmaya yöneltir.

Örnek 9:

hh Onu gurur ve kibirden uzaklaştırır.

"(Resulüm!) sana vahyedilen kitabı oku ve namazı kıl. Mu-

hh Alçakgönüllü ve hoşgörülü yapar.

hakkak ki namaz, hayasızlıktan ve kötülükten alıkoyar..."

hh Başkalarına zarar verici davranışlardan alıkoyar.

(Ankebût suresi, 45. ayet) Bu ayette ibadetlerin hangi özelliği vurgulanmıştır?

Örnek 8: Hz. Muhammed'in, kimin müflis (iflas eden) olduğunu sorması üzerine sahabeler, müflisin tüm parasını ve malını kaybeden kişi olduğunu söylediler. Bunun üzerine Hz. Muhammed, onlara şu şekilde bir açıklamada bulundu: "Benim ümmetimin müflisi şudur ki kıyamet günü namazla, oruçla, zekatla gelir ama şuna sövmüş, buna iftira atmış, şunun malını yemiş, bunun kanını dökmüştür... Sevapları ona buna dağıtılır. Eğer borçlarını ödeyemeden sevapları biterse bu durumda diğerlerinin günahları alınıp ona yüklenir."

A) İnsanı cimrilikten uzaklaştırması B) İnsanın Allah'a şükrünü artırması C) İnsanı günaha götüren arzulardan koruması D) Sosyal yardımlaşmayı teşvik etmesi E) İnsanın kendisini güvende hissetmesine katkı sağlaması Veriilen ayettte namazın insanı hayasızlıktan ve kötülükten alıkoyacağı belirtilmiştir. Namaz, insanı günaha götüren arzulardan korur.

Bu parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Dindarlık sadece ibadete indirgenemez. B) Emirler kadar yasaklar da önemlidir. C) Söz ve davranışlar birbirini tamamlamalıdır.

“Namaz kıl. Muhakkak ki namaz, hayâsızlıktan ve kötülükten alıkoyar. Allah'ı anmak elbette (ibadetlerin) en büyüğüdür ..." (Ankebût suresi, 45. ayet)

D) İbadet ve ahlak bir bütündür. E) İman olmadan ibadetlerin değeri yoktur. Veriilen hadiste, sadece ibadet etmenin insanı ahirette kurtaramayacağı kul hakkına girmeden, imanla hareket etmenin önemi belirtilmiştir. Bu hadiste iman olmadan ibadetlerin olmayacağından söz edilmemektedir.

hh Oruç tutan kimse de kötü söz söylemekten, kalp kırmaktan kaçınır. Yalan söylemekten ve hileden uzak durur. İbadetle kötülüklerin bir arada olamayacağını her zaman dikkate alır.

Öğretmen Sorusu

hh Sosyal dayanışmayı, birlik ve beraberlik duygusunu geliştirir.

Toplumsal Dayanışmayı artıran ve mal ile yapılan ibadetler nelerdir?

Zekat, kurban, sadaka, fitre.

6



“Oruç bir kalkandır (perdedir). Biriniz bir gün oruç tutacak olursa kötü söz sarf etmesin, bağırıp çağırmasın." (Hadis-i Şerif) “Kim yalan söylemeyi ya da yalanla iş görmeyi terk etmezse Allah'ın o kimsenin yemesini ve içmesini bırakmasına ihtiyacı yoktur." (Hadis-i Şerif)

Örnek 11: "Onlar, kendi canları çekmesine rağmen yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler. Biz sizi Allah rızası için doyuruyoruz; sizden ne bir karşılık ne de bir teşekkür bekliyoruz, (derler)." (İnsan suresi, 8-9. ayetler) "...Kendileri zaruret içinde bulunsalar bile onları kendilerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliğinden korunursa işte onlar kurtuluşa erenlerdir."

hh Her cuma namazında camilerde toplanan Müslümanlar birbirleriyle tanışır, görüşürler. Aynı durum Ramazan ve Kurban namazları için de geçerlidir.

(Haşr suresi, 9. ayet) Verilen ayetlerde aşağıdaki kişilik özelliklerinden hangisi övülmüştür? A) Sabırlı olma

B) Dürüstlük

D) Tövbekarlık

Örnek 10:

C) Diğerkâmlık

E) İhsan

Diğerkâmlık, başkalarının nefsini kendi nefsine tercih etmektir.

Namaz tek başına kılınabildiği gibi toplu hâlde de kılınabilir. İslam dininde namazların cemaatle kılınması tavsiye edilmiştir. Çünkü namaz kılmak için sık sık bir araya gelen insanlar, birbirleriyle görüşürler, taşınıp kaynaşırlar. Birbirlerinin sevinç ve üzüntülerini paylaşırlar. Bu parçada ibadetlerin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) İnsanı Allah'a yakınlaştırması B) İnsanı kötülüklerden alıkoyması

hh İslam dininde emredilen zekât, sadaka, fitre ve kurban gibi ibadetler doğrudan toplumsal faydalar içerir. Varlıklı bir müminin verdiği zekât vesilesi ile ihtiyaç sahibi bir fakir, maddi sıkıntıdan kurtulur ve bu durum insanlar arasında sevgi, saygı ve dostlukların gelişmesine sebep olur.

C) İnsanda iç huzuru oluşturması D) İnsanı toplumsal birlikteliğe teşvik etmesi E) İnsanda sorumluluk bilinci geliştirmesi Verilen parçada cemaatle kılınan namazın faydalarından söz edilmektedir. Cemaatle kılınan namaz toplumsal birlikteliğe katkı sağlar.

hh Toplumsal ilişkiler sabırlı, anlayışlı ve diğerkâm olmayı gerektirir. İnsanların başkalarıyla dayanışma içinde olması, barış içinde yaşaması toplumsal açıdan önemlidir.

“Zekât, İslam'ın köprüsüdür."

(Hadis-i Şerif)

“Ey iman edenler! Hiçbir alışverişin, hiçbir dostluğun ve hiçbir şefaatin olmadığı kıyamet günü gelmeden önce rızık olarak verdiklerimizden Allah yolunda harcayın ..." (Bakara suresi, 254. ayet)


7

İBADET / Tövbe ve Bağışlama

“Müminler birbirine merhamet etmekte, birbirlerini sevmekte ve birbirlerini korumakta bir vücudun organları gibidir. Vücudun herhangi bir organı hastalandığında bütün vücut bundan rahatsız olur. Aynı şekilde bir mümin de sıkıntı içinde bulunduğunda diğer müminler onun sıkıntısını, derdini ve üzüntüsünü paylaşırlar." (Hadis-i Şerif)

hhD. TÖVBE VE BAĞIŞLAMA 1. İnsan Hata Yapabilen Bir Varlıktır hh İnsan iyi ya da kötüyü kendi aklı ve iradesiyle seçer. Bazen hata yapabilir ve günah işleyebilir. hh Yapılan hata ve işlenen günahların iyiliklere ve güzelliklere dönüştürülmesi mümkündür. Günahtan kaçınmak ve Allah-u Teala'dan bağışlanma istemek güzel bir davranıştır. Hz. Peygamber, insanların hata yapabileceklerine işaret ederek şöyle buyurmuştur: "İnsanoğlunun her biri hata yapabilir. Ancak hata yapanların en hayırlısı tövbe edenlerdir."

"Asıl muhacir (hicret eden), hata ve günahlarını terk edendir." hh İbadetler insanı diğerkâm yapar. Diğerkâm kişinin kendisinin

(Hadis -i Şerif)

de ihtiyacı olan bir şeyi başka insanlarla paylaşması, gerektiğinde başkalarına yardım etmesidir.

hh İslam dininde hata yapan ve günah işleyen insana yaşamın son anına kadar tövbe etme imkanı sunulmuş ve iyi işler yapabilme fırsatı verilmiştir.

“Onlar, kendi canları çekmesine rağmen yemeği yoksula, yetime ve esire yedirdiler. Biz sizi Allah rızası için doyuruyoruz; sizden ne bir karşılık ne de bir teşekkür bekliyoruz (derler)." (İnsan suresi, 8-9. ayetler) “...Kendileri zaruret içinde bulunsalar bile onları kendilerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliğinden korunursa işte onlar kurtuluşa erenlerdir." (Haşr suresi, 9. ayet)

2. Tövbe Hatadan Dönme ve İyiye Yönelme Erdemidir hh Yapılan hata ve işlenen günahlardan pişmanlık duyarak Allah'tan bağışlanma dilemeye, iyiye yönelmeye tövbe denir.

hh Hata yapmak insana özgü bir davranış olduğu gibi hatasını anlayıp özür dilemek de insani bir özellik ve erdemdir. Önemli olan tövbe eden kimsenin samimi bir niyet ve kararlılıkla kötülüklerden dönüş yapması ve arkasından iyilik yaparak kendisini affettirmeye çalışmasıdır.

8


İBADET / Tövbe ve Bağışlama hh Allah Nisa Suresinde "Ancak tövbe edip davranışlarını dü-

“Rabb'ine hamt ederek tespihte bulun ve ondan bağışlanma dile. Çünkü o tövbeleri çok kabul edendir." (Nasr suresi, 3. ayet)

zeltenler, Allah'a (kitabına) sarılanlar, dinlerini (ibadetlerini)

“... Sizden kim bilmeyerek bir kötülük yapar, sonra ardından tövbe edip de kendisini ıslah ederse bilsin ki Allah çok bağışlayan, çok esirgeyendir." (En'âm suresi, 54. ayet)

mükafat verecektir." buyurarak tövbe edip iyiliğe yönelenlere

yalnız onun için yapanlar başkadır. İşte bunlar (gerçekte) müminlerle beraberdirler ve Allah (c.c) müminlere yakında büyük yaptıklarının karşılığının en güzel bir şekilde verileceğini bildirmektedir.

hh Tövbe eden kimse, bir yandan söz ve davranışlarıyla pişmanlığını gösterir, diğer yandan da tekrar hata yapmama konusunda içtenlikle karar vermiş olur.

Örnek 12: "Kim haksız davranışından sonra tövbe eder ve durumunu düzeltirse Allah onun tövbesini kabul eder. Allah çok bağışlayıcı ve esirgeyicidir." (Maide suresi, 39. ayet) Verilen ayete dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) İnsan çaba göstererek kötülüklerini iyiliklere dönüştürebilir. B) Allah tövbe edenlerin tövbelerini kabul eder.

Örnek 13: Sahabelerden biri bir gün Peygamber Efendimize "Nasuh tövbe nasıl olur?" diye sormuş, Peygamberimiz de şöyle cevap vermiştir: "Kul yapmış olduğu günaha öyle pişman olmalı ki, süt memeye nasıl geri dönmezse o da, o günaha bir daha geri dönmemelidir." Buna göre aşağıdakilerden hangisi tövbenin koşullarından biri değildir?

C) Allah insana kötülüklerden iyiliklere dönmeyi emreder.

A) Tövbe kabul olur diye günah işlemeye devam etmek

D) İnsan için hata yaptığında hatadan dönme imkânı vardır.

B) Günahın kötülüğünün farkında olmak

E) Tövbe ettikten sonra aynı hata tekrar edilebilir.

D) Günahtan dolayı üzülmek

C) Günah davranışı tekrar etmemek E) Allah'tan bağışlanma istemek

Verilen ayette Allah'ın bağışlayıcı olduğu, insanın da günahlarına tövbe edebileceği belirtilmiştir. Fakat tövbe bir pişmanlıktır ve aynı hataya dönülmemelidir.

Tövbe eden kişi, bir daha o günaha yaklaşmamalı ve yaptığından üzülerek pişman olmalıdır.

hh İnsan akıllı bir varlık olduğundan o kendisinin de hata yapa-

Öğretmen Sorusu

"Rabb'inizden bağışlanma dileyin, sonra da ona tövbe edin ki sizi belirlenmiş bir süreye ... kadar güzel bir şekilde yararlandırsın ..." (Hûd suresi, 3. ayet)

bileceğini fark eder, hatadan dönmenin erdemli bir davranış olduğunu kavrar. Yanlış bir davranışta bulunduğunda Yüce Allah'tan af diler, tövbe eder, bu konuda Hz. Peygamberi kendisine örnek alır.

Tövbenin şartları nelerdir?

İçinde bulunduğu günahı hemen terk etmek, işlediği günahtan dolayı pişmanlık duymak, bir daha günah işlememeye kesin karar vermek. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

9

İBADET / Tövbe ve Bağışlama

“Tövbe eden kişi hiç günah işlememiş gibi olur." (Hadis-i Şerif) “... Ben tövbe ve rahmet peygamberiyim."

(Hadis-i Şerif)

hh Hz. Peygamber "Allah'ım! Sen çok affedicisin, çok cömertsin, affetmeyi seversin, beni de affet." diyerek dua etmiştir.

hh Çok bağışlayıcı olan Allah, bağışlayan insanları sever. Bu konuda Şura suresinde şöyle buyrulmaktadır: "Kim affeder, haksızlık edenle arasını düzeltirse onun da mükafatı Allah'a aittir."

hh Hata ve kusurları örtmek, özür dileyen kimsenin özrünü kabul etmek, hatayı telafi edecek zaman ve imkan tanımak, hoşgörü ve şefkatle insanlar arasındaki kardeşliği pekiştirmeye

hh Hata yapan ve günah işleyen insan tövbe ederek yeni bir başlangıç yapar, geleceğe ümitle bakar ve kendini iyiliklere hazırlar. hh İyiliğe yönelme kararlılığında olan kimse tövbe ettikten sonra hak sahiplerinden helallik istemeli, kötülüklere düşmeme ve iyiliklere devam konusunda sabır göstermelidir.

3. Allah (c.c) Bağışlayıcıdır, Bağışlayanı Sever hh Allah hem tövbe eden kimseleri engin rahmetiyle affedip bağışlar hem de insanlardan birbirlerinin hatalarını bağışlamalarını isteyerek onlardan olgun ve hoşgörülü olmalarını ister. hh Allah'ın güzel isimlerinden bir kısmı; onun merhametli, tövbeleri kabul edici, bağışlayıcı ve günahları örtücü olmasıyla ilgi-

çalışmak insanlığın barış ve huzuru için en temel ortak değerlerdendir.

“Onlar büyük günahlardan ve hâyasızlıktan kaçınırlar; kızdıkları zaman da kusurları bağışlarlar." (Şûrâ suresi, 37. ayet) “O takva sahipleri ki... öfkelerini yutarlar ve insanları affederler. Allah da güzel davranışta bulıunanı sever." (Âl-i İmrân suresi, 134. ayet) “Güzel söz ve bağışlama, arkasından incitme gelen sadakadan daha iyidir..." (Şûrâ suresi, 40. ayet)

lidir. Allah (c.c) çok merhametli (Rahim) dir. Tövbeleri çokça kabul eden (Tevvâb) dir. Ayıp ve kusurları örten (Settar)'dir. Bağışlaması çok olan (Afüvv) dır.

“(Resulüm!) Kullarıma, benim çok bağışlayıcı ve pek esirgeyici olduğumu haber ver." (Hicr suresi, 49. ayet) “Ey nefislerine kötülük edip (günaha) aşırı giden kullarım! Allah'ın rahmetinden umudunuzu kesmeyin. Doğrusu Allah günahların hepsini bağışlar. Çünkü o, bağışlayandır, merhametlidir." (Zümer suresi, 53. ayet) “... Rahmetim her şeyi kuşatmıştır ..." (Â'raf suresi, 156. ayet)

10


4. Bağışlama Bireysel ve Toplumsal Hoşgörünün Temelidir hh Başkaları ile iyi ilişkiler kurmanın ilk şartı, insanlara hoşgörü ile davranmasını bilmektir. İnsanlar arasındaki iletişim ve etkileşimin sağlıklı olması, hem bireysel hem de toplumsal açıdan son derece önemlidir.

hh Bağışlamak sadece bireyi mutlu kılmakla kalmaz, olumlu katkısını her alanda hissettirir. Bağışlanan kişi içinde yaşadığı toplumla barışır ve o toplumun değer yargılarıyla yeniden

İBADET / Tövbe ve Bağışlama bütünleşir. Bağışlamayı başaran bireylerin oluşturduğu top-

hh Hz. Muhammed savaşlarda yaşlılara, kadınlara, çocuklara

lumda sevgi, saygı ve hoşgörü egemen olur. İnsanlar arası

dokunulmamasını istemiştir. Farklı din ve inançlara mensup

ilişkilerde açıksözlülük, dürüstlük, samimiyet ve yardımlaşma

kişiler, inanç ve ibadetlerinde serbest bırakılmıştır.

ön plana çıkar. hh Öfkeyle hareket etmek yerine bağışlayıcı olmak ilke edinilmelidir. Bağışlama toplumda sevgi, saygı ve kaynaşma duygularını güçlendirir.

"... Şayet sen kaba, katı yürekli olsaydın hiç şüphesiz etrafından dağılıp giderlerdi. Şu halde onları affet; bağışlanmaları için dua et ..." (Âl-i İmrân suresi, 159. ayet) hh Bağışlayıcı olan kişi içindeki olumsuz duygu ve düşüncelerden kurtulur. Affetmenin huzurunu duyar. Toplumda höşgörü

Örnek 14:

yaygınlaşır.

Hz. Muhammed bir hadis-i şerifinde şöyle demiştir. "Müslüman, Müslümanın kardeşidir. Ona zulmedip haksızlık yapmaz, onu düşmana teslim etmez. Kim Müslüman kardeşinin bir ihtiyacını karşılarsa Allah da onun bir ihtiyacını karşılar. Kim bir Müslümanın sıkıntısını giderirse Allah da onun kıyamet günündeki sıkıntısını giderir. Kim bir Müslümanın ayıp ve kusurunu örterse Allah da onun kıyamet günündeki ayıp ve kusurunu örter." Bu parçada aşağıdaki ahlaki kavramlardan hangisinin vurgulandığı söylenebilir? A) İhlas

B) İtidal

D) Müsamaha

C) Takva E) Tevazu

Verilen hadiste, Müslümanın ayıp ve kusurunun örtülmesi, Müslümanların ihtiyacının hoşgörü ile karşılanmasının önemi belirtilmiştir. Müsamaha kavramı

"Sen af yolunu tut, iyiliği emret ve cahillerden yüz çevir." (Â'râf suresi, 199. ayet)

Örnek 15: • Peygamber Efendimiz, Mekke'yi fethettiğinde kendisine zulmeden müşrikleri affetmiştir. Bu erdemli davranış karşısında birçok müşrik Müslüman olmuştur. • F atih Sultan Mehmet, İstanbul'u fethettiğinde kılıçtan geçirilmeyi bekleyen Bizanslı din adamlarını affetmiştir. Bu iki örneğe dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

hoşgörüyle ilgilidir.

A) Bağışlama bireysel ve toplumsal hoşgörünün temelidir. B) Her hatanın affedileceği doğru değildir. C) Hoşgörünün temelinde bilgi vardır.

"... Allah affeden bir kimsenin ancak değerini artırır..." (Hadis-i Şerif)

D) Her insan kötü davranışına tövbe edebilir. E) Kötülüğün arkasından hemen bir iyilik yapılmalıdır. Verilen iki örnekte de bağışlama ve hoşgörü bulunmaktadır. Bağışlama bireysel ve toplumsal hoşgörüye yol açar.


11

İBADET

5. İyilikler Kötülükleri Giderir hh Güzel ahlakın temelini oluşturan iyilik başkalarına yapılan maddi ve manevi tüm yardımları kapsar. İyilik beden gücü ile yapılabildiği gibi, bilgi ve mal ile de yapılabilir. Yere düşen bir çocuğu kaldırmak, bildiklerini başkaları ile paylaşmak ve yoksul kimselere sadaka vermek iyilik örnekleridir.

"... Asıl iyilik; Allah'a, ahiret gününe, meleklere, kitap ve peygamberlere iman edenlerin; mala olan sevgilerine rağmen, onu yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışa, (ihtiyacından dolayı) isteyene ve insanları kölelikten kurtarmaya harcamak için verenler; namazı dosdoğru kılan, zekâtı veren, antlaşma yaptıklarında sözlerini yerine getirenlerin ve zorda, hastalıkta ve savaşın kızıştığı zamanlarda (direnip) sabredenlerin tutum ve davranışlarıdır..." (Bakara suresi, 177. ayet)

"... Kim Allah'a inanır ve yararlı iş yaparsa Allah onun kötülüklerini örter, onu (ve benzerlerini) içinde ebedi kalacakları, altlarından ırmaklar akan cennetlere sokar..." (Teğabün suresi, 9. ayet)

“Tövbe edip de inanan ve iyi iş yapanlar başka. Allah onların kötülüklerini iyiliklere çevirir. Allah, çok bağışlayan ve çok merhamet edendir. Kim de tövbe eder ve iyi iş yaparsa işte o, Allah'a tövbesi kabul edilmiş olarak döner." (Furkan suresi, 70-71. ayet) “... İyilikler, kötülükleri (günahları) giderir..." (Hud suresi, 114. ayet)

hh Peygamberimiz bir sözünde "Nerede olursan ol, Allah'tan kork ve işlediğin kötülüğün hemen arkasından onu yok edecek bir iyilik yap." buyurarak yapılan iyiliklerin kötülükleri gidereceğine işaret etmiştir.

hh İyilik yapmada esas olan herhangi bir çıkar gözetmemektir. Gösterişten uzak ve çıkar beklemeksizin yapılan iyilikler, günahların bağışlanmasına neden olur.

"Sadakaları açıktan verirseniz ne güzel! Fakat onları, gizleyerek fakirlere verirseniz, bu sizin için daha hayırlıdır ve günahlarınızdan bir kısmına da keffaret (affedilmesine sebep) olur. Allah yaptıklarınızdan haberdardır." (Bakara suresi, 271. ayet)

hh İyilik yapmak ile tövbe etmek arasında yakın bir ilişki vardır.

hh Güzel davranışlar sergileyen, anne - babaya iyilik yapan, bü-

Tövbe ettikten sonra iyiye yönelmek ve iyi işler yapmak Al-

yüklere saygı, küçüklere sevgi gösteren, akraba ve komşu

lah'ın rızasına uygun olduğu gibi, kişinin tövbesinin devamı

haklarını gözeten kişiler, bu davranışları sonucunda huzurlu

açısından da önemlidir.

ve mutlu olurlar. İyilikleri tavsiye edip kötülükleri engellemeye çalışan, insanlara güleryüzlü davranan, selamlaşan, affedici

Öğretmen Sorusu

olan kişiler, diğer insanlarla barış ve güven içinde yaşarlar.

Hoşgörü nedir?

Farklı düşünce ve davranışları anlayışla karşılayarak saygı göstermektir.

12


İBADET

Konu Testi - 1

1.

•

Trafik kazasından yaralı olarak kurtulan kişi "Allah'ım hamdolsun sana yaralı da olsa kurtulduk." demiştir.

•

Yangından kurtarılan kişinin ilk sözü "Şükür Allah'a" oldu.

Burada sözü edilen kişilerin şükretmesi onların hangi özelliğini göstermektedir? A) Cesaretli davranmaya çalışmasını

4.

Kur'an'da Nur suresinde "O takva sahipleri ki bollukta da darlıkta da Allah için harcarlar; öfkelerini yutarlar ve insanları affederler. Allah da güzel davranışta bulunanları sever." buyrularak Allah'ın sıfatlarından olan bağışlama ve affetme, ona gönülden inanan kişilerin nitelikleri arasında sayılmaktadır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi "bağışlama"nın yararlarından biri değildir?

B) Allah'a olan hoşnutluğunu dile getirmesini

A) Bağışlayan insanı Allah da sever.

C) Allah için sabretmeyi öğrenmiş olmasını

B) Bağışlama toplumda hoşgörünün oluşmasına katkıda bulunur.

D) İbadetlerini düzenli yapmasının önemini E) Doğruları söylemeye özen göstermesini

C) Bağışlayan insan toplumda değer ve saygınlık kazanır. D) Bağışlama insanın mutlu ve huzurlu olmasına katkı sağlar. E) Bağışlama bireye ekonomik çıkarlar sağlar.

2.

İnsan akıllı ve irade sahibi bir varlıktır. O aklıyla iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan, faydalıyı zararlı olandan ayırabilir. Zaman zaman kötü davranışlarda bulunabilir, hata yapabilir ya da günah işleyebilir. Bir günah işlendiğinde veya kötülük yaptığında kişinin vicdanı bundan rahatsız olur, pişmanlık duyar. Yaptığı hatadan dönmek, işlediği günahı affettirmek ister. Bu parçada sözü edilen durumlarla karşılaşan kişi "günahını affettirmek" için aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır?

5.

Yapılan hata ve işlenen günahlardan pişmanlık duyarak Allah'tan bağışlanma dilemeye, iyiye yönelmeye "tövbe" denir.

Bu tanıma göre aşağıdakilerden hangisi tövbenin yararlarından biri değildir? A) Ümit ve sevgiyi artırması

A) İbadet etmelidir.

B) İnsanın sosyalleşmesine katkı sağlaması

B) Yoksullara yardım etmelidir.

C) Bireysel özgürlükleri azaltması

C) Dua etmelidir.

D) Olumlu düşünmeye katkı yapması

D) Tövbe etmelidir.

E) İnsanın vicdanını rahatlatması

E) Kur'an-ı Kerim okumalıdır.

3.

İslam dininde yerine getirilmesi emredilen birçok ibadet vardır. Namaz kılmak, oruç tutmak, hacca gitmek, sadaka, zekât ve fitre vermek, dua etmek bunlardan başlıcalarıdır. İnsan ibadetleri öncelikle Allah'a olan sevgisini ifade etmek, ona kulluk görevini yerine getirmek amacıyla yapar. Yoksa Yüce Allah bizim ibadetimize muhtaç değildir. Buna göre İslam'da ibadetlerin faydasıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İnsanı tembelleştirir.

6.

İnsan hata yapabilen, günah işleyebilen bir varlıktır. Fakat kişi ölene kadar yaptığı hatalardan ve işlediği günahlardan tövbe edebilir. Tövbe kapısı kıyamete kadar açıktır. Önemli olan tövbe eden kişinin içtenlikli olarak bu günahı bir daha işlememeye karar vermesidir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi tövbe için gerekli değildir? A) Niyet

B) Sağlık

D) Kararlılık

C) Pişmanlık E) Samimiyet

B) İnsanın Allah'la ilişkisini güçlendirir. C) İnsanda güven duygusunu geliştirir. D) Güzel ahlakın gelişmesine katkıda bulunur. E) İnsanın iç huzurunu güçlendirir. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

13

İBADET

Konu Testi - 1

7.

Tövbe, kişinin yaptığı bir hata ya da günahtan dolayı pişmanlık duyması ve Allah'tan bağışlanma dilemesidir. Buna istiğfar da denir. Tövbede esas olan bireyin içten bir niyetle yaptığı hatadan vazgeçmesi ve iyiliğe yönelmesidir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi tövbenin özelliklerinden biri değildir?

10. "Hiç ölmeyecekmiş gibi bu dünya için, yarın ölecekmiş gibi

ahiret için çalışınız." sözünde vurgulanan temel düşünce aşağıdakilerden hangisidir? A) Toplumsal kurallara uymanın önemli olduğu B) İbadetlerin bırakılmaması gerektiği C) Dünya ve ahiret işlerine önem verilmesinin gerekliliği

A) Geçmiş günahlardan pişmanlık duymak B) Samimi olmak

D) Beden temizliğinin yanı sıra ruh temizliğinin de kazanılması gerektiği

C) Kutsal bir mekanda bulunmak

E) İsraf ve savurganlıktan kaçınılması gerektiği

D) Haksızlık yaptığı kişinin hakkını vermek E) İşlediği günaha dönmemeye karar vermek

11. Allah, Gündelik yaşamda olumsuz davranışlar yapan daha sonra hatasını anlayıp telafi etmek için çaba gösteren kimseler, hoşgörüyle karşılanmalıdır. Toplumda hoşgörülü bir ortam oluşturularak hatalar affedilmeli ve bu insanlar topluma kazandırılmalıdırlar.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi bağışlamanın kişiye sağladığı yararlardan biri değildir?

A) İnsanların teşekkür ve minnet duygularını harekete geçirmesi

Bu parçada aşağıdaki sorulardan hangisine cevap verilmektedir? A) İbadet nasıl yapılmalıdır?

B) İnsanı ümitsiz yapması

B) İbadet - temizlik ilişkisi nasıldır?

C) Allah'ın hoşnutluğunun kazanılması

C) Hangi ibadetler daha önemlidir?

D) Diğer insanların gözünde saygın bir yer kazanılması

D) İbadetler hangi zamanda yapılmalıdır?

E) İnsanın huzurlu ve mutlu olması

E) İbadet niçin yapılır?

A) İbadetin sadece Allah'a yapılması B) İbadetin belli zamanlarının bulunması C) İbadetin gösterişten uzak olması D) İbadetin toplumsal fayda sağlaması E) İbadetlerin bazılarının topluca yapılması

A) İtaat etme

B) Şükür etme

C) Saygı duyma

D) Çıkar elde etme

6. B

7. C

8. B

9. A

10. C

11. E

12. D


Buna göre aşağıdakilerden hangisi insanın ibadet etme amaçlarından biri değildir?

E) Sevgi besleme 5. C

14

4. E

Bu ayet ile anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

Allah, Kur'an-ı Kerim'de yer alan pek çok ayette kendisine inanıp ibadet edilmesini ister. Bakara suresi 21. ayette "Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize kulluk ediniz." buyurur. İnsan da Allah'ın emrini yerine getirmek ve rızasını kazanmak için ona ibadet eder.

3. A

12. Yüce

2. D

"(Rabbimiz!) Ancak sana kulluk (ibadet) ederiz yalnız senden medet umarız." (Fatiha suresi 5. ayet)

1. B

9.

Cevaplar

8.

insanı mükemmel bir şekilde yaratmıştır. Onu, diğer varlıklarda bulunmayan üstün özelliklerle donatmıştır. Dağları, denizleri, bitkileri ve hayvanları insanların yararlanması için var etmiştir. Kutsal kitabımız Kur'an'da "O, size istediğiniz her şeyden verdi. Allah'ın nimetini saymaya kalkacak olsanız sayamazsınız." denmektedir. Bunun için de Yüce Allah'ın varlığına ve birliğine inanmalı, ona ibadet edilmelidir.

İBADET

1.

Konu Testi - 2

İbadetlerin yerine getirilmesinde temel ilkelerden biri de sadece Allah'ın hoşnutluğunu kazanmak amacıyla yapılmasıdır. Allah'a içten bağlanmanın bir sonucu olarak kulRab ilişkisi, insanı ahlaken ve vicdanen de ibadet sorumluluğuna götürür. Bu bakımdan ibadetin en yüksek derecesi kulun, dünya ve ahirete ilişkin hiçbir beklentisi olmaksızın yalnızca kulluk amacıyla yaptığı ibadetlerdir.

4.

"İhsan, Allah'ı görüyormuşsun gibi kulluk etmendir.Sen onu görmüyorsan da o seni muhakkak görüyor."

Hz. Peygamber bu sözleriyle ibadetlerin hangi özelliğini vurgulamıştır? A) İsteklilik ve samimiyetle yapılmasını B) Az da olsa sürekli olmasını

Bu parçada ibadetler yapılırken aşağıdakilerden hangisinin yapılması önerilmektedir?

C) İnancı güçlendirmesini

A) İbadetin istekli olarak yapılması

E) Güç yetirebilir olanların yapılmasını

D) Kolaylaştırıcı olanın seçilmesini

B) Çıkar beklemeden ve gösterişten uzak olarak gerçekleştirilmesi C) Gücü yetilen ibadetlerin yapılması D) İbadetin gençlikte yapılması E) İbadetlerin insana güven vermesi

2.

5.

Peygamber Efendimiz sahabeye "Biliyor musunuz müflis kimdir?" diye sordu. Orada bulunanlar "Bizce müflis parasını ve malını kaybeden kimsedir." dediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber söyle buyurdu: "Benim ümmetimin müflisi(iflas eden) o kimsedir ki kıyamet gününde oruç ve zekâtla gelir. Fakat şuna sövmüş ve şuna iftira etmiş, şunun malını yemiş, bunun kanını dökmüş ve şunu dövmüş. Bundan dolayı onun iyiliğinden zulmettiği adamların her birine verilir. Üzerinde haklar ödenmeden iyiliği tükenirse hak sahiplerinin günahları o kimseye yükletilir. Sonra o kimse cehenneme atılır."

Bu hadise dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

- "Din hususunda üzerinize hiçbir zorluk yüklenmedi..." (Hacc suresi, 78. ayet)

- "Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız. Müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz." (Hadis-i Şerif) Bu ayet ve hadiste ibadetlerin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Her insan dünyada yaptıklarının karşılığını ahirette görecektir.

A) İnsanın gücü yettiğince yapılabilmesi

B) Kul hakkına girmekten kaçınılmalıdır.

B) İnsana iç huzuru vermesi

C) Ahirette hesap görülürken ibadetler kul hakkına girmekten daha önemli hale gelecektir.

C) İstekli olarak yerine getirilmesi D) Samimi olunması

D) Sadece ibadet etmek ahirette insanı kurtarmaz.

E) Gösterişten uzak olarak yerine getirilmesi

3.

E) Dünyadayken kötü davranışlardan uzak durulmalıdır.

Allah'ın kendisini görüp gözettiğini bilen bir kişiden aşağıdakilerden hangisini yapması beklenmez?

6.

I. Yalancı şahitlikten kaçınmak

II. İftira etmek

A) İbadetlerini bilinçli bir şekilde yapması

III. Sabretmek

B) Rızkını helalinden kazanması

IV. Kumar oynamak

C) İhtiyaç sahiplerine yardımcı olması

D) Ölçü ve tartıda hassas davranması

Yukarıda verilen davranışlardan hangileri tövbe etmeyi gerektirir?

E) Komşularını çekiştirmesi

A) I ve II D) II ve IV

B) I ve III



15

İBADET

7.

Konu Testi - 2

İnsan işlediği kusur ve günahları hiçbir zaman affedilemez olarak görmemeli, bundan dolayı ümitsizliğe düşmemelidir. Tövbe kapısının devamlı açık olduğu Zümer suresinin 53. ayetinde söyle belirtilmiştir: "De ki: Ey kendi nefisleri aleyhine haddi aşan kullarım! Allah'ın rahmetinden ümit kesmeyin! Çünkü Allah bütün günahları bağışlar. Şüphesiz ki O, çok bağışlayan ve çok esirgeyendir."

10. "Sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcamadıkça iyiye eremezsiniz. Her ne harcarsanız, Allah onu hakkıyla bilir."


Aşağıdaki ibadetlerden hangisi verilen ayetle anlamca ilişkilendirilemez? A) Sadaka

B) Kurban

D) Oruç

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

C) Fitre

E) Zekât

A) Büyük günahlar Allah tarafından affedilmez. B) Allah, kullarını affedicidir. C) İnsan günahlarının affedileceği konusunda umudunu kaybetmemelidir. D) İnsan, günah işlediğinde tövbe etmelidir.

11. "Yine

E) İnanan insan, Allah'ın kendisini bağışlayacağını bilmelidir.

8.

I. Vücutta sargı varsa abdest alınırken sargının üzerini mesh etmesi

II. Fazla kilolu kişinin farz orucu tutmayıp sonra kaza etmesi

III. Gücü yetmeyenin namazı oturarak kılması

Yukarıda verilenlerden hangisi İslam dininin ibadetlerde insanlara sağladığı kolaylıklardan biri değildir? B) Yalnız II

C) Günahları sadece Yüce Allah affedebilir. D) İnsan günah işlediğinde hemen tövbe etmelidir. E) Tövbeden sonra tekrar günah işlenebilir.

C) Yalnız III

E) II ve III

Allah yarattıklarına karşı şefkat ve merhamet sahibidir. Daima kullarının iyiliğini, mutlu ve huzurlu bir şekilde yaşamasını ister. Bir günah ya da kusur işlediklerinde kullarına karşı bağışlayıcıdır. Yüce Allah, bizleri de bağışlayıcı olmaya ve hataları affetmeye yönlendirir. Peygamber Efendimiz de, "Herhangi bir kişi, dünyada diğer bir kişinin ayıbını örterse Allah da kıyamet gününde onun ayıbını örter." buyurmuştur.

12.

(Nasr suresi, 3. ayet)

II. "(Resulüm!) Kullarıma, benim çok bağışlayıcı ve esirgeyici olduğumu haber ver." (Hicr suresi, 49. ayet)

III. "Gerçekten müminler kurtuluşa ermiştir. Onlar namazlarında huşu içindedirler. Onlar, boş ve yararsız şeylerden yüz çevirirler. Onlari zekatı verirler. Ve onlar iffetlerini korurlar." (Mü'minûn suresi, 1-5. ayetler)

Yukarıda verilen ayetlerden hangisi tövbe ve bağışlanma ile ilgili değildir?

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmıştır? A) Günahlardan uzak durulmasının önemi B) Allah'ın affedici olduğu ve insanların da hataları bağışlamasının önemi C) Her insanın kendi davranışlarından sorumlu olduğu

I. "Rabb'ine hamt ederek tesbihte bulun ve ondan bağışlanma dile. Çünkü O, tövbeleri çok kabul edendir.

D) Günah işlediğinde pişmanlık duyulması gerektiği

A) Yalnız I

E) İnsanın hata yapabilen bir varlık olduğu 5. C

6. D

7. A

8. B

9. B

10. D

11. E

12. C


D) I ve II 4. A

16

B) Yalnız II

C) Yalnız III

E) II ve III 3. E

B) Allah, tövbe edenlerin tövbelerini kabul eder.

2. A

9.

A) İnsan bilerek günah işlemeye devam etmemelidir.

1. B

D) I ve II

Verilen ayete dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

Cevaplar

A) Yalnız I

onlar ki bir kötülük yaptıklarında ya da kendilerine zulmettiklerinde Allah'ı hatırlayıp günahlarından hemen tövbe ederler. Zaten günahları Allah'tan başka kim bağışlayabilir ki! Bir de onlar, işledikleri kötülüklerde bile bile ısrar etmezler." (Âl-i İmran suresi, 135. ayet)

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ TARAMA

1.

Tek tanrıcılığın İslam düşüncesindeki karşılığı Allah'ı "birlemek" anlamına gelen tevhittir. Tevhid inancına göre evreni ve içindeki her şeyi yaratan ve yaşatan Allah'tır. Tek tanrıcılıkta Tanrı, din gönderen, sadece kendisine ibadet edilen bir yaratıcıdır.

Buna göre aşağıdaki inanç türlerinden hangisi İslam inancını yansıtmaktadır? A) Monoteizm

B) Politeizm

D) Deizm

C) Putperestlik

E) Ateizm

Farklı inanç biçimlerinden biri de çok tanrıcılıktır. Bu inanca göre çok sayıda tanrı ya da tanrısal güçler vardır. Çok tanrıcılığa inanan kimseler inandıkları tanrıların her birine farklı anlamlar ve görevler yüklemektedirler. Örneğin Şintoizmde tanrıların başında Güneş Tanrıçası Amaterasu bulunur. O, gök ilkesini temsil eder. Dünyanın idaresi tanrılar meclisinin elindedir. Ay Tanrısı Tsuhiyami, Fırtına ve Deniz Tanrısı Susanova, Ateş Tanrısı Atago, Gıda Tanrısı ise İnari'dir.

Bu parçada sözü edilen inanma biçimi aşağıdakilerden hangisidir? B) Ateizm

D) Agnostisizm

"Eğer yerde ve gökte Allah'tan başka tanrılar olsaydı kesinlikle ikisinin de düzeni bozulurdu."

Bu ayetle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

C) Dua Allah ile kulu birbirine yaklaştırır.

C) Deizm

E) Politeizm

5.

Kur'an-ı Kerim, tek tanrıcılık inancını en yalın şekilde İhlas suresinde şöyle ifade eder: "De ki: O Allah birdir. Allah Sameddir. (Hiçbir şeye muhtaç olmayıp her şey O'na muhtaçtır). O doğurmamış ve doğmamıştır. O'nun hiçbir dengi yoktur."

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi tek tanrı inancıyla bağdaşmaz?

A) Allah her şeyi yaşatan ve gözetendir. B) Evrendeki düzen Allah'ın birliğiyle sağlanmaktadır.

05

4.

A) Monoteizm

2.

FÖY NO

D) Allah'ın varlığı akıl ile açıklanamaz.

A) Tanrı birdir.

E) İbadetler inançla olanaklı hale gelir.

B) Özünde tevhit inancı vardır. C) Evreni yaratan Tanrı'dır. D) Tanrı'nın gücü sınırlıdır. E) Tanrı kendisine ibadet edilendir.

3.

Bazı ibadetler bedenle, bazıları mal ile, bazıları da hem bedenle hem de malla yapılır.

Aşağıdakilerden hangisi "sadece beden ile yapılan" ibadetlere örnektir?

A) Kurban

B) Zekat

C) Oruç

D) Hac E) Sadaka

6.

"Her nefis ölümü tadacaktır. Size bir imtihan olarak kötülük ve iyilikle deneyeceğiz. Hepiniz de sonunda bize döndürüleceksiniz." (Enbiya suresi 35. ayet) Yüce Allah bu ayetle aşağıdakilerden hangisine iman edilmesini istemektedir? A) Peygamberlere

B) Kitaplara

C) Ahirete

D) Hayır ve şerre

E) Kadere YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

1

Tarama

7.

İnsan merak eden, soran, sorgulayan ve araştıran bir varlıktır. "İnsanın yaratılış amacı nedir? Doğa olayları nasıl gerçekleşmektedir? Evrendeki mükemmel düzeni sağlayan kimdir? Öldükten sonra insan nelerle karşılaşacaktır?" gibi sorular insanların zihnini her zaman meşgul etmiş, dolayısıyla onu evrende her şeyi yaratan, güçlü, yüce bir varlığın bulunduğu inancına yöneltmiştir.

Bu parçaya göre, insanlarda Tanrı inancının bulunmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

çeşitli dönemlerinde insanlar zaman zaman Güneş'i, Ay'ı, yıldızları, ateşi, bazı bitkileri ve hayvanları kutsal sayıp bunlara tapmışlardır. Yüce Allah, bu gibi yanlış inanışları ortadan kaldırmak için Peygamberler ve kutsal kitaplar göndermiş, inanıp ibadet edilmeye layık tek varlığın kendisi olduğunu bildirmiştir. Böylece Allah'ın varlığı ve birliğini yerleştirmeyi amaçlamıştır. Yine zamanla insanlar farklı inanışlara yönelmişlerdir.

10. Tarihin

A) İnsanın cevap bulamadığı soruları hayret ve merakla araştırması

A) Tüm peygamberler tevhidi savunmuş fakat insanlar bunu bozmuşlardır.

B) İnsanın doğası gereği ibadet etmeyi istemesi

B) İbadet etmek insanın ruhsal ihtiyaçlarından biridir.

C) İnancı sosyalleşme sürecinde öğrenmesi

C) İnsanda doğuştan bir dine inanma ihtiyacı bulunmaktadır.

D) İnsanın kendi inancını diğer inançlarla karşılaştırmak istemesi

D) Allah evreni bir düzen içinde yaratmıştır. E) İnsanlar içinde iyi davranışlar gösterenler olduğu gibi kötü davranışlar sergileyenler de bulunmaktadır.

E) Evrende bir düzenin bulunması

8.

Hz. Muhammed (s.a.v) bir hadisinde "Her insan fıtrat üzere (inanmaya eğilimli olarak, inanma duygusuyla) doğar." buyurmuştur. Bu hadisten de anlaşılacağı gibi inanmak, sığınmak, bağlanmak insanın doğasında var olan manevi ihtiyaçlardandır. Bu nedenle insanlık tarihinin başlangıcından itibaren her toplum yüce bir varlığa inanıp bağlanmış, bir dini inancı benimsemiştir.

11. Bu

inanca göre çok sayıda tanrı vardır. Çok tanrıcılığa inanan kimseler, inandıkları tanrıların her birine farklı anlamlar ve görevler yüklemektedirler. Örneğin Hinduizmde üçlü tanrı inancı vardır. Bunlardan Brahma yaratıcı, Vişnu koruyucu, Şiva ise yok edici tanrıdır.

Bu parçada insanın hangi özelliğinden söz edilmektedir?

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi dile getirilmektedir?

Bu parçada sözü edilen tanrı anlayışı aşağıdakilerden hangisidir? A) Satanizm

A) Sabırsız olmasından

B) Deizm

D) Monoteizm

C) Politeizm

E) Ateizm

B) Eleştirel olduğundan C) Hoşgörüsünden D) İnanma gereksinimi olduğundan E) Güvenilir olmasından

9.

I. İlk insan Hz. Adem (as)'in aynı zamanda ilk peygamber olması,

II. Tarihin her döneminde din inancının olması

Bu iki bilgiye dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Tüm dinlerde ahlaki ögeler bulunur. B) İbadet her insanda görülür. C) Allah'tan gelen vahiyler zamanla insanlar tarafından değiştirilmiştir.

2

12.

I. "Biz hakikaten insanı şan ve şeref sahibi kıldık. Kendilerine güzel rızıklar verdik ve onları yarattıklarımızın birçoğundan cidden üstün kıldık."

II. "Biz insanı en güzel biçimde yarattık."

(İsra suresi, 70. ayet) (Tin suresi, 4. ayet)

Bu iki ayette aşağıdakilerden hangisi belirtilmiştir? A) İnsanda doğuştan inanma duygusu bulunmaktadır. B) İnsan, Allah'ın yarattığı diğer varlıklardan üstün özelliklere sahiptir.

D) İnsan üstün özelliklerle yaratılmıştır.

C) İnsan alet yapabilen ve kullanabilen bir varlıktır.

E) İnanma ihtiyacı tüm insanlarda evrensel özellikler gösterir.

E) İnsan kaderine karşı koymamalıdır.


D) İnsan özgür iradesiyle iyiyi kötüden ayırabilir.

Tarama

13. Yüce Allah insanı akıl ve irade sahibi üstün bir varlık olarak

16. "Yalnız Allah'a kulluk et ve şükredenlerden ol." (Zümer su-

yaratmıştır. Ona düşünme, araştırma, öğrenme ve kendini geliştirebilme yeteneği vermiştir. Bu yetenekleri sayesinde insan yeni bilgiler edinebilir. Edindiği bilgiler arasında bağlantılar kurabilir, olaylar arasındaki sebep-sonuç ilişkilerini kavrayabilir. İcatlar yapabilir ve araç gereçler üretebilir.

resi, 66. ayet) Dinin bu gibi emirlerine uyan insan, yaşamını anlamlı bir şekilde sürdürür; kendisini ve bütün evreni yaratan Allah'a inanıp ibadet etmenin huzurunu duyar.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi dile getirilmektedir? A) İnancın ve ibadetin insan yaşamındaki önemi


B) İnsanın mutluluğa ulaşma yolları C) Toplumlarda farklı inanç biçimlerinin bulunması

A) İnsan Allah'ın verdiği akıl ile doğaya egemen olmuştur.

D) İnsanın diğer canlılardan farkı

B) Allah insanları en güzel biçimde yaratmıştır.

E) Güzel ahlaklı olmanın önemi

C) İnsanda iyiyi ve kötüyü ayırt etme yeteneği vardır. D) İnsan diğer canlılarla benzer özellikler gösterir. E) Evrende ve toplumda sürekli bir değişim yaşanır.

14. Evren, insanı ve diğer bütün varlıkları içine alan düzenli ve

17. Din, insan ilişkilerini düzenlemeye yönelik ilkeler ortaya ko-

uyumlu bir bütündür. Evrende canlı ve cansız milyonlarca varlık bulunmaktadır. Güneş, ay, yıldızlar, galaksiler bunlardan bazılarıdır. Üzerinde yaşadığımız Dünya da evrenin bir parçasıdır. Yüce Allah'ın evrene koymuş olduğu yasalar ile evrende bir karmaşa, tesadüfilik, düzensizlik görülmemektedir.

yar. Örneğin anne ve babaya iyi davranmayı, komşu haklarını gözetmeyi, akrabaları ziyaret etmeyi emreder. Yoksullara yardım etmek, kimsesizleri koruyup gözetmek, zor durumda kalanlara destek olmak da dinin öğütlerindendir.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? A) Evrenin ilk ana unsurunun ne olduğu

Bu parçada dinin hangi işlevi üzerinde durulmaktadır? A) Psikolojik

B) Toplumsal

C) Ekonomik

D) Kültürel

B) İnsanın evrendeki konumu

E) Coğrafi

C) Evrenin sonlu olup olmadığı D) Allah'ın evreni yarattıktan sonra ona karışmadığı E) Evrendeki düzeni sağlayan gücün Allah olduğu

15. Din, insanları dünya ve ahirette mutluluğa ulaştırmak ama-

18. Bir ayette şöyle buyrulur: "Allah'a ibadet edin ve O'na hiç-

cıyla Yüce Allah tarafından gönderilen ilahi kurallar, ilkeler bütünüdür. Dinin ilkelerini, insanlara Peygamberler açıklayıp öğretmişlerdir. Onlar aynı zamanda yaşayışlarıyla da insanlara örnek olmuşlardır.

bir şeyi ortak koşmayın. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yakın arkadaşa, yolcuya iyi davranın." Dinin bu gibi öğütlerine uyan kimse, iyi huylu ve güzel ahlaklı olur. İnsanların sevgi ve saygısını kazanır. Böyle kişilerden Yüce Allah da razı olur.

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Din insanlara iyi ve doğru davranışları gösterir.


B) Peygamberler Allah'tan gelen vahiyleri bizzat kendileri uygulamışlardır.

A) Yüce Allah'a yönelip ibadet ve dua etmek insana huzur verir.

C) Dinin amacı insanı her iki dünyada da mutluluğa ulaştırmaktır.

B) Örf ve adetlerin oluşmasında dinin önemli bir yeri vardır.

D) Dini bozan ve azgınlaşan kavimlere Peygamber gönderilmiştir. E) Allah yarattığı insanlara nasıl yaşamaları gerektiğini Peygamberler aracılığıyla iletmiştir.

C) Din, insan ilişkilerini düzenlemeye yönelik ilkeler ortaya koyar. D) Din kişiye zarar veren her türlü davranışı yasaklar. E) Din, toplumsal kontrole katkı sağlar.


3

Tarama

19.

I. İyilik yapmak, başkalarına yardım etmek insana huzur verir.

II. İyilik yaptığımız kimseden bir karşılık beklemeliyiz.

III. Kötülük yaptıktan sonra iyilik yapmanın herhangi bir faydası yoktur.

IV. Toplumsal huzursuzlukların temelinde hoşgörüsüzlük vardır.

Burada verilen bilgilerden hangileri doğru değildir? A) I ve II

B) I ve III

D) II ve IV

insan hayatını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmek için yemeye, içmeye, giyinmeye ve barınmaya ihtiyaç duyar. Bu gibi ihtiyaçları tam olarak karşılanmazsa hayatını rahat bir şekilde sürdüremez. İnsanın mutlu ve huzurlu bir şekilde yaşayabilmesi için maddi ihtiyaçlarının yanında ruhsal ihtiyaçlarının da karşılanması gerekir. Sevmek, sevilmek, güvenmek, sağınmak, yüce bir varlığa inanmak ve ibadet etmek insanın ruhsal ihtiyaçları arasında yer alır.

23. Her


Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) İnanıp ibadet etmek sadece insana ait bir özelliktir. B) İnsan merak eden ve sorgulayan bir varlıktır. C) İnsan evrendeki yerini açıklamaya çalışır. D) Her insan duygularına göre davranır. E) İnsanda fizyolojik gereksinimlerin yanı sıra sosyal gereksinimler de bulunmaktadır.

20. Bazı ibadetler belirli zamanlarda yapılmak durumundadır.

I. Namaz kılmak

II. Selam vermek

III. Hacca gitmek

IV. Sadaka vermek

Burada verilen ibadetlerden hangileri belirli bir zamanda yerine getirilmek durumundadır? A) I ve II

insanın Allah'a karşı duyduğu saygı ve sevginin sonucu olarak onun rızasını, hoşnutluğunu kazanmak için yapmış olduğu iş ve davranışlara denir.

24. İbadet,

B) I ve III

D) II ve IV

C) II ve III

Buna göre aşağıdakilerden hangisi ibadet değeri taşımaz? A) Kurban bayramında kurban kesmek

E) III ve IV

B) Tövbe etmek C) Gösteriş için hayır yapmak D) İlim öğrenmek

21. Zekât Müslümanlara farz olan ve malla yapılan bir ibadet-

E) Kur'an okumak

tir. Kişi bakmakla yükümlü olduğu kişilere zekât veremez. Buna göre aşağıdakilerden hangisine zekât verilebilir?

A) Babaya

B) Toruna

D) Amcaya

C) Kızına

E) Dedeye

Peygamber'in hadislerinden biri şöyledir: "İslam beş şey üzerine kurulmuştur. Allah'tan başka ilah olmadığına, Muhammed (s.a.v)'in Allah'ın kulu ve elçisi olduğuna şehadet etmek, namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek ve hacca gitmek."

25.

II. "Ey iman edenler! Kazandıklarınızın iyilerinden ve rızık olarak yerden çıkardıklarımızdan hayra harcayın. Size verilirse gözünüzü yummadan alamayacağınız kötü malı hayır diye vermeye kalkışmayın."


Bu iki ayete dayanılarak ibadetle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

22. Hz.

Bu hadisle aşağıdakilerden hangisi açıklanmaktadır?

4

I. "Akrabaya, yoksula, yolcuya, hakkını ver. Gereksiz yere de saçıp savurma." (İsra suresi, 26. ayet)

A) Kimlere yardım edileceği bildirilmiştir.

A) İslamın şartları

B) Aşırı uçlardan kaçınılması gerektiği tavsiye edilmiştir.

B) İbadetin şartları

C) Sevilen mallardan verilmesi önerilmiştir.

C) Dua şartları D) İmanın şartları

D) Verilen rızkın hayırlı yerlerde kullanılması gerektiği söylenmiştir.

E) Abdestin şartları

E) İbadetin sadece mal ile yapılması gerektiği bildirilmiştir.


Tarama

26. "Sayılı günlerde olmak üzere oruç size farz kılındı. Sizden

29. Kurban, Yüce Allah'ın emrini yerine getirmek ve ona yakın-

kim hasta olur veya yolculuk halinde bulunursa tutamadığı gün sayısında başka günlerde oruç tutar. Oruç tutmaya güçleri yetmeyenlere bir fakiri doyuracak fidye gerekir."

laşmak amacıyla belli nitelikteki hayvanı keserek yapılan ibadettir. Kurban, dinimizde yerine getirilmesi emredilen başlıca ibadetlerden biridir. Akıllı, ergenlik çağına gelmiş, yolcu olmayan, zengin Müslümanların yılda bir kez kurban kesmesi Allah'ın emridir.

(Bakara suresi, 184)

Bu ayete dayanarak oruç için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Ramazan ayının haricinde orucun tutulamayacağı

Buna göre İslam'a göre aşağıdaki hayvanlardan hangisi kurban niyetiyle kesilemez? A) Manda

B) Tutulamayan oruçların kaza edilebileceği

B) Koyun C) Deve

D) Hindi E) Keçi

C) Bedensel olarak oruç tutmasına engel olanların parasal olarak bu ibadeti yerine getirmesi gerektiği D) Orucun belli bir günü ve zamanı olduğu E) Oruçta birtakım kolaylıkların sağlandığı

27.

I. Sabah namazının farzı dört rekattır.

II. Akşam namazının farzı üç rekattır.

III. İkindi namazının farzı iki rekattır.

IV. Öğlen ve yatsı namazının farzı dört rekattır.

Yukarıda namazla ilgili olarak verilen bilgilerden hangileri doğru değildir? A) I ve II

B) I ve III

D) II ve IV

30.

I. Peygamberimizin genelde yaptığı ve bize de yapmayı önerdiği iş ve davranışlardır.

II. Yüce Allah tarafından açık ve net olarak emredilmiş kesinlikle yapılması gereken iş ve davranışlardır.

Bu iki bilgide ibadetlerle ilgili hangi sınıflandırmadan söz edilmektedir?

C) II ve III

II.

A)

Sünnet

Vacip

B)

Farz

Sünnet

C)

Vacip

Farz

D)

Sünnet

Farz

E)

Farz

Vacip

E) III ve IV

28. Hac için dünyanın dört bir yanından Mekke'ye gelen Müs-

Peygamber bir gün yanındakilere şu soruyu sordu: "Sizden birinin kapısının önünden bir nehir geçse ve o kişi oradan günde beş defa yıkansa o kimsede kirden eser kalır mı?" Yanındaki sahabeler, "Kalmaz ey Allah'ın elçisi" dediler. Bunun üzerine Peygamberimiz (s.a.v) "İşte beş vakit namaz da bunun gibidir. Allah, namaz sayesinde günahları siler, temizler." buyurdu.

31. Hz.

lümanlar birbiriyle tanışıp kaynaşırlar. Orada ırk, renk, dil, makam ve mevki farkı olmaksızın aynı giysiler içinde olurlar. Bu durum, kişilerde insanlar arasında bir farklılık olmadığı duygusunu geliştirir. Herkes aynı dine mensup olmanın, evrenin yaratıcısı olan Yüce Allah'a inanıp ibadet etmenin huzurunu duyar.

I.

Bu parçada hac ibadetinin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Kurban Bayramı'nda yapılması B) Dostluk duygularını geliştirmesi C) İnsanların eşit olduğu duygusunu geliştirmesi D) İnsanları özgürleştirmesi E) Farklı kültürlerden gelen insanların birbirlerinin geleneklerinden faydalanması

Bu parçadaki olaya dayanılarak ibadetlerle ilgili aşağıdaki genellemelerden hangisine ulaşılabilir? A) İbadetlerin gösterişten uzak bir biçimde yapılması gerekir. B) İbadet, imanın bir parçasıdır. C) İbadetler günahlara kefaret olur. D) İbadetler temiz bir şekilde yerine getirilmelidir. E) İbadet her gün yapılmalıdır. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

5

Tarama

32. Namaz kılan insanlar, kısa bir süre de olsa günlük yaşamın

35. Sadaka çeşitlerinden biri fıtır sadakasıdır. Ramazan ayın-

sorunlarından uzaklaşırlar. O esnada Allah'la başbaşa kalırlar. Akılları, duyguları ve bütün benlikleriyle Allah'a yönelirler.

da bayramdan önce verilmesi gereken bir sadakadır. Halk arasında bu sadaka türüne "fitre" de denir. Fitreyi zengin olan her Müslümanın vermesi gerekir. Ancak miktarı az olduğu için zengin olmayanlar da fitre verebilir. Fakat kişi bakmakla yükümlü olduğu kişilere zekat veremeyeceği gibi fitre de veremez.

Bu parçada namaz ibadetinin hangi özelliği dile getirilmektedir?

A) Zamanı iyi kullanmayı sağlaması B) Kişiler arasında hoşgörüyü artırması C) Kişiyi manevi huzura kavuşturması

Buna göre aşağıdakilerden hangisine fıtır sadakası (fitre) verilebilir?

D) Farz ve sünnetlerinin olması

A) Toruna

E) Toplumsal birliği güçlendirmesi

33. Zekât veren insanlar hem Allah'a hem de toplumda zor durumda bulunan insanlara karşı görevlerini yapmış olurlar. Zekât ekonomik yönden durumları iyi olan insanların içlerinden gelerek yoksul, düşkün ve borçlu insanlara yardım etmelerine aracılık eder. Buna göre aşağıdakilerden hangisi zekâtın toplumda yerine getirdiği işlevlerden biri değildir?

B) Babaya

D) Halaya

C) Dedeye

E) Anneye

36.

I. Arafat'ta vakfe yapma

II. İhrama girme

III. Kâbe'yi tavaf etme

IV. Sa'y yapma

Haccın yapılış sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Toplumdaki dayanışmayı güçlendirmesi

A) III, II, I, IV

B) IV, II, III, I

B) Zenginlere toplumda ayrıcalıklar tanınması

B) II, I, IV, III

C) I, IV, III, II

C) İnsanlar arasında işbirliğinin artması

E) II, III, IV, I

D) Sevgi ve saygının gelişmesini sağlaması E) Fakirlerin zenginlerin malına göz dikmemesi

X, zenci ırkçılığına dayalı bir İslam anlayışını savunuyordu. İlk defa hacca gittiğinde şunları söylemişti: "Dünyanın dört bir yanından gelen dili ve rengi farklı insanlar Mekke'de tek vücut haline gelmişti. İnsanlar arasındaki tüm ayrımcılıkların kalktığı bu manzara, Allah'ın gücüne olan inancımı perçinledi. Aynı şekilde ihrama girmiş yüz binlerce hacı ile birlikte Kâbe'yi tavaf ettim, kardeşlik duyguları içinde vakfe ve sa'y yaptım."

34. Malcolm

Burada sözü edilen kişinin yaşadıkları haccın hangi özelliğini öne çıkarmaktadır?

A) İnsanların eşit ve kardeş olduğu inancını pekiştirmesini B) İnsanın bilgisini artırmasını C) Nefsin ayaklar altına alınmasını D) İhramın insana ölümü hatırlatmasını E) Hem beden hem de mal ile yapılan bir ibadet olmasını

6


37. İnsan dünyaya boş yere gönderilmemiştir. İnsan tüm davranışlarında, yüzünü Rabb'ine dönmeli ve O'nun rızasını kazanmaya çalışmaldır. Yüce Allah Zâriyât suresinin 56.ayetinde, "Ben cinleri ve insanları ancak bana ibadet etsinler diye yarattım." buyurmaktadır.

Bu parçada aşağıdaki sorulardan hangisine cevap verilmiştir? A) Niçin ibadet edilir? B) Beden ile yapılan ibadetler nelerdir? C) İbadetlerin davranışların güzelleşmesine katkıları nelerdir? D) İbadet nedir? E) İbadetler hangi zamanlarda yapılmalıdır?

Tarama

38. "Mallarını Allah yolunda harcayıp da arkasından başa kak-

41. "(Müminlerden) Tövbe edenler, ibadet edenler, oruç tutan-

mayan, fakirlerin gönlünü kırmayan kimselerin Allah katında ödülleri vardır. Onlara korku yoktur ve onlar üzülmeyeceklerdir. " (Bakara suresi, 262. ayet)

lar, rükû edenler, secde edenler, iyiliği emredip kötülükten alıkoyanlar ve Allah'ın sınırlarını koruyanlar yok mu? İşte o müminleri müjdele!" (Tevbe suresi, 112. ayet)

Bu parçada Yüce Allah aşağıdaki ibadetlerden hangisini övmektedir? A) Namaz

B) Zekât

D) Hac

39.

C) Oruç

Bu ayeti kendisine ilke edinen kişiden aşağıdaki davranışlardan hangisini yapması beklenmez? A) Arkadaşının iş yerinde yükselmesini engellemesi

E) Kurban

B) Dalgın insanları barıştırması C) Namaz kılması

I. "(Ey Muhammed) Senden önce gönderdiğimiz her peygambere 'Benden başka ilah yoktur, bana ibadet ediniz.' diye vahyetmişizdir."

D) Günah işlediğinde Allah'tan bağışlanmasını istemesi E) Kötü alışkanlıkları olan akrabasına öğüt vermesi


II. "De ki: O Allah birdir. Allah sameddir. O, doğrulmamamış ve doğmamıştır. Onun hiçbir dengi yoktur." (İhlas suresi, 1-4. ayetler)

Verilen ayetlerde inanma biçimlerinden hangisi belirtilmiştir? A) Tek Tanrıcılık (Monoteizm) B) Çok Tanrıcılık (Politeizm) C) Tanrı tanımazlık (Ateizm) D) Maddecilik (Materyalizm) E) Tüm Tanrıcılık (Panteizm)

40. İrade

bir şeyi yapıp yapmamaya karar verme gücüdür. İrade sahibi kişi davranışlarını serbestçe gerçekleştirir. Seçenekler arasında tercihte bulunur. Yani insan, aklıyla iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan ayırt ederken iradesiyle de bunlar arasından dilediğine yönelir. Yüce Allah insanı dilediği yola yönelme, kendi kararını özgürce verme konusunda serbest bırakmıştır. Bu parçada sözü edilen görüş aşağıdaki ayetlerden hangisiyle anlamca ilişkilendirilebilir?

A) "Artık Allah'ın size helal ve temiz olarak verdiği rızıklardan yiyin. Eğer yalnız ona ibadet ediyorsanız Allah'ın nimetlerine şükredin." (Nahl suresi, 114. ayet) B) "...De ki: Hak Rabb'inizdendir. Öyle ise dileyen iman etsin, dileyen inkâr etsin..." (Kehf suresi, 29. ayet) C) "Biz, her şeyi bir ölçüye göre yarattık." (Kamer suresi, 49. ayet) D) "Gaybın anahtarı Allah'ın yanındadır; onları ondan başkası bilemez..." (En'âm suresi, 59. ayet) E) "Her canlı ölümü tadacaktır..." (Âl-i İmran suresi, 185. ayet)

42.

I. Sa'y

II. Rükû

III. İhram

IV. Fidye

Yukarıda verilen kavramlardan hangileri hac ibadetiyle ilgilidir? A) I ve II

B) I ve III

D) II ve IV

43. -


Hz. İbrahim'in ateşte yanmaması

- Hz. Musa'nın asasının yılan olması

- Hz. İsa'nın ölüleri diriltmesi

- Hz. Muhammed'in ayı ikiye ayırması

Bu olaylar peygamberlerin hangi özelliği ile açıklanabilir? A) Günahtan arınık olmaları B) Güvenilir olmaları C) Zeki ve akıllı olmaları D) Mucizelerle desteklenmeleri E) Vahyi olduğu gibi aktarmaları YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

7

Tarama

44. İslam inancına göre insan, ölümle birlikte yok olmaz. Yani

47. İbadetlerin vaktinde yapılması insanın zamanını en verimli

ölüm bir son değil, aksine sonsuz bir hayatın başlangıcıdır. Buna göre insanlar öldükten sonra tekrar dirilecekler ve dünyada yaptıkları iyi ve kötü davranışlarının karşılığını göreceklerdir. Dünyada iman edip iyi işlerde bulunanlar, orada sonsuza dek huzurlu ve mutlu bir şekilde yaşamlarını sürdüreceklerdir.

şekilde kullanmasına neden olur. Sürekli ve düzenli yapılan ibadetler, insan hayatını disipline eder. Senelik, aylık, haftalık ve günlük ibadetler, insanın zamanının boşa geçmesini önler. Buna göre aşağıdaki ibadetlerden hangisi zamana bağlı değildir?

Bu parçada İslamın hangi kavramı açıklanmaktadır?

A) Cuma namazı kılmak

A) Tövbe

B) Hacca gitmek

B) Ahiret

D) Vahiy

C) İbadet E) Ahlak ve değerler

C) Ramazan orucu tutmak D) Kurban Bayramı'nda kurban kesmek E) Sadaka vermek

45. "Biz gökleri, yeri ve ikisi arasındakileri bir oyun ve eğlence olsun diye yaratmadık."

(Duhân suresi, 38. ayet)

Verilen ayette aşağıdakilerden hangisi vurgulanmıştır? A) Evrenin bir başlangıcının ve bir sonunun olduğu

48. Dua, sözcük olarak yalvarma, yakarış gibi anlamlara ge-

B) Evrende sürekli bir değişimin gözlendiği C) Evrende bir düzenlilik ve amaçlılık olduğu D) Evrende birtakım rastlantıların yer aldığı E) Evrenin sonsuz bir büyüklükte olduğu

lir. Dini bir terim olarak ise dua, insanın dilek ve isteklerini sonsuz güç sahibi Yüce Allah'a iletmesi, ona olan sevgisini ve şükrünü ifade etmesidir. Bu tanıma göre aşağıdakilerden hangisi dua etmenin insana sağladığı katkılardan biri değildir? A) İnsanın kendisini Yüce Allah'a yakın hissetmesini sağlaması

46. Yüce Allah insanı üstün özelliklere sahip bir varlık olarak

B) İnsanın dünyadaki nimetler için hırsını artırması

yaratmıştır. Ona akıl, düşünme yeteneği, irade gibi özellikler vermiş böylece insanı varlıklar arasında ayrıcalıklı bir konuma getirmiştir.

C) Huzur ve mutluluk vermesi D) Yaradan ile kul arasındaki illişkiyi güçlendirmesi E) İnsanın zorlukları, sıkıntıları aşmasını kolaylaştırması

Aşağıda verilen ayetlerden hangisi bu parçadaki görüşle anlamca ilişkilendirilebilir?

A) "Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabb'inize kulluk ediniz. Umulur ki böylece korunmuş olursunuz."

49.

I. Hadesten taharet

II. Necasetten taharet

III. Setr-i avret

IV. Vakit

V. İstikbal-i kıble

VI. Niyet

Burada verilen namaza hazırlık şartlarından hangileri "temizlik" ile ilgilidir? A) I ve II

B) II ve III

D) IV ve V

C) III ve IV

E) V ve VI

26. A 27. B 28. C 29. D 30. D 31. C 32. C 33. B 34. A 35. D 36. E 37. A 38. B 39. A 40. B 41. A 42. B 43. D 44. B 45. C 46. D 47. E 48. B 49. A 2. B

3. C

4. E

5. D

6. C

7. A

8. D

9. E 10. A 11. C 12. B 13. A 14. E 15. D 16. A 17. B 18. C 19. C 20. B 21. D 22. A 23. E 24. C 25. E YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

1. A

8

Cevaplar

(Bakara suresi, 21. ayet) B) "Rabb'in sadece kendisine kulluk etmenizi, ana- babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti..." (İsrâ suresi, 23. ayet) C) "...Her toplum için mutlaka uyarıcı (peygamber) gelmiştir." (Fâtır suresi, 24. ayet) D) "Biz hakikaten insanoğlunu şan ve şeref sahibi kıldık... kendilerine güzel rızıklar verdik ve onları yarattıklarımızın bir çoğundan cidden üstün kıldık." (İsrâ suresi, 70. ayet) E) "...Allah'a ihlaslı biçimde dua edin." (Mü'min suresi, 7. ayet)

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ Hz. MUHAMMED (S.A.V.) Hz. Muhammed'in Hayatı - Kur'an'a Göre Hz. Muhammed (s.a.v)

hhHZ. MUHAMMED (S.A.V)'İN HAYATI 1. Hz. Muhammed'in Doğduğu Ortam

FÖY NO

06

hh Kâbe'de her kabilenin bir putu vardı. Putların kendilerini Allah'a yaklaştıracağına inanıyorlardı. Bu nedenle dilek ve isteklerini putlara iletiyorlardı.

hh Arapların ana yurdu ve İslam'ın doğduğu yer olan Arabistan, Asya Kıtası'nın güneybatısında yer almaktadır.

Arabistanın doğusunda Umman Denizi, batısında Kızılde- niz, kuzeyinde Suriye ve Irak, güneyinde Aden Körfezi ve Hint Okyanusu vardır.

hh Hz. Muhammed'in doğduğu Mekke'de Allah'ın evi (Beytullah) olarak nitelendirilen kutsal Kâbe bulunmaktadır ve burası dünyanın en eski yerleşim yerlerindendir. Bu nedenle Mekke çok önemli bir şehirdir. hh İslam'dan önce Arapların bir kısmı çöllerde göçebe hayatı sürerken diğer bir kısmı köy ve şehirlerde yaşıyorlardı. Göçebeler hayvancılıkla, yerleşik olanlar ise tarım ve ticaretle uğraşırlardı. İslam'dan önce Araplar kabilelere ayrılmışlardı. Kan davası ve sınır anlaşmazlıkları yüzünden kabileler arasında sık sık savaşlar olurdu.

Öğretmen Sorusu

hh İslamiyet öncesi Arapların çoğu putperestti. Tek Tanrı inancı unutulmuştu. İnsanlar kendi elleriyle yaptıkları putlara taparlar ve onlar için kurban keserlerdi.

hh Yeryüzünde Allah'a ibadet için yapılan ilk bina Kâbe'dir. Kâbe Allah'ın emriyle Hz. İbrahim (as) ve oğlu Hz. İsmail (as) tarafından Mekke'de yapılmıştır. Zamanla "tevhit inancı" unutulmuş, Kâbe putlarla doldurulmuş; Mekke, putperestliğin merkezi haline gelmişti. Kâbe'yi ziyarete gelenler Mekke'de kurulan panayırlarda alışveriş yaparlardı. Böylece Mekke halkı, ticaret yaparak geçimini sağlardı.

hh Arabistan'da putperestler dışında Yahudi, Hristiyan, Mecusi, Sabii ve Hanif olan insanlar da vardı. Hanifler, Hz. İbrahim (as)'in dini geleneğini sürdüren tevhit inancını benimsemiş kimselerdi. hh Hanifler putlara tapmıyor, içki, kumar, falcılık gibi kötü alışkanlıklardan uzak duruyorlardı.

Müşrikler için Kâbe niçin önemliydi?

Her kabilenin putunun burada olması ve ziyaretlerden ekonomik çıkar sağlamaları. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

1

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed (s.a.v)'in Hayatı hh Araplar arasında şiir ve güzel söz söyleme sanatı (hitabet) oldukça ileri durumdaydı. Kurulan panayırlarda şiir yarışmaları düzenlenir, dereceye giren şiirler Kâbe'nin duvarına asılırdı. Sözlü edebiyat geleneği gelişmiş olmasına karşın okuma yazma bilenlerin sayısı azdı. hh Arabistan'da halk, hürler ve köleler olmak üzere iki sınıfa ayrılmış. Köleler ve yoksullar eziliyor, adalete önem verilmiyor, güçlü olanlar haklı sayılıyordu. İnsan hakları hiçe sayılıyor, kadına toplum içinde söz hakkı tanınmıyor ve mirastan pay verilmiyordu. Kız çocuğu olan babalar bunu utanılacak bir durum olarak görüyor; hatta bazıları kız çocuklarını diri diri toprağa gömüyordu. hh İslam'dan önce Arap Yarımadası'nda, Allah'a şirk koşmanın yanında içki, kumar, hırsızlık, tefecilik, falcılık gibi kötü alışkanlıklar yaygındı. Tüm bu nedenlerle bu döneme "Cahiliye Dönemi" denilmektedir. Bütün bu olumsuzlukların yanında, Araplar arasında cömertlik, konukseverlik, cesaret, sözünde durma, düşmanları bile olsa kendilerine sığınanları koruma gibi bazı güzel davranışlarda bulunanlar da vardı.

Örnek 1: İslam'dan önce Arap Yarımadası'nda putperestlik yaygınlaşmış; içki, zina, kumar gibi kötü alışkanlıklar, tefecilik ve falcılık gibi kötü uygulamalar olağan hâle gelmişti. Adalet duygusu zedelenmiş, insanların hak ve hukuku çiğnenir olmuştu. Yoksullar ezilmekte insanlar köleleştirilmekteydi. Kadınlara söz hakkı tanınmıyor, mirastan pay verilmiyordu. Kız çocuk sahibi olmak, babalar için utanılacak bir hâl almıştı; bu yüzden bazen kız çocukları diri diri toprağa gömülüyordu. Bu parçada anlatılan dönem aşağıdakilerden hangisiyle adlandırılır? A) Şirk D) Asabiyet

B) Haniflik

C) Cahiliye

E) Hurafe

Verilen parçada İslam'dan önceki Arap Yarımadası'ndaki kötü alışkanlıkların yaygınlığı, adaletsizliği, kadın ve kız çocukların değersizliği anlatılmıştır. Bu döneme Cahiliye dönemi adı verilmiştir.

2


hh İslamiyetin doğduğu yıllarda Arap Yarımadası'na komşu iki büyük devlet bulunmaktaydı. Bunlar Bizans ve Sasani İmparatorluklarıydı. Bölgedeki küçük devletler bu iki devlete bağımlıydı.

2. Hz. Muhammed (s.a.v)'in Doğumu, Çocukluğu ve Gençliği hh Hz. Muhammed (s.a.v), 20 Nisan (12 Rebiyyülevvel) 571 tarihinde Mekke'de doğdu. Babası Abdullah, annesi Amine'dir. Babası, Peygamberimiz doğmadan önce vefat etti. Dedesi Abdulmuttalib ona "çok övülen" anlamına gelen Muhammed adını verdi.

hh Peygamberimiz Halime adında bir süt annenin yanında kaldı, dört yaşında Mekke'ye getirildi ve altı yaşına kadar annesinin yanında kaldı. Annesini altı yaşındayken kaybeden Peygamberimiz dedesi Abdulmuttalib'in yanında 8 yaşına kadar kaldı. Dedesi, ölümünden önce sevgili torununu, oğlu Ebu Talib'e emanet etti. hh Ticaretle uğraşan Ebu Talib zaman zaman Suriye'ye giderdi. Amcası, Hz. Muhammed (s.a.v)'i bir yolculuğunda beraberinde Suriye'ye götürdü. hh Ebu Talib'den ticareti öğrenen Peygamberimiz gençlik çağına girdiğinde artık tek başına bir kervanı yönetecek duruma gelmişti. Toplum içinde doğruluk ve dürüstlüğüyle tanınan Hz. Muhammed (s.a.v), hakkı gözeten ve herkesin güvenini kazanan bir kişiliğe sahipti. Bu nedenle de herkes ona Muhammed-ül Emin (Güvenilir Muhammed) diyordu. hh Hz. Muhammed'in ticaretteki başarısı ve dürüstlüğü, Mekke'nin zenginlerinden biri olan ve aynı zamanda ticaretle uğraşan Hz. Hatice'nin dikkatini çekti. Hz. Hatice, bir süre sonra Hz. Muhammed ile birlikte ticaret yapmayı, kendi kervanlarının idaresini üstlenmesini teklif etti. hh Hz. Muhammed yönetimindeki ticaret kervanlarında Hz. Hatice çok kâr elde etti. Bu süreçte Hz. Hatice, Peygamberimizi daha yakından tanıdı ve onun kişiliğine, dürüstlüğüne hayran oldu.

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed (s.a.v)'in Hayatı hh Hz. Hatice, Hz. Muhammed'e evlilik teklifinde bulundu. Peygamberimiz aile büyüklerinin de görüşlerini aldıktan sonra bu evlilik gerçekleşti. Hz. Peygamber evlendiğinde 25, Hz. Hatice 40 yaşındaydı.

hh Peygamberimiz ile Hz. Hatice'nin bu evlilikten dördü kız, ikisi erkek olmak üzere altı çocukları oldu. Kızlarının adı Zeynep, Rukiye, Ümmü Gülsüm ve Fatıma'dır. Oğullarının adı ise Kasım ve Abdullah'tır.

Hacer'ül-Esved Taşı hh Hz. Peygamber gençliğinde amcalarıyla birlikte Ficar Savaşı'na katıldı. Bu savaş, Hz. Muhammed'in mensup olduğu Kureyş kabilesi ile Kays kabilesi arasında yapılmıştır. Hz. Muhammed Ficar Savaşı'nda amcalarına ok vermek suretiyle yardımcı olmuştur.

hh Anlaşmazlıkların büyümesi üzerine orada bulunanlardan biri Kâbe'ye ilk gelecek kişinin hakem olmasını teklif etti. Bir süre sonra Kâbe'nin kapısında Hz. Muhammed'i gören herkes çok sevindi. Çünkü Hz. Muhammed'e güveniyorlardı. Hz. Peygamber Hacerü'l-Esved'i bir yaygı üzerine koydu. Her kabileden birer temsilci seçip yaygının yanlarında tutturdu ve Hacerü'l-Esved'i yerine koydu.

hh Hz. Muhammed gençliğinde "Hilful Fudul" cemiyetinin kurulmasına yardımcı olmuş ve bu cemiyete üye olmuştur. O dönemde Mekke'de insanların, özellikle de yabancıların can ve mal güvenliği kalmamıştı. Bunun üzerine Mekke'nin ileri gelenleri, şehirde güvenliği sağlamak, haksızlıkları önlemek için "Hilful Fudul" cemiyetini kurdular. Hz. Muhammed de bu cemiyetin bir üyesi olarak Mekke'de yaşanan haksızlıkları önlemek için mücadele etmiştir.

hh Hz. Muhammed'in gençliğinde yaşadığı önemli olaylardan biri Kâbe hakemliğidir. Kâbe sel suları ve yağmur gibi nedenlerle zarar görmüştü. Mekkeliler, Kâbe'nin duvarlarını yıkıp yeniden tamir ettiler. Ancak sıra kutsal sayılan Hacerü'l-Esved'in yerine konulmasına geldiğinde Mekkeliler arasında anlaşmazlık çıktı. Her kabile bu görevi kendisi yerine getimek istiyordu.

3.Hz. Muhammed (s.a.v)'e Vahyin Gelişi hh Arap Yarımadası'ndaki haksızlık, kötülük, adaletsizlik, ahlaki çöküntü, insanların putlara tapması, Peygamberimizi derinden etkiliyordu. Hz. Muhammed (s.a.v) bu ortamdan uzaklaşarak yalnız kalıp düşünmeyi ve ibadet ile meşgul olmayı istiyordu. Bu amaçla yanına yiyeceğini alıp Mekke yakınlarında bulunan Nur Dağı'ndaki Hira Mağara'sına gidiyordu. hh Hz. Peygamber özellikle ramazan ayını Hira Mağrası'nda geçirmeye özen gösteriyordu. Burada Yüce Allah'ın varlığını, birliğini ve toplumun içinde bulunduğu kötü durumdan nasıl kurtulacağını düşünüyordu. hh Hz. Muhammed (s.a.v), 610 yılının Ramazan ayında, bir Pazartesi gecesi, Hira Mağara'sına çekilmiş düşüncelere dalmıştı. Bu sırada Cebrail (as), Peygamberimize geldi ve O'na (s.a.v) "Oku!" diye seslendi. Okuma bilmediğini söyleyen Peygamberimize 3 defa "Oku" dedi. Cebrail (as), Alak Suresi'nin ilk beş ayetini okuduktan sonra Hz. Muhammed (s.a.v) bunları tekrarladı.


3

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed (s.a.v)'in Hayatı

"Yaratan Rabb'inin adıyla oku! O, insanı alaktan (embriyodan) yarattı. Oku! İnsana bilmediklerini belleten, kalemle (yazmayı) öğreten Rabb'in en büyük kerem sahibidir." (Alak suresi, 1-5. ayetler) hh Hz. Muhammed ilk vahyin ardından heyecan ve korku içinde hızla eve geldi. Başından geçenleri Hz. Hatice'ye anlattı. Hz. Hatice, onu "Korkma! Allah'a yemin ederim ki o seni hiç bir zaman utandırmaz. Çünkü sen akrabalarını gözetirsin. Doğru söylersin. Fakirlere, muhtaçlara yardım edersin." sözleriyle teselli etti. hh Hz. Hatice daha sonra Peygamberimizi amcasının oğlu Varaka Bin Nevfel'e götürdü. Varaka bin Nevfel, Hristiyanlık ve Yahudilik gibi ilahi dinleri iyi biliyordu. Varaka Hz. Muhammed'i dinledikten sonra ona gelenin Cebrail olduğunu ve Hz. Muhammed'in Allah tarafından peygamber olarak görevlendirdiğini bildirdi.

hh Bu emrin ardından Peygamberimiz en yakınlarından başlamak üzere insanları İslam'a davet etmeye başladı. Onun çağrısına ilk inananlar; Hz. Hatice, yakın arkadaşı Hz. Ebu Bekir, azatlı kölesi Hz. Zeyd ve amcasının oğlu Hz. Ali oldu.

Örnek 2: "Ey örtüsüne bürünen (Resulüm!) Kalk ve (insanları) uyar. Sadece Rabbini büyük tanı. Elbiseni temiz tut. Kötü şeyleri terk et. Yaptığın iyiliği çok görerek başa kakma. Rabbinin rızasına ermek için sabret." (Müdessir suresi, 1-7. ayetler) Aşağıdakilerden hangisi, bu ayetlerde Hz. Muhammet'e emredilenlerden biridir? A) Tevekkül etmek

B) Vefakârlık

C) Paylaşmak

D) Hoşgörülü olmak

E) Tebliğ etmek

Yüce Allah bu ayetlerde Hz. Peygamberden insanları uyarmasını, dini tebliğ etmesini emretmektedir.

Kur'an-ı Kerim Peygamberimize Hira Mağarası'nda indirilmeye başlamıştır.

“(Önce) en yakın akrabanı uyar." hh İlk vahyin ardından Cebrail bir süre Peygamberimize gelmedi. Hz. Muhammed bir gün yine Hira Mağarası'ndan dönerken tekrar Cebrail'i gördü ve telaş içinde hızlı bir şekilde evine döndü. Hemen yatağına uzandı. Bu sırada Cebrail ikinci kez geldi ve Müddessir suresinin ilk beş ayetini getirdi.

“Sana emrolunanı açıkla söyle ..."

(Şûarâ suresi, 214. ayet) (Hicr suresi, 94. ayet)

hh Hz. Muhammed (s.a.v), önce yakınlarını evinde sonra da

Öğretmen Sorusu

“Ey bürünüp sarınan (Resulüm!) Kalk ve insanları uyar. Sadece Rabb'ini büyük tanı. Elbiseni tertemiz tut. Kötü şeyleri terk et." (Müddessir suresi, 1-5. ayetler)

Mekkelileri Safa Tepesi'nde topladı. Allah'tan aldığı vahyi onlara bildirdi ve onları İslam'a davet etti. Başta amcası Ebu Leheb olmak üzere Mekkelilerin bir kısmı Peygamberimizin çağrısını kabul etmediler.

Hz. Muhammed'in peygamber olduğuna insanların kolay inanmasının temel nedeni nedir?

Hz. Muhammed'in hiç yalan söylememesi ve güvenilir bir insan olması

4



4. Hz. Muhammed (s.a.v)'in Hicreti hh Peygamberimiz, Mekkelileri açıktan İslam'a davet etmeye başladıktan sonra başta Ebu Cehil ve Ebu Leheb olmak üzere müşriklerin ileri gelenleri ona karşı çıktılar. Sevgili Peygamberimizle alay ettiler, ona deli, mecnun gibi küçümseyici sözler söylediler. hh İslam'a çağrının ilk yıllarında Mekke'nin ileri gelenleri, Hz.

hh Bunun için her kabileden birer temsilci seçtiler ve bir gece Peygamberimizin evini kuşattılar. Ancak Hz. Muhammed (s.a.v) gece karanlığında kimseye görünmeden evden çıktı ve arkadaşı Hz. Ebu Bekir'in yanına gitti. hh Kendisindeki Mekkelilerin emanetlerini sahiplerine teslim edilmek üzere Hz. Ali'ye bıraktı. Yatağına da onu yatırdı. Daha sonra en sadık dostu Hz. Ebu Bekir'le birlikte Medine'ye doğru hicret için yola çıktı.

Muhammed (s.a.v)'in İslam'a davetini pek fazla önemseme-

hh Mekkeli müşrikler sabahleyin Peygamberimizin yatağında

diler. Peygamberimiz ve arkadaşlarıyla alay ederek onları

Hz. Ali'yi görünce çok şaşırdılar ve hemen atlı birlikler oluştu-

küçümsediler. Ancak gün geçtikçe İslam'ı kabul edenlerin ço-

rup onu yakalamak için yollara düştüler.

ğalması müşrikleri rahatsız etti ve Hz. Muhammed (s.a.v)'e, arkadaşlarına kötü davranmaya başladılar. Özellikle yoksul, güçsüz Müslümanlara daha çok eziyet ve işkence ettiler. Müslümanları belli bir bölgeye hapsederek onlarla her türlü alışverişi kestiler. hh Müşriklerin yaptıkları baskıların dayanılmaz hale gelmesi üzerine Peygamberimiz, Müslümanlara Habeşistan'a hicret (göç) etmelerini tavsiye etti. Bu arada Hz. Peygamberin amcası Hz. Hamza (ra) ve Mekke'nin ileri gelenlerinden Hz. Ömer (ra)'in Müslüman olmasıyla Müslümanlar biraz güçlendiler.

Sevr Dağı'ndaki Mağara hh Hz. Peygamber 620 yılında Medineli bir grupla Akabe denilen yerde görüşerek onları İslam'a davet etti. Medineliler de bu daveti kabul ederek Müslüman oldular. Peygamberimize, Medine'ye göç ederse onu, canları gibi koruyacaklarını söyleyip bağlılık yemini ettiler. Akabe Biatları denilen bu görüşmelerden sonra Müslümanlar, gruplar halinde ve gizlice Medine'ye göç etmeye başladılar.

hh Peygamberimiz Hz. Ebu Bekir'le birlikte bir süre Sevr Dağ'ındaki bir mağarada saklandı. Mekkelilerden bir grup bu mağaranın önüne kadar gelmelerine rağmen, mağaranın girişine bir örümceğin ağ ördüğünü ve bir güvercinin yuva yaptığını görünce içeride kimsenin olmadığını zannederek oradan uzaklaştılar. hh Peygamberimiz ile Hz. Ebu Bekir mağaradan çıkıp Medine'ye doğru yola devam ederken Kuba denilen yerde konakladı-

hh Hicret haberini duyan müşrikler, İslam dininin yayılmasını en-

lar. Peygamberimiz Kuba'da bir mescit yaptırdı ve 24 Eylül

gelleyemeyeceklerini anlayınca Peygamberimizi öldürmeye

622'de Medine'ye ulaştılar. Medineliler, Peygamberimiz ile

karar verdiler.

Hz. Ebu Bekir'i büyük bir sevinç ve coşkuyla karşıladılar.


5


Örnek 3: Hz. Muhammet, hayatı boyunca toplumsal barışın tesis edilmesine yönelik faaliyetlerde bulunmuştur. Bu faaliyetlerin en önemlilerinden biri de hicret sonrasında gerçekleştirilen Medine Sözleşmesi'dir. Bu sözleşme, Medine'deki tüm sosyal grupları ortak faydalar temelinde bir araya getiren toplumsal bir mukavele olarak düzenlenmiştir. Böylelikle, farklılıkların bir arada yaşatılabileceği bir barış ve özgürlük ortamı oluşturulmuştur. Bu parçada Medine Sözleşmesi ile ilgili aşağıdakilerKuba Mescidi

den hangisi vurgulanmaktadır? A) Müslümanların diğer dinlere karşı tutumu belirlenmiştir.

hh Hicretle birlikte Müslümanlar Mekkeli müşriklerin baskı ve zulmünden kurtuldular. Dinlerini özgürce yaşama imkânı buldular. Hicretten sonra İslam dini Arabistan'da hızla yayılmaya başladı.

B) Sosyal bir ihtiyacın sonucu olarak ortaya çıkmıştır. C) Toplumsal dayanışma ve huzurun tesisine hizmet etmiştir. D) Müslümanlar için bir dönüm noktası olmuştur. E) Müslümanların haklarını garanti altına almıştır.

5. H z. Muhammed (s.a.v)'in Toplumsal Barışa Yönelik Etkinlikleri hh Peygamberimiz ilk önce Medine'de toplumsal barış ve huzuru sağlamaya yönelik çalışmalarda bulundu. Önce Mekke'den gelen muhacirlerden her birini, Medineli ensardan biri ile kardeş ilan etti. Hz. Ali (kv)'yi de kendisine kardeş seçti. hh Yıllardır birbiriyle çatışma halinde olan Evs ve Hazreç kabilelerini barıştırdı. Hz. Muhammed, Medine'de yaşayan tüm dini

Hz. Peygamber Medine'ye hicret ettiğinde, orada Yahudiler ve Hristiyanlar da bulunmaktaydı. Toplumsal dayanışma ve huzurun tesisi için Hz. Peygamber bu topluluklarla Medine Sözleşmesi adı verilen bir antlaşma imzalamıştır.

“İman edip de hicret edenler, Allah yolunda mallarıyla, canlarıyla cihat edenler ve (muhacirleri) barındırıp yardım edenler var ya işte onların bir kısmı diğer bir kısmının dostlarıdır." (Enfâl suresi, 72. ayet)

gruplarla vatandaşlık esasına dayalı bir anlaşma yaptı. hh Yahudi kabileleriyle yapılan anlaşmaya "Medine Vesikası" ya da "Medine Sözleşmesi" adı verilmiştir. hh Bu anlaşmaya göre Müslümanlar ve Yahudiler dininde, inancında özgür olacaktı. Herkes ibadetlerini serbestçe yerine getirebilecekti. Medine'ye bir düşman saldırısı olduğunda Müslümanlarla Yahudiler birlikte karşı koyacaktı. Hiç kimse diğer tarafın düşmanıyla işbirliği yapmayacaktı. Bir sorun olduğunda Hz. Muhammed'e başvurulacaktı, onun vereceği karara uyulacaktı.

6


6. Hz. Muhammed (s.a.v)'in İslam'ı Yayma Çabaları hh Hz. Muhammed (s.a.v) Medine'de "Mescid-i Nebi" adında bir mescit yaptırdı. Burası sadece ibadet edilen bir yer değildi. Peygamberimiz her fırsatta Müslümanları Mescid-i Nebi'de bir araya toplayıp onlara dinin emirlerini anlatıyordu. Müslümanlarda gördükleri eksiklikleri uygun bir dille söylüyor ve onları uyarıyordu.

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed (s.a.v)'in Hayatı hh Medineli Müslümanlar ile Mekkeli müşrikler arasında Bedir (624), Uhut (625) ve Hendek (627) savaşları olmuştu. Savaş dönemi Hudeybiye Barış Antlaşması (628) ile sona ermişti. Anlaşma imzalandıktan sonra barış ve huzur ortamı oluştu. Hz. Muhammed (s.a.v) Bizans İmparatoruna, Habeşistan'a, İran'a ve daha birçok yere elçilerle İslam'a davet mektupları gönderdi. hh Mekkeli müşrikler iki yıl sonra Hudeybiye Antlaşmasını bozdular. Bunun üzerine Hz. Muhammed (s.a.v) düzenli bir ordu hazırlayıp Mekke'yi 630 yılında ele geçirdi. Peygamberimiz Kâbe'yi putlardan temizledi ve tavaf etti. Mekke'nin fethinden sonra çeşitli bölgelerden gelen insanlar, kendi istekleri doğrultusunda gruplar hâlinde Müslüman oldular.

Müslümana hitaben bir konuşma yaptı. Bu konuşmaya Veda Hutbesi denir. hh Veda Hutbesi'nde Peygamberimiz, insanlara Allah'ın tek olduğunu, aynı atadan geldiklerini ve bu yüzden herkesin eşit olduğunu söylemiştir.

hh Kadın hakları üzerinde durmuş, toplumsal barışın korunması için neler yapılması gerektiğini bildirmiştir. Kan davası, kölelik, zulüm ve haksızlık gibi insan onuruyla bağdaşmayan tutum ve davranışları yasaklamıştır.

Veda Hutbesi'nden

Örnek 4: Peygamberimiz Hz. Muhammed yanlızca Arap toplumuna değil, bütün insanlığa gönderilmiştir. Bununla iligli olarak Kur'an'da Yüce Allah söyle buyurmuştur: "(Resulüm!) Biz seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik." Kur'an-ı Kerim'de yer alan ilkeler bütün insanların iyi ve güzel davranışlara yönelmesini, kurtuluşa ermesini amaçlar. Bu nedenlede sevgili Peygamberimiz İslam çağrısını farklı milletlere ve toplumlara ulaştırmayı bir görev bilmiştir. Bu parçada Hz. Muhammed'in hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Sabırlı olması B) Güvenilir olması C) Mesajlarının evrensel olması D) Bir insan olması E) Adaletli olması Hz. Peygamber'in getirdiği ilkelerin tüm insanlık için geçerli olması, O'nun mesajlarının evrenselliğini göstermektedir.

7. Veda Hutbesi'nde Evrensel Mesajlar

... Ashabım! Cahiliyye Devri'nde görülen kan davaları da tamamen kaldırılmıştır. Ey İnsanlar! Kimin yanında bir emanet varsa onu sahibine versin. Ne zulmediniz ne de zulme uğrayınız. Ey insanlar! Kadınların haklarını gözetmenizi ve bu konuda Allah'tan korkmanızı tavsiye ederim. Sizin kadınlar üzerinde haklarınız, onların da sizlerin üzerinde hakları vardır. Müminler! Size iki emanet bırakıyorum. Ona sımsıkı sarıldıkça yolunuzu şaşırmazsınız. O emanet Allah'ın kitabı ve benim sünnetimdir. Müminler! Sözümü iyi dinleyin, iyi belleyin. Rabb'iniz birdir, babanız birdir. Hepiniz Adem'densiniz. Adem ise topraktandır. Hiç kimsenin başkaları üzerinde soy sop üstünlüğü yoktur. Allah katında üstünlük ancak takva iledir. Müslüman Müslümanın kardeşidir. Böylece her Müslüman kardeştir. Gönül hoşluğu ile kendisi vermedikçe, başkasının hakkına el uzatmak helal değildir. Ashabım! Allah'tan korkun, beş vakit namazınızı kılın, ramazan orucunuzu tutun, malınızın zekâtını verin. Böylece Rabb'inizin cennetine girersiniz. ...

Öğretmen Sorusu

hh Hz. Muhammed (s.a.v), 632 yılında kalabalık bir Müslüman topluluğuyla birlikte hacca gitti. Peygamberimiz, hac sırasında Mekke yakınlarında bulunan Arafat'ta yüz binden fazla

Hz. Muhammed "Veda Hutbesi'nde" Müslümanlara neleri açıklamıştır?

Evrensel temel hak ve özgürlükleri YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

7

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Kur'an'a Göre Hz. Muhammed (s.a.v.)

Örnek 5: - Bütün insanlar eşittir.

hh Peygamberimizin vefat haberi Müslümanları derinden sarstı. Müslümanları Hz. Ebu Bekir sakinleştirdi. hh Hz. Ebu Bekir Müslümanlara aşağıdaki ayeti okudu.

- Kadın haklarına önem verilmelidir. - Kişi kendi suçundan başkasıyla suçlanmamalıdır. Hz. Peygamberin Veda Hutbesi'ndeki bu mesajları aşağıdakilerden hangisini sağlamaya yöneliktir? A) Yaşama hakkını korumaya

“Hz. Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan önce de peygamberler gelip geçmiştir. Şimdi o ölür ya da öldürülürse gerisin geriye (eski dininize) mi döneceksiniz?" (Âl-i İmran suresi, 144. ayet)

B) Adaletli bir toplum oluşturmaya C) Özgürlükleri genişletmeye D) Siyasal katılımı gerçekleştirmeye E) Ekonomik hakları benimsetmeye Hz. Peygamber Veda Hutbesi'nde bütün insanların eşit olduğunu, kadın haklarının önemini, insanların eşit olduğunu, suçun kişiselliğini belirtmiştir. Böylece bu mesajlarla adaletli bir toplum oluşturmayı amaçlamıştır.

hh Peygamberimizin cenazesini Hz. Ali yıkadı. Amcası Hz. Abbas ve onun oğulları da Hz. Ali'ye yardımcı oldu. Hz. Muhammed'in cenazesi vefat ettiği yere yani Hz. Ayşe'nin odasına defnedildi. hh Sevgili Peygamberimizn kabrinin bulunduğu yere "Ravza-i Mutahhara (Tertemiz Cennet Bahçesi) denir.

8. Hz. Muhammed'in Vefatı hh Peygamberimiz Veda Hacc'ından Medine'ye dönerken yolda hastalandı ve Medine'ye vardığında da rahatsızlığı iyice arttı. Mescide dahi gidemez oldu. Allah Resulü 8 Haziran 632'de evinde vefat etti.

hhKUR'AN'A GÖRE HZ. MUHAMMED (S.A.V) 1. Hz. Muhammed (s.a.v) Bir İnsandır hh Bütün peygamberler gibi Hz. Muhammed (s.a.v) de bir insandır. Bir insanın peygamber olabileceğini kabullenemeyen kimi müşrikler Hz. Muhammed (s.a.v)'in elçiliğine tepki göstermişlerdir. Peygamberin insanüstü bir varlık olması gerektiğini iddia eden müşrikler Hz. Muhammed'in yemek yemesini, çarşı pazarda dolaşmasını, şaka yapmasını, hastalanmasını garip karşılamışlardır. hh Müşrikler Peygamberin insanüstü bir varlık olması gerektiğini söyleyerek onun peygamberliğine karşı çıktılar.

Peygamberimizin Kabri Medine'de Mescid-i Nebi'nin içindedir.

8



“Onlar (bir de) söyle dediler: Bu ne biçim peygamber; (bizler gibi) yemek yiyor, çarşılarda dolaşıyor! Ona bir melek indirilmeli, kendisiyle birlikte o da uyarıcı olmalıydı! Yahut kendisine bir hazine verilmeli veya içinden yiyip (meşakkatsizce geçimini sağlayacağı) bir bahçesi olmalıydı..." (Furkân suresi, 7-8. ayetler)

hh Yüce Allah, Mekkelilerin bu ve benzeri sözlerine Peygamberimizden şöyle cevap vermesini istemiştir.

Örnek 6: "Kendilerine doğru yolu gösteren rehber geldiğinde insanların iman etmelerine ancak şöyle demeleri engel oldu: Allah bir insanı mı peygamber olarak gönderdi? (Ey Muhammet!) onlara (şu sözümüzü) ilet: Eğer yeryüzünde yurt tutup dolaşanlar melekler olsaydı o zaman onlara elçi olarak şüphesiz gökten bir melek indirirdik!" (İsra suresi, 94-95. ayetler) Bu ayetlere göre, peygamberin insanlara arasından seçilmesinin akli temeli nedir? A) Vahyin evrenselliğini sağlama B) Vahyin melekleri de kapsaması C) Vahyin rehberlik niteliği

“De ki: Ben size, Allah'ın hazineleri benim yanımdadır, demiyorum. Ben gaybı da bilmem. Size ben bir meleğim de demiyorum. Ben, sadece bana vahyolunana uyuyorum. De ki: Kör ile gören hiç bir olur mu? Hiç düşünmez misiniz? (En'âm suresi, 50. ayet)

Müşrikler Hz. Peygamberin bir insan olmasını kabullenememişlerdir. Vahyin muhatabı insan olduğu için peygamberler insanlar arasından seçilmişleridir.

hh Kur'an-ı Kerim, Hz. Muhammed'in insani yönü üzerinde önemle durur. Onun da herkes gibi insan olduğunu vurgular.

hh Peygamberimiz, dini yaşarken dünyevi yükümlülüklerin ihmal edilmesini hoş karşılamamış ve ruhbanlığa izin vermemiştir.

“De ki: Ben de ancak sizin gibi bir insanım. Bana ilahınızın bir tek ilah olduğu vahyolunuyor..." (Fussilet suresi, 6. ayet)

“Ben, sizin Allah'tan en çok korkanınız ve sakınanızım. Bununla bereber ben bazen oruç tutarım, bazen tutmam, gecenin bir kısmında namaz kılarım, bir kısmında uyurum, bildiğiniz gibi evliyim de. Her kim benim bu yolumdan yüz çevirirse benden değildir." (Hadis-i Şerif)

“Muhakkak ki sen de öleceksin onlar da ölecekler." (Zümer suresi, 30. ayet) “(Ey Peygamber!) De ki: Ben Allah'ın dilediğinden başka kendime herhangi bir fayda veya zarar verecek güce sahip değilim..." (A'raf suresi, 188. ayet)

D) Vahyin Dünya koşullarını gözetmesi E) Vahyin insan üstü bir olgu olması

hh Her insan gibi Peygamberimizin de beşeri ihtiyaçları olmuştur. Örneğin O da açıkmış, sevinmiş, üzülmüş, sıkıntı çekmiş, hastalanmış ve tedavi olmuştur. Hz. Peygamber tüm insanlar gibi rızkını kazanmak için çalışmıştır.


9


Örnek 7: İslam dünya ile ahiret arasında dengeyi gözeten bir dindir. Hz. Muhammed bu prensibe uyulması konsunda çevresindekileri sürekli uyarmıştır. Örneğin, bir defasında, sahabelerden biri gecenin tümünü namazla geçireceğini, bir başkası yılın tamamını oruç tutacağını, bir diğeri ise hiç evlenmeyeceğini söylemişti. Hz. Muhammed onların bu söylediklerine şu şekilde karşılık verdi: "İçinizde Allah'tan en çok korkanınız ve sakınanınız benim. Bununla birlikte ben bazen oruç tutar, bazen tutmam; gecenin bir kısmında namaz kılar, bir kısmında uyurum; bildiğiniz gibi evliyim de..." Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) İslam dini, insani ihtiyaçları terk etmeyi uygun görmez. B) Hz. Muhammed, Müslümanlar için her bakımdan örnektir.

hh Peygamberler asla yalan söylemezler, emanete hıyanet etmezler, günah işlemezler, zeki ve akıllıdırlar.

hh Hz. Muhammed de diğer peygamberler gibi Allah'tan aldıkları bilgileri eksiksiz olarak insanlara ulaştırmıştır.

“O (bildirdikleri) vahiyden başkası değildir." (Necm suresi, 4. ayet) “Ey Resul! Rabb'inden sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan Allah'ın elçiliğini yapmamış olursun." (Mâide suresi, 67. ayet)

C) İslamiyet ruhbanlığı benimsemez. D) Ahirette mutlu olmanın yolu, dünyada mutlu olmaktan geçer. E) Hz. Muhammed, sahabeyi dinde aşırılığa karşı uyarmıştır. İslamiyette ruhbanlık yoktur. İnsan hem dünyası hem de ahireti için gayret göstermelidir. Fakat ahiret mutluluğu, dünyadaki mutluluğa bağlı değildir.

2. Hz. Muhammed (s.a.v) Bir Peygamberdir hh Hz. Peygamber Allah'tan vahiy almıştır.

“De ki: Ben, yalnızca sizin gibi bir beşerim. (Şu var ki) bana ilahınızın sadece bir ilah olduğu vahyolunuyor. Artık her kim Rabb'ine kavuşmayı umuyorsa iyi iş yapsın ve Rabb'ine ibadette hiçbir şeyi ortak koşmasın." (Kehf suresi, 110. ayet)

hh Peygamber, Allah'ın emir ve yasaklarını insanlara bildiren bir elçidir.

10


hh Peygamberimiz adalet, merhamet, sevgi, kardeşlik ve yardımlaşma gibi evrensel ilkeleri tavsiye etmiştir. hh Yüce Allah bizden, kendisiyle birlikte Peygamberimizi de sevmemizi ve ona itaat etmemizi emretmektedir.

“... Peygamber size ne verdiyse onu alın, size ne yasakladıysa ondan sakının ..." (Haşr suresi, 7. ayet) “Kim Resul'e itaat ederse Allah'a itaat etmiş olur..." (Nisâ suresi, 80. ayet) "Allah'a itaat edin. Peygambere de itaat edin. Yüz çevirirseniz bilin ki elçimize düşen, apaçık bir duyurmadır." (Teğabun suresi, 12. ayet)


Örnek 8: "...Her millet için mutlaka bir uyarıcı (peygamber) bulunmuştur." Peygamber, uyarılarına rağmen tebliğinden yüz çevirenlerden sorumlu değildir. "...Sana ancak (Allah'ın emirlerini) tebliğ etmek düşer. Hesap yalnız bize aittir." ayeti bu hususa işaret eder. Bu ayette verilen mesaj aşağıdakilerden hangisidir? A) Hz. Muhammed ayırt etmeden insanlara değer verir. B) Hz. Muhammed her zaman insanlara adaletli davranır. C) Hz. Muhammed Kur'an-ı Kerim'deki kapalı ayetleri açıklamıştır. D) İnsanları doğru yola ulaştırmak Hz. Muhammed'in elinde değildir. E) Hz. Muhammed insanlara örnek olmuştur. Hz. Peygamber Allah'tan aldığı vahyi insanlara tebliğ etmiştir. Tebliğden yüz çevirenlerden Hz. Peygamber sorumlu değildir. İnsanları doğru yola ulaştırmak Hz. Muhammed'in elinde değildir.

hh Müslümanlar Kur'an ayetlerini anlamada bazen ihtilafa düşmüşlerdir. Böyle durumlarda Hz. Peygamber'in açıklamaları vahiyden ne anlaşılması gerektiğini, Müslümanların neyi, nasıl yapmaları gerektiğini ortaya koymuştur.

Örnek 9: Namaz, oruç, hac ve zekat gibi ibadetlerle ilgili birçok ayet vardır. Ancak bu ibadetlerin nasıl yerine getirileceği ayrıntılı bir şekilde yer almamaktadır. Namazın kılınışı, abdestin alınışı, haccın yapılışı gibi hususları Peygamberimiz uygulamaları ile bize öğretmiştir. Bir hadiste, "...Haccı benden gördüğünüz gibi yapın." buyurmuştur. Bu parçada Hz. Muhammed'in hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Ahlaklı olması B) Kararlı olması C) Kur'an'ı açıklayıcı olması D) Merhametli olması

hh Peygamberimiz üstün bir ahlaka sahiptir. Yoksul ve kimsesizlere yardım etmesiyle, büyüklerine saygıyla küçüklerine sevgiyle yaklaşmasıyla, dürüstlüğüyle, insanların mutluluğu için çalışmasıyla tüm insanlara örnek olmuştur.

“Ant olsun ki Resulullah sizin için, Allah'a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah'ı çok zikredenler için güzel bir örnektir." (Ahzâb suresi, 21. ayet)

3. Hz. Muhammed (s.a.v) Kur'an-ı Kerim'i Açıklayıcıdır

E) Bir peygamber olması Kur'an'da ibadetler yer almaktadır fakat ibadetlerin ayrıntılarını Hz. Peygamber açıklamıştır. İbadetlerde kendisinin örnek alınmasını istemiştir. Bu durum Hz. Peygamberin Kur'an'ı açıklaması ile ilgilidir.

“... İnsanlara kendilerine indirileni açıklaman için ve düşünüp anlasınlar diye sana da Kur'an'ı indirdik" (Nahl suresi, 44. ayet)

4. Hz. Muhammed (s.a.v) Uyarıcıdır

hh Mesela "Namazlara ve orta namaza devam edin." ayetinde orta namazın ne olduğu açık değildir. Ancak Peygamberimiz "Orta namaz ikindi namazıdır." sözüyle ayetteki bu kapalılığı ortadan kaldırıp ayeti anlaşılır hale getirmiştir.

hh Hz. Muhammed, yakın akrabalarından başlamak üzere, Mekkelileri ve tüm insanları İslam'a davet etmiştir. Onları putlara tapmaktan vazgeçmeye ve her şeyi yoktan var eden Allah'a inanmaya çağırmıştır.

Öğretmen Sorusu

hh Hz. Peygamber açık ve net olarak anlaşılan ilahi mesajları Müslümanlara tebliğ etmiştir. Açıklama ihtiyacı olduğu zaman da ilahi buyrukları gerek sözlü gerekse uygulamalı olarak açıklamıştır.

hh Hz. Muhammed (s.a.v)'in görevlerinden biri de ilahi vahiyle insanları uyarmaktır. Hz. Muhammed (s.a.v)'in uyarıcı olmasına Ahzab suresinde şu ayetle dikkat çekilmektedir: "Ey Peygamber! Biz seni hakikaten bir şahit, bir müjdeci ve bir uyarıcı olarak gönderdik."

Hz. Muhammed'in insanlara baskı yapmadan öğüt vermesi onun hangi özelliği ile ilgilidir?

Uyarıcı olması YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

11

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Kur'an'a Göre Hz. Muhammed (s.a.v.) hh Hz. Muhammed ibadet edilmeye layık tek varlığın Yüce Allah olduğu bildirilmiştir. İçki içmek, kumar oynamak, hırsızlık yapmak, yalan söylemek, başkalarının malına ve canına zarar vermek gibi kötü davranışlar konusunda insanları uyarmıştır.

hh Hırsızlık, yağmacılık, tefecilik, kumar, içki, falcılık gibi birçok kötülük yaygınlaşmıştı. hh Arabistan'ın dışındaki ülkelerden Sansani İmparatorluğu'nda insanlar uzun yıllardan beri ateşe tapıyordu. Bunlara Mecusiler deniyordu. hh Bizans İmparatorluğu'nda halk, devletin koyduğu ağır vergi-

hh Peygamber, uyarılarına rağmen tebliğinden yüz çevirenlerden sorumlu değildir. Ayrıca Hz. Muhammed (s.a.v)'in elçilik görevi hem uyarıyı hem de müjdelemeyi içerir. Hz. Peygamberin uyarısıyla amaçlanan şey; insanları kötülüklerden uzak tutmak ve iyiliklere yöneltmektir.

lerle eziliyordu. İnsanlar yöneticilerin yaptığı baskı ve şiddetten iyice bunalmışlardı. Zaman zaman mezhep çekişmeleri yüzünden çatışmalar çıkıyordu. hh Hz. Muhammed Peygamber olduktan sonra insanları doğru yola ulaştırmak için büyük çaba sarfetti. İnsanları tevhit inancı etrafından birleşmeye çağırdı.

5. Hz. Muhammed (s.a.v) İnsanlığa Bir Rahmettir hh Rahmet; acıma, esirgeme, lütuf ve ihsanda bulunma gibi iyilik etmeyi gerektiren sevgi ve şefkat duygusudur. Peygamberimiz bütün insanlığa rahmet olarak gönderilmiştir. Nitekim Allah Enbiya suresinde Hz. Muhammed (s.a.v)'e hitaben "(Resulüm!) Biz seni ancak alemlere rahmet olarak gönderdik." buyurmaktadır.

hh Peygamberimiz, sabırlı,kararlı ve özverili çalışmaları sonucunda Yüce Allah'ın varlığına, birliğine inanan; yalnızca ona kulluk eden, huzur içinde yaşayan bir toplum meydana getirdi. hh Hz. Muhammed, kabileler arasındaki kin ve düşmanlıkları giderdi. Hak ve hukuku üstün kıldı. İnsanları cehaletten ve batıl inançlardan kurtardı. Bütün bunlar Hz. Muhammed'in insanlı-

“Ant olsun ki içlerinden kendilerine Allah'ın ayetlerini okuyan, (kötülüklerden ve inkârdan) kendilerini temizleyen, kendilerine kitap (Kur'an) ve hikmeti öğreten bir peygamber göndermekle Allah, müminlere büyük bir lütufta bulunmuştur. Halbuki daha önce onlar apaçık bir sapıklık içindeydiler. (Enbiyâ suresi, 107. ayet)

ğa bir rahmet olduğunu göstermektedir.

hh Hz. Peygamberin rahmeti; Müslümanları, Müslüman olmayanları, dostları, düşmanları, hürleri, köleleri, büyükleri, küçükleri hatta insanların yanında hayvanları ve doğal çevreyi

hh İslam dini gelmeden önce gerek Arabistan'da gerekse diğer

de içine alacak kadar geniştir.

ülkelerde dini, ahlaki ve toplumsal açıdan birçok olumsuzluk yaşanmaktaydı. İnsanların çoğu putlara tapıyordu. Toplumda adaletsizlik ve ahlaksızlık artmıştı. Kabileler arasında sık sık savaşlar oluyor, güçlüler zayıfları eziyordu. Kadınlar ve kız çocukları hor görülüyordu.

12


“... Ben ancak ve ancak rahmet olarak gönderildim." (Hadis-i Şerif)

Hz. MUHAMMED (S.A.V.)

1.

I. "Ey Peygamber! Biz seni hakikaten bir şahit, bir müjdeci ve bir uyarıcı olarak gönderdik." (Ahzab suresi)

II. "(Resulüm!) Biz seni ancak alemlere rahmet olarak gönderdik." (Enbiya suresi)

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Kur'an'a göre Hz. Muhammed (s.a.v)'in bir özelliği değildir?

Konu Testi - 1

4.

Hz. Peygamber (s.a.v) 632 yılında yüz bini aşkın Müslümanla ibadetini yerine getirmek için Mekke'de bir araya geldi. O, hac sırasında Arafat'ta Müslümanlara bir konuşma yaptı. Onun bu haccına Veda Haccı, yaptığı konuşmaya da Veda Hutbesi denir. Peygamberimiz (s.a.v) Veda Hutbesi'nde İslam'ın evrensel mesajlarını dile getirdi. Hz. Muhammed bütün inananların kardeş olduğunu, gönül rızası olmadıkça kimsenin malının kimseye helal olmayacağını belirtti.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi "Veda Hutbesi"nin ilkelerinden biri değildir?

A) Nebi olması B) İnsanüstü bir varlık olması C) Kur'an'ı açıklayıcı olması D) Rahmet olması

A) Kadın ve erkeklerin birbirleri üzerinde hakları olması

E) Uyarıcı olması

B) Kan davalarının yasaklanması C) Emanetlerin korunması D) Allah katında üstünlüğün mal ve makamla olması E) İnsanların eşit olması

2.

I. Mekkeliler, gençliğinde Hz. Muhammed (s.a.v)'e en değerli eşyalarını rahatlıkla teslim ederlerdi.

II. Hz. Muhammed (s.a.v) zekâsı, güzel ahlakı, dürüstlüğü ile herkesin takdirini kazanmıştı. Bu yüzden henüz peygamber olmadan önce bile insanlar Ona "Muhammed-ül Emin" lakabını vermiştir.

5.

I. Peygamberimize (s.a.v) ilk vahiy Nur Dağı'ndaki Hira Mağarası'nda gelmiştir.

Bu iki bilgi ile Hz. Muhammed (s.a.v)'in hangi özelliği vurgulanmaktadır?

II. Peygamberimiz (s.a.v), Medine'ye Hz. Ali ile birlikte hicret etmiştir.

III. Hz. Muhammed (s.a.v)'in doğduğu dönemde Arap Yarımadası'nda en yaygın inanç Haniflikti.

IV. Hz. Peygamber (s.a.v)'e ilk indirilen ayetler Alak suresinde yer almaktadır.

Burada verilen bilgilerden hangileri doğru değildir?

A) Merhametli olması B) Kararlı olması C) Sabırlı olması D) Güvenilir olması

A) I ve II

E) Kolaylaştırıcı olması

3.

Aşağıdakilerden hangisi Hz. Muhammed (s.a.v)'in İslam'ı yayma çabaları arasında gösterilemez?

D) II ve IV


6.

Hz Muhammed (s.a.v), Arabistan Yarımadası'nın en önemli şehirlerinden biri olan Mekke'de dünyaya geldi. Onun doğduğu dönemde Arap Yarımadası'nda toplumsal ve ahlaki açıdan pek çok olumsuzluk yaşanmaktaydı.

Aşağıdakilerden hangisi Hz. Muhammed (s.a.v)'in doğduğu ortam için söylenemez?

A) İslam'ı tebliğ etmeye yakın çevresinden başlaması B) İslam'a davet için kabile ve devlet başkanlarına mektuplar yazması

B) I ve III

C) Mekke döneminde Kâbe'yi ziyaret edenlere İslam'ı anlatması

A) Toplumun tamamı putlara tapıyordu.

D) İslam'ın mesajını ırk, dil, renk ayrımı yapmadan tüm insanlara iletmesi

C) Kabilecilik sosyal hayatın temeliydi.

E) İnsanların İslam'ı kabul etmeleri için birtakım hediyeler vadetmesi

B) Kölelik yaygındı. D) Kız çocuklarına ve kadınlara değer verilmezdi. E) Tarım, hayvancılık ve ticaret başlıca geçim kaynağıydı. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

13


Konu Testi - 1

7.

Hz. Muhammed (s.a.v) Mekke'den Medine'ye Hicret ettikten sonra, Medine'de yaşayan tüm dinî gruplarla vatandaşlık esasına dayalı bir anlaşma yaptı. "Medine Sözleşmesi" denilen bu anlaşmayla, bütün Medineliler için barış ve özgürlük sağlanmıştır.

10. Hz.

Aşağıdakilerden hangisi Hz. Muhammed (s.a.v)'in "Medine Sözleşmesi" ile ulaşmak istediği sonuçlardan biri değildir?

Muhammed (s.a.v) söz, tutum ve davranışlarıyla sadece o dönemdeki Müslümanlara değil, tüm zamanlar için ve tüm insanlar için insanlara örnek olmuştur. Kur'an-ı Kerim'de Hz. Peygamberin (s.a.v) birçok ahlakî özelliklerinden söz edilmektedir. Buna göre, Kur'an-ı Kerim'de Hz. Muhammed (s.a.v)'in aşağıdaki özeliklerinden hangisi yer almaz? A) Çok nazik ve yumuşak kalpli olması

A) Medine'de birlik ve beraberliği sağlamak

B) Yüce bir ahlak sahibi olması

B) Mekke'ye geri dönmek

C) İnsanlar arasından seçilmiş olması

C) Medine'de huzurlu bir ortam oluşturmak

D) Yeme, içme ve giyim tarzının anlatılması

D) Medine'yi birlikte savunmak

E) Müminlere çok merhametli olması

E) Medine'de hoşgörüye dayalı bir ortam oluşturmak

11. Peygamberimizin 8.

Allah'ın mesajını doğru anlamak için Hz. Peygamberi (s.a.v) doğru anlayıp örnek almak gerekir. Hz. Muhammed (s.a.v) dinî anlamada ve yaşamada yegane örnektir.

Buna göre, Hz Muhammed (s.a.v) için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

doğduğu dönemde Araplar arasında haksızlık ve kötü alışkanlıklar yaygındı. Toplumda adaletsizlikler yaşanıyordu. Güçlü ve zengin olanlar, kimsesizleri eziyordu. Mekke'ye ticaret amacıyla gelen yabancıların malları zorla ellerinden alınıyordu. İçki içmek, kumar oynamak, hırsızlık yapmak gibi kötü davranışlar artmıştı. Falcılık, büyücülük, sihir gibi batıl inanışlar yaygındı.

A) Akrabalarını ziyaret ederdi.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi Hz. Muhammed (s.a.v)'in doğduğu ortam için doğru değildir? A) Ticaret ahlakı kurallara bağlıydı.

B) Arkadaşlarıyla istişareye önem verirdi.

B) Kadınlar temel haklardan yoksundu.

C) Her konuyu kendi görüşüne göre açıklardı.

C) Kötü alışkanlıklar yaygınlaşmıştı.

D) Bizim gibi yer içer, sevinir ve üzülürdü.

D) Kölelik yaygındı.

E) Allah'tan vahiy alırdı.

E) Doğaüstü güçlere inanılıyordu.

12. 622 yılında Müslümanların dinleri uğruna Mekke'den Medi-

ne'ye göç etmelerine hicret denir. Hicret birçok toplumsal ve dinî olayın başlangıcı olma özelliği taşımaktadır.

9.

I. Hz Muhammed'e (s.a.v) daha peygamberlik gelmeden halk arasında "El-Emin" ismiyle anılmaktaydı.

II. Hz Muhammed (s.a.v) gençliğinde Erdemliler Birliği (Hilfu'l - Fudul)'ne katıldı.

Bu iki bilgide Hz. Muhammed (s.a.v)'in hangi özelliği vurgulanmaktadır?

B) Müslümanlar, müşriklerin zulüm ve baskılarından kurtulmuşlardır.

A) Sabırlı olması

C) Peygamberliğin Mekke Devri sona ermiş Medine Devri başlamıştır.

A) İslam'ın yayılmasını sağlamıştır.

B) Dürüst ve adaletli olması

D) Hicret, Hz Ömer zamanında hicri takvimin başlangıcı olarak kabul edilmiştir.

C) Hoşgörülü olması D) Kimseyi küçümsememesi

E) Mekkeliler, Müslümanlarla bir daha karşılaşmamışlardır. 1. B

2. D

3. E

4. D

5. C

6. A

7. B

8. C

9. B

10. D

11. A

12. E


Cevaplar

E) Güçlü olması

14

Aşağıdakilerden hangisi hicretin sonuçlarından biri değildir?


1.

Peygamberimiz kırk yaşında iken 610 yılının ramazan ayının Kadir Gecesi'nde Allah'tan ilk vahyi almış ve peygamber olmuştur. Hz. Muhammed (s.a.v) peygamber olarak vahiy alma özelliği yanında sıdk (doğruluk), emanet (güvenilir olma), fetanet (akıllı ve zeki olma), ismet (günahlardan korunma), tebliğ (Allah'tan aldığı mesajları olduğu gibi insanlara iletme) sıfatlarına sahipti.

Buna göre, Hz. Muhammed (s.a.v) ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

Konu Testi - 2

4.

Hz. Muhammed (s.a.v), çocukluğunda ve gençliğinde güvenilir bir kimse olarak biliniyordu. Mekkeliler onu dürüst ve güvenilir anlamına gelen "Muhammed'ül - Emin" diye çağırıyorlardı. Peygamberimiz verdiği sözleri mutlaka yerine getirmiş, kendine verilen emanetleri zamanında sahiplerine teslim etmiştir. Özü sözü bir olan Hz. Muhammed (s.a.v) asla yalan söylememiş ve yaşamı boyunca dürüstlükten ayrılmamıştır.

Bu parçada Hz Muhammed'in (s.a.v) hangi özelliği dile getirilmektedir?

A) Hz. Peygamber sadece Arap toplumuna gönderilmiştir. B) Sadece peygamber olduktan sonra örnek davranışlar sergilemiştir.

A) Sabırlı olması

C) Allah'tan vahiy alan ve birtakım üstün özellikleri olan peygamberdir.

C) Düşkünleri ve muhtaçları gözetmesi

D) Kur'an ayetlerini sadece iletmiş, açıklamamıştır.

E) Doğruluktan ayrılmayıp güven duyulması

B) Verdiği karardan dönmemesi D) Hoşgörülü ve affedici olması

E) Sadece peygamberlik yönü vardır.

2.

Her peygamber gibi Hz. Muhammed (s.a.v) de ilahi emir ve yasakları değişiklik yapmadan insanlara tebliğ etmiştir. Kur'an'da bu görev "Ey Resul ! Rabbinden sana indirileni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan Allah'ın elçiliğini yapmamış olursun." ayetiyle belirtilmiştir.

5.

"Hz. Adem'den Hz. Muhammed (s.a.v)'e kadar bütün peygamberler; Allah'ın var ve bir olduğunu, yalnız ona ibadet edilmesini öğütleyerek, peygamberlere ve kitaplara ayrım yapılmadan inanılmasını, Allah katında üstünlüğün takva ve güzel ahlakla olduğunu haber vermişlerdir."

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Hz. Peygamberin görevlerinden biri değildir?

Bu parçaya dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Kur'anı açıklamak

A) Peygamberler seçilmiş kişilerdir.

B) Nasihat etmek

B) Peygamberlerin mesajları aynı içeriği taşır.

C) Vahyi tebliğ etmek D) İnsanları inanmaya zorlamak

C) Peygamberler güzel ahlaklarıyla insanlara örnek olurlar.

E) İnsanları uyarmak

D) Peygamberler ibadeti inanca üstün tutmuşlardır. E) Her topluma peygamber gönderilmiştir.

3.

Hz. Muhammed (s.a.v) Veda Hutbesi'nde "Ey insanlar! Rabbiniz bir atanız birdir. Hepiniz Adem'den türemiş bulunuyorsunuz. Adem ise topraktan yaratılmıştır. Allah yanında en mükerrem ve makbul olanınız, ondan en çok korkup çekineninizdir. Arap'ın Arap olmayana bir üstünlüğü yoktur, varsa bu takva yönündendir." demiştir.

Hz Muhammed (s.a.v) Veda Hutbesi'ndeki bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir? A) İnsanların eşit olduğunu B) Cinsiyet ayrımına gidilmemesini C) Her insanın özgür olduğunu D) İbadet etmenin önemini E) Kan davalarının anlamsızlığını

6.

Hz. Muhammed (s.a.v) diğer insanlar gibi bir anneden ve babadan dünyaya gelmiş, çocukluk ve gençlik dönemleri yaşamış, evlenip çocuk sahibi olmuştur. Zaman zaman sevinmiş bazen de üzülmüştür. Geçimini sağlamak için çalışmış, hayatın zorluklarıyla mücadele etmiş, yorulmuş, uyumuş ve dinlenmiştir. Eceli geldiğinde her insan gibi vefat etmiştir.

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Hz. Muhammed (s.a.v) son peygamberdir. B) Hz. Muhammed (s.a.v) Kur'an-ı Kerim'i açıklayıcıdır. C) Hz Muhammed (s.a.v) bir insandır. D) Hz. Muhammed (s.a.v) insanlığa bir rahmettir. E) Hz. Muhammed (s.a.v) bir uyarıcıdır. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15


7.

Konu Testi - 2

Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v) yalnızca Arap toplumuna değil, insanlığa gönderilmişti. Bununla ilgili olarak kutsal kitabımız Kur'an'da Yüce Allah şöyle buyurmuştur: "(Resulüm!) Biz seni ancak alemlere rahmet olarak gönderdik." Kur'an-ı Kerim'de yer alan ilkeler bütün insanların iyi ve güzel davranışlara yönelmesini, kurtuluşa ermesini amaçlar. Bu nedenle de sevgili Peygamberimiz İslam çağrısını farklı milletlere ve toplumlara ulaştırmayı bir görev bilmiştir.

10. Hz.

Muhammed'in Medine'ye hicretten sonraki ilk sosyal faaliyeti, kendi adıyla anılan Mescidi Nebevi'yi inşa ettirmesidir.

Aşağıdakilerden hangisi Mescidi Nebevi'nin işlevlerinden biri değildir? A) Suffe adı verilen odalarda eğitim verilmesi B) Vahyin büyük bölümünün burada Hz. Peygamber'e gelmesi

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?

C) Müslümanların sorunlarının konuşulması

A) İslamiyetin evrensel bir din olduğu

E) Müslümanların ibadet yeri olması

D) Yabancı ülkelerin temsilcilerinin ağırlanması

B) Her bozulan kavme bir peygamber gönderildiği C) İslam'da farklı ibadet biçimlerinin bulunduğu D) Hz. Peygamberin insanları inançlarında özgür bıraktığı E) Hz. Peygamberin de bir insan olduğu

8.

Hz. Muhammed da acıkmış, sevinmiş, üzülmüş sıkıntı çekmiş, hastalanmış ve tedavi olmuştur. Hz. Peygamber tüm insanlar gibi rızkını kazanmak için çalışmıştır. İnsanların içinde yaşamış, onların sevinç ve üzüntülerine ortak olmuştur. İnsanların kendisini aşırı yüceltmesine asla izin vermemiştir. O da her insan gibi ömrünü tamamlamış ve 632 yılında Medine'de vefat etmiştir.

11. İslam öncesi Arabistan'da kız çocuğu olan babalar, bunu

untanılacak bir durum olarak görüyor; hatta bazıları kız çocuklarını diri diri toprağa gömüyordu. Allah'a şirk koşmanın yanında içki, kumar, hırsızlık, tefecilik, falcılık gibi kötü alışkanlık ve davranışlar yaygındı.

Bu parçada hz. Muhammed'in hangi özelliği dile getirilmektedir?

Buna göre İslam öncesi Arap toplumu için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Cinsiyet ayrımcılığı olduğu B) Ahlaki çöküntü yaşandığı

A) Vahiy alan bir peygamber olması

C) Allah'a birtakım ortaklar isnat ettikleri

B) İnsanlara öğüt vermesi

D) Haniflik inancını sürdürdükleri

C) İnsanlığa rahmet olması

E) İslam'ın haram kıldığı daranışları yaptıkları

D) Dini kolaylaştırması E) Beşeri ihtiyaçlarının olması

12. Sahabeden

her gün oruç tutan ve gece boyunca namaz kılan Abdullah bin Amr, ailesi tarafından Peygameberimize şikayet edilmiştir. Durumu öğrenen Hz. Peygamber ona, "Bazen oruç tut, bazen tutma, geceleri bazen ibadet et, bazen de uyu." diyerek tavsiyelerde bulunmuştur.

Bu durum Hz. Muhammed'in hangi özelliğine örnektir? A) Güvenilir olmasına B) Sabırlı davranmasına C) Kolaylaştırcı olmasına

Bu olay Hz. Peygamberin hangi özelliğine bir kanıttır?

D) Hoşgörülü olmasına

A) Sabırlı olmasına

B) Kararlı olmasına

E) Adaletli olmasına

C) Merhametli olmasına

D) Güvenilir olmasına

E) Kur'an-ı açıklayıcı olmasına 4. E

5. B

6. C

7. A

8. E

9. D

10. B

11. D

12. C


3. A

16

2. D

1. C

Roma imparatoru Kayzer, Peygamberimizden kendisini ve halkını İslam'a davet eden bir mektup aldığında, o sırada ülkesinde ticaret için bulunan Ebu Süfyan'ı çağırmış ve sormuştu: "Siz peygamberlik iddiasından önce Muhammed'in hiç yalan söylediğini gördünüz mü?" Ebu Süfyan, Muhammed'in hiç yalan söylemediğini Kayzer'e söyleyince Kayzer, "Sana O'nun yalan söyleyip söylemediğini sordum. Sen de söylemediğini ifade ettin. Eğer o, Allah'a karşı yalan konuşmuş olasaydı eminim ki insanlara yalan söylemekten de hiç sakınmazdı." der.

Cevaplar

9.

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ Hz. MUHAMMED (S.A.V.) Hz. Muhammed'in Örnekliği - Hz. Muhammed'i Anlama

hhHZ. MUHAMMED (s.a.v)'İN ÖRNEKLİĞİ 1. Kur'an'da Örnek İnsan ve Özellikleri hh Yüce Allah, insanı mükemmel bir varlık olarak yaratmış, bununla birlikte onu söz ve davranışlarından sorumlu tutmuştur.

FÖY NO

07

“Yine onlar (o müminler) ki, emanetlerine ve ahitlerine riayet ederler." (Mü'minun suresi, 8. ayet) “Onlar gayba inanırlar, namaz kılarlar, kendilerine verdiğimiz mallardan Allah yolunda harcarlar." (Bakara suresi, 3. ayet)

“Biz gerçekten insanı en güzel bir biçimde yarattık." (Tin suresi, 4. ayet)

“İnsan, kendisinin başıboş bırakılacağını mı sanır?" (Kiyâme suresi, 36. ayet)

hh Allah'ın emrettiği güzel davranışları öğrenip uygulayan ve yasakladığı kötü davranışları terk eden her insan örnek in-

“Mümin erkeklerle mümin kadınlar birbirlerinin velileridir. Onlar iyiliği emreder, kötülükten alıkoyarlar; namazı dosdoğru kılarlar, zekâtı verirler, Allah'a ve Resulüne itaat ederler. İşte onlara Allah rahmet edecektir. Şüphesiz ki Allah azizdir, hikmet sahibidir." (Tevbe suresi, 71. ayet)

hh İslam dini bizlerden güzel ahlaklı, dürüst, güvenilir, kötülüklerden kaçınan, örnek bir insan olmamızı ister.

sandır. Bir ayette bu hususta şöyle buyrulur: "Onlar gayba inanırlar, namaz kılarlar, kendilerine verdiğimiz mallardan Allah yolunda harcarlar." hh Boş ve yararsız işlerden uzak durmak, sözünde durmak, emanete riayet etmek, bollukta ve darlıkta Allah yolunda harcamak ve affedici olmak Kur'an'da örnek insanın özelliklerinden bazıları olarak sayılmıştır.

“Rahman'ın (has) kulları onlardır ki yeryüzünde tevazu ile yürürler ve kendini bilmez kimseler onlara laf attığında (incitmeksizin) 'Selam!' derler (geçerler); gecelerini Rabblerine secde ederek ve kıyama durarak geçirirler. (O kullar), harcadıklarında ne israf ne de cimrilik ederler, ikisi arasında orta bir yol tutarlar. Yine onlar ki Allah ile beraber (tuttukları) başka bir tanrıya yalvarmazlar, Allah'ın haram kıldığı cana haksız yere kıymazlar ve zina etmezler. Bunları yapan, günahı (nın cezasını) bulur; (o kullar), yalan yere şahitlik etmezler, boş sözlerle karşılaştıklarında vakar ile (oradan) geçip giderler. Kendilerine Rablerinin ayetleri hatırlatıldığında ise onlara karşı sağır ve kör davranmazlar." (Furkan suresi, 63-64, 67-6 ve 72-73. ayetler)


1

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed'in Örnekliği

Örnek 1: Aşağıdaki ayetlerden hangisi Kur'an'da yer alan örnek insan özelliklerinden "doğru sözlü ve ağır başlı" olmak ile ilgilidir? A) "Onlar harcadıklarında ne israf ne de cimrilik edenlerdir. Onların harcamaları, bu ikisi arasında dengeli bir harcamadır." (Furkan suresi, 67. ayet) B) "Ey iman edenler! Sabır ve namaz ile Allah'tan yardım isteyin. Çünkü Allah muhakkak sabredenlerle bereberdir." (Bakara suresi, 153. ayet) C) "Dediler ki: 'Rabb'imiz! Biz kendimize zulüm ettik. Eğer bizi bağışlamaz ve bize acımazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruz." (A'raf duresi, 23. ayet) D) "Onlar, yalana şahitlik etmeyen, faydasız boş bir şeyle karşılaştıkları zaman, vakar ve hoşgörü ile geçip gidenlerdir." (Furkan suresi, 72 ayet) E) "Sen af yolunu tut, iyiliği emret, cahillerden yüz çevir." (A'raf suresi, 199. ayet) Yalancı şahitlik yapmayan ve vakarlı kişiler, doğru sözlü ve ağır başlıdır.

2. Hz. Muhammed (s.a.v) Bizim İçin Bir Örnektir hh Hz. Muhammed (s.a.v)'in, Allah'a bağlılığı, inancındaki sebatı, ibadete düşkünlüğü, Allah yolundaki kararlılık ve fedâkarlıkları, düşmanlarına karşı gösterdiği sabrı birçok ayette anlatılmıştır. Hz. Peygamber, insanlara ve diğer canlılara karşı duyduğu sevgi ve şefkati, affediciliği, dürüstlük ve adaleti gibi pek çok meziyet ve erdemiyle insanlara bir örnek olarak gösterilmektedir.

“Ve sen elbette yüce bir ahlak üzeresin." (Kalem suresi, 4. ayet) “Ant olsun ki Resulullah sizin için, Allah'a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah'ı çok zikredenler için güzel bir örnektir." (Ahzâp suresi, 21. ayet)

hh Hz. Muhammed'i örnek almak, onun ahlaki özelliklerini, güzel davranışlarını hayatımıza uygulamak bizler için hem faydalıdır hem de dini bir gerekliliktir.

“(Resulum!) De ki: Eğer Allah'ı seviyorsanız bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Allah son derece bağışlayıcı ve esirgeyicidir." (Âl-i İmran suresi, 31. ayet)

Öğretmen Sorusu

“... Bu mükâfat, iman edenler ve Rabb'lerine dayanıp güvenenler içindir. Onlar büyük günahlardan ve hayâsızlıktan kaçınırlar; kızdıkları zaman da kusurları bağışlarlar. Yine onlar Rablerinin davetine icabet ederler ve namazı kılarlar. Onların işleri aralarında danışma iledir. Kendilerine verdiğimiz rızıktan da harcarlar. Bir haksızlıkğa uğradıkları zaman yardımlaşırlar." (Şûrâ suresi, 36-39. ayetler)

“Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim." (Hadis-i Şerif)

hh Allah Resulü insan ilişkilerinde son derece dürüst, açık sözlü, adaletli ve hoşgörülüydü. Konuşmalarında hakkı söylemekten çekinmezdi. Kişileri hedef almaz, onların davranışlarına dikkat çeker veya konular hakkında genellemeler yapardı.

Hz. Muhammed'in doğru sözlü olması, dürüstlüğü, adaleti, iyiye yönlendirip kötülükten sakındırması insanlara hangi konuda örnek olduğunu gösterir?

Ahlak

2



a) Hz. Muhammed (s.a.v)'in Güvenilirliği hh Hz. Muhammed (s.a.v) asla yalan söylemeyen, emanetlere

“Kişinin kalbinde iman ve küfür bir arada bulunmaz. Doğruluk ile yalancılık, güvenilirlik ile hainlik de bir arada olmaz."

riayet eden ve son derece güvenilir bir insandı. O, gençliğin-

(Hadis-i Şerif)

de her türlü cahiliye kötülüklerinden, putlardan, kumardan, içki meclislerinden ve çirkin eğlencelerden uzak durmuştur. hh Hz. Muhammed, İslamiyet'in ilk yıllarında Kureyş kabilesine hh Mekkeliler gençliğinde Hz. Muhammed (s.a.v)'e en değerli

mensup kişileri Safa Tepesi'nde toplayarak "Ey Kureyş! Size

eşyalarını rahatlıkla teslim ederlerdi. Bu güven peygamber-

şu dağın arkasında veya şu vadide düşman var. Üzerinize

likten sonra da devam etmiştir.

baskın yapacak, desem bana inanır mısınız?" diye sormuştur. Orada toplanan kişiler hep birlikte "Evet sana inanırız." diyerek Peygamberimizi onaylamışlardır. hh Hz. Muhammed'e henüz peygamber olmadan önce bile insanlar ona dürüst ve güvenilir anlamına gelen "Muhammedü'l Emin" (Güvenlir Muhammed) lakabını vermişlerdir.

Örnek 2:

Örnek 3:

"Resulüm! De ki: Eğer Allah'ı seviyorsanız bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın..."

İslam'ın en büyük düşmanı olan Ebu Cehil "Biz seni asla yalancılıkla itham etmiyoruz fakat biz, senin getirdiğin şeyleri yalanlıyoruz." demiştir. Bunu üzerine "...Aslında onlar seni yalanlamıyor fakat o zalimler açıkça Allah'ın ayetlerini inkâr ediyor." (En'âm suresi, 33. ayet) ayeti inmiştir.

(Âl-i İmran suresi, 31. ayet) Yüce Allah bu ayette aşağıdakilerden hangisinin yapılmasını emretmektedir? A) İbadetlerde samimi olunmasını B) Hz. Peygamberin örnek alınmasını C) Hz. Muhammed'in adaletli olduğunun bilinmesini D) Kötülüklere iyilikle karşılık verilmesini E) Bütün peygamberlerin hak olduğuna inanılmasını Verilen örnekte Allah'ı sevenlerin Resul'unü de sevmesi ve uyması gerektiği belirtilmiştir. Bu nedenle Hz. Peygamber örnek alınmalıdır.

Bu parçada Hz. Muhammed'in hangi özelliği vurgulanmıştır? A) Merhametli olması B) Kararlı olması C) Güvenilir olması D) Sabırlı olması E) İnsanlara örnek olması Hz. Peygamberin ve İslam'ın baş düşman Ebu Cehil bile Peygamberimizi yalancılıkla suçlayamamıştır. Çünkü Peygamberimiz güvenilir bir insandı.

hh Müşrikler, Peygamberimizi şair, sihirbaz, mecnun gibi ifadelerle suçlamışlar fakat hiç kimse Hz. Muhammed'e yalancı diyememiştir.


3


“Münafığın (ikiyüzlünün) belirtisi üçtür: Konuştuğu zaman yalan söyler. Söz verdiği zaman sözünde durmaz. Bir emanet kendisine bırakıldığında ihanet eder." (Hadis-i Şerif)

“Ant olsun, size kendinizden öyle bir peygamber gelmiştir ki, sizin sıkıntıya uğramanız ona çok ağır gelir. O, size çok düşkün, müminlere karşı çok şefkatlidir., merhametlidir." (Tevbe suresi, 128. ayet)

hh Hübeydiye Antlaşması imzalandıktan sonra Ebu Basir adında bir sahabe Mekkelilerin zulmünden, işkencesinden kaçıp, Medine'ye sığınmak istemiştir. Ancak bu durum Mekkelilerle yapılan antlaşmaya aykırı olduğu için Hz. Peygamber, Ebu Basir'i Mekke'ye geri yollamıştır.

hh Hz. Muhammed hiçbir zaman yalan söylememiş, başkalarını aldatmamıştır. Müslümanları da bu konularda uyarmıştır.

“O, vakit Allah'tan bir rahmet olarak onlara yumuşak davrandın! Şayet sen kaba, katı yürekli olsaydın hiç şüphesiz etrafından dağılıp giderlerdi. Şu halde onları affet, bağışlanmaları için dua et..." (Âl-i İmrân suresi, 159. ayet)

hh Hz. Muhammed yetimleri, kimsesizleri, yaşlıları, zorda kalanları her zaman koruyup kollamış, onlara merhametle yaklaşmıştır.

“Müslüman, elinden ve dilinden başkalarının güvende olduğu kimsedir." "Bizi aldatan bizden değildir." (Hadis-i Şerif)

“Yetimin başını okşa, fakirleri yedir." "İnsanlara merhamet etmeyene Allah merhamet etmez."

b) Hz. Muhammed (s.a.v)'in Merhametli Oluşu hh Alemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed (s.a.v) son derece merhametli ve alçak gönüllü bir insandı. O, gençliğinden itibaren küçüklere şefkat gösterir, hastaları ziyaret eder, dost, akraba ve misafirlerine önem verirdi. Asla kibirlenmez, hiç kimseyi küçümsemezdi. hh İnsanlarla ilişkilerinde saygı, sevgi, dürüstlük ve nezaket kurallarına riayet ederdi. Aile içi huzura önem verir, eş ve çocuklarına daima şefkat ve merhametle davranırdı.

4


"Müslüman evlerinin en hayırlısı içinde yetim bakılıp iyilik edilen evdir; en kötüsü ise içinde yetime kötülük edilen evdir." (Hadis-i Şerif)


Örnek 4: - Hz. Muhammed "Ben namazı uzun tutmak isterim, fakat geriden bir çocuğun ağlaması duyulunca, annesine güçlük çıkarmamak için namazı kısa keserim." buyurmuştur. - Hz. Muhammed savaşta çocuklara, kadınlara ve din adamlarına dokunulmamasını emretmiş, kılıcını atıp teslim olan savaşçılara eziyet edilmesini yasaklamıştır. Verilen örnekler Hz. Muhammed'in hangi özelliği ile ilgilidir? A) Güvenilir olması B) Adaletli olması C) Kolaylaştırıcı olması D) Merhametli olması E) Kararlı olması Hz. Peygamber çocuk ağlaması duyduğunda namazı uzatmamış ve savaş esirlerine eziyet edilmesini yasaklamıştı. Bu olaylar Hz. Peygamberin merhametli olması ile ilgilidir.

“... Eğer hüküm verirsen aralarında adaletle hükmet. Allah adil olanları sever." (Mâide suresi, 42. ayet) “Şüphesiz Allah, adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara yardım etmeyi emreder; hayasızlığı, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor." (Nahl suresi, 90. ayet)

Örnek 5: Bir gün Peygamberimize, saygın ailelerden suç işleyen birini cezalandırılmaması için başvurulduğunda o, bundan çok rahatsız olmuştur. Bu teklifi reddederek çevresindekileri şöyle uyarmıştır: "Sizden öncekileri toplumsal çöküntüye götüren şey şuydu: Onlar içlerinden şan şöhret sahibi kimseler suç işleyince cezalandırmaktan kaçınır, güçsüz ve zayıflar suç işleyince hemen cezalandırırlardı. Allah'a yemin ederim ki kızım Fatıma da suçu işleseydi mutlaka onu cezalandırırdım." Bu olay Hz. Muhammed'in hangi özelliği ile ilgilidir?

hh Hz. Peygamber, hayvanlara karşı da merhametliydi. Mekke'nin fethine giderken yolun kenarında yeni doğmuş yavrularını emziren bir köpek gördü ve rahatsız edilmemesi için bir sahabeye orada nöbet tutmasını emretti. hh O sadece insanlara değil, inanmayanlara karşı da merhametliydi. Kendisine kötülük yapan kavmi için, "Rabbim, kavmimi bağışla çünkü onlar bilmiyorlar." diye dua etmiştir.

c) Hz. Muhammed (s.a.v)'in Adaletli Oluşu hh Adalet hak yol üzere dosdoğru olmak, dinin emir ve yasaklarına uymak, haklıya hakkını, haksıza cezasını vermek, suç ve ceza oranına dikkat etmektir. hh Hz. Muhammed kimsenin hakkını yememiştir. Adalet ve hukuk söz konusu olduğunda kadın erkek, zengin fakir ayrımı yapmamıştır.

A) Hoşgörülü olması B) Kolayaştırıcı olması C) Merhametli olması D) Güveniir olması E) Adaletli olması Hz. Peygamber ayrım yapmaksızın herkese eşit davranarak adaletli olduğunu göstermiştir.

hh Gençliğinden itibaren insanlar Hz. Muhammed (s.a.v)'in adaletine güvenmiş ve O'nun hakemliğine başvurmuştur. Kendisine Peygamberlik geldikten sonra da Allah'ın emirleri doğrultusunda ayrım yapmadan herkese karşı adaletli davranmıştır. O, kız ve erkek çocuklar arasında ayrım yapmamış, bu ayrımı yapanlara da "Çocuklarınız arasında adaleti uygulayınız." diyerek uyarıda bulunmuştur.


5


d) Hz. Muhammed (s.a.v)'in Kolaylaştırıcılığı hh İslam kolaylık dinidir. İslam'ın amacı insanların dünya ve ahiret mutluluğu sağlamaktır. Kur'an'da, İslam'ın kolaylık istediği ve insanların gücü oranında sorumlu tutulacağı belirtilir.

“Allah her şahsı ancak gücünün yettiği ölçüde mükellef kılar..." (Bakara suresi, 286. ayet) “... Allah sizin için kolaylık ister, zorluk istemez..."

“Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız. Müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz." "Allah beni zorlaştırıcı olarak değil, öğretici ve kolaylaştırıcı olarak gönderdi." "İçinizde (ibadetten) usandıranlar var. Herhangi biriniz imam olursa namazı uzatmasın, çünkü arkasında büyük var, küçük var, işi olan var." (Hadis-i Şerif)

(Bakara suresi, 185. ayet) “Andolsun biz Kur'an'ı, anlaşıp öğüt alınması için kolaylaştırdık. O halde düşünüp öğüt alan yok mu?" (Kamer suresi, 17. ayet)

hh Din doğru anlaşılmadığı zaman, zorlaştırılarak yaşanmaz hale gelebilir. Hz. Aişe bu konuda "Resulullah iki işten birini tercih etmek durumunda kaldığında günah olmamak şartıyla kolay olanını tercih ederdi. Günah söz konusu olunca ondan en uzak olan kimseydi..." demiştir.

hh Hz. Muhammed kolaylaştırıcı olmayı ilke edinmişti. O, özellikle dini emirlerin uygulanması konsunda kolaylaştırıcı olmaya önem verirdi.

Örnek 6: Peygamberimiz, ihtiyar birinin, iki oğluna tutunarak yürüdüğünü gördü ve oradakilere ne olduğunu sordu. Onlar da "Yürümeye yemin etti." dediler. Bunu üzerine Peygamberimiz, "Bu adamın kendisine azap etmesine Allah'ın ihtiyacı yoktur." diyerek adamın atına binmesini emretti. Bu parçada sözü edilen olay Hz. Muhammed'in hangi özelliğine örnektir? A) Adaletli olması B) Sabırlı olması C) Hoşgörülü olması D) Güvenilir olması E) Kolaylaştırıcı olması

Öğretmen Sorusu

Hz. Peygamber kötü bir iş için yemin eden kişiyi kendisine eziyet etmemesi konusunda uyarmıştır. Böylece Hz. Peygamber kolaylaştırıcı olduğunu göstermiştir.

e) Hz. Muhammed (s.a.v)'in Hoşgörüsü hh Hoşgörü, müsamaha ve anlayış göstermek, aykırı görüşlere sabırla katlanmak, diğer inanç ve düşüncelere saygılı olmaktır. hh Hoşgörülü olmak, Yüce Allah'ın emirlerindendir. Kur'an-ı Kerim'in birçok ayetinde hoşgörülü olmak, öfkeyi yenmek, affedici olmak ve kötülüğe iyilikle karşılık vermek gibi erdemli davranışlar emredilmiştir.

“... Sen şimdi güzel bir şekilde hoşgörü ile muamele et" (Hicr suresi, 85. ayet) “Sen af yolunu tut, iyiliği emret, cahillerden yüz çevir." (Â'raf suresi, 199. ayet) “İyilikle kötülük bir olmaz. Sen (kötülüğü) en güzel bir şekilde önle. O zaman seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki candan bir dost olur." (Fussilet suresi, 34. ayet)

Hz. Muhammed'in ruhbanlığa karşı çıkması onun hangi özelliği ile ilgilidir?

Kolaylaştırıcı olması

6


Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed'in Örnekliği hh Hz. Muhammed (s.a.v) hiç kimseye kaba davranıp kırmamış, asla çirkin söz söylememiştir. Öte yandan arkadaşlarına da anlayışla ve hoşgörülü olmalarını tavsiye etmiştir.

hh Hristiyan olan Necran temsilcileri Hz. Muhammed'i Mescid-i Nebi'de ziyarete gelmişlerdi. Peygamberimiz, ibadet vakitleri gelen Hristiyan heyetine mescitte ibadetlerini yapmaya izin vermiştir.

hh Peygamberimiz İslam'ı anlatmak için Taif'e gittiğinde, Taifliler onu dinlemeyip şehirden kovup taşladılar. Ayakları ve vücudunun çeşitli yerleri kanadı. Buna rağmen o, Taifliler hakkında, "Allah'ım, senden Taiflilerin ıslahını ve hidayete ermiş olarak huzuruna gelmelerini diliyorum." diyerek dua etti.

f) Hz. Muhammed (s.a.v)'in Sabrı ve Kararlılığı hh Sabır, dayanma ve dayanıklılık anlamına gelir. Dini bir kavram olarak sabır, hakkı savunmaktan vazgeçmemek ve başa gelen musibetlere Allah için katlanmaktır. hh Peygamberlerin tümüne sabır tavsiye edilmiş, onlar da bu tavsiyeye uymuşlar ve ümmetlerine örnek olmuşlardır. Yüce Allah, Hz. Muhammed (s.a.v)'e sabrı bir ayette şöyle öğütlemiştir: "Sabret! Senin sabrın da ancak Allah'ın yardımı iledir. Onlardan dolayı kederlenme; kurmakta oldukları tuzaktan kaygı duyma!"

“O hâlde (Resulum), peygamberimizden azim sahibi olanların sabrettiği gibi sen de sabret..." (Ahkâf suresi, 35. ayet) “Allah'a ve Resulüne itaat edin ve birbirinizle çekişmeyin. Sonra gevşersiniz ve gücünüz elinizden gider. Çünkü Allah sabredenlerle beraberdir." (Enfal suresi, 46. ayet)

Cami

Kilise

Sinagog Peygamberimiz, başkalarının inancına, dini değerlerine saygılı ve hoşgörülü olmamızı öğütlemiştir.

hh Hz. Muhammed küçük yaşta annesini ve babasını, yıllarca destekçisi olan amcası Ebu Talip'i, kısa bir süre sonra eşi Hz. Hatice'yi kaybetmiştir. Yedi çocuğundan Hz. Fatıma hariç tüm çocukları kendisinden önce vefat etmiştir. O, bu durumların hepsine metanet göstermiş, sabırlı olmuştur.

“Bir kimse sabretmek isterse Allah ona sabır verir. Hiç kimseye sabırdan daha hayırlı daha geniş bir şey verilmemiştir." (Hadis-i Şerif) “...Sabır ışıktır, aydınlıktır."

(Hadis-i Şerif)


7

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed'in Örnekliği hh Hz. Muhammed (s.a.v), başladığı işi asla yarım bırakmamış, onca baskı, sıkıntı ve zorluklara rağmen büyük bir azim ve kararlılıkla yoluna devam etmiştir. On üç yıllık Mekke döneminde müşriklerin uyguladığı dini, ekonomik ve sosyal baskılar, ambargolar karşısında o hiçbir zaman ümitsizliğe kapılmamıştır. Bütün bu baskı ve zorluklara büyük bir sabır ve metanetle karşı koyup direnmiştir. hh Müşrikler, Hz. Peygamberin amcası Ebu Talip aracılığıyla, Peygamberimizden İslam'ı anlatmaktan vazgeçmesini istediklerinde, Peygamberimiz, "Amca, bu işi bırakmam için güneşi sağ elime, ayı da sol elime verseler yine de davamdan vazgeçmem. Ya dini yayma konusunda başarılı olurum ya da bu yolda ölürüm." diye cevap vermiştir.

hh Türk milleti İslam'ı kabul ettikten sonra büyük bir sevgi ve saygıyla Hz. Muhammed (s.a.v)'e bağlanmış, O'nun insanlığa sunduğu değerlere sahip çıkmış ve asırlarca bu uğurda büyük mücadeleler vermiştir. hh İnsanlar Hz. Muhammed adını işittiklerinde ellerini kalplerinin üstüne koyar hemen salavat getirir, ona olan sevgi ve saygılarını belirtirler. hh Kültürümüzde Hz. Muhammed'e duyulan sevgi ve saygı isim koymada kendini gösterir. Toplumumuzda Mehmet, Ahmet, Mahmut, Mustafa gibi Peygamberimizin isimleri çocuklara verilmektedir. Aynı şekilde Hatice, Ayşe, Fatma, Ali, Rukiye, Zeynep, Hasan, Hüseyin isimleri de milletimiz tarafından çocuklara ad olarak verilmektedir.

3. Kültürümüzde Hz. Muhammed (s.a.v) Sevgisi

hh Toplumumuzda askerimiz "Mehmetçik", kışla ise "Peygamber Ocağı" olarak adlandırılmaktadır.

hh Allah'ın sevgisini kazanmanın ve bağışlanmanın yolu Hz. Peygamberi sevmek ve O'nun emirlerine uymaktan geçer. Hz. Muhammed (s.a.v)'i sevmek ve O'na itaat etmek Allah'ın emridir.

4. Kültürümüzde Ehl-i Beyt Sevgisi hh Ehl-i beyt, ev halkı anlamına gelir. İslam'da ehl-i beyt Hz. Peygamberin ev halkı demektir. Ahzab suresinin 33. ayetinde şöyle buyrulur: "Ey ehl-i beyt! Allah sizden sadece çirkinlikleri gidermek ve sizi tertemiz yapmak ister." Bu ayet indiğinde Peygamberimiz orada bulunan damadı Hz. Ali (kv) ve kızı Hz. Fatıma (ra) ile torunları Hasan ve Hüseyin'i abası altına alarak "Allah'ım, bunlar benim ehl-i beytimdir. Onları günahlarından temizle!" diye dua etmiştir. hh Alevi-Bektaşi düşüncesinde Hz. Muhammed (s.a.v), Hz. Ali, Fatıma, Hasan ve Hüseyin isimleri beş parmaktan oluşan el ile sembolleştirilmiş ve Ali Pençesi adıyla levhalaştırılmıştır.

Hz. Muhammed kültürümüzde gül ile sembolize edilmiştir.

8


hh Milletimiz, her zaman ehl-i beyte sevgi ve saygı göstermiştir. Muhammed isminden sonra en çok Ali, Fatıma, Hasan ve Hüseyin gibi ehl-i beyt mensuplarının isimlerini çocuklarına vermiştir.

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed'in Örnekliği hh Milletimiz ehl-i beytin karşılaştığı acıları ve ehl-i beyt mensuplarının başına gelen üzücü durumları unutmamıştır. Hz. Hüseyin'in Kerbelâ'da Emevi yönetimi tarafından şehit edilmesi milletimizin gönlünde büyük bir üzüntüye neden olmuştur.

Örnek 7: "Ben kimin dostuysam Ali de onun dostudur." "Fatıma benden bir parçadır. Kim ona değer verirse bana değer vermiştir. Kim onu üzerse beni üzmüştür." "Bu ikisi (Hasan ve Hüseyin) benim evlatlarım ve kızımın çocuklarıdır. Allah'ım ben onları seviyorum. Sen de onları sev ve onları sevenleri sev." Bu hadisler kültürümüzde aşağıdakilerden hangisini yaygınlaştırmıştır? A) Sahabe sevgisini B) Peygamber sevgisini C) Ehl-i beyt sevgisini D) Muhacir sevgisini E) Akrabalık sevgisini Hz. Ali, Hz. Fatıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ehli beyttendir. Hz. Peygamberin bu sözleri kültürümüzde ehl-i beyt sevgisini yaygınlaştırmıştır.

hhHZ. MUHAMMED (S.A.V)'i

ANLAMA

1. Hadis ve Sünnet hh Hadis terim olarak Hz. Muhammed (s.a.v)'e atfedilen söz, fiil ve takrir (onay)leri ifade eder. Sünnet ise Hz. Peygamber'in takip ettiği yol, hayatında prensip haline getirdiği fiil ve davranışları ifade eder.

Örnek 8: (I). Hadis ve sünnet kavramları, bazen eş anlamlı olarak kullanılır. (II). Hadis kavramı, Hz. Muhammed'in sözlü veya yazılı haberlerine dayanır. (III). Sünnet, Hz. Muhammed'in uygulamalarına yönelik bir kavramdır. (IV). Hadis kavramı, sünnet kavramından daha kapsamlıdır. (V) Hem hadis hem de sünnet, Kur'an-ı Kerim-i doğrulayan ve açıklayan kavramlardır. Bu parçada numaralandırılmış cümlelerden hangisi yanlıştır? A) I

B) II

C) III

D) IV

E) V

Hadis kavramının sünnet kavramında daha kapsamlı olduğu doğru değildir.

hh Sünnet; sözlü, fiili ve takriri olmak üzere üç gruba ayrılır.

a) Sözlü Sünnet: Hz. Peygamberin herhangi bir mesele hakkında söylediği sözlerdir. Peygamberimiz "Kolaylaştırınız zorlaştırmayınız, müjdeleyiniz nefret ettirmeyiniz." buyurmuştur. Peygamberimizin bu sözü bir hadistir. Bu hadiste öğütlenen koHz. Ali'nin Kılıcı (Zülfikar)

hh Cesur, kahraman ve bilge bir kişiliğe sahip olan Hz. Ali hem milletimizin hem de diğer İslam toplumlarının gönlünde yer edinmiştir. O, yiğitliğin ve cesaretin sembolü olmuştur.

laylaştırmak ve müjdelemek ise sünnetir.

hh "Her insan hata eder. Hata işleyenlerin en hayırlısı tövbe edendir." hadisi kavli sünnete örnektir.


9

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed (S.A.V.)'i Anlama b) Fiili Sünnet: Peygamberimizin namaz, oruç, hac, zekat gibi

c) Takriri Sünnet: Sahabe tarafından söylenen bir sözü veya

çeşitli ibadetlerindeki davranışlarına ait, sahabenin nakletmiş ol-

işlenen bir fiili, Hz. Peygamberin reddetmeyip onaylamasıdır.

duğu haberlerdir. Yani Resulullahın davranış ve uygulamalarının anlatımıdır.

hh Kur'an-ı Kerim'de abdest, namaz, hac vb. ibadetler emredilir. Ancak bunlar hakkında detaylı bilgi yer almaz. Bu gibi ibadetlerin yapılışını Peygamberimiz uygulamalı olarak bizlere öğretmiştir.

hh Bir gün namaz vakti girdiğinde sahabelerden biri abdest almak için su aramış fakat bulamamıştır. Bunun üzerine teyemmüm yaparak kılmıştır. Daha sonra namaz vakti çıkmadan su bulmuş fakat bu sahabe namazını tekrar kılmaya gerek görmemiştir. Bu durum Peygamberimize anlatıldığında Peygamberimiz, "Namazın tamamdır." diyerek cevap vermiştir. Bu durum takriri sünnete örnektir.

“Ben namazı nasıl kılıyorsam siz de öyle kılın." (Hadis-i Şerif)

Örnek 9: hh Sahabeden Abdullah bin Zeyd Hz. Muhammed'in abdesti nasıl aldığını bizlere söyle anlatmıştır: Ağzına ve burnuna su verdi. Sonra üç defa yüzünü yıkadı. Üç defa sağ, üç defa sol kolunu dirsekleriyle birlikte yıkadı. tekrar su alarak ayaklarını yıkadı.

Peygamber efendimiz Kur'an'ı Kerim'i en iyi anlayan, yaşayan ve uygulayan kişidir. Onun, Yüce Allah'ın emirlerini yerine getirirken söylediği sözler, ortaya koyduğu uygulamalar ve sergilediği davranışlar bizim için örnektir. Örneğin, Kur'an-ı Kerim'de abdest, namaz, hac gibi ibadetler emredilir. Ancak bunlar hakkında detaylı bilgiler yer almaz. Bu gibi ibadetlerin bazılarını da Hz. Muhammed uygulamalı olarak öğretmiştir. Aşağıdakilerden hangisi Hz. Peygamberin uygulamalı olarak gösterdiği sünnetlere verilen addır? A) Fiili sünnet B) Takriri sünnet C) Gayri müekked sünnet D) Sözlü sünnet E) Müekked sünnet

Kur'an-ı Kerim'de sözü edilen ibadetlerin detaylarını Hz. Peygamber uygulamalarıyla Müslümanlara göstermiştir. Buna fiili sünnet adı verilmektedir.

Öğretmen Sorusu

Abdesti, Peygamberimizin öğrettiği şekilde alırız.

Her konunun Kur'an'da ayrıntılı bir biçimde anlatılmaması, neyin önemini ortaya çıkarmaktadır?

Sünnet ve hadislerin

10


Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed (S.A.V.)'i Anlama

2. Hz. Muhammed (s.a.v)'in Davranışlarının Yerel ve Evrensel Boyutu hh Hz. Muhammed (s.a.v)'in davranışlarında yerellik denildiği zaman; O'nun söz, fiil ve tutumlarına yansıyan, kendi dönemine ait tarihsel, bölgesel, sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik özellikler akla gelir. Evrensellik denilince ise hadis ve sünnetin bütün insanlara yönelik, belli bir zamanla sınırlı olmayan bir mesaj içermesi ve uygulamaya konulduğunda Hz. Peygamberin gözettiği amacın gerçekleşmiş olması kastedilir.

Örnek 10: Hz. Muhammed'in aşağıdaki söz veya davranışlardan hangisi yerel bir mesaj niteliği taşımaktadır? A) "Allah'a ve ahiret gününe iman eden ya hayır söylesin yada sussun!" B) Abdullan bin Abbas: "Hz. Muhammed saçlarını alnının üstüne salıverirdi. sonra da mübarek saçlarını ayırırdı." demiştir. C) "Bizi aldatan bizden değildir."

hh Hz. Muhammed'in insani özellikleri gereği doğal olarak yaptığı, örneğin yemek yemesi, su içmesi, zaman zaman kızgınlık göstermesi, neşelenmesi, üzülmesi gibi davranışlar vardır.

D) "Güçlü kimse, güreşte galip olan değil, öfke anında kendisine hakim olandır."

hh Hz. Peygamberin, içinde yaşadığı toplumun örf ve adetlerine uygun olarak yaptığı davranışlar, edindiği bazı alışkanlıklar vardır. Entari giymesi, yediği yemekler, kullandığı ev eşyaları buna örnektir.

Hz. Peygamberin saçlarını alnının üstüne salıverip sonra da saçlarını ayırması yerel bir mesaj niteliğindedir. Diğer seçeneklerdeki sözleri ise evrensel mesajlar içermektedir.

hh Hz. Muhammed'in, bilgi birikimi ve deneyimlerine dayanarak

hh Müslüman, Peygamberimizin uygulamalarının evrensel bo-

daha çok hayvancılık, ziraat vb. gibi alanlarda ortaya koydu-

yutu üzerine yoğunlaşmalıdır. Peygamberimiz kılıç kullanmış

ğu uygulamalar olmuştur. Örneğin,hurma ağaçlarını aşılayan

ben de böyle davranmalıyım demek sünneti yanlış anlamak-

bir sahabeye Peygamberimiz birtakım önerilerde bulunmuş

tır.

E) "Komşusu aç iken tok yatan bizden değildir."

fakat ağaçlardan verim alamamıştır. Bu kişi Peygamberimize bu durumu anlatınca Peygamberimiz, "Ben ancak bir insanım. Size dinimizden başka bir şey emredersem bilin ki ben de bir insanım." demiştir. hh Hz. Muhammed "Din güzel ahlaktır." buyurarak ahlaka önem vermemizi öğütlemiştir. "İnsanlara merhamet etmeyene Allah merhamet etmez." hadisiyle de merhametli olmamızı istemiştir. Onun bu gibi öğüt ve emirlerine uymak Müslümanlar için gereklililiktir. Çünkü bunlar sünnetin evrensel boyutunu oluş-

hh Hz. Peygamber devrindeki davranışlarla ilgili olan ve bir uyarı özelliği taşıyan "Biriniz sırt üstü uzanıp da ayak ayak üstüne atmasın." hadisi yerel içeriklidir. Bununla birlikte bir kısım hadisler, yerel özellik taşımalarına rağmen evrensel mesajlar da içerebilmektedir. Örneğin Hz. Peygamber "yemekten önce ve sonra elleri yıkamayı", "mideyi tıka başa doldurmamayı" tavsiye etmiştir. Bu tavsiyeler bugün de geçerliliğini koruyan kurallardır.

turmaktadır.


11

Hz. MUHAMMED (S.A.V.) / Hz. Muhammed (S.A.V.)'i Anlama

3. Dinin Anlaşılmasında Sünnetin Önemi hh Peygamber olmadan bir dinin insanlara ulaştırılması ve anlaşılması mümkün değildir. Hz. Muhammed (s.a.v) hem Kur'an'ı tebliğ etmiş hem de onu açıklayarak uygulamıştır. O, Allah'ın görevlendirdiği son Peygamberdir. Kur'an-ı Kerim de son kutsal kitaptır. Kur'an, İslam'ın ana kaynağıdır ve onu

hh Hz. Peygamber bazı durumlarda Kur'an'da bulunmayan konularla ilgili hükümler de ortaya koymuştur. Örneğin Kur'an-ı Kerim'de eti yenen hayvanlarla ilgili olarak tüm hayvanlardan söz edilmez. Bu bağlamda Peygamberimize hangi hayvanların yenilip yenilmeyeceği sorulduğunda Peygamberimiz "Azı dişi olan her yırtıcı hayvan, pençeli olan her yırtıcı kuş yasaktır." hükmünü getirmiştir.

en iyi anlayan ve uygulayan da Hz. Muhammed (s.a.v)'dir. Sünnet, Kur'an'ın bir açıklaması ve uygulaması niteliğindedir. hh Kur'an zekatın farz olduğunu ve kimlere verilmesi gerektiğini açıklamış fakat hangi mallardan ne kadar verileceğini açıklamamıştır. Bu konuyla ilgili ayrıntılar, Peygamberimiz tarafından belirlenmiştir.

4. Başlıca Hadis Kaynakları hh Kur'an'ın anlaşılmasında sünnetin önemli bir rolü vardır. Bu nedenle henüz Hz. Muhammed hayattayken bazı sahabeler onun sözlerini, çeşitli uygulamalarını not etmişlerdir. hh Ebu Hureyre, Abdullah bin Ömer, Hz. Ayşe, Hz. Peygamberin söz ve davranışlarını yakından takip eden, zaman zaman

hh Kur'an'da emredilen ibadetleri bizlere uygulamalı olarak Hz. Peygamber öğretmiş, bunların nasıl yapılacağını açıklamıştır.

onun hadislerini yazan başlıca sahabeler arasında sayılabilir. hh Yapılan savaşlarda kimi sahabelerin şehit olması, bazı kimselerin çıkar amacıyla veya art niyetle hadis uydurmaya baş-

“Ramazan hilalini görünce oruca başlayınız, şevval hilalini görünce de bayram ediniz. Hava bulutlu olursa içinde bulunduğunuz ayı otuza tamamlayınız." (Hadis-i Şerif)

laması nedeniyle, Hz. Peygamberin hadislerinin toplanmasına, derleyip yazılmasına ihtiyaç duyulmuştur. hh Peygamberimizin vefatından sonra, hicri ikinci asırdan itibaren hadisler toplanarak yazılmaya başlanmıştır. Sonra bu toplanan hadisler tasnif edilerek konularına göre kitap haline

hh Hz. Peygamber dinin anlaşılmasında ve uygulamasında vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Bu nedenle de her Müslüman onun sünnetine uymalı, Hz. Peygamberi örnek almalıdır.

getirilmiştir. Bu eserler arasından bazıları günümüze kadar ulaşmış ve onlar arasından altısı meşhur olmuştur. Bugün Kütübü Sitte (altı kitap) adıyla bilinen bu kitapları oluşturan hadis bilginleri, kendilerinden önce derlenmiş olan hadis kay-

“Peygamber size ne verdiyse onu alın, neyi de size yasak ettiyse ondan vazgeçin..." (Haşr suresi, 7. ayet) “Kim Peygambere itaat ederse Allah'a itaat etmiş olur..." (Nisâ suresi, 80. ayet)

naklarından kendi oluşturdukları kriterler doğrultusunda sahih (güvenilir) kabul ettikleri hadisleri seçmişlerdir. hh Bu altı kitaptan Buhari ve Müslim'in Sahih adını verdikleri eserleri diğer eserlere göre daha fazla kabul görmüştür. Bu kitapların yazarları şunlardır: Buhari, Müslim, Ebu Davud, Tirmizi, Nesai ve İbni Mace.

12



Konu Testi - 1

1.

Hz. Muhammed (s.a.v) bazen arkadaşlarının yaptığı işleri ve söylediği sözleri reddetmeyip sessiz kalmış veya onayladığını gösteren bir davranışta bulunmuştur.

Burada sözü edilen sünnet türü aşağıdakilerden hangisidir? A) Sözlü sünnet

B) Takriri sünnet

C) Ehl-i sünnet

D) Fiili sünnet

4.

Hicretten sonra Mekkeliler, Hz. Peygamberi rahat bırakmamış, ona karşı takipler ve baskılar devam etmiştir. Neticede Bedir, Uhut ve Hendek savaşları olmuş ve büyük sıkıntılar yaşanmıştır. Uhut Savaşı'nda Peygamberimizin amcası Hz. Hamza şehit edilince o, çok üzülmüştür. Bütün bu üzüntü ve olumsuzluklara rağmen Hz. Peygamber ................... davranmıştır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır?

E) Merfu sünnet

A) Cömert

B) Sabırlı

D) Merhametli

2.

C) Adaletli

E) Aceleci

5.

Muhammed gönlümüzün aynası

27 Ramazan 610 yılında aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmiştir?

Salavat verenin nur olsun sesi

On sekiz bin âlemin Mustafa'sı

A) Miraç mucizesinin gerçekleşmesi

Ya Muhammed sana imdada geldim

B) Peygamberimizin (s.a.v) hicret etmesi

Pir Sultan Abdal bu dörtlüğüyle Hz. Peygamber (s.a.v) sevgisini dile getirmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi kültürümüzdeki Hz. Muhammed (s.a.v) sevgisinin sonuçlarından biri değildir?

C) Kur'an'ın indirilmeye başlanması D) Hz. Muhammed (s.a.v)'in doğumu E) Mekke'nin fethi

A) Türk edebiyatında çok sayıda naat olması B) Hz. Muhammed (s.a.v)'in adı anılınca salavat getirilmesi C) Çocuklara Ahmet, Mehmet, Mustafa, Mahmut isimlerinin konulması

3.

– Hadis, İslam dininde Hz. Muhammed (s.a.v)'in değişik olaylar ve sorunlar karşısında inananları aydınlatmak, Kur'an'ın bazı ayetlerini daha açık bir dille ifade etmek için söylediği sözlerdir.

– Sünnet, Peygamberimizin (s.a.v) farz ve vacip dışında söylediği genel kural niteliğindeki sözleri, davranışları ve yapılmasını uygun gördüğü işlerdir.

D) Günde beş vakit namaz kılınması E) Düğün, cenaze, sünnet gibi törenlerde mevlit okutulması

6.

Hz. Muhammed (s.a.v), Medine'ye hicret edince ilk olarak kendisi için bir ev, evin yanında fakir öğrencilerin barınacağı odalar ve bir de cami yaptırmıştır.

Buna göre, Hz. Muhammed (s.a.v) aşağıdakilerden hangisine öncelik vermemiştir?

Buna göre, hadis ve sünnet için aşağıdakilerden hangisi doğru değildir? A) Hadis ve sünnetin hükmü yalnızca Kur'an'ın indiği dönem için geçerlidir. B) Hadis ve sünnet Kur'an'ı açıklayıcı özellik içerir. C) Dinî bilgilerin kaynağı olması bakımından hadislerin büyük önemi vardır.

A) Dini inançlara önem verilmesine B) İbadethanelerin açılmasına C) Eğitim düzeyinin yükseltilmesine

D) Hadis ve sünnet evrensel ilkeler içerir.

D) Toplumsal birliğin ve dayanışmanın artırılmasına

E) Din âlimleri Kur'an'dan sonra hadis ve sünnetleri ikinci kaynak olarak kabul etmişlerdir.

E) Siyasal antlaşmaların yapılmasına


13


Konu Testi - 1

7.

Ehl-i beyt terim olarak peygamber ailesini, torunlarını ve soyunu ifade etmektedir. Kur'an'da ehl-i beyt ile ilgili ayet inince Peygamberimiz kızını, damadını ve torunlarını abasının altına aldı ve şöyle dua etti: "Allah'ım! İşte bunlar benim ehl-i beytimdir, bunlardan günahları gider ve bunları tertemiz kıl."

Buna göre, Türk kültüründe ehl-i beyte duyulan sevginin göstergesi aşağıdakilerden hangisidir?

10. Kur'an-ı Kerim'in Ahzab suresinde "Ey ehl-i beyt! Allah siz-

den sadece çirkinlikleri gidermek ve sizi tertemiz yapmak ister." ayeti indiğinde Peygamberimiz yanında bulunan bazı kişileri abası altına alarak "Allah'ım, bunlar benim ehl-i beytimdir. Onları günahlarından temizle!" diye dua etmiştir.

Aşağıdakilerden hangisi ehl-i beytten biri değildir? A) Hz. Fatma

D) Hz. Hasan

A) Çocuklara Fatma, Ali, Hasan, Hüseyin adlarının verilmesi B) Ramazan ayında hatimler okunması

B) Hz. Ali

C) Hz. Enes

E) Hz. Hüseyin

11. Hz.

C) Cami ve mescit yapımına önem verilmesi

Muhammed'in (s.a.v) güzel ahlakı övülmekte ve ona itaat Allah tarafından emredilmektedir. Bu konuda Allah şöyle buyurur: "Allah'a ve peygambere itaat edin ki size merhamet edilsin." Hz. Peygamber ise "Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim." diyerek gönderiliş gayesini özetlemiştir.

D) Kur'an-ı Kerim okunurken sessizce dinlenilmesi E) Bayramda mezarlıklarının ziyaret edilmesi

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Peygamberimizin davranışlarından biri değildir? A) Bütün geleneklere bağlı olması B) Hoşgörülü olması C) Cömert olması D) Adaletli olması E) Kararlı olması

Hz. Muhammed (s.a.v)'in doğum günü olarak kutlanan kandil gecesi aşağıdakilerden hangisidir?

E) Mevlit Kandili

9.

I. Kur'an'da yalnızca inanç ve ibadet esasları üzerinde durulur.

II. Kur'an'ı Kerim'e göre Allah'ı sevmek, Peygamberimizi örnek almayı gerektirir.

III. Mevlit adlı eserin yazarı Evliya Çelebi'dir.

IV. Hz. Muhammed (s.a.v) hem dinimizi bize açıklamış hem de güzel ahlakı ve uygulamalarıyla örnek olmuştur.

A) "İyilik güzel ahlaktır. Kötülük ise vicdanını rahatsız eden ve insanların bilmelerini istemediğin şeydir." B) "Güçlü kimse güreşte galip olan değil, kızgınlık anında kendisine hakim olandır." C) "Birbirinize karşı kötü duygular beslemeyiniz. Birbirinizi çekememezlik yapmayınız." D) "Eğer ümmetime zahmet vermeyecek olsaydım her abdest alırken misvak kullanmalarını emrederdim."

Burada verilen bilgilerden hangileri doğru değildir? B) I ve III

9. B

10. C

11. A

12. D

14

E) III ve IV

8. E

D) II ve IV

E) "Kimilerine bir yüzle, kimilerine de başka bir yüzle yaklaşan iki yüzlüler insanların en kötülerindendir."

C) II ve III


7. A

A) I ve II

6. E

Buna göre, aşağıdaki hadislerden hangisi yerel mesaj taşımaktadır?

5. D

4. B

D) Kadir Gecesi

Muhammed'in (s.a.v) yaşadığı dönemdeki birey ve toplumun dikkate aldığı örf, adet ve kültürün rivayetlere kattığı yerel unsurlar, günümüze olduğu gibi taşınmayabilir. Bu nedenle Hz. Muhammed (s.a.v)'in içinde yaşadığı toplumun örf ve adetlerine bağlı olarak yaptığı eylemler ile evrensel nitelik taşıyan söz ve eylemlerini birbirinden ayırmak gerekmektedir.

3. A

C) Regaip Kandili

12. Hz.

2. C

B) Berat Kandili

1. B

A) Miraç Kandili

Cevaplar

8.


Konu Testi - 2

1.

Beş şey gelmeden önce beş şeyin kıymetini bilin: "İhtiyarlık gelmeden gençliğin, hastalık gelmeden sağlığın, fakirlik gelmeden zenginliğin, işler sıkışmadan boş vaktin, ölüm gelmeden hayatın."

Hz. Peygamber bu hadisiyle insanlara aşağıdakilerden hangisini öğütlemektedir? A) Zorluklar karşısında sabırlı olunmasını

4.

Bir gün Hz. Muhammed (s.a.v) ve arkadaşları otururken önlerinden bir cenaze geçer. O hemen ayağa kalkar. Yanındakiler, cenazenin Müslüman birine ait olmadığını söylerler. Bunun üzerine Hz. Peygamber "Bu da bir insan değil mi!" buyurarak insana değer verilmesi gerektiğini vurgulamıştır.

Hz. Peygamber bu davranışıyla insanlara aşağıdakilerden hangisini öğütlemiştir?

B) Nimetlerin değerinin bilinip israftan kaçınılmasını

A) İyi huylu ve ahlaklı olunmasını

C) Anne babaya saygılı davranılmasını

B) Her insanın saygıya layık olduğunu

D) Yaşlıların ziyaret edilip gönüllerinin alınmasını

C) İşlerini istişare ile yapmalarını

E) İnsanlara karşı güleryüzlü davranılmasını

D) Her zaman adaletin gözetilmesini E) Sıkıntılı zamanlarda sabırlı olunmasını

2.

"Bana şunlar hakkında söz verin ben de size cenneti müjdeleyeyim: Konuştuğunuz zaman doğru konuşun. Söz verdiğiniz zaman yerine getirin. Size emanet edileni koruyun."

5.

Hz. Peygamber insanları üzüntülü ve sevinçli günlerinde yalnız bırakmazdı. Hz. Peygamber selamlaşmak, davete katılmak, öğüt isteyene öğüt vermek, aksırana "Allah sağlık ve afiyet versin." demek, hastayı ziyaret etmek, cenazeye katılmak gibi birçok güzel davranışı Müslümanın Müslümana karşı görevi olarak belirtmiştir.

Bu parçada Hz. Peygamber'in hangi özelliği vurgulanmaktadır?

Hz. Muhammed (s.a.v) bu sözleriyle bir Müslümanda aşağıdaki özelliklerden hangisinin olması gerektiğini vurgulamaktadır? A) Merhametlilik

B) Adaletlilik

C) Kolaylaştırıcılık

D) Hoşgörülülük

A) Çalışmayı sevmesi

E) Güvenilirlik

B) Hoşgörülü ve affedici olması C) Toplumsal yaşamın içinde olup insanlara değer vermesi D) Zamanı iyi değerlendirmesi E) Sabırlı ve cesaretli davranması

3.

I. "Peygamber size ne verdiyse onu alın, size ne yasakladıysa ondan da sakının." (Haşr suresi, 7. ayet)

II. "Resulüm De ki: Eğer Allah'ı seviyorsanız bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın." (Nahl suresi, 44. ayet)

Bu iki ayetle aşağıdakilerden hangisine dikkat çekilmektedir? A) Sünnetlerin Kur'an'ı açıklamasına B) Hadis ve sünnetlerin evrensel ilkeler içermesine

6.

Hz. Peygamber insanlara içten davranırdı. İnsanlar onunla çekinmeden konuşabilirlerdi. O, insanların konuşmasını kesmeden sonuna kadar dinlerdi. Yaşlı, hasta, yetim ve fakirlerle yakından ilgilenirdi. Kimsesiz ve öksüzleri sık sık ziyaret ederdi. Onların hâl ve hatırını sorardı. Akraba ve komşularına da değer verirdi.

Bu parçaya dayanılarak Hz. Muhammed (s.a.v) ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) İnsanlar arasında ayrım yapmadan nezaketle davrandığı

C) Hadislerin dinî bilgilerin birinci kaynağı olmasına

B) Peygamberlik gelmeden önce bile halk arasında güvenilir olarak bilindiği

D) Hz. Peygamberin sünnetine uyulmasına

C) Eğitime ve bilgiye önem verdiği

E) Hadis ilmine önem verilmesine

D) İnsanlara kararlı ve sabırlı olmayı tavsiye ettiği E) Yapacağı işlerde çevresindeki insanlara danıştığı YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15


Konu Testi - 2

7.

Hz. Muhammed (s.a.v), insanların onurunun korunmasını istemiştir. Yaşadığı toplumda güçsüz, kimsesiz ve haksızlığa uğrayanların haklarını savunmuştur. Savaş esirlerine iyi davranılmasını öğütlemiştir. Kadınların ve kız çocuklarının aşağılanmasına karşı çıkmıştır. O, hiç kimseyi küçük görmemiştir. Kendisine hediye getiren kimselerin hediyesini kabul etmiş ve onlara en güzeliyle karşılık vermiştir.

10. Bir gün peygamberimiz Medine çarşısında dolaşırken buğ-

Bu parçada Hz. Muhammed (s.a.v)'in hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Kararlı olması

A) Bİşlerin danışarak yapılmasını

B) Sabırlı olması

B) İşlerin doğru yapılıp dürüst olunmasını

C) Güvenilir olması

C) Sıkıntılara karşı sabır gösterilmesini

D) İnsanlara değer vermesi

D) Merhametli ve affedici olunmasını

E) Bilgiye önem vermesi

E) Zamanın boşa harcanmaması gerektiğini

11. Hz.

Muhammed (s.a.v) ve arkadaşları bir yolculuk sırasında mola verdiler. Bir sahabi mola yerinde bulunan bir kuş yuvasındaki yumurtaları aldı. Yumurtaları alınan kuş da korku ve üzüntü içinde kanatlarını çırpmaya başladı. Bunun üzerine Hz. Muhammed (s.a.v) yumurtaları alan adama onları aldığı yere koymasını söyledi.

B) Peygamberimizin sünneti sadece dinî konuları içerir.

D) Hadis Peygamberimizin sözleri, sünnet ise Allah'ın bildirdikleridir.

A) Hayvan sevgisini

E) Hadis Hz. Peygamberin söyledikleri, sünnet ise tutum ve davranışlarıdır.

B) Kararlılığını C) Temiz olmasını D) Sabrını E) Doğayı korumasını

12.

I. "İlim, müminin yitiğidir, nerede bulursa almak onun hakkıdır."

II. Abdullah b. Zeyd, Hz. Peygamberi (s.a.v) şöyle abdest alırken gördüğünü söylemiştir: "Ağzına ve burnuna su verdi. Sonra üç defa yüzünü, arkasından üç defa sağ kolunu, üç defa da sol kolunu dirsekleriyle beraber yıkadı. Tekrar su alarak başını meshetti. Sonra da temizleninceye kadar ayaklarını yıkadı."

III. "Komşusu kötülüklerinden güvende olmayan vallahi iman etmiş olmaz."

Burada verilen hadislerden hangisi "fiili sünnet"e örnektir?

Hz. Muhammed (s.a.v)'in bu söz ve davranışlarına dayanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Bilinmeyen konularda bilen insanlara danışmak (istişare etmek) gerekir. B) Zamanı boş işlerle geçirmek doğru değildir. C) Öğrenmek ve bilgi elde etmek için çaba sarfetmek önemlidir.

A) Yalnız I

D) Adaletten hiçbir zaman ayrılmamalıdır. E) Günlük işlerin haricinde zamanın tümünü ibadetle geçirmek gerekir.

5. C

6. A

7. D

8. E

9. C

10. B

11. A

12. B


D) I ve II

4. B

16

B) Yalnız II

C) Yalnız III

E) II ve III

3. D

Bir gün Hz. Peygamber mescide girdiğinde iki grup görür. Bir kısmı namaz (nafile) kılmakla diğer bir kısmı da ilim öğrenmekle meşguldür. Onlar için şöyle der: "Her iki grup da iyi şeylerle meşguldür; şu var ki bir şey talep ederek dua edenlere o şeyi verip vermemek Allah'a aittir. Halbuki diğer gruptakiler ilim elde ediyorlar ve böylece cehaleti savıp kovuyorlar. Bana gelince ben öğretmen olarak gönderildim." Sonra Hz. Muhammed (s.a.v), ilim öğrenenlerin arasına katılıp oturmuştur.

Bu olay peygamberimizin hangi ahlaki özelliğini ön plana çıkarmaktadır?

2. E

C) Hadis ve sünnet birbirinden tamamen ayrı kavramlardır.

1. B

Hadis ve sünnet kavramları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Hadislerin hükmü sadece Hz. Peygamber dönemi için geçerlidir.

9.

Hz. Muhammed (s.a.v) bu söz ve davranışı ile Müslümanlara aşağıdakilerden hangisini öğütlemiştir?

Cevaplar

8.

day dükkanının birinde, buğday yığınına elini daldırmış ve altının nemli, üstünün ise kuru olduğunu görmüştür. Sebebini sorduğunda, buğday sahibi; bu durumun yağmurdan kaynaklandığını, ileri sürmüştür. Bunun üzerine Hz. Peygamber "Bizi aldatan bizden değildir." buyurarak onu ikaz etmiştir.

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ VAHİY ve AKIL Kur'an'ın Ana Konuları - Kur'an ve Yorumu

hhA. KUR'AN VE ANA KONULARI

FÖY NO

08

hh İslam dinini öğrenmek ve karşılaşılan problemleri çözmek için öncelikle Kur'an-ı Kerim'e başvurulmalıdır. Ancak Kur'an'da her

1. İslam Dininin Temel Kaynağı: Kur'an-ı Kerim

sorunun cevabını ayrıntılı bir şekilde bulmak mümkün olma-

hh Yüce Allah insanları iyiye, doğruya yönlendirmek için birçok

yaşayarak göstermiştir. Bu nedenle İslam'ı öğrenirken Kur'an-ı

peygamber göndermiş, bunlardan bazılarına da ilahi kitaplar indirmiştir. Hz. Musa'ya Tevrat'ı, Hz. Davut'a Zebur'u, Hz. İsa'ya İncili'i, son peygamber Hz. Muhammed'e ise Kur'an'ı

yabilir. Hz. Muhammed (s.a.v) insanlara, Kur'an'da genel hatlarıyla anlatılan emir ve yasakların nasıl hayata geçirileceğini Kerim'den sonra Peygamberimizin uygulamaları esas alınmalıdır.

Kerim'i göndermiştir. hh Kur'an-ı Kerim, Allah tarafından vahiy yoluyla, Hz. Muhammed (s.a.v)'e indirilen son ilahi kitaptır. İslam dininin temel kaynağıdır. Bu nedenle kıyamet gününe kadar insanlara rehberlik etmeye devam edecektir.

“... Eğer bir hususta anlaşmazlığa düşerseniz Allah'a ve ahirete gerçekten inanıyorsanız onu Allah'a ve Resul'e götürün. Bu hem hayırlı hem de netice bakımından daha güzeldir." (Nisâ suresi, 59. ayet)

hh Kur'an-ı Kerim bizlere dinimizin inanç, ibadet ve ahlak esaslarını öğretir. Toplumsal ilişkilerde uyulması gereken kuralları açıklar, insanları iyiye, güzele ve doğruya yönlendirmek için çeşitli öğütlerde bulunur.

2. Kur'an-ı Kerim'in Tarihi hh Kur'an'ın indirilişi, Hz. Muhammed (s.a.v)'in 610 yılının rama-

“Bu (Kur'an) bütün insanlığa bir açıklamadır; takva sahipleri için de bir hidayet ve öğüttür."

zan ayında ilk vahyi almasıyla başlayıp vefat ettiği 632 yı-

(Âl-i İmrân suresi, 138. ayet)

Kur'an-ı Kerim'de şöyle ifade edilir: "Biz onu (Kur'an'ı) Kadir

“Şüphesiz bu Kur'an en doğru yola iletir..." (İsrâ suresi, 9. ayet) “Kur'an, Allah'ın kitabıdır. Onda sizden öncekilerin bilgileri, sizden sonrakilerle ilgili haberler vardır. Ayrıca sizin aranızda meydana gelebilecek sorunların çözümü vardır. O, gerçek ile yanlışı bibirinden ayıran bir ölçüdür." (Hadis-i Şerif)

lına kadar sürmüştür. İlk vahyin Kadir Gecesi'nde indirildiği Gecesi'nde indirdik." hh Kur'an-ı Kerim yaklaşık olarak 23 yıllık bir süre içinde ayet ayet veya sure sure indirilmiştir. Çünkü bazı ayetler, belli bir olayın ardından gelip o olayla ilgili açıklama getirmekteydi. Böylece insanlar Kur'an-ı Kerim'i daha iyi öğrenmiş ve anlamışlardır. Ayrıca bu durum, Kur'an'ın ezberlenmesi ve yazılmasını da kolaylaştırmıştır.


1

VAHİY ve AKIL / Kur'an'ın Ana Konuları

“İnkâr edenler: 'Kur'an ona bir defada topluca indirilmeli değil miydi?' dediler. Biz onu senin kalbine iyice yerleştirmek için (parça parça) indirdik ve onu tane tane okuduk." (Furkan suresi, 32. ayet) hh Kur'an-ı Kerim'in ayetleri, İslam'ın ilk dönemlerinden itibaren vahiy katipleri tarafından çeşitli malzemeler üzerine yazılmış ve pek çok sahabe tarafından ezberlenmiştir. Ayrıca Hz. Muhammed (s.a.v), her yıl ramazan ayında, vahiy meleği Cebrail (as) ile o güne kadar inen ayetleri karşılıklı olarak okumuşlardır. Hz. Osman Mushaf'ı Topkapı Sarayı / İstanbul hh Böylece Kur'an'ın sonraki nesillere değiştirilmeden aktarılması sağlanmıştır. hh Hz. Ebu Bekir Dönemi'nde bir kitap haline getirilen Kur'an, Hz. Osman'ın halifeliği döneminde çoğaltıldı.

ALLAH Cebrail (Vahiy Meleği)

Hz. Muhammed

2

Hz. Ebu Bekir

Hz. Osman

Kur’an bazı sahabeler

Hz. Ömer’in teşvikiyle

İslam coğrafyasının geniş-

tarafından ezberlenmiş

Kur’an başta Hz. Zeyd

lemesiyle yeni nüshalar ya-

ve vahiy katiplerince

ve Hz. Ali olmak üzere

zılmış ve tüm Müslüman-

yazılmıştır.

bir grup sahabe tarafın-

ların kolayca ulaşabileceği

dan kitap hâline getiril-

önemli merkezlere gönde-

miştir.

rilmiştir.



Örnek 1: Kur'an-ı Kerim Yüce Allah'ın Hz. Muhammed'in şahsında tüm insanlığa olan hitabıdır. İnsanların bir benzerini ortaya koymada âciz kaldıkları eşsiz bir ifade üslubuna sahiptir. Hz. Muhammed'in Peygamberliğini kapsayan yirmi üç yıllık bir zaman diliminde indirilmiş ve kayda geçirilmiştir. Hz. Ebu Bekir zamanında iki kapak arasında toplanmış, Hz. Osman döneminde de çoğaltılmıştır. Her devirde yalan üzere ittifak etmeleri mümkün olmayan geniş bir topluluk tarafından nakledilerek günümüze ulaşmıştır. Bu parçada Kur'an-ı Kerim'le ilgili olarak aşağıdakilerden hangisinden bahsedilmemiştir?

hh Sureler içerisinde ayetlerin sıralanmasını Cebrail (as), Peygamberimize bildirmiştir. O da bir ayet indiğinde, bu ayetin hangi surede, nereye yazılması gerektiğini vahiy katiplerine söylemiştir. hh Sure, Kur'an'ın en az üç ayetten oluşan her bir bölümüne denir. Kur'an'da 114 sure vardır. En uzun sure 286 ayetten oluşan Bakara, en kısa süre ise 3 ayetten oluşan Kevser suresidir. hh Surelerin sıralaması iniş sırası ya da konularına göre değil, Cebrail (as)'in Peygamberimize bildirdiği şekliyle, vahiy katipleri tarafından yapılmıştır. Bu durumda dizilişine göre Kur'an'ın ilk suresi Fatiha, son suresi ise Nas suresidir.

A) Mucize bir metin olmasından B) Hz. Muhammed'e tek parça hâlinde indirilmemiş olmasından C) Mesajının evrensel olmasından

hh Cüz, Kur'an-ı Kerim'in her 20 sayfasına denir. Kur'an'da toplam 30 cüz vardır. Her cüzün başında cüz başlangıcını gösteren işaretler bulunur.

D) Dinî hükümlerin ana kaynağı olmasından E) Tarih boyunca hiçbir değişiklliğe maruz kalmamış olmasından Verilen parçada Kur'an-ı Kerim'in mucize bir metin olmasından, parça parça indirilmesinden, evrensel mesajlarından ve değişmeden günümüze kadar gelmesinden söz edilmiştir. Kur'an'ın dinî hükümlerin ana kaynağı olmasından ise söz edilmemiştir.

3. Kur'anla İlgili Bazı Kavramlar Kur'an'ın kendine özgü bir iç düzeni vardır. Bu da aradığımız bir ayet veya sureye kolayca ulaşabilmemizi sağlar.

a) Kur'an'ın İç Düzeni

hh Hz. Ebu Bekir Dönemi'nde Zeyd bin Sabit başkanlığında oluşturulan bir heyet, Kur'an-ı Kerim'i kitap haline getirmiştir. Kur'an'ın kitap haline getirilen bu ilk nüshasına Mushaf adı verilmiştir.

hh Ayet, Kur'an-ı Kerim'in surelerini oluşturan kısa veya uzun vahiy ifadelerinden her birine denir. En uzun ayet Bakara suresinin 282. ayeti olup bir sayfadan ibarettir. Bunun yanında "Yasin" gibi bir kelimeden oluşan kısa ayetler de vardır.

b) Kur'an'ın Okunması İle İlgili Kavramlar

Öğretmen Sorusu

hh Ayetler "durak" adı verilen ve üzerinde ayet numaralarının yazılı olduğu işaretlerle birbirinden ayrılır.

hh Tecvid, Kur'an-ı Kerim'i güzel bir şekilde okumak için uyulması gereken kuralları kapsayan bir ilimdir.

Kur'an neden bir defada indirilmemiştir?

İnsanın herhangi bir şeye alışıp onu idrak etmesi, öğrenip alışkanlık haline getirmesinin zamanla gerçekleşmesi ve Hz. Peygamberin hafızasına ayetlerin en iyi bir şekilde yerleşmesi YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

3

VAHİY ve AKIL / Kur'an'ın Ana Konuları hh Kur'an-ı Kerim'in kurallarına uygun ve güzel bir şekilde okunması dinleyenler üzerinde bir etki bırakır. İnsanların manevi duygularını artırır.

“Kur'an'ı tane tane oku."

(Müzzemmil suresi, 32. ayet)

hh Mukabele, karşılıklı okuma anlamına gelir. Mukabele, vahiy gelmeye devam ederken Hz. Muhammed (s.a.v) ile Cebrail (as)'in her yılın ramazan ayında Kur'an ayetlerini karşılıklı okumalarına denir.

c) K ur'an'ın Anlaşılması ve Yorumlanmasıyla İlgili Kavramlar hh Meal, halk arasında genellikle Kur'an-ı Kerim'in tercümesi için kullanılır. Ancak meal tercümeye göre daha kapsamlıdır. Tercümelere kısa açıklamalar ilave edilmek suretiyle ayetlerin daha iyi anlaşılması sağlanır.

hh Dünyada farklı dilleri konuşan binlerce Müslüman vardır. Bunların hepsinin Arapça bilmesi mümkün değildir. Bu nedenle Kur'an-ı Kerim çeşiti dillere tercüme edilmiştir. hh Tefsir, Kur'an ayetlerini indikleri zamanı, mekânı ve ayetin indiriliş sebebini göz önünde bulundurarak açıklamak ve yorumlamaktır.

“Kur'an okunduğu zaman onu dinleyin ve susun ki size merhamet edilsin." (A'raf suresi, 204. ayet)

hh Hatim, Kur'an-ı Kerim'i ezbere ya da yüzünden baştan sona kadar okumaya veya dinlemeye denilmektedir. hh Toplumumuzda özellikle ramazan ayında hatim yapmaya büyük önem verilir. Her gün Kur'an'dan bir cüz okunur ve bir ayın sonunda Kur'an baştan sona bir kez okunmuş olur. hh Vefa eden akrabalar, yakınlar için de hatim yapmaya önem verilir. Hatmin sonunda dua yapılır. Sevabı ölmüş yakınların ve tüm Müslümanların ruhuna bağışlanır. hh Hafızlık, Kur'an-ı Kerim'i bütünüyle ezberlemektir. hh Kur'an'ı baştan sona ezbere bilen kişiye hafız denir. Kur'an Peygamberimize indirilmeye başladığında bazı sahabeler gelen ayetleri ezberlemişlerdir. 632 yılında vahyin inişi sona erdiğinde birçok sahabe hafız olmuştur.

4


hh Kur'an'ı tefsir edecek kişinin Arapçayı, Kur'an'ın indiği dönemi sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini iyi bilmesi, diğer İslami ilimlere de vakıf olması gerekir.

4. Kur'an-ı Kerim'in Belli Başlı Konuları Allah, Kur'an-ı Kerim'de insanların yüce yaratıcıya karşı görev ve sorumluluklarını açıklamıştır. Kur'an'da insanın ve evrenin yaratılışı, ibadetler, emir, yasak ve tavsiyeler, içinde yaşadığı çevreyle nasıl bir ilişki içinde olması gerektiği ve ahiret gibi konular yer alır.

a) İnanç hh Kur'an-ı Kerim'in başlıca konuları iman, ibadet, ahlak ve sosyal ilişkilerdir. İman, Peygamberimizin Allah tarafından getirdiği ilkeleri tasdik etmek ve bunların doğru olduğunu tereddütsüz kabul etmektir. İslam inancının temelini tevhit oluşturur.


“De ki: O, Allah birdir. Allah sameddir. O doğrulmamış ve doğmamıştır. Onun hiçbir dengi yoktur." (İhlas suresi, 1-4. ayetler)

hh Yüce Allah kendisine, peygamberlerine, kitaplarına, meleklerine, ahiret gününe, kadere, hayrın ve şerrin Allah'tan olduğuna inanıp bu inançlar doğrultusunda güzel işler yapanların kurtuluşa ereceğini bildirir.

“... Namaz müminler üzerine vakitleri belli bir farzdır." (Nisâ suresi, 103. ayet) “Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı..." (Bakara suresi, 183. ayet) “Namazı kılın, zekâtı hakkıyla verin, rükû edenlerle beraber rükû edin." (Bakara suresi, 43. ayet)

hh Dinimizde yapılan her iyi ve güzel iş (salih amel) de ibadet olarak değerlendirilir. Rızkı için çalışmak, hasta ziyaretlerinde bulunmak, selamlaşmak, güler yüzlü olmak vb. salih ameldir.

“Peygamber Rabb'i tarafından kendisine indirilene iman etti. Müminler de (iman ettiler.) Her biri Allah!a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine iman ettiler. Allah'ın peygamberlerinden hiçbiri arasında ayrım yapmayız ... dediler." (Bakara suresi, 285. ayet) “Ey iman edenler! Allah'a, Peygamnberlerine , Peygamberlerine indirdiği ve daha önce indirdiği kitaba iman (da sebat) ediniz. Kim Allah'ı, meleklerini, kitaplarını, peygamberlerini ve kıyamet gününü inkâr ederse tam manasıyla sapıtmıştır." (Nisâ suresi, 136. ayet)

hh Kur'an'da namaz, oruç, zekat, hac yapılması zorunlu olan ibadetler arasında sayılmıştır. Bunların yanı sıra bireyin kendi isteğiyle, başka birinin ya da toplumun yararına gerçekleştirdiği her olumlu davranış da ibadet kapsamına girer.

c) Ahlak b) İbadet hh İbadet, insanın Allah'a sevgi, saygı ve itaatini göstermek, O'nun hoşnutluğunu kazanmak niyetiyle ortaya koyduğu tutum ve davranışlardır. İnsanın yaratılış gayesinin de ibadet olduğu Zâriyat suresinde şöyle ifade edilmiştir: "Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım."

hh Ahlak, inanç ve ibadetlerin gereği olarak ortaya çıkan ihlas ve samimiyetle yerine getirilen davranışlardır. Kur'an, Allah'a karşı sorumluluğumuzu, O'na inanmak ve ibadet etmek olarak belirlerken insanlara karşı sorumluluğumuzun da güzel ahlaklı davranmak olduğunu bildirir.

hh Dinimiz, toplumda insanların barış,huzur ve güven içinde,

“Öyleyse siz beni (ibadetle) anın ki ben de sizi anayım. Bana şükredin; sakın bana nankörlük etmeyin." (Bakara suresi, 152. ayet)

mutlu bir yaşam sürmelerini amaçladığından ahlaki kurallara uyulmasını emreder. İnsanlara; doğru sözlü, dürüst ve güvenilir olmalarını öğütler, ana baba ve büyüklerine karşı saygılı davranmalarını emreder.


5


“Rabb'in sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa onlara 'of' bile deme; onları azarlama, ikisine de güzel söz söyle." (İsrâ suresi, 23. ayet)

“... Emrolunduğun gibi dosdoğru ol..."

(Hûd suresi, 112. ayet)

“Güzel bir söz ve bağışlama, peşinden incitme gelen sadakadan daha iyidir." (Bakara suresi, 263. ayet) “... Verdiğiniz sözü yerine getirin. Çünkü verilen söz sorumluluk gerektirir." (İsrâ suresi, 34. ayet)

hh Kur'an-ı Kerim; yalan söylemek, hırsızlık yapmak, kin gütmek, dedikodu etmek, iftira atmak, kul hakkı yemek gibi kötü davranışları ahlaka aykırı görür ve yasaklar.

“Allah!a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, yakın akrabaya, yolcuya, ellerinizi altında bulunanlara iyi davranın Allah kendini beğenen ve daima böbürlenen kişiyi sevmez." (Nisâ suresi, 36. ayet)

“... Yalan sözden sakının."

5. Kültürümüzde Kur'an'ın Yeri ve Önemi hh Türklerin Müslüman olması, yalnızca bir inanç değiştirme olarak kalmamış, çok önemli ve köklü toplumsal ve kültürel değişimi de beraberinde getirmiştir. Bu süreçte Türklerin tarih, gelenek ve dünya görüşlerinde önemli değişiklikler olmuştur. hh İslam'ın yayılması için büyük fetihler yapan Türkler, fethettikleri yerlerdeki halka asla kötü muamele yapmamış, hangi dinden olursa olsun onları himaye etmişlerdir. Bu samimi ve hoşgörülü yaklaşımda Kur'an'ın etkisi büyüktür. hh Türkler özellikle Osmanlı Dönemi'nde hat, tezhip gibi Kur'an'la ilgili el sanatlarında çok başarılı eserler ortaya koymuş ve İslam dünyasında bu yönleriyle ün kazanmışlardır. hh İslam'ın Anadolu'da yayılmasında Hoca Ahmet Yesevi, Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli gibi Türk mutasavvuf ve düşünürlerin önemli rolü olmuştur. Bu şahsiyetler, Kur'an'ı temel alan bir dini anlayışla, Anadolu halkına İslam'ı öğretmişler, onlara Kur'an ahlakına uygun davranmayı öğütlemişlerdir. hh Yeni doğan bebeğe isim verilirken, düğün, mevlit, cenaze gibi törenlerde Kur'an okunur.

hhB. KUR'AN VE YORUMU 1. Kur'an'ın Temel Amaçları hh Kur'an ilahi kitapların sonuncusudur. Bir ayette Kur'an'ın gönderiliş amacı şöyle açıklanır: "Ey insanlar! İşte size Rabbinizden bir öğüt, kalplere bir şifa ve inananlar için yol gösterici bir rehber ve rahmet olan Kur'an geldi." Muhtevası incelendiğinde Kur'an'ın sadece inanç, ibadet ve ahlak alanında değil, hayatın bütünüyle ilgili yol gösteren bir kitap olduğu anlaşılmaktadır. KUR’AN-I KERİM İNSANA

(İsrâ suresi, 34. ayet)

“Yavrucuğum! Namazı kıl, iyiliği emret, kötülükten vazgeçirmeye çalış, başına gelenlere sabret. Doğrusu bunlar azmedilmeye değer işlerdir."

Doğru Bilgi

Doğru İnanç

Doğru Davranış

(Lokmân suresi, 17. ayet)

Öğretmen Sorusu

KONULARINDA YOL GÖSTERİR.

Kur'an'da geçmiş toplumların ve peygamberlerin anlatılmasının temel nedeni nedir?

İnsanların olaylardan ibret almasını sağlamak

6


VAHİY ve AKIL / Kur'an ve Yorumu

a) Doğru bilgi hh Kur'an'ın temel amaçlarından biri, insanı doğru bilgilerle donatmaktır. Çünkü insan doğru bilgi sahibi olmasa Allah'a ve diğer varlıklara karşı sorumluluklarının neler olduğunu bilemez ve onlara gerekli saygıyı da gösteremez. hh Kur'an doğru bilgiye önem vermekte, onun kaynaklarını ve bu kaynaklardan bilgiyi elde etmenin yollarını da öğretmektedir. Kur'an'da doğru bilginin kaynakları olarak vahiy, akıl ve duyular gösterilir. hh İnsan sorgulayan, merak eden bir varlıktır. Bu nedenle de pek çok şeyi öğrenmek ve bilmek ister. Örneğin ilk insanın nasıl yaratıldığını, kıyametin ne zaman kopacağını merak eder. Kur!an-ı Kerim bu konularda insanlara en doğru bilgileri verir.

“Ant olsun biz, insanı (pişmiş) kuru bir çamurdan, şekillenmiş kar balçıktan yarattık." (Hicr suresi, 26. ayet) “İnsanlar sana kıyametin zamanını soruyorlar. De ki: Onun bilgisi Allah katındadır." (Ahzâb suresi, 63. ayet) “... Onun (kıyametin) vaktini ondan başkası açıklayamaz..." (A'râf suresi, 187. ayet)

“De ki: Göklerde ve yerde Allah'tan başka kimse gaybı bilemez..." (Neml suresi, 65. ayet)

hh Vahiy ile gelen bilginin kaynağı Yüce Allah'tır. Vahye dayanan bilgilerin ilki Allah'ın sözlerinden oluşan Kur'an'dır. Kur'an'ın her yönüyle Allah'ın korumasında olması, onun verdiği bilgilerin doğruluğunun en önemli güvencesidir. hh Vahye dayanan bilgiyi bize ulaştıran ikinci kaynak ise sünnettir. Sünnet Hz. Peygamberin söz, davranış ve tutumlarının bütünüdür. Yüce Allah Hz. Muhammed (s.a.v)'e, Kur'an'ı insanlara tebliğ etme, açıklama ve uygulanışını gösterme görevini vermiştir. Bu anlamda sünnet, Kur'an'daki bilgilerin açıklanması ve uygulanmasıdır. Bu durum doğru bilginin kaynağı olarak sünnetin değerini ve bağlayıcılığını göstermektedir.

hh Kur'an akıl ve duyuları da doğru bilginin kaynakları olarak kabul eder. Çünkü insan gerek Allah'ın kitabı ve gerekse kainattaki varlıklar üzerinde düşünerek doğru bilgilere ulaşırken duyularını ve aklını kullanır. Bunun içindir ki Kur'an birçok ayette kainatın yapısı ve işleyişi üzerinde düşünmemizi emreder.

hh Kur'an bir kısmı insanların sahip olduğu yanlış bilgileri düzeltmeyi ve onları doğru bir şekilde bilgilendirmeyi amaçlamaktadır. Örneğin bazı insanlar cinlerin gelecekle ilgili bilgi verdiğine inanmaktadır. Kur'an gaybı Allah'tan başka hiç kimsenin bilmeyeceğini bildirmektedir.

hh İslamiyet gelmeden önce insanların çoğu yanlış inançlara sahipti. Arabistan'da halkın büyük bir bölümü kendi elleriyle yaptıkları putlara tapıyordu.

KUR'AN'DA VERİLEN TEMEL BİLGİLER

Doğru İnancın Bilgisi

İbadet ve Yapılışı

Davranışlarımızla İlgili Bilgiler

Sosyal Hayatla İlgili Bilgiler

Geçmiş ve Gelecekten Haberler

Evren ve İçindeki Varlıkların Yaratılışı

Ahiret İle İlgili Bilgiler

Güzel Ahlak Bilgileri


7


b) Doğru İnanç hh Her insanın mutlaka inandığı ve kabullendiği değerler vardır. Bu anlamda inançsız insan düşünülemez. Nitekim "(Hz. Yusuf) dedi ki: Ben Allah'ı inkâr eden, ahirete inanmayan bir toplumun dinini (inancını) terk ettim." ayetinde ilahi dinleri inkâr eden bir toplumun benimsediği değer yargıları da inanç olarak nitelendirilmiştir.

“O, göklerin ve yerin eşsiz yaratıcısıdır. Onun eşi olmadığı hâlde nasıl çocuğu olabilir! Her şeyi o yaratmıştır ve her şeyi bilen odur." (En'âm suresi, 101. ayet) “(Ey müşrikler!) Rabb'iniz, erkek çocukları sizin için ayırdı da kendisi meleklerden kız çocukları mı edindi! Gerçekten siz (vebali) çok büyük bir söz ediyorsunuz." (İsrâ suresi, 40. ayet)

hh Kur'an-ı Kerim, insandan Allah'a gönülden inanmasını ve O'ndan başkasını ilahlaştırmamasını ister. hh Kur'an'a göre "doğru inancın" temeli budur. Buna din dilinde "kalp ile tasdik" denilir. İnancın sözle ifadesi "dil ile ikrar", dav-

hh Kur'an-ı Kerim, insanların doğru inanca sahip olmasını amaçlar. Bu nedenle de Allah'ın varlığı ve birliği üzerinde sıkça durulur.

ranışlara yansıması "salih amel"dir. hh Tevhidin zıddı "şirk"tir. Şirk, herhangi bir şeyi ilahlaştırıp Allah'a eş koşmaktır. Kur'an'ın bildirdiğine göre insanlar; putları, gök cisimlerini, bazı canlıları, insanları ve bazen de istek ve

“İşte Rabb'iniz Allah odur. Ondan başka Tanrı yoktur. O,her şeyin yaratıcısıdır. Öyle ise ona kulluk edin, o her şeye vekildir (Güvenip dayanılacak tek varlık odur.)." (En'âm suresi, 102. ayet)

arzularını ilahlaştırıp Allah'a eş koşmuşlardır. Kur'an'a göre şirk, insanlık tarihinin en büyük sapmasıdır. hh Hristiyanlıkta kabul edilen Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'tan oluşan üçlü tanrı anlayışına sahip kimseleri Kur'an-ı Kerim uyarmıştır.

“Kendilerini yaratıığı halde hiç bir şeyi yaratmayan varlıkları (Allah'a) ortak mı koşuyorlar? Halbuki (putlar) ne onlara yardım edebilir ne de kendilerine bir yardımları olur." (A'râf suresi, 191-192. ayetler) “Sizin ilahınız, yalnızca, kendisinden başka ilah olmayan Allah'tır..." (Tâ-Hâ suresi, 98. ayet)

hh İslamın geldiği dönemde putperestliğin yanında bazı insanlar Allah'a çocuk isnat ediyorlar, Hz. İsa'yı ve Hz. Üzeyr'i Allah'ın oğlu olarak kabul ediyorlar, kimileri de melekleri Allah'ın kızları olarak görüyorlardı.

8


“... Tanrı üçtür.' demeyin, sizin için hayırlı olmak üzere bundan vazgeçin. Allah ancak bir tek Allah'tır. O, çocuğu olmaktan münezzehtir. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi onundur..." (Nisâ suresi, 171. ayet)

c) Doğru Davranış hh Genel anlamda, Allah'ın rızası gözetilerek yapılan her iş "doğru davranış" kapsamına girer. İslam'da doğru davranışın taşıması gereken zorunlu özellikler şunlardır: hh Davranışın yalnızca Allah rızası için yapılması. Gösteriş, beğenilme kaygısı ve menfaat duygusunun Allah rızasının önüne geçmemesi

VAHİY ve AKIL / Kur'an ve Yorumu hh Yapılan davranışın ilahi emir ve yasaklara ters düşmemesi

hh İslam dini, doğru davranışları önem derecesine göre farz,

hh Yapılan işin insanların hayrına olması

sünnet, mübah (helal) gibi hükümlere bağlamış, ayrıca birçok

hh Kur'an, insanları iyiye, güzele ve doğruya yönlendirir. Onlara doğru davranış kazandırmayı amaçlar.

tavsiye etmiştir. Yapılması zorunlu doğru davranışlar farz, zo-

doğru davranışı da ahlaki görevler çerçevesinde emir ya da runlu tutulmayan ancak yapılması tavsiye edilen doğru davranışlar ise sünnet olarak isimlendirilmiştir. Hakkında emir ya

“Ey iman edenler! ... doğru söz söyleyin." (Ahzâb suresi, 70. ayet) “... Emrolunduğun gibi dosdoğru ol."

da yasak olmayan, insanların serbest bırakıldıkları davranışlara ise mübah denilmektedir.

(Şûrâ suresi, 15. ayet)

“Ölçtüğünüz zaman tastamam ölçün ve doğru terazi ile tartın..." (İsrâ suresi, 35. ayet)

hh Yüce Allah, Kur'an'da insanlara ahlaklı ve erdemli bireyler olmalarını emreder. Adil, şefkatli, merhametli ve hoşgörülü olmayı buyurur. Toplumun huzurunu bozan her türlü kötü davranıştan kaçınmayı emreder.

2. Kur'an-ı Kerim Okumak hh Kur'an-ı Kerim'i okumak İslam'da başlı başına bir ibadettir. Ancak Kur'an'ın okunuş amacı onu anlamak ve uygulamak olmalıdır. "Biz her peygamberi ancak kendi kavminin dili ile

Örnek 2:

gönderdik ki onlara iyice anlatabilsin." ayeti bu amacı açıkla-

Kur'an-ı Kerim'de insana, Allah'ın kendisini her an görüp gözetmekte olduğu ve yaptığı her davranışın mutlaka karşılığını göreceği haber verilir. Böylece insanda çok güçlü bir otokontrol bilinci oluşturulur. Bu bilinç, insanı kötü davranışlardan uzak tutarken onu doğru davranışlara yönlendirir.

anlamak için meal ya da tefsirlerden de okumak gerekir.

Bu parçada Kur'an-ı Kerim'in hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Bilinmeyenler hakkında bilgi vermesi B) İyiye yöneltip kötüden sakındırması C) Geçmiş toplumların kıssalarını açıklaması D) İbadetlerin nasıl olacağını bildirmesi E) Önceki kutsal kitapları doğrulaması Verilen parçada Kur'an-ı Kerim insanda otokontrol biçimi oluşturduğu, kötü davranışlardan uzak tuttuğu vurgulanmaktadır. Bu anlamda Kur'an insanı iyiye yöneltip kötüden sakındırmaktadır.

maktadır. Bu nedenle Kur'an'ı yüzünden okumanın yanında

a) Kur'an'ı Yüzünden Okumak hh Ayet ve hadislerde Kur'an okumak teşvik edilir. Bir ayette "(Ey Muhammed) de ki: Kur'an'ı okumam emredildi." buyrulur. Hz. Peygamber de "Sizin en hayırlınız Kur'an'ı öğrenen ve öğretendir." buyurmaktadır. hh Kur'an'ın manası da sözleri de mucizevi özellikler taşımaktadır. Bu nedenle Kur'an hem okuyan hem de dinleyenler üzerinde derin etkiler bırakmaktadır. Nitekim Mekkeli müşrikler bile inanmamalarına rağmen Kur'an ayetlerini dinlemekten kendilerini alamamışlardır.


9

VAHİY ve AKIL / Kur'an ve Yorumu hh İnsan, Kur'an'ı hıç bıkmadan, usanmadan okuyabilmektedir. Müslüman, her defasında Kur'an okumaktan büyük bir zevk ve mutluluk duymaktadır.

“Allah sözün en güzelini, birbiriyle uyumlu ve bıkılmadan tekrar tekrar okunan bir kitap olarak indirdi. Rabblerinden korkanların bu kitabın etkisinden tüyleri ürperir, derken hem bedenleri hem de gönülleri Allah'ın zikrine ısınıp yumuşar. İşte bu kitap, Allah'ın, dilediğini kendisiyle doğru yola ilettiği hidayet rehberidir." (Zümer suresi, 23. ayet) “... Kur'an öyle bir kitaptır ki okuyan onu okumaya doyamaz." (Hadis-i Şerif)

hh Müslümanlar her zaman Kur'an-ı Kerim-i yüzünden, güzel bir şekilde okumaya özen göstermişlerdir. Dinimize göre Kur'an okumak ibadettir.

b) Kur'an'ın Tercümesini (Meal) Okumak hh Meal, Kur'an'ın kısa açıklamalarla birlikte bir başka dile tercüme edilmesidir.

hh Meal okumanın amacı ilahi mesajları anlamaktır. Çünkü insan, Yaratıcısı'nın yol göstermesine muhtaçtır. Her insan, Kur'an'ı indiği dilden anlamak ya da tefsirlerden derinlemesine araştırmak imkanına sahip olmayabilir. Bu durumda meal okumak, Kur'an'ı anlamak için gereklidir.

“İşte bu (Kur'an), kendisiyle uyarılsınlar, Allah'ın ancak bir tek tanrı olsuğunu bilsinler ve akıl sahipleri iyice düşünüp öğüt alsınlar diye insanlara gönderilmiş bir bildiridir." (İbrahim suresi, 52. ayet)

“Kur'an-ı sesinizle güzelleştirin. Zira güzel ses Kur'an'ın güzelliğini artırır." “Ümmetimin yaptığı en faziletli ibadet Kur'an okumaktır." (Hadis-i Şerif)

“Bu (Kur'an), bütün insanlığa bir açıklamadır, takva sahipleri için de bir hidayet ve bir öğüttür." (Âl-i İmrân suresi, 138. ayet)

hh Kur'an meallerinde farklılıkların olması Kur'an'da çelişki olduKur'an okurken uyulması tavsiye edilen bazı davranışlar şunlardır: hh Kur'an'ın bizzat kendisine hitap ettiği bilinciyle okumak

ğu anlamına gelmez. Bu farklılıklar aynı mananın farklı cümlelerle verilmesinden ibarettir. Meallerdeki farklılıkların bazı sebepleri şunlardır:

hh Okumaya "eûzû besmele" ile başlamak hh Mümkünse abdestli olmak hh Secde ayetleri geldiğinde secde etmek hh Okunuş kurallarına uymak hh Okuduğunu düşünmek ve anlamaya çalışmaktır.

10


hh Kur'an kelimelerinin bazen başka bir dilde karşılığının olmaması

hh Çevirmenlerin ayetleri anlama düzeylerinin ve anlamadıklarını ifade etme becerilerinin farklı olması

VAHİY ve AKIL / Kur'an ve Yorumu hh Çevirmenlerin içinde yaşadıkları sosyal ve kültürel yapıların farklılığının ayetleri anlamalarında etkili olması hh Ayetlerin anlam derinliği ve zenginliği nedeniyle çevirmenler anladıklarının tümünü meale yansıtamayıp bazı tercihlerde bulunması

3. Kur'an Anlaşılmak İçin İndirilmiştir hh Kur'an'ın gönderiliş amacı insana her konuda rehberlik etmektir. Bu amacın gerçekleşmesi ise ancak insanın Kur'an'ı anlaması ile mümkündür. Zira insan anlamadığı bir şeyi uygulayamaz. Yüce Allah Kur'an'ı anlaşılmak için gönderdiğini şöyle ifade eder: "Ey Muhammed sana indirdiğimiz bu kitap mübarektir. Ayetlerini düşünsünler, aklı olanlar da öğüt alsınlar."

“.. İnsanlara, kendilerini indirileni açıklaman için ve düşünüp anlasınlar diye sana da bu Kur'an'ı indirdik" (Nahl suresi, 44. ayet)

Kur'an-ı Kerim okumak bir ibadettir.

hh Kur'an-ı Kerim'de pek çok konu yer alır. Yüce Allah'ın varlığı, birliği ve sıfatları tanıtılıp açıklanır. Namaz, oruç, hac, zekât kurban gibi ibadetler konusunda bilgiler verilir. Güzel ahlak ilkeleri belirtilir.

Kur'an-ı Kerim Meali okunurken şu konulara dikkat edilmelidir. hh Meal okumanın bilincinde olmak gerekir, Allah'ın sözüne muhatap olmak en büyük onur, anlamaya çalışmak ise çok önemli bir iştir.

hh Kur'an'da doğanın ve çevrenin temiz tutulması, korunması öğütlenir. Yüce Allah'ın insanlara gönderdiği peygamberlerden, geçmişte yaşamış toplumlardan söz edilir. Melekler ve

hh Kur'an'daki bazı ayetlerin maksatlarının anlaşılması uzmanlık

cinler gibi görünmeyen varlıklardan bahsedilir. Her insanın öl-

gerektirir. Bu nedenle tefsire ya da din bilginlerine başvurul-

dükten sonra kıyamet günü tekrar dirileceği ve yaptıklarından

malıdır.

hesaba çekileceği, dünyada kötülük yapanların cezalandırıla-

hh Okuyanın notlar alması, ayetlerin bir bütün olarak değerlen-

cağı, iyilik yapanların ödüllendirileceği ifade edilir.

dirilmesi önemlidir.


11


Örnek 3: Dinî esasların akılla izah edilebilecek bazı temelleri bulunmakla birlikte aklın bu noktada her şeyi kuşatabilme kapasitesi yoktur. Örneğin insan, bu dünyada yapılanların karşılıksız kalmayacağına dair bir akıl yürütmede bulunup ahiret hayatının gerekliliğini temellendirebilir. Ancak bu dünya hayatının ne zaman sona ereceği, ahirette nelerin yaşanacağı, cennet ve cehennemin hangi özelliklere sahip olacağı gibi konularda aklın söyleyebileceği pek fazla bir şey yoktur. Bu konular, gayb olarak nitelendirilir ve mahiyetleri Yüce Allah bildirmediği sürece asla bilinemez. Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz? A) Bazı dinî konular vahiy olmadan anlaşılamaz. B) Dinde, aklın alanını aşan hususlar söz konusudur. C) Gaybi bilgiler insan idrakinin ötesindedir.

hh Kur'an-ı Kerim'deki ayetlerin çoğu, her insan tarafından okunduğunda anlaşılabilecek niteliktedir. Bunlara "muhkem ayetler" denir. Bunun yanında kutsal kitabımızda yoruma açık ve mecaz anlamlar taşıyan ayetler de yer almaktadır. Bunlara ise "müteşabih ayetler" adı verilir. Kur'an'daki bu ayetlerin içerdiği anlamların doğru anlaşılabilmesi için yoruma ihtiyaç vardır.

hh Tefsir, Kur'an'ın anlaşılıp yorumlanmasını konu alan bir bilim dalıdır. Tefsir yapan kişiye "müfessir" denir. hh Kur'an'ı doğru bir şekilde anlayıp yorumlamak için dikkat edilmesi gereken kurallar şunlardır: hh Kur'an'da peygamberler ve içinde yaşadıkları toplumu konu alan "kıssa"lar oldukça geniş yer tutar. Bu nedenle o dönemlerin tarihi ile ilgili doğru bilgilere sahip olmak gerekir.

D) Vahiy, aklın sınırlarının bittiği yerde başlar.

hh Sünnet, Kur'an'ın ilk ve en güvenilir tefsiridir.

E) Gaybi konularda akıl, vahye gereksinim duyar.

hh Kur'an'ın indiği dönemin şartlarını bilmek ayetleri doğru anlama konusunda büyük önem taşır.

Kur'an-ı Kerim anlaşılmak için indirilmiştir. Bu nedenle vahyin aklın sınırlarının bittiği yerde başladığı doğru değildir.

hh Kur'an ayetlerini tefsir eden kimselerin temel İslam bilimlerini bilmesi gerekir.

hh Kur'an'ı doğru anlamak iyi niyetli ve ön yargısız bir okumayı gerektirir. Bu nedenle inkâra şartlanmış kimseler Kur'an'dan faydalanamazlar. hh Aynı konu ile ilgili ayetleri bir bütün olarak değerlendirmek gerekir.

4. Kur'an'ı Anlama ve Yorumlamada Temel İlkeler hh İnsanın anlayabileceği bir kitaptır. Çünkü o; kendisinden asla şüphe, eğrilik ve çelişki bulunmayan, apaçık bir kitaptır. Ancak onun anlama derinliği ve anlatım güzelliği benzeri getirilemez mucizevi özelliklere sahiptir.

Öğretmen Sorusu

hh Bu nedenle herkes ondan imanı, kültürü ve bilgi kapasitesi derecesinde bir şeyler anlar. O, her çağa ışık tutar. On dört asırdır Kur'an üzerinde düşünüp yazanların, sürekli yeni anlamlar keşfetmekte olmaları bu sebepledir.

hh Kâinatın yaratılış kanunları ile ilgili ayetler tefsir edilirken işin bilimsel yönü uzmanlarına sorulmalıdır.

hh Kur'an'ı okurken kişisel düşüncelerimize destek bulmak kaygısını öne çıkarmamalı, onu olduğu gibi anlayabilmek için her tür ön yargıdan ve taassuptan uzak olunmalıdır.

hh Kur'an ayetlerinin insanın sadece aklına değil, gönlüne de hitap ettiği göz önünde bulundurulmalıdır.

Meal ve tefsir arasında ne fark vardır?

Meal, Kur'an-ı Kerim'in bir başka dile tercüme edilmesidir. Tefsir ise; Kur'an-ı Kerim'in belli yöntemlerle yorumlanmasıdır.

12


VAHİY ve AKIL

Konu Testi - 1

1.

İslam'ın geldiği dönemde bazı kimseler meleklerin Allah'ın kızları olduğuna inanıyorlardı. Yüce kitabımız "Melekler Allah'ın kızlarıdır, demek suretiyle kullarından bir kısmını onun parçası saydılar. Şüphesiz insan apaçık bir nankördür." diyerek insanlara bilgi vermiştir.

Bu parçaya dayanılarak Kur’an-ı Kerim'le ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

4.

Kur’an-ı Kerim, Araplar arasında şiir ve edebiyatın yaygın olduğu bir dönemde, şiirsel bir dille ve mükemmel bir anlatımla Hz. Muhammed'e vahyedilmiştir. Sözleri ve manası Yüce Allah'a ait olan Kur’an'ın dili, Peygamberimize inanmayanları bile derinden etkilemiştir. İnkârcılar Kur’an okunurken onu dinlemekten kendilerini alamamışlardır.

Bu parçaya dayanılarak Kur’an-ı Kerim'le ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Bazı konularda gelecekten haberler verir. B) İnsanı doğru davranışlara yöneltir.

A) Tercümesini (meal) okumak ve anlamak gerekir.

C) İnsanlar için bir şifadır.

B) Bazı ayetleri farklı yorumlanabilir.

D) Peygamberlere itaati öğütler.

C) Belagatı yüksek olan Arap toplumuna meydan okumuştur.

E) İnsanların sahip olduğu yanlış inançları düzeltir.

D) Okurken sesle güzelleştirmek gerekir. E) Onu sadece Arap toplumları anlayabilir.

2.

Kutsal kitabımız insanlara; adaletli olmalarını, doğruluğa önem vermelerini, dürüst davranmalarını emreder. Yalan söylemek, alay etmek, dedikodu yapmak, kibirlenmek gibi kötü davranışlardan kaçınılmasını ister.

B) Alaycılık

Bu parçada Kur’an-ı Kerim'in hangi özelliği vurgulanmaktadır?

D) Kibirlilik

A) İbadetlerin neler olduğunu açıklaması

(İsra suresi, 37. ayet)

5.

"Yeryüzünde böbürlenerek yürüme. Çünkü sen yeri asla yaramazsın, boyca da dağlara asla erişemezsin." Bu ayetle insanların hangi davranışı yerilmektedir? A) Yalancılık C) Dedikoduculuk

E) Cimrilik

B) Ahlaki mesajlarının olması C) İman esaslarını bildirmesi D) İslam'ın şartlarını açıklaması E) Peygamberlerin özelliklerini sayması

3.

"Ey iman edenler! Bir topluluk bir diğerini alaya almasın. Belki onlar kendilerinden daha iyidirler. Kadınlar da diğer kadınları alaya almasın. Birbirinizi karalamayın, birbirinizi (kötü) lakaplarla çağırmayın."

6.

"Sizi bir tek candan (Adem'den) yaratan, ondan da yanında huzur bulsun diye eşini (Havva'yı) yaratan O'dur." (A'raf suresi, 189. ayet)

Bu ayet Kur'an-ı Kerim'in hangi özelliğini göstermektedir?

(Hucurât suresi, 11. ayet)

Kur’an-ı Kerim'deki bu ayetlerle insanlara aşağıdakilerden hangisi öğütlenmektedir?

A) Dinin inanç esaslarını bildirmesi

A) Ahlaklı olup kötülüklerden sakınılması

C) Evrenin yaratılışını açıklaması

B) İbadetlerin gösterişten uzak olarak yapılması

D) Geçmiş toplumların kıssalarını anlatması

C) Geçmişte yaşamış toplumlardan ders çıkarılması

E) İnsanları ibadete yönlendirmesi

B) İnsanlığın başlangıç dönemleriyle ilgili bilgiler vermesi

D) Ahiret gününe iman edilmesi E) Hz. Muhammed'i üzmemeleri YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

13

VAHİY ve AKIL

Konu Testi - 1

7.

Peygamber Efendimiz bir hadisinde " Kur’an-ı Kerim'i sesinizle güzelleştirin." buyurmuşlardır.

Peygamberimiz bu hadisiyle aşağıdakilerden hangisini öğütlemiştir? A) Kur’an'ın cenazelerde okunmasını B) Kur’an'ın ilkelerinin kıyamete kadar örnek alınmasını C) Kur’an'ın kadın ve erkek her Müslüman tarafından ezberlenmesini

10.

I. "Namazı kılın, zekâtı hakkıyla verin, rükû edenlerle beraber rükû edin." (Bakara suresi, 43. ayet)

II. "Yoluna gücü yetenlerin o evi (Kâbe'yi) haccetmesi, Allah'ın insanlar üzerinde bir hakkıdır."

III. "Ey iman edenler! Oruç sizden önce gelip geçmiş ümmetlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz." (Bakara suresi, 183. ayet)

Verilen bu ayetlerle Kur’an-ı Kerim'in hangi özelliği dile getirilmektedir?

D) Kur’an'ın güzel bir şekilde okunmasını E) Kur’an'ın her dile tercüme edilmesini


A) Geçmiş ümmetlerin kıssaları B) Ahlak yaşantısı C) İbadet biçimleri

8.

"Allah'a ibadet edin ve ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Anne ve babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, yanınızdaki arkadaşa, yolcuya, elinizin altındakilere iyilik edin. Şüphesiz Allah, kibirlenen ve övünenleri sevmez." (Nisâ suresi, 36. ayet)

D) İnsanlara öğütleri E) İnanç esasları

11. Dinin doğru öğrenilmesi için Kur'an'a başvurulmalıdır. Onu okuyup anlamaya, emir ve yasaklarını öğrenmeye önem vermelidir. Hurafelerden ve batıl inançlardan uzak, doğru bir din anlayışına sahip olmanın Kur'an'ı okuyup anlamaktan geçtiği bilinmelidir.

Verilen ayette Kur'an'ın hangi temel konusunda açıklama yapılmıştır?

A) Ahlak

B) İbadet

D) Kıssalar

C) İnanaç

E) Peygamber inancı

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Kur'an'da yer alan başlıca konulardan biri değildir? A) İnanç esasları B) İbadetler C) Geçmişte yaşamış toplumların kıssaları D) Ahlak ilkeleri E) Hastalıkların tedavi yöntemleri

9.

Tefsir, Kur’an-ı Kerim'in açıklanması ve yorumlanmasını konu edinen ilim dalıdır. Bu ilimle uğraşan kimselere müfessir denir.

Buna göre, tefsir yapacak kişilerde aşağıdaki özelliklerden hangisinin olması zorunlu değildir?

A) Arapçanın çok iyi bilinmesi

12. "Bu (Kur'an), bütün insanlığa bir açıklamadır, takva sahipleri için de bir hidayet ve bir öğüttür." (Âl-i İmran suresi, 138. ayet) Bu ayetle Kur'an'ın hangi özelliği vurgulanmaktadır?

B) Medrese eğitimi alması

A) İnsanlara doğru yolu göstermesi

C) Dönemin sosyal, kültürel, coğrafi, ekonomik şartlarının bilinmesi

B) Hükümlerinin kıyamete kadar geçerli olması

D) Fıkıh, kelam, hadis vb. ilimler konusunda bilgi sahibi olması

D) Okunduğunda hastalıklara şifa olması

C) Yirmi üç senede bölüm bölüm indirilmesi E) Sevap kazanmak amacıyla okunabilmesi 2. D

3. A

4. C

5. B

6. B

7. D

8. A

9. B

10. C

11. E

12. A


1. E

14

Cevaplar

E) Pozitif bilimlerin bilinmesi

VAHİY ve AKIL

1.

Kur’an-ı Kerim geçmişte yaşamış peygamberlerin ve toplumların başlarına gelen olayları anlatır, bunlardan ders alınmasını ister. Toplumsal ilişkilerde uyulması gereken kuralları açıklar. Bu kurallara uyulduğunda barış, huzur ve kardeşlik ortamının egemen olacağını belirtir. Bizlere nelere inanacağımızı, Allah'a nasıl ibadet edeceğimizi bildirir. Ahlak ilkelerini, nelerin haram nelerin helal olduğunu da bizlere kutsal kitabımız öğretir.

Konu Testi - 2

4.

I. Kur'an'ın Kerim'in bölünmüş olduğu otuz parçadan her biridir.

II. Çeşitli sayıda ayetlerden meydana gelen ve Kur'an'ın oluşturan bölümlerden biridir.

Burada Kur'an-ı Kerim ile ilgili hangi kavramlar açıklanmaktadır? I

II

Bu parçaya dayanarak Kur’an-ı Kerim ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A)

Ayet

Cüz

B)

Cüz

Sure

A) Hz. Muhammed'e bölüm bölüm indirilmiştir.

C)

Sure

Cüz

D)

Cüz

Hatim

E)

Cüz

Tecvid

B) Hz. Osman zamanında çoğaltılmıştır. C) Kendine ait iç düzeni bulunur. D) İnanç esasları, ibadetler ve ahlaki ilkeler açıklanır. E) Diğer kutsal kitapları reddetmez.

2.

Kur’an-ı Kerim'de; evrenin ve insanın yaratılışı, gözle görülmeyen varlıklar, geçmişte yaşamış topluluklar, kıyamet vb. pek çok konuda doğru bilgiler verilir. Örneğin insanlar kıyametin ne zaman ve nasıl kopacağını merak ederler. Bununla ilgili bir ayette şöyle buyrulmuştur: "Sana kıyameti, ne zaman gelip çatacağını soruyorlar. De ki: Onun ilmi ancak Rabb'imin katındadır. Onun vaktini O'ndan başkası açıklayamaz."

5.

Burada Kur’an-ı Kerim'in hangi özelliği vurgulanmaktadır?

"Peygamber Rabb'i tarafından kendisine indirilene iman etti, müminler de (iman ettiler). Her biri Allah'a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine iman ettiler. Allah'ın peygamberlerinden hiçbiri arasında ayrım yapmayız, işittik, itaat ettik dediler." (Bakara suresi, 285. ayet) Verilen ayette aşağıdakilerden hangisi açıklanmaktadır? A) İbadet şekilleri B) Ahlak ilkeleri

A) İnsanları tek Allah'a inanmaya çağırması

C) Gündelik yaşam

B) İnsanları bilinmeyen konularda doğru biçimde bilgilendirmesi

D) Kültürel farklılıklar E) İnanç esasları

C) İbadetlerin insanları olgunlaştıracağını söylemesi D) Tüm peygamberlerin tevhid inancını savunması E) İnsana mutlu yaşamın sırlarını açıklaması

3.

"İnkâr edenler; Kur'an ona bir defada topluca indirilmeli değil miydi, dediler. Biz onu senin kalbine iyice yerleştirmek için böyle yaptık (parça parça indirdik) ve onu tane tane (ayırarak) okuduk." (Furkan suresi, 32. ayet) Bu ayete göre Kur'an'ın bölüm bölüm indirilmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) İlkelerinin iyice anlaşılması B) Surelerin uzun olması C) İbadetlerin dönemin şartlarını göz önünde tutması D) Coğrafyanın uygun olmaması

6.

"İnmemiştir hele Kur'an, bunu hakkıyla bilin

Ne mezarlıkta okunmak ne de fal bakmak için!"

Mehmet Akif Ersoy bu dizeleriyle Kur'an'ın hangi özelliğini vurgulamaktadır? A) Tefsire gereksinim duyulması B) Döneme göre yeniden yorumlanması C) Gündelik yaşamın içinde ve anlaşılır olması D) İbadet biçimlerini açıklaması E) Kıyamete kadar bozulmadan kalacak olması

E) Evrensel mesajlarının olması YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15

VAHİY ve AKIL

Konu Testi - 2

7.

Kur’an bir seferde bütün olarak gelmemiş, yaklaşık 23 yıl boyunca ayet ayet, sure sure indirilmiştir.

10.

I. Ayet

II. Kur’an

Bu durum aşağıdakilerden hangisini sağlamamıştır?

III. Sure

A) Kur’an’ın Müslümanlar tarafından kolayca ezberlenmesini

Kur’an-ı Kerim’le ilgili burada verilen kavramların kapsam bakımından küçükten büyüğe doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisidir?

B) Kur’an’ın güncel meselelere getirdiği çözümlerin iyi anlaşılmasını

A) I, II, III

C) Kur’an’ın yazıya geçirilmesinin kolaylaşmasını

B) I, III, II

D) II, III, I

C) II, I, III E) III, I, II

D) Kur’an’ın kolayca anlaşılmasını E) Kur’an’ın Hz. Peygamber zamanında çoğaltılmasını

8.

Aşağıdakilerden hangisi Müslümanları Kur’an'ı açıklayıp yorumlama çalışmalarına yönelten nedenlerden biri değildir?

11.

I. Kur’an’ın iç düzeni

II. Kur’an’ın okunması

III. Kur’an’ın anlaşılması ve yorumlanmasıyla ilgili birtakım temel kavramlar bulunmaktadır.

Aşağıdaki kavramlardan hangileri “Kur’an’ın anlaşılması ve yorumlanması” ile ilgili kavramlara örnektir?

A) Kur’an’ın Hz. Muhammed’e gönderilmesi B) Kur’an’da mecaz anlatımların bulunması C) Kur’an’da bazı ayetlerin kapalılık içermesi D) Kur’an’ın herkes tarafından gereğince anlaşılamaması

A) Hatim ve hafızlık

E) Kur’an’ın pek çok konuda ayrıntılı bilgi vermemesi

B) Mushaf ve ayet C) Meal ve tefsir D) Tecvid ve mukabele E) Sure ve cüz

12.

I. Kur’an-ı Kerim’in baştan sona bir kez okunmasıdır.

II. Kur’an-ı Kerim’i doğru ve güzel bir şekilde okumak için uyulması gereken kurallardır. Amacı Kur’an’ın belli bir ses ahengi içinde, Arap dilinin kurallarına uygun olarak ve güzel bir şekilde okunmasını sağlamaktır.

Bu iki tanımda Kur’an’ın okunması ile ilgili kavramlardan hangileri açıklanmaktadır?

II. Kur’an-ı Kerim ayetlerini Peygamberimize İsrafil adlı melek ulaştırmıştır.

III. Kur’an’da 114 sure ve yaklaşık 6666 ayet vardır.

IV. Kur’an- Kerim Hz. Muhammed vefat etmeden önce kitap hâline getirilmiştir.

Burada Kur’an-ı Kerim ile ilgili olarak verilen bilgilerden hangileri doğru değildir?

A)

Tecvid

Mukabele

A) I ve II

B)

Hatim

Tecvid

C)

Tecvid

Hatim

D)

Hatim

Mukabele

E)

Mukabele

Hatim

5. E

6. C

7. E

8. A

9. D

10. B

11. C

12. B


4. B

16

E) III ve IV

3. A

D) II ve IV

C) II ve III

II.

2. B

B) I ve III

I.

1. D

I. Kur’an, Peygamberimize ramazan ayının Kadir Gecesi’nde Mekke’de indirilmeye başlanmıştır.

Cevaplar

9.

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ VAHİY ve AKIL İslam Düşüncesinde Yorumlar-İslam Düşüncesinde Tasavvufi Yorumlar

hhİSLAM DÜŞÜNCESİNDE YORUMLAR 1. İslam Düşüncesinde Yorum Farklılıklarının Sebepleri

FÖY NO

09

İslam Düşüncesinde Yorum Farklılıklarının Ortaya Çıkış Sebepleri

İnsanın Yapısından Kaynaklanan Sebepler

hh Yüce Allah tarafından gönderilen son din İslamiyettir. Hz. Muhammed'e gelen "Oku!" emriyle başlayan vahiy süreci, 632 yılında onun vefatıyla sona ermiştir.

Kültürel Sebepler

Siyasi Sebepler

Sosyal Sebepler

“... Bugün size dininizi ikmal ettim, üzerinize nimetimi tamamladım ve sizin için İslam'ı beğendim..." (Mâide suresi, 3. ayet)

Coğrafi Sebepler

Dini Metinlerden Kaynaklanan Sebepler

hh İslam dininin temel kaynakları Kur'an-ı Kerim ve Hz. Peygamberin sünnetidir. Hz. Peygamber hayattayken Müslümanların inanç ve ibadet alanıyla ilgili tüm sorunlarına çözüm getirdiği için Müslümanlar arasında farklılaşmaya sebep olacak görüş ayrılıkları ortaya çıkmamıştır. Hz. Peygamberin vefat etmesiyle birlikte Müslümanlar arasında dini konularla ilgili ortaya

hh İslam düşüncesinde yorum farklılıklarının ortaya çıkmasındaki başlıca sebeplerden biri insan unsurudur. Yaratılışı gereği her insan diğer insanlardan düşünce ve kişilik olarak farklıdır. Örneğin bazı insanlar duygusaldır, bazı insanlar ise akılcıdır. Her insanın bilgi birikimi ve olayları kavrayışı da birbirinden farklıdır.

çıkan sorunlar ve bunlara verilen çeşitli cevaplar farklı yorumların ortaya çıkmasını da beraberinde getirmiştir.

“Onun (Allah'ın) varlığının delillerinden biri de göklerin ve yerin yaratılması, lisanlarınızın ve renklerinizin değişik olmasıdır. Şüphesiz bunda bilenler için alınacak dersler vardır." (Rûm suresi, 22. ayet)


1

VAHİY ve AKIL / İslam Düşüncesinde Yorumlar hh Her milletin, her ülkenin kendine özgü örf ve âdetleri, gelenek ve görenekleri vardır. Hatta şehirden şehire, bölgeden bölgeye bile sosyal ilişkiler, yeme içme alışkanlıkları, giyim ve kuşam şekilleri,görenekler vb. kültürel özellikler değişiklik gösterebilmektedir. İçinde yaşanılan şartlar kültürel farklılıklar insanların düşüncelerini, hayata bakışlarını, olayları yorumlamalarını etkilemektedir. hh İslam tarihinin ilk dönemlerinde yaşanan bazı olaylar, siyasetin din anlayışında etkili olduğunu göstermektedir. Örneğin, Hz. Muhammed'in vefatından sonra kimin halife olacağı, halifenin hangi şartlara sahip olması gerektiği, nitelikleri vb. konular Müslümanlar arasında görüş ayrılıklarının çıkmasına neden olmuştur. hh İslamiyet Arabistan Yarımadası'nda doğmuş ancak sadece bu bölgeyle sınırlı kalmamıştır. Afganistan'dan Balkanlara, Orta Asya'dan Afrika kıtasının büyük bir bölümüne kadar farklı coğrafi bölgelerde, değişik iklim şartlarında yaşayan Müslümanların din anlayışları da birbirinden farklı olmuştur.

Allah'a kolaydır." (Hadid suresi, 22. ayet) ayeti İslam âlimleri tarafından yorumlanmıştır. Bunun sonucunda insanın fiilleri, iradesi, özgürlüğü, kader vb. konularda farklı düşüncelere sahip dini gruplar ortaya çıkmıştır. Cebriye mezhebi buna örnek olarak gösterilebilir.

Örnek 1: Kayalık, sert, dağlık bölgelerde zor şartlar altında yaşayan insanlarla; bol yağışlı, ılıman bölgelerde yaşayanların görüş ve anlayışları birbirinden farklılık göstermektedir. Yaşama şartlarının güç olduğu yerlerde ikamet eden insanlar olaylara daha katı ve tavizsiz yaklaşabilmektedir. Buna karşın sıcak iklimlerde, ılıman bölgelerde ve dışa açık yerlerde hayatlarını sürdürenler hayata daha iyimser, kolaylaştırıcı bir anlayışla yaklaşabilmektedir. Bu gibi farklılıklar, dini anlama biçimlerini de etkilemektedir. Bu parçada farklı İslami yorumların oluşmasını etkileyen hangi faktörden söz edilmektedir? A) Coğrafi nedenler B) Siyasal nedenler C) Kültürel nedenler D) Sosyal sebepler E) İnsanın yapısı Dağlık bölgelerle yağışlı, ılıman bölgelerde yaşayan insanların dini anlama biçimleri farklıdır. Bu duruma coğrafi nedenler yol açmaktadır.

2. İslam Düşüncesinde Siyasi İtikadi Yorumlar

Düşünceleri etkileyen unsurlardan biri de coğrafi şartlardır.

hh Dini metinler Müslümanlar arasında görüş ayrılıklarına neden olan hususlardan birisidir. "Yeryüzünde vuku bulan ve sizin başınıza gelen herhangi bir müsibet yoktur ki biz onu yaratmadan önce bir kitapta yazılmış olmasın. Şüphesiz bu,

2


hh İslam düşüncesindeki yorum farklılıklarının sistematik bir biçimde şekillenmesi mezhepleri doğurmuştur. Mezhep, kendi içinde tutarlı bir metot ve düşünce sistemine sahip olup belli fikir ve şahıslar etrafında oluşan hareketlerdir. hh İslam düşüncesinde mezhepler siyasi-itikadi ve ameli-fıkhi olmak üzere ikiye ayrılır. İtikadi mezhepler dinin inanç alanıyla ilgili konular üzerinde yoğunlaşırken, ameli mezhepler dinin uygulama alanıyla ilgili konuları ele alır.

VAHİY ve AKIL / İslam Düşüncesinde Yorumlar

a) Haricilik hh Müslümanlar arasında ortaya çıkan ilk itikadi fırka Hariciliktir. Haricilere göre İslam'ın en ideal uygulaması Hz. Ebu Bekir ve Hz. Ömer dönemlerinde gerçekleşmiştir. Hz. Osman'ın hilafetinin ilk altı yılından sonraki uygulamalarıyla Hz. Ali'nin de Muaviye karşısındaki haklı davasını hakeme götürmeyi kabul ettiği için küfre düştüğünü iddia etmişlerdir.

hh Haricilik, Hz. Ali ile Muaviye arasında yaşanan Sıffın Savaşı'nda ortaya çıkmıştır. Sonucun aleyhine olacağını, savaşı kaybedeceğini anlayan Muaviye askerlerine mızraklarının ucuna Kur'an yapraklarını takmalarını emredince, Hz. Ali'nin askerleri Kur'an'a karşı savaşamayacaklarını belirterek çekilmiştir. hh Hz. Ali bunun bir hile olduğunu söylese de askerlerine söz dinletememiştir, hakeme başvurmak zorunda kalmıştır. Muaviye'yi temsil eden hakem hileye başvurarak Hz. Ali'nin halifelikten azledildiğini, Muaviye'nin halife olduğunu ilan etmiştir. hh Bu olaylar yaşanırken Hz. Ali'nin ordusundan bir grup Müslüman, Allah'ın kitabı Kur'an dururken insanların hakemliğine başvurmanın hatalı olduğunu, Allah'tan başka hakem kabul edilmeyeceğini belirterek ondan ayrılmıştır. Hz. Ali'nin ordusundan ayrılan kişilere; dışarda kalanlar, ayrılan kimseler anlamında Hariciler denilmiştir. hh İman ve ameli birbirinden ayrılmaz bir bütün olarak kabul ettikleri için büyük günah işleyen bir kimsenin İslam dairesi dışına çıktığını savunmuşlardır. Haricilik İslam dünyasında fazla tutunamamıştır. Günümüzde Madagaskar, Zengibar ve Umman Sultanlığı'nda yaşamaktadır.

b) Şia hh Hz. Ali'nin Hz. Peygamberden sonra nass ve tayinle imam olduğuna inanan, imametin kıyamete kadar onun soyuna ait olduğunu ileri süren, bu imamların masum olduklarını iddia eden topluluklara Şia denir. Şiiler, imamet konusunu inanç esaslarından biri olarak kabul ederler.

hh Hz. Hüseyin ve aile fertlerinin Kerbelâ'da şehit edilmesinden üzüntü duyan bazı Müslümanlar ehl-i beytin haklarını savunmak amacıyla toplanmışlardır. Daha sonra aynı amaç etrafında birleşen bu kimselerin görüşleri sistemli hâle getirilmiş, böylece siyasi-dini bir yorum biçimi olan Şia ortaya çıkmıştır. hh Günümüzde Şiilik denildiğinde İmamiye ekolü anlaşılır. İmamiye İran'da resmi mezhep olarak benimsenmiştir. İmamiye ekolüne göre dinin temel esasları tevhid, adalet, nübüvvet, imamet ve ahiret olarak üzere beştir. İman esasları içinde yer alan imamet inancına göre imamların sayısı on ikidir. hh Şiilere göre on iki imamın hepsi masumdur, günahsızdır. Onların sözleri hadisler ve Kur'an ayetleri gibi değerlendirilir. İnsan, canına veya malına yönelik herhangi bir tehlike mevcutsa inancını gizleyebilir. Buna takiyye denir.

hh Şia İran, Azerbaycan ve Irak'ta yaygın bir mezheptir.

c) Mu'tezile hh Meşhur âlim Hasan el-Basri bir gün mescitte öğrencileriyle sohbet ederken, bir adam gelerek, büyük günah işleyen kişinin mümin mi kâfir mi olduğunu sordu. Hasan el-Basri vereceği cevabı düşünürken öğrencilerinden Vasıl bin Ata, "Büyük günah işleyen kişi ne kâfir ne de mümin olur. Böyle biri, ikisi arasında bir yerdedir." cevabını verdi. Birkaç kişiyle birlikte ayrılıp başka bir ilim meclisi oluşturdu. Hasan el-Basri de "Vasıl bizden ayrıldı." dedi. İşte bu olaydan sonra ortaya çıkan düşünce akımı ayrılanlar, bir tarafa çekilenler anlamında "Mu'tezile" olarak adlandırıldı. hh Mu'tezile düşüncesine göre Yüce Allah'ın zatı, sıfatlarından ayrı düşünülemez. hh Mu'tezile mezhebine göre insan, fiillerinde tamamen özgürdür, bu fiillerde Allah'ın hiçbir etkisi ve müdahalesi yoktur. Aksi takdirde kişi eylemlerini zorlama ile gerçekleştirmiş olurdu. Böyle bir durumda da insanı eylemlerinden sorumlu tutmak mümkün olmazdı.


3

VAHİY ve AKIL / İslam Düşüncesinde Yorumlar hh Yüce Allah, inanıp iyilik yapanları ödüllendirecek, kötülük yapanları ise cezalandıracaktır. hh Mu'tezileye göre büyük günah işleyen kimse ne mümindr be de kâfirdir, yani fasıktır. Günahkâr bir mümindir.

hh Toplumda ahlaki yapının bir şekilde devam etmesi için her Müslümanın iyiliği emredip kötülüklerden sakınması lazımdır. hh Emeviler, kendi iktidarlarını sağlam temellere oturtmak ve toplumdaki muhalif hareketlerin direncini kırmak için her şeyi Allah'ın iradesiyle ilişkilendirmek istiyorlardı. İlahi irade sonucu iktidara geldiklerini, toplumdaki buhranların ve yönetimdeki olumsuzlukların kendileriyle bir ilgisinin olmadığını ve her şeyin Allah'ın takdiriyle olduğunu ileri sürüyorlardı. Emevi iktidarının bu olumsuz yaklaşımları ve insan iradesini yok saymaları Mu'tezile'nin savunduğu fikirlerin yaygınlaşmasına zemin hazırlamıştır. hh Mu'tezile, İran ve Hint kökenli inançlar ile Yahudilik ve Hristiyanlık gibi diğer dinlere karşı İslam'ın inanç ve ibadetle ilgili esaslarını açıklayarak savunmuştur. Mu'tezile nakli delillerin yanında akli ve felsefi delilleri de kullanarak "Kelam" ilminin ilk temellerini atmıştır.

Örnek 2: - S ıffın Savaşı'nda "Hakem Olayı" için "...Hüküm ancak Allah'ındır..." (En'âm suresi, 57. ayet) sloganıyla Hz. Ali'den ayrılanların oluşturduğu gruba denir. - Mücadeleleri gayri müslimlerden çok Müslümanlarla olmuştur. - Hoşgörüsüzlük, fanatiklik, kendinden olmayanı dışlama, şiddete başvurarak siyaseti etkileme gibi amaçları vardır. Yukarıdaki özellikleri ve görüşleri verilen mezhep aşağıdakilerden hangisidir? A) Mu'tezile

B) Haricilik

D) Maturidilik

C) Nusayrilik

E) Eşarilik

Sıffın Savaşı'nda sonra Hz. Ali'nin yanından ayrılan, Müslümanlarla mücadele eden, kaba kuvveti siyasetin aracı olarak gören mezhep Hariciliktir.

4


d) Maturidilik hh Maturidilik, Ebu Mansur Muhammed bin Ahmed'in görüşleri çerçevesinde ortaya çıkıp yayınlan siyasi-itikadi yorum biçimidir. Semarkand'ın Maturid köyünde 852 yılında doğmuş, 944 yılında Semerkant'ta vefat etmiştir. hh Dönemin üstatlarından ilim öğrenen İmam Maturidi özellikle, tefsir, fıkıh, kelam gibi ilimlerde kendini geliştirmiştir. Kitabû't Tevhid ve Te'vilâtü'l Kur'an önemli iki eseridir. hh Maturidilik akaid konusunda İmam Maturidi'nin görüşlerini benimseyen ehl-i sünnet mezheplerinden biridir. Maturidi mezhebi, dini konularda nakli öne çıkaran Selef ile aklı öne alan Mu'tezile arasında orta bir yolu tercih etmiştir. hh Bu yaklaşıma göre insana cüz'i irade verilmiştir. Bundan dolayı da insan tüm fiillerinden sorumlu olan bir varlıktır. İnsan bir şeyi yapmak istediği zaman Allah, bu fiilin gerçekleşmesi için kudret yaratır ve insan da bu kudretle o fiili gerçekleştirir.

hh Maturidilik akla ve nakle aynı derecede önem verir. hh Maturidiliğe göre akıl sağlığı yerinde olan insan kendisine peygamber gönderilmese de Allah'ın varlığına inanmakla yükümlüdür. Sadece ibadetler ve dini emirlerden sorumlu tutulamaz.


Örnek 3:

Örnek 4:

Maturidi'ye göre insanın bilgiye ulaşması; akıl, duyu ve haber olmak üzere üç yolla gerçekleşir. Bunlardan en merkezi olanı akıldır. Çünkü akıl hem yeni bilgi üretme hem de diğer yollardan gelen verileri bilgiye dönüştürmede hakemlik işlevi görür. Bu yüzden Maturidi, aklı her türlü işin kendisine dayandırılması gereken bir asıl olarak değerlendirir ve Allah'ın pek çok ayette, akıl yürütmenin gerekliliğini vurgulamasını, aklın bu rolüyle ilişkilendirir.

- İnsanın, aklıyla Yaradan'ını idrak edebileceğini vurgulamıştır.

Maturidi'nin aşağıdaki görüşlerinden hangisi, akla yönelik bu vurgusuyla doğrudan ilişkilidir? A) Ameller, imanın bir parçası değildir. B) Vahiy gelemese de insan Allah'ı bulmakla sorumludur. C) Kur'an-ı Kerim, Allah'ın ezeli kelamıdır. D) İman, dil ile ikrar ve kalp ile tasdikten ibarettir.

- Amelin, imanın bir parçası olmadığını ve büyük günah işleyenin dinden çıkmadığını savunmuştur. - Genellikle fıkıhta Hanefi olanların benimsediği itikadi bir mezheptir. Yukarıda özellikleri ve görüşleri verilen mezhep aşağıdakilerden hangisidir? A) Malikilik

B) Maturidilik

D) Nusayrilik

C) Caferilik

E) Eşarilik

Maturidilik akla önem vermiş, büyük günah işleyenlerin dinden çıkmadığını savunmuştur. Hanefilikte inanç konusunda Maturidilik benimsenir.

E) İnsan, sadece kendi eylemlerinden sorumlu bir varlıktır. Maturidilik akla önem vermiştir. Kur'an- Kerim'de birçok ayette akıl yürütmenin gerekliliğinin belirtilmesi Maturidiliğin delillerindendir. Bu nedenle vahiy gelmese de insan aklıyla Allah'ı bulmakla sorumludur.

hh Maturidi'nin ekolü ilk önceleri Horasan ve Maveraünnehir'de sonraki dönemlerde ise Afganistan, Pakistan, Hindistan, Doğu Türkistan, Malezya, Endonezya, Kafkaslar, Rusya, Türkiye, Ortadoğu ve Balkanlarda yaşayan Müslümanların büyük bir kısmı tarafından benimsenmiştir.

hh Maturidilik mezhebi imanı, dil ile ikrar ve kalp ile tasdikten ibaret görür. hh Maturidilikte amel imanın bir parçası olarak görülmez. Bu nedenle iman eden kişiler işlediği günah nedeni ile dinden çıkmış olmazlar.

hh Maturidiliğe göre iyi ve kötü akılla bilinebilir. hh İmam Maturidi ehl-i sünnet inancını sistemli hâle getiren iki

Öğretmen Sorusu

büyük imamdan biri olarak kabul edilir.

e) Eşarilik hh Ebu'l-Hasan el Eşari'nin itikadi konularla ilgili görüşlerini benimseyenlere Eşariye denilmiştir. Eşarilik ehl-i sünneti meydana getiren mezheplerden biridir. hh İmam Eşari, itikadi konuların açıklanmasında akla değer vererek ayet ve hadislerin yanında akli delilleri de kullanmıştır. Eşarilik'in temel görüşleri şunlardır: Allah birdir, eşi ve benzeri yoktur. Allah'ın zatı ile var olan ezeli sıfatları vardır. Kur'an-ı Kerim Allah'ın kelamıdır. Allah ahiret gününde müminler tarafından görülebilecektir. İnsanların fiileri Allah tarafından yaratılmaktadır. hh İman bilgi ve kalp ile tasdikten ibarettir. hh Akıl, insanın sorumlu olması için tek başına yeterli değildir. Bir insanın sorumlu olabilmesi için ona peygamberin tebliği ulaşmış olmalıdır.

Ehl-i sünnet mezhepleri itikatta hangi görüşleri benimsemişlerdir?

Maturidilik ve Eşarilik YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

5

VAHİY ve AKIL / İslam Düşüncesinde Yorumlar hh İnsanların fiillerini yaratan Allah'tır. İnsanlar davranışlarını cüzi iradeleriyle ve Allah'ın verdiği güçle gerçekleştirirler. hh Büyük günah işleyen kişi dinden çıkmış sayılmaz. hh Bir şeyin kötü olmasını akıl değil dinî ilkeler belirler.

hh Hanefilik mezhebinin en belirgin özelliği reye yani görüş birliğine öncelik vermesidir. hh Hanefilik mezhebi başta Türkiye olmak üzere Afganistan, Pakistan, Arnavutluk, Bosna-Hersek gibi ülkelerde, Hicaz'da ve Yemen'in Aden bölgesinde yaygındır.

b) Malikilik hh Malikilerin hemen hemen hepsi, Şafiilerin büyük bir kısmı, Hanbeli ve Hanefilerin de çok az bir kısmı itikadi konularda Eşarilik'i benimsemişlerdir. Eşarilik daha çok Hicaz, Kuzey Afrika, Mısır, Irak, Suriye ve Endonezya'da yaygındır.

3. İslam Düşüncesinde Ameli-Fıkhi Yorumlar

hh Malik bin Enes'in görüşlerine dayanır. Görüş ve uygulamalarında Kur'an, sünnet, sahabe ve tabîin sözlerini kaynak kabul eder. Maliki mezhebinin en önemli özelliği, Medine halkının uygulamalarına diğer mezheplerden daha fazla önem vermesidir. hh Malikilik mezhebine göre dinî bir konuda hüküm verirken Kur'an-ı Kerim, sünnet, icma sırası takip edilir. Malikilikte icma, Medine âlimlerinin bir konuda görüş birliğine varmaları olarak kabul edilmiştir. Bütün bunlardan sonra herhangi bir delil bulunmadıysa kıyas yöntemine başvurulır.

hh İslam düşüncesindeki fıkhi yorumlar, İslam dininin ibadet alanıyla ilgili olarak ortaya çıkan mezheplerdir.

a) Hanefilik

hh Malikilik özellikle Mısır, Libya, Fas, Cezayir, Tunus, Sudan gibi Afrika ülkelerinde yaygındır.

hh Hanefilik, İmam Ebu Hanife'nin görüşlerine dayanır. Ebu Hanife, kendinden önceki fıkhi görüş ve rivayetleri, dönemindeki şartları ve ihtiyaçları dikkate alarak değerlendirmiştir. Dinin genel ilkelerini, toplumun geleneklerini ve insan için faydalı olanları dikkate alarak yapmış olduğu içtihatlar, Hanefi mezhebinin yaygınlaşmasını sağlamıştır. hh İmam Âzam Ebu Hanife'nin fıkıh metodu konusunda şunları söylemiştir. "Önce Allah'ın kitabında olanı alırım. Onda bulamazsam Hz. Peygamberin sünnetinden alırım. Allah'ın kitabında ve Hz. Muhammed'in sünnetinde bir çözüm bulamazsam o zaman sahabelerin görüşlerini alırım. Onlar arasında da tercih yaparım, dilediğimi alır, dilediğimi bırakırım. Sonra bunlarda da bulamazsam kendi görüşümü söylerim."

6


c) Şafiilik hh Şafii mezhebinin kurucusu olan İmam Şafii, bazı fetvalarını bulunduğu çevrenin şartları doğrultusunda zaman zaman gözden geçirmiştir. Şafii mezhebi de diğer mezhepler gibi herhangi bir meselenin çözümü için önce Kur'an ve sünnete başvurur. Eğer bir mesele hakkında hüküm Kur'an ve sünnette varsa başka delile başvurulmaz yoksa önce icma ardından da kıyas deliline gidilir. hh İmam Şafii fıkıh ilminin usul ve esaslarını sistemli bir şekilde ortaya koyan bir eser yazmıştır. Er-Risale fi Usûl ve el-Umm, İmam Şafii'nin fıkhi konulardaki görüşlerini içeren eserleridir. hh Şafiilik mezhebi günümüzde özellikle Anadolu'nun doğu ve güneydoğu kesiminde; Kafkasya, Azerbaycan, Hindistan, Filistin, Seylan, Malezya ve Endonezya gibi ülkelerde yaygındır.


d) Hanbelilik hh Hanbeli mezhebinin kurucusu ünlü hadis ve fıkıh alimi Ahmet bin Hanbel'dir. Hanbeli mezhebinin en önemli özelliği re'y ve kıyastan daha çok ayet, hadis ve sahabe sözü gibi nakli delillere dayanmasıdır. Bunun için bu mezhepte hadise dayalı bir fıkıh anlayışı hakimdir.

hh Ahmed bin Hanbel özellikle fıkıh ve hadis alanında uzmanlaşmış, derin bilgi sahibi olmuştur. Çok sayıda talebe yetiştiren Ahmet bin Hanbel, Müsned adlı eseri de kaleme almıştır.

e) Caferilik hh Caferilik, İmam Cafer-i Sadık'ın inanç, ibadet ve muamelat konusundaki görüşlerini esas alan bir oluşumdur. Caferiler, dini konularda Kur'an-ı Kerim ve sünnetin yanı sıra masum kabul ettikleri on iki imamın sözlerini de delil olarak kabul ederler.

hh İslam dünyasında gerek siyasi-itikadi gerekse ameli-fıkhî mezheplerin ortaya çıkması, dinimizin düşünce hürriyetine verdiği önemin göstergesidir. hh Mezheplerin ortaya çıkmasının Müslümanlar açısından birçok faydası olmuştur. Bu sayede İslam dünyasında dinde çoğulculuk ve dini düşüncede zenginlik meydana gelmiştir. Mezhep imamlarının yazdıkları eserlerle İslam düşüncesi ve kültürü zenginleşmiştir. Mezhepler sayesinde değişik coğrafi bölgelerde İslam'ın ilkelerini kolayca yaşama imkânı bulmuşlarıdır.

4. İ slam Düşüncesindeki Yorumları Birleştiren Unsurlar hh Mezhepler arasındaki anlayış farklıkları dinin temel ilkelerine ait konularda olmamıştır. Mezhepler, inanç ve ibadetlerin esaslarında değil ancak bu ibadetlerin yapılış şekli üzerindeki ayrıntılarda farklılık gösterir. Sözgelimi mezhepler imanın ve İslam'ın şartları, namaz ve orucun farz oluşu gibi konuları tartışma konusu yapmamışlar, sadece bu ibadetlerin nasıl yapılacağı konusunda farklı yorumlar getirmişlerdir.

hh Caferilik çoğunlukla Şiaya mensup olan Müslümanların benimsediği amelî-fıkhî mezheptir. hh Caferilikte bazı ibadetlerin yapılışında farklılıklar vardır. Örneğin abdest alırken ayaklar hafif ıslak elle mesh edilir. Beş vakit namazın farz olduğu kabul edilmekle birlikte öğle ile ilkindi, akşam ile yatsı namazları birleştirilerek kılınır. Caferiler namaz kılarken yanlarında, türbet veya mühür denilen, Kerbelâ toprağından bir parça bulundururlar. Namazlarında bunun üzerine secde etmenin daha faziletli olduğuna inanırlar.

hh Tevhid, nübüvvet, Kur'an-ı Kerim ve ahiret konuları İslam düşüncesini birleştiren temel unsurlardır. İslam düşüncesinde ortaya çıkan bütün itikadi ve fıkhi yorumlar bu ana prensiplerde ittifak etmişlerdir.

hhİSLAM DÜŞÜNCESİNDE TASAVVUFİ

YORUMLAR hh İslam, evrensel bir dindir. Evrenselliğin ayrılmaz bir parçası da dinamizmdir. Dinamik bir din olan İslamiyetin ilkelerinin her zaman ve mekânda yeniden yorumlanması, hayata uyarlaması gereklidir. Bu anlamda mezhepler, dinimizin daha iyi anlaşılmasına yönelik çabalar sonucunda ortaya çıkan insani

Öğretmen Sorusu

oluşumlardır.

1. Tasavvufi Düşüncenin Oluşumu hh İslam'ın itikadi ve fıkhi yorumları olduğu gibi ahlaki yorumları da vardır. İslam'ın ahlak esasları üzerinde yoğunlaşan düşünceye tasavvufi düşünce denir.

İslam düşüncesinde hangi konularda fikir ayrılığı bulunmamaktadır?

Tevhit, nübüvvet, Kur'an, ahiret YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

7

VAHİY ve AKIL / İslam Düşüncesinde Tasavvufi Yorumlar hh Tasavvuf; kalbe yalnızca Allah sevgisini yerleştirmeyi, züht ve takvayı, nefsi kötü duygu ve düşüncelerden arındırma-

3.Tasavvufi Düşüncenin Ahlaki Boyutu

yı amaçlar. Kur'an'da nefsi arındırmayı, dünya malına fazla

hh Tasavvufi düşüncenin önemle üzerinde durduğu ahlaki boyut,

önem vermemeyi vurgulayan ayetler tasavvufun ortaya çık-

İslam dininin insanlar arasında gerçekleştirmek istediği temel

masında etkili olmuştur.

hedeflerden biridir. İslam, insanın sevgiye önem vermesini, kötülüklerden sakınmasını, Allah'ın kendisini gözettiği bilinci ile hareket etmesini ister. Böylece insan, tüm çıkar kaygılarının ötesine geçerek bütün davranışlarında Allah'ın hoşnutlu-

“Nefsini (kötülüklerden) arındıran kurtuluşa ermiştir."

ğunu gözetir.

(Şems suresi, 9. ayet) "...Altın ve gümüş yığıp da onları Allah yolunda harcamayanlar yok mu, işte onlara elem verici bir azabı müjdele." (Tevbe suresi, 34. ayet)

hh Tasavvufi düşüncede ahlaki davranışlar ibadetler kadar önemli görülür. Tasavvufi düşünce kalp temizliğini, manevi olgunluğu ve güzel ahlakı gerçekleştirmeyi hedefler.

“Biliniz ki kalpler ancak Allah'ı anmakla huzur bulur." (Ra'd suresi, 28. ayet)

Tasavvufun ortaya çıkmasında; hh Hz. Muhammed (s.a.v)'in sade bir hayat yaşaması hh Peygamberlik gelmeden kendine özgü tecrübeler yaşaması hh Emeviler Döneminde bazı yöneticilerin lüks ve gösteriş içinde hayat sürmeleri

“Güzel söz ve bağışlama, arkasından incitme gelen sadakadan daha iyidir..." (Bakara suresi, 263. ayet) "Andolsun Allah'ın Resulünde sizin için; Allah'a ve ahiret gününe kavuşmayı uman, Allah'ı çok zikreden kimseler için güzel bir örnek vardır." (Ahzâb suresi, 21. ayet)

hh Yeni fetihlerle Müslümanların farklı coğrafyalarda farklı yaşam biçimleriyle karşılaşmaları etkili olmuştur.

2. Tasavvufi Düşüncede Allah Varlık İlişkisi

4. Kültürümüzde Etkin Olan Tasavvufi Yorumlar

hh Tasavvufi düşüncenin gayesi insanı önce kendi varlığı hak-

hh Tasavvufi düşünce, İslamiyetin farklı kültür ve medeniyetlere

kında bilinçlendirmek ardından, onu bulunması gerekli olan

mensup insanlara ulaşmasında büyük bir rol oynamıştır. İsla-

makama yükselterek Allah'ı daha iyi tanımasını sağlamaktır.

miyetin Hint Yarımadası, Türkistan, İran, Anadolu, Balkanlar

hh Tasavvufi düşüncede Allah – evren arasındaki ilişki hakkında benimsenen bu görüş, bir değişim olarak kabul edilmiştir. Buna göre tasavvufi düşünce, ahlaki konular yerine metafizik alanı ilgilendiren konular üzerinde yoğunlaşmaya başlamıştır.

8


ve Kuzey Afrika'ya yayılması da bu yolla olmuştur. Osmanlı Devleti'nin bir cihan devletine dönüşmesinde tasavvufi düşüncenin büyük katkıları olmuştur.

VAHİY ve AKIL / İslam Düşüncesinde Tasavvufi Yorumlar

a) Yesevilik hh Yesevilik düşüncesinin kurucusu 12. yüzyılda yaşayan Hoca Ahmet Yesevi'dir. hh Yesevilik düşüncesine göre; erdeme erişmek aşk ve sevgiyle mümkündür. Aşk ve sevgi ile erdemli olmak isteyen kişi de benlikten vazgeçmeli kanaatkâr olup diğer insanları düşünmeli ve onlara yardım etmeli, ümitsizliğe kapılmamalı, faydasız şeylerle vakit harcamamalı, yalan söylememeli ve kalp kırmamalıdır. hh Hoca Ahmet Yesevi'nin güzel ahlakı ve dini değerleri konu alan şiirlerine hikmet adı verilir. O; şiirleri, sohbetleri, kişiliğiyle halk arasında çok sevilmiş, "Pir-i Türkistan" lakabıyla tanınmıştır. Ahmet Yesevi'nin şiirleri Divan-ı Hikmet adlı eserde toplanmıştır.

Bahaeddin Nakşibend'in Özbekistan/Buhara'daki Türbesi

hh Nakşibendilikte Allah'ı sessiz olarak ve devamlı zikretmeye büyük önem verilmiştir. Böylece kişinin kötü arzularını yok edeceğine inanılır. Allah'ı çokça anan kimse onun sevgisini kalbine nakşeder yerleştirir.

hh Kur'an ve sünnete uygun yaşamak, dünya malına ve zevklerine değer vermemek, erenlerin sözünden çıkmamak, züht ve takvaya önem vermek Yesevilik düşüncesinde yer alan temel ilkelerdir.

hh Muhammed Bahaeddin Nakşibend, sade bir hayat yaşamış, haramlardan ve kötülüklerden uzak durmuştur. Tasavvuf alanında yoğunlaşmış, derin bilgi sahibi olmuş, çevresindeki insanları da irşat etmiştir.

b) Kadirilik

d) Mevlevilik

hh 12. yüzyılda Abdülkadir Geylani'nin düşünceleri etrafında oluşmuş tasavvufi bir yorumdur.

hh Mevlana, 1207 yılında bugün Afganistan'ın kuzeyinde yer

hh Kadiriliğe göre insan günahlarından tövbe ederek Hakk'a yönelmeli ve her işinde samimiyetle hareket etmelidir. Kadirilikte en önemli görev, fakir ve düşkünlerin hizmetine koşmak, onların ihtiyaçlarını halletmeye çalışmaktır. Bu yüzden bol sadaka vermek ve cömert olmak gerektiği üzerinde durulur.

alan Belh şehrinde doğmuş ve küçük yaşlarda ailesiyle birlikte Konya'ya yerleşmiştir. hh Mevlana, Şems isimli bir sufî ile tanıştıktan sonra farklı bir düşünce dünyasına girerek öğütlerini ve hikmetli sözlerini insanlara aktarmak için şiir sanatına başvurmuştur. Mevlana'nın Mesnevi ve Divan-ı Kebir isimli iki manzum eseri bu-

c) Nakşibendilik Nakşibendilik, Bahaeddin Nakşibend'in düşünceleri etrafında oluşan tasavvufi bir yorumdur. 1318 yılında Buhara'da doğmuştur.

lunmaktadır. hh Mevlevilik düşüncesi insan sevgisine dayanır. Mevlana'ya göre Yüce Allah insanı yaratmış, ona kendi ruhundan üfleyip can vermiştir. Dolayısıyla insan, Yaratan'dan iz taşıyan, onun eseri olan değerli bir varlıktır.


9


e) Alevilik – Bektaşilik hh Hz. Ali'yi

seven,

sayan

ve

ona

taraftar

olan

kişi-

ye Alevi denir. Aleviler; Allah'ın birliğine inanan, Hz. Muhammed (s.a.v)'i son peygamber olarak kabul eden, kutsal kitabı Kur'an-ı Kerim olan, Hz. Muhammed (s.a.v)'i ve O'nun ehl-i beytini seven Müslümanlardır. hh Bektaşilik düşüncesinin kurucusu Hacı Bektaş Veli olup Horasan'dan gelen erenlerle birlikte hakikat ışığını Anadolu'da Mevlana'nın Temsili Resmi

yakmış ve etrafındaki insanlara tasavvufun inceliklerini anlatmıştır. hh Alevilik – Bektaşilik düşüncesinin temel kaynaklarında namaz, zekat, oruç ve hac gibi ibadetlere yer verilir. Bu ibadetler aynı zamanda Hz. Muhammed (s.a.v) ve Hz. Ali'nin buyruğu olarak kabul edilmiştir.

Mevlana Türbesi, Konya hh Mevlevilikte dini, inancı, düşüncesi ne olursa olsun bütün insanlara hoşgörüyle yaklaşmak, herkese saygı duymak esastır. Yüce Allah insanı yeryüzündeki halifesi seçmiştir. Onu üstün vasıflarla donatmış, böylece insana ayrı bir değer verdiğini göstermiştir. Bundan dolayı da insanı sevmek, ona saygı duymak gerekir.

hh Alevilik-Bektaşilik düşüncesinde dini ve ahlaki ilkelere bağlı kalmanın büyük önemi vardır. Edepli olmak, misafirlere ikramda bulunmak, kin gütmemek, hırs ve tamahtan uzak durmak, çok düşünüp az konuşmak, sır saklamak, şefkat ve merhamet sahibi olmak Alevilik-Bektaşilikte önem verilen başlıca ahlaki ilkelerdir.

Cem ve Cemevi

hh Mevlevilikte şiir, musiki ve sema ayininin önemli yeri vardır. Mevlevi dervişler ney, kudüm gibi müzik aletleri eşliğinde, özel giysiler içerisinde sema ayini yaparlar. hh Mevlevilik düşüncesine göre örnek insan olmak son derece

hh Cemevi, cemin yapıldığı yerdir. Bunun yanında tasavvufi sohbetlerin yapıldığı mekân, duruma göre yoksullara aşevi, misafirhane, birlik, dirlik ve kardeşlik evi olmuştur. Ayrıca ilim, eğitim ve kültür evi olarak da kullanılmaktadır.

önemlidir. Huzurlu ve mutlu bir toplum olmak, kötü huylardan

Semah

arınmış ve yüksek ahlaki değerlerle donanmış kişilerle müm-

hh E vrende bulunan her şeyin dönmesinden hareketle Aleviler, Allah'a olan aşk ve sevgilerini döndükleri semahla ifade ederler. Semah; ilahi aşkı ruhunda duymaya, o aşkla Allah'ın güzel isimlerinden herhangi birini anarak ayakta dönmeye denir.

kündür. Dolayısıyla hırs, kıskançlık, kibir, yalan, iki yüzlülük ve gıybet gibi kötü huylar terk edilmelidir.

Öğretmen Sorusu

hh Cem; toplanmak, bir araya gelmek ve bütünleşmek demektir. Alevilik – Bektaşilikte cem bir araya gelinerek topluca yapılır. Cemi dede yönetir.

Tasavvufi yorumların temel amacı nedir?

İslamı benimseyenlerin ahlakını güzelleştirmek

10



Örnek 5:

Semah dönen Aleviler

Musahiplik hh Alevilik – Bektaşilikte musahiplik (yol kardeşliği) çok önemlidir. Musahiplik, Hz. Peygamber Döneminde sahabe arasında yaşanan birlik, beraberlik, kardeşlik ve dayanışmanın günümüze taşınmasıdır. hh Musahiplik, evli olan iki kişinin aileleriyle birlikte dedenin huzurunda kurban keserek hayat boyu yol kardeşi olmaya söz vermesidir. Musahipliğin temeli dayanışma ve paylaşmadır.

Alevilik-Bektaşilikte önemli bir yere sahip olan musahiplik (yol kardeşliği) kısaca, iki kişinin, insanların şahitliğinde hayat boyu yol kardeşi olmaya söz vermesi olarak açıklanabilir. Geçmişi eski Türklerde göçebe hayatın ve yayla kültürünün bir gereği olarak ortaya çıkan "kardeşlik" geleneğine kadar uzanan musahiplik, İslami dönemle birlikte farklı bir biçim kazanmıştır. Hz. Muhammed Mekke'den Medine'ye hicret edildikten sonra, inananları birbirine kaynaştırmak ve sosyal dayanışmayı sağlamak amacıyla her bir Mekkeliyi bir Medineliye kardeş yapmıştır. Bunlar öz kardeş gibi bereber yemek yemiş, beraber çalışmışlardır. İşte musahiplik de bu gelenklerin harmanlanarak günümüze ulaşmış halidir. Buna göre musahiplik ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Özünde sosyal dayanışmayı barındırdığı B) Yerleşik hayata geçmede kolaylık sağladığı C) Din kardeşliğini yansıtan örnek bir uygulama olduğu D) Toplumsal aidiyeti pekiştiren bir model olduğu E) Şartların gereği olarak ortaya çıktığı

Dua ve Gülbenkler hh Alevilik – Bektaşilikte ibadetin temeli duadır. İnsan, günlük hayatta maddi ve manevi pek çok sıkıntılara düşebilir ve o vakit bir kurtarıcı, çıkış yolu aramaya başlar. Aklına ilk gelen ise Yüce Allah olur. hh Alevi – Bektaşi geleneğinde dua "gülbenk" olarak isimlendirilir. Gülbenk kelimesi gül sesi, bülbül şakıması anlamlarına gelmektedir. Gülbenk; Allah'a sığınma, yalvarma ve O'ndan af dilemedir.

Parçada musahipliğin Türklerde göçebe hayatın bir gereği olarak ortaya çıktığı belirtilmiştir. Bu durum B seçeneğinde yer alan "Yerleşik hayata geçmede kolaylık sağladığı" ifadesi ile çelişmektedir.

Muharrem Ayı ve Aşure hh Muharrem hicri yılın ilk ayıdır. Muharrem ayının onuncu günü "aşura" diye adlandırılır. Hz. Peygamber bu ayın dokuz, on ve on birinci günlerinde oruç tutmuş; Müslümanlara da bu orucu tutmalarını tavsiye etmiştir.

“Ramazan ayından sonra en faziletli aruç, Allah'ın ayı olan muharremde tutulan oruçtur." (Hadis-i Şerif)

hh Müslümanlar, muharrem ayına ve aşureye önem verirler. Bu ayda hem oruç hem de aşure kaynatmaya özen gösterirler.


11

VAHİY ve AKIL / İslam Düşüncesinde Tasavvufi Yorumlar hh Alevi – Bektaşiler muharrem ayına büyük önem verirler. Bu ay boyunca Hz. Peygambere ve onun ehl-i beytine salavat getirirler. Başta Hz. Hüseyin olmak üzere Kerbela'da şehit düşenler için mersiyeler ve dualar okurlar. Muharrem ayının ilk on iki gününü oruçlu olarak geçirirler. Bu günlerde Hz. Hüseyin'in ve evladının Kerbela'da susuz bırakılmasından dolayı su içmez, eğlence yapmaz ve kurban kesmezler. hh Alevi-Bektaşi kültüründe muharremin ilk on günü oruç tutulduktan sonra on üçüncü günde Kerbela faciasından sağ kurtulan İmam Zeynel Abidin için şükür kurbanı kesilir, aşure kaynatılır. Muharrem ayında yoksullara, kimsesizlere yardım etmeye daha çok özen gösterilir. Yardımlaşmaya önem verilir.

Örnek 6: Hz. Nuh'tan itibaren yeniden kurtuluşu temsil eden aşura, bütün Sami dinlerinde önemli olarak görülen bir gündür. Hz. Peygamber de ramazan orucu farz kılınıncaya kadar, bu günde oruç tutmaya özen göstermiş, ashabına da bunu tasviye etmiştir. Hz. Hüseyin'in muharrem ayının onuncu gününde Kerbela'da şehit edilmesiyle birlikte, aşura günü yeni bir anlam kazanmıştır. Öyle ki bugün, Ehl-i Beyt'e gönül verenler açısından Hz. Hüseyin'in maruz kaldığı zulümlerin hatırlandığı bir matem gününe dönüşmüş ve muharrem ayının ilk on gününün oruçla geçilmesi bir görev olarak algılanmıştır. Bu parçadan hareketle aşura günüyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kökleri eskiye dayanan bir uygulamadır. B) Tarih boyunca farklı içeriklere bürünmüştür. C) Vahiy kaynaklı dinlerde ortak bir değerdir. D) Zamanla aidiyet çerçevesi daralmıştır. E) Dinî ve kültürel değerlerin buluştuğu bir zemindir. Hz. Nuh'tan, Kerbelâ Olayına ve günümüze kadar aşure benimsenmiştir. Bu nedenle zamanla aidiyet çerçevesinin daraldığı doğru değildir.

5. Nusayrilik hh Nusayriler, İslam'ın tasavvufi yorumlarından Alevilik düşüncesine bağlıdırlar. Düşüncelerini ehl-i beyt imamlarından Hasan el – Askeri yoluyla Hz. Ali'ye ve Hz. Muhammed (s.a.v)'e dayandırırlar.

6. Birlikte Yaşama ve Hoşgörü Kültürü hh İslam dini sevgi saygı, dostluk ve kardeşliğe önem verir. İnsanları birbirlerinin inancına, düşüncesine, dini ve kültürel değerlerine saygılı olmasını ister.

“... Sulh daima hayırlıdır..." (Nisâ suresi, 128. ayet) “Ey iman edenler! Hepiniz topluca barış ve güvenliğe (İslam'a) girin..." (Bakara suresi, 208. ayet)

hh Kur'an-ı Kerim toplumsal barışa ve hoşgörü ortamına zarar verecek her türlü kötülüğü yasaklar. Başta din ve inanç konusunda olmak üzere kimsenin kimseye baskı yapmamasını ister.

“Sizin dininiz size, benim dinim banadır." (Kâfirûn suresi, 6. ayet) “Dinde zorlama yoktur..." (Bakara suresi, 256. ayet) “Müslüman, elinden ve dilinden diğer insanların emin (güvende) olduğu kimsedir." (Hadis-i Şerif)

hh İnsan; inancı, düşüncesi, mezhebi ne olursa olsun herkese saygı göstermelidir. Barış ve hoşgörü ön planda tutulmalıdır. Dini yorumların çağlara ve ortama göre dinin anlaşılma biçimleri olduğu kavranmalıdır. İtikadi, amelî, tasavvufi yorum biçimleri birer zenginlik olarak kabul edilmelidir.

12


VAHİY ve AKIL

Konu Testi - 1

1.

Kur’an evrensel bir kitaptır. Onun evrensel ilkeleri ve öğütleri kıyamete kadar geçerlidir. Bu nedenle Kur’an-ı Kerim'in her dönemde tekrar tekrar okunup zamanın şartlarına göre yeniden yorumlanması gerekir. Müslümanlar İslam'ın ilk dönemlerinden itibaren Kur’an'ı anlamak ve yorumlamak için çalışmalar yapmaya yönelmişlerdir.

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdaki İslami ilimlerden hangisinin ortaya çıkmasını sağlamıştır? A) Fıkıh

B) Kelam

D) Hadis

C) Siyer

4.

İslamiyetten önce Türklerde bazı ağaçlar kutsal sayılırdı. Bunlara bez bağlanır ve onlardan dilekte bulunulurdu. Ayrıca ata ruhlarına saygı gösterilir, kurbanlar kesilirdi. Eski Türklerdeki bu gibi uygulamalar, bazı değişikliklere uğramakla birlikte zamanımızda bile varlığını sürdürebilmektedir. Halen toplumumuzda bazı kimseler türbelere gidip adak adamakta, dilek dilemektedirler, dilek tutarak ağaçlara bez bağlamaktadırlar.

Bu parçada İslam düşüncesinde farklı yorumların ortaya çıkması aşağıdakilerden hangisine bağlanmaktadır?

E) Tefsir

A) Siyasi nedenlere B) Coğrafi koşullara C) Kültürel nedenlere D) Dini metinlere E) İnsanın psikolojik yapısına

2.

Aşağıdakilerden hangisi İslam düşüncesindeki yorum farklılıklarının nedenlerinden biri değildir?

5.

Kayalık, sert, dağlık bölgelerde zor şartlar altında yaşayan insanlarla; bol yağışlı, ılıman bölgelerde yaşayan kişilerin görüş ve anlayışları birbirinden farklılık gösterir.

Bu parçada İslami yorum farklılıklarının olmasını etkileyen hangi faktörden söz edilmektedir?

A) İnsanların olaylara farklı bakış açılarının olması B) Uydurma hadislerin çoğalması C) Zamanla yeni sorunların çıkması D) İnsanların faklı coğrafi koşullarda yaşaması

A) Ekonomik nedenler

E) Dini metinlerin bazılarının kapalı olması

B) Psikolojik nedenler C) Siyasal nedenler D) Hukuki nedenler E) Coğrafi nedenler

3.

İslam düşüncesinde insanın farklı yapısının olması, sosyal, kültürel, coğrafi, siyasi nedenler ve dini metinlerin bazılarının açık olmaması farklı yorumların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi İslam düşüncesindeki farklılıkların sonuçlarından biri değildir? A) Mezheplerin ortaya çıkması B) Dini canlılık yaşanması C) Tarikatların ortaya çıkması D) Ekonomik canlılık yaşanması E) Düşünce zenginliğinin oluşması

6.

Aşağıdakilerden hangisi "İslam düşüncesinde farklı yorumları birleştiren" unsurlardan biri değildir? A) İbadet biçimleri B) Kur'an C) Tevhid D) Nübüvvet E) Ahiret YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

13

VAHİY ve AKIL

7.

Konu Testi - 1

Semaha başlama zamanını dede tayin eder. Semahlar ağır ritimlerle başlar ve alınan nefeslerin hızına göre ritim kazanır. Semahlarda her hareketin kendi içinde bir anlamı vardır. Semahta vücut hareketleri ise birçok simgesel anlam taşımaktadır. Bunlar gökyüzünde uçmak, evrenin dönüşü gibi dönmek, turnalar gibi kanat çırpıp uçmak, Hakk'tan alıp halka vermek, paylaşmak gibi anlamlardır.

10. •

Kur’an, insanları düşünüp araştırmaya teşvik etmiştir.

•

Hz. Muhammed herhangi bir konudaki değişik düşünce ve yorumlara daima açık olmuştur.

İslam’ın bu bakış açısı aşağıdakilerden hangisine yol açmaz? A) Din anlayışında farklılıkların doğmasına

Bu parçada sözü edilen "semah" aşağıdaki yaklaşımlardan hangisine uygundur?

B) Hoşgörünün yaygınlaşmasına

A) Kadirilik

D) Taassubun artmasına

B) Alevilik - Bektaşilik

E) İnsanların birbirine saygılı olmasına

C) Bilimsel ve felsefi çalışmaların gelişmesine

C) Nakşibendilik D) Mevlevilik E) Yesevilik

8.

I. Sadece ehl-i beyt kanalıyla rivayet edilen hadisleri delil kabul ederler.

II. Abdest alırken çıplak ayak üzerine mesh etmeyi yeterli sayarlar.

III. Beş vakit namazın üç vakitte kılınabileceğini savunurlar.

Burada görüşleri verilen ameli-fıkhi düşünce ekolü aşağıdakilerden hangisidir? A) Hanefilik

B) Malikilik

D) Şafiilik

9.

yaygınlaştığı bir toplumda aşağıdakilerden hangisinin daha çok görülmesi beklenir? A) Farklı düşüncelere saygı gösterme B) Fakirlere yardım etme C) Toplumsal suçları bağışlama D) Ekonomik kalkınma E) Çalışkan olma

C) Caferilik

E) Hanbelilik

Maturidi, dini konularda akla önem vermekle Mutezile’ye yakın bir çizgide yer almışsa da akıl ve nakil arasında kendine özgü bir denge kurmayı başarmıştır. Ona göre iman, dil ile ikrar ve kalp ile tasdikten ibarettir. Amel imana dahil edilemez. Çünkü yüce Allah Kur’an’ın birçok ayetinde iman ve amele ayrı ayrı değinmiştir. Ayrıca insan davranışlarında özgürdür.

12. İslamiyet yayıldığı bölgelerde dinin genel ilkelerine aykırı olmayan örf ve adetleri kabul eder. Dinin ruhuna uymayanları ise reddeder. Bu nedenledir ki bölgelere göre farklı dini uygulamalar ortaya çıkmıştır. Kültürel sebeplerle ortaya çıkan bu uygulama farklılıkları sosyal yaşamın her alanında görülebilir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Maturidiliğin genel prensiplerinden biri değildir?

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi dile getirilmektedir? A) İslam inancının temel anlayışları B) İslam düşüncesindeki yorum farklılıklarının nedenleri

A) Kur’an-ı Kerim Allah kelamıdır.

C) İslam toplumlarının bilime verdiği önem

B) Allah’ın eşi ve benzeri yoktur.

D) İbadetlerin toplu yapılmasının nedenleri

C) Allah insana cüz’i irade vermiştir.

E) Tevhid inancının önemi

D) İnsanın akıl yoluyla Allah’ın varlığına ulaşması mümkündür. E) Büyük günah işlemek insanı dinden çıkarır.

2. B

3. D

4. C

5. E

6. A

7. B

8. C

9. E

10. D

11. A

12. B


1. E

14

Cevaplar

11. Hoşgörünün

VAHİY ve AKIL

1.

Konu Testi - 2

“Bir tutam pamuk kendiliğinden iplik olmaz. İplik de kendiliğinden dokunmuş hâle gelmez. Bu işlemler için bir dokuyucu gerekir. İplikler dokunarak elde edilen kumaş da kendiliğinden elbise hâline gelmez. Bunun için de bir terzi gerekir. İşte evren de kendiliğinden olmamıştır. Evrendeki her şeyi yaratan Yüce Allah’tır.” Bu sözler aşağıdaki İslam alimlerinden hangisine uygundur?

4.

•

Kişinin dini anlama biçimi, onun bilgi, kültür ve anlama düzeyine göre şekllenir.

•

Bireylerin sorgulayıcı, araştırmacı, çekingen vb. oluşu onların dinle ilgili düşüncelerini etkiler.

•

Aynı kitabı okuyan, aynı dersi dinleyen insanlar, kişisel farklılıklar nedeniyle, dini bir konuda değişik yorumlar yapar.

Bu açıklamalara göre, din anlayışındaki yorum farklılıklarına aşağıdakilerden hangisi neden olmaktadır?

A) Görüşlerini Kur’an ve hadislere dayandıran İmam-ı Azam Ebu Hanife’ye

A) İnsanın yapısından kaynaklanan sebepler

B) Fıkıh alanında görüşleri benimsenen İmamı Şafii’ye

B) Dini metinlerden kaynaklanan sebepler

C) Allah’ın varlığını akıl ile delillendiren İmam Eşari’ye

C) Coğrafi koşulların farklılığı

D) Türkler arasında İslamiyet’in yayılmasına öncülük eden Ahmet Yesevi’ye E) Esnaflık için ahilik teşkilatlarını kuran Ahi Evran’a

2.

D) Kültürel sebepler E) Siyasal sebepler

5.

İnsanların duyguları, düşünceleri, olaylara bakış açıları hep aynı kalmaz. Örneğin, insan gençlik yıllarında olaylara daha katı ve heyecanlı bir biçimde bakabilir, olayları dar bir görüş açısıyla değerlendirebilir. Ancak kişi, yaşı ilerlediğinde, olayları daha geniş bir bakış açısıyla, ılımlı ve esnek bir şekilde yorumlayabilir.

Bu parçada İslam düşüncesinde farklı yorumların ortaya çıkmasında aşağıdakilerden hangisinin önemi vurgulanmıştır?

“İslam düşüncesinde tasavvufi, fıkhi ve inançla ilgili yorumların olması” aşağıdakilerden hangisine bir kanıt oluşturur? A) Coğrafi koşulların farklı anlayışlar oluşturmasına B) Toplumların geleneklerinden kolaylıkla vazgeçememesine C) İslamın insanları inanç, ibadet ve ahlak konularında bilgilendirmesine

A) Kültürel yapı farklılıkları

D) İslam düşüncesinde görülen farklı anlayışların birer zenginlik olmasına

B) Siyasal nedenler C) Dini metinlerden kaynaklanan nedenler

E) İslam’da üstünlüğün fikirlerle değil, takvayla olmasına

D) Coğrafi koşulların farklılığı E) İnsan yapısının farklılığı ve değişkenliği

3.

Hz. Ali’nin Hz. Peygamberden sonra tayinle imam olduğuna inanan, imametin kıyamete kadar onun soyuna ait olduğunu ileri süren, bu imamların masum olduklarını iddia eden topluluklardır. İmamet konusu inanç esaslarından biridir. Tarih içinde gelişerek iktisadi, siyasi ve fıkhi konularda kendine özgü fikirleriyle bağımsız bir ekol olarak varlığını sürdürmüştür. Bu parçada sözü edilen mezhep aşağıdakilerden hangisidir? A) Maturidilik

B) Haricilik

D) Hanefilik

C) Şia

E) Mutezile

6.

I. İslam'ın ahlak esasları üzerinde yoğunlaşan düşüncedir.

II. Kötülüklerden uzak durmayı amaç edinir.

III. Nefsi terbiye etme temel ilkeleridir.

Burada verilen ilkeler aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir? A) Tefsir D) Akaid

B) Tasavvuf

C) Fıkıh

E) Mezhep


15

VAHİY ve AKIL

7.

Konu Testi - 2

Müslümanlar arasında ortaya çıkan ilk itikadi fırkadır. Sıffın Savaşı'nda Hz. Ali'yi destekleyen bir grup, savaşın sonlarında gündeme gelen Hakem Olayı ile birlikte ondan desteğini çekerek ayrılmıştır. Onlara göre köle bile olsa ilim ve cesaret sahibi her Müslüman halife olabilir. İman ve amel birbirinden ayrılmaz. Bu nedenle büyük günah işleyen kişi İslam'dan çıkar.

10. •

Horasan'ın kültür merkezi olan Nişabur şehrinde doğmuştur.

•

Aleviliğin Anadolu'da yerleşmesi ve gelişmesinde önemli rolü vardır.

•

En meşhur eseri Makalat'tır.

Bu bilgiler aşağıdaki tasavvuf âlimlerinden hangisiyle ilgilidir?

Bu parçada görüşleri verilen itikadi yorum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahmet Yesevi

A) Maturidilik

B) Abdulkadir Geylani

B) Haricilik

D) Mu'tezile

C) Şiilik

C) Hacı Bektaş Veli

E) Eşarilik

D) Ahi Evran E) Şah-ı Ahmet Nakşibendi

8.

Kur'an'da yer alan, "Doğuda Allah'ındır batı da. Nereye dönerseniz Allah'ın yüzü (zatı) oradadır. Şüphesiz Allah (ın rahmeti ve nimeti) geniştir...","...Allah'ın eli onların ellerinin üzerindedir..." gibi âyetleri İslam âlimleri farklı yorumlamışlardır. Bazı âlimler ayetlerde geçen; Allah'ın eli, yüzü vb. ifadeleri olduğu gibi kabul etmişlerdir. Birçoğu ise bu kavramları olduğu gibi değil, "Allah'ın zatı" veya "Allah'ın gücü, kudreti" şeklinde yorumlamışlardır.

11. Bazı sahabeler halifenin Kureyş kabilesinden, Hz. Muhammed'in soyundan olması gerektiğini savunmuştur. Bazıları Hz. Muhammed'in sağlığında Hz. Ali'yi açıkça işaret ettiğini, dolayısıyla halifeliğin onun ve onun soyundan gelenlerin hakkı olduğunu söylemişlerdir. Bazıları da ehliyetli, liyakat sahibi her Müslümanın halife olabileceğini savunmuşlardır. Bu gruplardan her biri kendi görüşünü desteklemek için Kur'an'dan ve sünnetten deliller ileri sürmüşlerdir. Haricilik, Şia vb. mezhepler de bu nedenle ortaya çıkmış itikadi oluşumlardır.

Bu parçada İslam düşüncesinde yorum farklılıkları aşağıdakilerden hangisine dayandırılmaktadır?

A) Dini metinlerden kaynaklanan nedenlere B) Coğrafi koşullara

Bu parçaya göre, İslam düşüncesinde yorum farklılıkları aşağıdakilerden hangisine dayandırılmaktadır?

C) Siyasal nedenlere

A) Coğrafi nedenleri

D) Kültürel farklılıklara

B) Dini metinlerden kaynaklanan nedenleri

E) Kişilik özelliklerine

C) Kültürel koşullara

D) Kişilik yapılarındaki farklılıklara E) Siyasal nedenlere

12. İman dil ile ikrar ve kalp ile tasdikten ibarettir. Diliyle inandığını söyleyen fakat bunu kalbiyle tasdik etmeyen kişi mümin değildir. İnsanın herhangi bir özrü, engeli yoksa inandığını mutlaka diliyle ifade etmesi gerekir. İman bir bütündür, artmaz ve eksilmez. İman ettiğini açıkça belirten kişi, işlediği günah ne olursa oldun küfürle itham edilemez.

A) Nübüvvet

B) Kur'an-ı Kerim C) Ahiret

D) İmamlık

E) Tevhid

Bu parçada görüşleri verilen siyasi-itikadi yorum aşağıdakilerden hangisidir? A) Haricilik

B) Mu'tezile

D) Malikilik

4. A

5. E

6. B

7. B

8. A

9. D

10. C

11. E

12. E


3. C

16

C) Şia

E) Maturidilik

2. D

Aşağıdakilerden hangisi İslam düşüncesindeki yorumları birleştiren unsurlardan biri değildir?

1. C

İslam dünyasında oluşan mezhepler, inanç ve ibadetlerin esaslarında değil ancak bu ibadetlerin yapılış şekli üzerindeki ayrıntılarda farklılık gösterir.

Cevaplar

9.

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ TARAMA

1.

Hz. Muhammed (s.a.v) insanlara ırk, cinsiyet, zenginlik ve makamlarına göre davranmamıştır. O, insanlar arasında hak ve hukuk açısından hiçbir ayrım yapmamıştır. O, bu konu ile ilgili bir hadisinde şöyle buyurmuştur: "Sizin en hayırlınız insanlara faydalı olanınızdır."

Bu parçaya dayanılarak Hz. Muhammed (s.a.v) için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Adaletli olduğu B) İnsanlara eşit davrandığı

FÖY NO

10

4.

Hz. Muhammed (s.a.v) kendisine elçilik görevi verildikten sonra farklı sorumluluklar üstlenmiş, çeşitli sıkıntılarla karşılaşmıştır. Allah onu tebliğ, davet, öğüt ve uyarı görevleriyle sorumlu tutmuştu. Allah Resulü şöyle buyurmuştur: "Allah yolunda bana yapılan eziyet kadar kimseye eziyet yapılmamıştır. Kimse benim kadar baskıya maruz kalmamıştır. Öyle otuz gün ve gece geçirdim ki benim ve Bilal'in yanında yiyecek hiçbir şey kalmamıştı."

Hz. Peygamber bu sıkıntıları aşağıdaki özelliklerden hangisiyle aşmıştır?

C) İnsanların zengin olmasını önemsediği

A) Adaletli davranarak

D) İnsanlara yararlı işler yapmayı öğütlediği

B) Sabır göstererek

E) Ayrımcılık yapmaktan sakındığı

C) Yardımsever olarak D) Nezaketli davranarak E) Zamanı iyi kullanarak

• "Dinde zorlama yoktur. Artık doğrulukla eğrilik birbirinden ayrılmıştır."

2.


• "Şüphesiz biz ona doğru yolu gösterdik. İster şükredici olsun ister nankör."

(İnsan suresi, 3. ayet)

Bu ayetlere dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

5.

Tanrılar ya da tanrısal güçlerin birden çok olduğunu kabul eden bir inanma biçimidir. Bu inanma biçiminde yüce tanrı ve tanrılar bulunmaktadır. Yüce Tanrı hükmeder veya daha aşağı derecede bulunan tanrıları yönetir. O yükseklerdedir, izah edilemez, insanların ve her şeyin yaratıcısıdır. Ona ancak büyük felaketlerde başvurulur, dua edilir.

Bu parçada sözü edlien inanma biçimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Monoteizm

A) İnsan, iradesini kullanarak yaptığı tercihlerden sorumludur.

D) Ateizm

B) Satanizm

C) Tevhit inancı

E) Politeizm

B) İnsan, kaderinde olandan başkasını yaşamaz. C) İnsan, evrendeki yasalara uygun bir yaşam sürmelidir.

6.

D) İnsan her konuda Allah'a güvenip dayanmalıdır. E) İnsan özgürdür fakat yaptıklarından sorumlu değildir.

3.

Akıllı ve ergenlik çağına ulaşmış, sağlıklı Müslümanların ramazan ayında oruç tutması farzdır ............................ oruç tutumayabilirler.

• "Yaratmayı ilk baştan da devam ettiren de odur. Bu iş ona göre pek kolaydır."

(Rûm suresi, 27. ayet)

• "Bir şeyin olmasını dilediğinde, onun işi 'Ol' demekten ibarettir; o da oluverir."

(Yasin suresi, 82. ayet)

Varilen ayetlere dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

Bu metinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi yazılamaz?

A) İnsan, hata işlediğinde Allah'a tövbe etmelidir.

A) Yolcular

B) Hamile olanlar

C) Her şeyi yaratan Allah'a yaratmada bir zorluk yoktur.

C) Yaşlılar

D) Emziren kadınlar

D) Allah'ın varlığını ve birliğini insan aklıyla kavrayabilir.

E) Hastalar

B) Allah'ın eşi ve benzeri yoktur.

E) Allah'ın varlığı kendisindendir. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

1

Tarama

7.

İnsan, hayatı boyunca çeşitli olaylarla karşılaşır. Araştırma ve incelemelerde bulunarak yeni bilgiler öğrenir. Bu da onun duygularını, düşüncelerini ve olaylara bakışını etkiler. Kendisini geliştirmesini sağlar. Gençlik dönemindeki din anlayışıyla ileriki dönemlerdeki din anlayışının farklı olmasına neden olur. Bu parçada din anlayışındaki yorum farklılıkları aşağıdakilerden hangisine dayandırılmaktadır?

10. Bilimin ve teknolojinin gelişmesi, zamanla ortaya çıkan buluş ve yenilikler toplumları her yönden etkilemektedir. Buna bağlı olarak insanların ihtiyaçları, anlayışları, hayata bakışları ve din anlayışları da değişmektedir. Çünkü bu durumla birlikte insanlar çeşiti dini sorunlarla karşılaşabilmektedir. İslam âlimleri de bu sorunlara çözüm getirirken farklı görüşler ortaya koyabilmektedir.

A) Coğrafi koşullara

Bu metinde dini yorumlardaki farklılıkların nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi görülmektedir?

B) İnsanın bilgi düzeyine ve deneyimine

A) Dini metinlerin bazılarının kapalı olması

C) Toplumsal nedenlere

B) Coğrafi koşullardan etkilenmesi

D) Dini metinlere

C) Hızlı bir toplumsal değişimin yaşanması

E) Siyasal nedenlere

D) İnsanın yapısının farklı olması E) Siyasal yönetim biçimlerini değişmesi

11. Peygamberimiz, insanların iyiliği, mutluluğu ve huzuru için

8.

çalışmıştır. İnsanları yüce Allah'a inanıp ibadet etmeye yönlendirmiştir. Onlardan iyi ve güzel davranışlarda bulunmalarını, her türlü kötülükten kaçınmalarını istemiştir. Ayrıca yaşayışıyla ve güzel ahlakıyla herkese örnek olmuştur. Kur'an'da Peygamberimizin bu özelliğiyle ilgili şöyle buyrulmuştur: "Andolsun ki Resulullah sizin için, Allah'a ve ahiret gününe kavuşmayı umanlar ve Allah'ı çok zikredenler için güzel bir örnektir.

"Tanrı üçtür demeyin, sizin için hayırlı olan bundan vazgeçmenizdir. Allah ancak tektir. O, çocuğu olmaktan uzaktır. Göklerde ve yerde ne varsa hepsi onundur."

(Nisa suresi)

Bu ayetteki aşağıdaki kavramlardan hangisi açıklanmıştır? A) Huşu

B) ihsan

D) Tevhit

C) Tövbe E) Ahiret

Bu parçaya dayanarak Hz. Muhammed (s.a.v)'in ahlakıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) İnsanlara karşı anlayışlı davranırdı. B) Her zaman adaletli kararlar verirdi. C) Büyüklerini sayar, küçüklere sevgi duyardı. D) Tüm canlılara karşı merhametliydi. E) Sıkıntı anında önce kendi çıkarını düşünürdü.

12. "Biz kıyamet günü için adalet terazileri kurarız. Artık hiçbir 9.

"Eline, beline, diline sahip olma" yı temel ilke kabul eden; Hz. Ali, ehl-i beyt ve on iki imam sevgisine çok önem veren tasavvufi anlayıştır. Burada açıklaması yapılan tasavvuf anlayışı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Alevilik - Bektaşilik

2

kimseye hiçbir şekilde haksızlık edilmez. (Yapılan iş) bir hardal tanesi kadar dahi olsa onu (adalet terazisine) getiririz. Hesap gören olarak biz (herkese) yeteriz."


Bu ayete dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) İnsan kadere inanmalıdır.

B) Şafiilik

B) İnsan dünyada yaptıklarının karşılığını ahirette görecektir.

C) Malikilik

C) İnsan akıllı bir varlıktır.

D) Nakşibendilik

D) İnsan yaptığı kötülüklere tövbe edebilir.

E) Kadirilik

E) İnsan dua ederek Allah'a yaklaşmalıdır.


Tarama

13. Kur'an-ı Kerim 'de surelerde bulunan ayet sayıları birbirin-

16. "Kim Müslüman kardeşine yardım eder ve onun ihtiyacını

den farklıdır (I). Kur'an'daki sureler içinde an kısa olanı, üç ayetli Kevser suresi, en uzun olanı ise 286 ayetli Âl-i İmran suresidir (II). Kur'an'ın ilk suresi Fatiha, son suresi Nâs suresidir (III). Kur'an'da her surenin bir adı vardır (IV). Tevbe suresi hariç bütün sureler "Bismillahirrahmanirrahim" ifadesiyle başlar.

karşılarsa Allah da ona yardım eder. Kim Müslüman'ın bir sıkıntısını giderirse Allah da kıyamet gününde onun sıkıntısından birini giderir."

(Hadis-i Şerif)

Hz. Peygamber bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisinin önemini belirtmemiştir?

Sureler ile ilgili numaralandırılmış cümlelerden hangisi yanlıştır? A) I.

B) II.

C) III.

D) IV.

A) Toplumsal yardımlaşmanın B) Toplumsal paylaşmanın

E) V.

C) Toplumsal tabakalaşmanın D) Toplumsal birlikteliğin E) Toplumsal dayanışmanın

17. Hz. Muhammed (s.a.v) yaşayışıyla ve güzel ahlakıyla herkese örnek olmuştur. Hz. Muhammed (s.a.v)'i örnek almak sahip olduğu ahlaki davranışları, getirmiş olduğu dinî değerleri hayatımıza uygulamak ve onun davranışlarında gösterdiği amaca uygun davranmaktır.

14. Hz. Muhammed (s.a.v) Mekke'nin fethi esnasında bir vadiden geçiyordu. Yolun kenarında yeni doğmuş yavrularını emziren bir köpek gördü. Onların rahatsız edilmemesi için bir sahabiyi ordu geçinceye kadar orada nöbet tutmakla görevlendirdi.

Bu olay Hz. Peygamber (s.a.v)'in aşağıda verilen özelliklerinden hangisine örnektir?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi ile Hz. Muhammed (s.a.v)'i en doğru şekilde anlamış oluruz? A) Yaşadığı yerleri ziyaret ederek

A) Kararlı olmasına

B) Söz ve eylemlerindeki amaçlara göre hareket ederek

B) Güvenilir olmasına

C) Onun gibi giyinerek

C) Doğruluktan şaşmamasına

D) Onun yediklerini yiyerek

D) Doğayı ve canlıları korumasına

E) Onun gibi oturarak

E) Cömert olmasına

18. Ölüm, bütün canlılar için Allah'ın koyduğu ilahi bir yasadır.

15.

- Din insana yanlızlık, çaresizlik, korkular, kederler, hastalıklar, kayıplar ve felaketler karşısında ümit, teselli ve güven kaynağı olmuştur.

- Din, bireyleri kutsal duygu etrafında birleştirerek toplumların iyi ve güzel ideallerle yükseltilmesinde önemli rol oynar.

- Din, insanı karamsarlıktan ve ümitsizlikten kurtarır. Bu belirlemelere dayanarak din ile iligli aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Evrensel ögeleri bulunmaktadır. B) Her toplumda farklı biçimde görülür. C) Tek tanrı inancına dayanır. D) Ahlaki degerlerle ilişkilidir. E) İnsan ve toplum yaşamında işlevseldir.

Diğer tüm canlılar gibi insan da ölümlü bir varlıktır. Dünyada belirli bir müddet ömür sürdükten sonra eceli geldiğinde ölecektir. Hiçbir insanın sonsuza kadar yaşama şansı yoktur.

Aşağıdaki ayetlerden hangisi ecel ve ömür ile ilgili değildir? A) "Yeryüzünde yürüyen her canlının rızkı, yanlızca Allah'ın üzerinedir..." (Hûd suresi, 6. ayet) B) "Her canlı ölümü tadacaktır..." (Âl-i İmran suresi, 185. ayet) C) "Sizi bir çamurdan yaratan, sonra ölüm zamanını takdir eden ancak odur..." (En'am suresi, 2. ayet) D) "... Ecelleri geldiği zaman onlar ne bir saat geri kalabilirler ne de öne geçebilirler." (nahl suresi, 61. ayet) E) "Belli bir vakte ulaşmanız için sizi yaşatan odur. Umulur ki düşünürsünüz." (Mü'min suresi, 67. ayet) YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

3

Tarama

19.

I. "Namazı kılın, zekâtı verin ve Peygamberlere itaat edin ki size merhamet edilsin." (Nur suresi, 56. ayet) II. "Bunlar namaz kılan, zekât veren ve ahirete de kesin olarak inanan müminlere doğruluk rehberi ve müjdedir." (Neml suresi, 3. ayet) III. "Haccı da umreyi de Allah için tamamlayın. (Bakara suresi, 196. ayet) IV. "Yine onlar ki emanetlerine ve verdikleri sözlere riayet ederler." (Mü'minun suresi, 8. ayet)

22.

A) Yanlız III D) II ve III

B) Yalnız IV

(Hadis-i Şerif)

- Avlularınızı ve meydanlarınızı temiz tutun."

(Hadis-i Şerif)

Hz. Peygamber bu sözleriyle insanlara aşağıdakilerden hangisini öğütlemiştir? A) Beden temizliğini B) Su olmadığında teyemmüm yapılmasını

Yukarıdaki verilen ayetlerden hangileri Kur'an'ın ana konularından ibadetin içinde yer almamaktadır?

- "Kim Müslümanların gelip geçtiği yerden onları rahatsız eden bir şeyi kadırıp atarsa, Allah ona sevap yazar. Allah kime sevap yazarsa o sayede onu cennete koyar"

C) Mekan ve çevre temizliğini D) Boy abdesti alınmasını

C) I ve II

E) Kalp temizliğini

E) III ve IV

20. Peygamberimiz (s.a.v) Müslüman olmak için gelen ancak kendilerinin namazdan muaf tutulmalarını isteyen Taif heyetine "Rükû olmayan dinde hayır yoktur." buyurmuştur.

23. Peygamberimizin

(s.a.v) vefatından sonra hadisler toplanarak yazılmaya başlanmıştır. Sonra bu hadisler konularına göre düzenlenmiştir. Bu eserler arasından altısı meşhur olmuştur. Bugün Kütübü Sitte (Altı Kitap) adıyla bilinen bu kitapları oluşturan hadis bilginleri, güvenilir (sahih) kabul ettikleri hadisleri seçmişlerdir.

Hz. Peygamber (s.a.v) bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır?

A) Dinin gereklerinin zaman içinde dönemin şartlarına göre değişebileceğini B) İbadetler arasında Allah'a yakınlaşmakta bir farklılık bulunmadığını

C) Namazın dinin direği olarak kabul edilip pazarlığının olamayacağını

Aşağıdakilerden hangisi Kütübü Sitte yazarlarından biri değildir? A) Tirmizi

B) Buhari

C) Ebu Davud

D) Müslim E) İmam Malik

D) İbadetlerin insanları kötülüklerden alıkoyduğunu E) İbadetlerin şükür ve dua amacı taşıdığını hangisi "Allah'ın varlığını ve birliğini" anlatan ayetlerden biri değildir?

21. Aşağıdakilerden

A) "Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onu görür. Kim de zerre miktarı şer işlemişse onu görür." (Zilzâl suresi, 7-8. ayetler) B) "Eğer yerde ve gökte Allah'tan başka ilahlar bulunsaydı yer ve gök (bunların nizamı) kesinlikle bozulup gitmişti..." (Enbiya suresi, 22. ayet) C) "İlahınız bir tek Allah'tır. Ondan başka ilah yoktur..." (Bakara suresi, 163. ayet) D) "O, göklerin ve yerin eşsiz yaratıcısıdır." (En'am suresi, 101. ayet) E) "De ki: O Allah birdir. Allah sameddir. O, doğurmamış ve doğmamıştır. Onun hiçbir dengi yoktur. (İhlas suresi, 1-4. ayetler)

4


24. "Ey

insanlar! işte size Rabb'inizden bir öğüt, kalplere bir şifa ve inananlar için yol gösterici bir rehber ve rahmet olan Kur'an geldi."

(Yunus suresi, 57. ayet)

Bu ayette aşağıdaki sorulardan hangisine cevap verilmiştir? A) Kur'an neden evrensel bir kitaptır? B) Kur'an kaç senede indirilmiştir? C) Kur'an hangi yolarla vahyedilmiştir? D) Kur'an'ın gönderiliş amacı nedir? E) Kur'an kime gönderilmiştir?

Tarama

25.

I. Alevilikte dede, pir veya mürşid önderliğinde gerçekleşen dini törendir.

II. Alevilikte dini törenin yapıldığı yerdir.

III. Alevilikte manevi bir coşku ile törenlerde ayakta dönülmesine verilen isimdir.

28. "Her canlı, ölümü tadar. Bir deneme olarak sizi hayırla da şerle de imtihan ederiz. Ve siz ancak bize döndürüleceksiniz."


Aşağıdakilerden hangisi kaderle ilişkili olan "hayır" kavramına örnek olarak gösterilemez?

Alevilik-Bektaşilikte tanımları verilen kavramlar aşağıdakilerden hangisidir? I.

II.

A) Sadaka vermek

III.

A)

Gülbenk

Cemevi

Semah

B)

Semah

Gülbenk

Musahiplik

C)

Cem

Cemevi

Semah

D)

Cem

Semah

Cemevi

E)

Gülbenk

Semah

Cem

26. İnsan yaşamı boyunca sayısız kez unutur, yanılır ve hata-

B) İbadetleri yerine getirmek C) Güzel söz söylemek D) Kimsesizleri gözetmek E) Dedikodu yapmak

29.

I. "Peygamber size ne verdiyse onu alın, size ne yasakladıysa ondan da sakının." (Haşr suresi, 7. ayet)

II. "Resulüm de ki: Eğer Allah'ı seviyorsanız bana uyunuz ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın."


Bu iki ayetle aşağıdakilerden hangisine dikkat çekilmektedir?

lar yapar. Bu insan doğasının gereğidir. İnsan eğer hiç hata yapmasaydı meleklerden farkı kalmazdı. Önemli olan, insanın hatasından vazgeçmesi, pişman olması, Allah'tan af dilemesidir.

A) Hz. Peygamberin sünnetine uyulmasına B) Hadis ve sünnetlerin evrensel ilkeler içermesine C) Hadislerin dinî bilgilerin birinci kaynağı olmasına

Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin gerekliliği vurgulanmıştır?

D) Sünnetlerin Kur'an-ı açıklamasına E) Hadis ilmine önem verilmesine

A) İbadet etmenin B) Tövbe etmenin

30.

- Sözlükte açıklamak, yorumlamak anlamına gelir.

C) Sabırlı olmanın

- Kur'an ayetlerinin indikleri zamanı, mekânı ve ayetin indiriliş sebebini göz önünde bulundurarak açıklamak ve yorumlamaktır.

D) Hoşgörülü davranmanın E) Kur'an okumanın

Burada aşağıdaki kavramlardan hangisi açıklamıştır? A) Meal

B) Hatim

D) Tefsir

C) Mukabele E) Tecvid

31.

I. "Nerede olursan ol, Allah'tan kork ve işlediğin kötülüğün hemen arkasından onu yok edecek bir iyilik yap."

II. "Asıl muhacir (hicret eden), hata ve günahları terk edebilen kimsedir."

Hz. Muhammed bu sözleriyle insanlara aşağıdakilerden hangisini öğütlemiştir?

27.

I. "Yemekten önce ve sonra el yıkamak yemeğe bereket getirir."

II. "Bizi aldatan bizden değildir."

III. "Müslümanlara eza vermeyin, onları kınamayın, kusurlarını araştırmayın..."

IV. "Eğer müminlere zor gelmeyeceğini bilseydim, onlara her zaman için dişlerini fırçalamalarını emrederim."

Yukarıda verilen hadislerden hangileri temizlik ile ilgilidir?

B) Gösterişten uzak durmalarını

A) I ve II

D) Kur'an okumalarını

D) II ve III

B) I ve III

C) I ve IV E) III ve IV

A) Günah işlediklerinde tövbe etmelerini C) Allah'a dua etmelerini E) İbadet etmelerini YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

5

Tarama

32. Hz. Muhammed (s.a.v), çocukluğunda ve gençliğinde gü-

35.

venilir bir kimse olarak biliniyordu. Mekkeliler onu dürüst ve güvenilir anlamına gelen "Muhammed'ül - Emin" diye çağırıyorlardı. Peygamberimiz verdiği sözleri mutlaka yerine getirmiş, kendine verilen emanetleri zamanında sahiplerine teslim etmiştir. Özü sözü bir olan Hz. Muhammed (s.a.v) asla yalan söylememiş ve yaşamı boyunca dürüstlükten ayrılmamıştır.

- Yüce Allah ilk insan olan Hz. Adem'i topraktan yarattığını Hicr suresi 26. ayette "Ant olsun biz, insanı kuru bir çamurdan, şekillenmiş bir balçıktan yarattık." diyerek insanlara bildirmiştir.

- Yüce Rabb'imiz Ahzap suresi 63. ayette Peygamberimize hitaben şöyle buyurmaktadır: "İnsanlar sana kıyametin zamanını soruyorlar. De ki: Onun bilgisi Allah katındadır..."

Bu parçada Hz Muhammed'in (s.a.v) hangi özelliği dile getirilmektedir?

Bu ayetlerde Kur'an'ı Kerim'in hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Doğruluktan ayrılmayıp güven duyulması

A) Allah'ın birliğini açıklaması

B) Verdiği karardan dönmemesi

B) Geçmiş toplumların kıssalarını anlatması

C) Düşkünleri ve muhtaçları gözetmesi

C) Akla önem vermesi

D) Hoşgörülü ve affedici olması

D) Bilinmeyenler hakkında doğru bilgiler vermesi

E) Sabırlı olması

E) İnsanı ahlaklı davranmaya yönlendirmesi

33. "Sen kitaptan sana vahyedileni oku. Namazı dosdoğru kıl; çünkü namaz insanı her türlü kötülük ve çirkin işlerden alıkoyar. Allah'ı zikretmek en büyük ibadettir. Allah bütün yaptıklarınızı bilir."

(Ankebût suresi, 45. ayet)

Bu ayet ile namaz ibadetinin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Belirli zamanlarda yapılması

36. İnsan ahlakıyla düşünerek iyiyle kötüyü ve doğruyla yanlışı ayırt edebilir. Bu nedenle İslam dini sadece akli dengesi yerinde olanları Allah'ın emir ve yasaklarından sorumlu tutmuştur.

B) Bireysel olduğu gibi cemaatle de kılınması C) Allah'ın rızasının gözetilerek yapılması D) İnsana bir disiplin kazandırması E) İnsanı ahlakça olgunlaştırması

Buna göre, aşağıdaki ayet ve hadislerden hangisi konuyla ilgili değildir? A) "... İşte size Allah bunu emrettiki aklınızı kullanasınız."

gün Hz. Muhammed (s.a.v) ve arkadaşları otururken önlerinden bir cenaze geçer. O hemen ayağa kalkar. Yanındakiler, cenazenin Müslüman birine ait olmadığını söylerler. Bunun üzerine Hz. Peygamber "Bu da bir insan değil mi!" buyurarak insana değer verilmesi gerektiğini vurgulamıştır.

34. Bir

Hz. Peygamber bu davranışıyla insanlara aşağıdakilerden hangisini öğütlemiştir?

A) İyi huylu ve ahlaklı olunmasını B) Her insanın saygıya layık olduğunu C) İşlerini istişare ile yapmalarını D) Her zaman adaletin gözetilmesini E) Sıkıntılı zamanlarda sabırlı olunmasını

6


(En'am suresi. 151. ayet)

B) "Aklı olmayanın dini de yoktur."

(Hadis-i Şerif)

C) "...Doğrusu ancak akıl sahipleri öğüt alır."

(Zumer suresi, 9. ayet)

D) "Ya öğreten ya öğrenen ya dinleyen ya da bunları seven ol. Beşinci olma helak olursun."

(Hadis-i Şerif)

E) "Ey Muhammed sana indirdiğimiz bu kitap mübarektir. Ayetlerini düşünsünler, aklı olanlar da öğüt alsınlar."

(Sa'd süresi, 29. ayet)

Tarama

37. Her canlı dünyaya gelir, belli bir süre yaşar ve ölür. Ölüm

39. Kur’an-ı Kerim yaklaşık

olarak 23 yıllık bir süre içinde ayet ayet veya sure sure indirilmiştir. Çünkü bazı ayetler, belli bir olayın ardından gelip o olayla ilgili açıklama getirmekteydi. Kur’an’ın parça parça inmesinin birçok nedeni bulunmaktadır.

bütün canlılar için Allah'ın koyduğu bir yasadır. Hiçbir insanın sonuza kadar yaşama imkânı yoktur.

Aşağıdaki ayetlerden hangisi bu parçadaki görüşle anlamca ilişkilendirilemez? A) "Ecelleri geldiği zaman onlar ne bir saat geri kalabilir ne de öne geçebilirler."

Aşağıdakilerden hangisi Kur’an-ı Kerim’in aşama aşama indirilmesinin nedenlerinden biri değildir? A) Kolayca ezberlenebilmesi ve yazılabilmesi


B) Daha iyi anlaşılması

B) "Yeryüzünde hiçbir canlı yoktur ki rızkı Allah'a ait olmasın..."

C) Daha kolay uygulanabilmesi

(Hûd suresi, 6. ayet)

D) Toplumun ihtiyaçlarına göre indirilmesi

C) "... Belli bir vakte ulaşmanız için yaşatan odur, umulur ki düşünürsünüz."

E) Topluca indirilmesinin mümkün olmayışı

(Mümin suresi, 67. ayet) D) "Her canlı ölümü tadacaktır..." (Âl-i İmran suresi, 185. ayet) E) "Sizi bir çamurdan yaratan, sonra ölüm zamanını takdir eden ancak odur. Bir de onun katında muayyen bir ecel vardır..."

40. Hz. Peygamber Hz. Ebu Bekir'le Mekke'den Medine'ye hicret ederken Sevr Mağarası'na gizlenmişlerdi. Onları yakalamak için peşlerine düşen kişiler mağaranın girişine kadar gelmişlerdi. Bu durum Hz. Ebu Bekir'i korkutmuştu. Ancak Peygamberimiz arkadaşını sakinleştirmişti.

(En'âm suresi, 2. ayet)

Bu parçada anlatılan olay Hz. Muhammed'in hangi özelliğini göstermektedir? A) Kararlılığını B) Dürüstlüğünü C) Sabrını D) Cesaretini E) İnsana değer vermesini

savaşta, düşman ordusu içinde çocukların öldüğünü öğrenen Peygamberimiz çok üzüldü. Arkadaşlarından biri, ölenlerin düşmanların çocukları olduğunu ve üzülmemesini söyledi. Hz. Muhammed; "Düşmanların çocukları bile olsalar, çocuklar sizden iyidirler. Sakın çocukları öldürmeyin." buyurdu.

38. Bir

Bu durum Hz. Muhammed'in hangi özelliği ile ilgilidir?

41.

I. Kur’an-ı Kerim’i yorumlamak için temel İslami bilimlerin bilinmesi gerekir.

II. Ayetlerin indiriliş nedenlerinin bilinmesi gerekir.

III. Kıssaları açıklamak için Kur’an öncesi tarihi dönemlerle ilgili doğru bilgilere sahip olmak gerekir.

Burada koşulları verilen, Kur’an’ın açıklanıp yorumlanmasını konu edinen ilim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Merhametli olma B) Cesaretli olma C) Güvenilir olma

A) Tefsir

D) Hakkı gözetme

D) Hadis

E) Sabırlı olma

B) Kelam

C) Akaid

E) Tecvid

.


7

Tarama ve sünnet kavramları ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

42. Hadis

45. "Mallarını Allah yolunda harcayıp da arkasından başa kakmayan, fakirlerin gönlünü kırmayan kimseler var ya, onların Allah katında has mükafatları vardır..."

A) Hadislerin hükmü sadece Hz. Peygamber dönemi için geçerlidir.


B) Peygamberimizin sünneti sadece dinî konuları içerir.

Bu ayette zekat verilirken aşağıdakilerden hangisine dikkat edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır?

C) Hadis ve sünnet birbirinden tamamen ayrı kavramlardır. D) Hadis Peygamberimizin sözleri, sünnet ise Allah'ın bildirdikleridir.

A) Malların iyilerinden verilmesine

E) Hadis Hz. Peygamberin söyledikleri, sünnet ise tutum ve davranışlarıdır.

C) Gizlice verilmesine

B) Yoksulların onurunun korunmasına D) Belirli oranlarda verilmesine E) Yakın çevreden başlayarak verilmesine ayetlerinin bazıları açık olup herkes tarafından anlaşılabilirken, bazıları ise yorumlanmaya ihtiyaç göstermektedir.

46. Kur’an

43. “Kur’an’ın kısa açıklamalarla bir başka dile çevrilmesine” ne ad verilmektedir? A) Tefsir D) Tecvid

Kur’an ayetlerinin anlaşılmasında ilk başvurulacak kaynak aşağıdakilerden hangisidir? A) Sünnet

B) Hadis

C) Fıkıh

B) Kelam kitapları

E) Meal

C) İslam tarihi kitapları D) İlmihaller E) Tecvid kitapları

47. Kur'an, Allah sözüdür. Hz. Peygamber'e indirildiği biçimde, hiçbir değişikliğe uğramadan günümüze kadar gelmiştir ve kıyamete kadar da değişmeden devam edecektir.

44. Zekat gösterişten uzak, gurur ve kibre kapılmadan yerine getirilmelidir. Mümkünse gizlice ve malların iyisinden verilmelidir. Zekat verilirken onun fakirin hakkı olduğu bilinmeli ve onu incitecek davranışlardan kaçınılmalıdır.

Bu parçadaki durumu ifade eden ayet aşağıdakilerden hangisidir? A) "(Resulum!) Kur'an'ı sana biz, evet biz indirdik." (İnsan suresi, 23. ayet) B) "Sizi karanlıktan aydınlığa çıkarmak için kuluna apaçık ayetler indiren odur..." (Halid suresi, 9. ayet)

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi açıklanmıştır?

A) Zekatın bireysel ve toplumsal faydaları B) Zekatın ne oranda verileceği C) Zekat verilirken dikkat edilmesi gereken durumlar D) Zekatın kimlere verileceği

C) "(Bu), bilen bir kavim için ayetleri Arapça okunarak açıklanmış bir kitaptır." (Fussiler suresi, 3. ayet) D) "Kur'an'ı kesinlikle biz indirdik; elbette onu yine biz koruyacağız."

E) Zekatın hangi mallardan verilmesi gerektiği

(Hicr suresi, 9. ayet) E) "Eğer kulumuza indirdiklerimizden herhangi bir şüpheye düşüyorsanız. haydi onun benzeri bir sure getirin..." (Bakara suresi, 23. ayet)

25. C 26. B 27. C 28. E 29. A 30. D 31. A 32. A 33. E 34. B 35. D 36. D 37. B 38. A 39. E 40. D 41. A 42. E 43. E 44. C 45. B 46. A 47. D 1. C

2. A

3. C

4. B

5. E

6. C

7. B

8. D

9. A 10. C 11. E 12. B 13. B 14. D 15. E 16. C 17. B 18. A 19. B 20. C 21. A 22. C 23. E 24. D YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

Cevaplar

8

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ AHLAK ve DEĞERLER Değerler - Haklar, Özgürlükler ve Din

 A. DEĞERLER 1. Değer Nedir ve Nasıl Oluşur?  Değer; bir toplum içinde veya insanlar arasında benimsenmiş ve yaşatılmakta olan her türlü duyuş, düşünüş, davranış, kural ve kıymettir. Söz ve davranışların doğru, yanlış, güzel, çirkin, iyi ve kötü şeklinde tanımlanmasını sağlayan temel etken değerdir. Bu bakımdan günlük konuşmalarda iyi, kötü denildiğinde ahlaki değerler; güzel veya güzel değil denildiğinde sanatsal değerler; helal, haram denildiğinde ise dini değerler kastedilir.

FÖY NO

11

UNUTMAYALIM 1- Değerler kişiye ve toplumsal yaşama yön verir. 2- Değerlerin oluşumunda insanın doğuştan getirdiği özellikler ve yaşadığı çevre etkilidir. 3- Değerlerin temeli öncelikle aile ortamında atılır. 4- Değerler toplumun sahip olduğu alışkanlıklara göre şekillenir.

 Değerler tarihi ve toplumsal süreç içinde oluşur. Örf ve adetlerimiz uzun bir tarihi süreç içinde oluşmuş ve nesilden nesile aktarılarak gelmiştir. Bunun sonucunda ahlak, ticaret ve benzeri konularda değerler meydana gelmiştir. Atalarımızdan kalan cami, medrese, çeşme, türbe, kervansaray gibi mimari yapılar da sanatsal ve kültürel değerlerimizdir.

Hasta ziyaretinde bulunmak bir toplumsal değerdir.

2. Değerlerin Oluşumunda Dinin Etkisi Sultanahmet Camisi/İstanbul  Bayrağımız ve İstiklal Marşı'mız da maddi ve manevi açıdan bizim için çok önemli değerlerdir.  Din duygusu, insanın doğasında var olan sevgi, saygı, inanma, doğruluk ve başkalarına yardım etmek gibi değerleri ön plana çıkarır.

 Değerler kendiliğinden oluşmaz, her zaman bir kaynağa ihtiyaç duyar. Bu bakımdan birey ve toplumlar değerlerin oluşumunda dinin öğütlerine önem vermişlerdir.  Din, toplumun sahip olduğu değerlerden insanlığa faydalı olanları devam ettirerek bunlara yeni değerler katar. İslamiyet temel prensiplerine ters düşmeyen sosyal değerlere uyulup benimsenmesini, bunlara saygı duyulmasını istemiştir.


1

AHLAK ve DEĞERLER / Değerler  İnsanın çevresinde gelişen olaylara uzak durması, kendini toplumdan soyutlaması, mümkün değildir. Bu nedenle yetim ve öksüze yardım etmek, onları gözetip kollamak, küçükleri sevip büyüklere saygılı olmak, misafire ikramda bulunmak, doğal afet, yangın ve kazalarda insanların yardımına koşmak gibi değerlere dönüşen erdemli davranışlarda dinin önemli bir etkisi vardır.

a) Örf ve Adetlerin Dinle İlişkisi  Örf ve adet, insanların düşünce, tutum ve davranışlarının pratikleşmiş halidir. Sosyal hayat, ağırlıklı olarak bu yazısız kurallarla şekillenir. Din ise örf ve adetlerin şekillenmesini ve devamlılığını sağlar.  Örflerin yaptırım gücü âdetlere göre daha fazladır. Bu nedenle örflere uymayan kişi toplumda ayıplanır. Anne ve babaya saygılı davranmak, akrabayı ziyaret etmek, misafire ikramda bulunmak toplumumuzda önem verilen örflerdendir.  Âdet ise toplumda eskiden beri uygulanagelen ve halkın büyük çoğunluğunun benimsediği davranış biçimleridir. Dinî ve millî bayramlar ile kandil gecelerinin kutlanması toplumumuzda âdet hâline gelmiştir.

Örnek 1: Toplumsal ilişkilerde örf ve âdetlerimizin büyük bölümü dinimizden kaynaklanmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnek gösterilemez? A) Erkek çocukların belli bir yaşa geldiğinde törenlerle ve mevlitle sünnet ettirilmesi B) Çocuğa isim konurken sağ kulağına ezan, sol kulağına kâmet okunması C) Bazı bölgelerde töreye göre ailelerin göç ettirilmesi D) Bir topluluğa girildiğinde selam verilmesi E) Peygamberimizin sünnetine uygun olarak eve gelen misafirlere ikramda bulunulması İslam bazı örf, âdet ve töreleri yasaklamıştır. Törenin işletilerek ailelerin göç etmeye zorlanması İslam'a uygun olmayan âdetlerdendir. Cevap: C

 Örf ve adetlerimizde önemli bir yeri olan bayramlaşma, selamlaşma, hasta ziyareti, ad koyma, sünnet olma, nişan, evlenme, cenaze töreni ve mevlit okuma gibi uygulamaların özünde din duygusu vardır.

 Muharrem ayının 10. günü aşure pişirip komşu ve yakınlara dağıtmak, evlenen kızların çeyizine Kur'an-ı Kerim koymak, selamlaşırken "Esselamü aleyküm", "Ve aleyküm selam." İfadelerini kullanmak da dinimizin etkisiyle oluşan örf ve adetlerimizdendir.

“Komşusu açken tok yatan bizden değildir." "Size selam verildiği zaman, ondan daha güzeli ile veya aynı selamla karşılık verin..."

Evlilik din duygusuna dayanır.

 İnanç, ahlak ve değerlere aykırı olan örf ve adetler toplumun huzurunu bozdukları gibi zamanla uygulamadan kalkmıştır. İslam dini insana ve topluma zarar verici örf ve âdetleri kabul etmemiştir. Kan davası, başlık parası gibi tutum ve davranışlar bunlara örnek olarak verilebilir.

"Küçüğümüze merhamet etmeyen, büyüğümüzün hakkını bilmeyen bizden değildir."

Öğğretmen Sorusu

(Hadis-i Şerif)

Müşriklerin İslama karşı çıkmalarının temel nedeni nedir?

Cahiliyye âdetlerine ve geleneklerine İslam'ın getirdiği ilkelerin uymaması.

2


AHLAK ve DEĞERLER / Değerler

b) Ahlaki Değerlerin Dinle İlişkisi  Ahlak, bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kurallardır. Din, güzel ahlak sahibi bir toplum meydana getirmeyi amaçlar.

“...Verdiğimiz sözü yerine getirin. Çünkü verilen söz, sorumluluğu gerektirir. Ölçtüğünüz zaman tastamam ölçün ve doğru terazi ile tartın. Bu hem daha iyidir hem de neticesi bakımından daha güzeldir." (İsrâ suresi, 34-35. ayetler) Yaşlı ve engellilere yardım etmek bir erdemdir.

“Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim." "Müminlerin iman bakımından en mükemmel olanı ahlakı en güzel olanıdır..." (Hadis-i Şerif)

 Dinimiz bireye ve topluma zarar veren, yalan söylemek, hile yapmak, iftira atmak, dedikodu etmek, başkalarını alaya almak ve kötü zanda bulunmak gibi ahlaka aykırı davranışları yasaklar.

“Doğruluktan ayrılmayın. Çünkü doğruluk iyiliğe, iyilik de cennete götürür. Yalan sözden sakının. Çünkü yalan söz kötülüğe, kötülük de cehenneme götürür. (Hadis-i Şerif)

 Ahlaklı insan iyi davranışlar sergileyip kötü davranışlardan uzaklaşır. İslam'ın ahlak ilkeleri arasında Allah'ın bütün yarattıklarına karşı merhametli, insan ilişkilerinde dürüst, güvenilir, samimi, iyi niyetli olmak, fedakâr davranmak ve onları karşılıksız sevmek gibi davranışlar yer alır.

 Allah insana iyilik ve kötülük yapabilme gücü vermiş; ancak insanın kötü tutum ve davranışlardan uzak durmasını istemiştir. Bu konuda bir ayette şöyle buyrulmuştur: "Kötülüklerin açığına da gizlisine de yaklaşmayın."

3. Kişilik Gelişiminde Değerlerin Etkisi  İnsan her türlü değerin etkisine açıktır. İslam dini faydalı ve yapıcı değerleri geliştirmek, kötü davranışların yayılmasını engellemek istemiştir. Allah Nahl suresinde şöyle buyurmuştur: "Şüphesiz Allah adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder; çirkin işleri, kötülüğü ve taşkınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt verir."  Dini, ahlaki, milli ve manevi değerler kişiye iyi ve güzel davranışlar kazandırır. İnsana doğruyu, dürüstlüğü, hoşgörüyü, şefkatli, merhametli ve alçak gönüllü olmayı öğretir.  Değerler yalan söylemek, hırsızlık yapmak, dedikodu etmek, kumar oynamak, içki ve sıgara içmek gibi kötü alışkanlıklardan kaçınılmasını sağlar.

 Dini ve ahlaki değerler insana kişilik kazandırır. Bireyin insani, ahlaki ve milli değerleri öğrenip yaşaması ve onlara kendi hayatında yer vermesi, kişiliğinin oluşmasına katkı sağlar.


3

AHLAK ve DEĞERLER / Değerler

DEĞERLER VE ETKİLERİ Ahlaklı, erdemli yaşama isteğinde bulunmak

Sevgi, saygı, barış, hoşgörü, adalet, merhamet, doğruluk, tevazu gibi hasletleri geliştirir.

Allah'ın varlığına, birliğine inanmak

Allah sevgisi oluşturur.

Allah'ın her şeyin yaratıcısı olduğu gerçeğini bilmek

Kendi dışındaki insan, hayvan ve diğer varlıklara karşı sevgi beslemeye yönlendirir.

Ahiret inancı

Hesap verme duygusunu geliştirir, başkalarına zarar vermemeyi öğretir.

Dini öğütleri dinlemek

Yalan söylememe, cana kıymama, hırsızlık yapmama, zulmetmeme, aldatmama, dedikodu yapmama gibi değerlerin hayatındaki önemini hatırlatır.

4. Toplumu Birleş ren Temel Değerler  Topluma özgü değerler toplum içindeki bireyleri bir arada tutar. Vatan ve millet sevgisi, ülkü ve ideal birliği, bayrak ve milli marş, hürriyet ve bağımsızlık coşkusu, insan hak ve hürriyetlerine saygı ortak değerlerin başında gelir.

a) Vatan ve Ülkü Birliği

 Ülkemizin bir köşesinde sel, yangın, deprem gibi olaylar meydana geldiğinde bütün vatandaşlarımız hemen birbirinin yardımına koşmakta, sıkıntılarını paylaşmaktadır. Herhangi bir vatandaşımız spor ve benzeri alanlarda başarı kazandığında birlikte sevinmektedir.  Tarihimiz, dinimiz, bayrağımız, İstiklal Marşı'mız, dilimiz, örf ve adetlerimiz birdir. Bütün bunlar vatandaşlarımızın vatan ve ülkü birliği ile birbirine bağlı olduğunu göstermektedir.

 Vatan ortak değer ve hatıraların yaşandığı mekandır. Vatan toprağı üzerinde atalarımızı hatırlatan pek çok değer bulunur. Yanından geçtiğimiz bir mezar taşı, tarihi kitabe ve camiler kültür ve medeniyetimizin izlerini taşır.

b) Bayrak ve İs klâl Marşı  Bayrak, bir vatan üzerinde var olmanın, bağımsız ve egemen olarak yaşamanın sembolüdür. Ay yıldızlı bayrağımız rengini şehitlerimizin kanından almıştır.  İstiklâl Marşı bizi millet yapan değerlerimizi dünya görüşümüzü ve sahip olduğumuz inancı ifade etmektedir. Bu marşta, milletimizin şanlı destanı, kahramanlığı ve imanı dile getirilmektedir.

c) Hürriyet ve Bağımsızlık Çanakkale Şehitliği

4


 Başka milletlerin esareti altında hayatını sürdüren toplumların kendi değerlerini, inanç, gelenek ve göreneklerini devam ettirmeleri mümkün olamaz. Bu bakımdan hür ve bağımsız olmak bir millet için önemlidir.

AHLAK ve DEĞERLER / Değerler  Milletimiz tarih boyunca hep özgür ve bağımsız yaşamıştır. Başka milletlerin egemenliği altında yaşamayı kabul etmemiş, bağımsızlık ve özgürlüğü için büyük mücadeleler vermiştir.

 Yüce dinimiz her insanın inancında özgür olduğunu, din konusunda zorlamanın olmadığını bildirir. İnsanlara, birbirlerinin inancına saygı duymalarını, hoşgörülü olmalarını öğütler.

d) İnsan Haklarına Saygı  İnsan hakları tüm insanların hiçbir ayrım gözetmeksizin eşit, özgür ve onurlu yaşama hakkına sahip olmasıdır. Herkes cinsiyet, ırk, renk, din, dil, zenginlik gibi farklar gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.

“...Hak Rabb'inizdendir. Öyleyse dileyen iman etsin dileyen inkâr etsin..." (Bakara suresi, 256. ayet) “Dinde zorlama yoktur..." (Kehf suresi, 29. ayet)  Can ve mal güvenliği  Din, vicdan, düşünce ve ifade özgürlüğü  Adil ve eşit ücret  Sağlık hizmetlerinden yararlanma  Sosyal, siyasi ve ekonomik haklar  Bilim ve sanat özgürlüğü  Tüketici hakları  Evlenme ve aile kurma

e) Milli Seciye Kavramı ve Atatürk  Seciye; huy, karakter, mizaç, öz gibi anlamlara gelir. Milli seciye ise milletimizin karakterini, özelliklerini ifade etmektedir.  Misafirperverlik, hayırseverlik, yiğitlik, vatanseverlik, kahramanlık, çalışkanlık, cömertlik, bağımsızlığına ve özgürlüğe düşkünlük milletimizin başlıca karakteridir.

 Eğitim ve öğrenim hakkı temel insan haklarındandır.

 İslam dini insanların haklarını korumasını ve bireylerin birbirlerinin haklarına saygılı olmalarını emreder. Bunların başında da yaşama hakkı gelir.

“Türk milletinin karakteri yüksektir. Türk milleti çalışkandır, Türk milleti zekidir. Çünkü Türk milleti milli birlik ve beraberlik içerisinde güçlükleri yenmesini bilmiştir..." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

“Kim, bir cana veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmaya karşılık olmaksızın (haksız yere) bir cana kıyarsa bütün insanları öldürmüş gibi olur. Her kim bir canı kurtarırsa bütün insanları kurtarmış gibi olur..." (Mâide suresi, 32. ayet)


5

AHLAK ve DEĞERLER / Haklar, Özgürlükler ve Din

 B. HAKLAR, ÖZGÜRLÜKLER VE DİN

Temiz çevre bir insan hakkıdır.

Süleymaniye Camisi

Adalet mülkün temelidir.

1. Hak ve Özgürlük Kavramları

2. Bazı Haklar, Özgürlükler ve Din

 Kur'an-ı Kerim'de birçok ayette yer alan hak kelimesi "insaf, görev, sorumluluk, hakların korunması veya sahibine ödenmesi gereken maddi - manevi değer pay ve menfaatler" gibi anlamları ifade eder. Ayrıca Allah'a ve insanlara karşı yerine getirilmesi gereken ödevler yurt ve devletten hakların talep edilmesi anlamlarında da kullanılır.

 İnsanlar bazı hak ve özgürlüklere sahip olarak doğarlar. Bunlara temel hak ve özgürlükler denir. Yaşama, sağlık, ibadet, özel yaşamın gizliliği, eğitim, ekonomik haklar, düşünce ve inanç özgürlüğü temel hak ve özgürlüklerin başlıcalarıdır. İslam dini can, akıl, din, mal ve neslin korunmasını emrederek bu hak ve özgürlükleri güvence altına alır.

 Özgürlük, serbestçe kendi kendine hareket etme ve karar verebilmektir. Bir devlet açısından özgürlük ise yabancı bir gücün etkisi altında kalmamak, başka bir yönetime bağlı kalmamaktır.

 Özgürlük aynı zamanda insanın dilediğini seçme hakkına sahip olmasıdır. "Seçme" den sonra "eylem" gelir. İnsanın seçtiği şeyi yapma hakkının olmaması, seçme hakkını anlamsız kılar. Dolayısıyla özgürlükte seçme ve eylem hakkı vazgeçilmez bir unsurdur.  Kişinin mutlu, huzurlu bir şekilde, insanca yaşayabilmesi için özgür olması ve temel haklarının korunması gerekir. Bu görevi ise devlet yerine getirmektedir. Devlet, hukukun üstünlüğü ilkesine dayanarak bütün vatandaşlarına yasalar önünde eşit davranmakta, onları bütün hak ve özgürlüklerini güvence altına almaktadır.

6


Hangi ırka mensup olursa olsun her insan, doğuştan eşit haklara sahiptir.


a) Yaşama ve Sağlık Hakkı  Yaşama, hak ve özgürlüklerin en önemlisidir. Diğer hak ve özgürlükler ancak bu hakka sahip olmakla kullanılabilir. İslam, yaşama hakkı yanında her insana yaşatma sorumluluğu da yükler. Bu sorumluluğun gereği olarak öldürmeyi en büyük günahlardan sayar.

“Ey Allah'ın kulları tedavi olunuz. Zira Allah her hastalık için şifa da yaratmıştır..." "Bir yerde veba çıktığını duyarsanız oraya girmeyiniz, bulunduğunuz yerde veba çıkmışsa oradan ayrılmayınız."

 Yüce Allah (c.c) bir ayette şöyle buyurur: "Kim bir cana kıymayan veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmayan bir kimseyi öldürürse bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir kimsenin yaşamasına sebep olursa bütün insanları yaşatmış gibi olur."  Hz. Muhammed, insanların canına zarar verebilecek her türlü davranıştan kaçınmıştır. Zorunlu olmadıkça savaşmamış, daima barıştan yana olmuştur. Savaş sırasında çocuklara, yaşlılara, kadınlara ve sivil halka zarar verilmemesini istemiştir.

(Hadis-i Şerif)

b) Eği m Hakkı  Eğitim kişide olan yetenekleri ortaya çıkarmak, iyi insan yetiştirmek, günlük ihtiyaçları karşılama becerisi kazandırmak, sözle davranışı birleştirmek ve evrensel ahlakı gerçekleştirmek amacıyla yapılır. İslam'da eğitim doğum öncesinden başlar, çocuğun dünyaya gelmesiyle ev, okul ve çevre üçgeninde devam eder.  İslam'a göre anne babanın çocuklarına karşı en önemli görevi onları eğitmesidir. Hz. Peygamber anne babanın çocuğuna bırakacağı en değerli mirasın güzel ahlak olduğunu söyler. Kur'an'ın ilk emrinin "Oku!" olması, öğrenmenin önemine dikkatimizi çeker.

“Allah'a şirk koşmak, cana kıymak, anne ve baba haklarına riayetsizlik etmek en büyük günahlardır." (Hadis-i Şerif)

 İslam hem beden sağlığını hem de ruh sağlığını önemser. Bu nedenle İslam, kişiye sağlık hakkıyla birlikte sağlığını koruma sorumluluğunu da yüklemiş, sağlığa zarar veren davranışlardan uzak durmasını istemiştir. Bu konuda Allah-û Teala bizleri şöyle uyarır: "Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın." Peygamberimiz de "Hastalık gelmeden sağlığınızın kıymetini bilin." sözüyle sağlık hususundaki sorumluluğumuzu hatırlatır.

Öğğretmen Sorusu

 Dinimiz bedenin, elbiselerin ve çevrenin temiz tutulmasını emreder. Birey ve toplum sağlığına zarar veren kötü alışkanlıkları yasaklar. Hastalanan kimselere tedavi olmalarını öğütler.

 İslam dini eğitim ve öğretimi insanın temel haklarından biri olarak görür. Kur'an'ın pek çok ayetinde Yüce Allah, insanları okumaya, öğrenmeye ve araştırmaya teşvik eder.

“...Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?..." (Zümer suresi, 9. ayet) "...Kulları içinde ancak âlimler Allah'tan (gereğince) korkar..." (Fâtır suresi, 28. ayet) "İlim öğrenmek kadın ve erkek her Müslümana farzdır." (Hadis-i Şerif)

İslam'ın ve Hz. Muhammed'in ilme ve bilgiye önem vermesi hangi temel hak ile ilgilidir?

Eğitim Hakkı


7

AHLAK ve DEĞERLER / Haklar, Özgürlükler ve Din  Hz. Muhammed, Mescid-i Nebi'nin yanına "suffe" adı verilen

Kur'an farklı görüşlerin dinlenmesi ve en doğrusuna uyul-

bir yer yaptırmıştır. Burada kalan yoksul ve kimsesiz Müs-

masını emreder. Bir toplumda düşünce ve ifade özgürlüğü en-

lümanlar, Peygamberimize indirilen Kur'an ayetlerini ezber-

gellenirse yeni ve özgün fikirler ortaya konamaz, hakikatler dile

lemişlerdir. Bunun yanında birçok Müslüman da Peygambe-

getirilemez.

rimizin teşvikleri ve yönlendirmesi sayesinde okuma yazma öğrenmiştir.

d) İnanç Özgürlüğü  Serbestçe inanma, inandığını uygulama, öğrenme, öğretme ve yayma inanç özgürlüğü kapsamındadır.

c) Düşünce ve İfade Özgürlüğü  Düşünce özgürlüğü, başkalarının görüş ve düşüncelerine değer verip dinlemeyi gerekli kılar. Bu nedenle İslam istişare yapmayı teşvik etmiştir.  Sahabeler, Peygamberimizin yanında herhangi bir konuyla ilgili görüş ve düşüncelerini özgürce ortaya koymuşlardır. Bedir Savaşı'nda Peygamberimiz, ordusunu ilk önce Bedir Kuyuları'nda uzak bir yere yerleştirmiştir. Sahabelerden biri, bunun savaş taktiği açısından doğru olmadığını belirtmiştir. Peygamberimiz de onun görüşüne uymuştur.

“...İş hakkında onlara danış..." (Âl-i İmrân suresi, 159. ayet)

 İslam'ın düşünce özgürlüğüne verdiği önem sayesinde Müslüman âlimler Kur'an ayetlerini ve Peygamberimizin hadislerini yorumlamışlardır, bu konularda görüşlerini serbestçe ortaya koymuşlardır. Böylece tefsir, fıkıh, kelam gibi dinî ilimler doğmuştur.  Müslüman bilim adamları; matematik, tıp, astronomi, fizik, kimya, biyoloji gibi bilim dallarında özgür düşünce sayesinde birçok buluş ve çalışma yapmışlardır.

8


Havra

Kilise

Cami Her insan dilediği dini seçmekte ve ibadetini yapmakta özgürdür.  İnanç özgürlüğü, öncelikle kişinin bir dine inanması veya inanmamasıdır. Kur'an'ın "Dinde zorlama yoktur. Artık doğrulukla eğrilik birbirinden ayrılmıştır." ayetinde belirtildiği üzere insan herhangi bir dine inanma ya da inanmama konusunda serbest bırakılmıştır.  İnsan, davranışlarında özgürdür; isterse iyiyi, dilerse kötüyü seçer. Dinimiz insanların inançlarına saygılı olmayı emreder. Herhangi bir dini ve inancı benimseme konusunda başkalarına baskı yapmayı yasaklar.


“...Sana ancak (Allah'ın emirlerini) tebliğ etmek düşer..." (Ra'd suresi, 40. ayet)

 Haberleşme özgürlüğü de kişinin temel haklarından biridir. Yasal bir dayanağı olmadığı sürece hiç kimse, bir başkasının telefon konuşmalarını dinleme, mektuplarını (e-posta) okuma, açma ve açıklama hakkına sahip değildir.

"O hâlde (Resulüm), öğüt ver. Çünkü sen ancak öğüt vericisin. Onların üstünde bir zorba değilsin." (Gaşiye suresi, 40. ayet) "Eğer Rabb'in dileseydi insanları tek bir topluluk yapardı..." (Hûd suresi, 118. ayet)

 İslam özel yaşamın gizliliğini korumaya yönelik olarak bazı tedbirler almıştır. Başkalarının kusurlarını araştırmak, evlerine izinsiz girmek, verilen sırrı açıklamak gibi hususların yasaklanması bu tedbirlerden bazılarıdır.

 Peygamberimiz Medine'ye hicret ettiğinde Yahudileri inançlarında serbest bırakmış, onlara hiçbir baskı yapmamıştır.  Ülkemizde din ve vicdan özgürlüğü cumhuriyet yönetimiyle güvence altına almıştır.

“Herkes vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir. Kimse ibadete, dinî ayin ve törenlere katılmaya, dinî inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; dinî inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz." (Anayasa, 24. madde)

“Ey iman edenler! Kendi evinizden başka evlere, geldiğinizi fark ettirip (izin alıp) ev halkına selam vermedikçe girmeyin. Bu sizin için daha hayırlıdır. Herhâlde (bunu) düşünüp anlarsınız. Orada hiçbir kimse bulamadınızsa, size izin verilinceye kadar oraya girmeyin. Eğer size 'Geri dönün!' denilirse hemen geri dönün. Çünkü bu sizin için daha nazik bir davranıştır. Allah yaptıklarınızı bilir." (Nûr suresi, 27-28. ayetler) "...Müslümanlara eza vermeyin, onları kınamayın, kusurlarını araştırmayın..." (Hadis-i Şerif)

e) İbadet Hakkı  İnanç özgürlüğü ibadet hakkını da beraberinde getirir. İbadet hakkı kişinin inandığı dinin buyruklarını yerine getirebilmeyi, ibadethane açmayı ve bunları isteme haklarını kapsar.  Mısır Müslümanlar tarafından fethedildiği (641) zaman yerli halkına dini hürriyet tanınmış, kiliselerinin korunacağı ve kimsenin kiliselerinden çıkarılmayacağı hususunda güvence verilmiştir.  Hz. Ömer Kudüs'ü, Fatih Sultan Mehmet de İstanbul'u fethettiğinde Hristiyanları inanç ve ibadetlerinde özgür bırakmıştır.

f) Özel Yaşamın Gizliliği Hakkı  Özel yaşam, kişinin sadece kendisine ait olan, başkalarıyla paylaşmak istemediği hayat alanıdır. Başkaları tarafından bilinmesi, görülmesi veya görüntülenmesi istenmeyen bu alan herkese kapalıdır.

g) Ekonomik Haklar  Başlıca ekonomik haklar mülk edinme, çalışma, adil gelir dağılımı gibi haklardır.

 Çalışanların, ekonomik ve sosyal haklarını aramaları en temel haklarındandır. Bu nedenle işçiler sendika kurabilir, işverenle toplu iş sözleşmesi yapabilirler.  Her insanın, çalışarak ve helal yollarla kazandığı parası, malı, mülkü üzerinde özgürce tasarrufta bulunma hakkı vardır. Bu, onun en temel insan haklarındandır.  İslam'a göre hırsızlık, kumar ve rüşvet gibi haksız kazanç yoluyla mülk edinilemez. Ayrıca İslam dini sosyal adalete önem verir ve servetin birkaç elde toplanmasını hoş görmez.


9


“Ey iman edenler! Karşılıklı rızaya dayanan ticaret olması hâli müstesna, mallarınızı batıl (haksız ve haram yollar) ile aranızda (alıp vererek) yemeyin..." (Nisâ suresi, 29. ayet) "İşçiye, ücretini alnının teri kurumadan veriniz." (Hadis-i Şerif)

 Hz. Muhammed, Veda Hutbesi'nde insanların ekonomik hak-

Çalışmak her insanın hakkıdır.

larına da değinmiştir.  Dinimiz, kişinin çalışarak ve emeğiyle elde ettiği kazancı kutsal sayar. Hiç kimsenin, başkasına ait bir mal veya parayı kullanma ve üzerine geçirme hakkı yoktur.

 “Ey insanlar!... bu şehriniz (Mekke) nasıl mukaddes bir şehir ise canlarınız, mallarınız, namuslarınız da öyle mukaddestir, her türlü saldırıdan korunmuştur." (Veda Hutbesi'nden)

Örnek 2: - "Dinde zorlama yoktur. artık doğruluk ile eğrilik birbirinden ayrılmıştır." (Bakara suresi, 256. ayet) - "...Öyleyse dileyen iman etsin, dileyen inkâr etsin..." (Kehf suresi, 29. ayet) - "(Ey Muhammed) Rabb'inin yoluna hikmetle, güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel biçimde mücadele et..." (Nahl suresi, 125. ayet) Yukarıda verilen ayetler hangi temel hak ve özgürlüklerle ilgilidir?

3. Hak ve Özgürlüklerin Kullanımı  Yüce Allah, insanı akıllı, düşünebilen ve irade sahibi, üstün bir varlık olarak yaratmıştır. Onun sağlıklı bir şekilde hayatını sürdürebilmesi için pek çok nimet vermiştir. Böylece Allah, insana büyük bir değer vermiştir.

A) Özel yaşamın gizliliği B) İnanç özgürlüğü C) Yaşama hakkı D) Mülk edinme hakkı E) Kul hakkı Verilen ayetlerde, insanların inanıp inanmamakta serbest bırakıldığı belirtilmektedir. Bu durum inanç özgürlüğü ile ilgilidir. Cevap: B

10


“Biz hakikaten insanoğlu şan ve şeref sahibi kıldık. Onu, (çeşitli nakil vasıtaları ile) karada ve denizde taşıdık; kendilerine güzel güzel rızıklar verdik; yine onları, yarattıklarımızın birçoğundan cidden üstün kıldık" (İsrâ suresi, 70. ayet)

AHLAK ve DEĞERLER / Haklar, Özgürlükler ve Din  Temel hak ve hürriyetler; kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da kapsar. Bu nedenle kişinin özgürlüklerini sorumluluk bilinci içinde başkalarına zarar vermeden kullanması gerekir. Bu nedenle hak ve özgürlükleri yok etme "hürriyeti" diye bir şeyin olması mümkün değildir.

 İslam'a göre insanlar eşit haklara sahip olarak doğarlar. Irk ve cinsiyet bakımından insanlar arasında bir ayrım yoktur.

 Bazı alışkanlıklar vardır ki onun neticesinde insan, hak ve özgürlükleri kullanamaz hale gelir. Alkol, uyuşturucu, kumar ve sigara bunlardan bazılarıdır.

 Dinimiz adalete ve hukukun üstünlüğüne önem verir. Haksızlığa, adaletsizliğe ve zulme karşı çıkar. Yalancı şahitlik yapmak, iftira atmak gibi haksız ve kötü davranışlardan kaçınmalarını ister.

 Sigara, içki ve uyuşturucu insan sağlığını olumsuz etkilemekte, çeşitli hastalıklara yol açmaktadır. Ayrıca insan, içki içtiğinde ya da uyuşturucu kullandığında bilinçli ve sağlıklı bir şekilde düşünememektedir. Söz ve davranışlarıyla çevreye, diğer insanlara zarar verebilmektedir.  Kumar oynayan insan, parasını ve malını kumarda kaybedebilir. Böylece kişi, aile bireylerinin hakkını yemiş, onlara saygısızlık etmiş olur. İçki, uyuşturucu, kumar gibi kötü alışkanlıkları olan kimse, ailesinin maddi ve manevi ihtiyaçlarını karşılamakta güçlük çeker.

“Ey iman edenler! Allah için hakkı ayakta tutan, adaletle şahitlik eden kimseler olun. Bir topluluğa duyduğunuz kin sizi, adil davranmamaya itmesin. Adaletli olun; bu, Allah korkusuna daha çok yakışan (bir davranış) tır. Allah'a isyandan sakının, Allah yaptıklarınızı hakkıyla bilmektedir." (Mâide suresi, 8. ayet)

 Dinimiz, temel hak ve özgürlükleri engelleyen kötü alışkanlıkları yasaklar.

5. Kul Hakkı Yemek Büyük Günah r “Ey iman edenler! Şarap, kumar, dikili taşlar (putlar), fal ve şans okları birer şeytan işi pisliktir; bunlardan uzak durun ki kurtuluşa eresiniz. Şeytan, içki ve kumar yoluyla ancak aranıza düşmanlık ve kin sokmak ister. Artık (bunlardan) vazgeçtiniz değil mi?" (Mâide suresi, 90-91. ayetler) “İçki bütün kötülüklerin anasıdır ve büyük günahların en büyüğüdür." (Hadis-i Şerif)

 Kul hakkı yemek, başkalarının haklarını çiğnemek, söz ve davranışlarla insanlara zarar vermek demektir.  Kul hakkı yemek, toplumda bireylerin haklarının çiğnenmesine yol açar. Kişilerin birbirlerine olan güvenini, sevgi ve saygısını azaltır. İnsanlar arasında kin ve düşmanlıkları artırır. Toplumsal barış ve huzur ortamını bozar.  Allah (c.c), şirk hariç kendisi ile ilgili hakları dilerse bağışlayabileceğini bildirmiştir. Kul hakkına hiçbir şekilde müdahale edilemez. Hz. Peygamber de müdahale etmemiştir. Nitekim Yüce Allah hak sahibi razı olmadıkça veya hakkı ödenmedikçe kul hakkını affetmez. Dolayısıyla kişi o günahtan (kul hakkından) hak sahibi bağışlamadıkça kurtulamaz.

4. Hukukun Üstünlüğü

Öğğretmen Sorusu

 İnsanlar arası ilişkilerde hukuk kurallarının hakim olmasına hukukun üstünlüğü denir. Hukukun üstün tutulduğu toplumlarda zengin, fakir, kadın, erkek, amir, memur, işçi, çiftçi, çalışan, çalışmayan, rengi, dili ve düşüncesi ne olursa olsun herkes kanunlara uymak durumundadır.

Yüce Allah'ın tövbe edildiğinde affetmeyeceği günah hangisidir?

Kul hakkı YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

11


“Kimin üzerinde ... hak varsa ... (kıyamet ve hesaplaşmanın olacağı) gün gelmeden önce daha burada (dünyada) iken helalleşsin. Aksi taktirde o gün salih bir ameli varsa, o zulmü nisbetinde kendinden alınır..." (Hadis-i Şerif)

 İnsanların iffet ve namusuna yapılan sözlü veya fiili saldırılar  İftira  Hırsızlık  Ana - babaya iyi davranmamak  Yetim malını korumamak  Ölçü ve tartıya dikkat etmemek  İnsanlara eziyet etmek birer kul hakkıdır.

 Vergi vermemek ya da eksik vermek kul hakkına saygısızlıktır. Çünkü vergisini ödemeyen insan, devletin hizmetlerinden yararlandığı hâlde borcunu ödemediği için hem vergisini verenlerin hem de diğer insanların haklarına saygısızlık etmektedir. Yani kul hakkı yemektedir.  Askerlik görevini yerine getirmek ve vatan savunmasına katılmak dinimizin bir emridir.

Örnek 3: Her insanın yaşama, sağlık, eğitim, düşünce, inanç, ibadet, özel yaşamın gizliliği, ekonomik haklar gibi temel hak ve özgürlükleri vardır. Bunlara karşı yapılan haksızlıklar kul hakkı kavramına girer. Kul hakkına Yüce Allah müdahale etmez. Bu günahı ortadan kaldırmanın tek yolu .............................. Bu metinde boş bırakılan yer aşağıdakilerden hangisiyle sürdürülmelidir? A) Yaşanılan çevreden uzaklaşmaktır. B) Bir daha yapmamak üzere tövbe etmektir. C) Ma ile yapılan ibadetleri artırmaktır. D) Yapılan haksızlığı gidermek ve mağdur olan kimseden helallik almaktır. E) Vatandaşlık görevlerinin yerine getirilmesidir. Kul hakkına girilen kişi, kul hakkını yiyen kişiyi affetmediği, sürece Yüce Allah da bu günahı affetmez. Kul hakkına girildiğinde tövbe edilmeli ve helallik alınmalıdır. Cevap:C

Örnek 4: Aşağıdakilerden hangisi kul hakkına girilmesine yol açmaz?

“Bir gün ve bir gece sınır boyunda nöbet tutmak, gündüzleri oruçla, geceleri de ibadetle geçirilen bir aydan daha hayırlıdır. (Nisâ suresi, 29. ayet)

A) Arkadaşlarının dedikodusunu yapması B) Kamu malına zarar verilmesi C) Komşuların rahatsız edilmesi D) İbadetlerin geciktirilerek yapılması E) Hileli ve ayıplı mal satılması İbadetler kul ile Allah arasındadır ve ibadetlerin geciktirilerek yapılması kul hakkına girilmesine yol açmaz. Cevap:D

12


AHLAK ve DEĞER

1.

Konu Testi - 1

Değer inançlara, beğeniye, ahlaka ve felsefi sistemlere dayanan, bir toplumda ya da grupta bireylerin benimseyip olumlu tepki gösterdikleri olgu, düşünce, kural ve uygulamalardır.

4.

Bir toplumda güven duygusunun yerleşmesi, insanların göründüğü gibi olmalarına ya da oldukları gibi görünmelerine bağlıdır. Buna göre toplumda güven duygusunun gelişmesi, bireylerin aşağıdaki özelliklerinden hangisine bağlıdır?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi değerler için söylenemez?

A) İbadet

B) Doğruluk

D) Cesaret

A) Nesilden nesile aktarıldıkları

C) Sabırlılık

E) Faydalılık

B) İnsanların yaşadıkları toplumda hazır buldukları C) Zamana göre sık sık değiştikleri D) Uzun bir zaman sürecinde oluştukları E) Toplumun hemen hemen tamamı tarafından benimsendikleri

2.

Günümüz demokratik devletlerinde birey-devlet ilişkisi akılcı esaslara dayandırılmıştır. Artık birey devleti yıkılacak bir kurum olarak görmemekte, devlet de halkın beklentilerini dikkate almaktadır. Birey-devlet ilişkisinde karşılıklı hak ve sorumluluklar anayasada belirlenmiştir.

5.

İnsanın doğuştan getirdiği vazgeçilemez ve devredilemez olan haklarına temel haklar adı verilir. Bu tanıma göre aşağıdakilerden hangisi temel haklardan biri değildir? A) Yaşam hakkı

Aşağıdakilerden hangisi bireyin doğrudan devlete karşı yerine getirmesi gereken görev ve sorumluluklardan biridir?

B) Eşit olma

A) Çalışmak

B) Tedavi olmak

E) Sağlık hakkı

C) Eğitim görmek

D) İbadet etmek

C) Seçme ve seçilme hakkı D) İbadet hakkı

E) Vergi vermek

3.

Bir toplumda yaşayan bireyler; • • •

Demokratik yönetimin gereği olan eşitlik ve özgürlük gibi değerleri benimsiyor. Haklarının ve sorumluluklarının bilinci içinde, yasalara titizlikle uyuyor ve her türlü ayrımcılığa karşı çıkıyor. İnsanlara karşı saygılı ve hoşgörülü davranıyor.

6.

İnsanoğlu adaleti, bir elinde terazi, diğerinde kılıç bulunan ve gözleri bağlı olan bir kadınla sembolize etmiştir. Aşağıdakilerden hangisi adalet kavramının bu biçimde sembolize edilmesinin nedenlerinden biri değildir? A) Hakların insanlara eşit dağıtılması B) Suç işleyenlerin cezalandırılması

Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur?

C) İnsanlara ırk, cinsiyet vb. ayrım gözetmeden davranılması

A) Vatandaşlık bilincine sahip olmanın

D) Aynı düşünceye sahip bireylerin korunması

B) Ekonomik gelişmişliğin

E) Kanunlar önünde kimseye ayrıcalık tanınmaması

C) Nüfusun dengeli dağılmasının D) Bilimsel ve teknolojik ilerlemenin E) Ahlaki gelişimi tamamlamanın YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

13

AHLAK ve DEĞER

7.

Konu Testi - 1

"Gerçeğin çok yönlü olduğu, bu nedenle düşünce ayrılıklarının normal görülmesi ve bizden farklı düşünenlere saygı gösterilmesi bilinci" bireylerde aşağıdaki özelliklerden öncelikle hangisinin geliştirilmesiyle kazandırılabilir?

10.

I. Bayrak ve İstiklal Marşımız bağımsızlığımızı simgeleyen, önemli manevi değerlerimizdendir. II. Toplumsal değerlerin sadece maddi yönü vardır. III. Örf ve adetlerin oluşmasında ve yaygınlaşmasında dinin önemli etkisi vardır.

A) Eleştirel düşünme ve hoşgörü

Burada toplumsal değerlerle ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi doğru değildir?

B) Ahlak ilkelerine bağlı kalma C) Doğruluk ve güvenilirlik

A) Yalnız I

D) Kararlılık ve sabır E) Düşünceleri açıkça ifade edebilme

8.

B) Yalnız II

D) I ve II

Yüce Allah Maide suresinde "Kim bir cana kıymamış ya da yeryüzünde bozgunculuk yapmamış olan kimseyi öldürürse bütün insanları öldürmüş gibi olur. Her kim bir canı kurtarırsa bütün insanları kurtarmış gibi olur." buyurmaktadır.

11.

C) Yalnız III

E) II ve III

Genel anlamda örf ve adet, insanların düşünce, tutum ve davranışlarının pratikleşmiş hâlidir. Alışkanlık hâline gelen örf ve adetleri İslam dini kendi temel dokusuna aykırı olmayanları reddetmemiştir.

Bu ayet ile ilgili aşağıdakilerden hangisine önem verildiği vurgulanmaktadır?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi örf ve adetlerimizden biri değildir?

A) Özel hayatın gizliliği hakkı

A) Selamlaşma

B) Bayramlaşma

C) Hasta ziyareti

D) Oruç tutma

B) Yaşama hakkı C) Din ve vicdan özgürlüğü

E) Ad koyma

D) Kişilerin onurlarının korunması hakkı E) Kanunlar önünde eşitlik hakkı

9.

İnsanın hiç kimseyle paylaşamayacağı, sadece kendisini ilgilendiren anılar, bilgiler, olaylar onun özel hayatını oluşturur. Hiç kimse bir başkasının özel hayatını araştırma, onun sırlarını açığa vurma hakkına sahip değildir.

12. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nde yer alan temel hak ve özgürlüklerle ilgili maddeler genellikle "tüm insanlar, herkes, hiç kimse" gibi ifadelerle başlamaktadır. Bu durum insan hakları kavramının hangi özelliğini vurgulamaktadır?

Buna göre aşağıdakilerden hangisi "özel hayatın gizliliği" kapsamında değerlendirilemez?

A) Dini temele dayandığını

A) Kişinin aile hayatı

B) Toplumsal değerlere dayandığını

B) Kişinin elektronik postaları

C) Yasalarla güvence altına alındığını

C) Kişinin mesleği

D) Doğuştan kazanıldığını

D) Kişinin telefon görüşmeleri

E) Evrensel nitelik taşıdığını

E) Kişinin çantası ve özel eşyaları 1. C

2. E

3. A

4. B

5. C

6. D

7. A

8. B

9. C

10. B

11. D

12. E


Cevaplar

14

AHLAK ve DEĞER

1.

Esnafın kullandığı ölçü ve tartı aletleri, işçinin emeği, bilim insanının düşünceleri, politikacıların sözleri ve uygulamaları doğru olmadıkça toplumda özlenen ilerlemenin ve kalkınmanın gerçekleşmesi olanaksızdır.

Konu Testi - 2

4.

"Ve de ki: Hak Rabbinizdendir. Öyleyse dileyen iman etsin, dileyen inkâr etsin." (Kehf suresi, 29. ayet) Bu ayet ile aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır? A) Eğitim hakkı


B) Komşuluk hakkı C) Özel hayatın gizliliği D) İnanç özgürlüğü

A) Toplumda dürüstlük olmadıkça toplumsal gelişme olamaz.

E) Hukukun üstünlüğü

B) Ahlaki değerler gücünü dinden almalıdır. C) Özgürlüklerin yaşandığı toplumlarda ilerleme gözlenir. D) İnsanlar birbirlerinin görüşlerine saygıyla bakmalı ve hoşgörüyle davranmalıdırlar. E) Ahlaki değerler uzun yılların sonucunda oluşur.

2.

Doğruluk, insanın sözü ve özünün bir olmasıdır. Bu, ticaret ve iş yaşamında da önemlidir. Doğruluk kalpte, sözde ve davranışlarda oluşur. Doğruluktan sapanlar toplumdaki güveni de sarsarlar. Doğru sözlü bireyler güvenilir, saygın ve onurlu kimselerdir.

5.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında; •

Yaşamak her insanın en doğal hakkıdır.

•

Hiç kimse zorla çalıştırılamaz.

•

Herkes kanunlar önünde eşittir.

hükümleri yer almaktadır.


Burada verilen anayasanın üç maddesi aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir?

A) Toplumsal yaşam insanların işbölümü yapmasıyla sürdürülebilir.

A) Din ve vicdan hürriyetiyle

B) Ahlaki değerler zaman içinde değişir.

B) Özel yaşamın gizliliğiyle

C) Toplumdaki ahlak kurallarının bilinmesinin yanı sıra uygulanması da gerekir.

D) Ekonomik özgürlüklerle

C) İnsan hak ve özgürlükleriyle E) İletişim ve seyahat özgürlüğüyle

D) Ahlaki değerler toplumdan topluma farklılık gösterir. E) Değerlerin oluşumunda din önemli bir faktördür.

3.

Sağlam ve sağlıklı bir toplumu oluşturan temel değerler vardır. Bu değerler o toplum için önemlidir. Çünkü bu temel değerler toplumda bireyleri birbirine bağlar ve toplumun varlığının devamını sağlar. Türk toplumu da çok eskiden beri bazı temel değerlere sahip olarak yaşamış ve varlığını bu şekilde devam ettirmiştir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi toplumu birleştiren temel değerler arasında yer almaz?

6.

•

Örf (gelenek); bir toplumda eskiden beri uygulanagelen, dolayısıyla kuşaktan kuşağa iletilen kültürel değer, alışkanlık ve davranışlardır.

•

Adet (görenek) bir şeyi eskiden beri görüldüğü gibi yapma alışkanlığıdır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi örf ve adetlerin özelliklerinden biri değildir? A) Ortaklaşa alışılmış davranış biçimleridir.

A) Bayrak ve İstiklal Marşı

B) Milli olup bazılarının kökeninde din vardır.

B) Aynı mezhebe bağlı olma

C) Yazılı olmayan kurallardır.

C) Hürriyet ve bağımsızlık

D) Alışkanlıklara dayalıdır.

D) İnsan haklarına saygı

E) Uymayanlara maddi ve bedeni yaptırımlar uygulanır.

E) Vatan ve ülkü birliği YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15

AHLAK ve DEĞER

7.

Konu Testi - 2

İslam dini komşuluk ilişkilerine büyük önem verir. Komşularla iyi geçinmeyi ve her türlü dayanışma içinde bulunmayı öğütler. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Allah'a ibadet edin. Yakın ve uzak komşuya iyi davranın."

10. Hz. Muhammed peygamber olmadan önce ticaret yapmış, işine hiçbir zaman hile karıştırmamış, kazancını helal yollardan elde etmiştir. İşini daima dürüst bir şekilde yapmış, başkalarına haksızlık etmekten özenle kaçınmıştır. O, bir hadisinde "İşçinin ücretini alnının teri kurumadan veriniz." buyurmuştur.

Aşağıdakilerden hangisi komşuluk ilişkilerini olumsuz yönde etkiler?

Hz. Peygamber bu söz ve davranışlarıyla aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir?

A) Sevgi ve saygı B) Gıybet ve iftira D) Doğruluk ve adalet

A) Özgürlüğün başkasının özgürlüğünün başladığı yerde bittiğini

E) Cömertlik ve yardımseverlik

B) Hukukun üstünlüğünün önemini

C) Merhamet ve hoşgörü

C) Ekonomik hakların kutsallığını D) Yaşama hakkının önemini E) Özel hayatın gizliliğini Bir ülkede; •

cami ve kiliselerde özgürce ibadet yapıldığı,

•

yetim ve yoksullara para yardımı yapıldığı,

•

kanunlar önünde herkesin eşit olduğu,

•

seçimlerde oy verme oranının yüksek olduğu

11.

görülmektedir. Buna göre, bu ülkeyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Sosyal devlet anlayışının bulunduğu

Her millet, sınırları uluslararası antlaşmalarla belirlenmiş bağımsız bir toprak parçası üzerinde yaşar. Bu toprak parçasına vatan denir. Aynı toprak üzerinde uzun süre yaşamak, aynı doğal çevre koşullarını paylaşmak, sıkıntı ve sevinçlerde ortak olmak insanları birbirine yaklaştırır.

C) Dinsel hoşgörünün egemen olduğu

Buna göre, aşağıdaki kavramlardan hangisi "vatan değeri" için gerekli değildir?

D) Toplumsal kurallara kayıtsızlığın arttığı

A) Bağımsızlık

B) Bireylerin siyasal kararlara katıldığı

E) Hukuk devleti olduğu

D) Ülkü birliği

C) Egemenlik E) Zenginlik

Gel, gel, gel, ne olursan ol, yine gel! İster kâfir, ister putperest, ister mecusî ol, gel!

12. Bayrağımız bizler için çok önemli bir değerdir. Bir kumaştan

Bizim dergâhımız ümitsizlik dergâhı değildir.

yapılması bayrağımızın maddi yönünü ifade eder. Bağımsızlık ve özgürlüğümüzün simgesi olması ise onun manevi yönünü oluşturur. Aynı şekilde Topkapı Sarayı'nın maddi yönü sarayın ekonomik değeridir. Manevi yönü ise milli kültürümüzün ve tarihimizin önemli bir parçası olmasıdır.

Yüz bin kere tövbeni bozmuş olsan da yine gel. Mevlana bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir? A) Birlikte yaşamanın önemini

Bu parçada değerlerin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

B) Ayrım yapmadan herkese sevgi ve hoşgörüyle yaklaşılması gerektiğini

A) Somut ve soyut yönlerinin olması

C) Zorunlu olmadıkça savaşın bir insanlık suçu olduğunu

B) Toplumdan topluma değişmesi

D) Toplumda herkesin birtakım hakları ve birtakım sorumluluklarının bulunduğunu

C) Dinden beslenmesi D) Uzun bir zaman sürecinde oluşması

E) Her milletin farklı değerlerinin olduğunu

3. B

4. D

5. C

6. E

7. B

8. D

9. B

10. C

11. E

12. A


2. C

16

E) Bireyin kişilik gelişimini etkilemesi 1. A

9.

B) Millet

Cevaplar

8.

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ

FÖY NO

12

AHLAK ve DEĞERLER Aile ve Din - İslam ve Barış

 C. AİLE VE DİN 1. Aile Toplumun Temelidir  Aile, evlilik ve kan bağına dayanan; anne, baba, çocuklardan oluşan en küçük sosyal gruptur. Ailenin temel amacı sağlıklı nesiller yetiştirerek insan soyunun devamına katkıda bulunmak ve topluma faydalı bireyler kazandırmaktır.

“Kaynaşmanız için size kendi (cinsini)nizden eşler yaratıp aranızda sevgi ve merhamet oluşturması da onun (varlığının) delillerindendir..." (Rûm suresi, 21. ayet)  Sevgi, saygı, gelenek ve görenek gibi değerler öncelikle ailede kazanılır. Aile; inançların, ahlaki davranışların, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma gibi değerlerin öğrenildiği yerdir.

Evlilik kurumu her toplumda görülür.  Toplumu oluşturan esas kurum ailedir. Dolayısıyla aile aynı zamanda toplumun temelidir. Aileler ne kadar sağlam, güçlü olursa toplum da aynı niteliklere sahip olur. Örf ve âdetlerine bağlı, millî ve manevi değerlerine, dinî ve ahlaki ilkelere saygılı ailelerden oluşan toplumlar hem güçlü olur hem de geleceğe güvenle bakar.  Ailenin varlığını devam ettirebilmesi için eşler birbirine, saygı göstermeli, hoşgörülü davranmalıdır. Çocukların eğitimine, iyi yetiştirilmesine önem verilmelidir.

 Bir aile içinde yaşamak, sevmek, sevilmek, dayanışma içinde olmak insan için bir ihtiyaçtır. İnsan, tabiatı gereği aile yuvası kurmaya eğilimlidir.

 Toplum, ailelerden oluştuğuna göre toplumsal huzur da ailelerin huzur ve mutluluğuna bağlıdır. Ailede huzur ve mutluluğun egemen olması için bireylerin birbirlerinin görüş, düşünce, zevk ve hayat biçimlerine saygı duyması gerekir.  Hak ve sorumluluk bilincinin aile içinde gelişmesi, bu bilincin toplumda da yerleşmesini sağlar. Aileye önem veren dinimiz, bütün aile bireylerinin birbirlerine karşı olan hak ve sorumluluklarını yerine getirmelerini öğütlemiştir.


1

AHLAK ve DEĞERLER / Aile ve Dİn

Kendisidir.

 Genel olarak bütün dinlerin evliliğe önem verdikleri ve aileyi korudukları görülür. Örneğin Yahudilikte evlenme dini bir hükümdür ve nikâh sinagogda kıyılır. Hristiyanlıkta evlilik, Hz. İsa (a.s) ve kilise birliğinin sembolü olarak görülmektedir.

Temelidir.

Aile, Toplumun

Kalbidir.

Aynasıdır.  Hinduizmde evlilik başlıca görevlerden birisidir. Evlilik yaşına gelen gençlerin dini kurallara uygun olarak evlenmesi öğütlenir.  Çin'de yaygın dinlerden olan Konfüçyanizmde insanın evlenmeden ölmesi günah sayılır.

Örnek 1: "Kaynaşmamız için size kendi (cinsi)nizden eşler yaratıp aranızda sevgi ve merhamet peyda etmesi de O'nun (varlığının) delillerindendir. Doğrusu bunda, iyi düşünen bir kavim için ibretler vardır." (Rûm suresi, 21. ayet) Verilen ayette aşağıdakilerden hangisinin önemi belirtilmiştir? A) Akrabalığın D) Dostluğun

B) Komşuluğun

C) Ailenin

 Kur'an'da ve sünnette evlilik çağına gelen kişilerin evlenmesi teşvik edilirken diğer yandan evlilik dışı ilişkiler, "Zinaya yaklaşmayın. Çünkü o, bir hayasızlıktır ve çok kötü bir yoldur." ayetiyle yasaklanmıştır.

Örnek 2: - "Nikah benim sünnetimdir. Her kim sünnetimden yüz çevirirse benden değildir." (Hadis-i Şerif)

E) Paylaşmanın

Verilen ayette, eşler arasında sevgi ve merhamet peyda etmesinin Yüce Allah'ın varlığının delillerinden olduğu belirtilmiştir. Bu ayette ailenin önemi vurgulanmıştır. Cevap: C

2. Dinler Evliliğe Önem Verir  Evlilik, erkek ve kadının, hayatlarını paylaşmak üzere yaptıkları bir sözleşmedir. Bu sözleşmeye nikah denilir. Nikah bir kadınla bir erkeği birbirine bağlar ve doğacak çocuklara hukuki statü sağlar.  Evlilik, Hz. Adem (a.s) ile Hz. Havva (a.s)'dan başlayarak günümüze kadar ailenin kurulmasında tek meşrû yoldur.  Evlilik yoluyla insanlar arasında kaynaşma, yakınlaşma olur. Yeni akrabalık ilişkileri oluşur, sosyal çevre genişler. İnsanların sevinçlerini, sıkıntılarını paylaşacağı kişi sayısı artar.

Öğğretmen Sorusu

 Japonların milli dini olan Şintoizmde evlilik kutsal kabul edilir. Evlilik törenleri mabetlerin bitişiğindeki nikah salonlarında din adamları tarafından düzenlenir.

- "...Semereli olun, çoğalın ve yeryüzünü doldurun." (Ahd-i Atik-Tekvin, 1/28) - Hristiyanlıktaki katolik mezhebinde evli çiftlerin ayrıması hem yasak hem de günahtır. - Konfüçyanizmde insanın evlenmeden ölmesi günah sayılır. Burada verilen bilgilere dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Bazı dinler çok eşle evliliğe izin vermektedir. B) Evlilik türleri toplumdan topluma değişir. C) Aile toplumsal değerlerin öğrenildiği bir kurumdur. D) Evlilik bireylerin sosyalleşmesine katkı sağlar. E) Dinler evliliğe önem verir. Hem Yahudilikte hem de İslamiyette zina yasaklanmış ve Konfüçyanizmde insanlar evliliğe teşvik edilmiştir. Cevap: E

Aile ve evliliğin en temel işlevi nedir?

Neslin devamını sağlamak

2



“Onlar ki: Ey Rabb'imiz, derler; bize zevcelerimizden ve nesillerimizden gözlerimizin aydınlığı olarak (salih evlatlar) ihsan et. Bizi takva sahiplerine rehber kıl." (Furkan suresi, 74. ayet)

“...Eğer karı kocanın aralarının açılmasından korkarsanız, erkeğin ailesinden bir hakem ve kadının ailesinden bir hakem gönderin. İki taraf (arayı) düzeltmek isterlerse Allah da onları uzlaştırır. Şüphesiz Allah her şeyi bilen, her şeyden haberdar olandır." (Nisâ suresi, 37. ayet)

“Allah size kendi nefislerinizden eşler yarattı, eşlerinizden de sizin için oğullar ve torunlar yarattı..." (Nahl suresi, 72. ayet)

“Evlenin, yuva kurun..." (Hadis-i Şerif)

“Nikâh benim sünnetimdir. Her kim sünnetimden yüz çevirirse benden değildir.

Örnek 3: İslam'da ailenin kurulmasında nikah şarttır. İslam, aile içerisinde çıkan sorunların öncelikle aile içinde çözülmesini ister. İslam'da geçimsizlik durumunda ise boşanma en son çare olarak sunulmuştur.

(Hadis-i Şerif)

Aşağıdaki ayet ve hadislerden hangisi "ailenin korunması"na yönelik değildir?

3. Kur'an'dan ve Hz. Peygamber'den Aile İle İlgili Öğütler

A) "Zinaya yaklaşmayın. Zira o, bir hayasızlıktır ve çok kötü bir yoldur."

a) Ailenin Kurulması ve Korunması İle İlgili Öğütler

B) Günahtan arınmış olarak Allah'a kavuşmayı murat eden kimse evlenmelidir.

 Dinimizde ailenin kurulmasında nikah şart koşulmuştur. Peygamberimiz bu konuda şöyle buyurmuştur: "İçinizden gücü yeten evlensin. Çünkü iffeti ve namusu korumanın en etkili yolu evliliktir." Bir ayette bu durum şöyle ifade edilmiştir: "Evlenme imkanını bulamayanlar ise Allah, lütfu ile kendilerini varlıklı kılıncaya kadar iffetlerini korusunlar."  Nisa suresinin 19. ayetinde "Eşlerinizle hoşça geçinin." buyrulmuştur. Peygamberimiz de bir hadisinde "İnsanların en iyisi eşlerine karşı iyi davrananlardır." buyurmuştur.  Aile içerisinde çıkabilecek sorunların öncelikle aile içinde çözülmesi gerekir. Bütün çaba ve gayretlere rağmen eşlerin aile hayatını sürdürmeleri mümkün değilse kendilerine boşanma imkanı verilmiştir. Nitekim "Allah katında en sevimsiz helal, boşanmadır." hadisi boşanmanın son çare olduğunu bildirmektedir.


(İsrâ suresi, 32. ayet) C) "Eğer karı kocanın birbirinden ayrılacaklarında endişe ederseniz, o vakit kendilerine erkeğin ailesinden bir hakem kadının ailesinden bir hakem gönderin..." (Nisa suresi, 35. ayet) D) "Allah katında en sevimsiz helal boşanmadı." (Hadis-i Şerif) E) "De ki: Maldan harcadığınız şey, ebeveyn, yakınlar, yetimler, fakirler ve yolcular için olmalıdır..." (Bakara suresi, 215. ayet)

E seçeneğindeki ayet yardımın kimlerce yapılması gerektiğiyle ilgilidir. Cevap: E


3


b) Aile İçi İle şim İle İlgili Öğütler  Ailenin korunmasında, varlığını sağlıklı bir şekilde devam ettirmesinde sağlıklı iletişimin önemli bir rolü vardır. Bu nedenle başta anne ve baba olmak üzere bütün aile fertlerini birbirleriyle ilişkilerinde, konuşmalarında özenli olmalıdır.  İslam dini Müslümanlardan aile içi iletişime önem vermelerini ister. Eşlere birbirleriyle iyi geçinmelerini öğütler.

"Onları esirgeyerek alçak gönüllülükle üzerine kanat ger ve de ki: 'Rabb'im! Küçüklüğümde onlar beni nasıl yetiştirmişlerse şimdi de sen onlara (öyle) rahmet et!" (İsrâ suresi, 24. ayet) "Rabb'in, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırsa kendilerine 'öf' bile deme, onları azarlama. İkisine de güzel söz söyle" (İsrâ suresi, 23. ayet)

“Ey iman edenler! ... Onlarla (kadınlara) iyi geçinin." "Müminlerin iman bakımından en üstünü, ahlakı en güzel olandır. Sizin en hayırlılarınız da kadınlarına karşı hayırlı olanlarınızdır." (Hadis-i Şerif)

"Biz insana ona babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir. Çünkü anası onu nice sıkıntılara katlanarak taşımıştır... (İşte bunun için) önce bana sonra da ana ve babana şükret..." (Lokman suresi, 14. ayet) "Günahların en büyükleri; Allah'a ortak koşmak, anne babaya saygısızlık ve yalancı şahitlik yapmaktır." (Hadis-i Şerif)

"Bir kimse karısına kin beslemesin. Onun bir huyunu beğenmezse başka bir huyunu beğenir." (Hadis-i Şerif) "... Ailenin yanına girdiğinde selam ver ki ev halkına ve sana bereket olsun." (Hadis-i Şerif)

 Kur'an-ı Kerim'de ve hadislerde genellikle Allah'a kulluk görevinden sonra anne babaya saygılı olma ve iyi davranma öğütlenmiştir. Ayrıca onlara şefkat ve merhametle yaklaşmamız ve onlar için dua etmemiz emredilmiştir.

Aile bireyleri birbirine karşı hoşgörülü olmalıdır.

 Aile içinde küçükler büyüklerine saygılı davranmalı, büyükler de küçüklere sevgi ve şefkatle yaklaşmalıdır.

4



“Küçüklerine merhamet etmeyen, büyüklerine saygı göstermeyen bizden değildir." (Hadis-i Şerif)

“Ailene namazı emret; kendin de ona sabırla devam et..." (Tâ-Hâ suresi, 132. ayet)  Anne babanın çocuğuna karşı en önemli görevlerinden biri onun iyi, doğru, faydalı bir şekilde yetiştirilmesidir.

 Anne baba, çocuklarını iyi bir şekilde terbiye etmeli, hem çocukların topluma kazandırılması hem de İslam'a uygun yaşam tarzının benimsetilmesi görevini yerine getirmelidir.

“Çocuklarınıza hoşça davranın ve onları güzel terbiye edin." (Hadis-i Şerif)

“Hiçbir baba, çocuğuna güzel terbiyeden daha değerli bir miras bırakmış olamaz." (Hadis-i Şerif) “Nafakası üzerine vacip olanları ihmal etmesi, bir kimseye günah olarak yeter." (Hadis-i Şerif)

“Kimin küçük çocuğu varsa onun gibi çocuklaşsın." (Hadis-i Şerif) “Allah rızasını gözeterek ailenin ihtiyacına harcadığın nafakadan, hatta yemek yerken eşine sunduğun lokmadan bile mükâfat göreceksin." (Hadis-i Şerif)

c) Aile İçi Görev ve Sorumluluklarla İlgili Öğütler  Aile bireylerin birbirlerine karşı yerine getirmek zorunda oldukları görev ve sorumlulukları da vardır. Ailenin huzur ve mutluluk içinde devam edebilmesi için bu görev ve sorumlulukların yerine getirilmesi gerekir.

 Ailede öncelikle eşler birbirlerine iyi davranmalı, birbirlerinin haklarını gözetmelidir. Kur'an-ı Kerim'de "Erkeklerin kadınlar üzerindeki hakları gibi kadınların da erkekler üzerinde hakkı vardır." buyrulmaktadır. Peygamberimiz de bir hadisinde "İnsanların en iyisi eşlerine karşı iyi davrananlardır." buyurmuştur.

 Anne babanın çocuklarına karşı da birtakım görevleri vardır. Anne ve babalar; ahlaki, insani ve dini değerlerle çocuklarını donatmalı, toplum hayatına hazırlamalı ve onların geleceğe güvenle bakmalarını sağlamalıdırlar.

 Hz. Peygamber aile içi görev ve sorumluluklar konusunda son derece duyarlı davranmış, uygulamalarıyla ve hayat tarzıyla Müslümanlar için en güzel örnek olmuştur.

“Hepiniz çoban ve muhafızsınız, maiyetinizde bulunanların haklarından mesulsünüz. İş başındakiler de muhafızdır, memurlarından mesuldür. Erkek, aile efradının çobanıdır ve onlardan mesuldür. Kadın da evinde bir muhafızdır; o da ondan mesuldür." (Hadis-i Şerif)

 Çocukların da anne babalarına karşı görevleri vardır. İslam, anne babaya saygılı olmayı ve iyi davranmayı öğütlemiştir.


5


“Biz insana anne babasına iyi davranmayı öğütledik..." (Ahkâf suresi, 15. ayet)

“Ey insanlar!... akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının. Şüphesiz Allah sizin üzerinizde gözetleyicidir." (Nisâ suresi, 1. ayet) “Muhakkak ki Allah, adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder. Çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız siye dize öğüt veriyor." (Nahl suresi, 90. ayet)

Örnek 4: I. "Komşusu aç iken tok yatan bizden değildir." (Hadis-i Şerif) II. "Sizin en hayırlınız, ailesine karşı en hayırlı olanınızdır. Ben de aileme karşı hayırlı olanım." (Hadis-i Şerif)

“Hısım ve akraba ile alakayı kesenler cennete giremez." (Hadis-i Şerif)

III. "Kaynaşmanız için size kendi cinsinizden eşler yaratıp aranızda sevgi ve merhamet peyda etmesi de onun varlığının delillerindendir..." (Rûm suresi, 21. ayet) IV. "Kim Resule itaat ederse Allah'a itaat etmiş olur..." (Nisâ suresi, 80. ayet) Yukarıda verilen ayet ve hadislerden hangileri aile ve evlilik ile ilgilidir? A) I ve II D) II ve III

B) I ve III

C) I ve IV E) II ve IV

 Kur'an'da hısım ve akrabaya yardım etmek dinin temel şartlarıyla birlikte zikredilmiştir. Allah (c.c) Bakara suresinde şöyle buyurmuştur: "İyilik, o kimsenin yaptığıdır ki Allah'a, ahiret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanır. (Allah'ın rızasını gözeterek) yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara, dilenenlere ve kölelere sevdiği maldan harcar, namaz kılar, zekat verir."

I. seçenek komşuluk, IV. seçenek Hz. Peygambere itaat edilmesiyle ilgilidir. II. ve III. seçeneklerde ise aile ve evliliğin önemi belirtilmiştir. Cevap: D

 Hz. Peygamber de akrabayı gözetip kollamanın önemini şu şekilde dile getirmiştir: "Allah'a ve ahiret gününe inanan kişi misafirine ikram etsin. Allah'a ve ahiret gününe inanan kişi akrabasını görüp gözetsin."

d) Hısım, akraba ve Komşularla İlgili Öğütler  İslam dininde akrabalık ve komşuluk ilişkilerine önem verilir. Her Müslümanın yakınlarını, akrabalarını koruyup gözetmesi, komşularına yardımcı olması, onlarla iyi geçinmesi istenir.

6


 Toplumsal yaşamda komşuluk ilişkileri de önemlidir. Komşuluk ilişkilerini iyi tutmak hem İslam'ın bir emridir hem de birlik ve beraberliği pekiştirir.

AHLAK ve DEĞERLER / İslam ve Barış

“Allah'a ibadet edin ... yakın ve uzak komşuya iyi davranın...." (Nisâ suresi, 36. ayet) "Komşusu açken tok yatan bizden değildir." (Hadis-i Şerif)

“Allah'a ahiret gününe iman eden kimse komşusunu rahatsız etmesin..." (Hadis-i Şerif) “Kömşusu şerrinden emin olmayan kimse cennete giremez." (Hadis-i Şerif)

“Allah katında dostların hayırlısı arkadaşlarına hayırlı olan, komşuların hayırlısı da komşılarına hayrı dokunandır." (Hadis-i Şerif)

 D. İSLAM VE BARIŞ 1. Barış İçinde Yaşamak Bir İh yaç r  İnsan, birçok ihtiyacını karşılamak için sürekli bir arayış içerisinde olur. Bu arayışlar neticesinde insanların, sahip olduklarıyla yetinmeyerek başkalarının imkanlarına göz dikmesi çatışmalara ve savaşlara yol açar. Savaşlar, büyük oranda yaralanmalara, mal ve can kayıplarına neden olur. Yaralanan, yakınlarını ve barınaklarını kaybeden insanlar büyük acı duyar, gelecekle ilgili korku ve kaygı taşırlar.  Toplumların var olabilmesi için düzen, düzenin olabilmesi için de belli kurallar gereklidir. Bireyler bu kuralları bozarsa kargaşa ve huzursuzluk olur. İnsanların huzur içinde, insanca yaşaması ancak kargaşadan uzak toplumsal barışla mümkündür. Toplumsal barış ise insanların birbirlerinin düşüncelerine, inançlarına, kültürel farklılıklarına saygılı olmalarıyla sağlanabilir.  İnsanların zevkleri, alışkanlıkları, düşünceleri, inançları, kültürel değerleri, örf ve âdetleri farklı olabilir. Kişiler hangi düşünceye, hangi dine vaya inanca mensup olursa olsun farklılıklar bir zenginlik olarak kabul edilmelidir.

“Ey insanlar! Doğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık. Ve birbirinizle tanışmanız için sizi kavimlere ve kabilelere ayırdık..." (Hucurât suresi, 13. ayet)

Örnek 5: - "...Allah'tan ve akrabalık haklarına riayetsizlikten de sakının..." (Nisâ suresi, 1. ayet) - "Yakınları ile ilgisini kesen kimse cennete giremez." (Hadis-i Şerif) Bu ayet ve hadisle aşağıdakilerden hangisi öğütlenmektedir?

 Kimse düşüncesi, inancı veya yaşam biçimi dolayısıyla toplumdan dışlanmamalıdır. Farklılıklar kavga ve düşmanlık sebebi olarak görülmemelidir.  Dünyamıza farklı dilleri konuşan, farklı devletlerin egemenliği altında yaşayan birçok millet bulunmaktadır. Bunların yaşam biçimleri birbirinden farklı olabilir. Bu farklılıklar hiçbir zaman dünya barışına zarar vermemelidir.

A) İnsanların barış içerisinde yaşamaları B) Ailenin korunması

“... Birbirinizle çekişmeyin; sonra korkuya kapılırsınız da kuvvetiniz gider..." (Enfal suresi, 46. ayet)

C) Dinlerin evliliğe önem vermesi gerektiği D) Hısım, akraba ile ilişkilerin sürdürülmesi E) Toplumda hoşgörünün egemen olması Verilen ayet ve hadiste akraba ve yakınların gözetilmesi, ilişkinin kesilmemesi öğütlenmektedir.

“... Yeryüzünde bozgunculuk yapmayın..." (Â'râf suresi, 56. ayet)

Öğğretmen Sorusu

Cevap: D

Farklı dinlere saygı ve hoşgörü neye katkı sağlar?

Toplumsal birlikteliğe YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

7

AHLAK ve DEĞERLER / İslam ve Barış  İslam başkalarının inançlarını hafife almayı, diğer dinlerin kutsal değerlerine saygısızlık ve hakaret etmeyi yasaklar. Çünkü hakaret ve şiddet karşı tarafın da aynı yola başvurmasına neden olur. Kur'an "Sizin dininiz size, benim dinim banadır." buyurarak herkesin barış içinde kendi inancının gereklerine uygun davranması gerektiğini vurgulamıştır.

Farklı ırk ve kültürler ayrışmaya neden olmamalıdır.

 Bütün peygamberlerin ortak hedeflerinden biri; insanları barışa çağırmak, içinde bulundukları baskı ve kargaşa ortamından özgür olacakları bir hayat tarzına kavuşturmaktır. Çünkü inançlar ancak barış ortamlarında yaşanabilir.

2. İslam Barışa ve Birlikte Yaşamaya Önem Verir  İslam; barış, esenlik, güven, huzur ve mutluluk gibi anlamlara gelir. İslam'ın amacı insanları dünya ve ahiret mutluluğuna ulaştırmak, insanlar arasına barış ve huzuru yerleştirmektir. Bütün peygamberler bu mesajı insanlara iletmeye çalışmışlardır.  İslam, merhamet ve şefkatin egemen olduğu, huzur ve barış dolu bir hayatı insanlara sunabilmek için gönderilmiş son dindir. Bir arada yaşamayı zorlaştıracak, toplumsal barışı bozacak, insanlar arasında güvensizliğe yol açacak söz ve davranışlardan uzak durmayı emreder. Allah (c.c) "Ey iman edenler! Hep birden barışa gidin. Sakın şeytanın peşinden gitmeyin. Çünkü o, apaçık düşmanınızdır." ayetiyle de inananları barışa çağırmaktadır.

“Ey müminler! Bir topluluk diğer bir topluluğa alaya almasın. Belki de onlar, kendilerinden daha iyidirler... Birbirinizi kötü lakaplarla çağırmayın... Biriniz diğerinizi arkasından çekiştirmesin..." (Hucurât suresi, 11-12. ayetler)

 İslam tarihinde hoşgörü, paylaşım ve toplumsal barışa önem verilmiştir. Bunun sonucu olarak yapılan fetihlerde Hristiyan ve Musevilerin ibadet yerlerine dokunulmamıştır.  Ünlü mutasavvıf ve düşünürlerimiz de eserlerinde, şiirlerinde sevgi, barış ve hoşgörüye yoğun bir şekilde yer vermişlerdir.

“Sünnet imiş, kâfir de olsa incitme sen Huda bizar (şikayetçi) dır, katı yürekli gönül incitenden." (Ahmet Yesevi) “Ne olursan ol yine de gel!" (Mevlana) “Komşun ve yakınlarınla iyi geçin. Misafire saygı göster. Hiç kimsenin hatırını yıkma. Nerede bir hatırı yıkık var ise hatırını yap. Sana kötülük edene sen iyilik yap."" (Cabbar Kulu)

“... Kim bağışlar ve barışı sağlarsa mükâfatı Allah'a aittir." (Şûrâ suresi, 40. ayet)

“Yaratılanı severiz Yaradan'dan ötürü." “Müslüman başkalarıyla iyi geçinen, kendisiyle iyi geçinilen kimselerdir. Geçimsiz kimsede hayır yoktur." (Hadis-i Şerif)

8


(Yunus Emre) “Gelin canlar bir olalım. Bir olalım, iri olalım, diri olalım." (Hacı Bektaş Veli)

AHLAK ve DEĞERLER / İslam ve Barış  Müslüman kişi, İslam'ın daima barıştan yana olduğunu bilmelidir. Toplumsal barışı zedeleyecek, başkalarının zarar görmesine neden olacak davranışlardan kaçınmalıdır.

“Müslüman, elinden ve dilinden diğer Müslümanların güvende olduğu kimsedir." (Hadis-i Şerif)

3. Bir İnsanın Yaşamasını Sağlamak, Bütün İnsanlara Hayat Vermek Gibidir  Bütün ilahi dinler insanın yaşama hakkına müdahaleyi yasaklamış, yaşama hakkını temel haklardan biri saymıştır. "Öldürmemek" Tevrat'ta yer alan on emirden biridir. Öldürme, İncil'de de büyük günahlardan sayılmıştır. Hinduizm ve Budizmde de cana kıymak en çirkin davranışlardandır. Çünkü Allah insana büyük değer vermiştir ve bir insanın yaşama hakkını her şeyin önünde görmüştür.

“...Kim bir mümini kasten öldürürse cezası, içinde ebediyen kalacağı cehennemdir. Allah ona gazap etmiş... ve onun için büyük bir azap hazırlamıştır." (Nisâ suresi, 93. ayet) “ Allah'ın muhterem kıldığı cana kıymayın..." (İsrâ suresi, 33. ayet)

 Allah Resulü Veda Hutbesi'nde yaşama hakkının kutsallığını vurgulamıştır.

"... Ey insanlar! Canlarınız, mallarınız, Allah'ınıza kavuşacağınız zamana kadar, bugün nasıl mukaddes bir gün ise, bu ay nasıl kutsi bir ay ise, bu şehir nasıl kutlu bir şehir ise öylece mukaddestir. Her birinizin kanı ve malı ötekine haramdır..."

 İslam, kan davası veya töre gibi her ne sebeple olursa olsun insanların hayatına son vermeyi asla meşru saymaz. İslam'a göre cezaları kişiler değil hukuk ve adalet verir.

 İslam dini insanların yaşama hakkına büyük önem verir. Bir insanın yaşamasını sağlamayı bütün insanlığı yaşatmak gibi görür.

"...Kim bir cana veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmaya karşılık olmaksızın (haksız yere) bir cana kıyarsa bütün insanları öldürmüş gibi olur. Her kim bir canı kurtarırsa bütün insanları kurtarmış gibi olur..." (Mâide suresi, 32. ayet)

 İslam'a göre insan, kendi yaşamına son verme hakkına sahip değildir. Kur'an-ı Kerim'de Nisa suresinde "Kendinizi öldürmeyin. Şüphesiz Allah, sizi esirgeyecektir." buyrularak insanın başkalarına olduğu gibi kendine de zarar veremeyeceği vurgulanmaktadır.

4. Hz. Muhammed (s.a.v) Bir Barış Elçisidir  Hz. Muhammed (s.a.v)'den önceki dönemde insanlar arası ilişkilerde hak ve adaletten ziyade güce dayanan bir anlayış hakimdi. Bu ise toplumda çatışmaya neden oluyordu. Allah (c.c), bu kötü gidişatın sona erdirilmesi için daha önce olduğu gibi bir peygamber gönderdi.

 Cana kıymak İslam'da büyük günahlar arasında sayılmıştır.


9

AHLAK ve DEĞERLER / İslam ve Barış

Örnek 6: Barış Elçisi Olarak Hz. Muhammed

Aşağıdaki hadislerden hangisi Hz. Muhammed'in barışa verdiği önem ile ilgili değildir?

İnsanları affederdi.

A) "Sabredin, ben savaşla emir olunmadım."

İnsanlara hoşgörülü davranırdı.

B) "Birbirinizi kıskanmayın, birbirinize küsmeyin, kin beslemeyin ve sırt çevirmeyin. Ey Allah'ın kulları, kardeş olunuz."

İnsanlara güven verirdi. İnanlara adaletli davranırdı. İnsanlara yardım ederdi.

 Hz. Muhammed hem peygamberlikten önce hem de Peygamber olduktan sonra çevresinde merhameti, affediciliği ve barışçı kişiliğiyle tanınmıştır. Kimseye kin gütmemiş, düşmanlık etmemiştir. Çünkü Yüce Allah onu "âlemlere rahmet olarak" gönderdiğini bildirmiştir.

C) "İman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de gerçekten iman etmiş olamazsınız." D) "Müslüman, eliyle ve diliyle diğer insanların zarar görmediği kimsedir." E) "İlim öğrenmek kadın erkek her müslümana farzdır." E seçeneğinde verilen hadis ilim öğrenme ve bilgili olmanın önemi ile ilgilidir. Cevap: E

“(Resülüm!) Sen af yolunu tut, iyiliği emret ve cahillerden yüz çevir." (A'râf suresi, 199. ayet) “Eğer onlar barışa yanaşırlarsa sen de yanaş..." (Enfâl suresi, 61. ayet)

 Hz. Peygamber çevresindeki insanları İslam'a davet ederken de barışçı bir yaklaşım sergilemiştir.

“(Resülüm!) Sen Rabb'inin yoluna hikmet ve güzel öğütle çağır ve onlara en güzel şekilde muamele et..." (Nahl suresi, 125. ayet) “İyilikle kötülük bir olmaz. Sen (kötülüğü) en güzel bir şekilde önle. O zaman seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki candan dost olur." (Fussilet suresi, 34. ayet)

10


 Hz. Muhammed (s.a.v) insanları, içine düştükleri yanlışlardan kurtarmak için peygamberlik görevi gereği hikmet ve güzel öğütle İslam'a davet etmiştir. Bu iyi niyetli yaklaşıma rağmen Mekke'nin ileri gelenleri, İslam'ı anlatmaktan vazgeçmesi için ona çeşitli yaptırımlar uyguladılar.  Mekkeli müşrikler Müslümanlar Medine'ye hicret ettikten sonra da onları rahat bırakmadılar. Müslümanların Mekke'de bıraktıkları malları yağmalıyor, arazi ve evlerine el koyuyor, baskı ve saldırılara devam ediyorlardı. Bu durum karşısında, "Kendileriyle savaşılanlara (müminlere), zulme uğramış olmaları sebebiyle, (savaş konusunda) izin verildi. Şüphe yok ki Allah, onlara yardıma mutlak surette kadirdir." ayetiyle Müslümanlara kendilerini savunma izni verildi.  Hz. Muhammed (s.a.v)'in Bedir Savaşı'nda esir alınan düşman askerlerinin her birinin on Müslümana okuma yazma öğretmesi karşılığında özgür bırakması, onun amacının öldürmek veya cezalandırmak olmadığını gösterir.

AHLAK ve DEĞERLER / İslam ve Barış  Hz. Peygamber yıllarca kendisine ve Müslümanlara eziyet eden Mekkeli müşrikleri affetmiştir. Uhut Savaşı'nda sevgili amcası Hz. Hamza'yı şehit eden kişiyi bağışlamıştır.  Hz. Muhammed, Mekke'de Medine'ye hicret ettiğinde, aralarında düşmanlık bulunan Evs ve Hazreç kabilelerini barıştırmıştır.  Hz. Peygamber, Hicret'ten sonra kendisine gelerek Mekkeli müşriklerle savaşmasını isteyen kişileri, "Sabredin, ben savaşla emrolunmadım." diyerek geri çevirmiştir.

 İnsanın gerçekleştirmek istediği birçok istekleri ve arzuları vardır. O, bunların peşinde koşup durur. İsteklerine kavuştuğu halde bazen de aşırılıklara kaçar. Kur'an, insanın bu özelliğini şu şekilde ifade etmektedir: "Eline bir yetki geçti mi yeryüzünde bozgunculuk çıkarmak, ekini (kültürü) ve nesli helak etmek için koşar."  Bütün ilahi dinlerde savaş ancak "nefsi müdafaa" yani haksız saldırılar karşısında savunma amaçlı olması şartıyla meşru görülmüştür. Allah (c.c), Peygamberimize, "Eğer onlar barışa yanaşırlarsa sen de ona yanaş ve Allah'a tevekkül et, çünkü o işitendir, bilendir." ayetiyle her fırsatta barıştan yana olmasını öğütlemiştir.

 Hz. Muhammed (s.a.v)'in katıldığı savaşların tümü savunma amaçlı idi. O, her zaman barış ortamının savaştan daha hayırlı olduğunu düşünüyor, düşmanlarını savaştan vazgeçmeye ve barış yapmaya çağırıyordu.

 Müslümanlar, başka seçenek kalmayıp savaşmak zorunda kaldıklarında sivillere, kadınlara, yaşlılara, çocuklara ve diğer canlılara zarar vermezler. Saldırıya uğradıklarında ancak misliyle karşılık verebilirler.

“Onlar sizi bırakıp bir tarafa çekilir de sizinle savaşmazlar ve size barış teklif ederlerse bu durumda Allah size onların aleyhinde bir yola girme hakkı vermemiştir." (Nisâ suresi, 90. ayet)

Örnek 7: - Taif'e İslam'a davet için gittiğinde, Hz. Peygamber kendisine yapılan olumsuz davranışlar karşısında beddua yerine onlara dua etmiştir. - Hz. Peygamber hicretten sonra Medine'deki Müslüman olmayan gruplarla "Medine Sözleşmesi" antlaşmasını imzalamıştır.

5. Zorunlu Olmadıkça Savaş Bir İnsanlık Suçudur

Bu iki olay Hz. Peygamberin hangi özelliğini öne çıkarmaktadır? A) Merhametle davranıp barış elçisi olmasını B) Yaşama hakkına önem vermesini

Savaşın Olumsuz Sonuçları

C) Güvenilir bir elçi olmasını Korku

Endişe

Nefret

Güvensizlik

Yıkım

Fakirlik

Gözyaşı

Düşmanlık

Belirsizlik

D) Vahiy alan bir peygamber olmasını E) Güzel ahlaklı olmasını Hz. Peygamber Taif halkına beddua yerine dua ederek merhametle davranmıştır. Medine'deki gayri müslimlere de barış içinde olmak için Medine Sözleşmesi'ni yapmıştır. Cevap: A


11

AHLAK ve DEĞERLER

“Size karşı savaş açanlara, siz de Allah yolunda savaş açın. Sakın aşırı gitmeyin, çünkü Allah aşırıları sevmez." (Bakara suresi, 190. ayet) “Allah katında insanların en sevimsizi, düşmanlıkta aşırı gidenlerdir." (Hadis-i Şerif)

Savaş, istenilen bir durum değildir.

 Atatürk de her zaman barıştan yana olduğunu "Yurtta sulh, dünyada sulh." sözüyle ortaya koymuştur.

Örnek 8: Hz. Muhammed toplumsal barışın sağlanması için "Müslüman, eliyle ve diliyle diğer insanların zarar görmediği kimsedir." buyurmuştur. Bu hadisi kendisine ilke edinen kişiden aşağıdakilerden hangisi beklenmez? A) Yalancı şahitlikten kaçınması B) Komşularını rahatsız etmemesi C) Akrabalarına yardımcı olması D) Yakınlarının gıybetini yapması E) Her zaman doğru konuşması Gıybet, müslümanın arkasından duyduğunda rahatsız olacağı bir şeyin söylenmesidir. Böylece diliyle diğer insanlara zarar vermektedir. Cevap: D

12


“Biz kimsenin düşmanı değiliz! Yalnız insanlığın düşmanı olanların düşmanıyız." Mustafa Kemal ATATÜRK

AHLAK ve DEĞERLER

1.

Konu Testi - 1

4.

Bir toplumdaki insanların; •

kendilerini geliştirebilmeleri,

•

barışsever ve hoşgörülü olabilmeleri,

•

insanca bir yaşam sürebilmeleri

Genel olarak bütün dinler evliliğe önem verir ve aileyi korudukları görülür. Bütün dinler insanların huzur içinde yaşamalarını ve sağlıklı nesiller yetiştirmelerini hedeflemiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi aile değerleri ve neslin güvenliği için alınan önlemlerden biri değildir?

o toplumda aşağıdakilerden öncelikle hangisinin bir değer olarak kabul edilmesine bağlıdır?

A) Evliliğin kutsal kabul edilmesi B) Evlere girerken izin alınması

A) Toplumsal kurumları geliştirmek

C) Zinanın haram olması

B) Din eğitimine ağırlık vermek

D) Eşlerde boşanma yetkisinin olması

C) İnsan davranışlarındaki olumsuzlukları düzeltmek

E) Ailede şefkat ve hoşgörünün gelişmesi

D) Bireylere özgürce davranabileceği bir ortam yaratmak E) Eğitim düzeyini yükseltmek

2.

I. Aile sadece birey açısından önemli bir kurumdur.

5.

II. Dinimize göre kadınların ve erkeklerin birbirleri üzerinde hakları vardır. III. İslam'da boşanma hoş görülmeyen helallerden biridir.

Bireyleri bu anlayışa sahip olan toplumlarda aşağıdakilerden hangisi görülmez?

IV. Aileye sadece ilahi dinler önem verir. Burada verilen bilgilerden hangileri doğru değildir? A) I ve II D) II ve IV

B) I ve IV

Bir toplumda işlerini, değerlerini, sorumluluklarını paylaşan insanlar, bu davranışlarıyla toplum hayatını kolaylaştırmaktadır. Böylelikle paylaşma toplumsal katılımı, toplumsal katılım da birlik ve beraberliği meydana getirir.

A) Toplumsal dayanışmanın sağlandığı

C) II ve III

B) Toplumun huzurlu olduğu

E) III ve IV

C) Toplumsal çözülmenin yaşandığı D) Toplumsal hayatın kolaylaştığı E) Toplumsal bütünlüğün korunduğu

3.

Aile evlilik ve kan bağına dayanan, anne, baba, çocuklardan ve kardeşler arasındaki ilişkilerin oluşturduğu en küçük toplumsal birliktir. Aile, ilk çağlardan günümüze değin var olan bir kurumdur. Toplumda genel olarak her bireyin yeme, içme, giyinme, barınma, eğitim ve sağlık ihtiyaçları aile tarafından karşılanır.

6.

Yaşamın güçlükleri altında bunalanlar, dertleşecekleri, sohbet edecekleri bir arkadaş ya da akraba ararlar. Bu nedenle, arkadaş ve akraba ziyaretleri bireyin mutluluğunun yanında, toplumun mutluluğuna yardımcı olurlar.

Buna göre, aile ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğru değildir?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi arkadaş ve akraba ziyaretlerinin yararları arasında yer almaz?

A) Son iki yüz yılda önem verilen bir kurumdur.

A) Birlik ve beraberlik duygusunu geliştirme

B) En küçük toplumsal gruptur.

B) Sevinçleri ve sorunları paylaşma

C) Her toplumda ve her dönemde farklı biçimlerde de olsa var olmuştur. D) Amacı neslin devamını sağlamaktır. E) Üyelerinin temel gereksinimlerini karşılar.

C) Sevgi ve saygıyı artırma D) Bireysel ve toplumsal fayda sağlama E) Refah seviyesini artırma


13

AHLAK ve DEĞERLER

7.

Konu Testi - 1

Aşağıdakilerden hangisi Hz. Muhammed'in barışı sağlamaya yönelik çabalarından biri değildir?

10. Aile evlilik ve kan bağına dayanan; anne, baba, çocuklardan oluşan en küçük sosyal gruptur. Toplum ailelerden oluşur. Bu nedenle aile ve evlilik toplumun temeli olarak kabul edilir.

A) Evs ve Hazrec kabileleri arasındaki düşmanlığı gidermesi

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi İslam dininin evlilikle ulaşmak istediği sonuçlardan biridir?

B) Medine'de muhacir ve ensarı kardeş ilan etmesi C) Medine'de Yahudi kabileleriyle "Medine Sözleşmesi" adlı bir antlaşma yapması

A) Eşlerin birbirlerine aşırı bağlılığını sağlamak

D) İslam'ı Mekke'de bir süre gizlice yayması

B) Nesli korumak

E) Mekkeli müşriklerle Hudeybiye Antlaşması'nı yapması

C) Toplumda bireyselliği artırmak D) Eşler arasında sevgi ve merhameti oluşturmak E) Ailenin refah düzeyini artırmak

8.

"Hiçbir baba çocuğuna güzel terbiyeden daha değerli bir miras bırakamaz." sözüyle Peygamberimizin vermek istediği mesaj aşağıdakilerden hangisidir?

11.

I. "Ey insanlar! Akrabalık bağlarını koparmaktan sakının." (Nisa suresi 1. ayet) II. "Komşusu açken tok yatan bizden değildir."

A) Çocuk için en değerli hazine güzel ahlaktır.

(Hadis-i Şerif)

B) Çocuklar küçük yaşta ibadete alıştırılmalıdır.

III. "Biz insana, ana babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir."

C) Çocuklara şefkat ve merhametle muamele edilmelidir. D) Evlatların babaya karşı sorumlulukları vardır.

(Lokman suresi, 14. ayet)

E) Aile toplumun en küçük parçasıdır.

Burada verilen hadis ve ayetlerden hangisi "aile içi iletişimle" ilgili bir içerik taşımaktadır? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve II

12. • Çocuklar anne ve babalarına karşı saygılı olmalı, onlara iyi davranmalıdır. Anne ve babalarının öğütlerini tutmalı, onları kıracak söz ve davranıştan kaçınmalıdır. Yüce Rabbimiz bir ayette "Biz insana, ana babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir." buyurmaktadır.

Dedikodu yapma

•

Bencilce davranma

•

İki yüzlü olma

•

Başkalarını kıskanma

Burada verilen davranışların bir toplumda artması hâlinde aşağıdakilerden hangisinin ortaya çıkması beklenir?

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi çocukların görev ve sorumluluklarından biri değildir?

A) Toplumsal düzenin bozulmasının B) Dine inanan insanların artmasının

A) Anne babasına saygılı davranmak

C) Yönetime halkın beklentilerini karşılamayan insanların gelmesinin

B) Kardeşleriyle iyi geçinmek C) Ev işlerinde ailesine yardımcı olmak

D) Paylaşma duygularının artmasının

D) Ailesinin geçimini sağlamak

E) Suça verilen cezaların artmasının

2. B

3. A

4. D

5. C

6. E

7. D

8. A

9. D

10. B

11. C

12. A


1. E

E) Anne babasına güzel ve yumuşak sözler sarfetmek

14

E) II ve III

Cevaplar

9.

C) Yalnız III

AHLAK ve DEĞERLER

1.

•

Müslüman bir toplumda kadınların eşlerinden şiddet görmesi

•

Müslüman bir toplumda çocukların doğduktan sonra sokağa terk edilmesi ve sokak çocuklarının sayısının artması

Konu Testi - 2

4.

Burada verilenler aşağıdakilerden hangisiyle ilgili değildir?

Toplumsal yaşamda görüş ve inançlara hoşgörüsüzlük üzücü olaylara neden olur. "Hep ben bilirim; benim dediğim olacak." diyerek başkaları üzerinde egemenlik kurmaya çalışmak, çatışmalara yol açar. Buna yol açmamak için insanın kendisini başkalarının yerine koyarak düşünmesi gerekir. Ahlakın özü budur. Bu parçaya dayanılarak "ahlaklı bir toplum oluşturmak için" aşağıdakilerden hangisi gereklidir?

A) Manevi değerlerden uzaklaşmayla

A) Çevredeki olaylara diğer insanların gözüyle de bakabilmek

B) Aile yapısının bozulmasıyla C) Ahlaki değerlerin dejenere olmasıyla

B) Tüm insanlığın mutluluğunu amaçlamak

D) Toplumsal çözülmenin başlamasıyla

C) Azla yetinmeyi bilebilmek

E) Örf ve adetlere bağlı kalınmasıyla

D) Her davranışta ölçülü olmak E) Evrensel ahlaka uygun hareket etmek

2.

Toplumsal kurallar ülkenin dirliğini, huzurunu, dengesini sağlamak içindir ve uzun deneyimler sonucunda zamanla oluşmuştur. Toplumun çıkarlarını gözeten bu kurallar, bazen bireysel çıkarlara ters düşebilir. Herkesin bu kurallara saygı göstermesi toplumun birlik içinde yaşamasını sağlar.

5.

- Konfüçyanizme göre insanın evlenmeden ölmesi büyük günahtır, zina haramdır. - Şintoizme göre evlilik neslin devamı için şarttır.

Buna göre, toplumsal kuralların bireysel çıkarlara göre oluşturulması aşağıdakilerden hangisine neden olur?

Bu dinlerin ortak görüşü aşağıdakilerden hangisidir? A) Evliliklerin tapınaklarda yapılması

A) Toplumsal dayanışmanın yaygınlaşmasına

B) Boşanmanın yasaklanması

B) Toplumda var olan düzenin bozulmasına

C) Ailenin temelinin evlilikle atılması

C) Toplumda işbölümünün artmasına

D) Aile içi iletişimin görülmesi

D) Hukuk kurallarının yaptırımlarının azalmasına

E) Çocuklara ve aile büyüklerine birtakım sorumlulukların verilmesi

E) Farklı kültürlere hoşgörünün azalmasına

3.

"Eğer eşlerin aralarının açılmasından korkarsanız, erkeğin ailesinden bir hakem ve kadının ailesinden bir hakem gönderin. Bunlar barıştırmak isterlerse Allah aralarını bulur. Şüphesiz Allah her şeyi bilen, her şeyden haberdar olandır." Nisa suresindeki bu ayetle insanlara aşağıdakilerden hangisi öğütlenmektedir?

- Hinduizme göre evlilik kadın ile erkek arasında ölüme kadar süren bir bağdır ve ailenin temelini oluşturur. Haklı nedenler olmadıkça boşanma olmaz.

6.

"Günahtan arınmış olarak Cenab-ı Hakka kavuşmak isteyen kimse, evlenmelidir." (Hadis-i Şerif) Hz. Peygamber bu sözüyle aşağıdakilerden hangisini belirtmiştir? A) Ailenin geçimi helal yollardan kazanılmalıdır.

A) Ailede sorun çıktığında mahkemeye başvurulması B) Eşlerin boşanma yetkisini kullanarak evliliği sona erdirmesi C) Eşlerin anlaşarak belli bir süre ayrı kalması D) Aile içinde çıkabilecek sorunların öncelikli aile içinde çözülmesi

B) Evlenmemek büyük günahlardan biridir. C) Evlilik insanı günah işlemekten korur. D) Evlilik ile neslin devamı sağlanır. E) Toplumsallaşma aile ile gerçekleşir.

E) Kadınların daha anlayışlı olması YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15

AHLAK ve DEĞERLER

7.

Konu Testi - 2

Toplum içinde yaşayan insanların düşünceleri, inançları, karakterleri, beklentileri birbirinden farklı olabilir. Farklılıklar ayrışma nedeni değil bir zenginlik olarak görülmelidir. Toplum içerisinde toplumu bir arada tutan bağlar güçlendirilip insanlarda birlik bilinci oluşturulmalıdır. Bütün farklılıklara rağmen insanların toplumda barış içinde yaşaması mümkündür.

10.

I. Aile ve evlilik sadece ilahi dinlerde önemlidir. II. Aile, insan haklarına saygının, hak ve adalet gibi değerlerin öğrenildiği ilk yerdir. III. Nikah çiftler arasında bir sözleşmedir ve çiftlerin boşanması yasaklanmıştır. IV. Evlilik ve aile neslin devamını sağlar. Yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğru değildir?

Aşağıdakilerden hangisi toplumsal barışı bozan unsurlardan biridir?

A) I ve II

B) I ve III

D) II ve IV

A) Eleştirileri kabul etmek


B) Farklı düşüncelere hoşgörülü olmak C) Başkalarının haklarına saygılı olmak D) Gelir dağılımında adaletsizliği savunmak E) İnsanları olduğu gibi kabul etmek

8.

"İnsalar arasında kin, düşmanlık, kavga ve geçimsizliklerin olduğu" bir toplumda aşağıdakilerden hangisinin olması beklenmez?

11.

- "Sabredin, ben savaşla emrolunmadım. - "Birbirinizi kıskanmayın, birbirinize küsmeyin, kin beslemeyin ve sırt çevirmeyin. Ey Allah'ın kulları, kardeş olunuz."

A) İnsanların birbirine güvenmemesinin

- "İman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olamazsınız."

B) Toplumsal huzursuzluğun C) Şidddet ve korkunun

Hz. Peygamber bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisinin önemini belirtmemiştir?

D) Adaletsizliklerin E) Toplumsal barışın

A) Hoşgörünün

B) Cesaretin

D) Kardeşliğin

9.

Hz. Peygamber, beraberindekilerle birlikte umre yapmak için yola çıkmıştı. Mekkeli müşrikler Hz. Peygamberin ve arkadaşlarının umre yapmalarına karşı çıktılar. Müşriklerle Müslümanlar arasında Hudeybiye Antlaşması imzalandı. Ve o yıl umre yapmadan Medine'ye döndüler.

C) Barışın

E) Sevginin

12. Aile

bir okuldur. Çocuklar, ilk ve en önemli bilgilerini önce bu okuldan alırlar. Orada terbiye edilir ve manevi değerlerini orada tanırlar. Dinine, devletine, vatan ve millete bağlılığını, Allah'a ve O'nun yarattıklarına karşı görevlerini insan ilk önce aile çevresinde öğrenir.

Bu durum Hz. Peygamberin aşağıdakilerden hangisine önem verdiğini göstermektedir?

Bu parçada ailenin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Düşünce özgürlüğüne

B) Neslin devamını sağlama

B) Ekonomik haklara

C) Bireyin temel ihtiyaçlarını karşılama

C) Barışa

D) Üyelerine psikolojik doyum sağlama

D) Danışmaya

E) Duyguları geliştirme

A) Bireyi eğitip toplumsallaştırma

E) Zaman kazanmaya 1. E

2. B

3. D

4. A

5. C

6. C

7. D

8. E

9. C

10. B

11. B

12. A


Cevaplar

16


13

DİN VE LAİKLİK Laiklik ve Din - Atatürk ve Din

 A. LAİKLİK VE DİN

FÖY NO

 İnsan merak eden, sorgulayan ve araştıran bir varlıktır. Bu nedenle de evrenin ve varlıkların nasıl yaratıldığını, kendi yaratılış amacının ne olduğunu, öldükten sonra ne olacağını sorgular. Din insanı bu konularda bilgilendirir.

1. Din Bireyi Esas Alır  Tarihten günümüze kadar bütün toplumlarda din olgusu sosyal bir gerçektir. Din, insanın manevi ihtiyaçlarını karşılar.  Allah'ın bütün emir ve yasaklar insana yöneliktir. İnsanın farklılık ve üstünlüğü, onun yaratılış biçimi ve amacından kaynaklanmaktadır. Allah, insana akıl ve irade gücü vermiş, insan bu sayede çevresinde olup bitenleri anlamıştır. İnsan, isteklerine iradesiyle yön verir, iyiyi kötüden ayırt eder.  İslam dininde yer alan pek çok emir ve yasak bireye yöneliktir. Nitekim Nûr suresinde "De ki: Allah'a itaat edin; Peygambere de itaat edin. Eğer yüz çevirirseniz şunu bilin ki Peygamberin sorumluluğu kendisine yüklenen (tebliğ görevini yapmak), sizin sorumluluğunuz da size yüklenen görevleri yerine getirmenizdir." buyrulmuştur.

“...Emrolduğun gibi dosdoğru ol!." (Hud suresi, 112. ayet) “Namazı tam kılın, zekâtı hakkıyla verin, rukû edin." (Bakara suresi, 43. ayet)

Zorlamayı kabul

Nasihattir.

etmez.

DİN

Güzel ahlakı öğütler.

Baskıyı istemez.

 Allah'ın vahyi olan din, doğrudan insana seslenir ve insanı esas alır. İnsanlara okumayı, araştırmayı, yeni bilgiler edinmeyi ve kendini geliştirmeyi emreder. İnsanın evren ve doğadaki olaylar üzerinde düşünmesini ister.  Din, insanı iyilik yapmasını, yardımsever olmasını ve herkese karşı hoşgörülü davranmasını öğütler. Böylece dinin kurallarını yerine getiren insanın iç dünyası huzura erer, gönlü feraha kavuşur.

 Din insanı iyi ve güzel davranışlara yönlendirir. Kötü ve zararlı davranışlardan da sakındırır.

“Muhakkak ki Allah adaleti, iyiliği, akrabalara yardım etmeyi emreder; çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor." (Nahl suresi, 90. ayet)

 Kur'an,insanın hem aklına hem de duygularına hitap eder. Yüce Allah, insanın, yapabileceği ve gücünün yeteceği emir ve yasakları öğütlemiştir. Yapamayacağı hiçbir şeyi de insana yüklememiştir.


1

DİN VE LAİKLİK / Laiklik ve Din

“Rabb'in için namaz kıl ve kurban kes." (Kevser suresi, 2. ayet) “Bir de akrabaya, yoksula, yolcuya hakkını ver. Gereksiz yere de saçıp savurma." (İsrâ suresi, 43. ayet) “Kim zerre miktarı hayır yapmışsa onu görür. Kim de zerre miktarı şer işlemişse onu görür." (Zilzâl suresi, 7-8. ayetler)

2. Laikliği Doğuran Nedenler  Terim olarak laiklik, din ve devlet işlerinin birbirlerinden ayrı olarak yürütülmesidir. Laiklik dilimize Fransızcadan geçmiş olup, laik kimse halktan olan yani ruhban sınıfına mensup olmayan kimse demektir.

Ben kimim?

Sonum ne olacak?

Nereden geldim? Din insanın merak ettiği pek çok soruya cevap verir.

Niçin yaratıldım?

 Batı dünyasında üstünlüğü kabul edilen merkezi bir kilise iktidarı vardı. Papa hem dini lider hem de siyasi iktidarın başıydı. Kilise yönetimi, dini temsil etmekte yetersiz olduğu gibi aynı zamanda halkına karşı baskı uyguluyordu. Kilise korkulan bir kurum haline gelmişti, kendi görüşleri dışında gelişen fikirlere karşı amansız bir savaş içindeydi. Engizisyon mahkemesi bilim ve keşiflere de müdahale ediyor, bilim insanlarını cezalandırıyordu.  Kilise otoritesine başkaldıran ilk kişi Marthin Luther (14891546)'dir. Kilise ile siyasi iktidar arasındaki mücadele 18. yüzyıla kadar devam etmiştir. Bu yüzyılda ortaya çıkan yeni anlayış "liberalizm" adını almıştır. Bu anlayış sahipleri "Siyasi iktidar milletin oyuna dayanır ve ona karşı sorumludur." diyerek vicdan hürriyeti fikrini ileri sürmüşlerdir.  Vicdan hürriyeti, kişilere istediği dini seçme veya hiçbir dini seçmeme hakkı veriyordu. Bu durum kilise ile siyasi iktidarın birbirinden ayrılması sonucunu doğurdu.  1789 Fransız Devrimi'yle kilisenin otoritesi son bulmuş, papazlar cumhuriyete bağlılık yemini etmekle mükellef tutulmuşlardır. 1905'de Fransız Parlamentosunun kabul ettiği bir kanunla din ve devlet işleri birbirinden ayrılmış ve laik devlet anlayışı her alanda kendini göstermiştir.  Laiklik, Atatürk ilke ve inkılaplarının temelidir. Laikliğe bağlı olarak ülkemizde birçok karar alınmıştır. Örneğin, 1924'te halifelik kaldırılmıştır. Laiklik ilkesi 1937'de anayasamıza girmiştir.  Bizim dinimiz, laikliğin hedeflediği din ve vicdan özgürlüğünü kendi bünyesinde zaten taşımaktadır. Dinimize göre üstünlük insanların renklerinde, ırklarında ve makamlarında değildir. Üstünlük, Allah'a yakın olmaktır.

 Laiklik, ilk olarak Avrupa'da Hristiyan din adamlarının anlayış ve uygulamalarına, devlet işlerine karışmalarına tepki olarak ortaya çıkmıştır. Laikliğin tarihi, kral ve imparatorlar ile papalık makamı arasında meydana gelen mücadelelere dayanır.

Öğğretmen Sorusu

 İslam'da, bir din adamı sınıfı olmadığından din adına topluma baskı yapan unsurlar da olmamıştır. Bu da insanların dini tercihlerini özgürce kullanmalarını sağlamıştır.

Laikliğin Batı dünyasında ortaya çıkmasının temel nedeni nedir?

Orta Çağ boyunca kilisenin topluma ve siyasete baskı yapması

2



3. Laik Devlet  Laik devlet, din ve devlet işlerini birbirinden tamamen ayırarak vatandaşların dini inanç ve ibadetlerine hiçbir şekilde müdahale etmez. Dini kurallar ve kuruluşları yönetime karıştırmaz. Belli bir dini benimsemek ve uygulatmak için vatandaşlarına baskı yapmaz.  Laik devlet, din ve inanca karşı değildir. Din ve inançlar karşısında tamamen tarafsızdır. Din hürriyetine önem verir. Böyle bir devlet içinde kişiler hiçbir zorlama olmaksızın dinlerini seçebilirler.

 Laiklik , din ve devlet işlerinin ayrı olması anlamına geldiği gibi, devletin herhangi bir dinin yanında yer almaması demektir.  Laik bir devlette dinin kuralları yerine, insan egemenliği esas alınır. Yasama, yürütme ve yargı, dinsel anlayışlara göre düzenlenmez.  Laik devlet, din ve inanca karşı değildir. Din ve inançlar karşısında tamamen tarafsızdır. Laik devlet, din hürriyetine önem verir. Laik bir devlette kişiler hiçbir baskı ve zorlama altında olmaksızın dinlerini seçebilir; inançlarını yaşayabilirler.

Laik devlet vatandaşların inanç ve özgürlüklerini güvence altına alır.

 Laik devlet vatandaşlarının dini inançlarının istismar edilmesine ve sömürülmesine izin vermez. Laik devlette bireyler inançlarından ve düşüncelerinden dolayı kınanamaz. Herkes yasalar önünde eşit haklara sahiptir.

“Türk devleti laiktir. Her yetişkin dinini seçmekte serbesttir. ATATÜRK

 Laik devlet, toplumsal yönetimin her alanında akıl ve bilimi ölçü alır. Aklın ve bilimin rehberliğini benimser.  Laik devlet, halkın iradesini kabul eder ve onun zararına olabilecek hiçbir şeyi kabul etmez. Devlet yönetiminde millet egemenliğini esas alır.

Din ve vicdan hürriyetini sağlamak Hukukun üstünlüğünü sağlamak

Ruhbanlık anlayışına izin vermemek

LAİKLİĞİN AMAÇLARI

Herkesin kanun önünde eşit olmasını sağlamak

Din istismarcılığını ortadan kaldırmak Bilimsel esasların etkin biçimde kullanılmasını sağlamak


3


4. Laiklik Din ve Vicdan Özgürlüğünün Güvencesidir  Din ve vicdan özgürlüğü her insanın temel haklarındandır. Laiklik ilkesi, her bireye istediği bir dini inancı benimseyip benimsememe ve inancının gereği olan ibadet vb. buyrukları yerine getirme özgürlüğü getimektedir. Ayrıca kişiye, inancının gerektirdiği şekilde hiçbir baskı altında kalmadan düşün-

 Laiklik, kişilerin dini sorumluluklarını serbestçe yerine getirmesine imkan sağlar. Laik devletin kişilere, dini esasları doğru ve gerçek olarak öğrenme imkanı tanıması, laikliğin temel amaçlarındandır. Bunun için devlet, eğitimi tek elden yönetir ve kontrolünü yapar.  Devlet eğitim sayesinde her türlü bağnazlığın ve yanlış inançların toplumda yerleşmesini önler. Dini kurumların, bilgi düzeyi yüksek, bilinçli insanlar tarafından yönetilmesine öncülük eder.

celerini özgürce ifade edebilme imkânı vermektedir.  İnsan kendisini vicdanıyla hayata bağlar. Din ve vicdan özgürlüğü insana güven verir, yaşama sevinci kazandırır. Bu yüzden oluşturulan hukuk kuralları, genellikle insanların din ve vicdan özgürlüğünü garanti altına almıştır.  Laiklik ilkesi, din hürriyetini, vicdan (inanç) hürriyetini ve ibadet hürriyetini kapsar. Din hürriyetine ilişkin esaslar günümüz anayasasında yer almıştır. Buna göre "Herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine sahiptir. Kimse ibadete, dini ayin ve törenlere katılmaya, dini inanç ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz; dini inanç ve kanaatlerinden dolayı kınanamaz ve suçlanamaz."

Laiklik bütün din ve inançlara saygılı olunmasını esas alır.

 Hürriyet bir insana istediği dini seçme hakkı verdiği gibi hiçbir dini seçmeme hakkı da verir. Kişinin seçtiği dinin gereklerini yerine getirebilmesi de hürriyetin kapsamı içindedir. Laikliğin sağladığı bu imkânlar nedeniyle kişi, inançlarından dolayı herhangi bir korku ve endişeye kapılmaz.

 Laiklik ilkesi gereğince devlet, vatandaşların din ve vicdan özgürlüklerini korur. Dinin çıkar aracı olarak kullanılması, politikaya alet edilmesi gibi durumlara izin vermez.

“...Bunca yüzyıllarda olduğu gibi bugün bile milletlerin cahilliğinden ve taassubundan faydalanarak bin türlü siyasi ve kişisel amaç ve menfaat temin etmek için dini alet ve vasıta olarak kullanmak teşebbüsünde bulunanların, içeride ve dışarıda varlığı bizi, bu konu üzerinde söz söylemekten ne yazık ki henüz uzak bulundurmuyor." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

4


“Her kişi, istediğini düşünmek, istediğine inanmak, kendine göre bir siyasi fikre sahip olmak, seçtiği bir dinin şartlarını yerine getirmek veya getirmemek hak ve hürriyetine sahiptir. Kimsenin fikrine ve vicdanına hâkim olunamaz." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

 Atatürk laikliği gerçek dindarlığın gelişmesine katkı sağlayan bir sistem olarak görmüştür. Laikliği kötüye kullananların ve dini kendi çıkarlarına alet edenlerin sürekli karşısında olmuştur.


“Softa sınıfın din simsarlığına izin verilmemelidir. Dinden maddi menfaat sağlayan iğrenç kimselerdir. İşte biz bu duruma karşıyız ve buna müsade etmiyoruz." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

 Atatürk'ün laiklik anlayışının en önemli özelliği, dinin aslından uzaklaştırılıp kötüye kullanılmasına karşı olmasıdır. Bu nedenle "Laiklik prensibinde ısrar ediyoruz. Çünkü milli iradenin, insanlığa mal olmuş değerlerin belki de en mukaddesi olan din hürriyeti ancak laiklik prensibine bağlanmakla korunabilir." demiştir.

 Ülkemizde laikliğin kabul edilmesiyle birlikte hukuk alanında çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Toplumda kadın ve erkek eşit haklara sahip olmuştur. Eğitim modernleştirilmiş, öğretim birliği gerçekleştirilmiş, kız ve erkek tüm çocuklara eğitim ve öğretim hakkı tanınmıştır.

“Laiklik asla dinsizlik olmadığı gibi sahte dindarlık ve büyücülükle mücadele kapısını açtığı için gerçek dindarlığın gelişmesi imkânını temin etmiştir." "Din ve mezhep hiçbir zaman politika malzemesi olarak kullanılamaz."

5. Atatürk'ün Laiklik Anlayışı  Atatürk'ün laiklik anlayışının iki temel yönü vardır: Birincisi,

"Din luzumlu bir müessesedir. Dinsiz milletlerin devamına imkân yoktur." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

din ve dünya işlerinin birbirinden ayrılması, ikincisi ise laikliğin getirdiği hak ve özgürlüklerin korunmasıdır.

 Atatürkçü düşünceye göre laik devlet, gücünü milletten alır. Bu bakımdan laiklik, dinin diğer devlet kurumlarını kontrol etmesi ve dinin yalnızca dini konularla ilgilenmesini sağlayan bir kavramdır.  Laiklik, din, vicdan ve ibadet özgürlüğüne imkan veren temel bir ilkedir. Ülkemizde farklı dinlere mensup insanlar bulunmaktadır. Bunların hepsinin bir arada, huzurlu bir biçimde yaşayabilmeleri için din ve vicdan özgürlüğüne sahip olmaları gerekir.

“Din bir vicdan meselesidir: Herkes vicdanının emrine uymakta serbesttir. Biz dine saygı gösteririz, düşünüşe ve düşünceye muhalif değiliz. Biz sadece din işlerini, millet ve devlet işleriyle karıştırmamaya çalışıyoruz." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

Atatürk dine önem veren bir devlet adamıydı.

 Atatürk'ün laiklik anlayışı dine karşı değildir. Ona göre din bir vicdan işidir. Herkes vicdanına uyup uymamakta özgürdür.


5

DİN VE LAİKLİK / Atatürk ve Din

 B. ATATÜRK VE DİN 1. Atatürk'e Göre Din Vazgeçilmez Bir Kurumdur

 Atatürk, dini toplumların temel ihtiyaçlarından biri olarak kabul eder. Ona göre "Din vardır ve lüzumludur." Bireylerin huzuru ve toplum hayatının düzenli bir şekilde devam etmesi için din vazgeçilmez bir kurumdur. Atatürk bu hususu şöyle dile getirmiştir: "Dinsiz milletlerin devamına imkan yoktur."

 İnsanın yeme, içme, giyinme ve barınma gibi maddi ihtiyaçlarının yanında; inanma, yüce ve üstün bir varlığa sığınma gibi manevi ihtiyaçları da vardır. Dolayısıyla inanma duygusu, insanın tabiatında var olan bir özelliktir.

 İslam dini edebiyatımızı, mimarimizi, sanatımızı, musikimizi, örf ve âdetlerimizi, ahlakımızı ve hayat biçimimizi derinden etkilemiştir. Kültürümüzün oluşması ve şekillenmesine büyük katkıda bulunmuştur.

“Her çocuk, (İslam) fıtratı üzerine doğar..." (Hadis-i Şerif)

 İlahi dinlerin kutsal kitaplarında ilk insan Hz. Adem'in Allah tarafından peygamber olarak görevlendirildiğini ve tarih boyunca çeşitli toplumlara peygamberler gönderildiğini bildirmektedir. Bu da dinin ilk insanla birlikte var olduğunu göstermektedir.  Din insanlara barış ve huzur içinde, dostça, kardeşçe bir hayat sürmeyi öğütler. Toplumda düşmanlıklara neden olan kin, nefret, cana kıymak, başkalarına zarar vermek gibi kötülükleri yasaklar. Atatürk, bütün bunların bilincinde olan bir liderdi.

“Din insanların gıdasıdır. Dinsiz adam, boş bir eve benzer. İnsana hüzün verir, kesinlikle bir şeye inanacağız. Bu dinlerin en sonuncusu, elbette en mükemmelidir. İslam dini hepsinden üstündür." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

 Atatürk, dini kültüre sahip Müslüman bir ailede dünyaya gelmiştir. İlk dini bilgilerini ailesinden, özellikle de annesinden almıştır.

Öğğretmen Sorusu

 Atatürk'ün eğitim gördüğü okullar devrinin şartlarına göre dini bilgiler veren okullardı. Dolayısıyla o, yeterli bir dini bilgi ve kültüre sahipti.

“Milletimiz, din ve dil gibi kuvvetli iki fazilete sahiptir. Bu faziletleri hiçbir kuvvet, milletimizin kalp ve vicdanından çekip alamamıştır ve alamaz." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

2. Atatürk Dinin Yozlaş rılmasına Karşıdır  Atatürk'e göre İslam dini "En makul ve en tabii dindir ve ancak bundan dolayıdır ki son din olmuştur." Ancak Atatürk, hurafe ve batıl inançların dinin özünden ayrılmasını istemiştir.

“...Temeli çok sağlam bir dinimiz var. Malzemesi iyi. Fakat bina, uzun asırlardır ihmale uğramış. Harçlar döküldükçe yeni harç yapıp binayı takviye etmek lüzumu hissedilmiş. Aksine olarak birçok yabancı unsur (yorumlar hurafeler gibi) binayı fazla hırpalamış. Bugün bu binaya dokunulmaz, tamir edilmez. Ancak zamanla çatlaklar derinleşecek ve sağlam temeller üzerine yeni bir bina kurmak lüzumu hasıl olacaktır." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

 Dinin doğru öğretilmesi ve yozlaştırılması taassuba neden olur. Taassup; bir düşünceye, bir inanışa körü körüne bağlanıp ondan başkasını kabul etmeme durumudur.  Bağnaz kimseler başkalarının düşüncelerine, inançlarına, örf ve âdetlerine saygı göstermezler. Yeniliklere ve gelişmelere açık değillerdir. Her zaman kendi doğrularını üstün ve geçerli kabul ederler. Bu da onları tutuculuğa, taassuba götürür.

Taasup sahibi kişilerin özellikleri nelerdlr?

Eleştiri kabul etmeme, körü körüne taklit etme, ön yargılı olma, bilgisiz olma, hoşgörüsüz davranma.

6


DİN VE LAİKLİK / Atatürk ve Din  Taassup kişilerin kendilerini geliştirememelerine neden olur. İnsanlar arasında huzursuzluk meydana getirir. Toplumdaki sevgi, saygı ve hoşgörü ortamına zarar verir.  Atatürk, taassubun kaldırılması için mücadele etmiş, eğitim ve öğretime önem vermiştir. Çünkü o, taassubun cahillikten kaynaklandığı kanaatindeydi.

“Taassup cahilliğe dayanır. Bundan dolayı, taassubu olan cahildir. İlim mutlaka cahilliği yener. O hâlde halkı aydınlatmak lazımdır." "Unutulmamalıdır ki bazı insanlar, geleceği geçmişin arasından görmekte ısrarlıdırlar. Bunlar, ilgimizi kestiğimiz geleneklere karşı mutlaka bağlılığın iadesini isterler. Bu gibi insanlar, kendi inandıkları gibi inanmayan kimseleri istedikleri gibi ezemezlerse kendilerini cenderede (sıkılmış gibi) hissederler." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

 Atatürk dinin yıpratılmaması gerektiğine inanır ve onun günlük siyasi çekişmelere alet edilmemesini ister.

“Kutsal ve tanrısal inançlarımızı politikanın bütün ögelerinden bir an önce ve kesinlikle kurtarmak, milletin dünya ve ahiret mutluluğu için bir zorunluluktur. Ancak bu şekilde İslam dininin yüceliği ortaya çıkar." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

 Atatürk, dinin yozlaştırılmasına neden olan ruhbanlığa karşı çıkar.

“Her şeyden önce şunu en basit bir dinî gerçek olarak bilelim ki bizim

 Atatürk dinin gerçek amacından uzaklaştırılarak istismar edilmesine karşı çıkar.  Atatürk, ülkemizde Diyanet İşleri Başkanlığını kurdurmuştur. Kur'an-ı Kerim'in anlaşılması için çalışmalar yaptırmış, Türkçe Kur'an tercümesi ve tefsirinin yapılmasını sağlamıştır.

3. Atatürk'ün İslamiyet ve Hz Peygamberle İlgili Sözleri  "Allah birdir. Şanı büyüktür. Peygamberimiz Efendimiz Hazretleri, Allah tarafından insanlara dini gerçekleri duyurmaya memur ve elçi seçilmiştir."  "Türk milleti daha dindar olmalıdır. Yani bütün sadeliği ile dindar olmalıdır demek istiyorum. Dinime bizzat hakikate nasıl inanıyorsam buna da öyle inanıyorum."  "Hz. Muhammed (s.a.v) Allah'ın birinci ve en büyük kuludur. Onun izinde bugün milyonlarca insan yürüyor. Benim senin adın silinir fakat o, sonsuza kadar ölümsüzdür."

 Atatürk, Hz. Muhammed'in askeri dehasına da hayrandı.

“Hz. Muhammed'in bir avuç Müslümanla mahşer gibi kalabalık ve alabildiğine zengin Kureyş ordusuna karşı Bedir Meydan Muharebesi'nde kazandığı zafer, fâni insanların işi değildir. Onun peygamberliğinin en kuvvetli delili, işte bu savaştır." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

dinimizde özel bir sınıf yoktur. Ruhbanlığı (din adamları sınıfı) reddeden bu din, dinde tekelciliği kabul etmez." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

 Atatürk, Peygamberimizden bahsederken onun çeşitli nitelklerine temas etmiş ve onu son derece saygı ve sevgi dolu sözlerle anlatmıştır.


7

DİN VE LAİKLİK / Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Din Hizmetleri

 C. ATATÜRK VE CUMHURİYET DÖNEMİ DİN HİZMETLERİ 1. Diyanet İşleri Başkanlığı a) Kuruluşu  Osmanlı Devleti'nde din işleri Meşihat Makamlığınca şeyhülislam eliyle yürütülürdü. 1920 yılında Ankara'da kurulan Meclis Hükümeti'nde Meşihat, "Şer'iye ve Evkaf Vekâleti" adıyla bakanlık olarak yer almış, 1924'e kadar da bu statü aynen devam etmiştir.  Din hizmetlerinin politikanın dışında ve üstünde tutulması gerçeğinden hareketle 3 Mart 1924 tarihinde Şer'iye ve Evkaf Vekâleti kaldırılarak Başvekâlete bağlı Diyanet İşleri Reisliği, bugünkü adıyla Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuştur.

 Uzun zaman Ankara Müftülüğü görevinde bulunan Börekçizade Mehmet Rıfat Efendi, 1 Nisan 1924 tarihinde diyanet işleri reisliğine getirilmiştir.

b) Din Görevlileri  Ülkemizde din hizmetlerini yürütmek amacıyla kurulan Diyanet İşleri Başkanlığının en üst makamında, başkan bulunur. Diyanet işleri başkanı, teşkilatın en yetkili kişisidir.

Müftü  Diyanet İşleri Başkanlığının il ve ilçelerdeki en üst düzey görevlisi müftüdür. Müftüler görevli oldukları il ve ilçelerde halkı dini konularda bilgilendirmek, din hizmetlerinin sağlıklı ve düzenli bir şekilde yerine getirilmesini sağlamakla sorumludurlar.  Kendilerine bağlı olarak çalışan personeli denetlemek, onların verimliliğini artırıcı önlemler almak müftülerin görevlerindendir.

Vaiz  Vaizler görevlendirildikleri camilerde vaaz vermekle yükümlüdürler.

 Diyanet İşleri Başkanlığı ülkemizde il ve ilçe müftülükleri, vatandaşlarımızın yaşadığı dış ülkelerde ise din hizmetleri ve ateşelikleri şeklinde teşkilatlanmıştır.  Kuruluşundan bugüne kadar gerek yurt içindeki gerekse yurt dışındaki vatandaş, soydaş ve dindaşlarımıza din hizmeti vermekte olan Diyanet İşleri Başkanlığı, Anayasa'da belirtilen ilkeler doğrultusunda üzerine düşen görevleri yerine getirmektedir.  Diyanet İşleri Başkanlığı insanlara hizmet verirken vatandaşlık esasına göre hareket eder. Mezhep, anlayış, düşünce farklılığı gibi nedenlerle hiç kimseye ayrım yapmaz. Her türlü politikanın dışında kalmayı ilke edinir.

Ahmet Hamdi Akseki Camii, Vaaz Kürsüsü

8


DİN VE LAİKLİK / Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Din Hizmetleri  Vaizler cuma ve bayram günlerinde, müftülükçe belirtilen diğer zamanlarda halkı vaaz ve irşat yoluyla aydınlatırlar.

 Gerekli görülmesi durumunda ceza ve tevkifevleri, çocuk ıslahevleri, güçsüzler yurdu, hastane vb. yerlerde vaaz vermek de vaizlerin görevleri arasındadır. İmam  Cemaate namaz kıldıran, cami hizmetlerini yerine getiren din görevlisidir. İmamların görevleri genel olarak şunlardır:  Cami ve mescitlerde cuma, bayram ve vakit namazlarını, gerekiyorsa cenaze namazını kıldırmak

 Müftülük tarafından belirlenecek program doğrultusunda mukabele okumak, gerektiğinde dini gün ve gecelerde tertip edilecek programlarda görev almak

 Cami içinde veya müftülükten izin alınmadan cami avlusunda bağış toplanmasına engel olmak  Görevli olduğu camideki müezzin-kayyumları denetlemek  Belediye cenaze teşkilatı bulunmayan yerlerde gerektiğinde cenaze teçhiz ve tekfin işlerini yapmak

Kur'an Kursu Öğreticisi  Diyanet İşleri Başkanlığı'na bağlı olarak faaliyet sürdüren kurslarda Kur'an öğretmekle görevli kimselerdir. Bunların başlıca görevi Kur'an-ı Kerim-i usulüne göre yüzünden okumayı belletmek, öğrencilere tecvit konusunda bilgi vermektir.  Hafızlık yapmak isteyenlere Kur'an'ı usulüne göre ezberletmek, müfredat programına göre öğrencilere itikat, ibadet ve ahlak konularında bilgi vermek, ibadetlerin yapılışını uygulamalı olarak öğretmek de Kur'an kursu öğreticisinin görevleri arasında yer alır.

Müezzin İmamlar cenaze namazını da kıldırırlar.

 Diyanet İşleri Başkanlığı veya müftülükçe hazırlanan cuma ve bayram hutbelerini okumak

Müezzinlerin görevlerinden bazıları şöyle sıralanabilir:  Müftülükçe belirlenecek zamanlarda camiyi ibadete açmak, kapalı tutulması gereken zamanlarda kapatmak  Namaz vakitlerinde ezan okumak

 Görevli olduğu cami veya mescidin zamanında ibadete açılmasını, burada huzur içinde ibadet edilmesi için gerekli düzenlemelerin yapılmasını sağlamak

 Vakit, bayram, cuma ve teravih namazlarında, gerektiğinde cenaze namazlarında ibadetin gerektirdiği her türlü müezzinlik hizmetini yapmak

 Müftülüğün izni ile cami veya mescitte cemaati dini konularda aydınlatmak

 Farz namazlardan önce kamet getirmek

 İstekli vatandaşlara müftülüğün izni ile Kur'an-ı Kerim okumayı öğretmek

 İmamın olmadığı durumlarda onun görevlerini yapmak  Caminin ve çevresinin günlük, haftalık ve genel temizliğini yapmak


9

DİN VE LAİKLİK / Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Din Hizmetleri

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI

Kuruluşu 3 Mart 1924 tarihinde halifelik ile birlikte şeriye ve evkaf vekaletinin kaldırılmasıyla birlikte kurulmuştur.

Din Görevlileri Diyanet işleri Başkanı Müftü Vaiz İmam Kur’an Öğreticisi Müezzin

2. Dini Yayınlar  Diyanet İşleri Başkanlığı'nın komisyonlar oluşturarak, araştırma merkezleri açarak dini yayınları hazırlamak görevi bulunmaktadır.  Diyanet işleri Başkanlığı yaptığı yayın faaliyetleriyle halkımızın İslam dinini doğru bir şekilde öğrenmesine katkı sağlamaktadır.  Ülkemizde cumhuriyet kurulduktan sonra dinin doğru öğrenilmesine önem veren milli irade, Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kurulmasıyla birlikte dini yayın faaliyetlerine başlanması talimatını da vermiştir.

a) Türkçe Tefsir ve Meal Çalışmaları  Kur'an-ı Kerim Yüce Allah tarafından gönderilmiş son ilahi kitaptır. Onun amacı dünya ve ahirette insanları mutlu kılmaktır. Bunun gerçekleşmesi için de insanın Kur'an-ı okuması, anlaması, onun ilkelerine uyması gerekir.  Kur'an'ın orijinal dili Arapçadır. Arapça bilmeyen insanların onu okuyup anlaması için Kur'an birçok dile tercüme edilmiştir. Kur'an-ı Kerim'in Türkçe'ye de tercümesi yapılmıştır.

Dini Yayınlar Dini yayınların toplumu din konusunda aydınlatmada önemli bir yeri vardır.

 Türkçe tefsir ve meal çalışmalarının yapılmasında Atatürk'ün önemli etkisi vardır. Atatürk, halkımızın İslam'ı temel kaynaklarından doğru bir şekilde öğrenmesini istiyordu.

“Türk, Kur'an'ın arkasından koşuyor fakat onun ne demek istediğini anlamıyor, içinde neler var bilmiyor ve bilmeden tapıyor. Benim maksadım, arkasından koştuğu kitapta neler olduğunu Türk anlasın." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

 Atatürk, Kur'an'ın Türkçeye çevrilmesi düşüncesini ilk kez 13 Ağustos 1923'te devletin eğitim politikasını belirleyecek olan bilimsel bir heyet onuruna verdiği çay toplantısında dile getirmiştir. Onun bu isteği 21 Şubat 1925 tarihinde TBMM gündemine gelmiştir.  Diyanet İşleri Başkanlığı tercüme görevini Mehmet Akif Ersoy'a, tefsirin yapılmasını Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır'a verdi. Mehmet Akif bir süre sonra bu işten vazgeçti. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, 1926 yılından 1938'e kadar "Hak Dini Kur'an Dili" adındaki tefsiri hazırladı.  Konyalı Mehmet Vehbi Efendi de 1923-1927 yılları arasında on beş cilt halinde "Hulasatül-Beyan fi Tefsiri'l-Kur'an" adlı eserini yayımladı.

10


DİN VE LAİKLİK / Atatürk ve Din Öğretimi

b) Türkçe Hadis Kitabı Çalışması  Atatürk, halkın İslam'ı daha iyi anlayabilmesi için hadislerin Türkçeye tercüme görevini Babanzade Ahmet Naim Efendi'ye vermişti. Ahmet Naim Efendi Buhari'nin kitabının ilk üç cildini Türkçeye tercüme etmiş, vefatından sonra da eser Kamil Miras tarafından tamamlanmıştır.

c) Hutbelerin Türkçe Okunması  Hutbe, halka hitap etmek ve söz söylemektir. Terim anlamı ise cuma namazı ve bayram namazlarında minbere ya da yüksekçe bir yere çıkıp Allah'ı anıp Peygambere salavat getirerek toplumun çeşitli konularda bilgilendirilmesidir.

 D. ATATÜRK VE DİN ÖĞRETİMİ 1. Atatürk'ün Dinin Anlaşılmasına Verdiği Önem  Din, Yüce Allah tarafından gönderilen ilahi ilkeler bütünüdür.  Din insana adaleti, dürüst, güvenilir olmayı, başkalarıya iyi geçinmeyi emreder. Emanetleri korumayı, verilen sözleri tutmayı öğütler. Yalan, hile, gıybet, çekememezlik, kin, nefret, düşmanlık, ayırımcılık gibi kötülüklerden uzak durmayı buyurur.  Din doğru anlaşılmazsa toplumda hurafeler, batıl inançlar artar. Din itismarı ve taassup yaygınlaşır. Bu nedenle Atatürk din eğitimine ayrı bir önem vermiştir.  Atatürk, din ile dinin yorumu ve uygulanış biçimi arasındaki ayrıma dikkat çekmiştir. Bu yüzden din ile tarih içerisinde ortaya çıkmış dini yorumların birbirine karıştırılmaması ve tarihi uygulamalardaki yanlışlıkların düzeltilmesi hususu üzerinde önemle durmuştur.

Minberde hutbe okuyan imam

 Hutbe, dua ve öğüt olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Osmanlıda olduğu gibi Cumhuriyet'in ilk yıllarında da hutbenin hem dua kısmı hem de öğüt kısmı Arapça olarak okunmaktaydı.

Öğğretmen Sorusu

 Halkın büyük çoğunluğunun anlamadığı bir dille hutbe okunması eleştirilmekteydi. 1926 yıl sonunda uzmanlarca hazırlanan hutbe örnekleri Diyanet İşleri Başkanlığınca imamlara gönderilmiştir.

 Atatürk'e göre zaman içinde şartlara göre oluşan dini düşünce ile dinin özünün birbirinden ayırt edilmesi gerekir. Sosyal hayatın bütün alanlarında ortaya çıkabilecek her türlü olumsuzluğun önüne geçmek için dinin doğru bir şekilde anlaşılması ve toplumun bütün bireylerine doğru bir şekilde öğretilmesi gerekir.  Atatürk 3 Mart 1924 tarihinde Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nu çıkartarak ilahiyat fakültesi ve imam hatip okullarının açılmasını gerçekleştirmiştir.

Atatürk'ün Türkçe tefsir, meal, hadis çalışması yaptırması, hutbelerin Türkçe okunmasını istemesinin nedeni nedir?

Halkın dinini iyi bir şekilde anlamasını sağlamak YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

11

DİN VE LAİKLİK / Atatürk ve Din Öğretimi

2. Atatürk'ün Okulda Din Öğre mine Verdiği Önem  Din öğretimi sağlam kaynak ve metotlarla yapılmadığı zaman batıl inanç ve hurafelere yol açar. Buna bağlı olarak aşırılık ve çatışmalar doğar. Bu durum dinin planlı ve programlı bir şekilde öğretilmesini zorunlu kılmaktadır.  Atatürk "Bence bir defa her Müslüman İslami hükümleri bilmeye mecburdur. O halde okullarımızda zaten İslami hükümleri öğreteceğiz." diyerek kişilerin dinini öğrenmek mecburiyetinde olduklarını belirtmiştir.

 Atatürk'ün din öğretiminin okullarda verilmesini istemesinin sebeplerinden biri de ailede alınan din öğretiminin eksik, yetersiz ve bilimsellikten uzak oluşudur.  Dini, iyi eğitim görmemiş, bilgisi yetersiz kişilerden öğrenmek toplumda hurafelerin, batıl inanışların yaygınlaşmasına neden olabilir. İnsanlar din adına, dinin özüne aykırı uygulamalara yönelebilir. Toplumda taassup ve din istismarı artabilir.

3. Atatürk'ün Din Bilginlerine Verdiği Önem  İstiklal Savaşı'nın kazanılmasında, devletimizin kurulmasında, halkımızın örgütlenmesinde Atatürk'e destek veren kesimlerden biri de din adamlarıdır.  Hoca Raif, Müftü Abdurrahman Efendi, Müftü Hacı Tevfik, Hafız Mehmet Efendi, Müftü Kâmil Efendi ve Rıfat Börekçi bunlardan bazılarıdır.

 Atatürk bu din adamlarının çabalarından büyük bir memnuniyet duymuş, onlardan övgüyle söz etmiştir.  Atatürk, halkımızın dini doğru bir şekilde öğrenmesine din adamlarının önemli bir rolü olduğunu biliyordu. Bu nedenle yaptığı konuşmalarda sık sık din adamlarından övgüyle söz etmiştir.

“...Milletimizin içinde gerçek din âlimleri, âlimlerimiz içinde milletimizin gerçekten iftihar edebileceği din bilginleri vardır." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

 Atatürk topluma yön veren en önemli değer alanı olan dinin yozlaştırılmasına, isitismarına karşı çıkmıştır. dinin siyasi, ekonomik veya kişisel çıkarlar için kullanılmasını doğru bulmamıştır.

“...Din ve mezhep hiçbir zaman politika aleti olarak kullanılamaz." (Mustafa Kemal ATATÜRK)

12


 Atatürk, kendi zamanında diyanet işleri reisi olan, Mehmet Rıfat Börekçi'yi her zaman takdir etmiştir. Huzura geldiğinde, onu ayakta karşılamış, iltifat etmiştir. Bu durumdan mahçup olduğu belirtilen diyanet işleri reisine Atatürk şöyle cevap vermiştir: "Din adamına saygı Müslümanlığın icaplarındandır."

DİN VE LAİKLİK

1.

Konu Testi - 1

I. "Dinde zorlama yoktur." (Bakara suresi, 256. ayet)

4.

II. "Öyleyse dileyen iman etsin, dileyen inkâr etsin."

I. Taassup bir düşünceye, bir inanca körü körüne bağlanmak demektir. II. Taassup sahibi kimselerin ibadetlerine daha çok sevap verilir.

(Kehf suresi, 29. ayet) III. "Sen onlara zor kullanacak değilsin."

III. Taassubu önlemenin yolu iyi bir din eğitiminden geçer.

(Gaşiye suresi, 22. ayet)

IV. Dindar olmak için taassup sahibi olmak gerekir.

Bu üç ayetin ortak noktası aşağıdakilerden hangisidir? A) İnsanın dine inanıp inanmamada özgür bırakıldığı

Burada "taassup" ile ilgili olarak verilen bilgilerden hangileri doğru değildir?

B) İnsanın ibadetlere ağırlık vermesinin önemi

A) I ve II

C) Hz. Muhammed'in örnek insan olması

D) II ve IV

B) I ve IV


D) Dinin Hz. Adem'den beri var olduğu E) Tüm peygamberlerin tevhid inancını savunduğu

2.

"Temeli çok sağlam bir dinimiz var. Malzemesi iyi fakat bina yüzyıllardır ihmal edilmiş, harçlar döküldükçe harç yapıp binayı takviye etmek lüzumu hissedilmiş, aksine olarak birçok yaban unsur binayı daha fazla hırpalamış."

5.

Atatürk bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır?

Laiklik, din ve vicdan hürriyetinin garantisidir. Çünkü laik bir devlette din ve devlet işleri birbirinden ayrı yürütülür. Laik devlet bütün dinlere eşit mesafede durur. Vatandaşları arasında inancı, mezhebi, düşüncesi nedeniyle ayrım yapmaz. Laikliğin egemen olduğu ülkelerde tüm vatandaşlar yasalar karşısında eşit kabul edilir.

A) İlahi temelleri olan dinimizin içine hurafeler sokulmaya çalışılmıştır.

Buna göre, din ve vicdan özgürlüğü aşağıdakilerden hangisini benimsemez?

B) İslam dini son dindir.

A) İnancını özgürce ifade etmeyi

C) İslam dini akıl ve bilimle zaman zaman çatışmaktadır.

B) İnsanlara zorla kendi inancının dayatılmasını

D) İslam dini insan yaradılışına en uygun dindir.

C) İstenilen dinin, inancın seçilmesini

E) İslam dini insanları birbirine yaklaştırır.

D) İnancın gereği şekilde davranılmasını E) İbadetlerin serbestçe yapılmasını

3.

6.

B) Laiklik ilkesine göre herkes istediği dine inanabilir.

Laik devlet, dini inanç ve görevlerin rahatça yerine getirilmesine imkan sağlar. Vatandaşlarına dini inançlarından dolayı farklı muamele yapmaz. Vatandaşlar hiçbir baskı altında kalmadan görüş ve düşüncelerini ifade edebilirler. Böylece toplumda barış, huzur ve güven ortamı egemen olur.

C) Laik devlet vatandaşlarını yalnızca bir dini inanç etrafında birleştirmek zorundadır.

Aşağıda verilenlerden hangisi laik devletin özelliklerinden biri değildir?

Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün laiklik anlayışı ile uyuşmaz? A) Laik devlette din ve devlet işleri birbirinden ayrı yürütülür.

D) Laiklik ilkesi her alanda aklı ve bilimi esas alır. E) Laiklik din ve vicdan özgürlüğünün güvencesidir.

A) Din ile devlet işlerinin birbirinden ayrı olması B) Devletin dine karşı olmaması C) İnanç ve ibadet özgürlüğüne önem vermesi D) Dini kişisel bir vicdan meselesi olarak görmesi E) Devletin dinin esaslarında değişiklik yapması YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

13

DİN VE LAİKLİK

7.

Konu Testi - 1

I. Laiklik din istismarının önlenmesine katkı sağlar.

10. "Taassup cahilliğe dayanır. Bundan dolayı taassubu olan cahildir. İlim mutlaka cahilliği yener. O halde halkı aydınlatmak lazımdır."

II. Atatürk'ün laiklik anlayışında dine karşı bir duruş vardır. III. Dinde yer alan birçok buyruk ve öğüt bireye yöneliktir.

Atatürk'ün bu sözlerine dayanarak "taassup" ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

IV. Laik devlette kişi istediği dini seçebilir fakat seçtiği dinin gereklerini yerine getirme hakkına sahip değildir. Burada verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

A) Hoşgörüyü ortadan kaldırır.

A) I ve II

B) Bir düşünceye körü körüne inanmaktır.

B) I ve III

D) II ve IV

C) II ve III

C) İnsanın kararlılığını artırır.

E) III ve IV

D) Birey ve toplum için zararlıdır. E) Eğitimsizliğe dayanır.

8.

Türkiye Cumhuriyeti laik ve demokratik bir hukuk devletidir. Laiklik ilkesi gereğince devletin resmi bir dini yoktur. Devlet herhangi bir dinin karşısında ya da yanında değildir. Bütün dinlere eşit mesafededir.

11.

I. Din ve vicdan özgürlüğü, kişilerin herhangi bir dini, inancı benimseyip benimsememekte özgür olması, inançlarını baskı altında kalmaksızın ifade edebilmesi, ibadetlerini serbestçe yerine getirebilmesidir. II. Bir devlet bütün dinlere eşit mesafede durmalıdır. Devlet vatandaşlar arasında inancı, mezhebi, düşüncesi nedeniyle ayrım yapmaz.

Buna göre, laiklikle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Laikliğe göre herkes bir dine inanmalıdır.

Bu iki görüşle aşağıdakilerden hangisi açıklanmaktadır?

B) Laiklik ilkesine göre devlet yönetiminde din kuralları belirleyici rol oynar.

A) Güçlerin ayrılığı ilkesi B) Hukukun üstünlüğü ilkesi

C) Laiklik din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılmasını gerektirir.

C) Sosyal devlet ilkesi

D) Laiklik ilkesine göre bazı din ve inançlara yasaklama getirilebilir.

D) Laiklik ilkesi E) Güçlerin birliği ilkesi

E) Laiklikte dini ilkeler hukuk kurallarının hazırlanmasında temel alınır.

12.

I. Akrabaya, yoksula, yolcuya hakkını ver. Gereksiz yere de saçıp savurma." (İsra suresi, 26. ayet) II. "Ölçtüğünüz zaman tastamam ölçün ve doğru terazi ile tartın." (İsra Suresi, 35. ayet)

Atatürk "Hangi şey ki akla, mantığa, toplum çıkarına uygundur; biliniz ki o dinimize uygundur." sözüyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır?

Bu iki ayete dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Dinin emir ve yasakları bireye yöneliktir.

A) Din ve devlet işlerinin ayrılmasını

B) Din her alanda aklı ve bilimi esas alır.

B) İslamın son din olmasını

C) İnsanlara din ve vicdan özgürlüğü sağlanmalıdır.

C) İslamiyetin günümüze kadar değişmeden gelebilmesini D) İslamın ilahi kaynaklı bir din olduğunu

D) Devletin yasalarının dinin kuralları kadar yaptırımı yoktur.

E) İslamın insan fıtratına en uygun din olduğunu

E) Dini duygular istismar edilmemelidir.

2. A

3. C

4. D

5. B

6. E

7. B

8. C

9. E

10. C

11. D

12. A


1. A

14

Cevaplar

9.

Din ve Laiklik

1.

Atatürk, laikliğin din düşmanlığı ya da dinsizlik olarak gösterilmesine karşı çıkmıştır, O, bu düşüncenin yanlış olduğunu, laikliğin gerçek dindarlığın gelişmesine katkı sağlayacağını savunmuştur.

Konu Testi - 2

4.

Aşağıdakilerden hangisi ülkemizde laikleşme yolunda atılan adımlardan biri değildir? A) Ankara'nın başkent yapılması B) Türk Medeni Kanunu'nun kabulü

Türkiye Cumhuriyeti Devleti, dileyen vatandaşlarımıza Diyanet İşleri Başkanlığı aracılığıyla dini konularda hizmet götürmektedir. Anayasanın 136. maddesinde "Genel idare içinde yer alan Diyanet İşleri Başkanlığı, laiklik ilkesi doğrultusunda, bütün siyasi görüş ve düşünüşlerin dışında kalarak ve milletçe dayanışma ve bütünleşmeyi amaç edinerek özel kanununda gösterilen görevleri yerine getirir." demektedir.

C) Tekke ve zaviyelerin kapatılması

Aşağıdakilerden hangisi Diyanet İşleri Başkanlığı'nın yürüttüğü kamu hizmetlerinden biri değildir?

D) Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun kabulü

A) Halkı aydınlatmak için vaiz tayin etmek

E) Hilafet ve saltanatın kaldırılması

B) Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerini tayin etmek C) Kur'an kurslarına Kur'an öğreticisi tayin etmek D) Din görevlilerini denetlemek

2.

Diyanet İşleri Başkanlığı'na bağlı olarak il ve ilçelerde çalışan, halkın dini meselelerine çözümler getiren kişiye müftü adı verilir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi müftünün görevlerinden biri değildir?

E) Camilere din görevlisi tayin etmek

5.

21 Şubat 1925 tarihinde TBMM'de; •

Kur'an-ı Kerim'in çeviri ve tefsirinin uzmanlardan oluşan bir heyet tarafından yapılması

B) Hac ve umre ibadetleri ile ilgili işleri yürütmek

•

C) Vaaz, hutbe ve benzeri konuşmalar yaparak halkı dini konularda aydınlatmak

Gerekli görülen İslami eserlerin telif ve tercüme edilmesi

•

D) İslam dininin inanç, ibadet ve ahlak esasları ile ilgili işleri yürütmek

İslamiyet aleyhine yapılan yabancı yayınlara karşılık verilmek üzere dini yayınların yapılması

verilen bir önergeyle gündeme gelmiştir.

A) Kur'an kurslarını yönetmek, düzenlemek

Bu önergenin temelinde aşağıdakilerden hangisi bulunmaktadır?

E) Cami ve mescitlerde vakit namazlarını kıldırmak

A) Eğitim birliğinin sağlanması

3.

B) Halifeliğin kaldırılmasından sonraki tepkilerin azaltılması

Diyanet İşleri Başkanlığı'nın temel amaçları İslam dininin yüce prensiplerini vatandaşlarımıza tanıtmak, dini konularda halkı bilgilendirmek, ahlaki değerlere bağlılığı artırmaktır. Başkanlık din hizmetlerini yürütürken mezhep, siyasi düşünce, kültür ve cinsiyet ayrımı yapmamaya, toplumun her kesimine hizmet sunmaya önem verir. Kişilerin dinin gereklerini yerine getirip getirmeme özgürlüğüne saygılı olma konusunda özenle davranır. Bu parçaya dayanılarak aşağıdakilerden hangisi Diyanet İşleri Başkanlığı'nın görevlerinden biri değildir? A) Din konusunda toplumu aydınlatmak

C) Halkın kutsal kitabını doğru anlamasına yardımcı olunması D) Türkçenin Arapçadan daha üstün bir dil olduğunun gösterilmesi E) Arap ülkelerine öncülük edilmesi

6.

TBMM'de 3 Mart 1924 yılında Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edilmiştir.

B) İbadet yerlerini yönetmek

Bu kanunun temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

C) Milletimizin manevi ve ahlaki değerlere bağlılığını geliştirmek

A) Medreselerin yeniden düzenlenmesi

D) Bütün vatandaşların inanmasını ve ibadet etmesini sağlamak

C) Eğitim ve öğretimin azınlıkların kontrolüne geçmesinin sağlanması

E) İslam dininin inanç, ibadet, ahlak esasları ile ilgili işleri yürütmek

D) Halkın eğitim ve öğretim düzeyinin yükseltilmesi

B) Eğitimin bir zümreye has kılınması

E) Halkın gelir seviyesinin artırılması YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15

Din ve Laiklik

7.

Konu Testi - 2

Mustafa Kemal, medreseleri kapatmış ve bu konu hakkında: "Türk milleti evlatlarına vereceği eğitimi, okul ve medrese diye iki ayrı kuruluşa veremezdi." demiştir.

10. Cumhuriyet döneminde Kur'an-ı Kerim'in tefsir edilmesi görevi ilk defa aşağıdaki kişilerden hangisine verilmiştir?

Buna göre, Mustafa Kemal'in medreseleri kapatma nedenini aşağıdakilerden hangisi en iyi açıklar?

A Konyalı Mehmet Vehbi Efendi

A) Tevhidi tedrisat ile eğitim birliği sağlanmalıdır.

C) Ömer Nasuhi Bilmen

B) Toplumda herkes okur yazar olmalıdır.

D) Mehmet Akif Ersoy

C) Ülkenin kalkınmasında eğitimin rolü büyüktür.

E) Kâmil Miras

B) Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır

D) Din eğitimi tamamen kaldırılmalıdır. E) Eğitim küçük yaşlarda başlamalıdır.

8.

Atatürk bir sözünde "Bence bir defa her Müslüman İslami hükümleri bilmeye mecburdur, o halde okullarımızda İslami hükümleri öğreteceğiz." diyerek İslam dininin okullarda öğretileceğini belirtmiştir.

11.

Aşağıdakilerden hangisi Diyanet İşleri Başkanlığı'nca atanan vaizin görevlerinden biri değildir? A) Genellikle cuma, bayram namazları ve kandil gecelerinde halka vaaz etmek

Aşağıdakilerden hangisi Atatürk'ün din öğretiminin okullarda verilmesini istemesinin nedenlerinden biri değildir?

B) Ceza ve tutukevlerinde mahkum ve tutukluları din konusunda bilgilendirmek

A) Din öğretimini planlı ve programlı vermek

C) Görevli olduğu il veya ilçede dini hizmetlerin sağlıklı yürütülmesini sağlamak

B) Din öğretimini uzman kişilerce vermek

D) Cami, mescid gibi yerlerde Kur'an, hadis, fıkıh kitaplarından örnekler vererek halkı aydınlatmak

C) Eğitimi tek çatı altında toplamak D) Din alanındaki bilgisizliğin giderilmesini sağlamak

E) Belirli yer ve zamanlarda dini konular üzerinde konuşarak nasihat etmek

E) Dine dayalı devletin temellerini atmak

I. İlk Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Akif Ersoy'dur.

9.

12. Türk

Medeni Kanunu'nda "Çocuğun dini eğitimini belirlemek hakkı ana ve babaya aittir. Ana ve babanın bu konudaki haklarını sınırlayacak her türlü sözleşme geçersizdir. Ergin dinini seçmekte özgürdür." maddesi bulunmaktadır.

II. Müezzinin en önemli görevlerinden biri namaz vakitlerinde ezan okumaktır. III. Diyanet İşleri Başkanlığı, yalnızca ülkemizdeki vatandaşlara din hizmeti vermekle yükümlüdür.

Burada sözü edilen kanun maddesinde vurgulanan temel düşünce aşağıdakilerden hangisidir?

IV. Türkçe yazılan ilk Kur'an meali ve tefsiri "Hak Dini Kur'an Dili" adlı eserdir.

A) Din ve vicdan hürriyeti

Burada verilenlerden hangileri doğrudur?

B) Yönetime katılımın önemi

A) I ve II

C) Gelenek ve göreneklere bağlılık

B) I ve III

D) II ve IV

C) II ve III

D) Sosyal devlet anlayışı

E) III ve IV

E) Aile birliğine ve kişiliğe saygı 1. A

2. E

3. D

4. B

5. C

6. D

7. A

8. E

9. D

10. B

11. C

12. A


Cevaplar

16


14

TARAMA

1.

I. "Kendinizi öldürmeyin. Şüphesiz Allah sizi esirgeyecektir."

FÖY NO

4.

(Nisa suresi, 29. ayet)

Hz. Muhammed, müşriklerin yaptığı birçok teklifi geri çevirmiş ve "Güneş'i sağ elime, Ay'ı da sol elime koysalar yine de yolumdan dönmem." demiştir. Bu durum Hz. Muhammed'in hangi özelliği ile ilgili değildir?

II. Allah'ın muhterem kıldığı cana kıymayın." (İsra suresi, 33. ayet)

A) Cesaretli olması

Bu iki ayetle aşağıdakilerden hangisinin önemi dile getirilmektedir?

B) Kararlı olması

A) Ekonomik haklar

C) İnsanları uyarmaktan vazgeçmesi

B) Eğitim hakkı

D) Doğru bildiği yolda yürümesi

C) Düşünce ve ifade özgürlüğü

E) Danışarak iş yapması

D) Yaşama hakkı E) İnanç özgürlüğü

5. 2.

"Ey iman edenler! Kendi evinizden başka evlere, geldiğinizi fark ettirip (izin alıp) ev halkına selam vermedikçe girmeyin. Bu sizin için daha iyidir; herhalde (bunu) düşünüp anlarsanız, orada hiçbir kimse bulamadıysanız size izin verilinceye kadar oraya girmeyin, eğer size "Geri dönün!" denilirse hemen dönün. Çünkü bu sizin için daha nezih bir davranıştır. Allah yaptığınızı bilir."

İslamiyetin ilk dönemlerinde Irak ve çevresinde hızlı bir şehirleşme süreci yaşanmış, ticaret hayatı gelişmiştir. Bu nedenle de çeşitli dini sorunlar ortaya çıkmıştır. O dönemde Irak'ta ünlü âlim Ebu Hanife, Kur'an ve sünnette hüküm bulamadığı konularda aklı ön plana alan bir yöntem izlemiş ve sonuçta Irak bölgesinde akla önem veren bir din anlayışı hakim olmuştur. Bu parçada İslam'da yorum farklılıklarının nedenlerinden hangisinden söz edilmemiştir?

(Nûr suresi, 27 - 28. ayetler)

A) İnsanın karakterinin farklı olması

Burada sözü edilen ayetlerle aşağıdaki haklardan hangisi korunmaktadır?

B) Dini yorumlarda metotlarının değişmesi

A) Özel yaşamın gizliliği

C) Köyden kente göçlerle coğrafi hareketliliğin yaşanması

B) Hak ve özgürlüklerin kullanımı

D) Toplumsal değişimin hızlı olması

C) Eğitim ve öğretim

E) Ekonomik değişimin yaşanması

D) Yaşama E) Düşüncelerini özgürce ifade edebilme

6. 3.

I. "Bizi aldatan bizden değildir."

I. Atatürk'e göre din, doğru ve hurafelerden uzak bir şekilde ancak okulda öğretilebilir.

II. "...Müslüman kardeşini küçümsemesi bir kimseye günah olarak yeter."

II. Dinin emir, yasak ve öğütleri bireye yöneliktir.

III. "Kalbinde zerre kadar kibir bulunan kimse, cennete giremez."

III. Laik devlette; yönetimde hukukta, ekonomide, sosyal hayatta dini ilkeler temel alınır. Burada verilen laiklikle ilgili bilgilerden hangisi doğru değildir? A) Yalnız I D) I ve II

B) Yalnız II

C) Yalnız III

E) II ve III

IV. "Zandan çok sakınınız...Ayıp araştırmayınız, kusur gözetmeyiniz..." Yukarıdaki hadislerin konusu nedir? A) İnanç D) İlim

B) Ahlak

C) İbadet E) Kıssalar


1

Tarama

7.

Hz. Muhammed daha peygamberlik görevi verilmeden önce Erdemliler Topluluğu'na (Hılfu'l-Fudul) katılmış, bu yolla haksızlığa uğrayan güçsüz ve kimsesiz insanların hakkını korumuştur.

10. "Kaynaşmamız

için size kendi (cins)inizden eşler yaratıp aranıza sevgi ve merhamet oluşturması da onun (varlığının) delillerindendir..." (Rûm suresi, 21. ayet)

Bu durum, Hz. Muhammed'in hangi özelliğine örnektir?

Verilen ayette aşağıdakilerden hangisinin önemi vurgulanmıştır?

A) Sabırlı olmasına

A) Evlilik ve ailenin

B) Kararlı olmasına

B) Aile içindeki iş bölümünün

C) Zamanı iyi kullanmasına

C) Çocukların eğitilmesinin

D) Adaletli olmasına

D) Anne baba hakkının

E) Cesaretli olmasına

8.

E) Aileyi geçindirecek rızık kazanmanın

11.

I. Vakfe yapma II. Şeytan taşlama

Buna göre Yüce Allah'ın açık ve kesin bir şekilde yapılmasını istediği ibadetler aşağıdakilerden hangisidir?

III. Tavaf yapma IV. İhrama girme

A) Vacip

Burada verilenlerden hangileri haccın farzlarındandır? A) I ve II

B) I ve III

D) II ve III

9.

B) Mübah

D) Yükümlülük

C) I ve IV

C) Sünnet E) Farz

E) III ve IV

"Arkadan çekiştirmeyi yüze karşı eğlenmeyi âdet edinen herkesin vay haline..." (Hümeze suresi, 1. ayet) Verilen ayette aşağıdaki davranışlardan hangileri kınanmaktadır?

12.

I. Tasavvuf düşüncesinin temelinde Allah sevgisi ve aşkı vardır. II. Tasavvuf düşüncesinde bütün varlıklara sevgi ve şefkatle yaklaşılır.

A) Yalancı şahitlik yapmak

III. Tasavvuf düşüncesinde dünya ve dünya malı önemli bir yer tutar.

B) Gıybet ve alay etme

Yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

C) Hakaret etmek ve insanların gizli hallerini araştırmak

A) Yalnız I

D) Büyüklenmek ve dedikodu yapmak E) Haset etmek ve hırsızlık

2

İslam dininde emredilen ibadetler farz, vacip ve sünnet olmak üzere üç bölümde değerlendirilir.


D) I ve III

B) Yalnız II

C) I ve II

E) II ve III

Tarama

13.

• Hz. Muhammed "Allah'ım, bana öğrettiklerinle beni faydalandır; bana fayda sağlayacak ilim öğret, ilmimi artır." diye dua etmiştir.

Muhammed Bizans İmparatoru Herakliyus'u İslam'a davet etmiştir. İmparator tereddüt içinde kalmış ve o sırada ülkesinde bulunan Mekkeli tüccarları çağırarak onların reisi konumunda olan ve henüz Müslüman olmayan Ebu Süfyan'a Hz. Muhammed hakkında şöyle sormuştu: "Peygamber olduğunu söyleyen bu kimsenin daha önce hiç yalan söylediğini duydunuz mu?" Ebu Süfyan bu soruya "Hayır" cevabını vermiştir.

16. Hz.

• Hz. Muhammed Medine'ye hicret ettikten sonra bir mescit yaptırmış ve mescidin bir bölümünü eğitim faaliyetlerine ayırmıştır. Buna göre Hz. Muhammed hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

Bu parçada Hz. Muhammed'im hangi özelliği vurgulanmıştır?

A) Zamanı iyi kullandığı B) Bilgiye önem verdiği

A) Danışarak iş yapması

C) Güvenilir olduğu

B) Barışa önem vermesi

D) Merhametli olduğu

C) Merhametli olması

E) Kur'an'ı açıkladığı

D) Kararlı olması E) Güvenilir olması

14. "Ümmetimin şereflilleri Kur'an'ı taşıyanlardır. (ezberleyen-

17.

lerdir.)" Hz. Peygamber bu sözüyle aşağıdakilerden hangisini övmüştür?

I. Kadınların ve kız çocuklarının aşağılanmasına karşı çıkması II. Savaş esrilerine iyi davranılmasını öğütlemesi III. Yaşadığı toplumda güçsüz, kimsesiz ve haksızlığa uğrayanların haklarını savunması

A) Mukabele okuyanları

Hz. Muhammed'in bu davranışları aşağıdakilerden hangisini sağlamaya yöneliktir?

B) Kur'an'ı hatim edenleri C) Hafızlık yapanları D) Tefsir yapanları

A) Zamanın iyi değerlendirilmesini

E) Meal okuyanları

B) İlmin yaygınlaşmasını C) Danışmanın artmasını D) İnsan onurunun korunmasını E) Kötülük karşısında duyarsız kalınmamasını

15. "Gerçekten müminler kurtuluşa ermiştir. Onlar namazlarında huşu içindedirler. Onlar; boş ve yararsız şeylerden yüz çevirirler. Onlar, zekatı verirler. Ve onlar iffetlerini korurlar." (Mü'minun suresi, 1-5. ayetler) Verilen ayetlerde müminlerin hangi özelliği vurgulanmamıştır? A) Ahirete inanmaları B) İbadet etmeleri

18.

• Allah evrende her şeyi ölçülü bir şekilde yaratmıştır. • Evrende Allah'ın koymuş olduğu fiziksel, biyolojik ve toplumsal yasalar bulunmaktadır. • Evrende bir düzenlilik hüküm sürmektedir. Burada verilen bilgiler aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir? A) Kader

B) Tevekkül

D) Hayır ve şer

C) Kaza

E) Rızık

C) Namusuna düşkün olmaları D) Faydalı işlerle ilgilenmeleri E) İbadeti ihlasla yerine getirmeleri


3

Tarama

19. Toplumumuzda, yeni doğan çocuğa seçilen isimler arasın-

23. "O takva sahipleri ki bollukta da darlıkta da Allah için har-

da Hz. Peygamberimize ve onun ailesine ait isimlerin çokça yer aldığı görülmektedir.

carlar; öfkelerini yutarlar ve insanları affederler. Allah da güzel davranışta bulunanları sever." (Âl-i İmran suresi, 134. ayet)

Bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Arapçanın yaygınlaştırılması

Bu ayette aşağıdakilerden hangisi övülmemiştir?

B) Hz. Muhammed'e duyulan saygı

A) Salih amel işleyenler

C) Kur'an'a duyulan saygı

B) Cömert olanlar

D) Örf ve adetlerin değişmesi

C) Kitaplara iman edenler

E) Hz. Muhammed'in çocukları sevmesi

D) Sabırlı olanlar E) Bağışlayıcı olanlar

20. •

Hz. Muhammed'in vefatından sonra halifeliğin Hz. Ali'nin hakkı olduğunu savunurlar.

•

İmameti inanç konusu kabul ederler.

•

İmamların masum olduğunu savunurlar.

24. ?

Burada görüşleri verilen mezhep aşağıdakilerden hangisidir? A) Mu'tezile

B) Haricilik

D) Eşarilik

?

Kur’an’ın

C) Şia

E) Maturidilik ?

?

Bu şemada "?" olan yerlere aşağıdakilerden hangisi yazılamaz?

21. Peygamberimizin

en azılı düşmanlarından olan Ebu Cehil: "Muhammed! Sana yalancısın diyemiyorum ama bana göre senin söylediklerin doğru değil." demiştir.

A) En uzun suresi Bakara suresidir.

Bu söz, Hz. Muhammed'in hangi özelliği ile ilgili değildir?

C) 114 ayeti bulunmaktadır.

B) İlk suresi Fatiha suresidir. D) Her suresinin bir ismi vardır.

A) Doğruluktan ayrılmaması

E) En kısa suresi Kevser suresidir.

B) Güvenilir olması C) Dürüst olması D) Merhametli olması E) Yalan konuşmaması

25.

• "... Namazı dosdoğru kılın, çünkü namaz, müminler üzerinde vakitleri belli bir farzdır." (Nisa suresi, 103.ayet)

22. Aşağıdakilerden hangisi Yüce Allah'ın peygamberlere gönderdiği ilahi kitapların ortak konularından biri değildir?

• "Ey iman edenler! Oruç sizden önceki milletlere farz kılındığı gibi size de farz kılındı. Umulur ki korunursunuz..." (Bakara suresi, 183-184. ayet)

A) Bilimsel icatlar B) Helal ve haramların neler olduğu C) İnanç esasları D) Ahlak ilkeleri E) İbadetler

4


Verilen ayetler Kur'an-ı Kerim'in hangi konusu ile ilgilidir? A) Ahlak D) Ahiret

B) İnanç

C) Kussalar E) İbadet

Tarama

26.

I. .......... adlı meleğin sûra üflemesiyle kıyamet kopacaktır.

29. Kur'an-ı Kerim'de; evrenin ve insanın yaratılışı, gözle görülmeyen varlıklar, geçmişte yaşamış topluluklar, kıyamet vb. pek çok konuda doğru bilgiler verilir. Örneğin insanlar kıyametin ne zaman ve nasıl kopacağını merak ederler. Bununla ilgili bir ayette şöyle buyrulmuştur: "Sana kıyameti, ne zaman gelip çatacağını soruyorlar. De ki: Onun ilmi ancak Rabb'inin katındadır. Onun vaktini ondan başkası açıklayamaz."

II. İnsanları yeniden dirilttikten sonra ................ adı verilen yerde insanlar toplanacak ve yaptıklarından hesaba çekilecektir. III. İnsanların dünyadayken yaptıkları .................... adı verilen bir tartıyla ölçülecektir. Verilen boşluklara aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir? I.

II.

Burada Kur'an-ı Kerim'in hangi özelliği vurgulanmaktadır?

III.

A)

Mikail

Mahşer

Mizan

B)

Cebrail

Cennet

Kulli irade

C)

Azrail

Mahşer

Mizan

D)

İsrafil

Mahşer

Mizan

E)

Azrail

Cehennem

Kulli irade

27. "Ey iman edenler! Adaleti titizlikle ayakta tutan, kendiniz, ana-babanız ve akrabanız aleyhinde de olsa Allah için şahitlik eden kimseler olun. (Haklarında şahitlik ettikleriniz.) zengin olsunlar, fakir olsunlar Allah onlara (sizden) daha yakındır. Hislerinize uyup adaletten şaşmayın, (şahitliği) eğer, büker (doğru şahitlik etmez), yahut şahitlik etmekten kaçınırsanız (biliniz ki) Allah yaptıklarınızdan haberdardır. (Nisâ suresi, 135. ayet)

A) İnsanları tek Allah'a inanmaya çağırması B) İnsanları bilinmeyen konularda doğru biçimde bilgilendirmesi C) İbadetlerin insanları olgunlaştıracağını söylemesi D) Tüm peygamberlerin tevhit inancını savunması E) İnsana mutlu yaşamın sırlarını açıklaması

30.

• "Allah, sözün en güzelini, birbirleriyle uyumlu ve bıkılmadan tekrar tekrar olarak okunan bir kitap olarak indirdi. Rablerinden korkanların bu kitabın etkisinden tüyleri ürperir, derken hem bedenleri ve hem de gönülleri Allah'ın zikrine ısınıp yumuşar..." (Zümer suresi, 23. ayet) • "...Kur'an'ı tane tane oku." (Müzzemmil suresi, 4. ayet)

Verilen ayet aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir? A) Düşünme özgürlüğü

Verilen ayetler aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ilişkilidir?

B) Özel yaşamın gizliliği

A) Mukabele

C) Eğitim hakkı

B) Hatim

D) Tefsir

C) Tecvid E) Meal

D) Din ve vicdan özgürlüğü E) Hukukun üstünlüğü

28. Tek başına sahip olmak anlamına gelen mülkiyet, insanın

31. Allah, ana babaya iyi davranılmasını, yetim malının korun-

temel haklarındandır. Bu hak satın alma, sözleşme, hibe, çalışma, miras ve ticaret gibi meşru yollardan biriyle elde edilebilir. İslam'a göre hırsızlık, kumar ve rüşvet gibi haksız kazanç yoluyla mülk edinilemez.

masını, ölçü ve tartıya dikkat edilmesini, insanlara eziyet edilmemesini, fakir ve yoksulların gözetilmesini istemektedir.

Bu parçada İslam'ın hangi temel hak ve özgürlüklerinden söz edilmektedir?

Bu parçada sözü edilen durumlara uyulmaması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) Eşitliğin ortadan kalkmasıyla

A) Ekonomik haklar B) İnanç özgürlüğü C) İbadet hakkı D) Özel yaşamın gizliliği

B) Kul hakkı ihlali ile C) İnanç özgürlüğü ihlali ile D) İbadet hakkının engellenmesiyle E) Allah'ın yüceltilmesiyle

E) Düşünce ve ifade özgürlüğü YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

5

Tarama

32. "Kim hidayet yolunu seçerse, bunu ancak kendi iyiliği için

35. "Kim bir cana kıymayan veya yeryüzünde bozgunculuk çı-

seçmiş olur, kim de doğruluktan saparsa, kendi zararına sapmış olur. Hiçbir günahkar başkasının günah yükünü yüklenmez..."

karmayan bir kimseyi öldürürse bütün insanları öldürmüş gibidir. Kim bir insanın yaşamasına sebep olursa bütün insanları yaşatmış gibi olur."


(Maide suresi, 32. ayet)

Verilen ayete dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

Bu ayette aşağıdakilerden hangisinin önemi vurgulanmaktadır?

A) İnsan kendi yaptıklarından sorumlu olduğu gibi toplumdaki diğer insanların yaptıklarından da sorumludur.

A) Ekonomik haklar

B) Kader inancından dolayı insan yaptıklarından sorumlu tutulamaz.

C) Din ve vicdan özgürlüğü

C) İnsan tercihlerinde özgür, yaptıklarından da sorumludur.

E) Yaşama hakkı

B) Özel yaşamın gizliliği

D) Düşünme özgürlüğü

D) Akıl doğruyu seçebildiği gibi yanlış olanı da seçebilir. E) İnsan özgür olmasına rağmen yaptıklarından sorumlu tutulmamıştır.

36. Tarihin 33.

III. Ayakları topuklarla beraber yıkamak

her döneminde ve dünyanın her yerinde bugüne kadar bütünüyle dinsiz bir toplumun varlığına tarih şahit olmamıştır. Soyut bir din olgusu, insan ve evren kadar inkâr edilemez bir gerçektir. Yani insanın var olduğu her yerde bir gerçeklik olarak din de daima varolmuştur.

IV. Kulakları yıkamak

Bu parçada dinin hangi özelliği vurgulanmaktadır?

Yukarıda verilenlerden hangileri abdestin farzlarındandır?

A) Evrensel olması

I. Yüzü yıkamak II. Ağza su çekip çalkalamak

A) I ve II

B) I ve III

D) II ve IV


B) Ahlaki ögeler içermesi C) Toplumdan topluma değişmesi D) Ahiret inancının olması E) Birtakım ibadetlerin bulunması

34. Her insanın yalnızca kendisine ait sırlarının olduğu özel bir yaşam alanı vardır. Kişinin evi, günlüğü, telefon konuşmaları, fotoğrafları bunlardan bazılarıdır. Kişinin izni olmadan hiç kimsenin bunları araştırmaya, öğrenmeye ve bir başkasına anlatmaya hakkı yoktur. Bu konuda Hz. Peygamber, "...Müslümanlara eza etmeyin, onları kınamayın, kusurlarını araştırmayın. Zira her kim Müslüman kardeşinin kusurunu araştırırsa Allah da kendisinin kusurunu araştırır." buyurmuştur. Bu parçada İslam'daki temel hak ve özgürlüklerden hangisinin önemi vurgulanmıştır? A) Özel yaşamın gizliliği B) Eğitim hakkı C) Yaşama ve sağlık hakkı

6

37. "Kolaylaştırın,

güçleştirmeyin; müjdeleyin, nefret ettirme-

yin." (Hadis-i Şerif) Hz. Peygamber bu sözleriyle ibadetlerdeki kolaylıklardan hangisini vurgulamamıştır? A) Yolculuğa çıkacak kişinin cuma namazını kılmaması B) Su bulunmadığu durumda teyemmüm yapılması C) Yolculuğa çıkan kişinin dört rekatlık farz namazlarını iki rekat olarak kılması

D) Din ve vicdan özgürlüğü

D) Koşulları uygun olan kişinin açlığa dayanamadığı için ramazan orucunu tutmaması

E) Ekonomik haklar

E) Yol güvenliği olmayan durumlarda hacca gidilmemesi


Tarama

38.

• Tek doğrunun kendi düşünceleri olduğuna inanma • Başka inanç ve din mensuplarına karşı kin, düşmanlık besleme • Başkalarının düşüncelerini dinlemeye bile tahammül edememe Burada aşağıdaki kavramlardan hangisi açıklanmaktadır? A) Laiklik

B) Özgürlük

D) Eşitlik

C) Adalet

E) Taassup

41. "Türk

devleti devlet idaresinde bütün kanunların, nizamların ve usullerin, bilim ve tekniğin çağdaş medeniyete sağladığı esas ve şekillere ve dünya ihtiyaçlarına göre yapılmasını ve uygulanmasını prensip kabul etmiştir. Din anlayışı vicdani olduğundan, Türk Devleti din fikirlerini devlet ve dünya işlerinden ve siyasetten ayrı tutmayı milletimizin çağdaş ilerlemede başlıca başarı nedeni görür.

Atatürk bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamamıştır? A) Her alanda aklın ve bilimin esas alınmasını B) Din ve devlet işlerinin ayrışmasını C) Dinin yaşamın her alanından çıkarılması gerektiğini D) Çağdaş devletlerin laikliği uyguladığını E) Dinin vicdanî bir mesele olduğunu

39.

I. "Din lüzumlu bir müessesedir. Dinsiz milletlerin devamına imkan yoktur." II. "Din vardır ve lazımdır." Atatürk bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir? A) Dinin hurafelerden temizlenmesi gerektiğini B) Dinin insanların vicdanî bir meselesi olduğunu C) Din eğitiminin camiler yerine okullarda verilmesi gerektiğini D) Dinin toplumsal yaşamın vazgeçilmez ögelerinden biri olduğu E) Dinin amacının Allah'a inanıp ibadet etmeye yönelik olduğunu

42. "Softa sınıfının din simsarlığına izin verilmemelidir. Dinden maddi menfaat temin edenler iğrenç kimselerdir. İşte bu duruma karşıyız ve buna müsaade etmiyoruz." Atatürk bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisine karşı çıkmıştır? A) İbadetlerin özgür biçimde yapılmasına B) Dini duyguların istismar edilmesine C) Din ve devlet işlerinin ayrılmasına D) Dinin saygıdeğer kabul edilmesine E) Laikliğin anayasaya konmasına

40. Bireyler,

herhangi bir dini ya da inancı benimseyebilirler. Ancak devlet, yönetimde laikliği temel almalıdır. Çünkü bir devletin sınırları içinde çok farklı dinleri, inançları benimseyen vatandaşlar bulunur. Devletin vatandaşları arasında din, inanç ve mezhep ayrımı yapmaması için laikliği benimsemesi gerekir. Devletin herhangi bir dinin esaslarına göre yönetilmesi durumunda, resmi dini benimseyen vatandaşlar tam anlamıyla özgür olamazlar.

43. Katolik kilisesi Orta Çağ'da Tanrı adına sorulara cevap ve-

Bu parçaya göre laiklikle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Batı dünyası bu parçada sözü edilen durumdan nasıl kurtulmuştur?

A) Tüm dinlerin karşısında yer aldığı

A) Özgürlükler alanını genişleterek

B) Din ve vicdan özgürlüğünün teminatı olduğu

B) Yeni yerleri istila ederek

C) Devletin tüm yurttaşlarına eşit davranmasını sağladığı

C) Bilim alanında başarılı çalışmalar yaparak

D) Dinin siyasetten uzak tutulduğu

D) Laiklik ilkesiyle dini devlet işlerinden ayırarak

E) Devletin dini inanç alanında tarafsız olduğu

E) Maddi refah seviyesini artırarak

rir, sorunlara çözüm getirir ve görüş açıklardı. Hatta istemediği kişileri dinden ihraç ederdi ve buna aforoz denirdi. Kilise insanlara endülüjans adı verilen, bir çeşit cennete giriş belgesi sayılan bir kâğıt da veriyordu. Bu dönemde din adamları toplumda ayrıcalıklı bir sınıf oluşturuyordu. İnsanlar Katolik kilisesinin geniş yetkilerinden şikayet ediyor, din adamlarının baskılarından kurtulmak istiyordu.


7

Tarama

44. "Hutbeden maksat halkın irşadı ve aydınlatılmasıdır. Baş-

47.

ka şey değildir. Yüz, iki yüz hatta bin sene evvel yazılmış hutbeleri okumak insanları cehalet ve gaflet içinde bırakmak demektir. Hatiplerin herhalde asıl kullandığı lisanla konuşması şarttır."

I. Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kurulması II. Kur'an-ı Kerim'in Türkçeye çevrilmesi III. Kur'an'ın tefsirinin yapılması ve hadis kaynaklarının dilimize çevrilmesini teşvik etmesi Atatürk bu uygulamalarıyla aşağıdakilerden hangisini amaçlamıştır?

Atatürk "Balıkesir Hutbesi"ndeki bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini amaçlamıştır?

A) Dini siyaset alanından çıkarmayı

A) Cuma ve Bayram namazlarından hutbenin kaldırılmasını

B) Dinin çıkar için kullanılmasını önlemeyi

B) Devlet başkanlarının hutbe okumasını

C) Din eğitiminin camilerde verilmesini

C) Hutbenin herkesin anlayabileceği bir dille yapılmasını

D) Dinin vicdanî bir mesele olarak görülmesini

D) Hutbelerin önceden hazırlanmasını

E) Halkın dini konularda aydınlatılmasını

E) Hutbelerde siyasi bir içeriğin bulunmamasını

48. Atatürk'e göre dini, mezhebi ırkı, dili ne olursa olsun, kendini Türk sayan herkes Türktür.

45.

Burada Atatürk bir milleti meydana getiren özelliklerden hangisi üzerinde durmuştur?

• Namaz kıldırma ve hutbe okumanın yanında cami ile ilgili bütün hizmetlerin yapılmasından sorumludur.

A) Din birliği

• Gerektiğinde vaaz, ezan, kamet, caminin ibadete hazırlanması ve temizliği gibi hizmetleri yerine getirme görevi vardır.

B) Bağımsızlık duygusu C) Duygu birliği D) Dil birliği

Bu iki görev aşağıdaki din görevlilerinden hangisine aittir? A) Müezzin D) Vaiz

E) Vatan birliği

C) İmam

B) Müftü

E) Kayyum

49.

• "Yeryüzündeki şeylerin helal ve temiz olanlarından yiyin." (Bakara suresi, 18. ayet)

I. Cuma ve bayram namazlarında minberde okunan dua ve öğütlere nutuk denir.

• "Allah'ın nimetlerini saymaya kalksanız asla böyle bir şeyin altından kalkamazsın." (Nahl suresi, 18. ayet)

II. Belirli yer ve zamanlarda dini konular üzerine konuşan ve öğüt verenlere vaiz denir.

• "...Yeryüzüne dağılın ve Allah'ın lütfundan nasibinizi arayın..."

III. Kur'an surelerini açıklayarak görüşler ileri sürme, bunları yazma ve yorumlamaya fıkıh denir.

(Cum'a suresi, 10. ayet)

Burada verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

Verilen ayetler aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ilişkilendirilebilir?

A) Yalnız I

A) Başarı

D) I ve II

B) Yalnız II

C) Yalnız III

E) II ve III

B) Ömür

D) Sünnetullah

C) Tevekkül E) Rızık

26. D 27. E 28. A 29. B 30. C 31. B 32. C 33. B 34. A 35. E 36. A 37. D 38. E 39. D 40. A 41. C 42. B 43. D 44. C 45. C 46. B 47. E 48. C 49. E 2. A

3. C

4. E

5. A

6. B

7. D

8. C

9. B 10. A 11. E 12. C 13. B 14. C 15. A 16. E 17. D 18. A 19. B 20. C 21. D 22. A 23. C 24. C 25. E YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

1. D

8

Cevaplar

46.

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET İslamiyet ve Türkler - İslam ve Bilim

hhA. İSLAMİYET VE TÜRKLER

FÖY NO

15

hh Abbasiler, başta ordu olmak üzere çeşitli devlet kademelerinde Türklere görevler verdiler. Zamanla Türklerle Müslümanlar arasındaki iyi ilişkiler arttı. Türkler, İslam'ı daha yakından tanıma imkanı buldular.

1. Türkler'in Müslüman Oluşu Türk kavimleri hakkında İslam kaynaklarında verilen bilgiler ile Göktürk Kitabeleri, Gök Tanrı dinini benimseyen Türklerin tek tanrıya inandıklarını göstermektedir. Orhun Kitabeleri'ne göre Gök Tanrı dini, peygamberi ve kutsal kitabı olmayan bir din olup adına "kam veya şaman" denilen rahipler tarafından idare edilirdi. Kamlar her türlü dini ayinleri idare eder, bayramlarda, kutsal gün ve gecelerde yapılan merasimleri yönetirlerdi. Abbasi Devleti'nin kurulmasıyla birlikte Türkler, İslam dinine daha yakın ilgi duymaya başladılar ve gruplar halinde hızla İslamiyeti benimsediler. Talas Savaşı (651) esnasında Türkler Abbasi Devleti'nin yanında yer alarak hem bu savaşın sonucunu hem de kendi tarihlerinin yönünü değiştirdiler.

hh İslamiyet Türkler arasında hızla yayılmaya başladı.Türkler kitleler hâlinde Müslüman oldular. Onuncu yüzyıla gelindiğinde hem halkı hem de yöneticileri Türk olan Müslüman Türk devletleri ortaya çıktı. Bunlat İtil Volgo Bulgar Devleti (920), Karahanlılar (945) ve Gazneliler (963)' dir. hh İslamı kabul etmeden önce Türklerde Gök Tanrı inancı yaygındı. Türkler, Gök Tanrı'nın evrendeki her şeyi yarattığına, yaşattığına, yüce ve üstün bir varlık olduğuna inanırlardı.

hh Türkler yılın belli zamanlarında Gök Tanrı adına kurbanlar keserlerdi. Ölen kimselerin ruhlarının yaşadığına, iyi kimselerin ruhlarının cennete, kötü kimselerin ruhlarının ise cehenneme gideceğine inanırlardı.

TÜRKLERİN MÜSLÜMAN OLMALARINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER

İslam dininin sahip olduğu hoşgörü ve sevgi anlayışı

İslamiyetin, Türklerin

Türklerin inançları ile

mizacına uygun

İslamiyetin birbirlerine

olması

yakın esaslar içermesi


1

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslamiyet ve Türkler hh Türkler Müslüman olmadan önce üstün ahlaki niteliklere sahiptiler. Doğruluk, dürüstlük, büyüklere saygı, hoşgörü, misafirperverlik, alçak gönüllülük Türklerin önem verdiği ahlaki ilkelerdendi. hh Vatanseverlik, alçak gönülllülük, yiğitlik gibi nitelikler Türklerin özelliklerindendir.

Örnek 1: İslamiyet, Orta Asya'da yaşayan Türk toplulukları arasında 8. yüzyıldan itibaren yayılmaya başlamıştır. İslam'la ilk karşılaşma Emevi ve Abbasi devletlerinin bölgeye gönderdiği askeri fetihler yoluyla olmuştur. Devamındaki süreçte Müslüman tüccarların, Hz. Muhammet'in soyundan gelenlerin ve mutasavvıfların faaliyetleri Türklerin Müslüman olma sürecine katkıda bulunmuştur.

a) Ebu Hanife (699 -767) hh İ slam hukukunu sistemleştiren temel esasları belirleyerek, kendi adıyla anılan Hanefilik mezhebinin önderi olmuştur. Ebu Hanife, Kur'an ve Hz. Peygamberimizin sünnetini esas almış ve bunları aklın ilkeleri doğrultusunda yorumlamıştır. hh Ebu Hanife, derin bilgisi, güçlü zekâsı ve ticaretteki tecrübesi ile toplumsal hayatta Müslümanların karşılaştığı sorunlara pratik çözümler getirmiştir. hh Ebu Hanife, dini konularda hüküm verirken öncelikle Kur'an ve sünnete başvurmuştur. Daha sonra ise sahabelerin görüşlerini ve kıyası esas almıştır. hh İmam Âzam Ebu Hanife İslam'ın inanç esasları le ilgili "Fıkhûl-Ekber" adlı eseri yazmıştır.

Bu parçada, İslamiyet'in Türkler arasında yayılması ile ilgili aşağıdakilerden hangisinin etkisine değinilmemiştir? A) İslam ordularının seferleri B) Ehl-i Beyt'in faaliyetleri C) Sufilerin faaliyetleri D) Ticari ilişkiler E) Emevi-Abbasi çekişmesi Türkler, Emeviler ve Abbasiler arasındaki çekişmeye karışmamışlardır. Bu nedenle bu çekişme Türklerin arasında İslamiyet'in yayılmasına neden olmamıştır.

2. Türklerde İslam Anlayışının Oluşmasında Etkili Olan Şahsiyetler

Öğretmen Sorusu

Türklerde İslam anlayışının oluşmasında Allah sevgisini, Hz. Muhammed (s.a.v)'in sünnetine bağlılığı, hoşgörüyü ve fakirlere yardımı öğütleyen tasavvuf önderleri etkili olmuştur. Kur'an ve sünnet esaslarından hareketle oluşturdukları dini düşünceyi, güzel ahlakı ve ibadetleri halka anlatan, insanların her türlü dini sorunlarına adil ve mantıklı çözümler üreten alimlerin de İslam anlayışının oluşmasına katkıları olmuştur.

hh T üm yaşamını Irak'ta geçiren Ebu Hanife'nin üstün zekası, Kur'an ve sünneti iyi bilmesi, farklı kimliklerin birbiriyle çatışmadan beraberce yaşaması gerektiğine olan inancı yeni Müslüman olmuş insanların problemlerine uygun yorumlar geliştirmesinde etkili olmuştur. Hanefilik mezhebi, başta Türkler olmak üzere Arap olmayan halklar arasında daha fazla rağbet görmüştür.

b) Maturidi (852 - 944) hh İ mam Maturidi'nin yetiştirdiği Semerkant, Ebu Hanife'nin görüşlerinin yaygın olduğu bir ilim merkeziydi. Maturidi kelam, mezhepler, tefsir ve fıkıh alanında birçok eser vermiştir. hh M aturidi, yeni Müslüman olmuş Türk dünyasının büyük bir kesimi üzerinde etkili olan ve kendi adıyla anılan Maturidilik mezhebinin önderi olmuştur. Maturidi'nin akılcılık ve hoşgörü temellerine dayalı dini anlama ve yorumlama biçimi, Türklerin din anlayışını ve düşünce tarihini şekillendirmiştir. hh Maturidi'nin yaşadığı dönemde İslam dini geniş bir coğrafyaya yayılmış, farklı toplumlardan çok sayıda insan İslamiyeti kabul etmiştir. Bu dönemde özellikle Yunan felsefesine ait birçok eser Arapçaya çevrilmiş, dini konularda İslam'a uygun olmayan çeşitli görüş ve düşünceler ortaya çıkmıştır.

Türklerin İslamiyeti geç kabul etmesinin en önemli nedeni nedir?

Emevilerin ırkçı politikaları ve yanlış siyaset yapmaları.

2


DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslamiyet ve Türkler hh Yunan felsefesine karşı Müslüman âlimlerin İslam dininin inanç esaslarını akli ve felsefi ilkelerle savunma ve ortaya koyma ihtiyacı sonucunda kelam ilimi ortaya çıkmıştır. hh Maturidi, İslam dünyasının yetiştirdiği en büyük kelâm alimlerinden biridir. İmam Maturidi, İslam'ın inanç esaslarını, Kur'an ve sünnet doğrultusunda akli delillerle temellendirmiş ve savunmuştur.

hh İmam Maturidi'nin "Kitabul Tevhit ve Makalat" adlı eserleri kelamla; "Tevilatul Kur'an" ise tefsirle ilgilidir.

c) Şafii (767 - 820) hh İ mam Şafii Filistin'in Gazze şehrinde doğmuş ve Mısır'da vefat etmiştir. Şafii ilim tahsili için önce Mekke'ye gitmiş daha sonra Medine'de İmam Malik'ten ders almıştır.

e) Ahmet Yesevi (Ölüm 1167) Ahmet Yesevi, söylediği hikmet dolu sözlerle, İslam'ı Orta Asya'da yaşayan Türkler arasında yaymış ve bugünkü Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan gibi devletlerde yaşayan Türklerin Müslümanlık anlayışını şekillendirmiştir. hh Ahmet Yesevi, İslam'ı tasavvufi bir yorumla Türkler arasında yaymaya çalışmıştır. Yetiştirdiği birçok öğrenciyi Türklerin yaşadığı bölgelere göndererek İslam'ın Türkler arasında yayılmasında etkili olmuştur. hh Hacı Bektaş Veli, Mevlana ve Yunus Emre gibi mutasavvıflar Ahmet Yesevi'den etkilenmişlerdir. hh Ahmet Yesevi'nin hikmet adlı şiirleri, Divan-ı Hikmet adlı kitapta toplanmıştır.

f) Ahi Evran (13. yy) hh A nadolu'daki Ahilik teşkilatının kurucusu olan Ahi Evran, Asya'dan Anadolu'ya yerleşen tasavvuf bilginlerindendir.

hh A bbasiler Dönemi'nde istikrar sağlanmış ve ilmi çalışmalar artmıştır. Başta Yunan felsefesi olmak üzere İran ve Hint kültürüne ait eserlerin Arapça'ya tercüme edilmesiyle bazı dini ve felsefi akımlar yayılmaya başlamıştır. Bunun üzerine İmam Şafii, İslam toplumundaki fikri kargaşaya son vermek amacıyla ilk hukuk metodolojisi olan Risale isimli eserini kaleme almıştır. hh İ mam Şafii'nin görüşleri daha çok Mısır, Suriye, Irak, Hicaz, Kuzey Afrika'nın bazı bölgeleri ile Anadolu ve Horasan gibi bölgelerde yaygındır.

d) Eşari (874 - 936) hh İ mam Eşari'nin, inanç esaslarını akli metotlarla savunması Irak'ta büyük yankı uyandırmış ve farklı fıkıh ekollerine mensup olan alimleri etkilemiştir. Kur'an ve sünneti ön plana çıkaran, vahiy ile akıl arasında orta bir yol benimseyen ve insanları, İslam dünyasındaki fikri kargaşaların oluşturduğu zararlardan korumaya çalışan Eş'ari'nin ekolü kısa bir zamanda yayılmıştır. Görüşleri Hindistan'dan Endülüs'e kadar uzanan Eş'ari, Türkler arasında da kabul görmüştür.

Ahi Evran Türbesi - Kırşehir

hh Ahi Evran'ın kurulmasına öncelik ettiği ahilik teşkilatı, bir meslek kuruluşu olmanın yanı sıra insanlara dinî ve ahlaki terbiyenin verilmesinde, milli ve manevi değerlerin kazandırılmasında önemli rol oynamıştır.


3

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslamiyet ve Türkler hh A hi Evran, Osmanlı Dönemi'nde esnaf arasında saygın bir yer edinmiştir. Esnafın piri olarak şöhret bulmuş ve ünü, bütün Anadolu, Rumeli, Bosna ve Kırım'a kadar yayılmıştır. Ahi Evran'ın Kırşehir'deki zaviyesi, başta deri işletmecileri olmak üzere tüm esnaf ve sanatkârların manevi bir merkezi konumuna gelmiştir.

ı) Yunus Emre (1240 - 1320) Yunus Emre, Türk tasavvuf edebiyatının en büyük şairidir. Türkçeyi çok sade bir şekilde kullanmış ve şiirleri tüm Anadolu'da halkın dilinden eksik olmamıştır. Onun şiirleri, Türkçenin bir zaferi olup bu dilin bir sanat, edebiyat ve felsefe dili olduğunun en büyük kanıtı olmuştur.

g) Hacı Bektaş Veli

Mü’min olanların çoktur cefâsı, Ahirette olur zevk-u sefâsı,

hh H acı Bektaş Veli, Horasan diyarından Anadolu'ya gelerek insanlara güzel ahlakı, sevgi ve kardeşlik duygularıyla birlik içinde yaşamayı öğütlemiştir. hh A nadolu'nun Müslümanlaşmasında, Türklerin bir araya gelmesinde, hoşgörünün iman ve insan sevgisi gibi değerlerin kök salmasında Hacı Bektaş Veli'nin büyük bir etkisi olmuştur. Osmanlı Sultanları, Yeniçeri Ocağını kurdukları zaman Hacı Bektaş Veli'nin gaziler arasındaki saygınlığı sebebiyle bu ocağı ona bağlamışlardır.

h) Mevlana (1207 - 1273) hh M evlana, dönemin ünlü sufilerinden biri olan Şems-i Tebrizi ile tanıştıktan sonra, halkla olan ilişkisini kesmiş, medresedeki görevlerini bırakarak vaktini onunla sohbet ederek geçirmiştir. Uzun yıllar uzlete çekilen Mevlana, meşhur eseri Mesnevi'yi kaleme almış, şiirleriyle ve hikmetli sözleriyle çevresini aydınlatmıştır. hh Mevlana gerek eserlerinde gerekse sohbetlerinde ilahi aşk, insan sevgisi, hösgörü, tevazu, şefkat, merhamet, doğruluk, cömertlik ve alçak gönüllülük gibi konular üzerinde durmuştur.

On sekiz bin âlemin Mustafâ’sı, Adı güzel, kendi güzel Muhammed.

Yunus Emre şiirlerinde içtenlikle Allah (c.c) sevgisini terennüm etmiş ve bu dünyaya kavga için değil sevgi için geldiğine inanmıştır.

Ben gelmedim davi için,

Benim işim sevi için,

Dostun evi gönüllerdir,

Gönüller yapmaya geldik.

hh Yunus Emre din, mezhep, ırk ve renk ayrımı yapmaksızın herkese sevgi ve hoşgörüyle yaklaşmayı esas almıştır. Bunu da " Yaratılanı severiz, Yaradan'dan ötürü." sözüyle ifade etmiştir.

i) Hacı Bayram Veli (1352 - 1430) hh M evlana hoşgörü, insanlarla iyi geçinme, başkasına zarar vermeme ve başkasından zarar görmemeyi öğütler. Onun bu öğütleri, Osmanlı Devleti zamanında da kabul görmüş ve sürdürülmüştür. Mevlana'nın görüşleri tüm Anadolu, Arap dünyası ve Balkanlar'a kadar uzanan geniş bir alanda yayılmıştır.

4


Hacı Bayram ilim tahsilini tamamladıktan sonra Ankara'da hocalık yapmış ve Somuncu Baba'dan ders almıştır. İnsanları etkileyen coşkulu bir hatip olarak çevresindeki birçok kişiyi etkilemiş, onları yetiştirmiş ve İslamiyetin Anadolu'da yayılmasına önemli katkılar sağlamıştır.

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslamiyet ve Türkler Zenginlerden topladığı yardımları fakirlere, yoksullara ve borçlulara dağıtan Hacı Bayram, birer ilim ve irfan meclisi olan sohbetleriyle de Anadolu halkını aydınlatmıştır. hh Hacı Bayram Veli'nin dergâhı hem dinî, âhlaki ve tasavvufi eğitimin yapıldığı hem de kimsesizlerin, yoksulların, ilim öğrenmek istiyenlerin barındığı bir yer olmuştur. Buraya gelenler Hacı Bayram Veli'nin ilminden, sohbetlerinden istifade etmişlerdir.

3. Türklerin İslam Medeniyetine Katkıları hh T ürkler, onuncu yüzyıldan itibaren din bilim, mimari, sanat, edebiyat ve felsefe alanında kendilerine özgü bir anlayış sergileyerek İslam Medeniyeti'nin gelişmesine öncülük yaptılar. hh Müslüman Türk âlimleri tefsir, hadis, kelam, fıkıh, İslam tarihi gibi dinî ilimler alanında çok önemli çalışmalar yapmışlar ve birçok kitap yazmışlardır. hh Ebu Hanife fıkıh, İmam Maturidi kelam, Zemahşeri ve Elmalılı Muhammed HamdiYazır tefsir, Ahmet Cevat Paşa İslam Tarihi alanında önemli eserler vermişlerdir.

Hacı Bayram Veli Camii / Ankara

Örnek 2: Yunus Emre insanları Allah sevgisinde buluşturmaya çalışmıştır. Onun düşüncesinin özü insanı sevmek ve insanlar arasında din, mezhep, ırk, dil, renk ve sınıf ayrımı yapmaksızın Yaradan'dan ötürü yaradılanı hoş görmektir. Bu parçaya dayanılarak Yunus Emre için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Yardımsever olduğu B) İlime önem verdiği C) Allah ve insan sevgisi taşıdığı

hh Yusuf Has Hacip'in "Kutadgu Bilig" ve Kaşgarlı Mahmut'un "Divanü Lügati-Türk" isimli eserleri Türk-İslam edebiyatının ilk örnekleridir. Ali Şir Nevai, Fuzuli, Mevlana, Hoca Ahmet Yesevi, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre, Süleyman Çelebi, Karacaoğlan, Seyyit Nesimi, Pir Sultan Abdal ve Kaygusuz Abdal gibi şahsiyetler, kaleme aldıkları seçkin eserlerle hem divan edebiyatının en güzel örneklerini meydana getirmişler hem de tasavvuf edebiyatına yön vermişlerdir. hh Türklerin mimari zevkinin yansımalarını camilerin yanı sıra medreseler, kervansaraylar, hanlar, hamamlar, türbeler, imaretler, duruşşifalar, çeşmeler ve köprüler de görmek mümkündür. hh Türkler hat, tezhip, minyatür gibi sanat dallarında önemli çalışmalar yapmışlardır. Özellikle Kur'an'ı ve bazı kitapları elle ve en güzel yazı çeşidiyle yazmışlardır. Arap harfleriyle güzel yazı yazma sanatına hüsnühat denir. Hafız Osman, Şeyh Hamdullah Çelebi bu alanda yetişmiş en büyük hattatlarımızdandır.

D) İbadet etmeyi önemsediği E) Sufi bir yaşam tarzı sürdüğü

Öğretmen Sorusu

Yunus Emre, insanları Allah sevgisinde birleştirmeye çalışmıştır ve insanlar arasında sevgiden dolayı bir ayrım yapmamıştır.

Ahi Evran'ı diğer mutasavvufçulardan ayıran temel özelliği nedir?

Ahlaklı ve dürüst ticaretin ilkelerini belirleyerek ekonomik alanda çalışmalar yapması YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

5

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslamiyet ve Türkler hh Kağıt veya deri üzerine sulu boya veya altın suyu ile ince fırçalar kullanarak yapılan renkli resim sanatına minyatür denir. Bu sanatta resimlere ışık, gölge ve derinlik yansıtılmaz.

Hüsnühat Örneği

hh Atalarımız başta Kur'an-ı Kerim olmak üzere bazı el yazması dini eserlerin sayfa kenarlarını, konu başlıklarını, cümle sonlarını, satır aralarındaki boşlukları yaldızlı çizgi ve motiflerle süslemişlerdir. Buna tezhip denir. Tezhip, altın yaldız ve boya ile yapılan bir çeşit kitap süsleme sanatıdır.

Minyatür Örneği

Tezhip Örneği

6


hh Ebru, atalarımızın önem verdiği sanat sallarından biridir. Ebru; kağıt süslemeciliğinde kitre, kola vb. yapıştırıcılarla yoğunlaştırılmış su üzerine neft yağı ile sulandırılmış, yağlı boya damlatarak yapılan ve kağıda geçirilen süstür.

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslam ve Bilim

hhB. İSLAM VE BİLİM 1. Din - Bilim İlişkisi hh Bilim, varlıkların yapısını ve işleyişini inceler. Somut bilgilere ulaşır. Din ise varlığın kaynağını ve amacını açıklayarak bu bilgileri anlamlandırır. Örneğin bilim yağmurun yapısı, oluşumu ve hareketlerini gözlem ve deney yoluyla inceler ve insanlara açıklar. hh Din ise yağmurun kaynağını ve anlamını açıklar. Allah Rum

Ebru Örneği

Suresinde rüzgar ve yağmurları kendisinin yarattığını şöyle hh Semerkant'ta kurulan Uluğ Bey Rasathanesi'nde Ali Kuşçu çok önemli çalışmalar yapmıştır. Birûni İslam medeniyetine ve kültürüne astronomi, fizik ve matematik alanında katkı yapmıştır. Nusıruddin Tusi, matematik ve geometri alanında trigonometri sahasında yazdıklarıyla Batılılar üzerinde etkili olmuştur.

açıklar: "Allah odur ki rüzgarları gönderir, bunlar da bulutu kaldırır. Derken Allah (c.c) onu gökte dilediği gibi yayar ve parça parça eder; nihayet arasından yağmurun çıktığını görürsün. Allah dilediği kullarına yağmuru nasip edince onlar seviniverirler." hh Din ve bilim, insanın sağlıklı, mutlu ve huzurlu bir hayat sürmesini amaçlar. Bu nedenle din, insanları iyiye, güzele ve

Örnek 3:

doğruya yönlendirir. Onlara dürüst, adil, çalışkan ve iyilikse-

İslam'ın Allah'ın sözü olan Kur'an etrafında şekillenmiş bir din olması, Müslümanların Kur'an'a karşı büyük bir saygı göstermelerini beraberinde getirmiştir. Öyle ki Kur'an'ın muhtevasının anlaşılması ve yaşanması kadar aynı zamanda onun okunması ve yazılmasına da önem vermişler, onu estetik zarafetin en güzel formlarında ifade etmişlerdir.

ver olmayı öğütler. hh İnsan bilimsel yöntemlerle keşfettiği bilgiler doğrultusunda hayatı kolaylaştıran ürünler geliştirir. Din ise yaratılışın niteliği ile ilgili genel bilgiler vermekle birlikte insan aklının ve bilimin ulaşamayacağı alanları da aydınlatır.

Kur'an'a gösterilen bu saygı, I. tezhip II. ebru III. hat IV. hilye

hh Bilim ve din birbirleriyle çatışmaz. Aksine birbirleriyle uyum

gibi İslam'a özgü sanat türlerinden hangilerinin gelişiminde doğrudan etkili olmuştur?

hh Bilimsel gelişmeler sayesinde insanlar doğaya büyük ölçüde

A) Yalnız I D) II ve III

içindedir. Din daha çok "niçin" sorusuna cevap verirken bilim, "nasıl" sorusuna cevap bulmaya çalışır.

B) Yalnız II

C) I ve III

egemen olmuşlar, doğal afetlere karşı önlem olarak tehlikelere karşı kendilerini korumuşlardır.

E) I, II ve III

Tezhip Kur'an-ı Kerim'in sayfa kenarlarını, boşlukları yaldızlı öizgi ve motiflerle süsleme sanatıdır. Hat ise Kur'an-ı Kerim'in güzel yazı ile yazılmasıdır. Hilye, Hz. Peygamberin fiziksel özelliklerinin ve güzelliğinin sade bir dille anlatıldığı eserlerdir. Ebru ise su üstünde yapılan süsleme sanatıdır.


7

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslam ve Bilim hh İlk çağlarda bazı insanlar gök gürlemesi, şimşek çakması, güneş ve ay tutulması gibi olayların tanrıların öfkelenmesi sonucu ortaya çıktığına inanmışlardır. Bilim doğa olaylarının nedenlerini açıklamış, insanların yersiz korkularını gidermelerine katkıda bulunmuştur.

“Rabb'inden sana indirilenin hak olduğunu bilen kimse, (inkâr eden)... kimse gibi olur mu? (Fakat bunu) ancak akıl sahipleri anlar." (Ra'd suresi, 19. ayet)

2. İslam'da Bilginin Kaynakları İSLAMDA BİLGİNİN KAYNAKLARI

b) Vahiy hh Vahiy Yüce Allah'ın emir ve yasaklarının Cebrail aracılığı ile Peygamberlere bildirilmesidir. Vahyin muhatabı insandır.

AKIL

VAHİY

DUYULAR

a) Akıl hh İ nsanı diğer varlıklardan ayıran en önemli özellik akıl sahibi olmasıdır. Akıl, duyu organları vasıtasıyla kendine gelen verileri değerlendirir. Nesneler ve olaylar arasında ilişki kurup daha önceden elde etmiş olduğu birikimleri de kullanarak yeni gerçekliklere ulaşabilir. hh K ur'an-ı Kerim düşünmeyi, araştırmayı ve doğru bilgiye ulaşmayı emreder. Kur'an'a göre akıl aynı zamanda vahyi anlamak için zorunlu bir araçtır. İnsan aklı ile düşünerek yeni bilgiler edinir; iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan ayırır. Böylece kendini geliştirir. hh Yüce Allah, insanı akıllı bir varlık olarak yarattığından, dinin emirlerinden de sorumlu tutumuştur. İnsan, aklıyla İslam'ın

hh Allah (c.c)'ın insanlara gönderdiği vahiylerin sonuncusu Kur'an-ı Kerim'dir. Kur'an-ı Kerim Allah-u Teala'nın varlığı, birliği, peygamberlerin gönderiliş amaçları, ahiret, inanç esasları gibi konularda bilgiler verir. Evrenin yaratılışı hakkında açıklamalarda bulunur. İnsanların mutlu, huzurlu ve barış içinde yaşamaları için öğütlerde bulunur. hh Kur'an-ı Kerim'de evrenin, ilk insanın ve diğer varlıkların yaratılışıyla ilgili açıklamalar yer alır. Evrendeki her şeyin Yüce Allah tarafından yaratıldığı belirtilir. Melekler, cin ve şeytan gibi görülmeyen varlıklar hakkında bilgiler verilir.

“...Şeytanın peşine düşmeyin; zira şeytan sizin açık bir düşmanınızdır. O size ancak kötülüğü, çirkini ve Allah hakkında bilmediğiniz şeyleri söylemenizi emreder." (Bakara suresi, 168-169. ayetler)

ilkelerini anlayıp öğrenebilir, Yüce Allah'ın varlığı ve birliğini kavrayıp ona inanabilir. Böylece dini sorumluluklarının farkında olur. hh Kur'an-ı Kerim'de evren ve varlıklar üzerinde düşünmeyi, aklı kullanmayı, Allah'ın varlığını ve birliğini kavramayı tavsiye eden birçok ayet bulunur.

8


hh Kur'an insanları iyiye, güzele ve doğruya yönlendirir. Onların güzel ahlaklı olmalarını emreder. İyi ve güzel davranışlarda bulunanların Allah tarafından ödüllendirileceği bildirilir. Tüm insanların, öldükten sonra tekrar dirileceği ve herkesin dünyada iken yaptıklarının karşılığını ahirette göreceğiini haber verir.

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslam ve Bilim hh Kur'an geçmişte yaşamış topumlardan ve peygamberlerden söz eder. Tarihte yaşamış toplumların yaptıkları hatalardan ders almamızı öğütler.

c) Duyular Duyular dış dünyaya açılan pencereler gibidir. İnsanoğlu duyular yoluyla pek çok konuda bilgi sahibi olur. Maddenin niteliği ve niceliğini duyuları sayesinde öğrenir. İnsan aklı sayesinde duyularla elde ettiği verileri, bilgi ve yargıya dönüştürebilir.

“...Rahman olan Allah'ın yaratışında hiçbir uygunsuzluk göremezsin. Gözünü çevir de bir bak, bir bozukluk görebiliyor musun?" (Mülk suresi, 3. ayet)

hh Yüce Allah, Kur'an'ın bazı ayetlerinde insanlara çeşitli sorular sorarak bunlar üzerinde düşünmelerini istemektedir.

“Acaba onlar herhangi bir yaratıcı olmadan mı yaratıldılar? Yoksa kendilerimi yaratıcıdırlar? Yoksa gökleri ve yerleri onlar mı yarattılar?" (Tûr suresi, 35-36. ayetler)

hh İslam'ı ana kaynakları olan Kur'an-ı Kerim ve hadislerde ilme geniş bir yer verilir.

hh Kur'an-ı Kerim'in ilk inen ayeti "Yaratan Rabbi'nin adıyla oku!" olması bilime önem verilmesini artırmıştır.

3. İslam Aklı Kullanmayı ve Bilimi Teşvik Eder hh Dinin buyruklarını, öğütlerini ve ilkelerini ancak akıllı bir varlık anlayabilir, yorumlayabilir ve yerine getirebilir. Bunun için de akıl dini sorumluluğun ön şartıdır.

hh Kur'an'ın pek çok yerinde, "...Hiç düşünmez misiniz?", "...Aklınızı kullanmıyor musunuz?" gibi ifadeler geçmektedir.

hh Yüce Allah Kur'an'da evrendeki eşsiz düzenden, doğadaki güzelliklerden ve varlıkların yaratılışından örnekler verir. Bunlar üzerinde düşünmemizi ister.

“...Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri bunları hakkıyla düşünür." (Zümer suresi, 9. ayet)

hh Hz. Muhammed de çeşitli hadislerinde insanlara okumayı, ilim öğrenmeyi öğütlemiştir.

“İlim Çin'de de olsa öğreniniz." "İlim öğrenmek kadın ve erkek her Müslümana farzdır." (Hadis-i Şerif)

“Yeryüzünde birbirine komşu kıtalar, üzüm bağları, ekinler, bir kökten ve çeşitli köklerden dallanmış hurma ağaçları vardır. Bunların hepsi bir su ile sulanır. (Böyleyken) yemişlerinde onların bir kısmını bir kısmına üstün kılarız. İşte bınlarda, akıllarını kullanan bir toplum için ibretler vardır."

hh İlim insanın ve kâinatın sırrını ortaya çıkaracak tek yoldur. hh İlim imanı güçlendirir.

(Ra'd suresi, 4. ayet)


9

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslam ve Bilim

İSLAM DİNİ Bilgisizce taklide karşıdır.

Akıl ve bilgi dinidir.

Bilimi teşvik eder.

Okumayı ve öğrenmeyi öğütler.

İnsanı özgürleştirir.

İnsanların barış ve huzurunu ister.

İnsanın aklına hitap eder.

Araştırmayı tavsiye eder.

İnsanın kalbine hitap eder.

İnsanın iç dünyasını zenginleştirir.

Aklın kullanılmasını ister.

Belge ve delillere dayanarak konuşmayı ister.

Düşünmeyi teşvik eder.

İnsanın niçin yaratıldığını ve neyi niçin yaptığını bilmesini ister.

4. İslam Medeniyetinde Eğitim Kurumları hh Hz. Muhammed (s.a.v) aynı zamanda bir öğretmendi. Medine'ye hicret edince ilk önce bir mescit yaptırdı. Bu mescidin bitişiğinde "suffe" adı verilen odalar yaptıran Hz. Muhammed (s.a.v) burada eğitim ve öğretim faaliyetlerine ağırlık verdi. hh Peygamberimiz Mescid-i Nebi'yi zaman zaman eğitim öğretim kurumu olarak kullanıyorduç O, namazlardan önce ya da sonra burada insanlara dini ve toplumsal konularda bilgi veriyordu. Onlara, gelen Kur'an ayetlerini okuyor, açıklamalarda bulunuyordu.

hh Halife Me'mun, Beytü'l-Hikme'nin bünyesinde bir kütüphane oluşturdu. Buraya Bizans, Hindistan, İran gibi birçok ülkeden çok sayıda kitap getirtti. Özellikle Yunanca, Sanskritçe ve Farsçadan birçok kitap Müslüman bilginlerce Arapçaya çevrildi. hh İ slam dünyasında ilk büyük medreseyi Türkler kurmuştur. Alparslan'ın emriyle veziri Nizamü'l Mülk tarafından Bağdat'ta kurulan Nizamiye Medresesi'nde İslami bilimlerin yanı sıra edebiyat, matematik, felsefe gibi dersler de okutulmaktaydı. Osmanlılar Dönemi'nde ilk medrese Bursa'da Orhan Gazi tarafından kurulmuştur.

5. Müslümanların Bilim ve Medeniyete Katkıları

hh İ slam'ın ilk devirlerinde eğitim ve öğretim faaliyetleri daha çok camilerde yapılıyordu. Camilerde oluşturulan ders halkalarında Kur'an-ı Kerim, tefsir, hadis fıkıh ve siyer gibi ilimler öğretiliyordu.

Öğretmen Sorusu

hh Y üksek öğretim alanında ilk eğitim kurumu Abbasi Halifesi Memun tarafından Bağdat'ta Beytü'l Hikme adıyla kuruldu.

“Dünyayı isteyen ilme sarılsın, ahireti isteyen ilme sarılsın, hem dünyayı hem ahireti isteyen ilme sarılsın." (Hadis-i Şerif)

hh İslam âlimlerinin, Kur'an-ı Kerim'in ayetlerini öğrenmeye, açıklamaya ve yorumlamaya verdikleri önem ve bu konudaki çalışmaları sonucunda tefsir ilmi doğmuştur.

Medreseler İslam dünyasına neden önemlidir?

Hen dini ilimlerin hem de matematik ve fen bilimlerinin öğretilmesi

10


DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslam ve Bilim hh Kur'an-ı Kerim'i ilk tefsir eden, onu açıklayıp yorumlayan Pey-

Coğrafya: Belhi ilk bilimsel coğrafyanın temellerini atmış, daha

gamberimizdir. Peygamberimiz gerekli durumlarrda Kur'an'ın

sonra Piri Reis, Seydi Ali Reis, Uluğ Bey, Katip Çelebi gibi alimler

ayetlerini açıklamış, zaman zaman da sahabelerin soruları

kalıcı eserler vermişlerdir.

karşısında ayetlerin tefsirini yapmıştır.

hh Müslümanların, Peygamberimizin hadislerini derleme, açıklama ve yorumlama konusundaki çalışmalarıyla hadis ilm doğmuştur. Peygamberimizin söz ve davranışları İslam dininin ana kaynakları olduğundan, Müslümanlar hadislerin doğru bir şekilde yazılıp korunmasına büyük önem vermişlerdir. hh Hz. Ebu Hureyre, Hz. Ayşe, Hz. Abdullah bin Ömer gibi sahabeler, hadislerin diğer Müslümanlar tarafından öğrenilmesinde önemli hizmetlerde bulunmuşlardır.

hh Evliya Çelebi ile İbni Batuta'nın seyahatnameleri pek çok bölge hakkında önemli bilgiler vermektedir. Katip Çelebi Cihannüma (Cihanın Tanımı) adlı eserinde Avrupa, Asya ve Afrika'nın bazı ülkeleriyle ilgili bilgiler vermektedir. hh Müslüman bilginler takvimler hazırlamışlar ve haritalar çizmişlerdir. Ömer Hayyam'ın hazırladığı Celali takvim, otuz üç yıllık br dönemi kapsamaktadır. Piri Reis, Seydi Ali Reis, gibi denizcilerin çizdikleri haritalar dünya coğrafya tarihi açısından çok önemlidir.

hh Hadis kitaplarından en tanınmış olanları, Kütüb-i Sitte (altı kitap)adıyla bilinen eserdir. Kütüb-i Sitte şu altı kitaptan oluşmaktadır.

Buhari'nin Câmius Sahih'i

Müslim bin Haccac'ın Câmius Sahih'i

Nesai'nin Sünen'i

Muhammed bin İsa Tirmizi'nin Sünen'i

Ebu Davud'un Sünen'i

Muhammed bin Mâce'nin Sünen'i

Piri Reis'in Dünya Haritası

Tarih: Taberi, Mesudi, İbn-i Haldun, Naima ve Cevdet Paşa meşhur tarihçilerdir. hh Kur'an-ı Kerim'de bazı peygamberlerin ve toplumların yaşadıkları olayların anlatılması, Müslümanların tarih bilimine

hh Malik İbni Enes'in Muvatta adlı eseriyle Ahmet İbni Hanbel'in Müsned'i de önemli hadis kitaplarındandır. hh Peygamberimizin hayatını, davranışlarını, olaylar karşısındaki tutum ve değerlendirmelerini konu edinen çalışmalarla siyer ilmi doğmuştur. İbni İshak, İbni Hişam gibi âlimler Peygamberimizin hayatı ve savaşları konusunda siyer türü eserler yazmışlardır.

önem vermelerinde etkili olmuştur.

Astronomi: Battani, dünyanın ekvatora eğimini doğru bir şekilde belirlemiş, güneş ve ay tutulması ile ilgili çalışmalar yapmıştır. Harezmi astronomi cetvelleri ile atlaslar hazırlamıştır. Uluğ Bey Semerkant'ta rasathane kurmuş ve Ali Kuşçu gibi büyük bir astronomi bilginini yetiştirmiştir.


11

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslam ve Bilim hh Biruni kentlerin enlem ve boylamlarını ölçmüş, Dünya'nın çevresini 40225 km olarak hesaplamıştır. Dünya'nın yuvarlak olduğunu ve kendi etrafında döndüğünü kanıtlamıştır.

Fizik: Birûni, Kindi ve İbnü'l Heysem fizik alanında önemli çalışmalar yapmışlardır. hh Fizik alanında çalışmalar yapan Müslüman bilim adamları ışık hızını ve atmosferin kalınlığını hesaplamışlardır. Sesin yansıması konusunda çalışmalar yapmış olan Birunî, ışığın sesten daha hızlı hareket ettiğini saptamıştır.

hh Ebu Cafer Hâzin gözden çıkan ışınların cisme ulaşmasıyla gerçekleştiğini söyleyen görme olayının, cisimlerden gelen ışınların göze ulaşmasıyla meydana geldiğini söylemiştir.

Kimya: Zekeriya Razi, Cabir İbnî Hayyan, İbnü'l Heysem gibi bilim adamları birçok icat yapmışlardır.

hh Civanın yapımı, nişadır tuzu, potasyum, amonyak, kibrit, sülfirik asit, saç yağı, altın suyu, nitrik asit gibi kimyasal maddeleri hazırlamışlar ve bu maddelerin bileşikleri konusunda önemli bilgiler vermişlerdir. hh İlaç, koku ve cam yapımında, kumaş boyamada, madenleri temizlemede ve deri tabaklamada kimyevi maddelerden yararlanmışlardır. Cabir bin Hayyan, eserlerinde metalleri sertleştirme, mineralleri çıkarma gibi konularda bilgiler vermiştir.

Matematik: Matematikte bugün de kullanılan logaritmayı sistemleştiren, ilk defa sıfırlı ondalık sayıyı bulan Harezmi'dir. Ayrıca Ali Kuşçu, Tûsi, Hızır Bey, Kerhi, Muhammed bin Ahmet, Mirim Çelebi ve Hızır Halife bugün dünyada kullanılan rakamları geliştirmişlerdir.

hh İbn'ül Heysem, dört bilinmeyenli denklemlerin çözümünü yapmış, Ebu Kâmil Şucâ da beş bilinmeyenli denklemlere kadar çözüm şekillerini saptamıştır.

12


hh Müslüman bilginler tirigonometrideki tanjant, kotanjant, sinüs, kosinüs değerlerini bilime kazandırmış; birçok maddenin özgül ağırlığını gösteren cetveller düzenlemişlerdir.

Tıp ve Eczacılık: Tıp ve eczacılıkta çalışmalar yapan Müslüman bilginler, havanın, toprağın, iklimin sağlık üzerindeki etkilerini araştırmışlardır.

hh İbni Sina ve Râzi bitkilerden ilaçlar yapmış, hangi ilacın hangi hastalığı tedavi ettiğini eserlerinde açıklamışlardı. İbni Sina'nın el Kanun fi't-Tıp (Tıbbın Kanunu) adlı eseri Avrupa üniversitelerinin bazılarında yüzyıllarca ders kitabı olarak okutulmuştur. hh Râzi, çiçek ve kızamık hastalıkları konusunda araştırmalar yapmış, böbrekte bulunan taşları ilaçlarla parçalamış ve ameliyatla çıkarmıştır. hh Akşemseddin, hastalığın yayılmasında mikrobun önemini açıklamıştır.

Biyoloji, Botanik ve Zooloji: Biyoloji alanında çalışmalar yapan Müslüman bilginler; üreme, kadının hamilelik dönemi, çocuğun anne karnında gelişimi ve doğumu konularında önemli incelemeler yapmış ve açıklamalarda bulunmuşlardır. hh İbnün Nefis, kan dolaşımını incelemiş, eserlerinde insan vücudunun yapısı ve organların çalışması konusunda önemli bilgiler vermiştir. İbni Sina, kanın gıda taşıdığını belitmiştir.

hh Gâfiki, pek çok bitkinin özelliklerini incelemiş ve eserlerinde tanıtmıştır. Abdullah İbni Baytar, bitkilerin özellikleri ve bitki hastalıklarının tedavisiyle ilgili çalışmalar yapmıştır. hh Zooloji alanında çalışma yapan bilginler, hayvanların anatomik yapıları, beslenmeleri, üremeleri ve tedavileriyle ilgili bilgiler vermişlerdir. Câhiz ve Kindi, hayvan hastalıkları ve bu hastalıkların tedavisi konusunda incelemeler yapmış ve eserler yazmışlarıdır.

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET

Konu Testi - 1

1.

Türkler tarafından kurulan Karahanlılar, Gazneliler, Tulunoğulları, Selçuklu ve Osmanlı Devletleri hem İslam'ın yayılmasında hem de İslam kültür, medeniyet ve sanatın zenginleşmesinde önemli roller üstlendiler.

Aşağıdaki sanat dallarından hangisinin gelişmesinde Türklerin katkısı en azdır? A) Hat

B) Ebru D) Minyatür

C) Resim

4.

I. Türkler, Peygamberimiz zamanında İslamiyetle tanışmışlar ve kitleler halinde Müslümanlığı kabul etmişlerdir.

II. Türkler, İslamiyetten önce her şeyi yaratan, üstün ve yüce bir varlık olduğuna inanır, buna "Gök Tanrı" derlerdi.

III. Eski Türk inançları ve ahlak anlayışlarıyla İslam'ın ilkelerinin benzerliği, Türklerin Müslüman olmasını kolaylaştırmıştır.

Burada "Türklerin Müslüman olması" ile ilgili olarak verilen bilgilerden hangisi doğru değildir?

E) Tezhip

A) Yalnız I D) I ve II

B) Yalnız II

C) Yalnız III

E) II ve III

2.

Türk tasavvuf edebiyatının en büyük şairlerinden biridir. Türkçeyi çok sade bir şekilde kullanmış ve şiirleri tüm Anadolu'da halkın dilinden eksik olmamıştır. Özgür düşünceye önem veren, şekli değil manayı önemseyen ve ilahi aşkı en güzel bir şekilde ifade eden bir tasavvuf şairidir.

5.

Osmanlı Devleti'nin eğitim ve öğretim kurumu olan medreselerde çok çeşitli dersler okutulurdu. XVII. yüzyıldan itibaren medreselerde fen ve matematik derslerine daha fazla önem verilmeye başlanmış, bu nedenle medrese eğitimi bozulmuştur.

Bu parçada özellikleri verilen tasavvuf şairi aşağıdakilerden hangisidir?

Parçada dile getirilen durumun aşağıdaki sonuçlardan hangisine yol açması beklenmez?

3.

A) Mevlana

A) Bilim adamının yetişmemesine

B) Eşari

B) Avrupa'daki bilimsel gelişmelerin izlenememesine

C) Hacı Bektaş Veli

C) Medreselerin çağın eğitim anlayışından uzaklaşmasına

D) Hacı Bayram Veli

D) Dini bilimlerin ön plana çıkmasına

E) Yunus Emre

E) Medreselerde okuyan öğrenci sayısının azalmasına

İslam dünyasında sistemli bir şekilde eğitim öğretim yapılan en önemli kurumlardır. Buralarda hem dini ilimlere hem de pozitif bilimlere yer verilmiştir. En meşhuru Nizamiye olup Türkler tarafından Bağdat'ta yaptırılmıştır. Bu parçada sözü edilen eğitim kurumu aşağıdakilerden hangisidir? A) Cami

B) Külliye

D) Medrese

C) Kütüphane

E) Daruşşifa

6.

İlk Türk Devletlerinde hükümdara devleti yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılırdı.

Bu durumu aşağıdaki yargılardan hangisi destekler? A) Hükümdar eşlerinin de yönetime katılması B) Yönetimde tek karar vericinin hükümdar olması C) Laiklik ilkesinin geçerli olması D) Hükümdarın çok fazla toprak fethetmesi E) Ülkede insanların mutlu ve huzurlu yaşaması


13


7.

Konu Testi - 1

İslam dünyasında İbn-i Sina, Harezmi ve Biruni gibi ünlü bilginler yetişmiştir. Bu bilginlerin yazmış olduğu eserler Batılılarca kendi dillerine çevrilmiş tıp, matematik ve astronomi öğretiminde kullanılmıştır.

10. Bir kez gönül yıktın ise

Bu kıldığın namaz değil.

Yetmiş iki millet dahi

Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

Elin yüzün yumaz değil.

Yunus Emre bu şiiriyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamak istemiştir?

A) İslam bilginleri Batı dünyasını etkilemiştir.

A) Kalp kırmamak gerektiğini

B) İslam bilginlerinin bilimsel gelişmelere katkısı olmuştur.

B) İbadet etmenin önemini

C) İslam dini bilimsel gelişmeleri teşvik etmiştir.

C) Temiz olmanın gerekliliğini

D) Batı pozitif bilimleri İslamiyet'ten sonra tanımıştır.

D) Evrensel ahlaka uyulmasını

E) İslam dini bilimsel gelişmelere açıktır.

E) Azla yetinmenin bilinmesini

8.

Din, insanların iyiye ve güzele yöneltmek için peygamberler aracılığıyla insanlara gönderdiği kurallardır. Bu yönüyle din ilahidir, bilim ise insanın ürünüdür. Dinin kuralları insanlar için bir rehberdir. Din insana Yaradanı tanıtır, varoluş amacını hatırlatır ve yaşamı anlamlandırmasına katkıda bulunur. Bilim de insanın kendisini, eşyayı, olguları ve evreni tanımasını sağlayan en önemli faaliyettir.

Buna göre din-bilim ilişkisi için aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?

11. İslamiyetten önce Türkler anne ve babaya saygılı olmaya, dürüstlüğe, yoksullara yardım etmeye önem verirlerdi. Yalan söylemekten, adaletsizlik yapmaktan, zina etmekten, başkalarını aldatmaktan kaçınırlardı. Ahlaksızlık eden, toplumun huzurunu bozan, adaletsiz davranan kimselere ceza verirlerdi.

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdakilerden hangisine yol açmıştır? A) Türklerin yerleşik yaşama geçmesine

A) Din, bilimi ve aklı kullanmayı teşvik eder.

B) Atalar ruhu inancının yerleşmesine

B) Din ve bilim insanın yaşamını anlamlandırmasına katkı sağlar.

C) Ahlaki benzerlikten dolayı Türkler'in kolayca İslam dinini benimsemelerine

C) Din ve bilim insan hayatında yeni çatışma alanları oluşturur.

D) Türk boylarının bir araya gelmesine E) İslam Devletlerinde Türkler'e önemli görevler verilmesine

D) Din, insan aklının ve bilimin ulaşamayacağı alanlarda yol gösterir. E) Din ve bilim birbirini tamamlamakta ve örtüşmektedir.

B) Ahi Evran C) Hoca Ahmet Yesevi

II. Tıp alanında çok önemli çalışmalar yapmış olan ve "El Kanun Fi't Tıp" adlı eserin sahibi İbn-i Sina'dır.

III. Yunus Emre "Mesnevi" adlı eserinde Allah ve insan sevgisi üzerinde durmuştur.

Burada İslam düşünce ve bilim insanlarıyla ilgili olarak verilenlerden hangileri doğru değildir?

D) Mevlana

A) Yalnız I

E) Hacı Bektaş Veli

D) I ve III 4. A

5. D

6. B

7. D

8. C

9. B

10. A

11. C

12. D


C) I ve II

E) II ve III 3. D

14

B) Yalnız II

2. E

A) Hacı Bayram Veli

1. C

Aşağıdakilerden hangisi Anadolu'da esnaf ve sanatkârların dayanışması amacıyla bir meslek örgütünün kurulmasına öncülük etmiştir?

I. "Eline, beline, diline sahip olmak" ilkesi, Mevlana'nın insanlara sık sık öğütlediği bir ahlaki ilkedir.

Cevaplar

9.

12.


Konu Testi - 2

1.

Allah'ın varlığını ve birliğini, İslam inançlarının doğruluğunu delilleriyle birlikte savunan ilim dalıdır. Bu bilginler Allah'ın varlığı ve birliği, peygamberlik, ahiret, kaza ve kader gibi konuları Kur'an ve sünnet doğrultusunda akılla temellendirerek ele alıp savunmuşlardır.

Bu parçada sözü edilen İslam bilimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Hadis D) Kelam

B) Fıkıh

4.

Toplumda işine hile karıştırmayan, verdiği sözde duran, işini zamanında ve iyi bir şekilde yapan, borcunu vaktinde ödeyen insanlara her zaman ihtiyaç duyulur. Esnaf ve tüccar kesiminin bu gibi özelliklere sahip olması toplum için son derece önemlidir. Ahi Evran, kurduğu Ahilik teşkilatıyla Türk toplumunda meslek ve ticaret ahlakının yerleşmesine önemli katkılar sağlamıştır. Ahilik bir meslek kuruluşu olmanın yanı sıra iman ve ahlak eğitiminin yapıldığı, milli kültürün öğretilip benimsetildiği bir okul işlevi de görmüştür.

Ahi Evran Ahilik teşkilatını kurmasıyla aşağıdakilerden hangisini amaçlamıştır?

C) Kur'an E) Tefsir

A) Ticaretin ahlaki ilkelerine uyan insanların yetişmesini B) Devlete karşı sivil toplumu güçlendirmeyi C) İnsanların dindar kılınmasını D) İbadetlerin özgürce gerçekleştirilmesini E) Ticaretin estetik yönünün geliştirilmesini

2.

Ölüm gününü, çok sevdiği Allah'a kavuşacağı gün olarak gören ve bundan dolayı ölüm günü için düğün günü anlamına gelen "Şebiarus" ifadesini kullanan İslam mutasavvufu aşağıdakilerden hangisidir?

5.

I. Müslümanlar din bilimleri yanında matematik, astronomi ve fen bilimleri gibi alanlarda da ileri gitmişlerdir.

II. İslam'da bilginin kaynağı sadece vahiydir.

III. Peygamberimize ilk inen ayetin "Oku!" emriyle başlaması, İslam'ın bilime ve araştırmaya verdiği önemi artırmıştır.

Burada verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

A) Ahilik teşkilatını kuran Ahi Evran B) Şiirlerini sade bir Türkçeyle yazan Yunus Emre C) İlim meclisleriyle Anadolu halkını aydınlatan Hacı Bayram Veli

A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III

D) Bektaşiliğin kurucusu olan Hacı Bektaş Veli

C) I ve II

E) II ve III

E) İnsan sevgisi ve hoşgörüyü savunan Mevlana

3.

Tıp alanında başarılı çalışmalar yapan, "El Kanun" adlı eseri Batı dünyasında temel tıp kitabı olarak okutulan Türk-İslam bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? A) Piri Reis B) İbn-i Sina C) İbn-i Haldun D) Ali Kuşçu E) Harezmi

6.

Hadis alimleri tarafından Hz. Muhammed (s.a.v)'in hadislerinin toplandığı birçok eser oluşturulmuştur. Bunların en meşhurları "Kütübü Sitte" olarak adlandırılır.

Aşağıdakilerden hangisi meşhur altı hadis kitabı (Kütübü Sitte) arasında yer almaz? A) Ebu Davud'un Sünen'i B) Müslim'in Câmius Sahih'i C) Malik bin Enes'in Muvatta'ı D) İbn-i Mâce'nin Sünen'i E) İsmail Buhari'nin Câmius Sahih'i YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15


Konu Testi - 2

7.

•

Ticaret amacıyla Türk illerine Müslüman tacirlerin gelmesi

•

Tasavvuf eğitiminden geçmiş gönül ehlinin Türklerle temas etmesi

•

İslam medeniyetinin üstünlüğü ve yüceliği

Burada sözü edilen durumlar aşağıdaki sonuçlardan hangisine yol açmıştır?

10. Kamış kalem ve is mürekkebi ile yapılan bir çizgi sanatıdır. Harflerin süslü olarak yapılması biçiminde uygulanan bu sanatın İslam kültür ve medeniyetinde önemli bir yeri vardır. Müslüman Türkler özellikle Kur'an-ı Kerim'i güzel yazı ile yazmaktan büyük haz duymuşlardır. Bundan dolayı "Kur'an Mekke'de indirildi, Mısır'da okundu ve İstanbul'da yazıldı." sözü meşhur olmuştur.

A) Mezheplerin ortaya çıkmasına

Bu parçada İslam medeniyetinin hangi sanatından söz edilmektedir?

B) Ahlakın dini temellerinin oluşmasına

A) Ebru

C) Türklerin İslamiyeti kolayca benimsemelerine

B) Minyatür

D) Tezhip

C) Hat

E) Mimari

D) İslami bilimlerin gelişmesine E) Türklerin ahiret yaşamına yönelmesine

8.

İnsan sevgisine büyük önem vermiştir. Din ve vatan sevgisi üzerinde durmuş, şehitliğin manevi derecesini hadislere uygun olarak övmüştür. Türk töresinin devamı için elinden geleni yapmış, sohbet toplantıları düzenleyerek insanlara öğütler vermiştir. Sohbetlerinde kolay anlaşılır, duru bir Türkçeyle "nefes" denilen ilahiler söyleyerek insanlara İslam dinini öğretmeye ve sevdirmeye çalışmıştır. İnsanların eline, beline, diline sahip olması gerektiğini vurgulamıştır.

11. Emeviler Döneminde olumsuzluk yaşayan bazı ehl-i beytten kişiler Türkistan'a göç etmişler ve Türkler arasında büyük ilgi görmüşlerdir. Türk beylerinden kız almışlar, onlara kız vermişler. Böylece hem Türklerle akraba olmuşlar hem de onlara İslam'ı öğretmişlerdir.

A) Türkçenin Arap toplumlarında yayılmasına

Bu parçada sözü edilen İslam tasavvufçusu aşağıdakilerden hangisidir?

Bu parçada sözü edilen durum aşağıdakilerden hangisine yol açmıştır?

B) Türkler'in Orta Asya'dan Anadolu'ya göç etmesine C) Türklerin yeni yerleri fethetmesine

A) Hacı Bektaş Veli

D) Türklerin geleneklerini korumasına

B) Mevlana

E) İslamiyetin Türkler arasında yayılmasına

C) Yunus Emre D) Hacı Bayram Veli E) Hoca Ahmet Yesevi

E) Şafii

B) Kelam

D) Hadis

7. C

8. A

9. D

10. C

11. E

12. B


6. C

16

A) Siyer

5. D

D) Mevlana

C) Eş'ari

Bu parçada sözü edilen İslam ilmi aşağıdakilerden hangisidir?

4. A

B) Maturidi

C) Fıkıh

E) Dinler tarihi

3. B

A) Ebu Hanife

larını ele alıp inceler. İnanç konularında ortaya çıkan sorunlara çözüm getirir. Akıl ile İslam dininin inanç esaslarını sistemli bir şekilde ifade etmek, bunları savunmak ve açıklamak bu ilmin temel konusudur.

2. E

Aşağıdakilerden hangisi mezhep imamlarından biri değildir?

12. Yüce Allah'ın varlığını, sıfatlarını, İslam dininin inanç esas-

1. D

Peygamber Efendimiz'in sağlığında sahabeler ibadet, evlilik, miras, ticaret vb. konuları doğrudan Hz. Peygamber'e sorabiliyorlardı. Peygamberimizin vefatından sonra bazı fıkhi konularda ihtilaflar yaşanmaya başladı ve mezhepler oluşmaya başladı.

Cevaplar

9.

YGS // DİN KÜLTÜRÜ ve AHLAK BİLGİSİ DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET İslam ve Estetik - Yaşayan Dinler ve Benzer Özellikleri

 C. İSLAM VE ESTETİK 1. Evrendeki Ölçü ve Ahenk  Evrendeki bütün varlıklar bir düzen içinde hareket eder. Gözle görülmeyen atomlardan en büyük varlıklara kadar her şeyde hassas bir ölçü, şaşmaz bir düzen ve belirli bir uyum vardır.  Evrende gece ve gündüzün oluşumu, mevsimlerin değişmesi, yerçekiminin işlevi, yeryüzüne inen yağmurun miktarı gibi belirli bir ölçüyle hareket eden kusursuz bir yapı mevcuttur. Allah-û Teala, yarattığı şeylerde koyduğu ölçüyü kendi varlığının delilleri arasında saymıştır.

2. İnsan ve Este k  İnsan güzel yaratılmış ve güzelliği fark edecek şekilde donatılmıştır. Allah "Gerçek şu ki biz insanı en güzel şekilde yarattık." buyurmuştur. Bu yüzden güzellik insan ruhunu etkiler.

 Güzel düşünmek ve güzel bakmak insan fıtratının bir özelliğidir. Güzel gören güzel düşünür, güzel düşünen hayattan zevk alır.  İnsanın yaşantısındaki titizliğin kaynağı Allah-û Teala'nın yaratmasındaki inceliğe duyduğu hayranlıktır. Bu anlamda insanın estetik duygusu ve bu konuda gösterdiği gayret, tarih boyunca çeşitli sanat eserlerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.

FÖY NO

16

 Kur'an'da insanın dünyada güzel bir hayat sürmesi istenir.  Başkalarına yardım ederken sahip olduklarımızın en güzelinden vermemiz tavsiye edilir. İnsana güzel söz ve davranışlar karşılığında yurtların en güzeli olan cennet vaat edilir.  Kur'an'da en güzel isimlerin Allah'a ait olduğu vurgulanır. Bu yaklaşım en yetkin ve kusursuz vasıtaların Allah'a ait olduğu anlamına gelir.

4. Hz. Muhammed ve Güzellik  Hz. Peygamber Kalem suresinin 4.ayetinde "Ve son pek yüksek bir ahlak üzeresin." buyrularak övülür. Onun dürüst, erdemli ve güven veren biri olarak üstün bir hayat tarzına sahip olduğu vurgulanır.  Hz. Peygamber arkadaşlarına ve çevresine her açıdan güzel bir örnek olmuştur. Onlara diş temizliğinden, saçların taranıp düzeltilmesine kadar pek çok konuda tavsiyelerde bulunarak sağlıklı ve güzel görünmelerini istemiştir.  Hz. Muhammed özellikle ağaç dikmeyi tavsiye etmiş; meyvesinden ve gölgesinden yararlanılan ağaçların dikiminin sadaka olduğunu ve bunun kişiye sevap kazandırdığını belirtmiştir.

3. Kur'an ve Güzellik  Kur'an ayetleri inmeye başladığı ilk günden itibaren muhataplarını derinden etkilemiş ve insanın bütün estetik değerlerine kaynaklık etmiştir.


1

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslam ve Estetik

5. Yaşamda Güzellik

6. İslam Medeniye nde Este k

 Kur'an'da "O (Allah) ki yarattığı her şeyi güzel yapmıştır."

 İslam medeniyetinde; mimari, edebiyat, musikî, hat, tezhip ve

buyrularak varlıklardaki güzelliklere dikkat çekilir. Allah bütün

minyatür sanatı gibi hayatın çeşitli alanlarına yansıyan güzel-

güzelliklerin kaynağıdır. Bu kaynaktan beslendiği sürece in-

likler vardır. Bunların her biri dinin temel değerlerinden etkile-

san için güzellikler bitmez.

nerek ortaya çıkmış ve gelişmiştir.  Sanatta, Allah'ın birliği (tevhit) vurgusu öne çıkarılmış çokluk-

Yaşamda Güzellik

tan birliğe doğru seyreden bir anlatım izlenmiştir. Süslemede somut şekil ve kavramlar yerine soyut şekil ve kavramlarla

Sözde Güzellik

Davranışta Güzellik

sembol ifadelere daha çok yer verilmiştir.

İş ve Üründe Güzellik

Örnek 1: Kur'an hayatın güzelliklerini paylaşılması gerektiği üzerinde durur. Güzel davrananlara ahirette daha güzel bir karşılığın beklediği müjdesini verir. Kur'an'da geçen bütün emir, yasak ve öğütler insanın hayatını güzelleştirmek içindir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi toplumsal yaşamın güzelleştirilmesine katkı sağlamaz? A) Tevazu sahibi olmak B) Zekât vermek C) Yoksulları gözetmek D) Müsamahalı davranmak E) Taassup sahibi olmak Taassup, bir fikre, bir düşünceye körü körüne inanıp kendi görüşünden başkasını kabul etmemektir. Taassup toplumda hoşgörüyü ortadan kaldırır, kin ve düşmanlığa yol açar.

ğ ğretmen Sorusu

Cevap: E

Evrendeki ölçü, uyum, ahenk ve düzen İslam medeniyetinde hangi alanda çalışma yapılmasını teşvik etmiştir.

Estetik

2


DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / İslam ve Estetik

KÜLTÜR VE MEDENİYETİMİZ EDEBİYAT

MUSİKİ

MİMARİ

SOSYAL GÜZELLİKLER

Şiir

Ezan

Cami

Sünnet/Düğün Törenleri

Destan

Tekbir

Medrese

Konukseverlik

Naat

İlahi

Tekke

Asker Uğurlama

Hilye

Naat

Dergah

Hasta Ziyareti

Şemail

Kaside

Hamam

Davete İcabet

Gazavatname

Mersiye

Kervansaray

Büyüklere Saygı

Daruş-şifa

Küçüklere Sevgi

Şadırvan

Yardımlaşma

Köprü

 D. YAŞAYAN DİNLER ve BENZER ÖZELLİKLERİ

 İslam'a göre insanlığın ilk dini tek tanrı inancına dayanır. Dini gönderen Allah'tır. Allah (c.c) evreni ve insanı yaratmış, insanı doğruya yönlendirecek kitaplar ve peygamberler göndermiştir.

1. Yaşayan Dinler  Din, tarihin bütün dönemlerinde, hemen her toplumda var olan evrensel ve köklü bir kurumdur. İnsan her zaman yüce ve kudretli bir varlığa güvenme, ona sığınıp ondan yardım dileme ihtiyacı hissetmiştir. İnanma duygusu insanın yaratılışının bir gereğidir. Dünyada belli başlı dinlerin mensuplarını gösteren tablo (Rakamlar milyon değerindedir.) 1600 1400

1440 1380

 Doğaüstü güç olarak gördükleri güneş, ay, yıldız, ateş ve putlar gibi çeşitli varlıkları tanrılar edinmişlerdir. Böylece farklı dinler ortaya çıkmıştır.

1200

a) Vahye Dayalı Dinler: Yahudilik, Hris yanlık ve İslam

1000 800

 Tarih boyunca çeşitli toplumlarda zaman zaman kötülük ve haksızlıklar yaygınlaşmış, ahlakî değerler zayıflamıştır. Böylesi olumsuzlukların yaşandığı bazı toplumlarda insanlar, Allah'ın buyruklarını dikkate almamış, onun gösterdiği yoldan ayrılmışlardır.

700 700

600 400

25

12

3

Yahudilik

Sihizm

Caynizm

Geleneksel Dinler

Budizm

Hinduizm

Çin Dinleri

İslam

Hıristiyanlık

200 0

Allah tarafından gönderilir.

330 300

Peygamberi vardır.

İLAHİ DİN

Kutsal kitabı vardır.

Evrensel ilkeleri vardır.


3

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / Yaşayan Dinler ve Benzer Özellikleri

Yahudilik  Yahudiliğin tarihi Hz. İbrahim ile başlar. Tevrat'a göre Hz. İbrahim'in neslini devam ettiren Hz. İshak'ın iki oğlu vardır. Bunlardan Hz. Yakup, İsrail ünvanını alarak Yahudi tarihinde ön plana çıktı. Yahudilerin soyu Hz. Yakup'un on iki oğluyla devam etti. Bu soydan gelenlere "İsrailoğulları" denilmiştir. İsrailoğulları Hz. Yusuf sayesinde Mısır'a yerleştiler. Hz. Yusuf'tan sonra Mısır firavunu, İsrailoğullarını köleleştirdi. İsrailoğulları 400 sene köle olarak yaşadılar. Hz. Musa da bu esaret yıllarında dünyaya gelmiş daha sonra İsrailoğullarına peygamber olarak gönderilmiştir. Yahudiliğin peygamberi Hz. Musa'dır. Bu nedenle Yahudiliğe "Musevilik" de denir.  Zamanla Hz. Musa, Mısır'da büyük sıkıntılarla karşılaşan İsrailoğullarıyla birlikte Mısır'dan çıkmak zorunda kaldı. Sina'ya vardığında Allah, Yahudiliğin temel ilkelerini oluşturan "On Emir"i iki levhaya yazılmış halde Hz. Musa'ya verdi. Bu vahiyden sonra Hz. Musa İsrailoğullarını, ataları İbrahim, İshak ve Yakup'a vaat edilmiş olan kutsal topraklara götürmek için yolculuğuna devam etti. Ancak Hz. Musa'nın emrini dinlememeleri nedeniyle Allah İsrailoğullarını cezalandırdı.  Hz. Musa'dan sonra İsrailoğulları Filistin'e gitmiştir. Daha sonra Hz. Davut, Kudüs'ü fethedip Yahudilere en parlak dönemlerini yaşatmıştır. Oğlu Hz. Süleyman, babası tarafından

 Yahudilerin kutsal kitabına Eski Ahit denir. Buna Yahudiler Tanah adını verirler. Tanah'ın bir bölümü olan Tevrat ise çoğu zaman Yahudilerin kutsal kitabının tamamı için kullanılır.

Örnek 2: Aşağıdakilerden hangisi, İsrailoğullarına (Yahudilere) gönderilmiş bir peygamber değildir? A) Hz. İbrahim D) Hz. Yusuf

B) Hz. Musa

C) Hz. Davut

E) Hz. Süleyman

Hz. İbrahim Mezopotamya'daki Keldâni kavmine gönderilmiştir. Bu nedenle Hz. İbrahim, Yahudilere gönderilmiş bir peygamber değildir. Cevap: A

 Yahudiler ibadetlerini havra veya sinagog denilen yerlerde yaparlar. Önem verdikleri ibadet yerlerinden biri de Hz. Süleyman tarafından Kudüs'te yaptırılan ve günümüzde sadece "Ağlama Duvarı" kalan mabettir.  Cumartesi onların özel ibadet ve tatil günleridir. Yahudilikte erkek çocuk doğduktan sonra 8 gün sonra sünnet edilir. On üç yaşında dini törenlere katılır. Evlenme törenleri sinagogda yapılır.

hazırlatılan yere Süleyman Mabedini yaptırmıştır.  Hz. Süleyman'ın ölümünden sonra Yahudiler, İsrail ve Yehuda olmak üzere ikiye bölündü. İsrail Krallığı'na Asurlular, Yahuda Krallığına da Babilliler son vermiştir. Babillileri tarih sahnesinden silen Pers kralı Yahudilerin yeniden Filistin'e dönmesini sağlamışsa da MS 70 yılında Romalıların Kudüs'ü işgaliyle Yahudiler yeniden sürgün edilmiştir.  Yahudiler bugün yoğun olarak İsrail'de yaşamaktadırlar. Yahudiliğe göre Allah birdir, yaratılmamıştır, sonsuzdur, her şeyi bilir ve her şeyi yaratmıştır. Yehova en çok Yahudileri sever. Yahudilerin milli tanrısıdır.

Hristiyanlık  Hristiyanlık Filistin bölgesinde yaşayan İsrailoğullarına gönderilmiştir. En yaygın olduğu bölge Avrupa'dır. Kuzey Amerika'nın tamamı, Güney Amerika'nın kıyı kesimleri ve Avusturalya'nın büyük çoğunluğu Hristiyan nüfustan oluşmaktadır.  Hristiyanlığın peygamberi Hz. İsa (a.s)'dır. Hz. İsa Filistin'de Nasıra denilen bir köyde doğmuştur. Annesi Hz. Meryem'dir. Hz. İsa da aynen Hz. Musa gibi İsrailoğulları soyundandır. Ancak Hz. İsa Yahudilerin ırka dayalı din anlayışına karşı çıktığı için Yahudi din adamları onu dışlamıştır. Onun hakkında birtakım iftiralar uydurarak. Hz. İsa'yı düşman ilan etmişlerdir.  Hz. İsa'ya ilk başta on iki kişi inanmıştır. Bunlara "havariler" denir. Hristiyanlık Hz. İsa'dan sonra havarilerin gayretleriyle yayılmıştır.

4



İbrahim Davut

İshak

Haç, Hristiyanlığın sembolüdür.

Siyon Yıldızı Harun

Yakup Musa

ON EMİR Seni Mısır diyarından, esirlik evinden çıkaran Yehova benim. Karşında başka tanrıların olmayacaktır. Kendin için put yapıp ona tapmayacaksın. Yehova’nın adını boş yere ağzına almayacaksın Cumartesi gününü sürekli hatırlayıp onu kutsal sayacaksın. Anne ve babana saygı göstereceksin. İnsan öldürmeyeceksin. Zina etmeyeceksin. Hırsızlık yapmayacaksın. Komşunun evine karşı açgözlülük etmeyeceksin.

Örnek 3: Hristiyanlıkla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğru değildir? A) Vaftiz: Çocukların ve Hristiyan olanların kilisede papaz tarafından kutsanmasıdır. B) Günah çıkartma: Günah işleyen kişinin günahını papaza itiraf etmesi, papazın da günahı bağışlayabilmesi olayıdır. C) Teslis: Üçleme demektir. Baba, oğul ve kutsal ruhu temsil etmektedir. D) Yeni Ahit: Hristiyanların ayinlerine verilen isimdir. E) Ortodoksluk: Hristiyanlığın önemli bir mezhebidir. Kudüs'teki ağlama Duvarı

Yeni Ahit, İncil'e verilen bir isimdir, Hristiyanların ayinlerine verilen bir isim değildir. Cevap: D


5

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / Yaşayan Dinler ve Benzer Özellikleri  Kur'an-ı Kerim'de, Hz. İsa (a.s)'nın Hz. Meryem (r.a)'den babasız olarak dünyaya geldiği belirtilmiştir. Hz. İsa kendisine kitap ve peygamberlik verilen; annesine iyilik yapan, insanlara faydalı olan bir kişi olarak zikredilir. Ayrıca Hz. İsa'ya namazın ve zekatın emredildiği bildirilir.  Hristiyanlık dininin kutsal kitabı İncil'dir. Hristiyanlıkta inanç esaslarının temelini "teslis" oluşturur. Teslis "üçlü tanrı inancı" demektir. Teslisin unsurları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'tur.

 Hristiyanların ibadet yeri kilise ve kadetrallerdir. Din adamları ise papaz, rahip veya rahibe adını alır. Hz. İsa'nın idam edildiğine inandıkları çarmıh (haç) hem Hristiyanlığın hem de kilisenin sembolüdür.  Hristiyanlığa göre bütün insanlar günahkâr olarak doğarlar. Bu nedenle bütün bebekler ve Hristiyanlığa girenlerin kutsal su ile yıkanarak günahlarından arındığına inanılır. Buna vaftiz ayini denir. Ayrıca Hristiyanlıkta günah işleyenler günahlarını din adamının önünde itiraf eder. Din adamı ise kilise adına bu kişilerin günahlarını affeder.

Hristiyanlığın ibadet yeri kilisedir.

İslam  İslamiyet Allah tarafından Hz. Muhammed (s.a.v) aracılığıyla insanlara gönderilmiş son ilahi dindir. İslam 7. yüzyılın başlarında Arabistan'da ortaya çıkmış ve buradan bütün dünyaya yayılmıştır.

İslam Dininin Özellikleri İslam dini son ilahi dindir. Mesajı evrenseldir. Tevhit inancı hiç bozulmadan günümüze kadar gelmiştir. Kur’an-ı Kerim hiç değişmeden günümüze ulaşmıştır. Bütün peygamber ve kitaplara inanmak temel inançlardandır. Hz. Muhammed son peygamberdir. Her doğan çocuk günahsız doğar.

Öğğretmen Sorusu

İslamda ayrıcalıklı bir sınıf yoktur. Bütün insanlar Allah katında eşittir.

Hristiyanlıktaki hangi inanç, islam'ın tevhit inancına aykırıdır?

Teslis inancı

6



Örnek 4: İbadetler ve hukuka ilişkin belirli konularda farklılıklar sergilemiş olsalar da semavi dinler; tek Tanrı inancı,insanın mal, can, ırz, yaşam haklarının korunması ve anne babaya saygı gibi konularda ortak ilkelere sahip olmuşlardır. Aynı şekilde ahlaksızlık ve adaletsizlik gibi kötülüklerden de uzak durulmasını emretmişlerdir. Örneğin "Nuh Kanunları" olarak bilinen ve yedi emirden oluşan temel prensipler, hem Yahudilik

Hinduizmin sembolü "Om"

hem Hristiyanlık hem de İslam tarafından benimsenmiştir. Bu parçadan hareketle söz konusu dinlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Ortak bir kaynaktan çıkmıştır. B) Ahlaki kabullerinde benzerlikler vardır. C) İlahi mesajın farklı tezahürleridir. D) Dini ritüellerinde farklılıklar söz konusudur. E) Nuh kanunları ana kaynaklarıdır. Ganj Nehri'nde yıkanan ve ibadet eden Hindular Hz. Adem'den itibaren toplumlara gönderilen tüm ilahi dinlerde aynı ögeler görülmüştür. Hz. Nuh kanunlarının ana kaynak olduğu doğru değildir. Cevap: E

b) Hint Dinleri: Hinduizm, Budizm, Caynizm, Sihizm Hinduizm  Hinduizm dinine bazı kaynaklarda Brahmanizm de denilmiştir. Bu dinin tespit edilmiş bir kurucusu yoktur.  Hindistan nüfusunun % 80'i Hindu'dur. Pakistan, Bangladeş, Nepal, Endonezya'nın yanı sıra Fiji, Malezya, Singapur, Sri Lanka ve birkaç Afrika ülkesinde de Hindular yaşamaktadır.

 Hinduizm'de kutsal bilgilerin tamamını içine alan "Veda"lar vardır, ibadet tapınakların olduğu her yerde yapılabilir. İbadetlerin belli bir şekli yoktur.  Hinduizm'de kast sistemi vardır. Kast, aynı işle meşgul olan, görev ve yetenekleriyle birbirine sımsıkı bağlanan insanların meydana getirdiği birlik anlamına gelir. Kişi kendi isteği doğrultusunda kast seçemez.  Hinduizm'de inek bütün varlıkların anası sayıldığı için kutsal kabul edilir. İnek eti yenilmesi yasaktır. Ruhun ölmezliğine inandıkları için ölülerini gömmezler. Cesetleri yakarak küllerini Ganj Nehri'ne atarlar.

Öğğretmen Sorusu

 Hinduların Tanrı inancında üçleme (teslis)nin varlığı dikkat çeker. Bu üçleme içinde Brahma yaratıcı, Vişnu koruyucu, Şiva ise yok edici tanrıdır. Himalaya Dağları ve Ganj Nehri kutsal yerler olarak kabul edilir.

Hindulardaki kast sisteminin temelinde hangi inanç bulunur?

R Reenkarnasyon k YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

7


Budizm

Caynizm

 Budizm MÖ 6. yüzyılda Hindistan'da ortaya çıkmıştır. Günümüzde yaşayan beş büyük dinden biridir. Hindistan, Çin, Mançurya, Moğolistan, Seylan, Burma, Tayland, Kore, Japonya gibi Güney Asya ve Uzak Doğu ülkelerinin yanı sıra Avrupa ve Kuzey Amerika'da bu dine inanan pek çok insan vardır.

 Caynizm de MÖ 6. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Kurucusu, soylu bir aileden gelen Vardhamana'dır. Vardhamana, Hindu ayinlerinin şekilciliğine, din adamlarının (Brahmanlar) otoritesine ve kast sistemine karşı çıkmıştır.

 Budizm'in kurucusu olarak kabul edilen Buda (Gotama) MÖ 563 - 483 yılları arasında yaşamış bir filozoftur. Kendisine ilham geldiğine inanıldığından dolayı "aydınlanmış" anlamında "Buda" ismi ona sonradan verilmiştir.

 Caynizm, Budizm gibi yaratıcı bir Tanrı fikrini kabul etmez. Alemin ebediliğine inanan Caynistler tanrı yerine "Tirthankara" denilen kutsal varlıklara tapınırlar. Öldürmemek, yalan söylememek, çalmamak, asgari bir mal ile yetinmek onların en önemli ahlakî prensipleridir.

 Buda, yaşadığı sürece kendisinin bir tanrı olmadığını ısrarla vurgulamış; sadece doğru bildiklerini büyük bir özveri ve etkili konuşmalarıyla insanlara aktarmıştır. Hayatı boyunca putlara karşı olan Buda tanrılaştırılarak heykelleri yapılmıştır.

Sihizm  Sihizm MS 16. yüzyılda Hindistan'da kurulmuştur. Kurucusunun adı Guru Nanak'tır. Buda ve Vardhamana gibi Hinduizmin yozlaşmasından memnun olmayan Nanak, Hinduizmin tanrı anlayışına, kast sistemine ve din adamlarının otoritesine karşı çıkmıştır. Nanak daha sonra İslam'la karşılaşmış ve ondan aldığı tevhit gibi bazı prensipleri Hindu inancıyla karıştırarak yeni bir din kurmuştur. Sihler özel giysileriyle dikkat çekerler. Başlarındaki serpuş onların dinsel giyim tarzlarını oluşturur.

Buda Heykelleri  Budizm'de inancın temelini "Buda'ya sığınırım, Dhamma'ya sığınırım ve Sangha'ya sığınırım. " cümlesi oluşturur. Bu cümlede yer alan esaslardan birini inkâr eden kişi Budist sayılmaz.  Budizm'de karma-tenasüh (ruh göçü) inancı, bedenin ve arzuların ihtiraslarından kurtulmayı ifade eder. Nirvana ise defalarca dünyaya gelme döngüsünden kurtulmaktır. Budizm'in en temel hedefi insanı tek kurtuluş ve mutluluk noktası olarak görülen Nirvanaya eriştirmektir.

8


 Sihler tek tanrıya, Adi-granth adlı kutsal kitaba, bir kimsenin fiillerinin gelecek hayattaki haline tesir edeceğine (karma) ve ruh göçüne inanırlar.


c) Çin ve Japon Dinleri: Taoizm, Konfüçyanizm, Şintoizm Taoizm  Taoizm MÖ 6. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Bu din, Çin dinlerinin genel özelliğini oluşturan "Tao" kavramı üzerine kurulmuştur. Kurucusu Lao Tzu'dur.  Evren iki gücün tesiri altındadır. Bunlar Yin ve Yang'tır. Yin dişil, yang da eril gücü temsil etmektedir. Bunlar gece ile gündüz, kadın ile erkek gibidir. Taoizmin temel felsefesi tabiattaki düzeni takip etmektir.

Konfüçyüs

Şintoizm

 Taoizm'e göre basit bir hayat yaşayarak tutumlu olmak, mütevazi olmak, nefsini gurur ve kibirden uzaklaştırmak, canlılara karşı merhametli olmak gerekir.

 Şintoizm "tanrıların yolu" anlamına gelmekte ve Japonların geleneksel milli inançlarını ifade etmektedir. Şintoizmin belli bir kurucusu ve inanç sistemi yoktur. Çok tanrıcı bir din olup milli ve geleneksel bir karakter taşır. Şintoistler diğer dinlere tepki göstermezler. Ata ruhlarına saygı bu dinin en önemli özelliklerindendir. Ataların öldükten sonra yaşadığına inanan Şintoist Japonlar, onlar için evlerinde bir atalar köşesi oluştururlar. Şintoistlerin çoğu aynı zamanda Budisttir.

Konfüçyanizm  Konfüçyanizm MÖ 6. yüzyılda Çin'de ortaya çıkmış bir dindir. Adını kurucusu kabul edilen Konfüçyüs'ten almaktadır.  Konfüçyüs hiçbir zaman kendisine "din kurucusu" denilmesini istememiştir. Onun düşünceleri ölümünden sonra bir din olarak kabul edilmiştir. Konfüçyüs daha çok ülkenin sükûnetini sağlayarak eski töre ve gelenekleri yeniden canlandırmak istemiştir.  Konfüçyüsçülük, dinden daha çok bir ahlak ve hikmet yolu olarak gösterilir. Konfüçyüs öbür dünyanın varlığını inkâr etmemekle birlikte, yapılan kötülüklerin cezasının bu dünyada çekileceğini söylemiştir.

d) Geleneksel Dinler  Geleneksel dinler (ilkel kabile dinleri) belli bir kurucusu, inanç sistemi, kutsal kitabı bulunmayan dinlerdir. Bu dinler tamamen bir kabileye aittir. Başka bir dine girmek yasaktır.  Avcılık ve balıkçılıkla geçinen ve henüz üretim yapamayan kabilelerde ata ruhlarına saygı, tabiat olaylarını denetim altına almak için ayin ve dans yapmak, büyüye başvurmak gibi özellikler bulunur.

2. Dinlerin Benzer Özellikleri Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam aynı kaynaktan geldiği için bu üç din arasında inanç, ibadet ve ahlak konularında benzerlikler bulunmaktadır. Ancak ilahi olmayan dinlerin esaslarıyla benzerlikleri yok denecek kadar azdır.


9


a) İnanç  Yahudi din adamı Musa b. Meymun'un oluşturduğu 13 maddelik inanç sistemi ile Hristiyanların "kredo"su ve Müslümanların "amentü"sü bu dinlerin inanç esaslarının özünü oluşturur. Tanrı, peygamber, melek, ahiret, kutsal kitap, ölümden sonra dirilme inancı bazı farklılıklarla birlikte her üç dinin inanç sisteminde yer aldığı görülmektedir.

olan bir Hindu, sabah gün doğmadan kalkar, "OM" kelimesiyle Tanrı (Brahma)'nın ismini anar ve yıkanır. Yüzünü doğuya dönerek oturur ve Tanrı'sına yalvarır.  Budizmde Budaya ibadet ve dua edilir ve ondan bir şeyler istenir. İbadete Buda'ya saygı cümleleriyle başlanır.

 İlahi olmayan dinlerde çok tanrıcılık anlayışı hakimdir. İlahi dinlerde kutsal kitaplar bulunurken, diğer dinlerde böyle bir durum bulunmamaktadır.  İslam inancına göre ilk peygamber Hz. Adem (a.s) ile Hz. Muhammed (s.a.v) arasında gönderilen bütün peygamberlere inanmak Müslüman olmanın bir gereğidir. İlahi dinlerdeki peygamberlik inancını, ilahi olmayan dinlerde din kurucuları karşılamaktadır.

b) İbadet  İslam'ın dışındaki diğer dinlerde de çeşitli dua ve ibadet uygulamaları söz konusudur. Hristiyanlıkta ibadetin özünü, Mesih (İsa) vasıtasıyla Allah'a yaklaşma vesilesi olarak kabul edilen "dua" oluşturur. Dua cemaatle veya ferdi olarak kilisede yapılır. Hristiyanlıkta ibadetler günlük, haftalık ve yıllık olmak üzere üç grupta toplanmıştır.  Günümüzde Hristiyanlıkta Müslümanların anladığı manada bir namaz ibadeti yoktur. Bununla birlikte sadece Süryani Ortodoks ve Ortodoks Ermeni Kilisesi'nde secdeli ibadet vardır.

 Yahudilikte ibadet anlayışı İslam'daki ibadet anlayışından farklıdır. Bu dinde ibadetten maksat duadır. İbadette en önemli unsur Yahve'nin adını zikretmektir. İbadet; tav, Tora (Tevrat) çalışması ve Tora emirlerini yerine getirmek olmak üzere üç şekilde yapılır.  Hinduizm'de ibadet; dilekte bulunma, aracı kılma, övgü ve tapınma şeklinde icra edilir. Hindular dua ve ibadetlerini tanrılarının heykelleri önünde yaparlar. Günlük ibadetini yapacak

10


Buda'ya dua eden insanlar

 Tek tanrıya inanan Sihlerin ibadeti basit ve sadedir. Amritsar'daki Altın Mabet'in havuzunda ibadet maksadıyla yıkanırlar. Ayin ve ibadetleri belirli bir dua ve yıkanmaktan ibarettir.  Japonların büyük çoğunluğunun bağlı olduğu Şintoizm'de, günlük ibadet evde veya rahipler tarafından mabetlerde yapılır. Tanrılara ibadet; dua etmek, pirinç ve pirinç şarabını kurban sunmakla yerine getirilir.

 Konfüçyanizm'de Gök Tanrı'ya hamt edilir, ona karşı günah işleyenlerin duasının işe yaramayacağına inanılır.  Dinlerde benzer ibadet şekillerinden bir diğeri de oruçtur. İslam'a göre oruç tan yerinin ağarmaya başlamasından güneş batıncaya kadar insanın yeme, içme gibi bazı bedensel isteklerden uzak durmasıdır.  Hristiyanlıkta şükran orucu ve kilise orucu olmak üzere iki tür oruç vardır. Şükran orucu belirli bir süre katı besinlerin yenilmesinin yasak olduğu oruçtur.

DİN, KÜLTÜR, MEDENİYET / Yaşayan Dinler ve Benzer Özellikleri  Yahudilikte oruç Allah'a şükretme, yas tutma, kötü günleri hatırlama ve günahlara kefaret amacıyla olup toplam altı gündür.

sunulan her şeyi kurban kabul ederler. Şintoizm'de kurban ve hediyeler; tanrılara ve ölülere, onların öfkesini yatıştırmak ve günahlarına kefaret düşüncesiyle sunulur. Şintoistler pirinç, pirinç şarabı, elbise, mesken gibi her türlü asli ihtiyacı kurban olarak sunarlar.

c) Ahlak  Hinduizmde oruç genellikle belirli bazı besinleri yememe, yani bir çeşit perhiz şeklindedir. Hindular her ayın on bir ve on ikinci günlerinde oruç tutarlar.  Budistler her iki ayda bir gün oruç tutarlar. Arzulardan kurtulmanın yolu oruç tutmaktır.  Dinlerde benzer ibadet şekillerinden bir diğeri hacdır. Hac, aynı inanç mensubu olan kimselerin dini anlam yükledikleri yerleri belirli dönemlerde ziyaret etmeleridir. Müslümanlar Kâbe'yi, Yahudiler Süleyman Mabedi'ni, Hristiyanlar Efes'teki Meryem Ana Evini, Hindular da Ganj Nehri'ni hac amacıyla kullanmaktadırlar.

 Bütün dinlerde uyulması gereken ahlak ilkeleri vardır. Bu ilkelerle doğruluk, dürüstlük, iyilik, yardımseverlik, büyüklere saygı, küçüklere sevgi gibi davranışlar övülürken, diğer taraftan insanlara ve topluma zararlı davranışlar olan adam öldürme, hırsızlık, zina, yalancılık gibi davranışlar yasaklanmıştır.

d) Dinlerde Önemli Günler ve Geceler  İslam'da yıl içinde kutlanan Ramazan ve Kurban Bayramları diye iki büyük bayram bulunmaktadır. Cuma günü önemli olup Kadir Gecesi, Miraç Kandili, Berat Kandili, Regaip Kandili, Mevlid Kandili gibi geceler kutsal kabul edilmiştir.  Hristiyanlık'ta önemli günler ve geceler genellikle Hz. İsa ile ilgilidir. Hz. İsa'nın doğumu, ölümü, dirilişi ve göğe yükselmesi gibi olayları anmak için kutlamalar yapılır. Hristiyanlıkta pazar günleri önemlidir.

 Yahudilikte üç dini bayram vardır: Pesah (Mayasız Ekmek Bayramı), Şavvot (Hasat Bayramı) ve Sukot (Çardaklar Bayramı)'tur. Bunlar hem hac bayramları hem de zırai bayramlardır. Ayrıca Yahudilerin hiçbir iş yapmadan geçirdikleri şabat (yedinci gün - cumartesi günü) bayramı vardır. Meryem Ana Evi / Efes

Öğğretmen Sorusu

 İslam'da kurban yılda bir defa Kurban Bayramı'nda kesilir. Kurban İslam'da Allah'a yakınlaşmayı temsil etmektedir. Yahudilikte yılda üç defa kurban ibadeti emredilmiştir. Hristiyanlarca kutlanan "Ekmek Şarap Ayini" aynı zamanda bir kurban ritüelidir. Fakat hayvan kurban etmezler. Hindular Tanrılara

 Hinduizm'de birçok bayramdan en önemlisi Divvali, önemli bir Hindu bayramıdır. Işıklar Bayramı olarak da bilinir. İyiliğin kötülüğe karşı zaferini temsil eder.  Çok tanrılı dine (Hinduizm) inanılan Nepal’de Holi olarak adlandırılan festival ise ülke halkının inanışına göre yüzlerce yıl önce yaşamış bir tanrının şeytana karşı galip gelmesinin kutlaması olarak biliniyor.

Ortak inanç, ibadet, ahlak ilkelerinin bulunması dinin hangi özelliği ile ilgilidir?

E Evrensellik llik YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

11


Örnek 5: - "Anne ve babana saygı göstereceksin, insan öldürmeyeceksin, zina etmeyeceksin, hırsızlık yapmayacaksın, yalancı şahitlik yapmayacaksın, komşunun evine karşı açgözlülük yapmayacaksın."

 İslam'da Kur'an-ı Kerim'de çeşitli ayetlerde insanların doğayı iyi ve doğru olarak kullanmaları öğütlenerek doğaya karşı bilinçli ve sorumluluk sahibi olmaları istenir.

(Tevrat, Çıkış, 20/12-17) - "Sen emirleri bilirsin: zina etmeyeceksin, öldürmeyeceksin, çalmayacaksın, yalan yere şahitlik etmeyeceksin ve anne babana hürmet edeceksin." (İncil, Luka, 18/20) - "Şüphesiz ki Allah adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder. Çirkin işleri fenalık ve azgınlığı da yasaklar. O, düşünüp tutasınız diye size öğüt veriyor." (Kur'an-ı Kerim, Nahl, 90) Bu dini metinlerden aşağıdaki yargılardan hangisine

Bütün dinler doğanın korunmasını emretmiştir.

ulaşılamaz? A) İnanç esaslarının toplumsal hayatta yansıyan yönleri vardır.

4. Küreselleşen Dünyada Dinlerarası İlişkiler

B) İlahi dinler birçok ahlak ilkesinde birleşir.

 Farklı dine, kültüre ve dünya görüşüne sahip insanların birbirleriyle münasebet kurmaları ilk defa günümüzde gerçekleşmiş değildir. Tarihte Müslümanlarla Yahudiler ve Hristiyanlar arasında zaman zaman ilişkiler kurulmuştur.  Hz. Muhammed (s.a.v) Medine'ye göç ettiği zaman başta Yahudiler olmak üzere diğer din mensuplarıyla aynı devletin çatısı altında birliktelik kurmuş ve bu birlikteliğin esaslarını yazılı hale getirmiştir.  Hristiyanlar 28 Ekim 1965'te yayımladıkları bildirgede "Kilise Müslümanlara da büyük bir saygıyla bakar." ifadeleriyle Müslümanlarla diyaloğa girme kararı almışlardır.  Dini yaymada yanlış olan husus, hileli yollara başvurmak, insanların birtakım sosyal ve ekonomik zaaflarından yararlanarak onları din değiştirmeye mecbur etmektir. Hristiyan yayılmacılığı olarak bilinen misyonerlik faaliyetlerinde zaman zaman hile ve aldatmaca gibi birtakım yollara başvurulduğu gözlenmektedir. İstismarcı misyonerlik denilen bu yöntemle insanların dini duyguları, ekonomik ve sosyal durumları istismar edilerek dinlerini değiştirmeye zorlanmaktadır.  Dinlerde sevgi, barış, kardeşlik, yardımlaşma, hoşgörü, doğruluk, adalet gibi evrensel değerler ön plana çıkarılarak ortak noktalar oluşturulmalıdır.

C) Ahlaki değerlerin yegâne kaynağı ilahi dinlerdir. D) Aile ve akrabalık ilişkileri dinler tarafından desteklenir. E) Temel insan hakları, ilahi dinler tarafından teminat altına alınmıştır. Ahlaki değerler Hinduizm, Budizm, Şintoizm gibi ilahi olmayan dinlerde de bulunmaktadır. Cevap: C

3. Dinlerde Çevre Bilinci  Dinler de insan ve toplum yaşamı için büyük önemli olan doğal çevrenin korunmasını istemiş, çevreye zarar verici davranışlardan uzak durulmasını öğütlemiştir.  Hristiyanlığın kutsal metinlerinde doğanın güzellikleri anlatılarak korunması istenmiştir.  Hindulara göre bütün dünya bir ormandır ve bunu korumak gerekir. Budizm insana, doğa ile ilişkisinde tahripkâr olmayan, nazik bir tavır tavsiye eder.

12



1.

Konu Testi - 1

I. "Ey iman edenler! Doğrularla beraber olun." (Kur'an-ı Kerim)

4.

II. "Hile yapmayın." (Tevrat) III. "Ne mutlu yüreği temiz olanlara" (İncil) IV. "Nirvanaya ulaşmanın ilk şartı doğruluktur." (Budizm)

Geleneksel dinler belli bir kurucusu, inanç sistemi, kutsal kitabı bulunmayan dinlerdir. Bu dinler kabilelerin hayat biçimiyle yakından bağlantılıdır. Avcılık, balıkçılık ve hayvancılıkla geçinen, ekonomik gelişmişliği olmayan toplumlarda görülür. Buna göre aşağıdakilerden hangisi geleneksel dinlerin özelliklerinden biri değildir?

V. "Doğruluktan ayrılma, yanlışlarını düzelt!" (Konfüçyanizm)

A) Yöresel olup evrensel değildir.

Burada verilenlere dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

B) Büyü ve büyücü önemli bir ögedir. C) Ruhların çeşitli şekillerde yaşadığına inanılır.

A) Aldatmamak Tevrat'ın emirlerindendir.

D) Tek Tanrıya inanılır.

B) Her dinin farklı bir söylemi bulunmaktadır.

E) Ahiretle ilgili inançlara yer verilmez.

C) Bütün dinlerde ortak ibadetler bulunmaktadır. D) Tüm dinlerde ahiret inancı vardır. E) Doğruluk gibi ahlaki bir ilke tüm dinlerde evrensel olarak bulunmaktadır.

5.

I. Ata ruhlarına saygı önemli ritüellerdendir. II. Bu dinler tamamen bir kabileye aittir. III. Belli bir kurucusu, inanç sistemi, kutsal kitabı yoktur.

2.

Aşağıdaki dinlerin hangisinde peygamberlerin tamamına inanmak bir inanç esasıdır?

Burada verilen özellikler aşağıdaki dinlerden hangisine uygundur?

A) Hinduizm

B) Hristiyanlık

A) Hint dinlerine

C) İslamiyet

D) Yahudilik

B) Geleneksel dinlere C) İlahi dinlere

E) Budizm

D) Çin dinlerine E) Japon dinlerine

3.

Hz. Adem (a.s)'den Hz. Muhammed (s.a.v)'e kadar tüm peygamberler aynı mesajı vermiştir. Her ne kadar İslamiyetin haricindeki diğer ilahi dinler zamanla değişime uğramış olsa da yine de birtakım ortak özellikleri bulunmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi ilahi dinlerin ortak özelliklerinden biri değildir? A) Peygamberlerinin olması B) Ahiret inancının bulunması

6.

Bu dinde inek kutsal sayılır ve anayasada ineğe saygı gösterilmesiyle ilgili bir hükme yer verilmiştir. İnek, kesilmez ve yenmez. O, yer ve gök aleminin anası sayılır. İnek öldürmek, üst düzeyden bir insan öldürmekle aynıdır. Bu parçada sözü edilen din aşağıdakilerden hangisidir?

C) Kutsal kitapların olması

A) Hinduizm

B) Budizm

D) Allah inancının olması

C) Caynizm

D) Şintoizm

E) Ruh göçünün olması

E) Konfüçyanizm


13


7.

Konu Testi - 1

Aşağıda verilen dinlerden hangileri günümüzde tek tanrı inancını savunmaktadır?

10.

- Dinsel yaşamın amacı dünya işlerine duyulan arzuyu sona erdirmektir. Bunu başaran kişi Nirvana'ya ulaşır.

A) Hristiyanlık - Yahudilik

- Kast sistemi reddedilir.

B) İslamiyet - Yahudilik

- Belirlenmiş bir ibadet yoktur.

C) Budizm - Taoizm

- Din adamları da önemli bir işlevi yerine getirmezler. Ancak tapınaklar vardır.

D) Hinduizm - Caynizm

Burada sözü edilen din anlayışı aşağıdakilerden hangisidir?

E) Şintoizm - Hristiyanlık

A) Caynizm

B) Hinduizm

D) Sihizm

8.

Estetik, güzellik duygusuna karşılık gelir. İnsanın güzel olanı fark etmesi, hissetmesi ve algılamasıdır. İnsan güzel yaratılmış ve güzelliği fark edecek şekilde donatılmıştır. Allah "Gerçek şu ki biz insanı en güzel şekilde yarattık." buyurmuştur. Bu yüzden güzellik insan ruhunu etkiler.

11.

C) Şintoizm

E) Budizm

•

Hinduizm'de nefsi terbiye için yılın belirli aylarında ve günlerinde oruç tutulur.

•

Taoizmde oruç, sağlığı koruma amacıyla tutulur.

•

Yahudiler günahlarını affettirmek için oruç tutarlar.

•

Buna göre insanın estetik duygusuyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?

Hristiyanlar'da günde bir öğün yemek yiyerek oruç tutulur.

•

Müslümanlar ramazan ayında oruç tutarlar.

A) Güzel bakan güzel görür.

Bu verilen bilgiler aşağıdakilerden hangisine bir kanıttır?

B) Güzel söz yılanı deliğinden çıkarır.

A) Farklı dinlerde benzer ibadetlerin olmasına

C) Birinin güzel gördüğü herkes için güzeldir. D) Güzel işlerde yarışmak gerekir.

B) Peygamberlerin mesajlarını insanlara doğru bir biçimde iletmesine

E) Güzellik sadece doğadadır.

C) Dinlerin vahye dayalı olarak sınıflandırılabilmesine D) Her dinde farklı ibadetlerin olmasına E) Dinlerde ibadetlerin samimiyetle yapıldığına

12. Hz. Muhammed (s.a.v) cadde ve yolların kirletilmemesini, Allah'ın ayetlerini işitip anlamayanlar, varlıklardaki mükemmel yaratılışı görüp bunlar üzerinde düşünmeyenler Kur'an-ı Kerim'de "Onlar sağırlar, dilsizler ve körlerdir." denilerek kınanır.

çöp atılmamasını, yerlere tükürülmemesini, yolda bulunan engellerin kaldırılmasını istemiştir. Su kaynaklarının kirletilmemesini öğütleyerek iç güzellikler kadar dışa yansıyan görünümün güzelleşmesi hususunda da insanlara örnek olmuştur.


Bu parçada Hz. Peygamber'in hangi özelliği vurgulanmaktadır?

A) Duyu organlarına güvenilemez.

A) Yaradılanı Yaratandan ötürü sevmesi

B) Akıl birbirine zıt olan iki fikri aynı doğrulukta savunabilir.

B) Özü ve sözünün bir olması

C) İslam'da vahiy tek kaynak olarak görülmelidir.

C) Çevrenin güzelleştirilmesini önemsemesi

D) Duyularla elde edilen bilgiler akıl ile yorumlanmalıdır.

D) Çalışmada ahlaki ilkelere uyması

E) İnsan sezgilerine güvenmek durumundadır.

E) Mimaride estetiğe dikkat etmesi

2. C

3. E

4. D

5. B

6. A

7. B

8. E

9. D

10. E

11. A

12. C


1. E

14

Cevaplar

9.


1.

Konu Testi - 2

•

Belli bir kurucusu ve inanç sistemi olmayan milli, geleneksel, çok tanrılı bir dindir.

•

Japonların milli dinidir.

•

Milyonlarca tanrısı vardır, ibadet evde ve tapınaklarda yapılır.

•

Ataların öldükten sonra yaşadığına inanılır.

4.

•

B) Caynizm

D) Konfüçyanizm

"Yalan şeyden uzak ol..." (Tevrat, Çıkış, Bap 23/7.) "Ne mutlu doğruluk uğruna zulum görenlere..." (İncil, Matta, Bap 5/10.)

•

Burada özellikleri verilen Uzakdoğu dini aşağıdakilerden hangisidir? A) Şintoizm

•

"Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve doğru söz söyleyin." (Abzâb duresi, 70. ayet)

Verilenlere göre ilahi dinlerde aşağıdakilerden hangisinin benzer ilkeleri olduğu söylenebilir?

C) Hinduizm

E) Sihizm

A) İnanç biçimleri B) İbadetlerin C) Ahlakın D) Peygamberlerin E) Ahiret inancının

2.

I. "Kullarıma söyle, sözün en güzelini söylesinler." (İsra suresi 53. ayet)

5.

II. "(Resulüm!) Son, Rabb'inin yoluna hikmet ve güzel öğütle çağır. Onlarla en güzel şekilde mücadele et."

Aşağıdakilerden hangisi Budizm'in özelliklerinden biri değildir? A) Amaç Nirvana'ya ulaşmaktır. B) Pagoda denilen tapınaklarda ibadet ederler.

(Nahl suresi, 125. ayet) Bu iki ayetle insanlara aşağıdakilerden hangisi öğütlenmektedir?

C) Hinduizme tepki olarak doğmuştur.

A) İş ve üründe güzelliğe önem verilmesi

E) Toplum birtakım kastlara ayrılmıştır.

D) Kurucusu Siddharta Gautama'dır.

B) Söz güzelliğine önem verilmesi C) İbadetlerin samimiyetle yapılması D) Ahlaki ilkelere dosdoğru uyulması E) Mimari yapıların estetik olması

3.

•

•

Tevrat'ta, "Eğer ateş çıkıp dikenlere varırsa ve demet yığınları yağut ekin yahut tarla tutuşturan mutlaka ödeyecektir." ifadesi yer alır. Budizm'de ağaçların, dağların, ırmakların ve hayvanların Tanrı'dan bir iz taşıdığına inanılır.

Burada sözü edilen dinler, insanlara aşağıdakilerden hangisini öğütlemektedir?

6.

"Bu bilgeliğe erenler her şeye aynı gözle bakarlar. Sonsuz ruhu bir rahipte, bir inekte, bir filde, bir köpekte görürler." Hinduizmdeki bu ilke aşağıdaki inanç türlerinden hangisine dayanak yapılmaktadır? A) Reenkarnasyona

A) Kötü alışkanlıklardan uzak durulmasını

B) Kast sistemine

B) Paylaşma ve yardımlaşma yapılmasını

C) Nirvanaya

C) Toplumun ahlak kurallarına uyulmasını

D) Ganj Nehri'nin kutsallağına

D) Çevre konusunda duyarlı olmaları

E) İneğin kutsallığına

E) İnançlı olunmasını YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

15


7.

Konu Testi - 2

10. Kur'an'da öldürmeyi yasaklayan birçok ayet bulunur. "Öl-

Hristiyanlıkla ilgili olarak;

dürmemek" Yahudilikteki "On Emir"den biridir. İncil'de "Adam öldürme." denilerek cana kıyma eylemi açık bir şekilde yasaklanır. Budizm ve Hinduizm'de de bu konuya aynı şekilde yaklaşılır.

I. Din adamlarına papaz denir. II. İbadet yerlerinin küçüğüne kilise denir. III. Tevhid inancı benimsenir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

D) I ve III

Bu metinde dinlerin ortak özelliklerinden hangisi vurgulanmıştır?

C) I ve II

E) II ve III

A) Doğruluk ve dürüstlük B) Yaşama hakkı C) Özel yaşamın gizliliği hakkı D) Büyüklere saygılı olmak

8.

Tarih boyunca insanlar bazen bir hayvanda, bitkide ya da ırmak, dağ gibi cansız varlıklarda olağanüstü güçler bulunduğunu kabul etmişlerdir. Kimi zamanlarda ise güneş, ay ve yıldızlarda kutsallık bulunduğuna inanmışlardır. İnsanlar belirli dönemlerde kutsal saydıkları varlıkları simgeleyen putlar yapmışlar ve bunlara tapmışlardır.

E) İbadet hakkı

11.

•

Şintoizmde kirli olmak ayıplanır ve günah kabul edilir.

•

Hinduizm ve Budizm'de ibadet için tapınaklara gitmeden önce yıkanılır.

•

"...Kirli olup kendisini temizlemeyen adam, halkın arasından atılacaktır."

Bu metinde aşağıdakilerden hangisi vurgulanmıştır? A) İnanç ve ibadet birbiriyle ilişkilidir. B) Her topluma bir peygamber gitmiş fakat daha sonra toplumlar doğru inançtan sapmıştır.

(Tevrat, Sayılar, Bap, 20/20.) Yukarıdaki bilgilerde dinlerin hangi davranışa önem verdiği belirtilmiştir?

C) Dinin ilkeleri zamanla değişmiştir. D) Bazı dinler zamanla ortadan kalkmıştır. E) İnsanlar batıl da olsa kutsal ve yüce bir varlığa inanmışlardır.

A) İyilik ve yardımlaşma

B) Doğruluk

C) Temizlik

D) İbadet etme E) Ahlaklı olma

•

"...İyi günler görmek isteyen dilini şerden, dudaklarını da hile ile söylemekten tutsun."

12. •

"Babanı dinle ve ihtiyar olduğu zaman ananı hor görme" (Tevrat, Levlililer, Bap 19/18.19.)

(İncil, I. Petrus, Bap 3/10) • •

•

Teoizmin kurucusu La Tse "Armağanın iyiliği sevgide, sözün iyiliği doğruluğunda." demiştir.

"Annene babana saygı göster..." (İncil, Matta, Bap, 19/18.19.)

•

"Doğru düşünmek, doğru nimet etmek, doğru konuşmak, doğru davranmak, geçimini doğru yoldan sağlamak" Budizm'in başlıca ilkelerindendir.

"Biz insana ana babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir..." (Ankebût suresi, 8. ayet)

Verilen bilgilere dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

Burada verilenlere dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

A) Farklı dinlerde ortak ahlaki ilkeler bulunabilir.

A) Bütün dinler temizliğe önem verir

B) İlahi dinler vahye dayalıdır.

B) İlahi dinlerde ortak ibadet biçimleri görülür.

C) Her dinde farklı ahlaki ilkeler vardır.

C) Dinlerin inanç ögelerinde farklılıklar görülebilir.

D) Dinlerin amacı insanların mutluluğunu sağlamaktır.

D) İlahi dinler büyüklere saygılı olmayı öğütler.

E) Dinlerde benzer inanç ve ibadetler görülür.

E) İlahi dinlerde tevhit inancı vardır.

2. B

3. D

4. C

5. E

6. A

7. C

8. E

9. A

10. B

11. C

12. D


1. A

16

Cevaplar

9.


17

TARAMA

1.

İnsanlığın ortak mirası olan uygarlık, tüm insanlık tarihini içine alan maddi ve manevi değerlerden oluşur. Uygarlığın gelişiminde Yunanlıların, Mısırlılardan ve Hintlilerden; Avrupa'daki diğer toplumların, İslam toplumlarından - İslam toplumlarının da Yununlılardan aldıkları maddi ve manevi değerler rol oynamıştır.

FÖY NO

4.

Hristiyanlıkta üçlü bir Tanrı anlayışı vardır. Bunlardan Baba Yaratıcı, Oğul kurtarıcı, Kutsal Ruh ise takdis edicidir. Hristiyanlıktaki bu inanca ne ad verilmektedir? A) Vaftiz

B) Hacı Kutsama

C) Teslis

D) Günah Çıkarma E) Tevhis

Bu parçaya göre uygarlığın gelişmesinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmuştur? A) Siyasal yönetimlerin özgürlükçü olması B) Toplumlar arası bilgi alışverisinin olması C) Coğrafi koşulların uygun olması D) İnsanda bilme ve anlama merakının bulunması E) Hızlı bir toplumsal değişim yaşanması

5.

"Ben gelmedim kavga için Benim işim sevgi için Gönüller dost evi için

2.

Gönüller yapmaya geldim."

Mal sahibi, mülk sahibi

Yunus Emre bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini önemsemektedir?

Hani bunun ilk sahibi Mal da yalan, mülk de yalan

A) İnsan sevgisini

Var biraz da sen oyalan

B) Doğa sevgisini

Yunus Emre bu şiiriyle, insanlara aşağıdaki mesajlardan hangisini vermek istemiştir?

C) Dünya sevgisini D) Peygamber sevgisini

A) Allah'ın verdiği nimetlere şükredilmesi gerektiği

E) Anne-baba sevgisini

B) Mal sahibi olmanın Allah'ın takdiri olduğu C) Zenginliğin her insan tarafından istenilen bir durum olduğu D) Malların zamanla el değiştirdiği E) Dünyanın geçici olduğu

6.

3.

"Gelin canlar bir olalım.", "Bir olalım, iri olalım, diri olalım." diyerek toplumda birlik ve düzenin sağlanmasını, insanların kardeşçe yaşamalarını isteyen Türk - İslam mutasavvufu aşağıdakilerden hangisidir?

Kelam alanında birçok eser yazmıştır. Bunların en meşhurları Kitabü't Tevhid ve Kitabü'l Makâlât'tır. İnsanların peygamber gönderilmese de Allah'ın varlığını akılla kavrayabileceğini savunmuştur. Bu parçada sözü edilen İslam bilgini aşağıdakilerden hangisidir? A) İmam Eş'ari B) İmam Şafii

A) İmam Hanefi

B) Yunus Emre

C) Ebu Hanife

C) Ahi Evran

D) Hacı Bektaş Veli

D) İmam Maturidi

E) Mevlana

E) İmam Cafer YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

1

Tarama

7.

Anadolu'ya geldikten sonra Denizli, Konya, Kayseri ve Kırşehir'de yaşamıştır. Anadolu'da birçok şehir ve kasabayı dolaşarak esnaf teşkilatlarının kuruluşuna öncülük etmiştir. Bu teşkilatın mensubu olan meslek sahiplerinin dürüst, güvenilir, ahlaklı, erdemli kişiler olmaları için büyük çaba harcamıştır. Esnaf ve tüccar arasında iş ahlakının yerleşmesine önem vermiştir.

10. İnançtan ibadetlere, dua etmekten ahlakî ve toplumsal yü-

Bu parçada görüşleri verilen İslam bilgini aşağıdakilerden hangisidir?


A) Hacı Bektaş Veli

A) Özgürlükler din ve vicdan alanında genişletilmelidir.

B) Hacı Bayram Veli

B) Dinin emir, yasak ve öğütleri insana yöneliktir.

C) Hoca Ahmet Yesevi D) Mevlana

C) Devlet, bireylerin din eğitimini almaları için gerekli tedbirleri almalıdır.

E) Ahi Evran

D) Dinde zorlama yoktur.

kümlülüklere değin dinin bütün ilkeleri, emir ve yasakları bireye yöneliktir. Çünkü dini buyrukları anlayacak, onları uygulayacak olan bireylerdir. Dinin amacı inançlı, ibadetlerini yerine getiren, ahlaklı güzel davranışlarda bulunan, hoşgörülü, başkalarının inançlarına saygılı bireyler yetiştirmektir.

E) İnsan bir toplum içinde yaşar.

8.

İslam bilginlerine göre insan, kutsal kitaplar ve peygamberler gönderilmemiş olsaydı bile Allah'ın varlığını, birliğini kavrayabilir, ona inanabilirdi. İyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan ayırt edebilirdi. İnsan düşünce yoluyla içkinin ve kumarın zararlı olduğunu, yalan ve hilenin toplumsal ilişkilere zarar veren kötü davranışlar olduğunu bilebilirdi. Bu parçaya göre insanların bilgiye ulaşmasında aşağıdakilerden hangisi etkili olmaktadır? A) Duyu organları

B) Vahiy

C) Akıl

D) Sezgi E) Fayda

9.

Atatürk'ün "Bizde ruhbanlık yoktur, hepimiz eşitiz ve dinimizin hükümlerini eşit olarak öğrenmeye mecburuz. Her kişi dinini, din işlerini, imanını öğrenmek için bir yere muhtaçtır. Orası da okuldur." sözünde aşağıdakilerden hangisi vurgulanmamıştır? A) Tüm dinlere devletin eşit uzaklıkta durması gerektiği B) Okulların din eğitimi vermesi gerektiği C) Dinin hükümlerinin öğrenilmesinin gerekliliği D) İslamda Hristiyanlıktan farklı olarak Allah ile kul arasına girilmediği E) Atatürk'ün din eğitiminin gerekli olduğuna inandığı

"Şüphesiz, göklerin ve yerin yaratılmasında, gece ile gündüzün birbiri peşinden gelmesinde, Allah'ın gökten indiripde ölü haldeki toprağı canlandırdığı suda, yeryüzünde her çeşit canlıyı yaymasında, rüzgarları ve yer ile gök arasında bulutları yönlendirmesinde düşünen bir toplum için (Allah'ın varlığını ve birliğini ispatlayan) birçok deliller vardır." (Bakara suresi, 164. ayet) Bu ayet ile anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

2

11.

12. Orta Çağ Hristiyan toplumlarında kilise her şeyi kendi otoritesi altında tutuyordu. Bilimsel araştırmalardan günlük işlere, ticari hayattan felsefeye kadar hemen hemen her şey kilisenin otoritesi, denetimi ve etkisi altındaydı. Din konusunda neyin doğru, neyin yanlış olduğuna kilise karar verirdi.

A) Fen bilimlerini öğrenmek gerekir.

Orta Çağ Batı Hristiyan toplumlarındaki bu durum aşağıdakilerden hangisinin oluşumuna katkı sağlamıştır?

B) İnsanlar duyu organlarıyla bilgiye ulaşırlar.

A) Yerleşik hayata geçmenin

C) Vahiy yoluyla Allah bilinmeyenleri insanlara bildirir.

B) Dini inançların yayılmasının

D) Evrendeki düzenin tesadüfen oluşmadığı akıl yoluyla kavranabilir.

C) Laiklik ilkesinin benimsenmesinin

E) Zorluklarla karşılaşan insanlar Allah'a sığınarak huzur bulurlar.

E) Yönetim biçimlerinin teokrasiye dönüşmesinin


D) Özgürlüklerin kısıtlanmasının

Tarama

13. "Bizim dinimiz hiçbir vakit kadınların erkeklerden geri kal-

16. •

B) Cinsiyet rollerinin küçük yaşlarda öğrenildiğini

"Muhakkak ki iyilikler, kötülükleri (günahları) giderir." (Kur'an-ı Kerim) • "Yoksula verenin eksiği olmaz, yoksulu görmezden gelense bir sürü lânete uğrar." (Tevrat) • "İyi insan, içindeki iyilik hazinesinden iyilik, kötü insan ise içindeki kötülük hazinesinden kötülük çıkarır." (İncil) Bu bilgilerde ilahi dinlerde hangi özelliğin ortak olduğu vurgulanmıştır?

C) Kadınların eşlerini özgürce seçebilmesinin önemini

A) Temizliğe önem verme

D) Kadınların erkekler gibi çalışma hayatının içinde olması gerektiğini

B) Dürüst olma

E) Dinde kadın erkek ayrımının kesin sınırlarla belirlendiğini

D) Zararlı alışkanlıklardan kaçınma

masını talep etmemiştir. Allah'ın emrettiği şey, Müslüman erkeğin ve Müslüman kadının beraber olarak bilim ve bilgi kazanmasıdır." Atatürk bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır? A) Dinin öğrenilmesinde cinsiyet ayrımcılığının olamayacağını

C) İyilik ve yardımseverlik E) Akrabaya yardımcı olma

17. • 14. "Din bir vicdan sorunudur. Herkes, vicdanının emrine uymakta serbesttir. Biz dine saygı gösteririz. Düşünce ve düşünmeye karşı değiliz. Biz yalnızca din işlerini ulus ve devlet işlerine karıştırmamaya çalışıyoruz." Atatürk bu sözüyle aşağıdakilerden hangisini dile getirmektedir? A) Dinin Allah ile kul arasında kurulan bir bağ olduğunu B) İslamın en son din olduğunu C) Dinin hurafelerden temizlenmesi gerektiğini D) Dinin emirlerine uyulmasının önemini E) Her dinin farklı uygulamalarının bulunduğunu

"...(Anne ve çocukların) örfe uygun olarak beslenmesi ve giyimi babaya aittir..." (Bakara suresi, 233. ayet) • "İşçiye teri kurumadan ücretini veriniz." (Hadis-i Şerif) • "Kim, mal bırakarak ölürse, bu mal mirasçılarına aittir." (Hadis-i Şerif) Burada verilen ayet ve hadisler aşağıdakilerden hangisinin önemi ile ilgilidir?

A) İbadet hakkının B) Yaşama hakkının C) Özel yaşamın gizliliği hakkının D) Kul hakkının E) Ekonomik hakların

15. "Milletimiz dil ve din gibi iki fazilete sahiptir. Bu faziletleri hiçbir kuvvet milletimizin kalp ve vicdanından çekip alamamıştır ve alamaz." Atatürk'ün bu sözüne dayanılarak dine yaklaşımı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Dine önem veren bir liderdir. B) Dinsiz milletlerin devamına imkan olmadığını savunurdu. C) Dinin temel kaynaklarından doğru bir şekilde öğrenilmesini isterdi. D) Dinin sadece birey açısından önemli olduğunu düşünürdü. E) Dini konularda bilgisi olan bir insandı.

18. "Bir gün Necran Hristiyanları Hz. Muhammed'i ziyarete gelmişlerdi. Tam ziyaret saatinde Müslümanlar ikindi namazına yönelmişlerdi. Bu sırada heyette bulunan Hristiyanlar da mescidin doğusuna yönelerek kendi ibadetlerini yapmaya başlamışlardı. Bazı sahabeler onlara engel olmak istemişler ancak Hz. Muhammed, hemen müdahale ederek onların ibadetlerini serbestçe yerine getirmelerine izin verilmesini istemiştir. Bu parçada Hz. Peygamberin hangi özelliği vurgulanmaktadır? A) Ahlaklı olması B) Farklı inançlara saygılı olması C) Güvenilir olması D) Verdiği sözlerde durması E) Adaletli olması YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

3

Tarama

19.

"Mallarını Allah yolunda harcayıp da arkasından başa kakmayan, fakirlerin gönlünü kırmayan kimseler var ya, onların Allah katında has mükâfatları vardır. Onlar için korku yoktur, üzüntü de çekmeyeceklerdir. Güzel söz ve bağışlama, arkasından incitme gelen sadakadan daha iyidir.

22.

I. Peygamberi olan Hz. İsa babasız olarak dünyaya gelmiştir. II. Allah inancı baba, oğul ve kutsal ruhtan oluşan tevhit inancına dayanır. III. İbadetler kilisede yapılır ve pazar günü kutsal kabul edilir.

(Bakara suresi, 262-263. ayetler) Bu ayetlerin verdiği mesaj aşağıdakilerden hangisidir?

IV. Kitap, melek ve ahiret inancı bulunmaz.

A) Zekât verilirken niyet edilmelidir.

Hristiyanlıkla ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

B) Zekât verecek kişiler yoksulların onurunu incitecek söz ve davranışlardan kaçınmalıdırlar.

A) I ve II

C) Zekât gizlice verilmelidir.

B) I ve III

D) II ve IV


D) Zekât malların iyilerinden verilmelidir. E) Zekât gerçek ihtiyaç sahiplerine verilmelidir.

23. 20.

"Eğer, Allah insanları zulumleri yüzünden hemen cezalandırsaydı yeryüzünde hiçbir canlı bırakmazdı. Fakat onları belirli bir süreye kadar erteler. Ecelleri geldiği zaman ise ne bir an geri kalabilirler ne de öne geçebilirler."

(Saf suresi, 6. ayet)

(Nalh suresi, 61. ayet)

21.

Bu ayetin verdiği mesaj aşağıdakilerden hangisidir?

Bu ayete dayanılarak aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Ecel ve ömür kaderle ilgilidir.

A) Hz. İsa, Hz. Muhammed'in geleceğini söylemiştir.

B) Yüce Allah her canlıya farklı bir ömür takdir etmiştir.

B) Hz. İsa, Hz. Musa ve kutsal kitabını kabul etmiştir.

C) Her insanın ömrünün farklı olması insanın sorumluluğuna engel bir durum değildir.

C) Yahudiler Hz. İsa'ya inanmış, Hz. Muhammed'in peygamber olarak geleceğine inanmamışlardır.

D) Eceli engellemek ya da geciktirmek mümkün değildir.

D) Yahudiler, o dönemde Hz. İsa'ya inanmamışlardır.

E) İnsan ömrünü faydalı işlerle geçirmelidir.

E) Yahudiler Hz. İsa'yı büyücülükle suçlamışlardır.

Hinduizm'e göre insan yaptıklarının karşılığını başka bir bedende tekrar dünyaya gelerek görecektir. Kişi, yaşamını kötü bir insan olarak sürdürmüşse bitki, hayvan veya bulunduğu kasttan daha aşağı bir sınıfta tekrar dünyaya gelir. İyi bir insan olarak yaşamışsa tanrı olarak yeniden dünyaya gelir. Bu metinde Hinduizm'in hangi özelliği vurgulanmıştır? A) Üçlü tanrı anlayışının olması B) İnek ve Ganj Nehri'nin kutsal kabul edilmesi C) Toplumsal sınıf farklılıklarının bulunması D) Ölülerin yakılması E) Ruhun ölümsüzlüğüne ve ruh göçüne inanılması

4

"Hatırla ki Meryem oğlu İsa 'Ey İsrailoğulları! Ben size Allah'ın elçisiyim, benden önce Tevrat'ı doğrulayıcı ve benden sonra gelecek Ahmet adında bir peygamberi de müjdeleyici olarak geldim.' demişti. Fakat o, kendilerine açık deliller getirince 'Bu apaçık bir büyücüdür.' dediler."


24.

"Kim bir kişinin ayıbını örterse, kıyamet gününde Allah da onun bir ayıbını örter." (Hadis-i şerif) Verilen hadiste aşağıdaki temel hak ve özgürlüklerden hangisinin önemi belirtilmiştir? A) Özel yaşamın gizliliğinin B) Düşünce ve ifade özgürlüğünün C) İnanç özgürlüğünün D) Eğitim hakkının E) Yaşama ve sağlık hakkının

Tarama

25.

İnancımıza göre bizleri, üzerinde yaşadığımız dünyayı, evreni, evrendeki canlı ve cansız her şeyi yaratan Yüce Allah'tır. Yüce Allah sonsuz güç sahibidir. O, istediği şeyi, dilediği zamanda, dilediği gibi var edebilir.

28.

Kurban ibadeti hakkında aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) İnsanın, Allah'a bağlılığı artar. B) Toplumda kardeşlik, yardımlaşma ve dayanışma ruhunu canlı turar.

Aşağıdaki ayetlerden hangisi bu parçada verilen görüşle anlamca ilişkilendirilemez?

C) Kişi tüm insanların eşit olduğu bilincini geliştirir. A) "...O her an yaratma halindedir."

D) Kişinin sevdiği şeyi Allah için feda etmesinin göstergesidir.

(Rahman suresi, 29. ayet) B) "...Allah her şeyi yaratandır. Ve o birdir, karşı durulamaz güç sahibidir. "

E) Mal ile yapılan bir ibadettir.

(Ra'd suresi, 16. ayet) C) "O, göklerin ve yerin eşsiz yaratıcısıdır...Her şeyi o yaratmıştır..." (En'âm suresi, 101. ayet) D) "...Allah'a kulluk edin. Ona karşı gelmekten sakının..." (Ankebût suresi, 16. ayet) E) "Bir şey yaratmak istediği zaman, onun yaptığı 'Ol' demekten ibarettir. Hemen oluverir."

29.

• "İçki peşinden koşmak için sabahleyin erken kalkanların, geceleyin geç vakte kadar şarap onları kudurtuncaya kadar eğlenenlerin vay haline!."

(Yasin suresi, 82. ayet)

(Tevrat, İşaya, Bap, 5/12.) •

"Şarap içmemek iyidir." (İncil, Bap, 14/21.)

26.

Yahudilik ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

•

A) Yahudiler, Hz. İsa'ya bağlı oldukları için Musevi olarak adlandırılırlar.

Bu bilgilerde dinlerin evrensel öğütlerinden hangisi belirtilmiştir?

(Hadis-i şerif)

B) Yahudiliğin temelini "On Emir" oluşturur.

A) Doğanın korunması

C) Yahudilere göre Tanrı Yehova, Yahudileri seçilmiş millet olarak yaratmıştır.

27.

"İçki kötülüklerin anasıdır."

B) Kötü ve zararlı alışkanlıklardan kaçınılması C) İyilik ve yardımseverlik gösterilmesi

D) Yahudilerin ibadet ettikleri yere havra veya sinagog adı verilir.

D) Büyüklere saygı gösterilmesi

E) Yahudiler kendilerini İsrailoğulları olarak tanımlar.

E) Temiz olması

Peygamber Efendimiz Kur'an-ı Kerim okuyup onunla davranışta bulunanların imrenilecek kimseler olduğunu, okunan Kur'an-ı Kerim'in her harfine karşılık en az on sevap verileceğini, okuyanlar için dünyada huzur kaynağı, ahirette de şefaatçi olacağını bildirmiş, Kuran'ı başından sonuna kadar okumanın Allah'ın sevdiği işlerden biri olduğunu ifade etmiştir.

30.

"Peygamber Rabb'i tarafından kendisine indirilene iman etti, müminler de (iman ettiler). Her biri Allah'a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine iman ettiler. 'Allah'ın peygamberlerinden hiçbiri arasında ayrım yapmayız, işittik, itaat ettik'... dediler."

Kur'an'ın baştan sonuna kadar okunmasına ne ad verilmektedir?

Verilen ayette Kur'an'ın hangi konusu belirtilmiştir?

A) Tecvid

A) Kıssalar

D) Meal

B) Hafızlık E) Hatim

C) Cüz

(Bakara suresi, 285. ayet) C) İbadet

B) Ahlak

D) Değerler

E) İnanç


5

Tarama

31.

Samimi olarak yapılan dua, insanın kötülüklerden uzaklaşmasına ve güzel davranışlara yönelmesine yardımcı olur. Dua eden kişi, Allah'ın yardımının kendisiyle olduğunu düşünür ve manevi güç kazanır. Bu manevi güç, insanın zorlukları yenmesini kolaylaştırır, onu iyiye yöneltir.

34. • "Senden dileyene ver ... ödünç isteyenden yüz çevirme." (İncil, Matta, Bap 5/41-42.) • "Mallarını gece ve gündüz, gizli ve açık hayra harcayanlar var ya onların mükâfatları Allah katındadır. Onlara korku yoktur. üzüntü de çekmezler."

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?


A) Duanın bireye katkıları

Buna göre ilahi dinlerde aşağıdakilerden hangisinin ortak olduğu söylenebilir?

B) Duanın bir ibadet olduğu C) Her duanın kabul olacağı D) İnsanın zor zamanlarında dua ettiği

A) Benzer ibadetlerin bulunmasının

E) Duanın insanın Allah'a şükrünü ifade etme aracı olduğu

B) Dürüst davranılmasının C) Kötü alışkanlıklardan uzak durulmasının D) Temiz olunmasının

32.

E) Muhtaçlara yardım edilmeinin Hz. MUHAMMED’İN TOPLUMSAL BARIŞA YÖNELİK ETKİNLİKLERİ

?

?

?

?

35.

Bu şemada "?" olan yerlere aşağıdakilerden hangisi yazılamaz? A) Medine'de kavgalı olan Evs ve Hazreç kabilelerini uzlaştırmıştır.

Alevi-Bektaşiler, Allah'ın yaratıığı en mükemmel varlığın insan olduğuna inanırlar ve kalp kırmamayı inançlarının merkezine koyarlar. Eline, diline, beline sahip olmayı temel ilkelerden kabul ederler. Yetmiş iki millete bir gözle bakmanın, yaratılmışı Yaradan'dan dolayı sevmenin gerekliliğine inanırlar. Alevilik-Bektaşilik'te insan gönlü, Allah'ın evi kabul edilir. Kalp kırmak, Allah'ın binasını yıkmakla eş tutulur. Bu parçada Alevi-Bektaşilikteki hangi öge vurgulanmaktadır?

B) Medineli her bir Müslümanı, bir Mekkeli muhacirle kardeş yapmıştır. C) Mekke'nin Fethinde Müslümanlara birçok kötülük yapan insanları bağışlamıştır.

A) İnsan sevgisi

B) Semah

C) Allah aşkı

D) Gülbenk E) Muharrem ve aşure

D) Gelen vahiyleri vahiy katiplerine yazdırmıştır. E) Medinede yaşayan Yahudilerle "Medine Sözleşmesi" adı verilen bir antlaşma yapmıştır.

33.

Yahudilik, Hristiyanlık, Hinduizm, Budizm'de hırsızlık kötü davranışlardan sayılmıştır. Yahudiliğin "On Emir"inde "Çalmayacaksın.", İncil'de "Hırsızlık yapma" ifadeleri bulunur. Budizmin beş temel ilkesinden birisi de çalmamaktır.

36.

Hinduizm'e göre ruh ölümsüzdür ve ölüm bir yok oluş değildir. Hindular ölümden sonra ruhun yaşamaya devam ettiğine, başka bedenlerde tekrar tekrar dünyaya geldiğine inanırlar. Bu inanca göre insan, yaptıklarının karşılığını başka bir bedende tekrar dünyaya gelerek ödeyecektir.

Bu metinde dinlerin hangi ortak özelliğinin olduğu vurgulanmıştır?

Bu metinde Hinduizm'in hangi özelliği belirtilmiştir?

A) İnanç

A) Kast sistemi

B) Tenasüh inancı

C) Vedalar

D) İbadet biçimleri

D) Temizlik

B) İbadet

C) Ahlak E) Doğa bilinci

E) Ganj'ın kutsallığı

6


Tarama

37.

I. "...O, karada ve denizde ne varsa bilir; onun ilmi dışında bir yaprak bile düşmez..."

40.

(En'âm suresi, 39. ayet) II. "...Onun (Allah'ın) her şeyi bir ölçü (planlama) iledir." (Ra'd suresi, 2. ayet)

Aynı dine, aynı peygambere, aynı kitaba ve aynı değerlere inanmalarına rağmen birçok insanın din anlayışları ve görüşleri birbirinden farklıdır. Toplumu oluşturan bireyler bunu doğal karşılamalıdırlar. Din alanında farklı düşünce tarzlarının olabileceğini herkes kabul etmelidir. Bu parçaya dayanılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

III. "De ki: Allah'ın bizim için takdir ettiğinden başkası gerçekleşmez. Mevlamız, sahibimiz odur."

A) Kitaplara iman konusunda farklı din anlayışları olabilir.

(Tevbe suresi, 51. ayet)

B) Dinin temel ilkeleri zamanla değişebilir.

Verilen ayetlerin konusu aşağıdakilerden hangisidir?

C) Din anlayışı kişiden kişiye farklılık göstermez. A) Kaza ve kader B) Ecel ve ömür

D) Dinin kuralları değişmez fakat dinin yorumlanma biçimleri değişebilir.

C) Emek ve rızık

E) Dini yorumlarda ibadet biçimlerinde farklılıklar görülür.

D) Tevekkül inancı E) Sağlık ve hstalık

38.

Peygamberimiz gençliğinde ticaretle uğraşmış ve ticaret yaşamındaki dürüstlüğü herkesçe takdir edilmiştir. Mekke'nin ileri gelenlerinden olan Hz. Hatice bu nedenle ondan kendi adına çalışmasını istemiştir. Hz. Hatice, ona olan güvenini "Ey Muhammed, sen halkın gözünde iyi tanınıyorsun, doğru güvenilir ve güzel ahlaklısın." sözleriyle dile getirmiştir. Hz. Hatice, Hz. Peygamberin hangi özelliğine değinmemiştir? A) Dürüst olmasına B) Ahlaklı davranmasına C) Toplumda saygı görmesine D) Cesaretli olmasına E) Güvenilir olmasına

39.

I. "Bilsin ki insan için kendi çalışmasından başka bir şey yoktur." (Necm suresi, 39. ayet) II. "Boş kaldın mı hemen (başka) işe koyul ve yalnız Rabb'ine yönel." (İnsirâh suresi, 8. ayetler) Yüce Allah bu ayetlerle insanlardan aşağıdakilerden hangisini yapmalarını istemektedir? A) İnsanlarla iyi geçinilmesini B) Ahiret hayatına hazırlanılmasını C) Başarı ve iyi yaşam için çalışılmasını D) Başkalarına danışarak iş yapılmasını E) Dünyadayken mal biriktirilmesini

41.

Taassup, herhangi bir konu ile ilgili düşünceyi tek doğru kabul edip karşı görüşte olan insanların düşüncelerine değer vermemek ve kendi görüşlerini başkalarına kabul ettirmek için baskı yapmaktır. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurur: "İnkâr edenler, kalplerine taassubu, cahiliye taassubunu yerleştirmişlerdi. Allah, peygamberlere ve inananlara huzur indirdi; çünkü onlar takvaya en çok layık olanlardı. Allah her şeyi bilendir." (Fetih,26) Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde taassup sahibi insanların topluma verdiği zararlardan doğrudan söz edilmemiştir? A) Taassup sahibi insanlar ortaya çıkan her türlü yeniliğe ve yeni düşünceye karşı çıkar, toplumun ilerlemesine engel olurlar. B) Taassup sahibi insanlar kendileriyle aynı düşüncede olan insanlarla iyi geçinirler. C) Taassup sahibi insanlar kendileriyle aynı düşünceye sahip olmayan insanları hor görür aşağılar. D) Taassup sahibi insanlar toplumdaki birlik ve beraberliğin bozulmasına sebep olurlar. E) Taassup sahibi insanlar kendileriyle aynı düşünceye sahip olmayan insanlara kin duyarlar. YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

7

Tarama

42. • "Zeytin topladığın zaman arta kalanı devşirmek için

44.

dönmeyeceksin, garibin, öksüzün ve dul kadının olacaktır." (Tevrat, Tesniye, Bap 25/20,21.) • "İyilik edin ve ödünç verin, karşılığı büyük olacaktır." (İncil, Luka, Bap 6/35.) • "Muhakkak ki Allah adaleti, iyiliği, akrabaya yardım etmeyi emreder; çirkin işleri, fenalık ve azgınlığı da yasaklar..." (Nahl suresi, 90. ayet)

Hz. Ömer, devlet başkanlığı döneminde Müslümanlara hitap ederken, "Ey cemaat! Beni dinleyin ve itaat edin." der. Cemaatten biri, "Seni ne dinleriz ne de itaat ederiz; çünkü sen adil değilsin." der. Sebebi sorulduğunda, "Çünkü sen müşterek katıldığımız muharebeden elde edilen ganimet kumaştan bizlere bir gömlek bile olmazken size elbise dikilmiş." diye cevap verir. Bunun üzerine Hz. Ömer'in oğlu Abdullah, "Kendime düşen iki payı babama verdim." deyince, itiraz eden kişi, "Şimdi seni dinler ve itaat ederiz." diye cevap verir. Bu olay İslam'da aşağıdakilerden hangisine önem verildiğine bir kanıttır?

Bu üç kitapta ortak olan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnanç özgürlüğüne

A) Dürüstlük

B) Yaşama hakkına

B) Komşuluk hakkı

C) Eğitim hakkına

C) Adalet

D) Özel yaşamın gizliliğine

D) Paylaşma ve yardımlaşma

E) Düşünce özgürlüğüne

E) Büyüklere saygılı olma

45.

İbadetlerin amacı olgun kişilikli, iyi insanlar yetiştirmeyi sağlamaktır. İbadetler insana dengeli bir kişiik kazandırır, bireyleri gurur ve kibirden uzaklaştırır, alçak gönüllü yapar, başkalarına zarar verici davranışlardan alıkoyar. Bu parçada ibadetlerin hangi toplumsal faydasından söz edilmektedir?

43.

A) Sosyal yardımlaşmayı teşvik etmesi

Hz. Muhammed'in doğumu, çocukluğu ve gençliği ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

B) Sorumluluk duygusunu artırması C) İnsanların kaynaşmasına katkı sağlaması

A) Hz. Muhammed'in doğumu, 20 Nisan 571 Pazartesi günü gerçekleşmiştir.

D) İnancı pekiştirmesi E) Toplumu güzel ahlaklı olmaya yöneltmesi

B) Hz. Muhammed'in babasının adı Abdullah, annesinin adı Âmine'dir. C) Muhammed ismi Hz. Peygambere dedesi Ebu Talip tarafından verilmiştir. D) Hz. Muhammed çocukluk yıllarında koyun güderek amcasına yardımcı olmuştur. E) Hz. Muhammed on yedi yaşında amcasıyla birlikte Yemen'e giderek ticaret yapmaya başlamıştır.

46.

"...Kim bir cana kıymayan veya yeryüzünde bozgunculuk çıkarmayan bir kimseyi öldürürse bütün insanları öldürmüş gibi olur. Kim de bir kimsenin yaşamasına sebep olursa bütün insanları yaşatmış gibi olur..." (Mâide suresi, 32. ayet) Bu ayette İslam'daki temel hak ve özgürlüklerden hangisi belirtilmiştir? A) Eğitim hakkı B) Yaşama hakkı C) İnanç özgürlüğü D) Özel yaşamın gizliliği hakkı E) Düşünce ve ifade özgürlüğü

26. A 27. E 28. C 29. B 30. E 31. A 32. D 33. C 34. E 35. A 36. B 37. A 38. D 39. C 40. D 41. B 42. D 43. C 44. E 45. E 46. B 1. B

2. E

3. D

4. C

5. A

6. D

7. E

8. C

9. D 10. B 11. A 12. C 13. A 14. A 15. D 16. C 17. E 18. B 19. B 20. D 21. E 22. B 23. C 24. A 25. D YGS Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Planlı Ders Föyü

Cevaplar

8

YGS Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi PDF

Recommend Documents